Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

I. Euskararen aldakortasunaz eta periodizazioaz

I.1. Akitaniako idazkunak (Gorrotxategi 1984)

23. ANDEREXO55. ARSERRIS75. BELEX90. BIHOXVS120. BRITEX136. CISON181. ERHEXONI197. HALSCOTARRIS206. HARBELEX231. ILLVUNA256. NESCATO362. TORSTEGINNO378. VLVCIRRIS379. VMMESAHAR542. HERAVSCORRITSEHE550. ILVNI

I.2. Donemiliagako glosak (Mitxelena [1964] 2011)

jzioqui duguguec ajutuezdugu

I.3. Aimery Picaud (Mitxelena [1964] 2011)

(...) Deum uocant Urcia, Dei genitricem Andrea Maria,panem ogui, uinum ardum, carnem aragui, piscem araign,domum echea, dominum domus iaona, dominam andrea,ecclesiam elicera, presbiterum belaterra, quidinterpretatur pulcra terra, tricticum gari, aquam uric,regem ereguia, sanctum Iacobum Iaona domne Iacue (...)

I.4. Arrasateko erreketaren kantua (Arriolabengoa 2007)

argui içarrac urten dauçeruan goyan ostançeanBergararroc asi diratrajioe baten azmaçeaneuroen artean dioelaerre deçagu mondragoelasterreon sar gaytezacantoeco çarçayqueranaen bizarac ycara çireanarmacaz ezin eguien legez eçerganboarroc su emayteanasi dira ta onegaz urten daude berealanoñeztar barruangoacçein erre ez citeçangomiz gonsaluh bertan çanberagaz presebalen calteanJoanicoc eta beste ascoceudela parte bertanoyn arroc çian luaOçaetaco Jaun gazteaclaster baten ygaro çanuraz alde bestea

1

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

ama bereac esaeusansemea çerdoc orrelançaurietan curadu etaama nagoçu oeraegun bein ur jarrutaganboar seme lasterraara bere lasterragoabendañuje motelaesquerric asco emayten deusatandra santamairibera axeyçat sartu etaesera bidaldu nau ni. I.5. Refranes y sentencias (Lakarra 1996)

79. Triscan dabil asoa, aus asco eregui daroa.82. Tacoc deroat dodana neure echerean çejara.91. Neurez ez dot, balinde baniquezu.187. Daquianac arçayten, daquique emayten.246. Oguiagaz hura, oragaz heroen elicatura.337. Osoen aorean oquelea bere on.354. Ardi chipia veti bildos

I.6. Leizarraga (1571)

2. Abrahamec engendra ceçan Isaac. Eta Isaacec engendraceçan Iacob. Eta Iacob-ec engendra citzan Iuda etaharen anayeac.3. Eta Iudan engendra citzan Phares eta ZaraThamarganic. Eta Phareſec engendra ceçan Esrom. EtaEſromec engendra ceçan Aram.

4. Eta Aramec engendra ceçan Aminadab. Eta Aminadab-ecengendra ceçan Naasson. Eta Naasonec engendra ceçanSalmon.

I.7. Haraneder (Altuna 1990)

2. Abrahamec jenderatu çuen Isàac; Isaac-ec jenderatuçuen Jacob; Jacobec jenderatu çuen Juda eta harenanayac. 3. Judac jenderatu çituen Thamarrenganic Phares etaZara; Pharesec jenderatu çuen Esron; Esronec jenderatuçuen Aram.4. Aramec jenderatu çuen Aminadab; Aminadabec jenderatuçuen Naason; Naasonec jenderatu úen Salmon.

I.8. Periodizazio-proposamen bat (Lakarra1997)

1) Akitaniera (I-III. mendeak)2) Erdi Aroko euskara (IX-XV. mendeak)3) Euskara arkaikoa (1600 arte)4) Euskara zahar eta klasikoa (1600-1745)

2

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

5) Lehen euskara modernoa (1745-1890)6) Azken euskara modernoa (1891-1968)7) Euskara batua (1968-)

II. Euskalkien historiaz

II.1. Bonaparteren sailkapena

II.2. Zuazoren sailkapena

3

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

III.3. Tribu zaharren geografia (Sánchez Albornoz)

III.4. Mitxelena (1981)

“De acuerdo con la opinión que podríamosllamar clásica y es la que se defiende en estaexposición, los dialectos de cualquier lenguaproceden de la diferenciación de una lenguacomún; ésta, según toda evidencia, no era nipodía ser unitaria, pero el margen de

variación que podía observarse dentro de ellaera desde luego menor que el que iban amostrar entre sí los dialectos formados conposterioridad, a medida sobre todo de quefueran adquiriendo autonomía” ([1981] 1987:39).

III.4. Erdi Aroko zatiketak (Reguero 2013)

4

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

5

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

III.5. Bizkaiera zaharra eta gipuzkera zaharra(Lakarra 1986)

(Lakarra [1986] 1996)

III.6. Euskalkien adarkatzea (Lakarra 2011)

6

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

III.7. Berrikuntzen sorgunea (Zuazo 2014)

7

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

Bibliografia orokorra

ARRIOLABENGOA, J., 2007, Euskara Ibarguen-Cachopinkronikan, Euskaltzaindia & BBK Fundazioa:Bilbo.

CAMINO, I., 2008, “Dialektologiaren alderdikronologikoaz”, FLV 108, 209-247.

___, 2009, Dialektologiatik euskalkietara tradizioangaindi, Elkar: Donostia.

___, 2012, “Ekialdeko euskararen iraganaz”, inEpelde, I. (arg.), Euskal dialektologia: lehenaeta oraina, ASJUren gehigarriak LXIX, EHU:Bilbo, 88-153.

___, 2013, “Euskalkien historiaz: Lapurdi etaNafarroa Garaia”, in Gómez, R., & J.Gorrochategui, J.A. Lakarra & CélineMounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III.Biltzarra, EHUko argitalpen-zerbitzua:Vitoria-Gasteiz, 77-140.

GORROCHATEGUI, J., 1984, Estudio sobre la onomásticaindígena de Aquitania, EHUko argitalpen-zerbitzua, Bilbo.

LAKARRA, J.A., 1986, “Bizkaiera zaharraeuskalkien artean”, ASJU 20, 639-682.

___ (arg.), 1996, Refranes y sentencias. Ikerketak etaedizioa, Euskaltzaindia, Bilbo.

___, 1997, “Euskararen historia eta filologia:arazo zahar, bide berri”, ASJU XXXI-2,447-535.

___, 2012, “Gogoetak euskal dialektologiadiakronikoaz: Euskara Batu Zaharraberreraiki beharraz eta haren banaketarenikerketaz”, in Epelde, I. (arg.), Euskaldialektologia: lehena eta oraina, ASJUrengehigarriak LXIX, EHU: Bilbo, 155-241.

LAKARRA, J.A. & RUIZ, I. (arg.), 2011, LuisMichelena. Obras completas, JUMI, GFA, EHU:Donostia eta Gasteiz.

MARTÍNEZ ARETA, M. (arg.), 2013, Basque andProto-Basque, Peter Lang: Frankfurt.

MITXELENA, K., 1964a, Sobre el pasado de la lenguavasca, Auñamendi: Donostia. Ik. orain OC(Lakarra & Ruiz 2011).

___, 1964b, Textos arcaicos vascos, Minotauro:Madrid. Ik. orain OC (Lakarra & Ruiz2011).

___, [1981] 1987, “Lengua común y dialectosvascos”, Palabras y Textos, EHUko argitalpen-zerbitzua, Vitoria-Gasteiz, 35-55. Ik.orain OC (Lakarra & Ruiz 2011).

8

Eneko Zuloaga (EHU - Aziti Bihia) Euskara egonkor, euskara aldakor: euskararen aldakortasuna eta euskalkienjatorria Eibar, 2014/07/16

REGUERO, U., 2013, “Euskararendialektalizazioaren hastapenetarantz:konbergentzia eta dibergentzia prozesuakErdi Aroan”, in Gómez, R., & J.Gorrochategui, J.A. Lakarra & CélineMounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III.Biltzarra, EHUko argitalpen-zerbitzua:Vitoria-Gasteiz, 431-444.

TRASK, L., 1997, The History of Basque, Routledge:London.

TOVAR, A., El Euskera y sus parientes, Minotauro:Madrid.

___, 1980, Mitología e ideología sobre la lengua vasca,Alianza: Madrid.

ZUAZO, K., 1998, “Euskalkiak, gaur”, FLV 78,198-233.___, 2010, El euskera y sus dialectos, Alberdania:Irun.___, 2014, Euskalkiak, Elkar: Donostia.ZULOAGA, E., inprimatzeko, “Bizkaiko jauntxoeninguruko herri-literaturaz: Plentziako 1603kohiru esaera zahar eta Refranes y sentenciasenjatorria, eta proposamen bat Arrasatekoerreketaren kantuez”. ASJUn agertzeko.

___, eskuizkribu argitaragabea, “Remarks onthe geographical distribution of some featuresof Basque”.

9