Experimental animal(MAZEN SAEED=

LABORATUVAR HAYVANLARININ SORUMLU KULLANIMI

GÜLNUR SEVİN

FARMAKOLOJİ ANABİLİM DALI

1

NEDEN HAYVAN DENEYLERİ?

• MODERN TEKNOLOJİLER

– Hücre kültürü

– Moleküler Biyoloji Teknikleri

• Hücre

• Subselüler komponentlerin fonksiyonları

• Hücre membranları

• Reseptörler

• Bilim insanlarının bu parçaların nasıl bir araya gelerek büyük bir

resmi oluşturduğunu anlamaya da ihtiyaçları vardır

“vücut fonksiyonları nasıl bir bütünlük içindedir?”

2

NEDEN HAYVAN DENEYLERİ?

• Kuduz

• Çocuk felci aşıları,

• İnsülin,

• Antikoagülanlar,

• Monoklonal antikor üretimi,

• Lepra tedavisi,

• Laporoskopik cerrahi ve organ transplantasyonu BİYOMEDİKAL ARAŞTIRMANIN TEMEL BİR BİLEŞENİ

3

DENEY HAYVANLARININ ETİK KULLANIMI

• Deney hayvanı-Laboratuvar hayvanı

• Sıçan, fare, balık ve tavşan (en çok)

• Domuz, kobay, hamster ve maymun (daha az)

• Kedi, köpek (sadece bir üretim merkezinde bilimsel

çalışmalarda kullanılmak üzere üretilmiş olanlar)

4

TARİHÇE

• M.Ö. 400 Corpus Hippocraticum adlı

bir kitapta (ilk deney hayvanı

kullanımı, anatomik çalışmalar)

• (M.S.130-200), Galen (domuz,

maymun ve köpeklerin bazı

organlarında fonksiyonel çalışmalar)

• 19.yy, Claude Bernard (fizyolojik

çalışmalarda hayvan deneylerinin

gerekliliği)

5

Claude Bernard

TARİHÇE

• 1875, “The Victoria Street Society” , “Frances

Power Cobbe” , dernekler

• Royal Commission “Hayvanlara İnsancıl

Davranma Yasası” (ilk etik yasa)

• 1959, Jeremy Bentham, “The Principles of

Humane Experimental Tecnique” (yasa ve

yönetmeliklerin temelini oluşturur) (3R

kuralı) 6

Jeremy Bentham

ÜLKEMİZDE ETİK

• 24.06.2004 tarih, 5199 sayıyla hayvan hakları

kanunu

– Evcil hayvan ve sokak hayvanları hakları

7

ÜLKEMİZDE ETİK

• Hayvan deneyleri etiği ile ilgili Tarım ve Köy İşleri

Bakanlığı’nca çıkarılan önemli yasa ve yönetmeliklerden bir

diğeri ise 25.04.2006 tarihinde çıkarılan “Deneysel ve Diğer

Bilimsel Amaçlar için Kullanılan Deney Hayvanlarının

Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri ile Deney

Yapacak olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma,

Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik”’

– Deney hayvanı üreten veya temin eden kuruluşlar için, kuruluş

ve çalışma izinlerinin alınmasında yapılacak işlemler ve süreç

anlatılmaktadır

8

ÜLKEMİZDE ETİK

• Hayvan deneylerinin etiği ile ilgili en önemli yasal düzenleme

ise 6.07.2006 tarih ve 26220 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı

tarafından çıkartılan “Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının

Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik”

– Amaç, deney hayvanları ile yapılacak bilimsel araştırmalarda Merkez

Etik Kurulu ve Yerel Etik Kurul’ların çalışma usul ve esaslarını

belirlemek

– İlk kez 18 üyeden oluşan Merkez Etik Kurul

9

ÜNİVERSİTEMİZDE ETİK

• Ege Üniversitesi 2007 yılında yerel etik kurul çalışma

grubu

• Yönergeyi T.C. Başbakanlık Çevre ve Orman Bakanlığı

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hayvan

Deneyleri Merkezi Etik Kurulu’na

• Ege Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu

Yönergesi, Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu’nun

10.10.2008 tarih ve 8 sayılı kararı gereğince onaylanmış

10


• 30.10.2008 tarihinde ise 11 üyeden (2 üyesi

üniversite dışından olmak üzere) oluşan Ege

Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu,

projeleri değerlendirmek üzere ilk toplantısını

yapmış

• Ege Üniversitesi ana sayfasında yer alan EUHADYEK

butonuna tıklayarak etik kurul başvurusu için

gerekli bilgiler

11


• Başvurunun değerlendirilebilmesi için bilimsel araştırma

projesinde çalışanlardan en az bir kişinin deney hayvanı

kullanım sertifikasına sahip olması zorunlu

• 80 saatlik kurs programını tamamlamak

• Proje başvurularında proje yöneticisi öğretim üyesi

ünvanında olmalı (!!!!)

• 14-25 Kasım 2011, yeni kurs tarihi, (dönem başına bir

tane)

12

DENEY HAYVANLARI İLE ÇALIŞMA İLKELERİ (4R)

• REDUCTION;

Araştırmalarda mümkün olan en az sayıda hayvanı

kullanmak

Çalışmalarda boş yere hayvan tüketilmesinin önüne geçmek

Çalışmaya başlamadan önce hangi hayvan türünün hatta o

türün içindeki hangi soyun araştırıcının kendi çalışması için

en uygun olduğunu saptaması (inbred, transgenik, patojen

free , spontan hastalık taşıyan )

13


• REFINEMENT;

Hayvanların doğdukları andan, deney boyunca kullanılırken ve yaşamları

sonlandırılana dek rahat yaşamalarını ve az acı duymalarını sağlamak için

önlemlerin alınması

Türlerine uygun kafeslerde, nemi, sıcaklığı, ışığı, havalandırması

ayarlanmış, temiz ve gürültüsüz ortamlarda barındırılması

Kullanılacak anestezik maddeler ve uygulama yolları

Cerrahi girişimler ya da ağrı-acı verebilecek diğer uygulamalar sonrası (su

ve gıda alımında azalma, kilo kaybı, tüylerin dikleşmesi, tükrük salgısında

artma, kambur pozisyonda durma ve agresif davranışlar)-ANALJEZİ

14


• REPLACEMENT;

Yerine başka bir şey koyma

Araştırma ve biyolojik testlerde mümkünse omurgalı

hayvanlar yerine başka metotların tercih edilmesi

• doku ve organ kültürlerinin kullanılması, tek hücrelilerin

kullanılması, bilgisayar ve veri bankalarının kullanılması,

epidemiyolojik çalışmalar, matematiksel modeller

15


• RESPONSIBILITY;

Deney hayvanları ile çalışan kişilerin hayvanlara karşı

sorumluluklarını bilmesi ve ona göre davranması

Deney hayvanları ile çalışan her kişinin mutlaka kanun ve

yönetmelikleri çok iyi okuyarak gereğini yapması

16

DENEY HAYVANI KULLANIMININ TEHLİKELERİ

FİZİKSEL YARALANMALARI ÖNLEME

• Araştırmacılar ve teknik personel hayvanı tutma, taşıma ve bununla ilişkili

becerileri uygun eğitimler alarak kazanmalı

• Uygun koruyucu giysi giymeli, tutmakta zorlanılan herhangi bir hayvan

varsa bildirmeli

• Hayvan laboratuvarında fiziksel yaralanma adına karşılaşılabilecek

tehlikeler;

– ağır bir eşyayı kaldırırken yaşanabilecek bir incinme

– kaygan zemin

– yıkama solüsyonları, havalandırma, ışık düzeninde gelişebilecek elektriksel

tehlikeler

17



• İnsan–deney hayvanı etkileşiminde temel bir hayvan

davranışını anlama, yaralanmaları önlemek için yardımcı olsa

da hayvanlarla doğrudan çalışılarak öğrenilen becerilerin

yerini kesinlikle alamaz

18


Deney hayvanı ile güvenli çalışabilmek için;

• Hayvana dokunma ve kullanma esnasında temel

hayvan davranışlarını bilmek

• Bir türün tipik kaçma davranışını gerçekleştireceği

kişisel alanını (flight zone) anlamak

• Hayvanlarla nasıl iletişim kuracağını öğrenmek

• Hayvana uygun tutuş teknikleri kullanmak

19


Deney hayvanı ile güvenli çalışabilmek için;

• Hayvanı sabitlemek için uygun bir tutma ekipmanı

kullanmak

• Ne yapacağı belli olmayan bir hayvanı tanıyabilmek

• Hayvanlarla çalışırken uygun koruyucu eldiven ve

ekipman giymek

• Gerekli aşılarla vücudun immünizasyon durumunu

sürekli korumak

20



• Temel fiziksel yaralanma hayvanın araştırıcıyı

ısırması

• Kuduz ve tetanoz olmak üzere pek çok hastalık

bulaşabilmekte

• Hayvanın ağız florasındaki mikroorganizmalar, artrit,

osteomiyelit gibi enfeksiyöz sorunlar yaratabilirken

bağışıklık sistemi yetersiz kişilerde ise ölümcül sepsis

21



• Hayvan ısırığı veya tırmalamalar ile karşılaşıldığında

hayvanın kuduz aşısı olup olmadığı, ısırılan kişinin de

tetanoza karşı bağışıklanma durumu sorgulanmalı

• Kişinin steroid kullanımı, protez kalp kapağı, kronik

hastalık, siroz ve HIV enfeksiyonu gibi çeşitli sorunlara

zemin oluşturabilecek bir hastalığı olup olmadığı da

sorgulanmalı

22


YARA TEMİZLEME

• Yara bol su ve sabunla 15 dk yıkandıktan sonra

alkol ve iyot solüsyonları uygulanmalı

• Kuduz şüpheli temasta, ancak yara çevresine

kuduz immünglobulini uygulandıktan sonra

dikiş atılabileceğinden, sağlık kuruluşuna

yönlendirme esnasında bu bilgiler akılda

tutulmalı

23


PROFİLAKTİK VE TEDAVİ AMAÇLI ANTİBİYOTİK

Büyük ısırık, ezici-delici yara, kemik ve ekleme yakın

yara varlığı ve zemin hazırlayıcı hastalığı olanlarda

profilaktik, enfekte yaralarda ise tedavi amacıyla

• Amoksisilin/klavulanat , 3-5 gün süreyle ağız yoluyla günde

iki kez

• Doksisiklin günde iki kez 100 mg olacak şekilde

24


TEMEL HAYVAN DAVRANIŞI İLE İLGİLİ TUTMA VE MANİPÜLASYONLAR

• Flight zone, bir hayvanın kişisel alanı

– Hayvan uysal ise flight zone küçük ya da hiç yok, uysal

olmayan hayvanda flight zone büyük

• Hayvanlardaki korku ve stresi azaltmak için onlara

düzenli olarak handling (dokunma, tutma) yapmak

önemli

• Uyarı duruşu; başı aşağı indirme, kulakların

aşağıda ya da geride olması ve daha küçük

hayvanlarda ise homurdanarak ağız açma şeklinde

25


HAYVANLARLA İLETİŞİM

• Kişilerin sesi, dokunuşu ve kokusunda hayvanlar tarafından

kullanılan önemli ipuçları vardır

• Bir proje başlamadan önce hayvan ve araştırıcı arasında iki yönlü

yakınlık kurmak için hayvanı tutacak ve sabitleyecek kişinin, düzenli

bir biçimde her hayvana dokunması, onlarla konuşması ve tutması

gerekir

• Hayvanların barınma yerlerinden laboratuvara taşınmalarından

genellikle bir ya da iki hafta geçtikten sonra deneylere başlamak

gerekir

• Her bir hayvana handling yapmada tutarlı olmak önemlidir

26


UYGUN TUTUŞ TEKNİKLERİ KULLANMA

• Her bir hayvan türü farklı yollarla

kendisini korur

– fare, sıçan, hamster ya da köpek ısırabilir,

– tavşan kızgın bir şekilde debelenebilir ya da

bazen sınamak ve kaçmak için tırmalayabilir

– kedi ısırabilir ya da tırmalayabilir

– inek ya da at tekmeleyebilir

27


UYGUN TUTUŞ TEKNİKLERİ KULLANMA

• Doğru handling ve tutuş teknikleri görsel

materyallerden ya da kitap bilgilerinden

öğrenilse de pratik uygulama esastır

• Araştırma projesi başlamadan önce doğru

handling ve tutuş metotları konusunda

becerilerin kazanılması gerekir

28


TUTUŞ EKİPMANININ KULLANILMASI

• Tavşanda i.v. enjeksiyon ya da bir sıçandan kan örneği alma gibi

uygulamalarda, hem hayvan hem de insan için güvenli yapılmasını

sağlama açısından hayvan tutma aleti ya da ekipmanı kullanmak

yararlıdır

• Tutuş aletlerinin doğru kullanımı, hayvana zarar verme ya da

gereksiz stresten kaçınılmasına yardımcı olur

• Hayvanı tutma aletine şartlandırma, hem hayvan hem de tutan

kişinin yaralanma riskini minimuma indirmek için önemlidir

29


KİMYASAL UYGULAMAYLA HAYVANIN TUTULMASI

• Bir hayvanın aktivitesini kontrol edebilmek

için sedatif ya da anesteziklerin kullanımı

kimyasal tutuş olarak adlandırılır

• Pek çok yabani hayvan türlerinde olduğu

gibi fiziksel koşullarda hayvanı tutmanın

mümkün olamadığı ve ciddi bir risk

oluşturduğu durumlarda, bazı ilaçlar

kimyasal tutuş için yaralıdır

30


ÇALIŞANLARI BAĞIŞIKLAMA

• TETANOZ AŞISI

Hayvan ısırmaları ya da iğne batması gibi delici herhangi

bir yara ile ilgili riskleri minimalize etmek için

laboratuvar hayvanı tesislerinde çalışan tüm personelin

ve araştırmacıların tetanoza karşı aşılanma durumları

takip edilmeli

Primer bağışıklaması yapılmış ve son aşısının üzerinden

5 yıl geçmiş hastalara bir doz tetanoz aşısı uygulaması

yeterli

31


• ÇALIŞANLARI BAĞIŞIKLAMA

Aşısız olanlara ve aşılanma durumu

bilinmeyenlere tetanoz aşısı ve tetanoz

immünglobulini uygulanmalı, daha sonra

tetanoz aşı takvimi (0., 1., 6. ve 12 ay)

tamamlanmalı

• Diğer Aşılar

Tüm çalışanların aşılanma durumları kurum

tarafından kayıtlanmalı

32


HAYVANLARLA-İLİŞKİLİ YARALANMALAR, YÖNETİM ve RAPORLAMA

• Uygun ilk yardımı uygulamak,

ambulans çağırmak ya da yaralanan

personeli hastane acil servisine

ulaştırmak bu sistemin parçalarıdır

• Bir kaza raporu da düzenlenmelidir

33


LABORATUVARDA HAYVAN ATIKLARININ GÜVENLİ UZAKLAŞTIRILMASI

• İğne, neşter, kılcal tüpler gibi tüm keskin

öğeler, güvenli bir şekilde ele alınmalı ve

iş bittikten sonra elden çıkarırken özel

tasarlanmış kaplar (sert plastik ya da

sert karton atık kapları) içerisinde

ağızları sıkıca bağlı muhafaza edilerek

atık birimlere teslim edilmelidir

34



• Özellikle kullanılan enjektör iğnesi uçlarının

bükülerek yeniden kullanılamaz hale

getirilmesi önemli

• Hayvana ait leş, doku, kan, idrar, dışkı, gibi

tüm biyolojik materyaller ve bütün hayvansal

atıkların (ör: yonca, talaş) prosedürlere uygun

olarak imha edilmesi gereklidir

35



• Ülkemizde 27537 sayılı resmi gazetede 30.03.2010

tarihinde “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”

yeniden düzenlenerek uygulamaya sokulmuştur

36



• Yasa gereğince atıklar sınıflandırılarak toplama işlemine

kadar uygun şekilde soğuk ortamlarda saklanmalı ve

imha edilmek üzere belediyeler ya da belediyelerin

yetki devir ettiği kuruluşlar tarafından toplanmalıdır

• Toplama işleminde özel hazırlanmış her iki yüzünde

uluslar arası biyo tehlike amblemi ve dikkat tıbbi atık

ibaresi taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar

kullanılmalıdır

37


DENEY HAYVANLARI İLE ÇALIŞMA ESNASINDA KARŞILAŞILABİLECEK BİYOLOJİK TEHLİKELER

• Zoonozlar;

Doğal şartlarda insanlara geçebilen bir hayvan hastalığı

Bulaşıcı zoonozlara ait liste oldukça uzun ve bu konuda yazılan kitaplar

mevcut

Küçük laboratuvar hayvanı türleri ile çalışılırken bu risk çok daha düşük

Laboratuvar hayvanlarını ticari olarak pazarlayan firmaların titizliği ve

hastalıktan korunmuş hayvan yetiştirmeleri, veteriner kontrolünde hayvan

yetiştiriciliği ve eğitimli çalışan personel

38


MARUZ KALMA YOLLARI

• Bulaşıcı organizmalara maruz kalmada yaygın yollar

– Aerosol (Organizmayı soluma)

– Yeme (Organizmayı yutma)

– Mukoz membranlar ya da cilt yaraları yoluyla deriden absorpsiyon

– Enjeksiyon (araştırma yaparken kazayla)

Personelin uygun ekipmanları kullanması ve doğru uygulamalar

yapması bu maruz kalma riskini en aza indirir

39


BAZI YAYGIN ZOONOZLAR

RAT BİTE FEVER (Sıçan ısırığı ateşi)

• Organizma ismi: Streptobacillus moniliformis, bir gr

negatif bakteri

• Konakçı: Sıçan, ağız ve farenksi

• Bulaşma şekli: Hayvanın ısırığı, enfekte hayvanın ağız,

burun, göz salgıları ile doğrudan temas

• Kuluçka Dönemi: 3-10 gün

• Klinik bulgu: İlk ısırmada yara genellikle iyileşir. Aniden

ateşlenme, titreme, kusma, baş ağrısı ve eklem

ağrıları, döküntü

• Epidemiyoloji: Kuzey Amerika'da

• Bulaşıcılık: Direkt olarak kişiden kişiye geçmez

40


DERİNİN MANTAR ENFEKSİYONU

• Organizma ismi: Microsporum spp., Trichophyton spp.

• Konakçı: En çok evcil ve yabani hayvanlar ve insanlar

• Bulaşma şekli: Doğrudan veya deri lezyonu veya enfekte saç

veya fırçalar, tırnak makası, vb ile dolaylı temas

• Kuluçka Dönemi: 4-10 gün

• Klinik bulgu: Mantar; saç, cilt ve tırnaklar gibi vücudun

keratinize bölgelerini enfekte eder.

• Belirtileri, pullu derinin yuvarlak lezyonları, saç dökülmesi ya

da kırılması, bazen kızarıklık ve enfekte deride kabuklanma

vardır

• Bulaşıcılık: Enfektif lezyonlar olduğunda kişiden kişiye bulaşıcı

• Tanı ve önleme: Hastalık deri kazıntısı ve kültür ile

doğrulandıktan sonra tipik belirtileri için izleme gereklidir.

Birçok tedavi bulunmaktadır 41


KUDUZ

• Kuduz mikrobu, insanlar dahil herhangi bir

memeliyi enfekte edebilir. Amaca uygun

yetiştirilmiş laboratuvar hayvanlarında

kuduz olası bir kaynak değildir. Ancak yabani

hayvanlar ve rastgele kaynaklardan elde

edilen hayvanlar ya da çiftlik hayvanları

kuduz taşıyabilir

42


KUDUZ • Organizma ismi: rhabdovirüs • Konakçı: Yabani ve evcil hayvanlar (örneğin, köpekler, kediler, tilkiler, kokarca, rakun) ve

yarasalar, Isıran hayvan tarafından enfekte edilmiş iseler çiftlik hayvanları ve kemirgenler ikincil konakçı olabilirler

• Bulaşma şekli: En sık kuduzlu bir hayvanın salyasındaki virüsün hayvanın ısırması ile geçmesi ya da enfekte yarasaların yaşadığı mağaralarda havadan olabilir

• Kuluçka Dönemi: Genellikle birkaç hafta, fakat bir yıl ya da daha fazla olabilir. Virüs sinirlerde yayılır. Böylece yara yeri (beyinden uzaklığı), yara yerinde sinirlerin varlığı kuluçka dönemini etkiler

• Klinik bulgu: Bir kez klinik belirtileri görülürse, klinik seyir kısa genellikle 10 günden az. Ölüm solunum felci nedeniyle gerçekleşir.

• Belirtileri: endişe, davranış değişiklikleri, yutma kaslarının spazmları, deliryum, felce doğru ilerleyen halsizlik

• Epidemiyoloji: Tüm memeliler duyarlı, tüm dünyada görülebilir • Bulaşıcılık: klinik belirtiler ortaya çıkmadan birkaç gün önce enfekte hayvanlar virüsü

dökerler. O zamandan ölümüne kadar hayvan enfektedir • Tanı ve Önleme: Yüksek risk altında olan tüm bireylere (laboratuar çalışanları, veterinerler,

hayvan bakıcıları, hayvanlar) öncesinde aşılama yapılmalıdır. Insan diploid hücre aşısı (HDCV) halen kullanılmaktadır. Maruziyet sonrasında tedavi acil ilk yardımı içerir. Yara yerinin bol bol bir sabun ve/veya antiseptik ile yıkanması ve hekime yönlendirilerek örneğin kuduz immun globulin ve aşı gibi tedavilerin sağlanması

43


HANTAVİRUS İNFEKSİYONU • Organizma adı: Hantavirus, Bu virus bir RNA virüsüdür

• Konakçı: Peromyscus (geyik, fare) gibi vahşi rodentler ve Amerikadaki Microtus

türleri

• Bulaşma şekli: enfekte kemirgenin dışkısının (idrar ve dışkı) olduğu alanlarda

virüsün solunması en sık görülen yoldur. Kemirgen ısırması hastalığın bulaşmasına

neden olabilir

• Kuluçka Dönemi: Ortalama 2-4 hafta ama daha kısa veya uzun olabilir

• Klinik Belirtiler: Hantavirus Pulmoner Sendromu (HPS) ani başlangıçlı ateş, ağrı,

kusma ve solunum sıkıntısı ve secde pozisyonunda yerlere kapanma davranışı ile

karakterizedir. Mortalite oranları semptomatik tedaviye rağmen yüksektir

• Epidemiyoloji: Batı bölgelerinin dahil olduğu baştan başa Kuzey Amerika'nın

tümünde görülür

• Bulaşıcılık: Henüz kişiler arasında bulaşıcı olduğu düşünülmemektedir

• Tanı ve Önleme: Virüslü toz parçacıklarının inhalasyonunu önlemek için kişisel

koruyucu ekipman kullanımı ve yüksek riskli alanlarda doğrudan temastan

kaçınılmalıdır

• Zonguldak ve Bartın da iki vaka

44


LABORATUVAR HAYVANLARI ALERJİSİ

• Laboratuvar hayvanları ile çalışan insanların

% 44’ünün bir veya daha fazla tür alerji

geliştirdikleri

• Genellikle ilk maruziyetten sonra 3 yıl içinde de

alerjik hale geldiklerini göstermiştir

• Laboratuvar hayvanlarının neredeyse tamamı,

alerjik bir reaksiyonu tetikleyebilir

• Sıçan, tavşan, fare, kobay, kedi ve köpeğe karşı

alerjiler en yaygın olanları

45



• Hayvan alerjenleri, albumin gibi çok küçük

molekül ağırlıklı proteinlerdir

• Bu proteinler, serum ve dokularda olmanın

dışında aynı zamanda da tükürük, idrar ve deri

içinde oluşur

• Hayvanlar kendilerini yalayarak tımar

ettiklerinde, tükürük proteinleri aynı zamanda

deri üzerine çıkarlar ve burada pul pul soyularak

nefesle solunur hale gelirler

46


LABORATUVAR HAYVANLARI ALERJİSİ • Alerjik reaksiyonlar reaksiyon bölgesine göre

– üst solunum, – alt solunum, – cilt, – yaygın, – anafilaktik olmak üzere sınıflandırılabilir

• Üst solunum yolu semptomları akıntılı ve kaşıntılı

burun ve gözler ile birlikte hapşırma gibi belirtilerin

görüldüğü, insanların 80%’i kadarını etkileyen en

yaygın alerjik reaksiyondur

47



• Etkilenen insanların yaklaşık % 20-30 da alt solunum yolu

semptomları yaşar

• Bazılarında bu alerjik reaksiyon ilerleyerek meslek

astımına dönüşebilir

• Bronkokonstriksiyon ve hava yolu mukus üretimi

nedeniyle nefes darlığı yani nefes almada güçlük vardır

• Astım tedavi edilmediği takdirde hayati tehdit haline

gelebilir

48



• Laboratuvar hayvanına alerjik kişilerin yaklaşık % 40’ı

hayvan ya da alerjenlerle temas halinde cilt reaksiyonları

yaşarlar

• Akut jeneralize reaksiyon (anafilaksi), neyse ki çok daha

nadir görülen acil bir tedavi gerektiren durumdur

• Anafilaktik reaksiyona neden olan laboratuvar hayvan

ısırıklarından (örneğin, fare ısırıkları) günümüzde sadece

birkaç kayıt altına alınmış vaka bulunmaktadır

49


LABORATUVAR HAYVANLARINA ALERJİK HALE GELMEK İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ

• Sigara, cinsiyet, maruz kalma yoğunluğu, egzama, saman

nezlesi, astım, alerji gibi atopiler geliştirmek için ailesel

yatkınlık

• Atopi ve laboratuvar hayvanı alerjenlerine karşı alerji gelişimi

arasında bir korelasyon var

• Atopi ve potansiyel alt solunum yolu semptomları (astım)

gelişmesi arasında daha güçlü

50


LABORATUVAR HAYVANLARINA ALERJİK HALE GELMEK İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ

• Sigara içmenin risk gelişimini artırmadığı bildirilmekte ancak

sigara içicide bu alerji gelişirse, alt solunum yolu

semptomlarının görülme (astım) riski 1,5-3 kat daha fazladır

• Erkeklerde kadınlara göre daha fazla atopik olma durumu söz

konusudur (sırasıyla % 47-% 37)

• Çok düşük seviyelerde olsa bile herhangi bir alerjene maruz

kalma, alerjik kişilerde belirtileri tetikleyecektir

51


LABORATUVAR HAYVAN ODALARINDA HAYVAN ALERJEN DÜZEYLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Havalandırma ve Bağıl nem

• negatif akım kabinleri içerisinde havalandırılan kafes rafları ya da havalandırılan raflar

• Bağıl nemin düşük olması daha yüksek toz ve alerjen düzeylerine yol açar

• 50-65% bağıl bir nem, solunacak havadaki alerjen miktarını önemli ölçüde azaltır

• Yatak tipi

• talaş/odun yongası yatakların, mısır koçanı yataklardan daha yüksek alerjen

• kağıt ürünlerin ve emici pedlerin kullanımı solunan alerjenlerin daha düşük seviyelerde olmasını sağlar

• Temizlik ve sanitasyon uygulamaları

• Sık yapılan temizlik, alerjene maruz kalmayı azaltır

• Alerjenlere Maruz Kalma ile İlgili Hayvan Odasındaki Görevler

• kafes temizliği ve atık toplama, enjeksiyon, taşıma, gibi hayvan bakım prosedürleri, hayvan manipülasyonları, sulama ve

besleme gibi genel oda temizlikleri

52


ALERJENLERE MARUZİYETİ AZALTMA

• Rodentlerin filtreli kafeslerde barındırılması ve havalandırmalı kafes raflar

• Hayvan manipülasyonları için laminer akım kabinleri

• Havalandırmalı atık istasyonlarının kullanılması

• Yüksek düzeyde temizliğin sürdürülmesi

• Solunan toz parçacıklarına maruz kalmayı en aza indirmeye yardımcı olacak bir

yatak tipinin kullanılması

• Partikül tutabilen maske ve eldiven gibi kaliteli kişisel koruyucu donanımların

uygun kullanılması

• Kişisel hijyen (yani, düzenli el duş, yıkama, vb) uygulanmalı

53


HAYVAN LABORATUVARLARINDA KİMYASAL GÜVENLİK

• Hayvanlarla çalışılan laboratuvarlarda,

dezenfektanlar (ör: klorheksidin) gibi çeşitli

kimyasallar içeren rutin deterjanlar, anestezik

(ör:eter) ve doku koruyucu (ör: formalin) maddeler

açısından hem araştırmacılar hem de personel, bu

kimyasalların kullanımında güvenli iş uygulamaları

becerilerine sahip olmalıdır

54


HAYVAN LABORATUVARLARINDA RADYASYON GÜVENLİĞİ

Radyasyon işlemleri güvenlik programlarına uygun olarak

çalışma güvenliği içerisinde yapılmalıdır

– Radyoaktif madde uygulanan hayvan kafesleri etiketlenerek,

uygulanan radyoaktif madde cinsi ve dozu belirtilmelidir.

– Non-radyoaktif hayvanlar ile ayrı ortamlarda tutulmalıdır.

– Havaya radyoaktivite karışma riski nedeni ile uygun

havalandırma sistemleri kullanılmalıdır.

– Hayvan çıkartıları ve atıkları radyoaktif atık işlemi görmelidir.

– Hayvan bakıcıları radyasyon güvenliği konusunda eğitilmelidir

55


• Sorumlu araştırmacı radyasyon güvenliği konusunda

bilinçlendirilmeli ve çalışmaları sırasında dozimetri

takılmalıdır

• Uygulama sonrası hayvanlar canlı kalacak ise; deney

hayvanları biriminde ayrı bir bölüm tahsis edilerek, giriş

bölümünde radyasyon ikaz işareti bulundurulmalıdır.

• Araştırma kayıtlarını içeren dokümanlar; kullanılan

radyoaktif maddenin cinsi, miktarı, çalışılan hayvan sayısı

tekrar kullanılması için yüzey ışınlama değerini içeren

bilgileri kapsamalıdır

56


• Uygulama sonrası sakrifiye edilen

hayvanlar katı radyoaktif atık işlemlerine

tabi tutulmalıdır.

Denek hayvanları radyoaktif poşeti içine

konulmalıdır

Poşet üzerine; kullanılan radyoaktif madde,

toplam aktivite, işlem tarihi, poşet yüzeyi

ışınlama değeri ve ıslah tarihini içeren

etiketleme yapılmalıdır. 57


Radyoaktif ceset olarak tanımlanan bu atıkların dış

ışınlamaları önerilen radyasyon seviyesine düşene

kadar patoloji ile konsültasyon yapılarak özel

hazırlanacak formal içinde ayrı bir yerde

bekletilmelidirler.

Poşet yüzey ışınlama ölçümü atık teslim seviyesine

(5μSv veya 0.5 mR/h) düştüğünde sorumlu kişilere

teslim edilmelidir.

Katı radyoaktif atık ölçüm ve atık ıslah işlemleri

radyasyon güvenliği korunma komitesi ile işbirliği

içinde yürütülmelidir

58

TEŞEKKÜRLER

59

Experimental animal(MAZEN SAEED=

Documents

Transcript of Experimental animal(MAZEN SAEED=