BML3043 Fonetik Fonologi

PPGPJJ SEMESTER 2 SESI 2013 / 2014

BML 3043: FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU

PUSAT PEMBELAJARAN : UPSI 06 (A132 PJJ)

DISEDIAKAN OLEH

NAMA TUTOR E-LEARNING : PUAN DIANA BINTI JUMADI

TAJUK TUGASAN1. Dengan bantuan gambar rajah, huraikan vocal dankonsonan bahasa Melayu.

2. Bincangkan hal mengenai pasangan minimal bahasaMelayu.

3. Bincangkan hal mengenai Sistem Ejaan Baharu bahasaMelayu serta contoh-

PEMARKAHAN

1

2

3

NAMA NO. MATRIK

OH ENG LAY D20112052523

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 TARIKH SERAH : 1 MEI 2014

ISI KANDUNGAN

Halaman

1.0 PENGENALAN 2

2.0 VOKAL DAN KONSONAN

3 - 18

2.1 Fonem Vokal 3

2.1.1 Bunyi-bunyi Vokal

4 - 9

2.2 Fonem Konsonan

10

2.2.1 Konsonan Asli

10

2.2.2 Konsonan Pinjaman

11

2.2.3 Cara Membunyikan Konsonan

11 - 18

3.0 PASANGAN MINIMAL BAHASA MELAYU

19

1

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 4.0 SISTEM EJAAN BARU BAHASA MELAYU

20

4.1 Sistem keselarasan Vokal

21

5.0 KESIMPULAN

25

RUJUKAN

27

1.0 PENGENALAN

Dalam bahasa Melayu, bunyi bahasa dapat dibahagikan kepada tiga

jenis, iaitu vokal, konsonan, dan diftong. Terdapat enam bunyi vokal

dan 25 fonem konsonan yang dilambangkan oleh 26 huruf konsonan dalam

bahasa Melayu. Selain itu, ada tiga fonem diftong yang dilambangkan2

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 oleh tiga pasang huruf vokal. Setiap bunyi vokal, konsonan dan

diftong dilambangkan oleh satu simbol atau lambang yang tertentu.

Huraian mengenai vokal dan konsonan tergolong dalam bab

fonetik dan fonologi. Maksud dan definisi fonetik menurut Kamus

Dewan (1996:354), fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik) yang

berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan

sebutannya. Manakala mengikut Merriam Webster’s Collengiate

Dictionary tenth edition (1996:873), fonetik dikatakan sebagai “the

system of speech sounds of a language or group of languages”.

Kamus Linguistik (1997:172) mendefinisikan pasangan minimal sebagai

dua butir linguistik yang hanya berbeza pada satu unit.

Menurut Abdul Hamid Mahmood dan Nik Hassan Basri Nik Ab Kadir

(2012) pasangan minimal ialah pasangan terkecil perkataan, iaitu

pasangan perkataan yang hampir sama dari segi sebutan dan juga cara

menghasilkan bunyi perkataan tersebut tetapi wujud perbezaan fonem

yang membezakan makna antara perkataan tersebut.

Usaha untuk menyatukan sistem ejaan rumi bahasa Melayu antara

Malaysia dengan Indonesia telah dimulakan sejak tahun 1959.

Persetujuan tentang sistem ini kemudiannya ditandatangani pada tahun

1967. Perisytiharan tentang penyatuan tersebut telah dibuat serentak

di kedua-dua negara pada 16 Ogos 1972. Di Malaysia, sistem ini

dinamakan Sistem Ejaan Rumi Baharu Bahasa Melayu. Peraturan ejaan

ini dibentuk agar pengguna bahasa menggunakan ejaan yang seragam.

3

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 Salah satu peraturan yang ditetapkan ialah Pola Keselarasan

Huruf Vokal. Dalam pola ini, huruf vokal bagi suku pertama dalam

perkataan perlu selaras dengan huruf vokal bagi suku kata kedua.

Misalnya perkataan ‘boleh’, vokal ‘o’ dengan ‘e’ adalah selaras.

Jika perkataan itu dieja ‘bolih’, ejaan tersebut adalah salah. Jika

perkataan yang mempunyai tiga suku kata atau lebih, vokal bagi suku

kata kedua terakhir mesti selaras dengan vokal dalam suku kata

terakhir. Inilah yang dikatakan prinsip Pola Keselarasan Huruf

Vokal.

2.0 VOKAL DAN KONSONAN BAHASA MELAYU.

2.1 Fonem Vokal

Vokal ialah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan , udara dari

paru-paru keluar berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut

tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Bunyi vokal mempunyai ciri-

ciri kelantangan dan kepanjangan.

Bunyi-bunyi vokal dalam bahasa Melayu terbahagi kepada tiga jenis

utama, iaitu vokal hadapan, vokal tengah dan vokal belakang.

Terdapat enam vokal dalam bahasa Melayu standard, iaitu /a/ ,

/e/ , /i/ , /o/ , /u/ , dan /ә/ . Penyebarannya adalah seperti yang

berikut:

Huruf

Fonem

Penggunaan Fonem Vokal

Awal Tengah Akhira /a/ /awa?/

/aku/

/cakap/

/gagap/

/mana/

/pula/

4

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 e /e/ /ena?/

/ekor/

/leher/

telen

/tauge/

/ole-ole/i /i/ /ikat/

/iman/

/pilih/

/gigih/

/tuli/

/tari/o /o/ /oleh/

/oraŋ/

/bohoŋ/

/toloŋ/

//pidato/

/solo/u /u/ /ubat/

/ular/

/bulat/

/pulut/

/sudu/

/palu/e /ә/ /әmak/

/әmpat/

/pәnat/

/tәpat/

/

nasionalismә

/

/mekanismә/

Huruf ‘e’ digunakan untuk melambangkan dua fonem, iaitu:

a) fonem e pepet yang ditulis secara fonetik /ә /

b) fonem e taling yang ditulis secara fonetik /e/

Penutur bahasa Melayu lazimnya dapat membezakan dua sebutan tersebut

dan dapat menggunakannya dengan betul. Selain itu, /ә/ juga sering

digunakan bagi menggantikan bunyi vokal bagi perkataan yang berakhir

dengan huruf /a/.

Kriteria yang menentukan jenis-jenis vokal itu ialah lidah, sama

ada bahagian depan lidah, tengah lidah atau belakang lidah.

Sekiranya depan lidah yang berperanan, maka bunyi vokal yang

dihasilkan ialah bunyi vokal depan; sekiranya bahagian tengah lidah

yang berperanan, maka bunyi vokal yang dihasilkan ialah bunyi vokal

tengah dan seterusnya jika bahagian belakang lidah yang berperanan

5

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 dalam penghasilan bunyi itu, maka bunyi vokal yang dihasilkan pula

ialah bunyi vokal belakang.

2.1.1 Bunyi-bunyi Vokal

Vokal dalam bahasa Melayu terdiri daripada enam jenis, iaitu

vokal depan [i], [e], [a], vokal tengah [ә] serta vokal belakang

[u], dan [o],seperti dalam rajah berikut:

Kedudukan Vokal Bahasa Melayu

(a) Vokal depan sempit [i].

Cara membunyikannya:

* Keadaan bibir hampar.

* Depan lidah dinaikkan setinggi yang mungkin ke arah gusi.

* Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup

rongga hidung supaya udara

tidak keluar melalui rongga hidung.

6

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523

* Pita suara dirapatkankan supaya udara dari paru-paru keluar

dengan menggetarkan

pita suara ke rongga mulut.

►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan sempit [i] seperti

pada perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

Ikan Bila Tali

Ibu Tiba Padi

(b) Vokal depan separuh sempit [e].


*Keadaan bibir hampar.

* Depan lidah dinaikkan setinggi yang mungkin ke arah gigi

gusi.



tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru

keluar ke rongga hidung.

* Pita suara digerakkan

►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh sempit [e]

seperti pada perkataan

berikut:

Awal Tengah Akhir

Enak Teleng Tauge

Elok Leher Tempe

(c) Vokal depan separuh luas atau lapang [ε]. 7




* Depan lidah dinaikkan separuh rendah ke arah gusi.




* Udara dari paru-paru keluar dari rongga mulut.

* Pita suara digetarkan.

►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh luas atau

lapang [ε] seperti pada

perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

Esa Belek Tauge

Enak Belok Tempe

(d) Vokal depan luas atau lapang [a].



* Depan lidah diturunkan serendah mungkin




* Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut.


8

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 ►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan luas atau lapang [a]

seperti pada perkataan

berikut:

Awal Tengah Akhir

Awan Kadar Siapa

Anak Beras Nama

(e) Vokal belakang sempit [u].



* Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin ke arah

lelangit lembut tetapi tidak sampai

menyentuh lelangit lembut.






►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang sempit [u] seperti

pada perkataan

berikut:

Awal Tengah Akhir

Ubat Bulat Batu

Ular Sudu Palu

9


(f) Vokal belakang separuh sempit [o].



* Belakang lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah lelangit

lembut tetapi tidak sampai

menyentuh lelangit lembut.

* Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga

hidung supaya udara




►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh sempit

[o]. seperti pada perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

Orang Tolong Pidato

Otak Bohong Koko

(g) Vokal belakang separuh luas atau lapang [כ].



* Belakang lidah dinaikkan separuh rendah.




* Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut

* Pita suara digetarkan.10


►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh luas atau

lapang seperti [כ]

seperti pada perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

Orang Borong Soto

Oleh Bolot Teko

(h) Vokal tengah [ə].


* Keadaan bibir antara hampar dengan bundar

* Tengah lidah dinaikkan kea rah lelangit keras tetapi

tidak sampai menyentuh lelangit

keras.




* Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut


►Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal tengah [ə] seperti pada

perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir11


Emak Penat Sosialisme

Empat Tenat Behaviurisme

Bunyi vokal atau konsonan merupakan antara bunyi bahasa yang

dihasilkan oleh alat artikulasi manusia. Semua bunyi vokal merupakan

bunyi-bunyi bersuara, manakala bunyi konsonan ada yang bersuara dan

ada yang tidak bersuara. Bunyi bersuara dan tidak bersuara ini

berkait rapat dengan keadaan pita suara. sekiranya keadaan pita

suara (glotis) tertutup rapat sewaktu udara keluar melaluinya, maka

getaran akan berlaku pada pita suara dan bunyi yang terhasil ialah

bunyi bersuara. Sebaliknya jika pita suara itu direnggangkan atau

terbuka sewaktu udara melaluinya, maka getaran pada pita suara tidak

berlaku maka yang terhasil ialah bunyi yang tidak bersuara.

Rajah di bawah menunjukkan alat-alat artikulasi manusia:

12


Penghasilan bunyi-bunyi vokal ditentukan oleh beberapa ciri tertentu

seperti berikut:

a) keadaan bibir sama ada dihamparkan atau dibundarkan,

b) bahagian lidah yang terlibat sama ada depan lidah atau belakang

lidah,

c) turun naik lidah sama ada dinaikkan setinggi-tingginya, dinaikkan

sedikit atau diturunkan,

d) keadaan lelangit lembut, sama ada dinaikkan dan udara dari paru -

paru keluar melalui

rongga mulut sahaja ( menghasilkan bunyi-bunyi vokal atau oral)

atau dinaikkan tetapi

tidak rapat sehingga udara dari paru-paru keluar melalui rongga

mulut dan juga rongga

hidung ( menghasilkan bunyi-bunyi vokal yang disengaukan)

e) keadaan glotis dirapatkan dan semasa udara keluar dari paru-paru

pita suara bergetar.

Selain vokal terdapat juga separuh vokal, diftong dan vokal

rangkap.

13


2.2 Fonem Konsonan

Konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi vokal. Bunyi

konsonan dihasilkan dengan menyekat arus pernafasan menggunakan

organ-organ pertuturan.Konsonan terhasil apabila terdapat gangguan

atau halangan oleh alat artikulasi terhadap udara dari peparu.

Konsonan terdiri daripada konsonan bersuara dan konsonan tidak

bersuara. Konsonan bersuara bermaksud konsonan yang terhasil apabila

tekanan udara yang keluar dari peparu menggetarkan pita suara

contohnya [b], [d] dan [g]. Konsonan tidak bersuara pula adalah

konsonan yang terhasil apabila udara dari peparu tidak menggetarkan

pita suara seperti [p], [t] dan [k]. Konsonan dalam bahasa Melayu

terdiri daripada dua golongan, iaitu

i) konsonan asli dan

ii)konsonan pinjaman.

2.2.1 Konsonan Asli

Konsonan asli dalam bahasa Melayu merupakan konsonan yang sedia ada

dan diguna oleh penutur bahasa Melayu tanpa sebarang perlakuan14

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 adaptasi oleh penutur. Menurut Yunus Maris, terdapat 19 jenis

konsonan asli dalam bahasa melayu yang terdiri daripada :

i) 2 konsonan letupan dua bibir bersuara dan tidak bersuara

[p,b]

ii) 2 konsonan letupan gusi bersuara dan tidak bersuara [t,d]

iii) 2 konsonan letupan lelangit lembut bersuara dan tidak

bersuara [k,g].

iv) 1 konsonan hentian glotis. (?)

v) 2 konsonan letusan bersuara dan tidak bersuara [č, ĵ]

vi) 2 konsonan geseran tidak bersuara, iaitu geseran gusi tidak

bersuara [s] dan geseran

glotis bersuara [h].

vii) 1 konsonan getaran bersuara [r].

viii) 1 konsonan sisian bersuara [I]

ix) 4 konsonan sengauan bersuara [m,n,ŋ ,Л]

x) 2 konsonan separuh vokal bersuara, iaitu 1 separuh vokal dua

bibir bersuara [w] dan 1

separuh vokal lelangit keras bersuara [j].

2.2.2 Konsonan Pinjaman

Terdapat lapan konsonan pinjaman dalam bahasa Melayu. Konsonan ini

berasal daripada bahasa Arab, bahasa Inggeris atau bahasa selain

bahasa Melayu. Walau bagaimanapun, penggunaan konsonan pinjaman ini

telah sebati dengan penutur bahasa Melayu sehingga konsonan ini

telah diiktiraf sebagai huruf konsonan Melayu juga. Berikut

merupakan konsonan pinjaman dalam bahasa Melayu dan contoh

penggunaannya dalam perkataan.

15


Huruf Fonem Contoh Penggunaanf /f/ filemv /v/ variasith /ө/ mithal (misal)dh /ð/ dharab (darab)z /z/ zamansy /š/ mesyuaratkh /x/ khatgh / ghaib

2.2.3 Cara Membunyikan Konsonan

Lapan belas konsonan asli yang terdapat dalam bahasa Melayu dapat

diklasifikasikan mengikut cara dan daerah sebutannya seperti yang

terdapat dalam jadual berikut:

Daerah sebutan

Cara

sebutan

bibir Gigi-gusi Lelangit

keras

Lelangit

lembut

Glottis

Letupan P b T d - K g -Letusan - - C j - -Sengau M N (ny) (ng) ŋ -Geseran - S - - HGetaran - R - - -Sisian - L - - -Separuh

vokal

W - Y - -

Hanya sepuluh sahaja huruf konsonan dapat hadir pada awal, tengah

dan akhir perkataan, iaitu p,t, k, m, n, ng, s, h, r dan l. konsonan

16

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 b, d, g, c dan jbab, had, koc dan kolej. Huruf konsonan ny, w dan y

tidak pernah terdapat pada akhir perkataan . hanya berada pada akhir

perkataan dalam perkataan- perkataan pinjaman .

Huraian berikut dapat menjelaskan peranan, keadaan dan kedudukan

alat-alat artikulasi seperti bibir, lidah anak tekak, lelangit

lembut dan pita suara dalam membunyikan konsonan

bahasa Melayu asli. Huraian ini disertakan dengan gambar rajah bagi

membantu memahami cara setiap konsonan tersebut dihasilkan.

(a) Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [p] dan konsonan

letupan dua bibir bersuara

[b]. Cara membunyikannya:

Bunyi konsonan [p] Bunyi konsonan [b]

1. Dua bibir dirapatkan untuk

membuat sekatan penuh pada arus

udara dari paru-paru ke rongga

mulut.

2. Lelangit lembut dinaikkan ke

belakang atau ke dinding rongga

tekak untuk membuat sekatan


hidung.

3. Pita suara direnggangkan.

4. Udara dari paru-paru keluar

ke rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara.

Cara membunyikan sama seperti

membunyikan konsonan [p]. yang

berbeza ialah:

1. Pita suara dirapatkan.

2. Arus udara dari paru-paru

keluar melalui rongga mulut

dengan mengetarkan pita suara.

3. Bunyi yang dihasilkan ialah

letupan dua bibir bersuara [b].

17

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 5. Sekatan pada dua bibir

dilepaskan serta- merta.

Bunyi yang dihasilkan ialah

letupan dua bibir tidak

bersuara [p].

Contoh perkataan:

Huruf Awal Tengah Akhir

Konsonan [p] Palu Lapik Atap

Konsonan [b] Batek Rabun Adab

(b) Konsonan letupan gusi tidak bersuara [t] dan konsonan

letupan gusi bersuara [d]


Bunyi konsonan [t] Bunyi konsonan [d]1. Hujung lidah dinaikkan rapat

ke gusi untuk membuat sekatan

penuh pada arus udara.

2. Lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan ke belakang atau ke

dinding rongga tekak untuk

menutup arus udara ke rongga

hidung.

3. Pita suara direnggangkan .


keluar melalui rongga mulut tanpa


Cara membunyikan konsonan sama

seperti membunyikan konsonan

[t]. yang berbeza ialah:




dengan menggetarkan pita suara.


letusan gusi bersuara [d].

18


5. Sekatan yang dibuat oleh

hujung lidah dan gusi dilepaskan

serta-merta.


letupan gusi tidak bersuara [t].

Contoh perkataan:


Konsonan [t] Takut Batas Padat

Konsonan [d] Dalam Tanduk Abad

(c) Konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara [k] dan

konsonan letupan langit lembut

bersuara [g]. Cara membunyikannya:

Bunyi konsonan [k] Bunyi konsonan [g]

1. Belakang lidah dirapatkan ke

lelangit lembut untuk membuat

sekatan penuh pada arus udara .

2. Lelangit lembut dan anak

tekak dirapatkan ke rongga

tekak bagi menyekat arus udara

dari paru-paru ke rongga

hidung.

3. Pita suara di renggangkan.

4. Arus udara keluar dari paru-

paru melaui rongga mulut tanpa



seperti membunyikan konsonan [k].

yang berbeza ialah:

1. Pita suara dirapatkan .

2. Arus udara dari paru-paru yang


mengetarkan pita suara.


letupan lelangit lembut bersuara

[g].

19

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 5. Sekatan udara yang dibuat

oleh belakang lidah dilepaskan

serta merta.


letupan lelangit lembut tidak

bersuara [k].

Contoh perkataan:


Konsonan [k] Kala Makan Tamak

Konsonan [g] Garam Pagar Dialog

(d) Hentian glotis [?] dan Cara membunyikannya:

(i) Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang atau ke

dinding rongga tekak

untuk membuat sekatan udara dari paru-paru ke rongga hidung.

(ii) Pita suara dirapatkan sepenuhnya

(iii) Arus udara yang keluar dari paru-paru dibiarkan tersekat

dibelakang rapatan pita suara.

(iv) Udara disekat oleh rapatan pita suara tanpa menggetarkan

pita suara.

Bunyi yang dihasilkan ialah hentian glotis [?] seperti pada

perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

20


Anak Saat Lemak

Ikan Rakyat Budak

(e) Konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara [č] dan

konsonan letusan lelangit keras

bersuara [Ĵ]. Cara membunyikannya:

Bunyi konsonan [č] Bunyi konsonan [Ĵ]

1. Hadapan lidah rapat ke

lelengit keras untuk membuat

sekatan pada arus udara.

2. Lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan ke belakang atau ke

dinding rongga tekak untuk

membuat sekatan terhadap arus


hidung.

3. Pita suara direnggangkan.


melalui rongga mulut tanpa


5. Udara yang tersekat oleh

hadapan lidah di lelangit keras

dilepaskan pelahan-lahan.


letusan lelangit keras gusi

tidak bersuara [č].


seperti membunyikan konsonan [Ĵ].

yang berbeza ialah:




dengan menggetarkan pita suara.


letusan lelangit keras gusi

bersuara [Ĵ]

Contoh perkataan:


21


Konsonan [č] Cara Laci Koc

Konsonan [Ĵ] Jala Kanji Kolej

(f) Konsonan geseran gusi tidak bersuara [s]:

(i) Hadapan lidah dinaikan ke gusi untuk membuat sempitan pada

arus udara.

(ii) Lelangit lembut dan anak tekak dinaikan ke belakang

rongga tekak untuk menyekat

arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.

(iii) Pita suara di renggangkan.

(iv) Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara

(v) Udara keluar melalui sempitan depan lidah dan gusi untuk

menghasilkan bunyi

konsonan geseran gusi tidak bersuara [s].

Contoh perkataan:

Awal Tengah Akhir

Silap Lasak Pedas

Satu Lesu Lemas

(g) Konsonan getaran gusi bersuara [r]:

(i) Hujung lidah dikenakan pada gusi.

(ii) Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga

tekak untuk membuat

sekatan arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.

(iii) Pita suara dirapatkan.

(iv) Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga tekak


22


(v) Arus udara melalui rongga mulut menggetarkan hujung lidah

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan getaran gusi bersuara [r]


Awal Tengah Akhir

Rapat Tiram Sabar

Rugi Seram Lebar

(h) Konsonan gusi bersuara [I]:

(i) Hujung lidah dikenakan pada gusi.

(ii) Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga

hidung untuk membuat

sekatan arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.

(iii) Pita suara dirapatkan

(iv) Arus udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dengan


(v) Arus udara dibiarkan keluar melalui tepi lidah sahaja.

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sisian gusi bersuara [I]

seperti pada perkataan yang berikut:

Awal Tengah Akhir

Lagu Tilam Tebal

Lipat Kelam Kekal

(i) Konsonan sengau dua bibir bersuara [m]:

(a) Bibir bawah dan bibir atas dirapatkan untuk membuat sekatan

pada arus udara.23


(b) Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan

laluan arus udara dari

paru-paru ke rongga hidung.

(c) Arus udara dari paru-paru masuk ke rongga mulut dan terus ke

rongga hidung.

(d) Pita suara dirapatkan untuk membuat getaran.

(e) Arus udara dilepaskan perlahan-lahan.

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau dua bibir bersuara [m]

seperti pada perkataan yang berikut:

Awal Tengah Akhir

Macam Teman Ketam

Murah Lumba Badam

(j) Konsonan sengau gusi bersuara [n] cara membunyikannya:

(i) Hujung lidah dinaikkan pada gusi atau gigi gusi untuk membuat

sekatan arus udara.

(ii) Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan

laluan arus udara dari paru-

paru ke rongga hidung.

(iii) Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut terus ke

rongga hidung

(iv) Arus udara dilepaskan perlahan-lahan

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau gusi bersuara [n]


Awal Tengah Akhir

Naga Tanah Taman

24


Nilam Panah Laman

(k) Konsonan sengau lelangit lembut bersuara [ŋ]:

(i) Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat

sekatan arus udara.


laluan arus udara yang

keluar dari paru-paru masuk ke rongga hidung.

(iii) Pita suara dirapatkan dan digetarkan

(iv) Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut terus ke

rongga hidung.

(v) Arus udara yang tersekat oleh belakang lidah dan lelangit

lembut dilepaskan perlahan-

pelahan.

Bunyi yang yang dihasilkan ialah kosonan sengau lelangit lembut

bersuara [ŋ] seperti yang berikut:

Awal Tengah Akhir

Ngilu Bingka Lalang

Ngeri Rangkap Tulang

(l) Konsonan sengau gusi lelangit keras bersuara [ּת ]. Caramembunyikannya:

(i) Depan lidah dinaikkan ke lelangit keras untuk membuat sekatan

arus udara


laluan arus udara yang

terkeluar dari paru-paru ke rongga hidung

(iii) Pita suara dirapatkan dan digetarkan

25


(iv) Arus udara daripada paru-paru melalui rongga mulut dan terus

ke rongga hidung

(v) Udara yang tersekat oleh depan lidah dan lelangit keras

dilepaskan pelahan-lahan

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau lelangit keras gusi

bersuara (ּת) seperti perkataan yang berikut:

Awal Tengah Akhir

Nyaris Banyak -

Nyala Senyap -

(m) Separuh vokal dua bibir bersuara [w]:

(i) Bibir di bundarkan.

(ii) Belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut.

(iii) Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk

menyekat arus udara dari

paru-paru ke rongga hidung.

(iv) Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut

(v) Pita suara digetarkan dan lidah bergerak dengan pantas ke

kedudukan untuk

membunyikan vokal tengah [w].

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan separuh vokal dua bibir

bersuara [w] seperti pada perkataan yang berikut:

Awal Tengah Akhir

Waris Kawan Takraw

Wajar Lawan -

26


(n) Separuh vokal lelangit keras bersuara [j]. Cara

membunyikannya:

(i) Depan lidah diangkat tinggi ke arah gusi.

(ii) Bibir di hamparkan.

(iii) Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk

menyekat udara dari paru-

paru ke rongga hidung.

(iv) Pita suara digetarkan sambil lidah bergerak pantas ke

kedudukan untuk membunyikan

vokal [j].

(v) Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi separuh vokal lelangit

keras bersuara [j]

Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan separuh vokal lelangit keras

bersuara [j] seperti pada perkataan berikut:

Awal Tengah Akhir

Yakin Tayang -

Yuran Payah -

27


3.0 PASANGAN MINIMAL BAHASA MELAYU

Pasangan minimal adalah satu cara bagi mengenal pasti bunyi-bunyi

fonem berdasarkan perkataan-perkataan berpasangan minimal. Kanak-

kanak yang mempunyai masalah pembelajaran kerap menghadapi masalah

dalam menyebut bunyi-bunyi konsonan tertentu. Mereka kerap tersalah

menyebut konsonan yang mempunyai perbezaan bunyi yang paling minimum

dalam perkataan sehingga menyebabkan makna perkataan itu tersasar

jauh, misalnya “d” dalam perkataan ladang disebut sebagai “l”

sehingga bertukar menjadi perkataan “lalang”. Oleh itu guru perlu

menyediakan senarai perkataan yang mengandungi konsonan “d” dan

“l” dan meminta murid menyebutnya berulang-ulag kali sehingga mahir.

Dengan menggunakan bahan pasangan minimal ini, kita dapat pelbagai

kebaikan kepada pelajar. Antaranya ialah dapat melibatkan murid

secara langsung dalam aktiviti pembelajaran selain murid dapat

membunyikan perkatan itu dengan bunyi fonem yang betul. Ini dapat

mengelakkan daripada salah faham dalam membunyikan sesuatu perkataan

terutamanya perkataan yang membawa maksud yang berbeza. Selain

itu,bahan ini mudah alih selain dapat membantu pelajar dengan

melihat gambar seterusnya menyebut nama gambar tersebut. Tambahan

pula, bahan pasangan minimal ini sesuai untuk kanak-kanak pemulihan

yang mempunyai masalah dalam pembelajaran.

Guru boleh membuat bahan dengan menyediakan beberapa perkataan yang

hampir sama bunyinya dan setiap perkataan itu disertakan dengan

gambar. Kemudian,muri larid diminta untuk menyebut perkataan

tersebut sehingga mendapat bunyi fonem yang betul. Aktiviti ini

diulang sehingga murid dapat menyebut perkataan yang diberikan

28

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 dengan bunyi yang betul sehingga murid tidak keliru dengan perkataan

tersebut..

Latih tubi pasangan minimal bertujuan melatih murid menyebut

perkataan yang hampir sama sebutan bunyinya tetapi mempunyai makna

yang berlainan. Pasangan kata ini mempunyai perbezaan kata yang

kecil sahaja kerana melibatkan dua fonem yang berbeza. Biasanya

perkataan ini mempunyai bilangan suku kata yang sama tetapi

perbezaan fonem ini boleh mengubah maksud perkataan tersebut.

Murid-murid yang dikenal pasti kurang mahir menyebut perbezaan fonem

ini perlulah dilatih untuk menyebut perkataan ini berkali-kali agar

sebutannya fasih dan betul. Ini juga dapat membantu murid-murid

yang pendiam, malu atau tidak yakin untuk bertutur. Selain itu guru

dapat mewujudkan suasana pembelajaran yang menyeronokkan dan

bersifat dua hala.

Contoh aktiviti: Aktiviti 1

Pasangan minimal

1) Beberapa pasangan perkataan berbentuk pasangan minimal dituliskan

pada kadmanila.

2) Kad tersebut diedarkan kepada setiap murid

3) Guru menyebut salah satu daripada perkataan berpasangan itu.

4) Murid diminta menunjuk dan menandakannya di atas kertas masing-

masing.

5) Seterusnya guru memberi arahan kepada murid untuk membaca

perkataant tersebut

dengan berulang-ulang sehingg murid tidak keliru dengan

perkataan tersebut.

29

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 Contoh 1:

Contoh 2

Contoh 3:

Contoh 4:

Contoh 5:

4.0 SISTEM EJAAN BARU BAHASA MELAYU

30

tari

karam garam

lari lali

dada lada

tadi tal

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 Pada 23 Mei 1972, satu Kenyataan Bersama telah ditandatangani oleh

Menteri Pelajaran Malaysia pada masa itu, (Allahyarham) Tun Hussein

Onn dan Menteri Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia, Bapak

Mahsuri. Kenyataan Bersama tersebut mengandungi persetujuan untuk

melaksanakan asas yang dipersetujui oleh para ahli daripada kedua-

dua Negara tentang Ejaan Baru dan Ejaan Yang Disempurnakan. Puncak

daripada segala kegiatan penyempurnaan sistem ejaan Rumi ialah

perumusan dan pelaksanaan bersama Sistem Ejaan Baru bagi bahasa

Melayu dan bahasa Indonesia pada 16 Ogos 1972. Ejaan baru bersama

ini dirujuk sebagai Ejaan Rumi Bersama ( ERB) yang diguna hingga

hari ini.

Dalam sistem ejaan ini, berlaku keselarasan vokal pada

praakhir bersuku kata dua tertutup. Contoh keselarasan vokal

adalah a-e(taling) bagi perkataan aleh ě(pepet),bagi

perkataan lěbeh dan u-e(taling)bagi perkataan usek

(Ensiklopedia Malaysia,1999:708). R.O Winstedt dalam

bukunya telah menyatakan kekagumannnya terhadap

jawatankuasa ejaan rumi pimpinan Wilkinson dalam bukuya

yang bertajuk Malay Grammar (hlm 43-50). Buku ini

mengandungi ulasan tentang usaha-usaha terdahulu untuk

merumikan bahasa Melayu seperti Wilkinson, Marsden dan

lain-lain.

4.1 SISTEM KESELARASAN VOKAL

Keselarasan vokal bermaksud kesesuaian dua huruf yang membentuk dua

suku kata pada kata dasar,iaitu pasangan antara huruf vokal pada

suku kata praakhir dengan huruf vokal pada suku kata akhir

tertutup.Prinsip keselarasan vokal ini berlaku dengan syarat-syarat

yang berikut:

31


A. Keselarasan adalah antara dua huruf vokal pada kata dasar.

B. Kata dasar hendaklah berakhir dengan suku kata tertutup.

C. Bagi kata yang mengandungi lebih daripada dua suku kata,yang terlibat dengan sistem

keselarasan vokal hanyalah dua suku kata yang terakhir sahaja.

Dalam Sistem Ejaan Rumi Bahasa Melayu,18 pola keselarasan huruf vokal seperti

berikut:

Bil. Suku Kata Praakhir

Suku kata Tertutup

Contoh Perkataan

1 a -a asah,balak,halaman

2 a -i alih,balik,sumbangsih

3 a -u asuh,datuk,lembayung

4 e pepet -a emas,kelam,tembeling

5 e pepet -i lebih,betik,sembelih

6 e pepet -u telur,tempuh,temenggung

7 e taling -a elak,dewan,belerang

32

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 8 e taling -e taling leceh,gelek,selekeh

9 e taling -o esok,telor,selekoh

10 i -a ingat,kilang,selinap

11 i -i intip,sisih,belimbing

12 i -u riuh,tidur,tembeliung

13 O -a otak,boring,selekoh

14 O -e taling oleh,boleh,celoteh

15 O -o obor,borong,kelompok

16 U -a ubat,tumpang,ketupat

17 U -i usik,kuih,gerusih

18 U -u untuk,tunduk,tengkujuh

Bagi memudahkan kita mengingat dan memahami kesemua 18 pola

tersebut,maka rajah berikut telah dirumuskan daripada jadual di

atas.Berdasarkan Rajah 6.1,ada empat perjelasan seperti yang

berikut:33


(i) Garisan segi tiga yang berhubungan manunjukkan vokal-vokal yang

boleh dipasangkan

antara satu sama lain,maka terbentuklah pola:

a-i u-ii-u i-au-a e-oa-u o-e

(ii) Huruf yang berada di dalam bulatan dan separuh bulatan

menunjukkan bahawa setiap

vokal tersebut boleh dipasankan dengan vokal itu sendiri,maka

terbentuklah pola:

a-a

i-iu-ue-eo-o

(iii) Huruf yang berada di dalam separuh bulatan menunjukkan vokal e

taling dan o berada

bertentangan dan masing-masing mempunyai anak panah yang

menghala ke atas,maka

terbentuklah pola:

e-ao-a

(iv) Huruf vokal e pepet yang berada dalam segi empat mempunyai tiga

anak panah yang

menghala ke huruf a,I dan u,maka terbentuklah pola:

34


e-ie-ue-a

Daripada 18 pola itu,ada lapan pola yang merupakan pola yang berubah

daripada sistem ejaan lama.Dasar mengenai perubahan ini menetapkan

supaya digunakan huruf vocal i atau u pada suku kata akhir tertutup

sekiranya suku kata praakhir menggunakan huruf vokal a,e pepet,I

atau u seperti yang berikut:

Bil Ejaan Lama Ejaan BaruPola Contoh Pola Contoh

1 a-e taling aleh a-i Alih2 a-o batok a-u Batuk3 e pepet-e

taling Lebeh e-i Lebih

4 e pepet-o tempoh e-u tempuh5 i-e taling pileh i-i Pilih6 i-o tidor i-u Tidur7 u-e taling usek u-i usik8 u-o untong u-u untung

Perkataan yang terlibat biasanya mengendungi huruf konsonan yang berakhir dengan h,k,ng dan r.

Bagi pola yang tidak berubah daripada sistem ejaan lama,maka

digunakan huruf vokal e taling atau o pada suku kata akhir tertutup

jika suku kata praakhir menggunakan huruf vokal e taling atau o

juga.Contoh:

35

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 Bil Pola Contoh Perkataan1 e taling-e taling leceh, gelek, teleng,

selekeh2 e taling-o tempoh, belok, telor,

selekoh3 o-e taling oleh, boleh, ponteng,

celoteh4 o-o pokok,boron,kelompok,s

eloroh

5.0 KESIMPULAN

Kajian fonetik dan fonologi melibatkan organ pertuturan manusia

secara lansung. Organ tutur manusia ini disebut alat artikulasi.

Terdapat banyak alat artikulasi manusia dan setiap satunya mempunyai

kedudukan dan fungsi yang berbeza dalam menghasilkan bunyi bahasa.

Namun demikian terdapat unsur yang bukan dikategorikan sebagai alat

artikulasi manusia, tetapi mempunyai peranan yang amat penting dalam

menghasilkan bunyi. Unsur tersebut ialah udara dan merupakan sumber

tenaga utama dalam menghasilkan bunyi.

36


Kedua-dua fonem vokal dan konsonan bahasa Melayu berperanan

dalam membezakan makna. Konsonan dan vokal menggambarkan huruf-

huruf yang mempunyai bunyi yang saling berkaitan. Ahli fonologi

berminat dengan bunyi-bunyi vokal dan konsonan serta simbol-simbol

fonetik yang digunakan untuk menggambarkannya. Huruf-huruf vokal

dan konsonan digunakan bagi melambangkan bunyinya tetapi suatu

simbol yang jelas diwujudkan bagi menghilangkan kekaburan dan

kekeliruan dalam penulisan dan percakapan.

Di samping itu,latih tubi pasangan minimal bertujuan melatih murid

menyebut perkataan yang hampir sama sebutan bunyinya tetapi mempunyai

makna yang berlainan. Pasangan kata ini mempunyai perbezaan kata yang kecil

sahaja kerana melibatkan dua fonem yang berbeza. Biasanya perkataan ini

mempunyai bilangan suku kata yang sama tetapi perbezaan fonem ini boleh

mengubah maksud perkataan tersebut.

Murid-murid yang dikenal pasti kurang mahir menyebut perbezaan fonem

ini perlulah dilatih untuk menyebut perkataan ini berkali-kali agar sebutannya

fasih dan betul. Ini juga dapat membantu murid-murid yang pendiam, malu

atau tidak yakin untuk bertutur. Selain itu guru dapat mewujudkan suasana

pembelajaran yang menyeronokkan dan bersifat dua hala.

Selain daripada itu, pelaksanan Sistem Ejaan Rumi Bahasa

Malaysia dapat menyatukan bidang kebudayaan, sosial dan ekonomi

antara negara-negara yang telibat. Ini bermakna sistem ejaan baru

merupakan alat percantuman kembali sendi kebudayaan Melayu yang

selama ini terpisah akibat penjajahan. Perubahan ke atas Sistem

Ejaan Rumi Bahasa Melayu Lama (1972) berlaku kerana ingin mewujudkan

bahasa Melayu standard yang boleh digunakan sebagai bahasa

perantaraan bagi negara-negara yang mengamalkan bahasa Melayu.

Terdapat tiga faktor utama yang difikirkan menyumbang ke atas

perubahan ini iaitu:

37

BML 3043 OH ENG LAYFONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU D20112052523 a. untuk menyesuaikan sistem ejaan sekarang dengan perkembangan

semasa yang pesat

membangun.

b. sejajar dengan dasar negara yang merasakan pendidikan amat

penting untuk kemajuan

negara, maka terdapat langkah untuk menyamakan sistem ejaan Rumi

bahasa Melayu

Malaysia dan Indonesia.

c.untuk memperbaiki sistem yang sedia ada, iaitu mengubah beberapa

cara penggunaan

tanda baca dan ejaan supaya lebih mantap dan mudah.

38


RUJUKAN

Arbak Othman Dan Ahmad Mahmood Musanid (2000). Linguistik Am. Kuala

Lumpur: Penerbitan Sarjana.

Abdullah Bin Hassan (1982). Linguistik Am untuk Guru Bahasa

Malaysia: Fajar Bakti Sdn Bhd, Kuala Lumpur.

Arbak Othman Dan Ahmad Mahmood Musanid (2000). Linguistik Am. Kuala

Lumpur: Penerbitan Sarjana.

Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar.( 2006 ).Fonetik dan Fonologi .

KualaLumpur: PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.

Nik Safiah Karim (1981). Beberapa Persoalan Sosiolinguistik Bahasa

Melayu: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur39


Prof. Dr. Abdul Hamid Mahmood. ( 2000 ). Fonetik Dan Fonologi Bahasa

Melayu, Affluent Master Sdn. Bhd. Kuala Lumpur

Nik Safiah Karim (1981). Beberapa Persoalan Sosiolinguistik Bahasa

Melayu: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur.

http://www.tutor.com.my/stpm/fonologi/Fonologi.htm

http://www.scribd.com/doc/42449112/Nota-Fonetik-n-Fonologi

http://www.scribd.com/doc/13416756/Fonetik-Dan-Fonologi-Vokal

http://www.tutor.com.my/stpm/fonologi/Fonologi.htm

40

http://www.tutor.com.my/stpm/fonologi/Fonologi.ht

BML3043 Fonetik Fonologi

Documents

Transcript of BML3043 Fonetik Fonologi