Έλεγχος amp Ριζοσπαστικότηταστο κίνημα Κυβερνοπάνκ

Το παράδειγμα της Γέφυρας

Έλεγχος amp Ριζοσπαστικότηταστο κίνημα Κυβερνοπάνκ

Το παράδειγμα της Γέφυρας

Εθνικό Μετσόβιο ΠολυτεχνείοΣχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ιούλιος 2015

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΕυαγγελία Μώρη

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝΝικόλαος Ίων Τερζόγλου

ευχαριστώ

τον Ανδρέα τον Πέτρο την Πέγκυ και τον Θοδωρήγια την στήριξη την κριτική και τις προτροπές τους

και τον επιβλέποντα καθηγητή μου Νικόλαο Ίων Τερζόγλου

για την πολύτιμη καθοδήγησή του

32

Δομή

1 Πρόλογος2 Η Γέφυρα

21 Καταγωγή22 Περιγραφή23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

3 Κυβερνοπάνκ31 Ορισμός32 Στοιχεία Κυβερνοπάνκ33 Ετυμολογία

331 Cybernetics332 Punk333 Η σύζευξη των δύο όρων

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το κίνημα Κυβερνοπάνκ

41 Τεχνολογικές εξελίξεις42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση51 Η αναλογία του ελέγχου52 Πληροφορία και έλεγχος53 Η αναλογία του χώρου

6 Στη Γέφυρα61 Το πρόβλημα62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου63 Εισβολή64 Οικειοποίηση65 Το τέλος της Γέφυρας

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα8 Επίλογος9 Γλωσσάριο10 Βιβλιογραφία

589

101418181920202428

30303437

394041424346474748505355576064

54

1 Πρόλογος

Σκοτεινοί ύποπτοι χαρακτήρες κινούνται στις κακόφημες συνοικίες δυστοπικών πόλεων Στο φόντο περίεργοι αυτόφωτοι ουρανοξύστες Συνύπαρξη εξελιγμένης τεχνολογίας καθημερινότητας και αγώνα επιβίωσης Ευφυή ρομπότ και ανδροειδή που δύσκολα διακρίνονται ως μη ανθρώπινα Θέλησή τους να κατανοήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό θέλησή τους να είναι ανεξάρτητα όντα Συνθετικά εξαρτήματα αναμεμειγμένα με την σαρκώδη φύση έμβιων οργανισμών Παιχνίδια συνύπαρξης και εξουσίας μεταξύ τεχνητού και έμβιου Πληροφορίες ρέουν άυλα μέσα σε δίκτυα υπολογιστών ένα γενικότερο παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων και μηχανών Η ελευθερία της γνώσης και η παγκόσμια δικτύωση Hackers χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές δεξιότητές τους για να εκθέσουν και ανατρέψουν τα σχέδια διεφθαρμένων Πολυεθνικών εταιρειών Επίδειξη κυριαρχίας ακόμη και σε δυνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα

Εικόνες και σενάρια που σχηματίζονται στο μυαλό κάποιου υπό το άκουσμα του όρου Κυβερνοπάνκ Ένα κίνημα που εισήγαγε τον άνθρωπο της δεκαετίας του lsquo80 στην προοικονομία μιας αναμενόμενης εποχής Δεκαετίες μετά από αυτά τα ευφάνταστα σενάρια τα πλασματικά φαντάσματα του παρελθόντος γίνονται στοιχεία της καθημερινότητας και συνυπάρχουν σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης Αυτό όμως που κάνει πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση αυτού του παρελθόντος με το παρόν είναι όχι τόσο οι τεχνολογικές πρωτοπορίες που συνομιλούν με την παρελθοντική επιστημονική φαντασία όσο η διατήρηση ενός βασικού στοιχείου οργάνωσης της καθημερινής ζωής του καθενός του ldquoαυτοελέγχουrdquo Ένα θεματικό άλλωστε μοτίβο κεντρικό στα συνάμα οικεία και ανοίκεια σενάρια του Κυβερνοπάνκ κινήματος

Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η παρουσίαση και εξέταση μιας ιδιαίτερης αναλογίας στο πλαίσιο του κινήματος Κυβερνοπάνκ Το πώς δηλαδή η έννοια του ελέγχου δεν αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ χρήστη και εξελιγμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων αλλά πώς αφορά κυριολεκτικά και μεταφορικά την προσπάθεια μιας κοινότητας ατόμων για διατήρηση αυτοελέγχου και εξασφάλιση επιβίωσης μέσα σε ένα τεχνολογικά εξελιγμένο περιβάλλον Και ως εκ τούτου το πώς αυτό το περιβάλλον με τα θετικά και τα αρνητικά του μπορεί να διαχειριστεί την έννοια του χώρου με σκοπό την αξιοποίησή του για την επίτευξη αυτοελέγχου Για αυτόν τον σκοπό επιχειρείται η αλληγορική επεξήγηση των εννοιών ldquoέλεγχοςrdquo και ldquoριζοσπαστισμόςrdquo ως ταυτόσημα των βασικών χαρακτηριστικών του κινήματος Κυβερνοπάνκ Για την καλύτερη επεξήγηση των εννοιών και την κατανόηση τελικά της άμεσης συσχέτισης της σύγχρονης πραγματικότητας με αυτόν τον κλάδο Επιστημονικής Φαντασίας η έρευνα εστιάζει στην Τριλογία της Γέφυρας του συγγραφέα William Gibson

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

Έλεγχος amp Ριζοσπαστικότηταστο κίνημα Κυβερνοπάνκ

Το παράδειγμα της Γέφυρας

Εθνικό Μετσόβιο ΠολυτεχνείοΣχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ιούλιος 2015

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΕυαγγελία Μώρη

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝΝικόλαος Ίων Τερζόγλου

ευχαριστώ

τον Ανδρέα τον Πέτρο την Πέγκυ και τον Θοδωρήγια την στήριξη την κριτική και τις προτροπές τους

και τον επιβλέποντα καθηγητή μου Νικόλαο Ίων Τερζόγλου

για την πολύτιμη καθοδήγησή του

32

Δομή

1 Πρόλογος2 Η Γέφυρα

21 Καταγωγή22 Περιγραφή23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

3 Κυβερνοπάνκ31 Ορισμός32 Στοιχεία Κυβερνοπάνκ33 Ετυμολογία

331 Cybernetics332 Punk333 Η σύζευξη των δύο όρων

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το κίνημα Κυβερνοπάνκ

41 Τεχνολογικές εξελίξεις42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση51 Η αναλογία του ελέγχου52 Πληροφορία και έλεγχος53 Η αναλογία του χώρου

6 Στη Γέφυρα61 Το πρόβλημα62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου63 Εισβολή64 Οικειοποίηση65 Το τέλος της Γέφυρας

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα8 Επίλογος9 Γλωσσάριο10 Βιβλιογραφία

589

101418181920202428

30303437

394041424346474748505355576064

54

1 Πρόλογος

Σκοτεινοί ύποπτοι χαρακτήρες κινούνται στις κακόφημες συνοικίες δυστοπικών πόλεων Στο φόντο περίεργοι αυτόφωτοι ουρανοξύστες Συνύπαρξη εξελιγμένης τεχνολογίας καθημερινότητας και αγώνα επιβίωσης Ευφυή ρομπότ και ανδροειδή που δύσκολα διακρίνονται ως μη ανθρώπινα Θέλησή τους να κατανοήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό θέλησή τους να είναι ανεξάρτητα όντα Συνθετικά εξαρτήματα αναμεμειγμένα με την σαρκώδη φύση έμβιων οργανισμών Παιχνίδια συνύπαρξης και εξουσίας μεταξύ τεχνητού και έμβιου Πληροφορίες ρέουν άυλα μέσα σε δίκτυα υπολογιστών ένα γενικότερο παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων και μηχανών Η ελευθερία της γνώσης και η παγκόσμια δικτύωση Hackers χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές δεξιότητές τους για να εκθέσουν και ανατρέψουν τα σχέδια διεφθαρμένων Πολυεθνικών εταιρειών Επίδειξη κυριαρχίας ακόμη και σε δυνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα

Εικόνες και σενάρια που σχηματίζονται στο μυαλό κάποιου υπό το άκουσμα του όρου Κυβερνοπάνκ Ένα κίνημα που εισήγαγε τον άνθρωπο της δεκαετίας του lsquo80 στην προοικονομία μιας αναμενόμενης εποχής Δεκαετίες μετά από αυτά τα ευφάνταστα σενάρια τα πλασματικά φαντάσματα του παρελθόντος γίνονται στοιχεία της καθημερινότητας και συνυπάρχουν σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης Αυτό όμως που κάνει πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση αυτού του παρελθόντος με το παρόν είναι όχι τόσο οι τεχνολογικές πρωτοπορίες που συνομιλούν με την παρελθοντική επιστημονική φαντασία όσο η διατήρηση ενός βασικού στοιχείου οργάνωσης της καθημερινής ζωής του καθενός του ldquoαυτοελέγχουrdquo Ένα θεματικό άλλωστε μοτίβο κεντρικό στα συνάμα οικεία και ανοίκεια σενάρια του Κυβερνοπάνκ κινήματος

Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η παρουσίαση και εξέταση μιας ιδιαίτερης αναλογίας στο πλαίσιο του κινήματος Κυβερνοπάνκ Το πώς δηλαδή η έννοια του ελέγχου δεν αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ χρήστη και εξελιγμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων αλλά πώς αφορά κυριολεκτικά και μεταφορικά την προσπάθεια μιας κοινότητας ατόμων για διατήρηση αυτοελέγχου και εξασφάλιση επιβίωσης μέσα σε ένα τεχνολογικά εξελιγμένο περιβάλλον Και ως εκ τούτου το πώς αυτό το περιβάλλον με τα θετικά και τα αρνητικά του μπορεί να διαχειριστεί την έννοια του χώρου με σκοπό την αξιοποίησή του για την επίτευξη αυτοελέγχου Για αυτόν τον σκοπό επιχειρείται η αλληγορική επεξήγηση των εννοιών ldquoέλεγχοςrdquo και ldquoριζοσπαστισμόςrdquo ως ταυτόσημα των βασικών χαρακτηριστικών του κινήματος Κυβερνοπάνκ Για την καλύτερη επεξήγηση των εννοιών και την κατανόηση τελικά της άμεσης συσχέτισης της σύγχρονης πραγματικότητας με αυτόν τον κλάδο Επιστημονικής Φαντασίας η έρευνα εστιάζει στην Τριλογία της Γέφυρας του συγγραφέα William Gibson

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

ευχαριστώ

τον Ανδρέα τον Πέτρο την Πέγκυ και τον Θοδωρήγια την στήριξη την κριτική και τις προτροπές τους

και τον επιβλέποντα καθηγητή μου Νικόλαο Ίων Τερζόγλου

για την πολύτιμη καθοδήγησή του

32

Δομή

1 Πρόλογος2 Η Γέφυρα

21 Καταγωγή22 Περιγραφή23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

3 Κυβερνοπάνκ31 Ορισμός32 Στοιχεία Κυβερνοπάνκ33 Ετυμολογία

331 Cybernetics332 Punk333 Η σύζευξη των δύο όρων

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το κίνημα Κυβερνοπάνκ

41 Τεχνολογικές εξελίξεις42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση51 Η αναλογία του ελέγχου52 Πληροφορία και έλεγχος53 Η αναλογία του χώρου

6 Στη Γέφυρα61 Το πρόβλημα62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου63 Εισβολή64 Οικειοποίηση65 Το τέλος της Γέφυρας

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα8 Επίλογος9 Γλωσσάριο10 Βιβλιογραφία

589

101418181920202428

30303437

394041424346474748505355576064

54

1 Πρόλογος

Σκοτεινοί ύποπτοι χαρακτήρες κινούνται στις κακόφημες συνοικίες δυστοπικών πόλεων Στο φόντο περίεργοι αυτόφωτοι ουρανοξύστες Συνύπαρξη εξελιγμένης τεχνολογίας καθημερινότητας και αγώνα επιβίωσης Ευφυή ρομπότ και ανδροειδή που δύσκολα διακρίνονται ως μη ανθρώπινα Θέλησή τους να κατανοήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό θέλησή τους να είναι ανεξάρτητα όντα Συνθετικά εξαρτήματα αναμεμειγμένα με την σαρκώδη φύση έμβιων οργανισμών Παιχνίδια συνύπαρξης και εξουσίας μεταξύ τεχνητού και έμβιου Πληροφορίες ρέουν άυλα μέσα σε δίκτυα υπολογιστών ένα γενικότερο παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων και μηχανών Η ελευθερία της γνώσης και η παγκόσμια δικτύωση Hackers χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές δεξιότητές τους για να εκθέσουν και ανατρέψουν τα σχέδια διεφθαρμένων Πολυεθνικών εταιρειών Επίδειξη κυριαρχίας ακόμη και σε δυνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα

Εικόνες και σενάρια που σχηματίζονται στο μυαλό κάποιου υπό το άκουσμα του όρου Κυβερνοπάνκ Ένα κίνημα που εισήγαγε τον άνθρωπο της δεκαετίας του lsquo80 στην προοικονομία μιας αναμενόμενης εποχής Δεκαετίες μετά από αυτά τα ευφάνταστα σενάρια τα πλασματικά φαντάσματα του παρελθόντος γίνονται στοιχεία της καθημερινότητας και συνυπάρχουν σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης Αυτό όμως που κάνει πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση αυτού του παρελθόντος με το παρόν είναι όχι τόσο οι τεχνολογικές πρωτοπορίες που συνομιλούν με την παρελθοντική επιστημονική φαντασία όσο η διατήρηση ενός βασικού στοιχείου οργάνωσης της καθημερινής ζωής του καθενός του ldquoαυτοελέγχουrdquo Ένα θεματικό άλλωστε μοτίβο κεντρικό στα συνάμα οικεία και ανοίκεια σενάρια του Κυβερνοπάνκ κινήματος

Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η παρουσίαση και εξέταση μιας ιδιαίτερης αναλογίας στο πλαίσιο του κινήματος Κυβερνοπάνκ Το πώς δηλαδή η έννοια του ελέγχου δεν αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ χρήστη και εξελιγμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων αλλά πώς αφορά κυριολεκτικά και μεταφορικά την προσπάθεια μιας κοινότητας ατόμων για διατήρηση αυτοελέγχου και εξασφάλιση επιβίωσης μέσα σε ένα τεχνολογικά εξελιγμένο περιβάλλον Και ως εκ τούτου το πώς αυτό το περιβάλλον με τα θετικά και τα αρνητικά του μπορεί να διαχειριστεί την έννοια του χώρου με σκοπό την αξιοποίησή του για την επίτευξη αυτοελέγχου Για αυτόν τον σκοπό επιχειρείται η αλληγορική επεξήγηση των εννοιών ldquoέλεγχοςrdquo και ldquoριζοσπαστισμόςrdquo ως ταυτόσημα των βασικών χαρακτηριστικών του κινήματος Κυβερνοπάνκ Για την καλύτερη επεξήγηση των εννοιών και την κατανόηση τελικά της άμεσης συσχέτισης της σύγχρονης πραγματικότητας με αυτόν τον κλάδο Επιστημονικής Φαντασίας η έρευνα εστιάζει στην Τριλογία της Γέφυρας του συγγραφέα William Gibson

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

32

Δομή

1 Πρόλογος2 Η Γέφυρα

21 Καταγωγή22 Περιγραφή23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

3 Κυβερνοπάνκ31 Ορισμός32 Στοιχεία Κυβερνοπάνκ33 Ετυμολογία

331 Cybernetics332 Punk333 Η σύζευξη των δύο όρων

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το κίνημα Κυβερνοπάνκ

41 Τεχνολογικές εξελίξεις42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση51 Η αναλογία του ελέγχου52 Πληροφορία και έλεγχος53 Η αναλογία του χώρου

6 Στη Γέφυρα61 Το πρόβλημα62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου63 Εισβολή64 Οικειοποίηση65 Το τέλος της Γέφυρας

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα8 Επίλογος9 Γλωσσάριο10 Βιβλιογραφία

589

101418181920202428

30303437

394041424346474748505355576064

54

1 Πρόλογος

Σκοτεινοί ύποπτοι χαρακτήρες κινούνται στις κακόφημες συνοικίες δυστοπικών πόλεων Στο φόντο περίεργοι αυτόφωτοι ουρανοξύστες Συνύπαρξη εξελιγμένης τεχνολογίας καθημερινότητας και αγώνα επιβίωσης Ευφυή ρομπότ και ανδροειδή που δύσκολα διακρίνονται ως μη ανθρώπινα Θέλησή τους να κατανοήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό θέλησή τους να είναι ανεξάρτητα όντα Συνθετικά εξαρτήματα αναμεμειγμένα με την σαρκώδη φύση έμβιων οργανισμών Παιχνίδια συνύπαρξης και εξουσίας μεταξύ τεχνητού και έμβιου Πληροφορίες ρέουν άυλα μέσα σε δίκτυα υπολογιστών ένα γενικότερο παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων και μηχανών Η ελευθερία της γνώσης και η παγκόσμια δικτύωση Hackers χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές δεξιότητές τους για να εκθέσουν και ανατρέψουν τα σχέδια διεφθαρμένων Πολυεθνικών εταιρειών Επίδειξη κυριαρχίας ακόμη και σε δυνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα

Εικόνες και σενάρια που σχηματίζονται στο μυαλό κάποιου υπό το άκουσμα του όρου Κυβερνοπάνκ Ένα κίνημα που εισήγαγε τον άνθρωπο της δεκαετίας του lsquo80 στην προοικονομία μιας αναμενόμενης εποχής Δεκαετίες μετά από αυτά τα ευφάνταστα σενάρια τα πλασματικά φαντάσματα του παρελθόντος γίνονται στοιχεία της καθημερινότητας και συνυπάρχουν σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης Αυτό όμως που κάνει πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση αυτού του παρελθόντος με το παρόν είναι όχι τόσο οι τεχνολογικές πρωτοπορίες που συνομιλούν με την παρελθοντική επιστημονική φαντασία όσο η διατήρηση ενός βασικού στοιχείου οργάνωσης της καθημερινής ζωής του καθενός του ldquoαυτοελέγχουrdquo Ένα θεματικό άλλωστε μοτίβο κεντρικό στα συνάμα οικεία και ανοίκεια σενάρια του Κυβερνοπάνκ κινήματος

Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η παρουσίαση και εξέταση μιας ιδιαίτερης αναλογίας στο πλαίσιο του κινήματος Κυβερνοπάνκ Το πώς δηλαδή η έννοια του ελέγχου δεν αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ χρήστη και εξελιγμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων αλλά πώς αφορά κυριολεκτικά και μεταφορικά την προσπάθεια μιας κοινότητας ατόμων για διατήρηση αυτοελέγχου και εξασφάλιση επιβίωσης μέσα σε ένα τεχνολογικά εξελιγμένο περιβάλλον Και ως εκ τούτου το πώς αυτό το περιβάλλον με τα θετικά και τα αρνητικά του μπορεί να διαχειριστεί την έννοια του χώρου με σκοπό την αξιοποίησή του για την επίτευξη αυτοελέγχου Για αυτόν τον σκοπό επιχειρείται η αλληγορική επεξήγηση των εννοιών ldquoέλεγχοςrdquo και ldquoριζοσπαστισμόςrdquo ως ταυτόσημα των βασικών χαρακτηριστικών του κινήματος Κυβερνοπάνκ Για την καλύτερη επεξήγηση των εννοιών και την κατανόηση τελικά της άμεσης συσχέτισης της σύγχρονης πραγματικότητας με αυτόν τον κλάδο Επιστημονικής Φαντασίας η έρευνα εστιάζει στην Τριλογία της Γέφυρας του συγγραφέα William Gibson

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

54

1 Πρόλογος

Σκοτεινοί ύποπτοι χαρακτήρες κινούνται στις κακόφημες συνοικίες δυστοπικών πόλεων Στο φόντο περίεργοι αυτόφωτοι ουρανοξύστες Συνύπαρξη εξελιγμένης τεχνολογίας καθημερινότητας και αγώνα επιβίωσης Ευφυή ρομπότ και ανδροειδή που δύσκολα διακρίνονται ως μη ανθρώπινα Θέλησή τους να κατανοήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό θέλησή τους να είναι ανεξάρτητα όντα Συνθετικά εξαρτήματα αναμεμειγμένα με την σαρκώδη φύση έμβιων οργανισμών Παιχνίδια συνύπαρξης και εξουσίας μεταξύ τεχνητού και έμβιου Πληροφορίες ρέουν άυλα μέσα σε δίκτυα υπολογιστών ένα γενικότερο παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων και μηχανών Η ελευθερία της γνώσης και η παγκόσμια δικτύωση Hackers χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές δεξιότητές τους για να εκθέσουν και ανατρέψουν τα σχέδια διεφθαρμένων Πολυεθνικών εταιρειών Επίδειξη κυριαρχίας ακόμη και σε δυνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα

Εικόνες και σενάρια που σχηματίζονται στο μυαλό κάποιου υπό το άκουσμα του όρου Κυβερνοπάνκ Ένα κίνημα που εισήγαγε τον άνθρωπο της δεκαετίας του lsquo80 στην προοικονομία μιας αναμενόμενης εποχής Δεκαετίες μετά από αυτά τα ευφάνταστα σενάρια τα πλασματικά φαντάσματα του παρελθόντος γίνονται στοιχεία της καθημερινότητας και συνυπάρχουν σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης Αυτό όμως που κάνει πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση αυτού του παρελθόντος με το παρόν είναι όχι τόσο οι τεχνολογικές πρωτοπορίες που συνομιλούν με την παρελθοντική επιστημονική φαντασία όσο η διατήρηση ενός βασικού στοιχείου οργάνωσης της καθημερινής ζωής του καθενός του ldquoαυτοελέγχουrdquo Ένα θεματικό άλλωστε μοτίβο κεντρικό στα συνάμα οικεία και ανοίκεια σενάρια του Κυβερνοπάνκ κινήματος

Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η παρουσίαση και εξέταση μιας ιδιαίτερης αναλογίας στο πλαίσιο του κινήματος Κυβερνοπάνκ Το πώς δηλαδή η έννοια του ελέγχου δεν αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ χρήστη και εξελιγμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων αλλά πώς αφορά κυριολεκτικά και μεταφορικά την προσπάθεια μιας κοινότητας ατόμων για διατήρηση αυτοελέγχου και εξασφάλιση επιβίωσης μέσα σε ένα τεχνολογικά εξελιγμένο περιβάλλον Και ως εκ τούτου το πώς αυτό το περιβάλλον με τα θετικά και τα αρνητικά του μπορεί να διαχειριστεί την έννοια του χώρου με σκοπό την αξιοποίησή του για την επίτευξη αυτοελέγχου Για αυτόν τον σκοπό επιχειρείται η αλληγορική επεξήγηση των εννοιών ldquoέλεγχοςrdquo και ldquoριζοσπαστισμόςrdquo ως ταυτόσημα των βασικών χαρακτηριστικών του κινήματος Κυβερνοπάνκ Για την καλύτερη επεξήγηση των εννοιών και την κατανόηση τελικά της άμεσης συσχέτισης της σύγχρονης πραγματικότητας με αυτόν τον κλάδο Επιστημονικής Φαντασίας η έρευνα εστιάζει στην Τριλογία της Γέφυρας του συγγραφέα William Gibson

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

6

Η εργασία ξεκινά με το πλαίσιο δημιουργίας της Τριλογίας και την γενική περιγραφή της Γέφυρας και της σημασίας της Στη συνέχεια με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του παραδείγματος και του γενικού πλαισίου της έρευνας από τον αναγνώστη δίνεται η ετυμολογία του κινήματος Κυβερνοπάνκ καθώς επίσης και η ανάλυση των συνθετικών του ονόματός του Κυβερνητική και Punk Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή τονίζοντας τα βασικά τεχνολογικά και κοινωνικά γεγονότα που αποτέλεσαν σημαντική επιρροή για την εξέλιξη του κινήματος Κυβερνοπάνκ το πώς αυτές οι επιρροές μετατράπηκαν σε συγκεκριμένα μοτίβα που χαρακτηρίζουν το εξεταζόμενο κίνημα και πώς τελικά παρουσιάζονται στην Τριλογία της Γέφυρας Εν συνεχεία πραγματοποιείται η εξέταση της αναλογίας μεταξύ των βασικών στοιχείων του Κινήματος με την πραγματική καθημερινότητα έχοντας ως γνώμονα τα ldquoΔόγματαrdquo του Κινήματος Ακολουθεί η ιδιαίτερη περιγραφή και αντίστοιχη ανάλυση της διαδικασίας οικειοποίησης της Γέφυρας έχοντας ως κριτήριο όλα τα παραπάνω στοιχεία Η εργασία ολοκληρώνεται με μια μερική σύγκριση της περίπτωσης της Γέφυρας με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει στα αντίστοιχα συμπεράσματα

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

98

-Σκίνερ ήσουν εδώ όταν ήρθαν από τις πόλεις Όταν κατέλαβαν την Γέφυρα-Ναι της λέει ναι Μες στην βροχή Τραγουδούσαμε Το θυμάμαι αυτό-Εσύ κατασκεύασες αυτό το μέρος Σκίνερ Αυτό το δωμάτιο Θυμάσαι-Όχι της λέει όχιμερικές φορές δε θυμάμαισκαρφαλώσαμε Ψηλά Σκαρφαλώσαμε ψηλά πιο πάνω και από τα ελικόπτερα Τους χαιρετίσαμεμερικοί πέσανεστην κορυφή Φτάσαμε στην κορυφή-Τί συνέβη μετάΧαμογελάει -Ο ήλιος ανέτειλε Είδαμε την πόλη1

1 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 6

2 Η Γέφυρα 21 Καταγωγή

Το 1990 στο πλαίσιο της έκθεσης Οραματικό Σαν Φρανσίσκο ο συγγραφέας William Gibson2 κλήθηκε -μεταξύ άλλων- από τον Paolo Polledri ιδρυτικό έφορο του τμήματος αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο να συγγράψει μία ιστορία για τον κατάλογο που θα συνόδευε την συγκεκριμένη έκθεση Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τελικά το διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ (Skinnerrsquos room) Το συγκεκριμένο διήγημα αναφέρεται στο διαχρονικό πρόβλημα των αστέγων και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ίσως να εκλείψει κατά τον 21ο αιώνα δηλαδή στο τότε μέλλον και παράλληλα σημερινό παρόν Μέσα από ένα υποθετικό δημιουργικό αποτέλεσμα οικειοποίησης του χώρου ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής

Το φανταστικό περιβάλλον της ιστορίας αποτελεί η San Fransisco - Oakland Bay bridge η Γέφυρα που ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το Όκλαντ μέσω του νησιού Γιέρμπα Μπουένα (Yerba Buena) και της τεχνητής επέκτασής του Τρέζουρ (Treasure) Η Γέφυρα αυτή δεν αποτελεί μόνο σκηνογραφικό φόντο αλλά και λόγο ύπαρξης και εξέλιξης μιας ιστορίας που αφορά την μετουσίωση αυτής της υποδομής σε έναν αυτοδημιούργητο κόσμο μία πόλη βασισμένη στην θέληση του αστέγου να αποκτήσει έναν σχετικώς σταθερό χώρο διαμονής

Στην έκθεση Οραματικό Σαν Φρανσίσκο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και οι αρχιτέκτονες Ming Fung και Craig Hodgetts3 σχεδιάζοντας έναν αναδιαμορφωμένο χάρτη της πόλης Στον σχεδιασμό αυτού του χάρτη συμμετείχε και ο William Gibson Μέσω του απαραίτητου δημιουργικού διαλόγου για την τελική σύνθεση του χάρτη ο Gibson δέχτηκε επιρροές και τελικώς συνέθεσε ιδέες οι οποίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την περαιτέρω εξέλιξη του έργου του Το Δωμάτιο του Σκίνερ σε εκείνο της Τριλογίας της Γέφυρας

2 William Ford Gibson (1948) Αμερικανός-Καναδός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος3 Hodgetts + Fung (HplusF) Αρχιτεκτονικό γραφείο

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

10 11

Η Τριλογία της Γέφυρας αποτελείται από τα μυθιστορήματα Εικονικό Φως (Virtual Light) Ιντόρου (Idoru) και Οι παρέες του μέλλοντος (All tomorrow parties) τα οποία ανήκουν - όπως και η πλειοψηφία των έργων του William Gibson - στο λογοτεχνικό κίνημα του Κυβερνοπάνκ (Cyberpunk) Η Γέφυρα είναι ένας ldquoχαρακτήραςrdquo ο οποίος προϋπάρχει με τον δικό του τρόπο όλων των χαρακτήρων των μυθιστορημάτων που την αφορούν Μιλώντας για την Γέφυρα τόσο στο διήγημα Το δωμάτιο του Σκίνερ όσο και στα μυθιστορήματα που απαρτίζουν την ομώνυμη τριλογία γίνεται αναφορά στην υπαρκτή San Fransisco - Oakland Bay bridge(Εικόνα 1)

_Η υπαρκτή Γέφυρα

Η San Fransisco - Oakland Bay bridge άνοιξε για πρώτη φορά στις 12 Νοεμβρίου 1936 και στην ουσία είναι ένα σύνολο γεφυρών (Εικόνα 2) που απαρτίζεται από το δυτικό και παλαιότερο τμήμα γνωστό με το όνομα Willie L Brown Jr bridge και ενώνει το Σαν Φρανσίσκο με το νησί Γιέρμπα Μπούενα και το μεταγενέστερο ανατολικό τμήμα το οποίο συνδέει το νησί αυτό με το Όκλαντ Το σημείο συνάντησης των δύο τμημάτων γίνεται υπογείως της νήσου με τούνελ Τα μέρη της γέφυρας αποτελούνται από δύο επίπεδα το ανώτερο και το κατώτερο Στο άνω κατάστρωμα διεξάγεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ενώ το κατώτερο προοριζόταν αποκλειστικά για φορτηγά και τρένα μέχρι βέβαια το κλείσιμο των συγκεκριμένων γραμμών τρένων οπότε και επιτράπηκε η οδική κυκλοφορία και στο κατώτερο κατάστρωμα Ένας σοβαρός σεισμός στις 17 Οκτωβρίου 1989 ο οποίος ονομάστηκε Λόμα Πριέτα με επίκεντρο 16 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Σάντα Κρουζ οδήγησε στην καταστροφή ενός τμήματος της γέφυρας προς το ανατολικό της τμήμα4 Η γέφυρα παρέμεινε κλειστή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου για την ολοκλήρωση της αποκατάστασής της

_Η μυθιστορηματική Γέφυρα

Στο πλαίσιο της φανταστικής Τριλογίας αυτός ο σεισμός αποτελεί στοιχείο έμπνευσης για τον William Gibson καθώς τον χρησιμοποιεί ως κομβικό σημείο για την εξέλιξη της ίδιας της Γέφυρας του κόσμου από τον οποίο εξαρτάται και της οποίας παράλληλα είναι εξαρτώμενος Συστήνει λοιπόν τον σεισμό με το όνομα Λιλ Γκραντ και παρουσιάζει τα αποτελέσματα του σεισμού να έχουν μεγαλύτερο και μόνιμο αντίκτυπο

4 Συνέπειες σεισμού Προβλήματα κυκλοφορίας γενικευμένος πανικός και ένας νεκρός οδηγός

22 Περιγραφή-Κανείς [] δε χρησιμοποιούσε τη γέφυρα για τίποτα μετά το Λιλ Γκραντ Κατάλαβες [] Ο σεισμός τα γάμησε όλα για καλά Σκούτερ Το τούνελ στο Τρέζουρ διαλύθηκε Πάντα ήταν ασταθής η περιοχή εκεί Αρχικά είπαν ότι θα τα ξανάφτιαχναν όλα από κάτω προς τα πάνω αλλά δεν είχαν τόσα λεφτά Έτσι έβαλαν συρματοπλέγματα ξυραφόσυρμα και τσιμέντο κι από τις δύο άκρες Μετά ήρθαν οι Γερμανοί γύρω στα δύο χρόνια αργότερα και τους έψησαν να χρησιμοποιήσουν νανομηχανική για να φτιάξουν το νέο τούνελ[]ξαφνικά το τούνελ ήταν έτοιμο Έτσι η γέφυρα ήταν πια άχρηστη5

Η συνδετική σήραγγα του νησιού Γέρμπα Μπουένα καταστρέφεται τελείως αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ Λόγω οικονομικής αδυναμίας το κράτος διακόπτει οποιαδήποτε πιθανή ανακατασκευή του τούνελ και για λόγους ασφαλείας εμποδίζει τις εισόδους από Δύση και Ανατολή Η τεχνολογία όμως στον κόσμο του Gibson εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έτσι η νανοτεχνολογία φέρνει ως λύση την γρήγορη και ldquoξεκούραστηrdquo οικοδόμηση κατασκευών Μια νέα υποθαλάσσια σήραγγα δημιουργείται καθιστώντας την παλιά Γέφυρα μια υποδομή χωρίς χρήση απλώς μια χωρική και γλυπτική μορφή Παράλληλα όμως ο κόσμος του Gibson δεν διαφέρει και τόσο από την πραγματικότητα Το φαινόμενο των αστέγων είναι υπαρκτό και έντονο Η Γέφυρα βρίσκεται εκεί ξεχασμένη και χωρίς καμία λειτουργία Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύεται προς όφελός του ένα μέρος του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο μετουσιώνοντας την Γέφυρα σε έναν νέο κόσμο μια εναλλακτική πόλη Έναν χώρο όπου κάθε τι είναι πιθανό

Όνειρα εμπορικά τοποθετημένα στο ύψος περίπου του δρόμου όπου κάποτε περνούσαν τα αυτοκίνητα ενώ από πάνω τους ανεβαίνοντας μέχρι τις κορυφές των καλωδιόπυργων υψωνόταν το πολύπλοκο δίκτυο των κατοικιών με του αγνώστου μεγέθους πληθυσμό και τις ζώνες των πιο προσωπικών φαντασιώσεων6

Στην κορυφή ενός από αυτούς τους πυλώνες της αναδιαμορφωμένης Γέφυρας βρίσκεται μια κατοικία ή μάλλον για την ακρίβεια ένα δωμάτιο Κάτοικός του από παλιά ίσως και δημιουργός του ένας ηλικιωμένος άνδρας ο Σκίνερ Αδύναμος πια δέχεται την φροντίδα μιας νεαρή κοπέλας της Σεβέτ Ουόσιγκτον προσφέροντάς της ως αντάλλαγμα στέγη Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αποτελούν τους μοναδικούς πρωταγωνιστές του διηγήματος Το δωμάτιο του Σκίνερ Στην Τριλογία της Γέφυρας όμως συνδιαλέγονται εμπλέκονται κατατρέχονται ή βοηθιούνται από άλλους χαρακτήρες Δράσεις και αντιδράσεις πάνω με φόντο ή με σκοπό την Γέφυρα

5 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 986 Στο ίδιο σελ 68-69

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

Γιέρμπα Μπουένα

Δυτικό τμήμα Γέφυρας

τούνελ νήσουΓιέρμπα Μπουένα

τεχνητό νησί Τρέζουρ

Σαν Φρανσίσκο

1km

500m

0mΕικόνα 1 Χάρτης σύνδεσης Σαν Φρανσίσκο και Όκλαντ μέσω της San Fransisco - Oakland Bay BridgeΠηγή wwwcadmappercom

Ανατολικό τμήμα Γέφυρας

Όκλαντ

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

14 15

23 Λόγος επιλογής ως παράδειγμα

Διαβάζοντας κανείς μυθιστορήματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος εισάγεται σε έναν κόσμο διαφορετικό μα συνάμα τόσο όμοιο με την σύγχρονη πραγματικότητα Το σύγχρονο παρόν αποτέλεσε για τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου κινήματος ένα υποθετικό φανταστικό μέλλον Αυτό το μέλλον όμως που προοικονόμησαν βασίστηκε σε τακτικές και λογικές αυτονόητης εξέλιξης αλλά και γενικώς συνεχούς διαμόρφωσης της ανθρώπινης ύπαρξης Το μέλλον που παρουσίαζε από την δεκαετία του lsquo80 το Κυβερνοπάνκ σήμερα φαντάζει κοντινό Όχι απλώς σε επίπεδο αμεσότητας των εξελίξεων και εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά σε επίπεδο χαρτογράφησης της ανθρώπινης φύσης των ελπίδων και των προβλημάτων της μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο Διαβάζοντας το Δωμάτιο του Σκίνερ και την Τριλογία της Γέφυρας αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται ακόμη περισσότερο

Η μετουσίωση της Γέφυρας στο Δωμάτιο του Σκίνερ και στην ομώνυμη τριλογία έχει διαδραματιστεί χρόνια πριν την εξέλιξη των συμβάντων που περιγράφονται σε αυτά αλλά η αναφορά σε αυτήν από τους χαρακτήρες και η περιγραφή της δημιουργίας της φανερώνει πολλά σημαντικά στοιχεία του περιβάλλοντος εξέλιξης των γεγονότων Η Γέφυρα είναι η αναφορά στην υλική πραγματικότητα η χειροπιαστή μετουσίωση των δεδομένων που απορρέουν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας Είναι η εφαρμογή μέρους των τεχνολογικών τακτικών - όπως ο έλεγχος που εφαρμόζεται σε μια μηχανή για την αποτελεσματική της λειτουργία- σε κάτι μη τεχνολογικό Αφορά μια διαδικασία με διαφορετικά είδη σταδίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα της μετουσίωσής της από μια αρχική χρήση σε μια νεότερη Θυμίζει την καθημερινή και οικεία διαδικασία ικανοποίησης μιας ανάγκης που εδώ αφορά την οικειοποίηση ενός χώρου με σκοπό τη χρήση του για στέγαση Μπορεί η κατασκευή της να μην χαρακτηρίζεται από τεχνολογική καινοτομία αλλά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε ως φαινόμενο δείχνει το πώς ο κόσμος επηρεάζεται από τις εκάστοτε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις πώς επικρατούν και αντιμετωπίζονται με νέους τρόπους και νέα μέσα προβλήματα διαχρονικά Η Γέφυρα είναι σκηνογραφικό παιχνίδι αλλά είναι παράλληλα και ένας χαρακτήρας μια ldquoοντότηταrdquo Έχει την δική της ζωή και διαδραματίζει τον δικό της ρόλο Ακόμη και όταν δεν γίνεται άμεση αναφορά σε εκείνη νιώθει κανείς πως παραμένει στο βάθος της ιστορίας καθώς είναι κεντρικό στοιχείο της εξέλιξης της πλοκής μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο διαδραματίζονται οι αλληλεξαρτώμενες ιστορίες διαφορετικών χαρακτήρων Αυτοί θα αποτελέσουν πρωταγωνιστές σε ένα κυνήγι εξουσίας διαχείρισης πληροφορίας γνώσης και ελέγχου Σε μια προσπάθεια επιβίωσης Στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινής ζωής και εξελισσόμενης πρωτοποριακής τεχνολογίας

Η Γέφυρα ως παράδειγμα κατορθώνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία γύρω από τα οποία κινείται η συγκεκριμένη εργασία αλλά και να αποδείξει πως πέρα από την φαινομενική λαγνεία προς το τεχνολογικό το Κυβερνοπάνκ στηρίζεται και σε άλλα σημαντικά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά Είναι μια αρχιτεκτονική μορφή η οποία περιτριγυρίζεται από τα στοιχεία ενός Κυβερνοπάνκ περιβάλλοντος και από τις ανάγκες και προβληματισμούς της αντίστοιχης κοινωνίας Για την μετατροπή της σε κάτι νέο όμως δε χρειάζεται τελικά η αξιοποίηση της πιο ιδιαίτερης τεχνολογικής εξέλιξης αλλά αρκεί η αντιδραστική συμπεριφορά ενός συνόλου ατόμων και κάποιες αποτελεσματικές μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί η κατάληψη του χώρου Φαίνεται έτσι να παραμερίζεται το ιδιαίτερο κομμάτι του κινήματος τα εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά ωστόσο διατηρείται η αλληγορική λογική του κυβερνοχώρου και η τακτική της έννοιας του ελέγχου μοτίβα που όπως θα περιγραφεί παρακάτω αποτελούν βασικά συστατικά για το κίνημα Κυβερνοπάνκ

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

16 17

Εικόνα 2 Oakland Bay BridgeΠηγή wwwm0rtalitytumblrcom

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

18

3 Κυβερνοπάνκ

Το Κυβερνοπάνκ είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την λογοτεχνική κοινότητα ως υποκατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ) και εισέβαλε και σε άλλους τομείς από τον κινηματογράφο και την μόδα τα comics και τα video games μέχρι τον κόσμο του εγκλήματος ακόμη και εκείνον της τρομοκρατίας Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να πει κανείς έσπασε το όριο του φανταστικού και εισήλθε στην σφαίρα της πραγματικότητας μιας πραγματικότητας από την οποία άλλωστε αντλούσε ιδέες και τακτικές Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Κίνημα Ομάδα Mirrorshade Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Κύμα της δεκαετίας του lsquo80 Παράνομοι Τεχνολογιστές καθώς και Νευρομάντες7

Βασική θεματική αυτού του κινήματος αποτελεί η εξελιγμένη τεχνολογία η οποία ανέρχεται μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικής αναδιοργάνωσης και διαφθοράς ο διάλογος δηλαδή μεταξύ τεχνολογίας και ldquopop-undergroundrdquo και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του περιθωρίου χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα8 Το πιο χαρακτηριστικά συνυφασμένο με αυτό το κίνημα στοιχείο είναι εκείνο του Κυβερνοχώρου μια προοικονομία του γνωστού πλέον Διαδικτύου Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία συνοψίζονται στα Δόγματα9 που πρεσβεύει το κίνημα Κυβερνοπάνκ και αφορούν την δυσπιστία προς τις αρχές την προτροπή στην τόλμη και τον πειραματισμό το δικαίωμα για πρόσβαση στους υπολογιστές και καθ-επέκταση την ελεύθερη πληροφορία για όλους

7 Στο ίδιο σελ 528 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 σελ 529 N Ravo E Nash The evolution of cyberpunk 1993lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtmlgt

31 Ορισμός

10

10 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Κυβερνοπάνκ Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

32 Στοιχεία

Εικόνα 3

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

20 21

331 Cybernetics

Cyberpunk = cyber + punk =gt cybernetics + punkΚυβερνοπάνκ =gt κυβερνητική + punk

Για να κατανοήσει κανείς τον όρο Κυβερνοπάνκ πρέπει πρώτα να μελετήσει τα δύο συνθετικά τα οποία αποτελούν τη συγκεκριμένη λέξη

_Ετυμολογία λέξηςΤο πρώτο συνθετικό cyber αναφέρεται στον όρο cybernetics λέξη η οποία με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική λέξη κυβερνήτης με την έννοια του ldquoκυβερνάωrdquo ldquoελέγχωrdquo ldquoοδηγώrdquo Η χρήση της λέξης κυβερνήτης έγινε ποικιλοτρόπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου για την επεξήγηση διαφόρων μεθόδων ή επιστημών αλλά είχε κάθε φορά ως βάση όπως είναι φυσικό την ιδέα του ελέγχου του ελέγχου ως επιθυμητή ικανότητα ως το στοιχείο με την εφαρμογή του οποίου μπορεί να χειριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση

Η ιστορία της λέξης cybernetics ξεκινάει εμμέσως ήδη από την αρχαία Ελλάδα όπου η λέξη κυβερνήτης σχετιζόταν με τη ναυτιλία πρακτική που αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο της καθημερινής αλλά και πολεμικής ζωής των Ελλήνων Η λέξη κυβερνήτης αναφέρθηκε σε διάφορα έργα της εποχής όπως στην Οδύσσεια11 του Ομήρου αλλά η αναλογική χρήση της διοίκησης ενός πλοίου έγινε από τον Πλάτωνα στο έργο του Αλκιβιάδης12 για την επεξήγηση της τέχνης του κυβερνάν μιας πόλης Με την ίδια λογική η ιστορία του όρου συνεχίζεται το 1834

11 Όμηρος Οδύσσεια Γ 2834Μτφ Καζατζάκη- Κακρίδη ldquoτο Φρόντη τον υγιό του Ονήτορα κανείς δεν κάτεχε άλλος να κυβερνάει καράβι κάλλιο του σαν ξέσπαζε η φουρτούναrdquo12 Πλάτων Αλκιβιάδης 135A(Σωκράτης στον Αλκιβιάδη)-Τί δrsquo εν νηί εί τω εξουσία είη ποιείν ό δοκεί νού τε καί αρετής κυβερνητικής εστερημένω καθοράς ά άν συμβαίη αυτώ τε καί τοίς συνναύταις-Απόλοιντο πάνταν άνΜτφ-Εάν στο πλοίο δινόταν η εξουσία σε κάποιον να κάνει οτιδήποτε νομίζει σωστό ενώ στερείται γνώσεως και ικανότητος να κυβερνά καταλαβαίνεις τι θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στους συναδέλφους του -Θα μπορούσαν να χαθούν όλοι

33 Ετυμολογία όταν ο Andreacute-Marie Ampegravere13 επινοεί και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη cybernetique και τη συστήνει στο κοινό με το έργο του Essai sur la philosophie des sciences Στο έργο αυτό εξηγεί - όπως και ο Πλάτωνας - μία πολιτική επιστήμη μέσω της εφαρμογής της οποίας θα ήταν ικανή η επίτευξη μιας ρυθμιζόμενης και ορθής κοινωνίας η οποία θα διέπεται από τους ανάλογους κανόνες για θέματα όπως η τήρηση της δημόσιας τάξης η επιβολής των νόμων και η δίκαιη φορολογία14

_Κυβερνητική (Cybernetics)Ο όρος cybernetics αποκτά τον τελικό του ορισμό το 1948 όταν ο Αμερικανός μαθηματικός Norbert Wiener τον χρησιμοποιεί ως τίτλο στο ομώνυμο βιβλίο του ώστε να βαφτίσει ένα νέο είδος επιστήμης η ετυμολογία της οποίας εξηγείται από τον ίδιο τον Wiener - όπως και αναφέρεται στον υπότιτλο του λεγόμενου βιβλίου - ως ldquoη επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo15

Η επιστήμη των cybernetics δηλαδή η επιστήμη της κυβερνητικής είναι ένας υποκλάδος της επιστήμης συστημάτων ή αλλιώς της συστημικής και η ίδια της η ονομασία φανερώνει τη σημασία της λογικής του ελέγχου και της επικοινωνίας συστημάτων που εφαρμόζονται σε έμβιους οργανισμούς αλλά και σε κατασκευασμένες από το ανθρώπινο χέρι μηχανές16 Η επιστήμη της Κυβερνητικής ενώνει τη θεωρία των επικοινωνιών τη θεωρία του ελέγχου και τη στατιστική μηχανική μέσω ενός συνόλου πειθαρχικών στόχων Το ανθρώπινο μυαλό το σώμα και ο κόσμος των αυτομάτων μηχανών γίνονται αντιληπτά ως όμοια στοιχεία και ανάγονται σε μηχανές διαδικασίας ελέγχου και επικοινωνίας Ένας έμβιος οργανισμός είναι απέναντι στις αντιλήψεις της συστημικής επιστήμης μια μηχανή όπως κάθε άλλη που λειτουργεί ακολουθώντας συγκεκριμένες εντολές και διαδικασίες για την επίτευξη ενός σκοπού17 Κάθε ldquoμηχανήrdquo αποτελεί δέκτης συγκεκριμένων δεδομένων και μέσα από μία διαδικασία διάφορων δράσεων ανατροφοδοτείται με στοιχεία πληροφορίες ή και ενέργειες σε έναν ατέρμονο βρόχο επαναλήψεων Μία τέτοια διαδικασία θεωρείται επιτυχημένη όταν ο έλεγχος δηλαδή οι δράσεις που σκοπεύουν στην επίτευξη στόχων συνδυάζεται με την επικοινωνία μέσω της οποίας η πράττουσα μηχανή συνδέεται με το περιβάλλον

13 Andreacute-Marie Ampegravere (1775-1836) Γάλλος φυσικομαθηματικός και κύριος θεμελιωτής της ηλεκτροδυναμικής14 AM Ampegravere Essai sur la philosophie des sciences - partie 2 Paris Bachelier Libraire Editeur 1843 σελ 140-14115 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948 σελ 1916 M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 2817 Στο ίδιο σελ 2

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

22

Η αναγωγή έμβιου και μη οργανισμού σε είδος τελεολογικής μηχανής μιας μηχανής δηλαδή η οποία διαθέτει έναν στόχο και μέσω διαδικασιών προσπαθεί να τον επιτεύξει αποτέλεσε μία ανατρεπτική λογική για τη δεδομένη εποχή κατά την οποία σχηματίστηκε Ωστόσο η άποψη ότι κάθε τί διαθέτει σκοπούς ή αιτίες αναφέρεται στην φιλοσοφική ιδέα της Τελεολογίας18 όρος ο οποίος προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τέλος19 που σημαίνει πέρας σκοπός και λόγος Ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν μέσα από τα γραπτά τους ιδέες σχετιζόμενες με την Τελεολογία ωστόσο η επιστήμη της μελέτης τελεολογικών μηχανισμών χρονολογείται περί το 18ο αιώνα (1788) όταν ο James Watt δημιουργεί ένα είδος ατμομηχανής για τη λειτουργία της οποίας χρησιμοποιείται ένα εξάρτημα γνωστό ως governor μια βαλβίδα ελέγχου της ταχύτητας της ατμομηχανής Πρόκειται επομένως για ένα αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα που θυμίζει τον θερμοστάτη και λαμβάνει τις κατάλληλες πληροφορίες της ατμομηχανής ανατροφοδοτώντας τες και πάλι στον εαυτό ίδιο του τον εαυτό20

Η συσχέτιση του governor με την επιστήμη των cybernetics φαίνεται να βασίζεται τόσο στην ετυμολογία της ίδιας της λέξης - καθώς προέρχεται από το λατινικό ρήμα gubernare το οποίο αποτελεί Λατινική παράφραση της λέξης κυβερνήτης21- όσο και από τη λογική λειτουργίας αυτής της βαλβίδας Το governor δηλαδή ως τελεολογική μηχανή μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβερνητική μηχανή22 βασιζόμενη όχι σε μία γραμμική λειτουργία αλλά σε ένα βρόχο ανάδρασης με την ίδια λογική που περιγράφηκε και στην επιστήμη της κυβερνητικής καθώς η πληροφορία λαμβάνεται επεξεργάζεται ldquoελευθερώνεταιrdquo ώστε να ξανά ληφθεί μέσα στο πλαίσιο του ίδιου του του περιβάλλοντος

18 Τελεολογία 1η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσmicroο διέπονται από έναν σκοπό προς την εκπλήρωση τού οποίου τείνουν 2 η microελέτη των ανθρώπινων σκοπών [ΕΤΥΜ lt τελεο- (lt αρχ τέλος -εος | -ους) + -λογία (lt λόγος) ελληνογενής ξέν όρ lt αγγλ Teleology]19 Τέλος (το) (αρχαι- οπρ) ο σκοπόςΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 1750-175120 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 5321 W Norbert Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974) σελ 3222 M Featherstone R Burrows όπαν σελ 53

23

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

23 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με την επιστήμη της Κυβερνητικής Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Κυβερνητικής

Εικόνα 4

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

24 25

332 Punk

_Ετυμολογία λέξηςΤο δεύτερο συνθετικό του όρου προς μελέτη είναι η λέξη Punk (πανκ) Όπως συμβαίνει συχνά η λέξη ακολούθησε μια πορεία αλλαγής νοήματος μέσα στο πέρασμα του χρόνου διατηρώντας ωστόσο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα της Ήδη το 1596 εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στην Αγγλία και γύρω στα 1600 χρησιμοποιήθηκε από τον William Shakespeare σε έργα του όπως το Με το ίδιο μέτρο (Measure for Measure) και το Τέλος καλό όλα καλά (Allrsquos Well that Ends Well) με την έννοια της ιερόδουλης24 Η λέξη punk ακολούθησε την πορεία της μέσα στο χρόνο διατηρώντας το αρνητικό της πρόσημο και κατά τον 20ο αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται ως αναφορά σε κάποιον απατεώνα αλήτη ή κακοποιό γενικώς σε παρίες και άτομα του περιθωρίου25

_Το κίνημα PunkΕξαιτίας ακριβώς αυτής της συνδηλωτικής ldquoαγριότηταςrdquo της λέξης έγινε προσπάθεια σύνδεσή της με τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της rock μουσικής τη δεκαετία του lsquo70 Στα τέλη του 1971 ο μουσικός κριτικός Dave Marsh σε άρθρο του στο αμερικάνικο περιοδικό Creem επινόησε και πρόσδωσε την ονομασία punk-rock στο συγκρότημα ldquoampTheMysteriansrdquo αναφερόμενος στην συναυλιακή performance τους που διεξήχθη τον ίδιο χρόνο Mετέφρασε έτσι τον προσβλητικό χαρακτήρα που ο κοινός κόσμος απέδιδε στους αντιπροσώπους της rock σε κάτι το επαναστατικό και βάρβαρο άγριο και θελκτικό Ωστόσο εκείνος ο οποίος

24 M S Maconi The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013 σελ 190Παρακάτω παρατίθενται τα αντίστοιχα αποσπάσματα από τα δύο προαναφερθέντα σεξπιρικά έργαMeasure for Measure action V scene I

_Σε μία συζήτηση μεταξύ των Duke Vincentio Lucio και MarianaDuke Vincentio Why you are nothing then neither maid widow nor wifeLucio My lord she may be a punk for many of them are neither maid widow nor wife_ Ο Δούκας Vincentio προστάζει τον Lucio να παντρευτεί την ιερόδουλη Kate Keepdown την οποία ο δεύτερος παράτησε αφού την άφησε έγκυοLucio Marrying a punk my lord is pressing to death whipping and hanging

Allrsquos Well that Ends Well SCENE II Rousillon The Countrsquos palaceCountess Will your answer serve fit to all questionsClown As fit as ten groats is for the hand of an attorney as your French crown for your taffeta punk

25 D Beer Punk Sociology Palgrave Pivot 2014 σελ 915

συνόψισε τα χαρακτηριστικά της punk-rock μουσικής του lsquo70 δημιουργώντας μία συγκεκριμένη αισθητική και τελικώς ένα κίνημα ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του περιοδικού Creem Lester Bangs26 Αυτή η χρήση θα αποτελέσει και τον τελικό ορισμό της συγκεκριμένης λέξης η οποία αντιπροσώπευσε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή μια εποχή που εισήγαγε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναρχίας ριζοσπαστικότητας και επαναστατικότητας στοιχεία που συνεπάγονται ενός κλίματος κοινωνικής και οικονομικής ύφεσης

27

ΒΑΣΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ = ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ldquoΥΠΕΞΑΙΡΕΣΗrdquo

26 Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007 σελ 1427 Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από την κατάλληλη βιβλιογραφία σχετική με το κίνημα Punk Δες επίσης κεφάλαιο βιβλιογραφίας για περαιτέρω λεπτομέρειες

Στοιχεία Punk

Εικόνα 5

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

26 27

_Χωροθέτηση amp Αιτίες έναρξης Punk κινήματοςΣύμφωνα με τον δημοσιογράφο L Bangs απαρχή του μουσικού punk κινήματος υπήρξε το έτος 1963 ldquoόταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νούμερο 1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ldquoLouie Louierdquo ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μια πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 60rsquoκαι έφτασε στο απόλυτο απόγειό τους με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Iggyampthe stooges από το Μίσιγκανrdquo28 Ωστόσο το punk ως κίνημα δεν περιορίστηκε στις μουσικές - εμπορικές επιτυχίες κάποιων συγκροτημάτων αλλά οικοδομήθηκε πάνω σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης

Συγκεκριμένα το punk ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 1973 ως μια μικρή και ενδιαφέρουσα προς το περιορισμένο κοινό φίλων και παρόμοιων συγκροτημάτων μουσική σκηνή29 Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε τόσο δειλά στην Αμερική αποτέλεσε το γεγονός πως εκείνο που περισσότερο ένωνε τους ενδιαφερόμενους ήταν το εμφανισιακό στυλ το οποίο όντας εύκολο να επιτευχθεί οικονομικώς και στυλιστικώς30 αποτέλεσε μια διέξοδο προς κάτι ιδιαίτερο αλλά και μαζικό ταυτοχρόνως κάτι που μπορούσε να υιοθετηθεί και από τη νεολαία του Lower East Side31 Στην ουσία δηλαδή ξεκίνησε στην αμερικάνικη ήπειρο ως ένα αισθητικό κίνημα αναγνωρίζοντας σιγά σιγά και υιοθετώντας τα αντιδραστικά στοιχεία έναντι των προβληματικών της εποχής όπως συνέβη και στο Λονδίνο32 Στην περίπτωση της Αγγλίας η εμφάνιση του punk ξεκίνησε την ίδια εποχή και αποτέλεσε ένα πιο ευρέος ενδιαφέροντος κίνημα καθώς στόχευε στην κριτική απέναντι στο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της περιοχής αυτής33 Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 οδηγώντας σε προβλήματα πληθωρισμού ανεργίας και ανέχειας και επομένως στη δυσχέρεια των πολιτών και ιδιαιτέρως των προερχόμενων από τις χαμηλότερες τάξεις34

28 Mojo Magazine όπ αν σελ 1429 Στο ίδιο σελ 830 Στο ίδιο σελ 8

31 Γειτονιά μεταναστών και εργατικής τάξης του Λονδίνου32 Mojo Magazine όπ αν33 Στο ίδιο σελ 834 Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως από αυτές τις τάξεις κακουχίας προήλθαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι του Αγγλικού Punk κινήματος όπως ο τραγουδιστής των Sex Pistols Johny Lydon γνωστός κυρίως ως Johny Rotten Το όνομα αυτό του αποδόθηκε λόγω των αντίκτυπων στην εμφάνιση και την ψυχολογία του εξαιτίας όλων των κακουχιών που βίωσε ως μέλος μίας φτωχής οικογένειας

_Χαρακτηριστικά κινήματος PunkldquoΟ θυμός είναι ενέργειαrdquo Johny Lydon-Rotten

Δυνατοί και άγριοι ήχοι περίεργες έντονες κινήσεις και χωρογραφία ανατρεπτικές και πολύχρωμες κομμώσεις μαύρες δερμάτινες σκισμένες αμφιέσεις άγρια και παραλλήλως λάγνα βλέμματα ήταν το σήμα κατατεθέν των αντιπροσώπων και οπαδών της punk μουσικής Αυτή η εικόνα αποτέλεσε την εικόνα του συνόλου της ιδεολογίας του punk κινήματος Το ταξικό και οικονομικό προφίλ των μυημένων στο κίνημα αυτό ήταν στην πλειοψηφία άτομα προερχόμενα από λευκές πληγμένες οικονομικώς οικογένειες συντηρητικές σε χαρακτήρα και λογική λόγω της έλλειψης μόρφωσης Η νεολαία αυτής της κοινωνικής ομάδας προσπαθούσε πολλές φορές να βρει διέξοδο από τις συγκεκριμένες κακέκτυπες μηχανές διαμόρφωσης πολιτών Μέσω αυτής της αναγκαιότητας ο νέος οδηγήθηκε στην αντίδραση και αμφισβήτηση απέναντι στο κατεστημένο του οποίου την απόρριψη ένιωθε όλο και περισσότερο απέναντι σε εκείνο το οποίο τον κρατούσε μακριά από την έκφραση του Είναι του την εξέλιξή του και την επίτευξη ακόμη και των απλών επιθυμιών του απέναντι σε έναν γενικό κοινωνικό καταναγκασμό

Ο νιχιλισμός έγινε ο οδηγός αυτής της νεολαίας και ξέσπασε ως μια μορφή εκφραστικής έκρηξης απέναντι σε ότι την κρατούσε καθηλωμένη στην αδράνεια και όλη αυτή η ενέργεια και το πάθος της συγκεκριμένης γενιάς μεταφράστηκε με γνήσιο τρόπο σε ένα μουσικό κίνημα το οποίο συνέθετε και τραγουδούσε για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και έπρεπε να κατανικήσει Στοιχεία της λογικής των υπαρξιστών και καταστασιακών οι οποίοι αυτή την εποχή βρίσκονται στο ζενίθ της δράσης τους έρχονται να προστεθούν στις επιρροές και αντιλήψεις του Punk κινήματος και να του προσδώσουν την τάση προς εναλλακτικές ριζοσπαστικές εκφράσεις των προβληματισμών τους Οι Punks συγκεντρώνουν πληροφορίες από κάθε τομέα και με την διαδικασία της καταστασιακής Υπεξαίρεσης35 αξιοποιούν ή τροποποιούν ndash πέραν της μουσικής ndash και άλλες τέχνες και ιδέες Το γκραφίτι και η προκλητικού χαρακτήρα μόδα αποτέλεσαν μερικές από τις προσπάθειες μετάφρασης των πιστεύω τους σε διάφορα οπτικοακουστικά συνθήματα Οι νέοι στηριζόμενοι στην εκρηκτική προσπάθεια και δύναμή τους δημιουργούσαν συνέθεταν και τραγουδούσαν με στόχο τον προβληματισμό την αντίδραση και τον χλευασμό απέναντι σε θέματα κοινωνικού πολιτικού αλλά και προσωπικού περιεχομένου όπως η ανέχεια η πλήξη και η έλλειψη συναισθημάτων απέναντι στην γενική τους απογοήτευση Τα γενικά χαρακτηριστικά τους τους έδωσαν τον χαρακτήρα των αναρχικών ενώ η εγκληματικότητα ήρθε για πολλούς ως μέσο απόκτησης των απαραιτήτων για την οργάνωση ενός συγκροτήματος ή μίας συναυλίας καθώς κλοπές και διαρρήξεις τους εξασφάλιζαν τα κατάλληλα μουσικά όργανα και εξοπλισμό

35 Υπεξαίρεση (Detournement) οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου υλικούldquoΗ υπεξαίρεση ήταν ένας θορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 σελ 53-54

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

28 29

Η κυβερνητική αναδιπλώνει τον πραγματισμό σε μια επλεκόμενη τεχνική διαφυγήςΤο Punk προκύπτει στο πλαίσιο της κουλτούρας της καθολικής πορνείας και γελάει με το θάνατο του κοινωνικού36

Οι δύο προαναφερθείσες λέξεις Cybernetics και Punk έρχονται το 1980 να συνθέσουν έναν νέο όρο η χρήση του οποίου θα είναι πλέον καθοριστική σε διάφορους τομείς όταν ο συγγραφέας Bruce Bethke37 παντρεύει τις λέξεις cybernetics και punk συνθέτοντας έναν τίτλο για την ομώνυμη μικρή ιστορία του Cyberpunk Αυτός ο όρος θα έρθει ως αντιπροσωπευτικός του γενικότερου κινήματος τέσσερα χρόνια μετά όταν το 1984 μετά την κυκλοφορία του βιβλίου Νευρομάντης από τον William Gibson ενός βιβλίου σταθμός o συγγραφέας Gardner Dozois χρησιμοποιεί την λέξη Cyberpunk για να περιγράψει την δουλειά του Gibson καθώς και άλλων οι οποίοι ασχολούνται με αυτό το ιδιαίτερο σύνολο θεματικών Με αυτό τον τρόπο συνδυάζονται και χρησιμοποιούνται για την εξέλιξη του Κυβερνοπάνκ τα βασικά στοιχεία της Κυβερνητικής και του Punk κινήματος έλεγχος και πληροφορία ριζοσπαστικότητα και ldquoυπεξαίρεσηrdquo αντιστοίχως (Εικόνα 6)

36 N Land ldquoMeat (or how to kill Oedipus in cyberspace)rdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 192ldquoCybernetics folds pragmatism into involutionary technical runaway Punk arises within the culture of universal prostitution and laughs at the death of the socialrdquo37 Bruce Bethke (1955) Αμερικανός συγγραφέας Επιστημονικής Φαντασίας Ένας από τους θεμελιωτές του Κυβερνοπάνκ κινήματος

333 Η σύζευξη των δύο όρων

Εικόνα 6 Σχέσεις κινημάτων και βασικών τακτικών

Εικόνα 7 Punks and Cyberman Edinburgh 1983Φωτογράφος Paul Gallagher

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

30 31

Μπορεί το έργο του Bethke Cyberpunk να γράφτηκε το 1980 και να χαρακτήρισε με την ονομασία του όλο το γένος τέτοιου είδους μυθιστορημάτων - καθώς και άλλων μορφών και μέσων - ωστόσο προηγήθηκαν αυτού ιστορίες και γεγονότα που διαμόρφωσαν και προετοίμασαν το έδαφος για αυτό το ιδιαίτερο κίνημα Το κίνημα αυτό δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης αλλά μία εξελιγμένη μορφή της ΕΦ διαποτισμένη από διάφορα στοιχεία που άρχισαν να χαρακτηρίζουν μια νέα εποχή Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τεχνολογικές επιστημονικές αλλά και κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την πάροδο του χρόνου και επηρέασαν το κίνημα αυτό όπως φυσικά συνέβη και με τις προαναφερθείσες έννοιες κυβερνητική και punk Εξάλλου τί άλλο είναι η λογοτεχνία πέρα από την αλληγορία του αληθινού

Kάθε νέα τεχνολογία υπόσχεται οφέλη αλλά επίσης δημιουργεί άγχος και δυσαρέσκεια όσο διαχειρίσιμη και αν μπορεί να είναι Όπως ο Sigmund Freud σημειώνει κατακτώντας το χώρο και το χρόνο η σύγχρονη τεχνολογία καθιέρωσε ένα σύστημα νέων αντιπαραθέσεων38

Στο ίδιο πλαίσιο με την επιστήμη της κυβερνητικής - και ουσιαστικά σε συνέχειά της - βασικό στοιχείο στην διαμόρφωση της Κυβερνοπάνκ λογικής αποτέλεσαν οι τεχνολογικές εξελίξεις Με την εφαρμογή των πρακτικών των cybernetics στην επιστήμη της πληροφορικής και στην εξέλιξη της ρομποτικής δημιουργείται το πρόσφορο έδαφος επιρροής νέων επιστημών όπως εκείνης της Τεχνητής Νοημοσύνης(TN Αγγλική ορολογία Artificial Intelligence AI) Η τεχνητή νοημοσύνη άκμασε κατά το 196039 με αρχή την ιδέα αναλογίας του εγκεφάλου σε υπολογιστή καθώς και αντιστρόφως Η επιστήμη αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μπορεί τη κατάλληλη στιγμή να τα εκμεταλλευτεί για έναν σκοπό με την ίδια μέθοδο μπορεί να λειτουργήσει και μία μηχανή

Σε συνέχεια μια νέα εποχή κατά τις δεκαετίες lsquo50-rsquo70 συστήνεται στην παγκόσμια κοινότητα ldquoεξοστρακίζονταςrdquo την προγονική της εκείνη της βιομηχανικής εποχής Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και νέες εφευρέσεις έπλασαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δυναμική μεταστροφή από την αναλογική

38 M C Boyer Cybercities visual perception in the age of electronic communication New York Princeton Architectural Press 1996 σελ 6339 P Pangaro ldquoGetting Started Guide to Cyberneticsrdquo 2013lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

41 Τεχνολογικές εξελίξεις

4 Ιστορική αναδρομή και στοιχεία που επηρέασαν το Κυβερνοπάνκ μηχανική και ηλεκτρονική τεχνολογία σε αυτή της ψηφιακής Αυτή η μεταστροφή επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της εμφάνισης και χρήσης της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή (PC 1970) και του προαγγέλου του διαδικτύου ARPANET40 (1960) προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την Ψηφιακή επανάσταση (Digital revolution) και εισάγοντας καθ-επέκταση την λεγόμενη Τρίτη βιομηχανική εποχή Το ARPANET μπορεί να αποτέλεσε ένα περιορισμένης πρόσβασης δίκτυο υπολογιστών για πανεπιστήμια στρατιωτικές βάσεις και συγκεκριμένα κέντρα ερευνών ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξή του δίδαξε και μεταβίβασε τελικώς σε όλων τον κόσμο πως η εμπειρία της ανταλλαγής πληροφορίας είναι το κλειδί του δικτύου υπολογιστών (computer network data network)41 Αυτή η αρχή αποτέλεσε και την λογική του Διαδικτύου του πλέον παγκοσμίως γνωστού και άμεσου καθημερινού τεχνολογικού μέσου Ιδιαιτέρως με την χρήση της εφαρμογής του WWW42 (1989-1990) μια εφαρμογή που απέκτησε τη λογική της μαζικής προσβασιμότητας το 1991 αντικατέστησε διαδοχικά τα μέχρι τότε γνωστά μέσα επικοινωνίας Η μετουσιωμένη αυτή μορφή του ARPANET αποτέλεσε βασικός συντελεστής εξέλιξης και διαμόρφωσης της νέας εποχής

Με την ψηφιακή επανάσταση και έχοντας επίσης ως απαρχή την ίδια την εμφάνιση της Κυβερνητικής43 έρχεται στο προσκήνιο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα - πιο συγκεκριμένα το δεύτερο μισό του 197044 σύμφωνα με τον Manuel Castells - η Εποχή της πληροφορίας (Information Age45) με βασική αρχή της τη δυνατότητα του κόσμου να διαχειρίζεται μεταφέρει και ανταλλάσσει πληροφορίες με ελεύθερο και άμεσο τρόπο Ο δυτικός κόσμος στον οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα αυτές οι εξελίξεις μετατρέπεται σε μία κοινωνία παροχής υπηρεσιών η οποία αρχίζει να εφαρμόζει την κατάλληλη τεχνολογία προς όφελός της αφήνοντας πίσω τη βιομηχανική εποχή και αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τις εργασίες ldquoλευκού κολάρουrdquo46 εις βάρος εκείνων των συνυφασμένων με τη βιομηχανική παραγωγή Αυτό συμβαίνει καθώς η ψηφιακή βιομηχανία δημιουργεί ένα είδος κοινωνίας γνώσης μέσα στο πλαίσιο της υψηλά τεχνολογικής παγκόσμιας οικονομίας μεταφέροντας την επιρροή της στην αποδοτικότητα της παραγωγής και στον

40 ARPANET Advanced Research Projects Agency Network41 LA Lievrouw S Livingstone (eds) Handbook of new media social shaping and consequences of ICTs London Sage 2002 σελ 25342 WWW World Wide Web1 43 FConway J Siegelman Dark Hero of the Information Age In Search of Norbert Wiener the Father of Cybernetics Basic Books 2006 ldquoThe information age was launched in 1948 with a brilliant book called cybernetics by Norbert Wiener a pioneer in computers and communicationsrdquo44 M Castells The Information Age Economy Society and Culture Volume 1 The Rise of the Network Society 2nd ed Oxford Wiley Blackwell 2010 σελ 845 Αλλιώς γνωστή με τις ονομασίες Computer Age Digital Age New Media Age46 Εργασία λευκού κολάρου Εξελίσσεται μέσω γραφείου και αφορά την προσφορά υπηρεσιών Εργασία μπλε κολάρου Απαιτεί χειρωνακτική εργασία και ανήκει στον τομέα της παραγωγής

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

32 33

υπηρεσιακό τομέα για ένα πιο αποδοτικό αποτέλεσμα47 Η πληροφορία η οποία θεωρείται από τον N Wiener ως το περιεχόμενο που διαθέτει την ικανότητα να βελτιώσει τις ζωές ανθρώπων και κοινωνιών48 σε αυτή την στιγμή της ιστορίας γίνεται το εκμεταλλευόμενο με κάθε τρόπο αγαθό εισάγοντας έτσι στο προσκήνιο την Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (Information and Communication technology ICT) και αποδεικνύοντας την χρήση των ICT στις κοινωνικές και διαπροσωπικές διαδικασίες και πρακτικές49

Με την εντατική χρήση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου και γενικά της διαχείρισης πληροφορίας ο ldquoδιαφωτισμόςrdquo των χρηστών ήταν αναπόφευκτος Οι χρήστες αυτοί βρέθηκαν να αποτελούν κομμάτι ενός ldquoαποϋλοποιημένουrdquo κόσμου ενός κόσμου όπου η πληροφορία και τα δεδομένα μεταφέρονται μεταβιβάζονται διαμορφώνονται αλλά και πωλούνται Αυτή η εικόνα αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον κόσμο του Κυβερνοχώρου (Cyberspace)50 την περιοχή διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υπολογιστών την άυλη περιοχή του πληροφοριακού γίγνεσθαι Η χρήση του όρου ξεκίνησε ήδη από το 1980 αλλά ο ορισμός ndash η περιγραφική αλληγορική οπτικοποίησή του ndash δόθηκε από τον Gibson αρχικώς το 1982 με το Burning Chrome μα πιο περιγραφικά το 1984 με το έργο του Νευρομάντης (Neuromancer) θέλοντας να αποδώσει την περιγραφή ενός παγκόσμιου δικτύου υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορίες

Κυβερνοχώρος Μια συμβατική παραίσθηση την οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο Παιδιά που μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες Μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που προέρχονται από όλους τους κομπιούτερ της ανθρωπότητας Αφάνταστη πολυπλοκότητα Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου συμπλέγματα και γαλαξίες πληροφοριών Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους51

47 Εποχή της πληροφορίας lthttpselwikipediaorgwikiΕποχή_της_πληροφορίαςgt48 FConway J Siegelman όπ αν σελ 24949 L A Lievrouw ldquoWhatrsquos changed about new media Introduction to the fifth anniversary issue of new media amp societyrdquo New Media amp Society 2004 6 σελ 9-1550 Υπάρχουν τρία είδη κυβερνοχώρου Barlovian cyberspace virtual reality Gibsonian cyberspace σύμφωνα με M Featherstone R Burrows (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 5Στην συγκεκριμένη εργασία αναφερόμαστε στην γενικευμένη έννοια του Gibsonian cyberspace του Κυβερνοχώρου όπως τον περιέγραψε ο συγγραφέας W Gibson51 W Gibson Νευρομάντης μτφ Δ Σταματιάδης Αθήνα Aquarius 1984(1989) σελ 66 Στη συγκεκριμένη μετάφραση ο όρος Cyberspace αναφέρεται ως ηλεκτροσύμπαν αλλά εδώ χρησιμοποιείται ο όρος κυβερνοχώρος που υπερίσχυσε στη συνέχειαπρωτότυπο Cyberspace A consensual hallucination experienced daily by billions of legitimate operators in every nation by children being taught mathematical concepts A graphic representation of data abstracted from the banks of every computer in the human system Unthinkable complexity Lines of light ranged in the nonspace of the mind clusters

ldquoΟι εικονικές κοινότητεςrdquo λέει ο Rheingold ldquoείναι κοινωνικές δέσμες που προκύπτουν από το Δίκτυο όταν αρκετοί άνθρωποι ασκούν [ηλεκτρονικώς διαμεσολαβούμενες] δημόσιες συζητήσεις για αρκετό καιρό με επαρκή ανθρώπινο συναίσθημα για να σχηματίσουν ιστούς διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώροrdquo Η επικοινωνία μεταφράζεται άμεσα σε κοινωνία και κοινότητα52

Γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο Κυβερνοχώρος δεν είναι απλώς το περιβάλλον επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών το δίκτυό τους και το άυλο περιεχόμενό τους Είναι επίσης και η κουλτούρα και οι κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται γύρω από αυτά Είναι ένας κόσμος συνεχώς εξαρτώμενος από τη σύνδεση με τους υπολογιστές μια συνθήκη που γίνεται κατανοητή και προσωποποιείται με την πλέον οικία τεχνολογία του Διαδικτύου Η κάθε πληροφορία το κάθε δεδομένο ρέει θεωρητικά άυλα μέσα στα κανάλια αυτού του χώρου Η ύπαρξη της κάθε πληροφορίας είναι σχεδόν αέναη και ευκόλως διαχειρίσιμη από αυτούς που κατέχουν τις λογικές οργάνωσης του συγκεκριμένου συστήματος Αυτός είναι και ο λόγος που το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο καθώς σε αυτή την περίπτωση διάφορα κοινά όρια του υλικού κόσμου καταρρίπτονται

Αυτή τη λεπτομέρεια άρχισαν να εκμεταλλεύονται και οι ldquoπειρατέςrdquo του Κυβερνοχώρου οι Hackers μια αμφιλεγόμενη κατηγορία χρηστών της ψηφιακής τεχνολογίας που αποδεικνύει πως η τεχνολογική εξέλιξη βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την κοινωνικοπολιτική διάσταση των πραγμάτων Η ορολογία αυτή εμφανίστηκε τη δεκαετία του lsquo60 στο πλαίσιο των ανθρώπων του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT53 Ο Hacker ορίζεται από το το Jargon File - ldquoένα από τα διάσημα κείμενά της hacking κοινότητας και η επιτομή της αργκό του hackingrdquo54 - ως laquoένα άτομο που απολαμβάνει να εξερευνά λεπτομερώς προγραμματιζόμενα συστήματα και το πώς να διευρύνει τις δυνατότητές τους σε αντίθεση με τους περισσότερους χρήστες που προτιμούν να μαθαίνουν μόνο τα ελάχιστα αναγκαία στοιχεία τουςraquo55 Οι Hackers ψάχνουν ldquoψαρεύουνrdquo κλέβουν

and constellations of data Like city lights receding52 K Robins ldquoCyberspace and the world we live inrdquo στο M Featherstone R Burrows (eds) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995 σελ 130πρωτότυπο ldquoVirtual communitiesrdquo says Rheingold ldquoare social aggregations that emerge from the Net when enough people carry on [electrically-mediated] public discussions long enough with sufficient human feeling to form webs of personal relationships in cyberspacerdquo(19945) Communication translates directly into communion and community53 Π Ζάλη Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010 σελ 3054 Στο ίδιο σελ 30 (Jargon File link lthttpwwwcatborgjargongt )55 Στο ίδιο σελ 30(Πρωτότυπο lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt)

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

34 35

ανακατασκευάζουν πληροφορίες και δεδομένα για διάφορους λόγους από καθαρά προσωπικούς και ματαιόδοξους μέχρι πολιτικούς και ακτιβιστικούς σαν επίδειξη εξουσίας αλλά και σαν μέσο έκφρασης σαν τρόπο αλλαγής μίας κατάστασης σαν επαναστατική δήλωση αποτέλεσμα ανάγκης επαναδιεκδίκησης του ίδιου του ελέγχου Εφαρμόζουν με αυτούς τους τρόπους κάποια από τα Δόγματα του Κυβερνοπάνκ κινήματος την τόλμη να ldquoσερφάρουν στα άκραrdquo μέσω της χρήσης υπολογιστών την χρήση της πληροφορίας - που πολλές φορές αναλόγως των προθέσεων των Hackers γίνεται ελεύθερη για όλους ndash και καθ-επέκταση όλη αυτή η διάθεση αφορά τη δυσπιστία απέναντι σε κάποια αρχή ή θεσμό

Η ριζοσπαστική κίνηση εκμετάλλευσης της πληροφορίας από τους Hackers υποδηλώνει μία από τις τάσεις ανάγκης για έκφραση ανάγκη η οποία όμως είχε εμφανιστεί πιο πριν από τη δράση αυτών των πειρατών και είχε εφαρμοστεί με άλλα μέσα υπό άλλες συνθήκες και αιτίες Διότι παράλληλη και αλληλένδετη με τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι κάθε φορά και η κοινωνική αλλαγή που αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εποχή στην οποία αυτές συμβαίνουν Δημιουργούνται δηλαδή μορφές με στοιχεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα μορφές που είναι χαρακτήρες κινούμενοι στο περιβάλλον το οποίο έχουν συνθέσει οι προαναφερθείσες αλλαγές Και βεβαίως πολλές φορές αυτές οι αλλαγές δε σημαίνουν θετικά αποτελέσματα αλλά συμβάντα που απαιτούν την αφύπνιση του κόσμου για την εξάλειψή τους Η αφύπνιση του κόσμου είχε αρχίσει να καταλαμβάνει το μυαλό του ατόμου προ πολλού Ακόμη και πριν την ριζοσπαστική έκφραση των Punks του lsquo70 Είχε ξεκινήσει πριν καν το καταλάβει η κοινωνική πλειοψηφία μεμονωμένα αλλά τελικώς βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί συλλογικά και αυτή η αφύπνιση εμφανίστηκε σε διάφορες στιγμές της ιστορίας Κάθε φορά που ομάδες έρχονταν αντιμέτωπες με εκείνη την καταπίεση η οποία στεκόταν εναντίον όχι κάποιου παράδοξου αιτήματός τους αλλά απλών και λογικών διεκδικήσεων δικαιωμάτων Χαρακτηριστικότερη ldquoχειροπιαστήrdquo πηγή κοινωνικής επιρροής για την κουλτούρα του Κυβερνοπάνκ ήταν τα όσα εξελίχθηκαν κατά την δεκαετία του 1960 και έπειτα εποχή η οποία χαρακτηρίστηκε από την δράση πολιτιστικών και κοινωνικών κινημάτων και την οργάνωσή τους σε συλλογικές οργανώσεις με λογική την εναντίωση προς κάποια μορφή εξουσίας είτε αυτή εμφανιζόταν με τη μορφή μιας κυβέρνησης είτε μεγάλων επιχειρήσεων είτε άλλων χειραγωγικών θεσμών όπως τα ΜΜΕ _Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960Από την μία ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ οι φυλετικές σχέσεις τα διάφορα ζητήματα φύλου τα δικαιώματα των γυναικών και τα σεξουαλικά ήθη ήταν όχι μόνο θεματικές συζητήσεων εκείνη την εποχή αλλά εναύσματα πυροδότησης μαζικών δράσεων και κινήσεων Ενώ ζητήματα καθημερινής δημιουργικής έκφρασης περιγράφονται επίσης μέσω

42 Κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις

της Καταστασιακής Διεθνούς με δράσεις και αντιδράσεις να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον δυτικό κόσμο Ευρώπη και Αμερική Δημιουργείται έτσι μια μορφή αντικουλτούρας56 στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται και η - σχετική με το punk ndash DIY (Κανrsquo το μόνος σου) ιδεολογία που άκμασε ιδιαιτέρως τις δεκαετίες lsquo70 και lsquo80 Αυτή η ιδεολογία συνοψίστηκε στην προσπάθεια ενός είδους περιοδικού να συμπεριλάβει στις σελίδες της κάθε πληροφορία γνώση και εργαλείο σχετικό με θέματα Εκπαίδευσης Επικοινωνίας Κοινότητας Χρήσης της Γης καθώς και άλλων τύπων χειρωναξίας Ο εννοιολογικός αυτός πρόδρομος του World Wide Web και ένα είδος Google57 έγινε γνωστός με το όνομα Whole Earth Catalog (WEC) και συνέπεσε τόσο χρονολογικά όσο και ιδεολογικά με τον προαναφερθέν όρο Hacker καθώς αρχικώς σήμαινε εκείνος που φτιάχνει έπιπλα με τσεκούρι58

_Κινήματα του 1968Η πρώτη έκδοση του WEC γίνεται το lsquo68 μια χαρακτηριστική χρονιά λόγω της διεξαγωγής διάφορων πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και δημιουργίας κινημάτων Συμμετέχοντες στα κινήματα υπήρξαν διαφορετικοί χώροι και κοινωνικά στρώματα εργάτες ομάδες γυναικών φοιτητές νεολαία παράγοντες της διανόησης ενωμένοι υπό κοινό σκοπό ενάντια στο εκάστοτε καταπιεστικό περιβάλλον Ο γνωστός Μάης του lsquo68 αποτέλεσε έμπνευση για πολλές χώρες οδηγώντας με τις προσπάθειες και απαιτήσεις των διαδηλωτών στην προσπάθεια αλλά και πολλές φορές την επίτευξη αλλαγής των κοινωνικών αξιών και τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στις πιο φιλελεύθερες ιδέες Έτσι πανεπιστήμια σε Γερμανία Γαλλία Καναδά Μεξικό ΗΠΑ γίνονται εστία ώσμωσης ιδεών και πράξης θεωριών Οι δράσεις βγαίνουν έξω από τις πανεπιστημιουπόλεις ενώ στους συμμετέχοντες προστίθεται και άλλο μεγάλο φάσμα πολιτών ανεξαρτήτως εργασίας ειδικότητας ή ηλικίας ξεκινώντας έναν νέο κύκλο διατύπωσης και διεκδίκησης αιτημάτων Πολιτικά δικαιώματα οικονομικές μεταρρυθμίσεις αντίδραση στον πόλεμο και σε άλλα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα

_Από την σκοπιά της αρχιτεκτονικήςΆτομα της διανόησης όπως ο Michel Foucault θέτουν ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία το δίπτυχο εξουσία και πειθαρχία και τις σεξουαλικές σχέσεις ως μέσο οριοθέτησης της ταυτότητας Ο χώρος αναλύεται ως σημείο ώσμωσης όλων αυτών των εκφράσεων από προσωπικότητες όπως ο Henri Lefebvre ή εκπροσώπους της Καταστασιακής Διεθνούς όπως ο Constant Nieuwenhuys Ο τελευταίος μάλιστα αφιέρωσε δεκαπέντε χρόνια για τον σχεδιασμό μιας αντικαπιταλιστικής πόλης της New Babylon οργανωμένης πάνω στην ίδια την ελευθερία του κατοίκου της για το πώς θα την βιώσει το πώς θα κατασκευάσει και ανακατασκευάσει το γύρω περιβάλλον ώστε να συμπίπτει με τις δικές του απαιτήσεις μέσω της δημιουργίας

56 Δες Γλωσσάριο για ορισμό1 57 Steve Jobsrsquo 2005 Stanford Commencement Address lthttpwwwyoutubecomwatchv=UF8uR6Z6KLcampfeature=player_embeddedgt58 Jargon File lthttpwwwcatborgjargonhtmlHhackerhtmlgt

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

3736

καταστάσεων59 Επιπλέον ένα άλλο παράδειγμα δυναμικού συσχετισμού δημιουργίας αρχιτεκτονικής με τον καθημερινό άνθρωπο-χρήστη αφορά η έρευνα του Yona Friedman περί Κινητής Αρχιτεκτονικής (Mobile Architecture) όπως παρουσιάστηκε στο 10o CIAM το 195660 και όπως εξελίχθηκε στην Ville Spatiale Βασική αρχή μιας τέτοιας πόλης η παρέμβαση του χρήστη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκτέλεση της κατοικίας και καθ-επέκταση της πόλης μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσής του από ειδικά εγχειρίδια (manuals) και ένα βοηθητικό πρόγραμμα (Flatwriter) προτεινόμενων τύπων κατοικίας Η αρχιτεκτονική έτσι στρέφεται ακόμη περισσότερο στο άτομο ως μονάδα μέσω της ελευθερίας προσωπικών επιλογών αλλά και ως σύνολο μέσω της απαραίτητης προϋπόθεσης συνύπαρξης και διαλόγου Ενώ μια άλλη προσπάθεια συσχέτισης της τεχνολογίας με την αρχιτεκτονική με σκοπό την ικανοποίηση και διευκόλυνση του χρήστη έγινε την ίδια περίοδο από την αρχιτεκτονική ομάδα Archigram και τις ευφάνταστες πόλεις της

Τα παραπάνω γεγονότα φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται σαν μεμονωμένα στοιχεία μίας πλατφόρμας ντόμινο Αναλύοντας τις αιτίες τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων αυτών είναι πλέον αναμφισβήτητο πως η δεκαετία του lsquo60 στάθηκε μια περίοδος αλλαγής τόσο για τις χώρες της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής Μπορεί σύμφωνα με τον Alain Touraine61 - όπως αναφέρει ο Charles Tilly62 στο Κοινωνικά κινήματα 1768-200463 - να επικράτησε τελικώς η αρνητική πλευρά της πραγματικότητας μέσω της νίκης των κυβερνήσεων μεγάλων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ έναντι της δημιουργικότητας της αλλαγής και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων αλλά αυτό που αποδείχθηκε ήταν η ελπιδοφόρα διατήρηση των κινημάτων εκείνων που αποσκοπούσαν στη διάρρηξη του ασφυκτικού κλοιού της γενικότερης δυνάστευσης Εκείνο που απέμεινε έντονα από αυτές τις αγωνιστικές κινήσεις συνοψίζεται σε αυτό το σημείο σε τρία βασικά συμπεράσματα τη στροφή των νέων κοινωνικών κινημάτων προς την κριτική της μεταβιομηχανικής κοινωνίας προς την αυτονομία την αυτοέκφραση Με λίγα λόγια τη στροφή προς την ταυτότητα και τον έλεγχο της ατομικότητας64 Στο σθένος και την αυτοπεποίθηση των ατόμων με στόχο την ανατροπή ελέγχου μέσω δημιουργίας του δικού τους ελέγχου ενώ επίσης η ταυτότητα είναι η λύση στην ανάπλαση του πλαισίου της κοινωνικής ζωή65 και η χρήση του χώρου μέσω του ελέγχου του και την οικειοποίησή του είναι πεδίο συγκέντρωσης έκφρασης διαπληκτισμού μάχης ελευθερίας

59 Constant 2008 lthttpmemberschellonljseegers1situationistconstanthtmlgt60 Y Friedman Manifesto de lrsquoArchitecture Mobile CIAM X 195661 Alain Touraine (1925) Γάλλος κοινωνιολόγος 62 Charles Tilly (1929) Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμων63 C Tilly Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007) σελ 16764 Στο ίδιο σελ 16765 Στο ίδιο σελ 169

66 Αυτή η επιταχυνόμενη και σημαίνουσα εξέλιξη τεχνολογίας και κοινωνίας τροφοδότησε με τα καταλληλότερα στοιχεία τον χώρο των σκεπτόμενων χαρακτήρων του πολιτισμού - όπως συνηθίζεται - άρα και εκείνων της λογοτεχνικής κοινότητας Οι αντιπρόσωποί της ανέλυσαν επεξεργάστηκαν και τελικώς παρουσίασαν τα στοιχεία αυτά της πραγματικότητας σε μετουσιωμένα σενάρια σενάρια που αφορούν υβριδικές κοινωνίες ωστόσο όχι τόσο διαφορετικές από τις υπαρκτές Ήδη ο κλάδος της ΕΦ είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί θεωρίες και πρακτικές διαφόρων επιστημών στη δημιουργία φανταστικών σεναρίων Με την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη λοιπόν της τεχνολογίας και της επιστήμης καθώς και με την επικέντρωσή της κατά την Ψηφιακή εποχή στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων μηχανών και gadgets ο υποκλάδος της ΕΦ Κυβερνοπάνκ εστιάζει τον λογοτεχνικό του οίστρο σε νέες αφηγήσεις Σε σενάρια δηλαδή κατά τα οποία οι χαρακτήρες συναναστρέφονται με τις δυναμικές του ψηφιακού κόσμου και οτιδήποτε έπεται από αυτόν

Σε επίπεδο κοινωνικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ εμπνεόμενο από τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του πλάθει κάθε φορά δυστοπικά περιβάλλοντα όπου η ταξική ιεραρχία ορίζεται κυρίως από δύο επίπεδα την ανώτερη οικονομικώς και πολιτικώς ευνοούμενη τάξη και τον υπόκοσμο Ο υπόκοσμος δρα ως αντικουλτούρα στον Δρόμο67 εκεί δηλαδή που η τεχνολογία συναντά την υποκουλτούρα εκεί που επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του πιθανού μέλλοντος μέσω της συνεχούς ώσμωσης τεχνολογίας και λαϊκής καθημερινότητας

Σε επίπεδο τεχνολογικού υποβάθρου το Κυβερνοπάνκ χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της εποχής του τα εξελίσσει και τροποποιεί μερικές φορές σε υπερβολικό βαθμό ή επινοεί εξολοκλήρου νέα Ο υπολογιστής το ARPANET και το Διαδίκτυο συστήνουν στο κίνημα αυτό την λογική της δικτύωσης και της διαχείρισης της πληροφορίας Η Αντικουλτούρα του 60 υμνεί την πληροφορία και κατανοεί την ldquoεκπαιδευτικήrdquo της σημασία σε κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο Η έκδοση Whole Earth Catalog είναι ένα παράδειγμα της Αντικουλτούρας του 60 συγκέντρωσης κάθε γνώσης και πληροφορίας με σκοπό την διανομή και διαχείρισή του από τον οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο Αυτό υπενθυμίζει στο Κυβερνοπάνκ πως η υποκουλτούρα του Δρόμου μπορεί να χρησιμοποιεί την πληροφορία και την τεχνολογία για την κατοχύρωση ενός είδους ανεξαρτησίας και επιβίωσης Μέσω αυτής της προσπάθειας υπάρχει η πιθανότητα παραγωγής κάποιας πρωτοπορίας η οποία αναφέρεται στο κίνημα ως το Νέο

66 Δες και Γλωσσάριο στο τέλος της έρευνας για την καλύτερη κατανόηση των όρων που συστήνονται (σε italics) σε αυτό το κεφάλαιο67 B Cotton O Richard όπ αν σελ 190

43 Αφομοίωση ιστορικών εξελίξεων από το κίνημα Κυβερνοπάνκ

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

3938

Το Μεταίχμιο είναι το περιβάλλον ανάπτυξης του Νέου το πιο μυστηριώδες μέρος του Δρόμου το περιθώριο κοινωνίας και διανόησης ο ημικόσμος και υπόκοσμος και το σημείο άνθησης και παγίωσης των μεταλλάξεων Αποτελεί επίσης και μια μεταφορά του Κυβερνοχώρου έννοια που γίνεται το βασικό μοτίβο του Κυβερνοπάνκ Ο Κυβερνοχώρος γίνεται ο ενδιάμεσος αλλά μεγάλης σημασίας χώρος δράσης των χαρακτήρων του κινήματος με κύριους εκφραστές τους Hackers άτομα του περιθωρίου του Δρόμου που προσπαθούν να ελέγξουν την κάθε πληροφορία ως μέσο ελέγχου των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτούς

Σε ανάλογη εμβέλεια κινείται και ο προβληματισμός γύρω από την ανθρώπινη φύση το cyborg και την ΤΝ Σύμφωνα με τον Rudy Rucker68 είμαστε ήδη cyborgs69 και αυτή η δήλωση δεν αποτελεί υπερβολή Ο έμβιος οργανισμός τροποποιείται από πρόσθετα μέλη μέχρι στοιχεία ndash όπως χάπια ή ναρκωτικά gadgets και προγράμματα- τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τις αισθήσεις ή τις δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος αλλά και το πώς το άτομο μπορεί να βιώσει κάποιες καταστάσεις ή εμπειρίες Ο προβληματισμός που αρχίζει να τίθεται εδώ έχει να κάνει με το κατά πόσο τα επιπρόσθετα τεχνητά μηχανικά στοιχεία ή μέλη μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη φύση και τελικά να την κάνουν υποχείριό τους Πόσο μπορεί ο άνθρωπος να διατηρήσει το έλεγχο της ύπαρξής του και ποιος θα είναι τελικώς ο κυβερνήτης σε αυτό το υβρίδιο σάρκας και συνθετικών υλικών Δεν γίνεται δηλαδή αναφορά μόνο στην υβριδική εικόνα ανθρώπου-μηχανής και του τεχνητού σκεπτόμενου όντος αλλά και σε όλες τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές σκέψεις που περικυκλώνουν συνθετικές υπάρξεις όπως τα ανδροειδή και η ΤΝ Είναι η έννοια της ldquoψυχήςrdquo με την έννοια του ελέγχου και υποστήριξης μιας συγκεκριμένης ldquoταυτότηταςrdquo Είναι η αναλογική αναφορά σε μια συνεχόμενη προσπάθεια ανεξαρτησίας και αυτοελέγχου

68 Rudy Rucker (1946) Αμερικανός μαθηματικός επιστήμων πληροφορικής φιλόσοφος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και ένας από τους δημιουργούς του Λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ69 R Rucker RU Sirius Queen Mu Mondo 2000 A Userrsquos Guide to the New Edge London Thames amp Hudson 1993 σελ 100

44 Οι εξελίξεις ως επιρροή της θεματικής της Τριλογίας της Γέφυρας

Επιστρέφοντας στην Τριλογία της Γέφυρας τα προαναφερθέντα θεματολογικά στοιχεία συγκροτούν με τον τρόπο τους τον πυρήνα του σεναρίου της Στα χέρια της πρωταγωνίστριας ldquoπέφτειrdquo ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία για την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου Σαν Φρανσίσκο μέσω νανοτεχνολογίας Οι πολυεθνικές που κρύβονται πίσω από αυτό το σχέδιο μισθώνουν πράκτορες για την αναζήτηση αυτών των γυαλιών Η πληροφορία είναι ένα αγαθό το οποίο καταλήγουν να κυνηγούν πράκτορες Hackers καθημερινοί άνθρωποι αλλά και ldquoφαντάσματαrdquo ΤΝ τόσο μέσα στους άυλους διαδρόμους του κυβερνοχώρου όσο και στον υλικό κόσμο της πραγματικότητας της Τριλογίας βασικό μέρος της οποίας είναι φυσικά η Γέφυρα

Πιστεύω πως πολλά από τα πράγματα για τα οποία έγραψα ndash επαναστάτες χάκερς κυβερνοπάνκ εικονική πραγματικότητα-υπάρχουν ήδη σε εμβρυακή κατάσταση Εγώ απλώς έφτιαξα μερικούς εντυπωσιακούς όρους[]ενθουσιάστηκα όταν άρχισαν να με διαβάζουν επιστήμονες και τεχνικοί εταιρειών αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως όλο το κριτικό απαισιόδοξο ανατρεπτικό υλικό περνάει απαρατήρητο Με διαβάζουν και δε βλέπουν παρά bit όλα τα ωραία τεχνολογικά και χάνουν γύρω στα 15 επίπεδα ειρωνείας

William Gibson70

70 8 B Cotton O Richard όπ αν σελ 52

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

4140

Υπάρχει κάποια φαντασία στην αλήθεια σου και κάποια αλήθεια στη φαντασία σου71

Συγκρατώντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και τα λόγια αυτά του Gibson περί ειρωνείας στο έργο του μπορεί να γίνει μια εμβάθυνση της θεματολογίας των όρων και των εννοιών αυτών αλλά και των συνθετικών της λέξης Κυβερνοπάνκ Έχοντας ήδη λοιπόν αναλύσει αντικειμενικώς τα συνθετικά Κυβερνητική και Punk επιτρέπεται εδώ μια θεωρητική εμβάθυνσή τους μία διάθεση κατανόησης αυτών των όρων στο πλαίσιο επιρροής προς το Κίνημα μια διάθεση για κατανόηση αυτής της ειρωνείας που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τα φαινομενικά

Διαβάζοντας μυθιστορήματα ή παρακολουθώντας ταινίες ή ανάλογα κινούμενα σχέδια το πρώτο επίπεδο που τα διακρίνει ως Κυβερνοπάνκ είναι βεβαίως η άμεσα αντιληπτή θεματική η τεχνολογία οι hackers η αναρχία Ωστόσο υπάρχει και το δεύτερο επίπεδο εκείνο που προσπαθεί να αναλύσει η συγκεκριμένη έρευνα Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβερνητική ανατρέπεται σαν όρος μεταφράζεται στην έννοια του ελέγχου και είτε αποτελεί μέσο είτε σκοπό Είναι η γενικότερη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να διατηρεί τον έλεγχο η φιλοδοξία του να επιβληθεί επί των άλλων η προσπάθεια να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του είτε τον έλεγχο του εαυτού του είτε τον έλεγχο προς τρίτους Οι χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μέσω της προβολής μιας ταινίας είναι συμμετέχοντες σε έναν αγώνα επιβίωσης και διατήρησης της ψυχοκοινωνικής ακεραιότητάς τους Το ρήμα κυβερνώ εδώ επομένως είναι δισήμαντο και αναφέρεται όχι μόνο στην ικανότητα επικράτησης ενός ατόμου μέσα σε έναν συνεχόμενο αγώνα αλλά γενικότερα στην ικανότητά του να παραμείνει ο εαυτός του και να ανταπεξέλθει με επιτυχία σε κάθε πιθανή συνθήκη που καλείται να αντιμετωπίσει

71 A Wachowski L Wachowski Κidrsquos story - Αnimatrix 2003

5 Μια ldquoαλληγορικήrdquo ανάλυση

Εικόνα 8 Διαδικασία άσκησης ελέγχου μεταξύ μεταβλητών Α Β

Μπορεί λοιπόν η κυβερνητική να αναφέρεται τυπικά σε μια επιστήμη και άρα στη σχέση αυτής με τον υπόλοιπο κόσμο στην ουσία όμως αναφέρεται στην ίδια την ιδέα του ελέγχου έννοια όμως με διάφορες διαστάσεις ο έλεγχος του ανθρώπου προς τον εαυτό του ο έλεγχος μιας μηχανής επί της ίδιας της της ύπαρξης η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στη μηχανή ή και το αντίστροφο Ή ακόμη και η άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο στον άνθρωπο μέσω της μηχανής Η έννοια του ελέγχου φαίνεται να κάνει έναν κύκλο μεταξύ των εμπλεκόμενων οντοτήτων που την αφορούν Ποιος ασκεί έλεγχο σε ποιον με ποια μέσα και ποια τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους εμπλεκόμενους

Έστω ότι ο έλεγχος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί Βασική διάκριση κατηγοριοποίησης αποτελεί το ερώτημα Ποιος Ποιοι είναι δηλαδή οι εμπλεκόμενοι Έστω οι μεταβλητές Α και Β με Α Β να παίρνουν κάθε φορά μια από τις τιμές ldquoάνθρωποςrdquo ή ldquoμηχανήrdquo72 Έστω ότι ο έλεγχος ασκείται από την μεταβλητή Α στην Β Τότε ο έλεγχος είναι ασκούμενος στην μεταβλητή Β η οποία όπως αναφέρθηκε μπορεί να είναι είτε άνθρωπος είτε μηχανή Όταν λοιπόν η μεταβλητή Β ασκήσει ή προσπαθήσει να ασκήσει έλεγχο στην Α τότε δημιουργείται μία ανατροπή Συνήθως για την επίτευξη αυτής της ανατροπής απαιτείται μια μορφή ριζοσπαστικότητας (Εικόνα 8) Αυτή η αντίδραση από την μεταβλητή Β στην Α θεωρείται εδώ ριζοσπαστισμός καθώς εναντιώνεται σε κάτι σύνηθες ή σχετικά δεδομένο αφορά μία αλλαγή απέναντι σε κάτι σταθερό73 Ένα διαφορετικό παράδειγμα έχουμε όταν η μεταβλητή Β είναι η μηχανή που προσπαθεί να εναντιωθεί απέναντι στην μεταβλητή Α με ldquoτιμήrdquo άνθρωπος είτε η Β αφορά τον άνθρωπο που εναντιώνεται στον ήδη ασκώντα έλεγχο άνθρωπο Α Δεν τίθεται ερώτημα ηθικής θέσης σε αυτό το επίπεδο αλλά παρουσιάζεται ως σημαντική η ίδια η κίνηση η διάθεση για αλλαγή σε ένα ενιαίο σύστημα

Η έννοια της κυβερνητικής και του ελέγχου όμως βρίσκεται σε συνεχή συνύπαρξη με τη λέξη Punk τόσο στο όνομα όσο και στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου Κινήματος Είναι ξεκάθαρο πως το punk μπορεί να συνοψιστεί στην λέξη ριζοσπαστισμός όπως έγινε κατανοητό και από το αντίστοιχο κεφάλαιο Αναφέρεται μάλιστα σε μία από τις ονομασίες που χαρακτηρίζουν

72 Έστω ότι με τον όρο μηχανή εννοούμε οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός του ανθρώπου πχ μια τεχνολογική εφεύρεση μια αόριστη έννοια ένα πρόβλημα ή ένας θεσμός73 Ριζοσπαστισμός ή ραντικαλισμός (αγγλ Radicalism) Όρος που δηλώνει επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή στους κοινωνικούς θεσμούς Εμπεριέχεται σε κάθε φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα ή ιδεολογία καθώς και σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής τους Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα για να τονίσει τη δυναμική της αλλαγής των δημοκρατικών ιδεών απέναντι στις άρχουσες τάξεις Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

51 Η αναλογία του ελέγχου

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

42 43

το Κυβερνοπάνκ δηλαδή Ριζοσπαστική Σκληροπυρινική ΕΦ Οπότε σε αυτό το σημείο φαίνεται ενδιαφέρουσα η συμβίωση αυτών των δύο λέξεων οι οποίες σε πρώτο επίπεδο αποτελούν αντίθετες έννοιες Από την μία πλευρά ως πρώτο συνθετικό ο έλεγχος και η κυβέρνηση ταυτίζονται συνήθως με κάποια ανώτερη μορφή εξουσίας η οποία επιβάλλεται σε αυτούς που δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιδράσουν Από την άλλη το δεύτερο συνθετικό το ριζοσπαστικό - το οποίο μπορεί να παραπέμψει σε πολιτικές θέσεις όπως η αναρχία- έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο συνθετικό [] η αντίσταση []συνυπάρχει με την εξουσία και είναι εντελώς σύγχρονή της74 Από ετυμολογικής75 απόψεως η λέξη αναρχία προέρχεται από το ρήμα άρχω το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κυβερνώ ελέγχω εξουσιάζω Άρα φαινομενικά ο ριζοσπαστισμός είναι αντίθετος του ελέγχου Όμως σύμφωνα με τα προηγούμενα (όταν η μεταβλητή Β δηλαδή προσπαθήσει να επιβληθεί στον έλεγχο της μεταβλητής Α) ο έλεγχος θα τεθεί στην υπηρεσία του ριζοσπαστικού Άρα είτε αυτές οι δύο έννοιες θα συνεργαστούν είτε η μία θα μετουσιωθεί και θα πάρει τη μορφή της άλλης

Bασικό συστατικό στην εφαρμογή του ελέγχου - το οποίο μάλιστα έχει ήδη αναφερθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος Κυβερνοπάνκ - είναι η πληροφορία Σύμφωνα με τον Michel Foucault ldquoΗ άσκηση της εξουσίας διαρκώς δημιουργεί γνώση και αντίστροφα η γνώση δημιουργεί αποτελέσματα εξουσίαςrdquo76 Μεταφράζοντας την εξουσία στο συνώνυμό της έλεγχο έστω ότι Η άσκηση του ελέγχου Μ διαρκώς δημιουργεί γνώση Χ και αντίστροφα η γνώση Υ δημιουργεί αποτελέσματα ελέγχου Ν Με Μ Ν να παίρνουν τιμές έλεγχος ασκούμενος από την μεταβλητή Α ή από την μεταβλητή Β και Χ Υ γνώση προς όφελος της μεταβλητής Α ή της μεταβλητής Β ή προς όφελος και των δύοΔιακρίνεται εδώ πάλι ένα μοτίβο εναλλαγής τιμών γνώσης αναλόγως των συνδυασμών τιμών γνώσεων και είδους ελέγχου Γίνεται κατανοητή η σημασία της γνώσης ως σύνολο πληροφοριών που προκύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής ή παραγωγής ελέγχου Η κάθε δράση παράγει τις συνθήκες για δημιουργία ανάδρασης (feedback) συγκεντρώνοντας έτσι ένα σύνολο από γνωσιακές αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πληροφορίες

74 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8475 Αναρχία lt άν-στερητ + -άρχος lt άρχω]

Άρχω ρ 1 (+γεν) ασκώ την εξουσία κυβερνώ 2 (μεσοπαθ άρχομαι) αρχίζω κάνω την αρχήΓΔ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002 σελ 168 292

76 C Gordon (ed) POWERKNOWLEDGE Interviews and Other Writings 1972mdash1977 - Michel Foucault New York Pantheon Books σελ 52 (Κεφ 2 PRISON TALK Interviewer J-J Brochier)

52 Πληροφορία και έλεγχος

Αυτές οι αναλογίες ελέγχου και πληροφορίας μπορούν να οδηγήσουν σε μια αποκωδικοποίηση των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ κινήματος Η δυσπιστία από ένα υποκείμενο προς μια αρχή (από μια μεταβλητή Β σε μια μεταβλητή Α) προς κάτι δηλαδή που επιβάλει ένα είδος ελέγχου επάνω στο υποκείμενο και η τόλμη του υποκειμένου να εναντιωθεί σε αυτήν αφορά την έννοια του ελέγχου εφαρμοζόμενου ανατρεπτικώς άρα αφορά την έννοια της ριζοσπαστικότητας Η πληροφορία ως γνώση και η χρησιμοποίησή της ελεύθερα από το κάθε υποκείμενο (την οποιαδήποτε μεταβλητή) μέσω της πρόσβασης σε ένα δίκτυο υπολογιστών και άρα δεδομένων αφορά την έννοια του ελέγχου έλεγχο πάνω σε οτιδήποτε μπορεί να διδάξει τον τρόπο λειτουργίας όλου του κόσμου ώστε να το μετατρέψει σε κάτι ελευθέρως προσβάσιμο απεριόριστο και συλλογικό Αυτή η διαδικασία όμως προσθέτει και στα δύο τελευταία δόγματα τον χαρακτήρα του ριζοσπαστικού δείχνοντας την σημασία της ανατροπής και της επαναστατικότητας στο κίνημα Κυβερνοπάνκ (Εικόνα 9)

Μία τρίτη σχέση αναλογίας αφορά την έννοια του χώρου Στο κίνημα Κυβερνοπάνκ ο χώρος διακρίνεται στον Κυβερνοχώρο και στον Meatspace (σαρκικός χώρος) Όπως αναφέρθηκε ο Κυβερνοχώρος ldquoείναι ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσωνrdquo77 εκεί που η πληροφορία παίρνει την μορφή ψηφιακών δεδομένων ενώ ο Meatspace είναι ο υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών Μπορεί αυτοί οι δύο τύποι να φαντάζουν αρχικά ως αντίθετοι πόλοι ωστόσο είναι σχεδόν συμμετρικοί δύο χώροι οι οποίοι αναπτύσσονται παραλλήλως χαρακτηρίζονται από όμοια στοιχεία και εφαρμόζουν κοινές λογικές Ο Κυβερνοχώρος μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και περιγραφεί ως ένα αστικό περιβάλλον ldquoως ένας ψηφιακός παράλληλος κόσμος ο οποίος από επάνω μπορεί να φαίνεται σαν μια ορθολογικά οργανωμένη πόλη αλλά από κάτω φανερώνεται ως μια λαβυρινθώδη πόληrdquo78 Αυτός ο ψηφιακός κόσμος οργανώνεται από τους διαλόγους μεταξύ των τακτικών της ελευθερίας του ελέγχου του hacking της πληροφορίας και της δικτύωσης

Η χρήση και κατανόηση της έννοιας της ελευθερίας αναφέρεται εδώ στην έλλειψη των υλικών περιορισμών που αντιθέτως χαρακτηρίζουν το Meatspace είναι η δίχως όρια ανθρώπινη φαντασία που μπορεί να δώσει εδώ την ευκαιρία στους χρήστες να σκεφτούν τον εαυτό τους με κάθε πιθανό τρόπο χωρίς περιορισμούς Αναφέρεται επίσης και στο δόγμα του Κυβερνοπάνκ ελεύθερη πληροφορία Η πληροφορία επομένως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως το μέσο λειτουργίας

77 B Cotton O Richardόπ αν σελ 54-5578 M Featherstone R Burrows όπ αν σελ 11

53 Η αναλογία του χώρου

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

44 45

τόσο του Κυβερνοχώρου όσο και του Meatspace Στο μεν γίνεται ένα είδος οικονομικού συστήματος καθώς όσο περισσότερη γνώση και πληροφορία διαθέτει ο καθένας τόσο περισσότερη ldquoύληrdquo για διαχείριση και εκμετάλλευση αποκτά Στον δε πραγματικό χώρο γίνεται σε διάφορες περιπτώσεις - από απλές στιγμές καθημερινότητας μέχρι αρχιτεκτονικής σύνθεσης- η εφαρμογή λογικών Open source (ανοιχτός κώδικας) και DIY ως τακτικές χρήσης της πληροφορίας Ο έλεγχος αναφέρεται σε εκείνον που προέρχεται από το ίδιο το σύστημα του Κυβερνοχώρου οι κανόνες με τους οποίους έχει στηθεί όπως οι νόμοι που διέπουν μια κοινότητα αλλά και στην διάθεση για διαχείριση αυτού του ελέγχου Κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω του hacking καθώς πολλοί από τους ldquoπολίτεςrdquo αυτής της ψηφιακής πόλης επιχειρούν την ανατροπή των κανόνων του ισχύοντος συστήματος

Όλες αυτές οι συνιστώσες συντίθενται σε μια διαδικασία διττής δικτύωσης άυλης και υλικής Άμεσα αναδεικνύεται ως ενδιαφέρον το πως στα δύο είδη χώρων η δικτύωση εμφανίζεται και με τις δύο αυτές όψεις Στον Κυβερνοχώρο η άυλη δικτύωση έχει να κάνει με τον λόγο για τον οποίο η χωρική αυτή κατηγορία χαρακτηρίζεται ως μια ldquoτεράστια μεγαπόλη χωρίς κέντρο μια εξαπλώμενη πόλη και αστική ζούγκλα [] που μετατρέπει την πραγματικότητα του χρόνου και του χώρου σε ένα φανταστικό πλέγμα από δίκτυα υπαρκτών υπολογιστών συνδέοντας ηλεκτρονικά μεταξύ τους απομακρυσμένα σημεία σε όλο τον κόσμο και επικοινωνώντας γραμμικά και μη διαδοχικά με τεράστια σύνολα πληροφοριών αποθηκευμένων ως ηλεκτρονικοί κώδικεςrdquo79 Στον υλικό κόσμο η άυλη δικτύωση αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων κοινωνικές εργασιακές την επικοινωνία μεταξύ τους τις πληροφορίες που ανταλλάσουν και τις επιρροές που ασκεί ο ένας στον άλλον Η υλική δικτύωση του Κυβερνοχώρου έχει να κάνει με εκείνο το μέρος του το οποίο βρίσκεται στον Meatspace είναι οι υποδομές στις οποίες βασίζεται και από τις οποίες εξαρτάται η οικοδόμησή του από τα παγκόσμια δίκτυα καλωδίωσεων και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπως τα Data centers κτίρια που φιλοξενούν τους servers των υπολογιστών συγκέντρωσης όλης της απαραίτητης πληροφορίας Στον Meatspace η υλική δικτύωση αποτελεί την ίδια την πολεοδομία ενός άστεως η οργάνωσή του σε οικοδομικά τετράγωνα η οργάνωσή του πολλές φορές σε zoning χρήσεων το οδικό δίκτυο και οι υποδομές όπως οι γέφυρες που συνδέουν διάφορα υλικά σημεία μεταξύ τους

Ο ένας χώρος αποτελεί την συνέχεια και την αλληγορική και έμπρακτη αντανάκλαση του άλλου σε μορφή διπλής κατεύθυνσης Στην περίπτωση μάλιστα της Τριλογίας της Γέφυρας παρουσιάζονται και οι δύο αυτοί χώροι καθαρός και αυτούσιος ο καθένας ξεχωριστά αλλά παραλλήλως άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους Και οι λογικές των εφαρμοζόμενων συνιστωσών σε αυτούς τους δύο τύπους χώρων ενορχηστρώνονται και πάλι μέσω των Δογμάτων του Κινήματος (Εικόνα 10) υποδηλώνοντας έτσι την επιρροή που έχει και στον χώρο το κίνημα

79 Στο ίδιο σελ 14

Κυβερνοπάνκ Φαίνεται δηλαδή πως το κύριο κλειδί στην λογική εφαρμογής του ελέγχου και της ριζοσπαστικότητας είναι η διαδικασία του hacking η οποία όπως θα φανερωθεί και παρακάτω και όσον αφορά το παράδειγμα μελέτης τη Γέφυρα παίρνει τη μορφή χωρικής παρέμβασης

Εικόνα 10 Σχέσεις Δογμάτων και στοιχείων Κυβερνοχώρου και Meatspace

Εικόνα 9 Σχέση Δογμάτων και εννοιών έλεγχος και ριζοσπαστικότητα

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

4746

Αυτή την ανατροπή της έννοιας του ελέγχου του χώρου και της χρήσης της πληροφορίας ως γνώση φαίνεται να χρησιμοποιεί και ο William Gibson για την περιγραφή των διαφόρων επιπέδων δημιουργίας της Γέφυρας στην ομώνυμη Τριλογία Στην προκειμένη περίπτωση η μεταβλητή Β είναι ο άνθρωπος του Δρόμου ενώ η μεταβλητή Α και η γνώση φαίνεται να παίρνουν διάφορες τιμές κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας Σε αυτό το σημείο για την κατανόηση των όρων που έχουν εισαχθεί στα προηγούμενα κεφάλαια σε συσχέτιση με τη Γέφυρα και τα στάδια εξέλιξής της γίνεται η διάκρισή τους με τον εξής αναλογικό τρόπο

τεχνολογικός-κυβερνοπάνκ όρος80 =gt αναλογικός όρος

bull Κυβερνητική =gt Έλεγχος

bull Punk =gt Ριζοσπαστικότητα

bull Κυβερνοχώρος =gt Meatspace

bull Νέο =gt Η παραγωγή πρωτοπορίας για την επίλυση των εκάστοτε αναγκών των χαρακτήρων

bull Δρόμος =gt Καθημερινή ζωή

bull Μεταίχμιο =gt Το περιθώριο της κοινωνίας και της διανόησης

bull Hardware =gt Εξοπλισμός μπορεί να είναι υλικός αλλά και άυλος ταυτιζόμενος έτσι με το software

bull Software =gt Γνώση πληροφορία ιδέες λογικές

bull Wetware = Υποκείμενο άνθρωπος του μεταιχμίου δυνητικά ο Hacker

bull Hacker =gt Ο χαρακτήρας που παράγει το νέο και δρα στο δρόμο και το μεταίχμιο - αυτός που επηρεάζει την ομαλότητα

bull Ευφυΐα =gt Ικανότητα ενός ατόμου να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση

bull Interaction =gt Ο διάλογος συγκρουόμενων ή συνδιαλεγομένων χαρακτήρων η διαδικασία συμμετοχικότητας μέσω κατανόησης ή σύγκρουσης

80 Δες επίσης Γλωσσάριο για την επεξήγηση των τεχνολογικών και κυβερνοπάνκ όρων

6 Στη Γέφυρα

Τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης ζωής γεννιούνται από την αξίωση του ατόμου να διατηρήσει την αυτονομία και την ατομικότητά του απέναντι στις συνθλιπτικές κοινωνικές δυνάμεις την ιστορική κληρονομιά τον περιβάλλοντα πολιτισμό και την διαδικασία της καθημερινής ζωής81

Όπως προαναφέρθηκε η μεταβλητή Α δέχεται διαφορετικές τιμές κατά τα στάδια διαμόρφωσης της Γέφυρας Το πρώτο στάδιο είναι εκείνο που δεν αναφέρεται στη Γέφυρα προϋπάρχει όμως αυτής και αλληλεπιδρά μαζί της Είναι η γενική κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον μέσα στο οποίο χωροθετείται και η Γέφυρα το Σαν Φρανσίσκο όπως παρουσιάζεται στην Τριλογία Ένα περιβάλλον το οποίο όπως κάθε άλλο χαρακτηρίζεται από δεδομένα πολιτικά πολιτιστικά οικονομικά κοινωνικά Βασικό χαρακτηριστικό σε αυτό το περιβάλλον είναι η έλλειψη στέγης και ο υπερβολικά αυξημένος αριθμός αστέγων και περιθωριοποιημένων ανθρώπων Τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτό το δεδομένο ndash η φτώχεια η ανεργία η κακή αντιμετώπιση του κράτους απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα ndash αποτελούν την μεταβλητή Α Η μεταβλητή Α είναι λοιπόν ένα σύνολο στοιχείων που με το δικό τους τρόπο ασκούν ένα είδος ελέγχου στην μεταβλητή Β εκείνο δηλαδή το μερίδιο του πληθυσμού του Σαν Φρανσίσκο που αποτελεί τον κόσμο μεταξύ Δρόμου και Μεταιχμίου (Εικόνα 12α)

Για να αντισταθεί(η αντίσταση) πρέπει να lsquoναι σαν την εξουσία Εξίσου επινοητική εξίσου κινητική εξίσου παραγωγική μrsquo εκείνην Πρέπει να οργανώνεται να πήζει να σταθεροποιείται σαν την εξουσία Πρέπει να έρχεται σαν την εξουσία ldquoαπό κάτωrdquo και να διανέμεται με στρατηγικό τρόπο82

Όμως ο Δρόμος είναι επίσης ο κατεξοχήν χώρος όπου το Νέο είναι εφικτό Η συνεχής επιβολή ελέγχου από την μεταβλητή Α θέτει σε ενέργεια μια διαδικασία83 παραγωγής γνώσης και πληροφοριών οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την σκέψη από την μεριά της μεταβλητής Β ίσως μεμονωμένη και διασκορπισμένη αρχικώς αλλά σταδιακώς συλλογικά εφαρμοζόμενη Η διαδικασία που οδηγεί από το δεδομένο πρόβλημα άσκησης ελέγχου από την μεταβλητή Α στη δημιουργία του Νέου ως απάντηση σε αυτόν τον έλεγχο μπορεί να παραλληλιστεί (Εικόνα 11)

81 G Simmel Πόλη και Ψυχή μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903) σελ 1382 Μ Φουκό Εξουσία γνώση και ηθική Αθήνα Ύψηλον μτφ Ζ Σαρίκας 1987 σελ 8583 Όπως επεξηγήθηκε στο κεφάλαιο 52 Πληροφορία και έλεγχος

61 Το πρόβλημα

62 Η απόφαση για ανατροπή ελέγχου

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

48 49

με μια διαδικασία συσχετισμών όρων και εννοιών της Κυβερνοπάνκ κουλτούρας ώστε να γίνει πιο κατανοητή Αναλόγως των πληροφοριών (δεδομένων τακτικών λογικών ιδεών) και του προβλήματος που απορρέουν μέσω του περιβάλλοντος του Δρόμου της καθημερινότητας ανάλογη και η μορφή και εφαρμογή του Νέου

Στην περίπτωση της Γέφυρας το Νέο αποτελεί την ανατροπή του ελέγχου η οποία εφαρμόζεται από την μεταβλητή Β ως ριζοσπαστικός έλεγχος επί του υπάρχοντος ελέγχου της μεταβλητής Α Και καθώς το πρόβλημα των ατόμων του Δρόμου είναι χωρικό και η Γέφυρα βρίσκεται στο φόντο ως διαθέσιμη πίστα για την έκφραση του πλήθους του Δρόμου τότε το ζήτημα λαμβάνει χωρικές διαστάσεις Το Νέο είναι η απόφαση για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης για ανατροπή του ελέγχου από την μεταβλητή Α Είναι η ιδέα εισβολής στο χώρο για την έκφραση της μεταβλητής Β Εφαρμόζεται σε αυτό το στάδιο επομένως η λογική των Δογμάτων της δυσπιστίας και της τόλμης Δυσπιστίας απέναντι στους παράγοντες του ισχύοντος προβλήματος και εφαρμογή τόλμης για την απόφαση εναντίωσης στο ίδιο το πρόβλημα ldquoΗ επαναστατική φωνή του ανθρώπου και ο ηρωϊκός δρόμος του υπερανθρώπου συναντώνται στο σταυροδρόμι του χώρουrdquo όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Lefebvre84 και έτσι η διάθεση ριζοσπαστικού ελέγχου θα πάρει από εδώ και πέρα μορφές διαχείρισης του χώρου εισβολής και ldquoυπεξαίρεσηςrdquo δηλαδή οικειοποίησης διότι απλούστατα το πρόβλημα και τα δεδομένα είναι χωρικά (Εικόνα 12 β)

[] όλοι τρέχουν προς τα εμπρός και η αστυνομία διστάζει παραμένοντας πίσω Εναερίως ο σταθερός βόμβος των ελικοπτέρων με τα φώτα και τις κάμερές τους Ψιλή βροχή πέφτει καθώς ο Σκίνερ κλειδώνει τα κρύα δάχτυλά του στον συρμάτινο φράχτη και αρχίζει να ανεβαίνει Πίσω του ένας βρυχιθμός αρχίζει να δυναμώνει πνίγοντας τις σειρήνες της αστυνομίας και της Εθνικής Φρουράς και ο Σκίνερ σκαρφαλώνει κλοτσώντας τις στενές άκρες των παπουτσιών του πάνω στον συρμάτινο φράχτη σαν να έχει ξαφνικά γίνει αβαρής - επιπλέοντας προς τα πάνω πραγματικά εγειρόμενος με την βοή του πλήθους οι τραχιές ζητωκραυγές του να ξεπηδούν με βιαιότητα από τα πνευμόνια όλων τους Εκείνος είναι εκεί στην κορυφή σε μια ατέρμονη στιγμήΠηδά Είναι ο πρώτος Είναι πάνω στη γέφυρα τρέχει τρέχει προς τη μεριά του Oakland καθώς ο συρμάτινος φράχτης πέφτει πίσω του τα μάγουλά του μούσκεμα από τη βροχήΚαι κάπου βαθιά στη νύχτα στην πλευρά του Oakland ένας άλλος φράχτης πέφτει και συναντιούνται αυτοί οι δυο χαμένοι στρατοί και ρέουν μαζί

84 Ν Ι Τερζόγλου Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 238

63 Εισβολή

ως ένα και συνωστίζονται εκεί στο κέντρο της γέφυρας τα χέρια του ενός πλεγμένα με του άλλου τραγουδώντας ακανόνιστους χωρίς στίχους ύμνουςΚατά την αυγή οι πρώτοι αναρριχητές αρχίζουν να αναβαθμίζουν τους πύργους Ο Σκίνερ είναι μαζί τους85

Στο στάδιο αυτό (Εικόνα 11 γ) γίνεται η εφαρμογή της γνώσης (ως απόρροια του ελέγχου από την μεταβλητή Α) με τη μορφή του Νέου Σε αυτό το στάδιο πραγματικότητας της Τριλογίας το πλήθος έρχεται να δράσει να περπατήσει πάνω στην Γέφυρα να την βιώσει και σιγά σιγά να την οικειοποιήσει Είναι το στάδιο κατά το οποίο εφαρμόζεται η απόφαση του πλήθους για ανατροπή ελέγχου μέσω της εισβολής του στην Γέφυρα Εδώ η μεταβλητή Α είναι οι αστυνομικοί και τα ΜΜΕ πεζοί και ελικόπτερα καθώς επίσης και τα υλικά εμπόδια που κρατάνε το πλήθος του Δρόμου μακριά από την Γέφυρα Είναι οι επιτηρητές δηλαδή του συγκεκριμένου χώρου Με τον αυθορμητισμό και την δυναμικότητα ως χαρακτηριστικά που το Punk δίδαξε στο Κυβερνοπάνκ το πλήθος πρέπει εδώ να εφαρμόσει το Νέο έχοντας ως δεδομένο την μορφή ελέγχου και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται την επιτήρηση δηλαδή του χώρου τον οποίο αποτελεί η Γέφυρα

Ο χώρος όμως σύμφωνα με τον Lefebvre ldquoΕίναι ένα μέσο στα χέρια κάποιου ατομικό ή συλλογικό δηλαδή μιας εξουσίας (πχ ενός κράτους) μιας κυρίαρχης τάξης (της αστικής τάξης) ή μιας ομάδας που μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνίαraquo86 Ο χώρος ndash η Γέφυρα στην προκειμένη περίπτωση - επομένως μετατρέπεται σαν μια πίστα μάχης ενός αλληγορικού παιχνιδιού video game όχι μόνο σε έναν χώρο έκφρασης αλλά σε έναν χώρο ο οποίος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε του διάσταση για την εφαρμογή του Νέου από την μεταβλητή Β ώστε να επιφέρει τελικώς τα ζητούμενα αποτελέσματα Το πλήθος γνωρίζει πως πρέπει να ξεπεράσει τους επιτηρητές του χώρου για να εισβάλλει στη Γέφυρα Τα μέλη της μεταβλητής Β ρίχνουν φράχτες περνάνε οδοφράγματα μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας πράξης Διασκορπίζονται πλέον πάνω στη Γέφυρα αναιρώντας την ιδιότητα που έχει ο επιτηρούμενος αυτός χώρος ως ένα είδος δηλαδή panopticon προς όφελος των επιτηρητών Οι δράσεις τους συνοδεύονται από κραυγές και τραγούδια επευφημίας από την ένδειξη χαράς και ldquoτην ικανοποίηση που απορρέει από τη συντροφιά με τους ομοίους[]από την κοινή δράση και τη δημόσια εμφάνιση από την είσοδο[] στον κόσμο με λόγια και έργαraquo87 Επομένως σε αυτό το στάδιο διατηρείται ο χαρακτήρας της τόλμης και της δυσπιστίας ως αντιδραστικό δογματικό στοιχείο του Κυβερνοπάνκ κινήματος αλλά προστίθεται επίσης και η έννοια της πρόσβασης στην υλική υποδομή του Meatspace την Γέφυρα που έρχεται να δικτυώσει ένα σύνολο ατόμων

85 W Gibson Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991 σελ 686 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 197787 H Arendt P Ricoer Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μτφ Ν Μερτίκας Φ Σιατίτσας Αθήνα Λεβιάθαν 1961 σελ 115

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

50 51

Οι επιτηρητές μένουν πίσω άπραγοι το πλήθος φθάνει στο πιο ψηλό σημείο του χωρικού περιβάλλοντος Η εισβολή ολοκληρώνεται με την σάρωση κάθε τετραγωνικού μέτρου από τα μέλη της μεταβλητής Β Μεταβλητή όμως η οποία σε αυτό το στάδιο επιδεικνύει τον ριζοσπαστικό έλεγχό της επί της ισχύουσας κατάστασης και του χώρου ανατρέποντας από την θέση της την μεταβλητή Α προσπερνώντας την αναλαμβάνοντας τον ρόλο του ασκούμενου νέου ελέγχου και διατηρώντας την επιβολή του μέσω της διαδικασίας της οικειοποίησης της Γέφυρας Έχοντας λοιπόν σε αυτό το σημείο αναλάβει τον έλεγχο ο κόσμος δηλαδή οι άστεγοι περιθωριοποιημένοι μέλη του Δρόμου πρέπει να τον κατοχυρώσουν επαναχρησιμοποιώντας και επανανοηματοδοτώντας τη Γέφυρα ως ένα άλλο είδος υποδομής ως έναν φέροντα οργανισμό στον οποίο θα στηρίξουν τις ελπίδες τους Το επακόλουθο η μετουσίωση της Γέφυρας σε φορέα νέων καταστάσεων νέων χρήσεων νέας μορφής ζωής Η νέα χρήση που αποδίδεται στην Γέφυρα είναι η απάντηση στο ίδιο το πρόβλημα που οδήγησε στην διαδικασία μετουσίωσής της Είναι η λειτουργία της κατοίκησης και για την επίτευξή της χρησιμοποιείται η οικειοποίηση ως το παραγώμενο Νέο αυτού του σταδίου (Εικόνα 12δ) Η οικειοποίηση ως τακτική έχει την αναφορά της στο λετριστικό88 και εν συνεχεία καταστασιακό μοτίβο του Detournement (υπεξαίρεση) τακτική που όπως προαναφέρθηκε αποτέλεσε και τακτική του Punk κινήματος Με την υπεξαίρεση γίνεται η οικειοποίηση και η αλλαγή νοήματος ενός παλαιότερου υλικού πολλές φορές χρησιμοποιώντας προκατασκευασμένα στοιχεία Έτσι και εδώ θα γίνει η οικειοποίηση της Γέφυρας χρησιμοποιώντας την υποδομή της και εφαρμόζοντας πάνω της κάθε πιθανό υλικό και μορφή για τη δημιουργία ενός νέου είδους χώρου

ldquoΤο δικαίωμα στην πόληrdquo είναι αυτό που δίνει την δυνατότητα στην πρώην μεταβλητή Β να γίνει η νυν μεταβλητή Α καθώς ldquoσυνεπάγεται και εφαρμόζει μία γνώση[]παραγωγής του χώρουrdquo89 και μετατρέπει τη Γέφυρα σε ένα νέο είδος κοινότητας μια πόλη μια εναλλακτική παραγκούπολη ενισχυμένη με κάθε λογής υλικό και επαναχρησιμοποιημένα αντικείμενα ή μέρη προηγούμενων κατασκευών Έτσι η ίδια η μέθοδος της οικειοποίησης σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε διαδικασία ποίησης οικίας

Εδώ πάνω έμοιαζε με καρναβάλι Ή με πανηγύρι μόνο που ήταν στεγασμένο στο πάνω επίπεδο με κάτι παλαβές παράγκες σκέτα κουτιά και ολόκληρα τροχόσπιτα που τα είχαν ανεβάσει με βίντσια και τα είχαν κολλήσει πάνω στο σκελετό της γέφυρας με μπόλικη κόλλα έτσι που έμοιαζαν με ακρίδες πιασμένες σε ιστό αράχνης Τα δύο αρχικά επίπεδα της γέφυρας επικοινωνούσαν με τρύπες που είχαν ανοίξει στο πάνω επίπεδο Στις

88 Δες Γλωσσάριο για ορισμό έννοιας Λετρισμός89 H Lefebvre Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977 σελ 194-195

64 Οικειοποίηση τρύπες είχαν βαλμένες σκάλες κάθε είδους από κόντραπλακέ μέχρι ατσάλι Σε μια μάλιστα υπήρχε μια κινητή σκάλα αεροδρομίου με τα λάστιχά της ξεφούσκωτα[] Οι κατασκευές δεν είχαν κανέναν απολύτως προγραμματισμό[]Εδώ όλα είχαν αναπτυχθεί από μόνα τους το ένα πράγμα κολλημένο στο διπλανό του μέχρι που η γέφυρα σε όλο της το μήκος ήταν πια σκεπασμένη από μια άμορφη μάζα πραγμάτων και δεν υπήρχαν ούτε δύο κομμάτια ίδια μεταξύ τους Παντού έβλεπες διαφορετικά υλικά και σχεδόν κανένα δεν το είχαν χρησιμοποιήσει για το σκοπό που είχε κατασκευαστεί90

(η Γέφυρα)

Οι άνθρωποι του μεταιχμίου αρπάζουν κάθε εφεύρεση και καινοτομία που ανοίγει νέους δρόμους και τους επιτρέπει να γίνουν όπως φαντάζονται τους εαυτούς τους Για να το πετύχουν θα διαστρεβλώσουν θα ιδιοποιηθούν θα καταχραστούν και θα παραμορφώσουν αυτές τις εφευρέσεις απομακρύνοντάς τις από το αρχικό τους σκοπό91

(το Κίνημα)

Ο Μαρσέλ Ντυσάν ο Ουίλιαμ Μπάροουζ το πανκ οι Καταστασιακοί και δεκάδες άλλοι ως σήμερα ldquoκατέλαβανrdquo αιχμαλωτισμένους χώρους ιδέες και πρότυπα που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη τάξη προκειμένου να αντιστρέψουν το νόημα υπέρ τους92

(η Πραγματικότητα)

Συνδυάζοντας τα τρία παραπάνω αποσπάσματα τα οποία αφορούν με τη σειρά την Τριλογία της Γέφυρας το κίνημα του Κυβερνοπάνκ και την πραγματικότητα μέσα στην οποία αναπτύχθηκε το κίνημα γίνεται κατανοητό πως η πληροφορία ως γνώση η επανάχρηση υλικών και εφευρέσεων η εφαρμογή από τη μη αυθεντία διαδικασίες του Δρόμου και του Μεταιχμίου εφαρμόζονται στο όνομα της δημιουργίας νέας κοινότητας Τέτοιες τακτικές οι οποίες σχετίζονται με τον χώρο και την οικειοποίηση συνοψίζονται σε διαδικασίες όπως η ιδιοκατασκευή και το DIY η επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών και μια διαδικασία Συλλογικής παρέμβασης

Η πόλη σύμφωνα με τον Lefebvre [] είναι έργο δηλαδή ένας σύνθετος χώρος που παράγεται από ένα σύστημα ανθρώπων που οργανώνονται σε συγκεκριμένες

90 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 17591 B Cotton O Richard όπ αν σελ 7092 Μ Ανδριωτάκης (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003 σελ 53-54

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

52 53

κοινωνικές σχέσεις[]93 Έτσι οι άνθρωποι που από μεταβλητή Β μετατράπηκαν σε μεταβλητή Α καθώς και άλλοι οι οποίοι προστέθηκαν στη συνέχεια γίνονται Hackers του υλικού χώρου Για αυτούς ο κυβερνοχώρος τον οποίο συμβουλεύονται είναι ένα δίκτυο πληροφοριών και γνώσεων Το σύνολο αυτών των πληροφοριών είτε συγκεντρώθηκε κατά τα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας είτε συγκεντρώνεται συνεχώς από την ίδια την καθημερινότητα ή ακόμη και από τον ίδιο τον Κυβερνοχώρο Πράγματι στην διαδικασία οικειοποίησης της Γέφυρας μπορεί να μη γίνεται αναφορά στον Κυβερνοχώρο αυτόν καθ αυτόν αλλά παραλληλίζοντας αυτή την κατάσταση με μια διαδικασία word of mouth (από στόμα σε στόμα) οι γνώσεις του ενός μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται από κάποιον άλλον Η διαδικτύωση ως έννοια του κυβερνοχώρου σε αυτήν την περίπτωση αποκτά δύο επίπεδα δικτύωσης της δικτύωσης ενός συνόλου ατόμων με κοινό σκοπό και της δικτύωση όλων των συγκεντρωμένων και ελεύθερων πληροφοριών Αυτή η γνωσιακή δικτύωση χρησιμοποιείται ως ενίσχυση των χωρικών τακτικών ως λογικές know how (τεχνογνωσία) που μπορούν να εφαρμοστούν για την επίτευξη της οικειοποίησης Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πλαίσιο της αντικουλτούρας του 60 και του punk εμφανίστηκε η λογική του DIY η οποία συνοψίστηκε στο σύνθημα του Whole Earth Catalog ldquoaccess to toolsrdquo ενώ η Καταστασιακή Διεθνής με την τακτική της Υπεξαίρεσης και το κίνημα Punk με τις δικές του ανατρεπτικές εφαρμογές ανακύκλωσης και επανάχρησης στοιχείων έδιναν συνεχώς αφορμές για συλλογικές δράσεις και επιρροές

Η βασική δομή της παρέμενε σταθερή γύρω από αυτήν όμως είχε αναπτυχθεί μια άλλη πραγματικότητα με δικό της χαρακτήρα Ήταν κάτι που συνέβη τμηματικά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο και χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή τεχνική και υλικό Το αποτέλεσμα ήταν κάτι το άμορφο και απρόσμενα οργανικό [] Τα ατσάλινα οστά της οι απλωμένοι της τένοντες χάνονταν μέσα σε ένα συνονθύλευμα από όνειρα [] Η χώρα των παραμυθιών Κόντρα πλακέ που είχε γίνει ασημί από τις βροχές κομμάτια μάρμαρο από τους τοίχους ξεχασμένων πια τραπεζών αυλακωτό πλαστικό γυαλισμένος μπρούτζος πούλιες ζωγραφισμένοι καμβάδες καθρέφτες χρώμιο που είχε θαμπώσει και ξεφλούδιζε από την αλμύρα Τόσα πολλά πράγματα τόσες λεπτομέρειες που το μάτι ζαλιζόταν94

Η Γέφυρα δέχεται αυτές τις τακτικές για την μετουσίωσή της Τακτικές που συνοψίζονται στην διαδικασία της συλλογικής παρέμβασης η οποία εφαρμόζεται από το δίκτυο των Hackers του υλικού χώρου Αυτή η παρέμβαση αφορά μια συλλογική διαδικασία εφαρμογών Αφορά διαδικασίες Αυτο-οργάνωσης και Αρχιτεκτονικής χωρίς Αρχιτέκτονα παρά καθαρά Συμμετοχικού Σχεδιασμού καθώς δεν υπάρχει κάποια αυθεντία η οποία επιλύει τις ιδέες και προτάσεις που συγκεντρώνονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κόσμο Η κάθε πληροφορία και

93 ΝΙ Τερζόγλου Ιδέες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009 σελ 23594 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 68-69

το κάθε υλικό γίνονται για αυτή την ομάδα δομικό υλικό για την οικειοποίηση της Γέφυρας Ξύλο μάρμαρο πλαστικό μπρούτζος είναι μερικά από τα υλικά που συνθέτουν την δευτερογενή κατασκευή της Γέφυρας Κουτιά τροχόσπιτα κυλιόμενες σκάλες μικροί γερανοί κάποια από τα αυτουσίως χρησιμοποιημένα στοιχεία Ο τρόπος σύνδεσης δοκιμασμένος εμπειρικός ή ακόμη και πειραματικός ευέλικτος και ανοικτός σε κάθε διαφορετική πιθανότητα Δημιουργείται έτσι μια νέα μορφή άστεως πάνω στην υποδομή της Γέφυρας Οι λογικές οργάνωσής της παρόμοιες αλλά όχι όμοιες με εκείνες ενός τυπικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δρόμοι διαφορετικού τύπου προσέλευσης ενοποιούν τα οικοδομικά τετράγωνα που εδώ αποτελούν σύμπλοκα διαφόρων μονάδων κατοικιών και μαγαζιών Το εσωτερικό αυτών των σύμπλοκων επικοινωνεί με κρυφά μονοπάτια αρτηρίες κίνησης και άντλησης ζωής Μορφή που θυμίζει τελικά όχι μόνο πόλη του Meatspace αλλά και την οργάνωση του ίδιου του Κυβερνοχώρου

Με διαδικασίες συλλογικότητας και μέσω εφαρμογών DIY και ανακύκλωσης επιτυγχάνεται όχι μόνο η έκφραση καθημερινών κοινωνικών αιτημάτων αλλά και η ίδια η κατοχύρωσή τους Ο χώρος γίνεται το κοινωνικό αγαθό μέσα από την εμπειρία του συνεχούς διαλόγου μεταξύ αυτού και του ατόμου ή ακόμη και μεταξύ ενός συνόλου ατόμων Με το άτομο να μην δέχεται μεμονωμένα την τιμή χρήστης ή ειδικός αλλά αντιθέτως την τιμή του χωρικού Hacker που πληρεί και τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς αναιρώντας έτσι με ριζοσπαστικό τρόπο την έννοια της αυθεντίας Διακρίνεται σε αυτό το στάδιο μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες η εφαρμογή των Δογμάτων του Κυβερνοπάνκ Η τόλμη των ατόμων του Δρόμου οδηγεί στην εφαρμογή της ελεύθερης πληροφορίας του πειραματισμού και της τεχνογνωσίας για την οικειοποίηση της υποδομής της Γέφυρας και την μετατροπή της τελικά σε ένα προσβάσιμο νέο δίκτυο ζωής

Η Γέφυρα θα διατηρήσει τη συγκεκριμένη ανατρεπτική λειτουργία της για πολύ καιρό Θα γίνει ο βασικός χώρος εξέλιξης των γεγονότων της Τριλογίας της Γέφυρας Θα αντιμετωπίσει ακόμη και τον κίνδυνο της πυρκαγιάς ως εφαρμογή ελέγχου από εξωτερικούς παράγοντες κατά το τελευταίο βιβλίο της Τριλογίας Μέρος της θα καταστραφεί όπως μέρη κάθε πόλης καταλήγουν σε απραξία Αλλά το μέγεθος της έκτασης η οποία χρησιμοποιείται είναι τόσο μεγάλο απέναντι σε αυτό της κατεστραμμένης έκτασης που τελικώς δεν αποτελεί απειλή αλλά ένα νέο κενό που καλείται να χρησιμοποιηθεί και πάλι Η Γέφυρα γίνεται ένα είδος παλίμψηστου στο οποίο συντίθενται νέες χρήσεις Από υποδομή σύνδεσης δύο πόλεων από κομμάτι ενός οδικού δικτύου που θυμίζει την ldquoπολεοδομίαrdquo του Κυβερνοχώρου μετατρέπεται σε υποδομή σύνδεσης χώρων μικρότερης κλίμακας μια υποδομή που συνεχώς εξελίσσεται και επεκτείνεται

65 Το τέλος της γέφυρας

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

55

Εικόνα 11

Εικόνα 12 α Εικόνα 12β

Εικόνα 12 γ Εικόνα 12δ

Μπορεί κανείς σε αυτό το σημείο να περιμένει μια ανάλυση των εφαρμοζόμενων τεχνικών εξέλιξης της χρήσης της μορφής και της σημειολογίας της Γέφυρας για ποιο λόγο επιλέχτηκε από τους κατοίκους της κάποιο δομικό στοιχείο και όχι ένα άλλο και τί σημαίνει η επιλογή μιας κατασκευαστικής τεχνικής έναντι κάποιας άλλης Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας όμως δεν έχει σημασία η υλικότητα ή η διαδικασία της δόμησης καθώς ο συλλογικός σχεδιασμός ως εφαρμογή της οικειοποίησης συνεπάγεται αποτέλεσμα ευελιξίας πλήθους πιθανοτήτων και μη προβλεψιμότητας Η χωρική υπόσταση της Γέφυρας είναι κοινωνική και πολιτική είναι πεδίο έκφρασης εφαρμογής υλοποίησης αιτημάτων είναι ευκαιρία αυθορμητισμός πειραματισμός και πιθανότητα Στοιχεία διαχρονικά και εμφανή ακόμη και σε σύγχρονα παραδείγματα

Διότι εάν συνοψίσουμε με πολύ απλά λόγια τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Κυβερνοπάνκ τότε αυτά είναι μια δεδομένη πραγματικότητα συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης μέσα σε ένα περιβάλλον καθημερινής επιβίωσης Όντως η κάθε τεχνολογική εξέλιξη βασίζεται σε κάποια ανάγκη εφευρίσκεται κάθε φορά για έναν σκοπό Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και μέσω άλλων δυνατοτήτων καθώς ίσως επηρεάσει κάποια δράση ως προς τον τρόπο λογικής της διαδικασίας εξέλιξής της με πιθανό αποτέλεσμα τελικά να μην εφαρμοστεί αυτούσια η ίδια η τεχνολογία Αυτό όμως που χαρακτηρίζει τελικά την τεχνολογία δεν είναι η ίδια της η ύπαρξη αλλά ο λόγος ύπαρξής της Είναι τα ερωτήματα της καθημερινότητας που χρειάζονται αποφασιστικότητα δράση ακεραιότητα ελέγχου και σε περιπτώσεις που αφορούν σύνολο ατόμων συλλογικότητα Διότι ακόμη και σε μια στιγμή αδυναμίας εφαρμογής της πιο σύγχρονης τεχνολογίας η μεταβλητή Α ή Β θα βρει ανάλογους τρόπους να δράσει Με αυτή τη λογική πόσο διαφέρει η ιστορία της Γέφυρας από μια ανάγνωση της σύγχρονης συνθήκης μας Καθημερινά και παγκοσμίως ο κόσμος συσπειρώνεται και κινείται αντιδραστικά ριζοσπαστικά απέναντι σε εκείνα τα δεδομένα που αισθάνεται να τον ελέγχουν Διαδηλώσεις καταλήψεις πλήθος κόσμου συγκεντρωμένου σε χώρους όπως πλατείες είναι μερικές από τις εικόνες που καθημερινά περιγράφονται από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης

Πόσο διαφέρει για παράδειγμα η ιστορία της Γέφυρας από το πρόσφατο Κίνημα Occupy central που διαδραματίστηκε στο Hong Kong ή τη διαδήλωση του 2011 στην Αίγυπτο95 Και οι δυο αυτές περιπτώσεις αφορούν συλλογικές αντιδράσεις 95 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Timeline Egyptrsquos revolution lthttpwwwaljazeeracomnewsmiddleeast201101201112515334871490htmlgt_lthttpsenwikipediaorgwikiEgyptian_Revolution_of_2011gt_lthttpsenwikipediaorgwikiOccupy_Central_with_Love_and_Peacegt_lthttpsenwikipediaorgwiki2014_Hong_Kong_protestsgt

7 Επιστροφή στην πραγματικότητα

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

5756

διαδηλώσεις ομάδων απέναντι σε κάποια ανεπιθύμητη κατάσταση απέναντι σε μια μορφή ελέγχου Α Και στις δυο περιπτώσεις η οργάνωση του πλήθους - της μεταβλητής Β - έγινε μέσα από μια διαδικτυακή τεχνολογία μέθοδος όμως η οποία διακόπηκε από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις ως μορφή ελέγχου για να κατασταλεί το συνολικό εγχείρημα Δεν κατορθώθηκε να εμποδιστεί όμως με αυτόν τον τρόπο το τί τελικά επήλθε Η άυλη δικτύωση του Κυβερνοχώρου μετατράπηκε στην άυλη δικτύωση του Meatspace τις σχέσεις επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των ατόμων για την παραγωγή του Νέου Διαδηλώσεις πορείες καθιστικές διαμαρτυρίες κατάληψη του διαθέσιμου χώρου αυτοσχέδια οδοφράγματα για την κατάλληλη οικειοποίηση του χώρου και την χρήση του απέναντι στις αντιτιθέμενες δυνάμεις ήταν μερικές από τις εφαρμογές του Νέου σε αυτές τις δύο διαδηλώσεις Σε αυτά τα δύο παραδείγματα το πρόβλημα δεν ήταν χωρικό αλλά χρησιμοποιήθηκε ο χώρος ως τακτική ελέγχου

Πόσο διαφέρουν οι τεχνικές μετουσίωσης της Γέφυρας από εκείνες που εφαρμόστηκαν στην Kowloon Walled city96 Μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια προϋπάρχουσα υποδομή ένα πρώην Κινέζικο στρατιωτικό οχυρό του 15ου αιώνα στην περιοχή του Hong Kong Τα στάδια μετουσίωσής της ιδιαίτερα καθώς ο έλεγχος του χώρου μεταβιβαζόταν διαδοχικά από στρατιωτική ιδιοκτησία σε επικράτεια εγκληματικών οργανώσεων σε μια εναλλακτική πόλη μέσα σε μια πόλη και τελικά στην καταστροφή της για την δημιουργία ενός πάρκου Ο κόσμος εγκαταστάθηκε σε αυτό σταδιακά και τμηματικά σε μια ατέρμονη διαδικασία κανόνων και τακτικών αυτο-οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο μιας ανεξάρτητης κοινότητας Για την δημιουργία μιας υλικής δικτύωσης ζωής διαφορετικών ατόμων εφαρμόστηκε η άυλη δικτύωση της επικοινωνίας αυτών των νέων χρηστών σχηματίζοντας ομάδες οργάνωσης και βελτίωσης της καθημερινότητας μέσα σε αυτόν τον χώρο Κανόνες όρισαν και τους τρόπους ldquoπρόσθεσηςrdquo κάθε νέου στοιχείου που ερχόταν να κατοικήσει σε αυτή την υποδομή Το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε χωρικό πρόβλημα το οποίο επιλύθηκε χρησιμοποιώντας τον ίδιο των χώρο ως μορφή επίλυσης

96 Ενδεικτική βιβλιογραφία_Αρβανίτη Γ Κοτσιρίλος Σ Kowloon walled city διαδικασίες αυτοοργάνωσης Διάλεξη ΕΜΠ 2012_Κουτσογιάννη Κ Kowloon walled city_4 Εργαλεία ανάγνωσης ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική σχεδιασμός του χώρου Κατεύθυνση Α Διπλωματική 2010_G Girard I Lambot City of Darkness Life in Kowloon Walled City UK Watermark 1993

Η διαχείριση του χώρου ως διαδικασία επίλυσης των εκάστοτε ζητημάτων μέσα από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά του Κυβερνοπάνκ κινήματος επιτυγχάνεται τελικά με την εφαρμογή των Δογμάτων (Εικόνα ) του κινήματος αυτού Σύμφωνα με τα όσα επεξηγήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια το Κίνημα πρεσβεύει την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία την δυσπιστία προς τις αρχές και την τόλμη να οδηγηθείς στα άκρα Δόγματα που εφαρμόστηκαν όπως φανερώθηκε και στα διάφορα στάδια μετουσίωσης της Γέφυρας μέσω του διάλογου ελέγχου και ριζοσπαστικότητας και μια ειδικά χαρακτηρισμένη εφαρμογή οικειοποίησης του χώρου Διεργασίες και χωρικές καταστάσεις οι οποίες όμως μέσω του Κινήματος υπενθυμίζουν σχεδιαστικές τακτικές αυτο-οργάνωσης DIY know- how συλλογικότητας Εφαρμογές που μέσα από την αφήγηση μυθιστορημάτων όπως η Τριλογία της Γέφυρας καθιστούν αντιληπτό πως ο χώρος και η αρχιτεκτονική εμπλέκονται και εξελίσσονται σε μια διαδικασία παραγωγής συναρπαστικών καταστάσεων παρά καθαρά συναρπαστικών μορφών97 Επομένως η οργάνωση του χώρου στοο κίνημα Κυβερνοπάνκ δεν αποκτά νέους κανόνες ποίησης αλλά πόσο μάλλον εφαρμόζει ήδη υπάρχοντες Κανόνες δηλαδή που βασίστηκαν στις τακτικές κινημάτων τα οποία αναπτύχθηκαν πριν ή και κατά την περίοδο άνθησης του λογοτεχνικού κινήματος Κυβερνοπάνκ Κανόνες όπως η δημιουργία καταστάσεων και η ldquoυπεξαίρεσηrdquo της Καταστασιακής Διεθνούς ή η λογική της διαχείρισης της πληροφορίας για εφαρμογές DIY Η πραγματικότητα εμπλουτίζει την παραγωγή φανταστικών κόσμων κάνοντας τα ευφάνταστα σενάρια πιο οικεία και επιβεβαιώνοντας τα λόγια του W Gibson ότι η φαντασία[] λειτουργεί ως ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας[]ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά περίεργος ώστε χρειαζόμαστε εργαλεία επιστημονικής φαντασίας για να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε98

Η αναλογία πραγματικότητας και επιστημονικής φαντασίας μας επαναφέρει και στην αναλογία του χώρου στο Κίνημα τον παραλληλισμό Κυβερνοχώρου και Meatspace Σύμφωνα με την σκοπιά της συγκεκριμένης έρευνας ο χώρος της Γέφυρας και κατrsquo επέκταση του Κυβερνοπάνκ μπορεί να επεξηγηθεί μέσω της έννοιας του Κυβερνοχώρου αλλά και αντιστρόφως Τα δίπτυχα έλεγχος και ριζοσπαστικότητα γνώση και ελευθερία δικτύωση και hacking πάλι σε άμεσο συσχετισμό με τα Δόγματα κινούνται σε μορφή διπλής κατεύθυνσης υλικού και άυλου αποδεικνύοντας πως Κυβερνοχώρος και Meatspace έχουν κοινό σκοπό την εκμετάλλευση και οικειοποίησή τους από τον άνθρωπο Είναι δύο χώροι που στηρίζονται τόσο στην ατομικότητα όσο και τη συλλογικότητα θέτοντας έτσι απαραίτητη προϋπόθεση όπως και ο De Landa συμβουλεύει ldquoνα ξεκινήσουμε

97 G Debord Report on the Construction of Situations 195798 Interview with William Gibson by Tatiani G Rapatzikou in Vancouver Canada 15th November 2000

8 Επίλογος

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

58 59

να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας την σκέψη του ldquoπληθυσμούrdquo99 Ο πληθυσμός εδώ αφορά τη συλλογικότητα την δικτύωση ενός συνόλου ατόμων που έρχονται καθημερινά σε διάλογο και επικοινωνία μεταξύ τους που διαμορφώνουν ιδέες και παράγουν το εκάστοτε Νέο Η συλλογικότητα είναι μια οντότητα που μπορεί να εφαρμόσει - με ισχυρές πιθανότητες αποτελεσματικότητας - τακτικές ελέγχου και ριζοσπαστικότητας αυτο-οργάνωσης και συλλογικής παρέμβασης οπουδήποτε απαιτείται και με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις έκβασης

Έτσι και η Γέφυρα φαίνεται να αποτελεί την αναλογία κάθε κατάστασης η οποία χρήζει επίλυσης και ως μέθοδό της μπορεί να χρησιμοποιήσει την διαχείριση του χώρου Σύμφωνα με τον Aaron Betsky100 η αρχιτεκτονική δεν είναι κτίριο Η αρχιτεκτονική πρέπει να ξεφύγει των κτιρίων γιατί τα κτίρια δεν είναι αρκετά [] μπορεί να μας τοποθετήσει στον κόσμο με έναν τρόπο που καμιά άλλη τέχνη δεν μπορεί Μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε στο σπίτι μας στην σύγχρονη πραγματικότητα Προσφέρει και σχηματίζει το πιο πολύτιμο και πολυτελές φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου τον χώρο101 Η σημασία του χώρου είναι αναμφισβήτητη και η έννοια της αρχιτεκτονικής της επεξεργασίας και ποίησης χώρου είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του Υπάρχουν αμέτρητες επιλογές για το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο χώρος και τί μορφή θα αποκτήσει τελικά και αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε ανάγκη και τον χρήστη που θα αποφασίσει να επωφεληθεί από αυτόν Μπορεί να μετουσιωθεί σε μια νέα κατοικία ή σε μια ολόκληρη καινούρια πόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για λίγο και μετά να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση ή σε μια άλλη ενδιάμεση Καταστάσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν απαιτούν την διαχείριση του ελέγχου ενός χώρου ή και την ανατροπή του ελέγχου της επικρατούσας κατάστασης σε αυτόν τον χώρο μέσω ριζοσπαστικών τεχνικών Όπως και στη Γέφυρα ένα λογοτεχνικό παράδειγμα έτσι και στην πραγματικότητα ο κόσμος κινείται στον χώρο τον καταλαμβάνει με την ύπαρξή του ή ακόμη και με την υλική επεξεργασία του Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και ως σύνολο ως Hacker και ως μέλος δικτύωσης είναι ο διαμορφωτής του χώρου αυθεντία και μη και ο καθένας ξεχωριστά και ομαδικά κατασκευάζει την ζωή του Ορίζει το περιβάλλον για τις μελλοντικές δράσεις του με βάση τις ανάγκες επιθυμίες και ελπίδες του

99 R Burrows ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997 σελ 245100 Aaron Betsky (1985) κριτικός εκπαιδευτικός συγγραφέας αρχιτεκτονικής και design Επιμελητής της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia με τίτλο Out There Architecture Beyond Building101 Αναφερόμενος στην 11η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-La Biennale di Venezia lthttpartdailycomnews2609311th-International-Architecture-Exhibition--Out-There--Architecture-Beyond-Building-OpensVZfrE_ntmkpgt

Η γέφυρα ήταν αυτό που ήταν και τώρα όσο και παλιά Καταφύγιο παραξενιά το μέρος όπου κοιμόταν σπίτι για ένα σωρό ανθρώπους και για τα όνειρά τους102

102 W Gibson Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998) σελ 134 Σκέψεις της πρωταγωνίστριας Σεβέτ για τη Γέφυρα

Εικόνα 13 Σχέδιο της Γέφυρας για το ldquoΔωμάτιο του Σκίνερrdquo από τους Ming Fung και Craig Hodgetts

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

60 61

103

Ανάδραση (feedback) Κύκλος λειτουργίας όπου ένα μέρος του σήματος εξόδου από ένα σύστημα επιστρέφει σε αυτό και το τροποποιεί

Aναρχία (οικονομική γλωσσική οικοδομική αναρχία) Ουσ καταπάτηση ή απουσία κανόνων για ορισμένο θέμα στερητικό αν + ἄρχω

Aναρχισμός Ουσ πολιτική θεωρία που υποστηρίζει την κατάργηση της κρατικής και γενικά κάθε εξουσίας

Ανδροειδές (Android) ουσ Τεχνητό όν που θυμίζει ανθρώπινη μορφή ιδιαιτέρως φτιαγμένο από σαρκοειδές υλικό (σε αντίθεση με εκείνα φτιαγμένα από μέταλλο ή πλαστικό) diams

lsquoΑρχός Ταγός ηγέτης αρχηγός

lsquoΆρχω Οδηγώ κυβερνώ διοικώ είμαι αρχηγός αρχίζω κάνω αρχή είμαι η αιτία δίνω πρώτος την αφορμή διένεξης αρχίζω κάνω αρχή ΓΠΑΘΗΤΙΚΟ διοικούμαι εξουσιάζομαι είμαι υπήκοος |οἱ ἀρχόμενοι=οι υπήκοοι

Αντικουλτούρα (Counterculture) Κίνημα διαμαρτυρίας από την Αμερικάνικη κυρίως νεολαία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του lsquo60 με τέλη δεκαετίας lsquo70 Κουλτούρα ενάντια στις τεχνολογίες και κοινωνικές δομές που τροφοδότησαν ο Ψυχρός Πόλεμος και οι υποστηρικτικές βιομηχανίες αυτού

103 Πηγές Α Διαμαντίδης Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003 B Cotton O Richard Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996 Γ Δ Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας δεύτερη έκδοση Αθήνα Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ 2002+ Θ Μουτσόπουλος No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998 E D Hirsch J K Kett J S Trefil The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002diams J Prucher Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007 F Turner from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006 N Wiener Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine Cambridge MIT Press 1948

9 Γλωσσάρι Cyborg ουσ [κυβερνητική + οργανισμός] Πλάσμα του οποίου το σώμα έχει τροποποιηθεί για να επεκτείνει τις ικανότητές του πέρα από τα φυσιολογικά του όριαmiddot πλάσμα του οποίου το σώμα αποτελείται από βιολογικά και μηχανικά στοιχεία Παρόμοιες ορολογίες Parahuman Posthuman Transhuman Humanoiddiams

Δρόμος Η αλληγορία της καθημερινής ζωής και του τρόπου που οι άνθρωποι προσαρμόζουν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία στην καθημερινή τους ζωή πολύ διαφορετικά από ότι είχαν φανταστεί οι δημιουργοί της τεχνολογίας Το φυτώριο για την επανάσταση των νέων μέσων

Ευφυΐα (intelligence) Η ικανότητά ενός συστήματος να τροποποιεί τις επιδόσεις του χρησιμοποιώντας ανάδραση (feedback)

Hacker Προγραμματιστής που αποκτά παράνομη πρόσβαση σε συστήματα Έχει έμμονη ιδέα να κατακτήσει τις πιο απόκρυφες λεπτομέρειες ενός υπολογιστικού συστήματος

Hardware Εξοπλισμός υπολογιστή

Interaction (διάλογος) Η διαδικασία ελέγχου και ανάδρασης(feedback) μεταξύ χρήστη και υπολογιστή (ή προγράμματος και υπερμέσων)

Κυβερνητική ldquoΗ επιστημονική μελέτη του ελέγχου και της επικοινωνίας στο ζώο και τη μηχανήrdquo

Κυβερνοχώρος Ο εικονικός χώρος της μνήμης των υπολογιστών των δικτύων των τηλεπικοινωνιών και των ψηφιακών μέσων Το αλληλοσυνδεδεμένο πλέγμα βάσεων δεδομένων(database) τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και δικτύων (network) υπολογιστών

Λετρισμός Κίνημα στον χώρο της ποίησης Κήρυσσε ότι η ποίηση συνιστάται στην ηχητικότητα των γραμμάτων που τοποθετούνται αυθαίρετα

Meatspace O υλικός χώρος ο πραγματικός μη εικονικός κόσμος το περιβάλλον όπως βιώνεται καθημερινά χωρίς την επιπλέον βοήθεια τεχνολογικών συσκευών

Μεταίχμιο Ο μεταφορικός όρος του κυβερνοχώρου για την περιγραφή του χώρου όπου αναπτύσσεται ldquoτο Νέοrdquo και βασίζεται στην ιδέα ότι η απώτατη άκρη ενός περιβάλλοντος είναι ο τόπος όπου ανθούν και παγιώνονται οι μεταλλάξεις

Νέο Η πρωτοπορία ως όσμωση της ακριβής τεχνολογίας με τις τακτικές του δρόμου

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

62 63

Νιχιλισμός ή μηδενισμός (γαλ nihilisme λατ nihil=τίποτα μηδέν) Η ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας (άρνηση της δυνατότητας της γνώσης και της αλήθειας) Είδη νιχιλισμού γνωσιολογικός= η γνώση της αλήθειας είναι αδύνατη ηθικός= απόρριψη ηθικών κανόνων στην πράξη πολιτικός= κατάργηση κάθε πολιτικού εξαναγκασμού

Πραγματισμός Φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο είναι μια από τις μορφές του υποκειμενικού (ιδεαλισμού) διαδεδομένο κυρίως στις ΗΠΑ Ταυτίζει την αντικειμενκή πραγματικότητα με το σύνολο της υποκειμενικής πείρας των αισθημάτων Θεωρεί σημαντικό ότι είναι ωφέλιμο και χρήσιμο

Punk Μουσικό και κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας του lsquo70

Ριζοσπαστικότητα amp Ριζοσπαστικός Ο σχετικός με τον ριζοσπαστισμό επαναστατικός πρωτοποριακός

Ριζοσπαστισμός Επαναστατικότητα τάση για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ή τους κοινωνικούς θεσμούς

Ρομπότ (Robot) ουσ 1 [Τσέχικο robota ldquoκαταναγκαστική εργασίαrdquo] έξυπνο με αυτεπίγνωση τεχνητό ον συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο 2 Μηχανή που εκτελεί μια εργασία ή ενέργεια με καθόλου ή ελάχιστο άμεσο ανθρώπινο έλεγχο diams

SoftwareΛογισμικό υπολογιστή

Τελεολογία Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι τα πράγματα του κόσμου διέπονται από τελικά αίτια αποβλέπουν σε κάποιον σκοπό

Τεχνητή Νοημοσύνη (TN Artificial Intelligence AI) ουσ [Αρχικά το όνομα της επιστήμης δημιουργίας ldquoέξυπνων προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστώνrdquo] Υπολογιστής ή πρόγραμμα υπολογιστή με συναίσθηση και αυτεπίγνωσηdiams

Underground (Αντεργκράουντ) βλ Υποκουλτούρα1 Καλλιτεχνική κίνηση τής οποίας τα έργα δεν παράγονται ούτε διακινούνται μέσα από τα καθιερωμένα κυκλώματα εμπορίας και διανομής (θέατρα κινηματογραφικούς παραγωγούς εκδοτικούς οίκους κλπ) και χαρακτηρίζονται από έντονα ριζοσπαστικές θέσεις 2 (γενικότερα για έργα τέχνης κινήσεις ρεύματα) περιθωριακός

Wetware Ιδιωματισμός των κυβερνοπάνκς για τους ανθρώπους και τα άλλα ζωντανά όντα σε αντιδιαστολή με τον εξοπλισμό (hardware) και το λογισμικό (software) των υπολογιστών

Υπεξαίρεση (Detournement) Οικειοποίηση και αλλαγή νοήματος παλαιότερου

υλικού ldquoθορυβώδης διάλογος φτιαγμένος με lsquoπροκατασκευασμέναrsquo στοιχείαrdquo +Η ιδιοποίηση ή κλοπή από το πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η φύλαξη του

Υποκουλτούρα το σύνολο των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τμήματος πληθυσμού ή μιας κοινωνικής ομάδας που διακρίνεται από τον γενικότερο πολιτισμό στον οποίο ανήκει ως προς τη γλώσσα την ενδυμασία τις αξίες τους κοινωνικούς κανόνες ΣΥΝ Υποπολιτισμός2 κάθε αποκλίνουσα κουλτούρα (σε σχέση με την κυρίαρχη) που αναπτύσσεται από ομάδες κοινωνικές κυρ νεανικές με κύρια χαρακτηριστικά την απόκλιση στο ντύσιμο στις μουσικές προτιμήσεις στους τρόπους ψυχαγωγίας στο ύφος και στον κώδικα ομιλίας κά (χούλιγκαν μηχανόβιοι πανκ κλπ) Έξι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να αναγνωριστούν οι υποκουλτούρες104

1 μέσω των συχνά αρνητικών σχέσεων τους με την εργασία (ως laquoαδρανείςraquo laquoπαρασιτικέςraquo στο παιχνίδι ή στον ελεύθερο χρόνο κλπ) 2 μέσω των αρνητικών ή αμφιθυμικών σχέσεων τους με την τάξη (οι υποκουλτούρες δεν έχουν laquoταξική συνείδησηraquo και δεν συμβαδίζουν με τους παραδοσιακούς ορισμούς των τάξεων)3 μέσω της σύνδεσής τους με την περιοχή (που αντιστοιχεί σε όρους όπως laquoδρόμοςraquo laquoπάρκοraquo laquoκλαμπraquo) παρά με τον ιδιωτικό χώρο4 με τη μετακίνησή τους από την κατοικία προς μη οικιακές μορφές ένταξης (δηλαδή κοινωνικές ομάδες πέρα από την οικογένεια)5 μέσω των υφολογικών τους δεσμών με την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση (με ορισμένες εξαιρέσεις)6 με την απόρριψη των κοινοτοπιών της καθημερινότητας και της μαζικοποίησης

Ακρωνύμια

ARPANET Advanced Research Projects Agency NetworkAI Artificial Intelligence βλ ΤΝDIY Do It Yourself Κανrsquo το μόνος σουΕΦ Επιστημονική ΦαντασίαICT Information and Communication Technology Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίαςΤΝ Τεχνητή Νοημοσύνη WEC Whole Earth CatalogWWW World Wide Web

1 104 K Gelder Subcultures Cultural Histories and Social Practice Routledge 2007 (στην πρώτη σελίδα)

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

64 65

10 Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Bethke B Cyberpunk (unpublished) 1980Gibson W Skinnerrsquos Room Omni (Omni Publication International) 1991

The Bridge TrilogyGibson W Εικονικό Φως μτφ Γ Μπαρουξης Αθήνα Αίολος 1993(1998)Gibson W Ιντόρου μτφ Σ Κωνσταντινέα Αθήνα Κάκτος 1996(1997)Gibson W Οι παρέες του Μέλλοντος μτφ Β Σωτηρίου Αθήνα Αίολος 1999(2005)

Βιβλία

Ανδριωτάκης Μ (ed) Πολιτισμικός ακτιβισμός Η Ναόμι Κλάιν ο κόσμος των λογοτύπων και οι μεταμοντέρνοι αρνητές του καπιταλισμού Αθήνα Futura 2003

Διαμαντίδης Α Λεξικό των ndashισμων Από τον Αβανγκαρντισμό στον Ωφελιμισμό Αθήνα Εκδόσεις Γνώση 2003

Ζάλη Π Teach a man to fish Μια ιστορική διερεύνηση της laquoσυμμετοχήςraquo Αθήνα ΕΜΠ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου Κατεύθυνση Α Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός 2010

Μουτσόπουλος Θ No feelings Το εικαστικό punk Αθήνα Futura 1998

Τερζόγλου ΝΙ Ιδεες του χώρου στον 20 αιώνα Αθήνα Νήσος 2009

Τουρνικιώτης Π Αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική στο πολιτισμικό πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας ndash Διαλεγμένα κείμενα και άλλα θραύσματα Αθήνα ΕΜΠ-Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Τομέας 1 Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού-Περιοχή Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής 2001-2002

Τουρνικιώτης Π Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή Αθήνα FUTURA 2006

Beer D Punk Sociology Palgrave Pivot 2014

Boyer M C Cybercities visual perception in the age of electronic

communication New York Princeton Architectural Press 1996

Burrows R ldquoCyberpunk as social theory William Gibson and the sociogical imaginationrdquo στο Westwood S Williams J (ed) (1995) Imagining cities scripts signs memory London Routledge 1997

Castells M Πόλη και κοινωνικοί αγώνες μτφ Γ Κόκκινος Μ Παγκάλου ΑθήναΕκδόσεις Αγώνας 1980(1973)

Cavallaro D Cyberpunk and Cyberculture Science fiction and the work of William Gibson London The Athlone Press 2000

Cotton B Richard O Λεξικόραμα του Κυβερνοχώρου Ένα εικονογραφημένο λεξικό όρων από τα πολυμέσα ως την εικονική πραγματικότητα μτφ Χ Τόμπρας Αθήνα Τερζόπουλος 1996

Day R JF GRAMSCI IS DEAD Anarchist currents in the newest social movements London Pluto Press 2005

Deleuze G (ed) Η κοινωνία του ελέγχου Αθήνα Ελευθεριακή Κουλτούρα 2001

Featherstone M Burrows R (ed) Cyberspace Cyberbodies Cyberpunk Cultures of technological embodiments London Sage 1995

Grenievsky H Ο άνθρωπος και η μηχανή από τη σκοπιά της κυβερνητικής Αθήνα [χε] 1966 (Ανάτυπο από Πρακτικά συνεδρίου laquoΒrsquo εβδομάδα σύγχρονης σκέψης Μαρξισμός και επιστήμηraquo 4-14 Μαΐου 1966)

Haraway D laquoA Cyborg Manifesto Science Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Centuryrdquo στο Simians Cyborgs and Women The Reinvention of Nature New York Routledge 1991 σελ 149-181

Hirsch E D Kett J K Trefil J S The New Dictionary of Cultural Literacy USA Houghton Mifflin 2002

Lefebvre H Το δικαίωμα στην πόλη Αθήνα Εκδόσεις Παπαζήσης 1977

Levy P Δυνητική πραγματικότητα (Realite Virtuelle) ndash Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου μτφ Μ Καραχάλιος Αθήνα Κριτική 1995(1995)

Lievrouw LA Livingstone S (eds) Handbook of new media social shaping

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

66 67

and consequences of ICTs London Sage 2002

McCaffery L (ed) Storming the reality studio A casebook of cyberpunk and postmodern science fiction Duke University Press 1992

McKenzie W A HACKER MANIFESTO Massachusetts Harvard University Press 2004

Mojo Magazine (ed) Punk Η ιστορία του μτφ Πάνος Τομαράς Αθήνα Μεταίχμιο 2007

Norbert W Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές μτφ Ι Ματίτσας και Π Παπαχρήστου Αθήναι Καστανιώτης 1948(1974)

Norbert W Κυβερνητική και κοινωνία Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων μτφ Γ Ιωαννίδη Αθήναι Παπαζήσης 1954(1970)

Rushkoff D Cyberia Life in the Trenches of Hyperspace UK Clinamen Press 2002

Prucher J Brave new words the Oxford dictionary of science fiction Oxford University Press 2007

Sadler S THE SITUATIONIST CITY Cambridge MA The MIT Press 1998

Sassen S (ed) Global networks linked cities New York Routledge 2002Riemens P Lovink lsquoLocal networks Digital city Amsterdamrsquo στο S Sassen (ed) Global networks ndash linked cities London Routledge σσ327-345

Simmel G Πόλη και Ψυχη μτφ Γ Λυκιαρδόπουλος Αθήνα Έρασμος 1993(1903)

Stuart Maconi M The Peoplersquos Songs The Story of Modern Britain in 50 Records Great Britain Random house 2013

Tilly C Κοινωνικά κινήματα 1768-2004 μτφ Θ Τσακίρης Αθήνα Σαββάλας 2004(2007)

Turner F from Counterculture to Cyberculture-Stewart Brand the Whole Earth Network and the Rise of Digital UtopianismUSA The University of Chicago 2006

Άρθρα

Russell C Dream and Nightmare in William Gibsonrsquos Architectures of Cyberspace Altitude vol 2 2002

Taylor P A From hackers to hacktivists speed bumps on the global superhighway new media amp society 7(5) 2005 σσ 625-646

Κείμενο σε ιστοσελίδα

Ελληνικός πολιτισμός (Αρχαία κείμενα και μεταφράσεις) lthttpusersschgripapEllinikos20Politismoseisodoshtmgt

Bradsheroct K (2014) ldquoBuilding a Bamboo Bulwark Against the Hong Kong Policerdquolthttpwwwnytimescom20141014worldasiabuilding-a-bamboo-bulwark-against-the-hong-kong-policehtml_r=0gt

Situationist International lthttpmemberschellonljseegers1situationistindexhtmlgt

Kennedy P (2012) ldquoWilliam Gibsonrsquos Future Is Nowrdquo lt httptinyurlcomcf43gny gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Kirtchev C A (1997) ldquoA Cyberpunk Manifestordquo ltprojectcyberpunkruidbcyberpunk_manifestohtml gt

Ravo N Nash E (1993) ldquoThe evolution of Cyberpunkrdquo lthttpwwwnytimescom19930808stylethe-evolution-of-cyberpunkhtml gt τελευταία επίσκεψη 27092014

Pangaro P (2013) ldquoldquoGetting Startedrdquo Guide to Cyberneticsrdquo lthttpwwwpangarocomdefinition-cyberneticshtmlgt

ΙστοσελίδεςJargon File lthttpwwwcatborgjargongtThe Cyberpunk Project lthttpprojectcyberpunkrugtWhole Earth Catalog lthttpwwwwholeearthcomindexphpgt

ΦιλμογραφίαMarianne Trench Cyberpunk documentary 1990Mark Neale No Maps for These Territories 2000

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία

68

Ιούλιος 2015Μώρη Ευαγγελία