ကေလးလပသားတကဖကေရးအလပ႐ငအဖြ႔အစညးမားအတြက သင႐း

သငတနးဥးေဆာငပပးသမားအတြက လမးညႊန

ကေလးလပသားတကဖကေရးအလပ႐ငအဖြ႔အစညးမားအတြက သင႐း

သငတနးဥးေဆာငပပးသမားအတြက လမးညႊန

Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS)International Labour Organization

မပငခြင © အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႔ ၂၀၁၈

ပထမအႀကမထတေ၀သည။ ၂၀၁၈

အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႔ ပႏပထတေ၀ျခငးမားသည Universal Copyright Convention Protocol 2 ႏငအည မပငခြငရရထားၿပးျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ထတေ၀မႈမားထမ အခ႕ေသာအခကမားက ၄ငးတ႔အားထတႏႈတယရာ မလရငးျဖစအား ရညညႊနးေဖာၿပး ခြငျပခကေတာငးခစရာမလဘ ကးယေဖာျပႏငပါသည။ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔ ပႏပထတေ၀ ျခငးမားႏင စပလဥးၿပး ျပနလညထတေ၀ျခငး သ႔မဟတ ဘာသာျပနျခငးဆငရာ မပငခြငအတြက အျပညျပညဆငရာ အလပသမား ေရးရာအဖြ႔၊ အမတ CH-1211 ဂနဗာ ၂၂၊ ဆြစဇာလန (သ႔) အးေမးလ - rights@ilo.org သ႔ေလာကထားရ ယသငပါသည။ ထကသ႔ ေလာကထားမႈမားကလညး အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာ အဖြ႔မ ႀကဆအပပါသည။

စာၾကညတကမား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင ျပနလညထတယခြငရသည အဖြ႔အစညးမားထတြင မတပတငထားသမားအေနျဖင ျပနလညထတယခြငဆငရာ လငစငခြငျပခကႏင အည စာေစာငမားထတလပျဖန႔ေ၀ႏငပါသည။ www.ifrro.org သ႔၀ငေရာကၿပး သငႏငငႏင ဆငသည ထတေ၀ခြငက ၾကညပါ။

FUNDAMENTALS

ျမနမာႏငင ကေလးလပသားတကဖကေရး၊ အလပရငအဖြ႔အစညးမားအတြက ကေလးအလပသမားဆငရာ သငတနးသငရး/ International Labour Office, Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS) - Yangon: ILO, 2018.

ISBN: 978-92-2-830844-0 (Print); 978-92-2-830845-7 (Web pdf)

International Labour Office; Fundamental Principles and Rights at Work Branch

အဂၤလပဘာသာျဖငလညးဖတရႏငသည။ (Combating child labour in Myanmar: Training Package on Child Labour for Employers Organization) ISBN: 978-92-2-130199-8 (Print); 978-92-2-130224-7 (Web pdf), Yangon, 2018

အငအယလအ ပႏပထတေ၀ျခငးဆငရာ အခကအလကကကတေလာက

ဂဏျပမတတမး

ဤပႏပထတေ၀ျခငးအား FUNDAMENTALS အတြက Philip Hunter မ အေသးစတစစဥျပငဆငၿပး ျမနမာႏငင ကေလး အလပသမား ပေပာကေရးအစအစဥ (My-PEC)၊ ILO ရနကနရး Selim Benaissa မညႏႈငးေဆာငရြကသည။ Bharati Pflug, ေစာဆာကေပၚ၊ ႏငး၀တရည ႏင ဥးေအာငထြနး တ႔မသးသတခကမား၊ ေထာကခခကမားႏင ပါ၀ငအႀကျပ ေဆြးေႏြးေပးျခငးမား ျပလပခပါသည။ ဤ ILO ပႏပထတေ၀ျခငးအတြက အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာနမ ရနပေငြ ေထာကပေပးသည။ (Project MMR/13/10/USA).ဤပႏပထတေ၀ျခငးသည အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာန၏ အျမင(သ႔) မ၀ါဒမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ (သ႔) လပငနးအမည၊ စးပြားေရးထတကနမား (သ႔) အေမရကနျပညေထာငစအစးရမ အတညျပေထာကခထားေသာအဖြ ႔အစညးမား အျဖစေဖာျပထားျခငးမရပါ။ စမခကတစခလး၏ကနကစရတ ၉၆ ရာခငႏႈနး၊ အေမရကနေဒၚလာ ၆,၂၅၀,၀၀၀ အား ဗဟအစးရ ရပေငြျဖင ေငြေၾကးေထာကပထားသည။

ကလသမဂၢကင၀တႏင ကကညသည ILO ပႏပထတေ၀မႈမားတြင ပါ၀ငသည ရာထးအဆငမား၊ ေဖာျပထားသည အေၾကာငး အရာမားသည အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔ႏင စပလဥးသည ႏငငတစ ႏငင၊ ၄ငး၏အခပအျခာအာဏာပင သ႔မဟတ ၄ငး၏နယျခားသတမတခကမားႏင ပတသကသည မညသည အယအဆ၊ အေၾကာငးအရာမားအေပၚ သြယ၀က ေဖာျပ ထားခကမား ပါ၀ငျခငးမရပါ။ သကဆငရာ ေဆာငးပါး၊ စာတမး၊ အျခားထတေ၀သည စာရြကစာတမးပါ အယအဆ၊ အေၾကာငး အရာမားႏင စပလဥးသည တာ၀နရမႈမားသည သကဆငရာ စာေရးသတ႔၏ တာ၀နသာျဖစၿပး ယခစာအပငယပါ အေၾကာငးအရာ မားႏင စပလဥး၍လညး အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔အေနျဖင အတည ျပခကတစစတစရာ ေပးအပျခငးမျပပါ။ ရညညႊနးထားသည သကဆငရာ ကမၸဏအမညမား၊ စးပြားေရး ထတကနမား၊ ျပလပမႈ လပငနးစဥမားအေပၚ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔အေနျဖင အတညျပခကတစစတစရာ ေပးအပျခငးမျပပါ။ သးသန႔ ကမၸဏတစခ၊ စးပြားေရးထတကန သ႔မဟတ ျပလပမႈလပငနးစဥမားအေပၚ ေဖာျပထားျခငး မျပသညမာ သေဘာတညမႈ မရသည ကျပသထားျခငးပင ျဖစပါသည။

ILOမ ထတေ၀သည စာေစာင၊ စာအပမားအား စာအပဆငႀကးမား သ႔မဟတ သကဆငရာ ႏငငရ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔ရးမားမျဖစေစ သ႔မဟတ ilo@turpin-distribution.com မတကရကျဖစေစမာယႏငသည။ ပမသရလပါက ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒ ျဖစတ www.ilo.org/publns or ilopubs@ilo.org သ႔၀ငေရာက၍ျဖစေစ ရယႏငပါသည။

www.ilo.org/childlabour သ႔၀ငေရာကၾကညရႈပါ။

ျမနမာႏငငတြင ထတေ၀သည။

ILO ရနကန မ ဓာတပေပါငးစပသည။

ခ

မာတကာ အဓကအခကမား ............................................................................................................. ဃ

မတဆက ...................................................................................................................... ၁

သင႐းအတြကျပငဆငျခငး ................................................................................................... ၁ နညးဗဟာက အစအစဥေရးဆြျခငး : သင႐းက ပမကယျပန႔ေသာ အျမင႐ႈေထာငျဖင ၾကညျခငး ................................................................................................................. ၁ သင႐းတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အခကမား ................................................................ ၂

သငတနးပ႔ချခငး ................................................................................................................ ၄ အခနးမားႏငေလကငခနးမားအတြက အေသးစတ လမးညႊနခကမား ................................... ၆ ႀကဆျခငးႏင မတဆကျခငး ......................................................................................... ၆ အခနး ၁ : ကေလးလပသားက အဓပၸာယဖြငဆသတမတျခငးႏင သရနားလညျခငး ................... ၆ အခနး ၂: ကမၻာအဆငႏင အမးသားအဆင ကေလးလပသားဆငရာ ခန႔မနးေတြ႕ရခကမားက သရနားလညျခငး ....................................................................................................... ၈ အခနး ၃ : ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာကဆကတြ အကးဆကမား ...... ၉ အခနး ၄ : ကေလးလပသားပေပာကေရးအတြက လပေဆာငခကမား .................................... ၁၁ ျပနလညအႏစခပျခငးႏင အကျဖတျခငး ......................................................................... ၁၂ ေနာကဆကတြ ၁ : မရငးႏးေအးစကမႈက ၿဖခြျခငးႏင တကကြ လႈပရားကစားနညးမား ျဖညစြကခက ............................................................................................................ ၁၃

ဂ

ဃ

အဓကအခကမား

အရငးအျမစ အဓကအသေပးလသညအခက

ေလကငခနး အေထာကအကျပစာမား

အေမး၊ အေျဖ

1

မတဆကဤစာအပသည ကေလးလပသားတကဖကေရးအတြက အလပ႐ငမားတကေရာကမည ILO ၏ သငတနးသင႐း အတြက လမးညႊနျဖစပါသည။ ၎တြင သင႐းက ေအာငျမငစြာ အေကာငအထညေဖာႏငေစရနအတြက သငတနး ဥးေဆာငပပးသမား (facilitators) အတြက အကအညျဖစေစမည လကေတြ႕လမးညႊနခက၊ အေထာကအပ မားႏင ပစၥညးမားပါဝငသည။ ဤစာတမးသည သင႐းအစအစဥေရးဆြျခငး၊ သငတနးပ႔ချခငးႏင ေနာကဆကတြျဖညစြကလပေဆာငမႈမားအတြက လႊမးၿခပါဝငၿပး ကစၥရပတစခတငး အတြက အသးဝငေသာ အႀကျပခက၊ အႀကေပးခကမား ပါဝငပါသည။ ယငးတြင ေနာကဆကတြအခနးႏင အေထာကအကျပပစၥညးမားတြင ပါဝငသည သငတနးတကေရာကသမားအတြက သငတနးအစအစဥအၾကမး၊ မရငးႏးေအးစကမႈမားကၿဖခြျခငး၊ တကကြ လႈပ႐ားကစားနညးမား၊ Power Point ဆလကမား၊ သင႐းေလကငခနးမားႏင အေထာကအကျပစာမားအပါအဝင ေ႐ြးခယထားသည သငတနးနညးစနစမားျဖင ပပးထားပါသည။ ဤစာတမးက ILO ၏ နညးဗဟာက ရည႐ြယခကမားမအစ ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာကဆကတြအကးဆကမား အေသးစတအထပါဝငေသာ၊ ဤသင႐းရ အေၾကာငးအရာ တစခစတငးက ေဆြးေႏြးရနအတြက နညးပညာပငးႏင အေထာကအကျပ သတငးအခကအလကမား ကြယဝစြာ ပါဝငသည ကေလးလပသားက သရနားလညျခငး ဟသည ရငးျမစ စာတမးႏငအတ ယဥတြ၍ ျပနလနသးသပသငပါသည။

သင႐းအတြကျပငဆငျခငးဤသင႐းသည ကေလးလပသားမားႏငပတသက၍ ကမၻာအဆင၊ အာရေဒသတြငးႏင ျမနမာႏငငအတြငး အလပ႐ငမားက ႏးၾကားအသျမႇငတငမႈျပလပႏငရနအတြက အဓကကေသာ အဆငတခအျဖစ စစဥေရးဆြထား ျခငးျဖစပါသည။ ၎သည ကေလးလပသားမားဆန႔ကင တကဖကရာတြင အေရးႀကးသည က႑မပါဝငေသာ အလပ႐ငမားႏင စးပြားေရးလပငနးမားမ ကယစားလယမား၏ အေရးပါပက ထင႐ားစြာေဖာျပလျခငးႏင လပ ေဆာငခကမားထြကေပၚလာေစရနလညး ရည႐ြယပါသည။ ထရည႐ြယခကႏစရပလးက သင႐းျပငဆငျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးႏစခလးတြင စြမတထားသငပါသည။

နညးဗဟာက အစအစဥေရးဆြျခငး : သင႐းက ပမကယျပန႔ေသာ အျမင႐ႈေထာငျဖင ၾကညျခငးသငတနးမစတငမ ေအာငျမငမႈကေသခာစြာ ရ႐ေစရနအတြက သငအေနျဖင လပေဆာငရမည နညးဗဟာ ကေသာ၊ နညးပညာပငးဆငရာအဆငမားစြာ ရပါသည။ ယငးအခကမားတြင ေအာကပါတ႕ ပါဝငသည။

သေတသန : ကစၥရပမားစြာတြင ႏငငေတာအဆငအေနအထားမားႏင အလားအလာမားက ပမသရနားလည ေစရနအတြက သငတနးဥးေဆာငပပးသမားအေနျဖင ကေလးလပသားဆငရာ သေတသနက (လက႐စာ႐ြက စာတမးမားက စစညးေလလာျခငး သ႔မဟတ ျမနဆနေသာေလလာဆနးစစမႈတစချပလပျခငး) ျပလပပါက အကးရႏငမညျဖစသည။ သေတသနျပလပျခငးသည အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား(ႏင အျခားအကးသကဆငပတသကသမား) ပမထေရာကစြာခတဆကပါဝငေစျခငး၊ အေထြေထြသျမငရငးႏးမႈမား ျမႇငတငျခငးႏင ဆငျခငသျမငျခငးမား၊ သင႐းအေကာငအထညေဖာျခငး၊ တရားဥပေဒ၊ စညးမဥးဥပေဒႏင မဝါဒေရးရာ အေန အထားမားက ပမနားလညေအာငအားထတျခငး စသညတ႔က သငတနးကာလအတြငးတြင ေဆြးေႏြးသြားႏငမည ျဖစသည။

2

လကတေလာၿပးစးခသည ျမနမာႏငင အမးသားအဆင လပသားအငအားစစတမးကသ႔ေသာ နကနစြာ သေတသနျပျခငးမားသည မဝါဒေရးရာ အျပနအလနေျပာဆေဆြးေႏြးျခငးမားႏင မဟာဗဟာက အစအစဥ ခမတျခငးမားအတြက အသးဝငေသာ အခကအလကမားက ထတလပေပးသည။ အမးသားအဆင သေတသနသည ျမနမာႏငငရ အေျခအေနမားႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာမားက ပမကယျပန႔ေသာ အတငး အတာျဖင ေဖာျပႏငသည ILO ၏ ကေလးလပသားခန႔မနးေတြ႕ရခကမားႏင အျခားေသာ သေတသနမား ကသ႔ ေသာ ႏငငတကာအဆင အရငးအျမစမားက ျပနလနသးသပျခငးျဖငလညး ျပညစၿပးေျမာကႏငပါသည။

အကးသကဆငပတသတသမားက ေျမပျဖငေရးဆြျခငးႏင ကမးလငေထာကကျခငး သငတနးတြငပါဝငရန သ႔မဟတ အသေပးေၾကျငာရနအတြက အဓကကေသာ လပဂၢလတစဥးျခငးစႏင အဖြ႕အစညးမားက ခြျခား သတမတႏငရန အတြက အကးသတဆငသမားက ပဏာမ ေျမပေရးဆြသတမတျခငးမာ အေထာကအက ျဖစေစသည။ ယငးတြင CSO မားက စစတမးေကာကျခငး၊ သငတနးတြင အဓကဥးေဆာငပပးသ သ႔မဟတ ဧညသညပညာ႐ငအေနျဖင ပါဝငေစလသည သေတသနပညာ႐ငမား၊ ကၽြမးကငသမား ပါဝငႏငသည။ ထကသ႔ေသာ အျပနအလနေျပာဆ ေဆြးေႏြးမႈမားက အေကာငးဆးဥးေဆာငသြားႏငမညသ၊ ဥပမာအားျဖင အမးသားအဆင၊ ေဒသတြငး၊ ရပ႐ြာ အေျချပႏင/သ႔မဟတ အခြငအေရးအေျခခေသာ အဖြ႕အစညးမားအစရသည ေဒသေကာလြန၍ ကမးလငေထာကကမႈ မဟာဗဟာမားကလညး စဥးစားသးသပရမညျဖစသည။ ထသ႔ေသာ ေထာကကမႈမား၏ အဓကပနးတငမာ ေနာကဆကတြ ျဖညစြကလပေဆာငမႈမားႏင သငတနးတကေရာကသမား အၾကားတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမားအျဖစေျပာငးလသြားေစမည အဓကလပေဆာငမည ျပညသလထအၾကား သင႐းအေကာင အထညေဖာျခငးက ပမကယျပန႔စြာ နားလညသြားေစလျခငးႏင အေထာကအကျဖစေစလျခငးျဖစသည။

သင႐းတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အခကမားသင႐း၏ ရည႐ြယခကမား

ဤသင႐းသည ျမနမာႏငငႏင ကမၻာတဝမးလး႐ အလပ႐ငမားႏင စးပြားေရးလပငနးမားက ကေလးလပသားႏင ပတသက၍ သျမင ရငးႏးမႈရေစရန အတြက ပစထတေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ ၎သည ယငးအဖြ႕မား၏ စြမးေဆာငရညက ျမႇငတငရနႏင ကစၥရပမားက လပမေျဖရငးရန ဆႏၵမား တးပြားလာေစရနအသးျပႏငပါသည။ သင႐းတြင ထနညးတ -

X လက႐ ILO ၏ကေလးလပသားပေပာကရနအတြက ျပ႒ာနးခကမား၊ နညးဗဟာမားႏင အစပး လပေဆာငမႈမားပါဝငသည

X ကေလးလပသားမားႏင ပတသကေသာ သမား႐းက သ႔မဟတ သမား႐းကမဟတေသာ ေတြ႕ဆျခငး မားတြင CSO မားအတြက အရငးအျမစတခအေနျဖငလညး ထမးေဆာင ပါသည

X ကေလးလပသားပေပာကေရး ဆန႔ကငလႈပ႐ားရာ၌ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမ ေခါငးေဆာငမားႏင ဆးျဖတခကခမတသမားကလညး ပါဝငလာေစရန တကတြနး အားေပးမႈ ျပသည

X ကေလးလပသားကစၥရပက ေအာငျမငစြာလပမ ေျဖ႐ငးရာတြင CSO မား၏ ခတဆကပါဝငမႈသည အမး မးေသာ အကးသကဆင ပတသကသမား၏ ႀကးပမးမႈက မညသ႔အေထာကအပျဖစေစသညကလညး ျပသပါသည

သငတနးက အဓကပါဝငတကေရာကကမညသမား

ဤသင႐း၏ ကြငးဆငးလပေဆာငမႈမား ျပငဆငရာတြင တစတတပငးမာ ျမနမာႏငငတြင ကေလးလပသား ပေပာကရနအတြက ေနာကဆကတြ လကလျဖညစြကလပေဆာငမႈမားက မရမျဖစေဆာင႐ြကေပးမည အဓက

3

ဇာတေဆာငမားက ခြျခားသတမတျခငးျဖစသည။ သငတနး၏ေအာငျမငမႈႏင ခငမာေတာငတငးေသာ ဥပေဒ ေရးရာႏင မဝါဒ သတမတခကမေဘာငမား ျဖစေပၚလာရန ေရ႐ညရညမနးခကမာ အမနတကယအားျဖင ဤသငတနးသ႔ တကေရာကရန သငေရြးခယလကေသာ ပဂၢလတစဥးျခငးစ၊ ေအဂငစမားႏင ႒ာနမားအေပၚတြင အဓကမတညသည။ ယငးသည အထကတြင ေဆြးေႏြးခေသာ အကးသကဆငသမား သတမတေျမပဆြျခငး၊ ရပ႐ြာ ေကာလြန၍ ကမးလငကညျခငး လပငနးစဥမားႏင ျခားနားၿပး “စတလလကရတာဝနယေဆာင႐ြကမည” သ႔မဟတ သင႐းအေကာငအထညေဖာျခငးက သငေလာသလ အေထာကအကေပးမည အဓကကေသာ ျပညသ လထမားအေပၚတြင အဓကဥးတညပါသည။

အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမားအၾကားတြင ပညာရပဆငရာကၽြမးကငမႈရသည အဓကကေသာ ပဂၢလ သ႔မဟတ ကေလးလပသားဆငရာ အေၾကာငးအရာအေပၚတြင စတပါဝငစားမႈ၊ လပပငခြငႏင တာဝနရသညသမား၊ ဤသင႐းမထြကေပၚလာမည နဂးခပရလဒမားက ေ႐႕ဆကေဆာင႐ြကႏငမည သကဆငရာအဖြ႕အစညးမ တာဝနရသမား အစရသတ႔က သငအေနျဖင သတမတေ႐ြးခယသငသည။ သင႐းတြင အျခားပါဝငရမညသမားမာ အလပ႐ငမား၊ အလပသမားမား၊ လႊတေတာအဖြ႕ဝငမားႏင အလပသမား စစမးစစေဆးေရးအရာ႐မား အစရသည အကးသကဆငပတသကသကယစားလယမား ျဖစသည။

သင႐းဖြ႕စညးပႏင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ

သင႐းတြင တရကတာအတြငး အေကာငအထညေဖာရမည အဓကအခနးေလးခနးျဖင ခြျခားထားသည။ ၁) ကေလးလပသားက အဓပၸာယဖြငဆသတမတျခငးႏင သရနားလညျခငး၊ ၂) ကေလးလပသားက ကမၻာအဆင၊ အမးသားအဆင ခန႔မနးေတြ႕ရခကမားက နားလညသေဘာေပါကျခငး၊ ၃) ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငး ရငးမားႏင ေနာကဆကတြ အကးဆကမား၊ ၄) ကေလးလပသား ပေပာကေရးအတြက လပေဆာငခကမား စသညတ႔ျဖစသည။ အခနးတခနးစတငးတြငး အကဥးခပ တငဆကျပသမႈမားပါဝငၿပး သငတနးတကေရာကသ မားမ ေမးခြနးမားေမးျခငး၊ သငတနးသားမား ဥးေဆာငသည ေလကငခနးမားတြင ေမးျမနးေဆြးေႏြးမႈမား ပါဝငသည။

သင႐းတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားသည တငဆကျပသမႈမား၊ ေဆြးေႏြးမႈမားႏင မကႏာစည သ႔မဟတ အပစငယမားခြ၍ ေလကငခနးလပျခငးမား ေပါငးစပျခငးအေပၚတြင မတညသည။ ၎သည ျမနမာႏငငရ ကေလးလပသားဆငရာ အျမင႐ႈေထာငအားလးက လႊမးၿခပါဝငၿပး သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင ၎တ႔ သကဆငရာ အသကအဝနးတြင ကေလးလပသားကစၥရပမားက လပမေဆာင႐ြကႏငရန လအပသည အသပညာမား၊ နညးစနစမားက ထညသြငးေပးထားၿပး ဗဟာကေသာ၊ လကေတြ႕ကေသာ၊ လႈပ႐ားေဆာင႐ြကမႈကအသားေပးေသာ အခကမား ပါဝငပါသည။

ေလကငခနးမားအပါအဝင သင႐းဆငရာပစၥညးအားလးက သင႐းမစတငမ ျပနလညသးသပရန အထး တကတြနးလပါသည။ သင႐းဆငရာပစၥညးမားတြင သငတနးအစအစဥ၊ Power Point ဆလကမား၊ သငတနး တကေရာကမညသမားအတြက ေဝငေပးအပမည အေထာကအကျပစာမားႏင ဤသငတနး ဥးေဆာငပပးသ လမးညႊနစာအပပါဝငပါသည။ ထပစၥညးမားႏငအတ ဥးေဆာငပပးသမားအတြက အေသးစတျဖညစြက သတငး အခကအလကမားေပးအပမည ကေလးလပသားဆသညက နားလည သေဘာေပါကျခငး ဟသည အရငးအျမစ စာတမးလညး အတပါရပါမည။

4

သင႐းက တငဆကျပသမညသမား

ဤသင႐းက ေခါငးေဆာငပပးမညသ (lead facilitator)တစဥးမ ဥးေဆာငၿပး တေယာက သ႔မဟတ တေယာက ထကပေသာ ပးတြပပးမညသမားမ အေထာကအကေပး၍ လပေဆာငသြားရနျဖစပါသည။ သငအေနျဖင မကႏာ စညေဆြးေႏြးမႈမား သ႔မဟတ သးသန႔အထးျပအေၾကာငးအရာ/ ပမ နကနစြာ ေဆြးေႏြးရမည အေၾကာငးအရာမား (ဥပမာအားျဖင ကမၻာအဆင၊ အမးသားအဆင ကေလးလပသား ဆငရာခန႔မနးေလလာမႈမား သ႔မဟတ ယငးႏင သကဆငသည ျဖစေပၚလာေစေသာအေၾကာငးခ၊ ေနာကဆကတြ အကးဆကမား) စသညတ႔က ေဆြးေႏြးရန အတြက အျခားေသာကၽြမးကငပဂၢလမား ကလညး ဖတၾကားလပါက ဖတၾကားႏငပါသည။

ထသ႔ဖတေခၚရာတြင သငအေနျဖင သငေလာေသာ ကၽြမးကငသ သ႔မဟတ အရငးအျမစ ပဂၢလက သငတနး မစတငမ ႀကတငသတမတေ႐ြးခယထားရမညျဖစၿပး ၎တ႔က သင႐းပါ အေၾကာငးအရာမား ႏင သငတနးမေမာလငခကမားကလညး အကဥးခပႀကတင႐ငးျပထားရနလသည။ ထသ႔ လပဂၢလ တစဥးျခငးစက သငတနး အစအစဥမားတြင ဖတၾကားထညသြငးျခငးသည ထးျခားေကာငးမြနေသာ တနဖးမားက ထြကေပၚလာေစၿပး ၎တ႔၏ ကယစားျပပါဝငျခငးမားသညလညး ပမႀကးမားၿပး ထးျခားကြျပားေသာ နားလည သေဘာေပါကမႈ၊ ပမအားေကာငးေသာ မကႏာစည/အပစငယခြ၍ ေဆြးေႏြးျခငးမားက ျဖစထြနးလာေစၿပး ပမ ေကာငးမြနေသာ သငတနးမ အကးရလဒမား၊ အဆးသတ ထြကေပၚလာသညမားကရရေစရန အေထာကအက ျပသည။

သငတနးပ႔ချခငးသငတနးေနရာ

သင႐းတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားႏင သငတနးတကေရာကမညသမား ေ႐ြးခယျခငးသည အေရးပါ သကသ႔ မနကနေသာ သငတနးေနရာေ႐ြးခယျခငးသညလညး အေရးႀကးသည။ အားလးအတပါဝငေစေသာ သငတနးပစႏင အခနးတြငး စားပြမားက ကယျပန႔စြာ ထားရႏငမည (သမား႐းက စာသငခနးကသ႔ စားပြႏင ကလားထငမား အတနးလကစထားျခငးမးမဟတဘ) အေထာကအကျပ သငတနးေနရာတစခအား ေ႐ြးခယ ရန တကတြနးပါသည။ လအမားလညလညသြားလာရနႏင ေခတအနားေပးခနမားအတြက ေနရာမားကပါ ထညသြငးစဥးစားသငပါသည။ အခနကနသကသာေစရနအတြက ေန႕လညစာစားသညေနရာသညလညး အလပ႐ သငတနးေပးရာေနရာႏင နးကပသငပါသည။

မရငးႏးေအးစကမႈမားကၿဖခြျခငးမားႏင တကကြလႈပ႐ားကစားနညးမား

၎တ႔သည သငတနးေပးရာတြင အေရးႀကးသည။ ၎တ႔ကလပေဆာငျခငးျဖင သငတနးတြင ပါဝငသမားက တေယာကႏငတေယာက သကၽြမးရငးႏးေစရန အခြငအလမးျဖစေစၿပး ဥးေဆာငပပးသ မားအေနျဖငလညး သကေတာငသကသာရေသာ၊ သမား႐းကသပမဆနေသာ ေလလာသငယမႈ ပတဝနးကငက ဖနတးေပးၿပး ခတဆကထညသြငးေပးမည နညးလမးမးစကလညး အသးျပထညသြငး ႏငသည။ ေနာကဆကတြ (၁) တြင ေပးထားသည နမနာပစမားကၾကညပါ။

မရငးႏးမႈၿဖခြသညနညးလမးတစချဖင တေန႕တာက စတငရနစဥးစားထားၿပး အျခားအရာမားကလညး ပမအသး ျပလပါက သးႏငရန အသငထားရပါ (ဥပမာအားျဖင အခနး (၄) ကေလးလပသားႏင ပတသက၍ တကေရာက သမား၏ လပေဆာငႏငသညမားက ေဆြးေႏြးျခငးမား မစတငမ)။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထလႈပရားမႈမားသည တေတာငးၿပး လပကငရလြယကသည။ သငအေနျဖင သငတနးသ၊ သငတနးသားမားအတြက “ခြနအားျမႇငတင တကကြေစရန” လပေဆာငသငသညဟ စဥးစားမသည အခနတငး ထလႈပ႐ားမႈမားက အသးျပႏငသည။

5

သင႐းက တငဆကျပသျခငးမားႏင ေလကငခနးမား

သင႐းသည အတ႕အျပနလပေဆာငမႈႏင အားလးအတပါဝငေစျခငးမား ျမငမားစြာရရရန ေရးဆြထားသည။ သငတနးတကေရာကသမားသည သငတနးတေလာကလး တကကြၿပး ေကာငးစြာပါဝငမႈရေစရနအတြက အပစငယမားခြ၍ ေလကငခနးလပျခငးမားက ဥးစားေပးထညသြငးထားသည။ ေလကငခနးမားသညလညး ထ႔ေၾကာင မ႐မျဖစအေရးႀကးသည။ ၎တ႔သည ေလလာသငယျခငး၊ အသပညာမားဖနတးျခငးက ပပးေပး သလ အျပနအလနေျပာဆေဆြးေႏြးမႈႏင သငတနးတကေရာကသမားအၾကား သင႐းက ေကာငးစြာနားလညမႈ ျဖစေပၚေစသည။ သငတနးတကေရာကသမားသည သငတနးသ႔မလာေရာကမ တဥးႏငတဥး သကၽြမးေကာငးမ သကၽြမးေပမည (ထ႔အတ ၎တ႔၏ သကဆငရာ လပပငခြင/ တာဝနယရသညေနရာ)။ သ႔ေသာ ၎တ႔သည ဤသင႐းက မတညေသာ အျမင႐ႈေထာငမား၊ ေနာကခအေၾကာငးမားျဖင လာေရာကၾက ျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ထသငတနးတကေရာကသမားက အတတကြလပကငေဆာင႐ြကၾကရန အားေပး တကတြနးျခငးသည သငတနး၏ အေရးပါေသာက႑ျဖစၿပး ယငးသည သင႐းကေနာကဆကတြ လကလျဖညစြက လပေဆာငရန အတြက ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈ၊ အျပနအလနေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမားက တးျမငေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ေလကငခနးမားသည သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင ၎တ႔သတမတေဖာျပေသာ ျပနာမားက ေျဖ႐ငးႏငမည ကယပငနညးစနစမားႏင ႐ငးလငးခကမားကလညး ကယတငဖနတးႏငရန ေရးဆြေဖာေဆာင ထားသည။

အပစငယမားျဖင ေဆြးေႏြးျခငး

သင႐းတြငပါရသည ေလကငခနးအေတာမားမားသည မကႏာစညေဆြးေႏြးမႈၿပးေနာက အပစငယမားျဖင ေဆြးေႏြးျခငးမား အေပၚတြင မတညသည။ အဖြ႕တစချခငးစရ လနညးနညးစက မကႏာစည ေဆြးေႏြးျခငး တြင ပါဝငရန မဝမရျဖစမႈ နညးသြားေစၿပး ပမေျပာဆၾကရနႏင အတပမပါဝငေဆြးေႏြးႏငသည ပတဝနးကင တစချဖစသြားေစရနျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ေလကငခနးတစခစတငးတြင သငတနးသ/သားမား အေနျဖင တညေသာ အပစတစခတညးတြငသာ မျဖစေစဘ ဥးေဆာငပပးသအေနျဖင ပညာရပဆငရာ ကၽြမးကငမႈ၊ စတပါဝငစားမႈ စသညတ႔အလက အပစမားက စားပြအလက သ႔မဟတ သငတနးသားမား ေရာေႏာ၍ ေသာလညးေကာငး၊ တစဥးျခငးစက နပါတ (၁) မ (၄) အထေရတြကေစၿပး ေလကငခနးအတြက အပစ ငယမားခြျခငးကေသာလညးေကာငး ျပလပသငပါသည။ အပစမားအေနျဖင မတစေရးမညသႏင ျပနလညတငျပမညသ တစဥးက သေဘာတေ႐ြးခယရမည။

Flipchart မားအသးျပျခငး

Flipchart မားက သငတနးသားမား ဥာဏဖြငေဆြးေႏြးျခငးႏင ၎တ႔၏ ထငျမငယဆခကမားက မကႏာစည ျပနလညမတငျပမ အသးျပရနအတြက ေလကငခနးမားတေလာက အသးျပသြားရမညျဖစသည။ သ႔ေသာလညး Flipchart မားအသးျပျခငးသည ရဖနရခါ စနေခၚမႈမားက ျဖစေစသည။ သငတနးတြင တကေရာကသမားက ႀကးမားၿပး ႐ငးလငးစြာဖတႏငေသာ စာလးမားက အျပာ သ႔မဟတ အနကေရာင မာကာ ေဘာပငမားျဖင (ျမငသာေစရန) ေရးသားေပးရန တကတြနးၿပး စာေၾကာငးအျပညအစ မဟတဘ ပြငအမတ (Bullet point) မား အဓကစာလးမားက အသးျပေရးသားရန အသေပးရမည။

6

အခနးမားႏငေလကငခနးမားအတြက အေသးစတ လမးညႊနခကမား

ႀကဆျခငးႏင မတဆကျခငး (မနစ ၃၀)သင႐းက သငတနးတကေရာကသမားအား ႀကဆျခငးျဖငစတငၿပး ဥးေဆာငပပးသမ အဖြင စကား ေျပာၾကားျခငးျဖင ဆကလကလပေဆာငမညျဖစသည။ ယငးသည သမား႐းက ပစမဟတ ဘ လြတလပသည ပစလညးျဖစႏငၿပး သငအေနျဖင အစးရအႀကးတနးအရာ႐ သ႔မဟတ ILO မ ႀကဆႏႈတခြနးဆကစကား ေျပာၾကားျခငးျဖငလညး လပေဆာငႏငသည။ ထ႔ေနာကသင႐း အေၾကာငး မတဆကရနျဖစၿပး ရည႐ြယခကမားႏင ဖြ႕စညးပ၊ သငတနးတကေရာကသမား အေနျဖင သငတနးမရရရန ေမာလငထားသညမားစသညတ႔ျဖငေ႐႕ဆကရမည။ ထအခနတြင သငတနးက ဥးေဆာငပပးသြားမညသ၊ အတပပးသြားမညသမားႏင သင႐းက ပ႔ခသြားမည အျခားေသာ ILO ကယစားလယမား သ႔မဟတ ပညာ႐ငမားက မတဆကျခငးမား ျပလပသင သည။ ထအခနတြင သင႐း၏ အေနအထား၊ သငတနးတြငး အေျခအေနမားက ႐ငးျပၿပး လြတလပေသာ၊ သမား႐းကပစကမဟတေသာ၊ အားလးအတပါဝငရမည ခဥးကပနညးမး ျဖစေၾကာငးက ႐ငးလငးရမည။ အဆးသတအေနျဖင လအမား စကားေျပာဆၾကျခငး၊ အျပနအလနတ႕ျပနၾကျခငးမားျဖစေစရနအတြက ေလကငခနး ၁ : မရငးႏးေအးစကမႈမားၿဖခြျခငး - တဥးႏင တဥးသရရန ဟေသာေလကငခနးက စတငရမည။ ဤေလကငခနး၏ အေရးႀကးေသာ ရည႐ြယခကမာ သငတနးတကေရာကသမားအားလးက မတဆကျခငး အပါအဝင ပြငလငး လြတလပေသာ ေဆြးေႏြးမႈႏင ပါဝငေဆာင႐ြကမႈမားက ျဖစေစမည သမားရးက၊ ပစက မဟတ ေသာ လြတလပသည သငတနးတစခအေနျဖင ဖနတးျခငးလညးျဖစသည။ ထသ႔လပေဆာငျခငး သည ပမေအာငျမငေသာ သငတနးရက တစခက ျဖစေစမညျဖစသည။

အခနး ၁ : ကေလးလပသားက အဓပၸာယဖြငဆသတမတျခငးႏင သရနားလညျခငး (တနာရ)

သင႐း၏ ပထမဆး နညးပညာပငးဆငရာအခနးသည ကေလးလပသားဟေသာ အဓပၸာယက ဖြငဆသတမတျခငးႏင နားလညမႈမားက ပမတးျမငေစျခငးျဖစသည။ ယငးသည သငတနး တကေရာကသမားက ILO ႏင UN ျပ႒ာနးခကမားမ ရယထားေသာ ကေလးလပသားဆငရာ ႏငငတကာ အဓပၸာယဖြငဆခကမား၊ အဆးဝါးဆးပစျဖင ကေလးလပသားမားက ခငးေစျခငးႏင ေဘးအႏရာယရေနေသာ ကေလးလပသားမားဆငရာ ဖြငဆခကမားက တငျပမညျဖစသည။ ဤအပငးသည ILO ၏ သကဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားႏင တကတြနးအဆျပခကမား၊ ထ႔အတ UN ၏ ကေလးသငယအခြငအေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကတ႔က သငတနးသားမားအား မတဆက ေပးျခငး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငမ သကဆငရာ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားကလညး တငျပမညျဖစသည။ ဤအပငးၿပးသညေနာက သငတနးတကေရာကသမားသည ကေလးလပသားမား၏ လကၡဏာ က ဖြငဆသတမတျခငး၊ အလပလပႏငသည အနမဆးအသက၊ “ကေလးအလပ” ဟေသာ အသးအႏႈနးက နားလညျခငးႏင အဆးဝါးဆးပစ ကေလး လပသား မား၏ သြငျပငလကၡဏာမား စသညတ႔က ေကာငးစြာသေဘာေပါက နားလညသြားမညျဖစသည။ ဤအခနးတြင Power Point ျဖင တငဆကျပသျခငး၊ သငတနးသားမားႏင အေမးအေျဖ၊ ေလကငခနး ၂ : ဥပေဒ၊ စညးမဥး

7

စညးကမးမားႏင ကေလးသငယ အကာအကြယေပးေရးတ႔မ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက ခြျခား သတမတျခငး ေလကငခနးမားပါရမညျဖစသည။ အတတကြေပးအပမည ကေလး လပသားက သရနားလည သေဘာေပါကျခငးဟေသာ အရငးအျမစစာတမးတြင ဤအခနး၌ အသးဝငေသာ အေသးစတ အခကအလကမားပါရၿပး ILO ၏ ျပ႒ာနးခကမားႏင တကတြနး ေထာကခခကမား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးဆငရာ UN ၏ ျပ႒ာနးခက၊ ျမနမာႏငင စက႐ အကဥပေဒ၊ ေစးဆငႏင အလပ႐မားအကဥပေဒ၊ ေရနေျမအကဥပေဒ (အလပသမားမားႏင လမႈဖလေရး) စသညတ႔လညး ပါဝငသည။ တငဆကျပသမႈမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚတြင အေျခခ၍ သငတနးတကေရာကသမားသည အဖြ႕ငယမားခြကာ ကေလးလပသားမားႏင ပတသကသည အမးသားအဆင ဥပေဒေရးရာမား၊ အစးရ၏ အခနးက႑ စသညတ႔က နကနစြာ စစေဆးေလလာရမည ေလကငခနး (၂) က ဆကလကလပေဆာငကာ (၁) ဥပေဒႏင မဝါဒမားအတြငး ကြာဟခကမား (၂) မတညေသာ အစးရဝနႀကး႒ာနမားႏင အဖြ႕အစညးမား အၾကား အကာအကြယေပးေရးဆငရာ ကြာဟခကမား (၃) ကေလးမားအတြက ေဘးအႏရာယ ရေသာအလပ ဟ စဥးစားသတမတႏငမည အလပမားစာရငး စသညတ႔က သးသပေဆြးေႏြးရမည ျဖစသည။

အေထာကအကျပေပးေဝေသာစာ႐ြကစာတမးမား သးခက ဤအပငးၿပးဆးခနတြင သငတနး တကေရာကသမားအား ေဝငေပးသငပါသည။

X ကမၻာတဝမးတြင ကေလးမားသည မညသညအလပအမးအစားမားက လပေနၾက ပါသလ ?

X ေဘးအႏရာယ႐ေနေသာကေလးလပသားဟသညမာ ဘာပါလ?

X ILO ၏ စႏႈနးမားႏင အျခားေသာႏငငတကာျပ႒ာနးခကမား

အခနး ၁ တြငပါရသည အဓကအသေပးလေသာ အေၾကာငးအရာမားမာ - X ေဘးအႏရာယရေနေသာကေလးလပသားမားသည အဆးဝါးဆးပစျဖင ကေလး

လပသား ခငးေစျခငးတြင ပါဝငေနသည အႀကးဆးအမးအစားျဖစၿပး ကေလးငယမားက ေသေကျခငး၊ ထခကဒဏရာရျခငး သ႔မဟတ နာမကနးျဖစျခငးမားက ျဖစေစရန ဥးတညေနေသာ အလပမားျဖစသည။

X ျမနမာႏငငရ အမးသားဥပေဒမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားသည ႏငငတြငးရ ကေလး လပသားကစၥရပမားက ဆန႔ကငမည အားေကာငးခငမာေသာ အကာအကြယမား ျဖစေစရနအတြက ႏငငတကာစႏႈနးမားျဖင ကကညသငသည။

X ကေလးမားလပသည အလပတငးသည ကေလးလပသားအျဖစ မယဆႏငပါ။ တခ႕ ေသာ အလပမားသည ကေလးမားအတြက အကးျဖစထြနးမႈမားျဖစေစၿပး အ႐ြယ ေရာကသ တစဥးကသ႔ အကးျပအရာေရာကေသာဘဝတစချဖစေစရန ျပငဆငမႈမား ျဖစေစသည။

8

အခနး ၂: ကမၻာအဆငႏင အမးသားအဆင ကေလးလပသားဆငရာ ခန႔မနးေတြ႕ရခက မားက သရနားလညျခငး (တနာရ)

ဤအခနးတြင ILO ၏ ကမၻာအဆင ကေလးလပသားခန႔မနးေတြ႕ရခက၊ တကမၻာလးအႏ႕ပ႕ႏ ျဖစပြားမႈ အတငးအတာ၊ ေဒသတြငးႏင က႑အလကခန႔မနးေတြ႕႐ခကမား စသညတ႔ႏငအတ ျမနမာႏငင လပသားအငအားစစတမးရလဒမားကပါ မတဆကတငျပသြားမညျဖစသည။ ဤအခနးအဆးတြင သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင ျမနမာႏငငရ ကေလးလပသား အေျခအေန၊ ကမၻာအဆင၊ ေဒသတြငးအဆင ကေလးလပသားဆငရာမား၏ အေနအထားက နားလညသြားသငၿပး ႏငငအတြငးရ ျပနာမား အေသးစတအအခကအလကမားကပါ နားလညသြားရမညျဖစသည။ ယငးသည အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ လပေဆာငခက မားသည အမးသားအဆင၊ ရပ႐ြာလထတြငးႏင ေဒသတြငး အဆငမားတြင အေရးႀကးေၾကာငး (အခနး ၄ တြင ေဆြးေႏြးသည) က ဥးေဆာငပပးသမ အေလးေပးေျပာၾကားႏငသည အေျခခသတငးအခကအလကမားပငျဖစသည။ ၿပးေနာက Power Point ျဖင ခပတတ တငဆကျပသမႈ၊ အေမးအေျဖႏင ေလကငခနး ၃ : ျမနမာႏငငရကေလးလပသားမားအေနျဖင ထခကႏငေခရသည မား ေျမပဆြျခငး စသညတ႔ရမညျဖစသည။

ဤအခနးအတြက အေထာကအကေပးမည အခကအလကမားက ကေလးလပသားဆသညက နားလည သေဘာေပါကျခငး စာတမး၌ ေတြ႕ႏငပါသည။ သငအေနျဖငလညး သငကယတင ျမနမာႏငင လပသား အငအားစစတမးက အသးျပႏငရနအတြက ရငးႏးကၽြမးဝငေအာင လပေဆာငထားသငပါသည။ ယငးသည စစတမးဆငရာ အမးသားအဆင အခကအလကမား၊ အေျခအေနမားက တငျပေဆြးေႏြးရန စစတမးဆငရာ ကၽြမးကငပညာ႐ငက ဖတၾကားထားသည ဆလငပင သငအေနျဖင ဤအခနးကဥးေဆာငသြားႏငရနအတြက လ႕ဝကစြာ ေလလာထား သငေသာ ေနာကခအေၾကာငးအရာမား ဤစစတမးတြင ကြယဝစြာပါရသည။

တငဆကျပသမႈၿပးေနာက ေလကငခနး (၃) တြင ေမးခြနးေပါငးမားစြာ ေျဖဆရနအတြက သငတနးတကေရာကသမားက အပစငယမား ခြ၍အလပလပခငးမညျဖစသည။ ထသ႔စေပါငး လပေဆာငျခငး၏ ရလဒမားသည သငတနးသားမား၏ ကေလးလပသားအေပၚ နားလည သေဘာေပါကမႈမားက ပမနက႐ႈငးၿပး ကယျပန႔စြာ သရလာမညျဖစသည။ အသားေပးေဆြးေႏြး ရမညမားမာ (၁) ကေလးလပသားမားက ထခကႏငေခရေနေသာ စးပြားေရးက႑မားႏင လပငနးမား၊ (၂) သးသန႔နယပယ၊ ၿမ႕ေတာ သ႔မဟတ ေဒသမား အပါအဝင ထခကႏငေခရေသာ ပထဝဝငအေနအထားမား (၃) ကေလးလပသားမားက အသးျပေနသည အလပအမးအစား သ႔မဟတ အလပအကငမား (၄) ျမနမာႏငငတြင ကေလးသငယကနကးျခငးႏင ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားမားႏင ဆကစပေသာ ထခကႏငေခရသညမားႏင ကေလးလပသားမား ထြကေပၚ ရာ၊ ျဖတသနးသြားလာရာ၊ ေ႐ႊ႕ေျပာငးသြားလာရာေဒသမား စသညတ႔ျဖစသည။ သငအေနျဖင သငတနးသားမား အဖြ႕လကေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚ အေျခခ၍ မတစမား မတသားထားသငၿပး ႏငငတြငးရ ကေလးလပသား ဆငရာ “ထခကႏငေခ႐သညမားက ဆနးစစေလလာမႈ” ပဏာမ တငျပမႈတစခအျဖစ ၎တ႔က ျပနလည စစညးတငျပႏငသည။

9

ဤအခနးတြငေပးထားသည အေထာကအကျပစာတမးႏစခမာ : X ေဒသတြငး ကေလးလပသားပ႕ႏ႕ျဖစပြားမႈ

X ျမနမာႏငငလပသားအငအားစစတမးမ ေတြ႕ရခကမား

အခနး(၂) မ အဓကအသေပးလေသာ အေၾကာငးအရာမာ : X ကေလးလပသားသည ေဒသအားလးရ ႏငငမားႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အဆငအားလးတြင

သကေရာကခစားေနရသည ကမၻာလးဆငရာ ျပနာတရပျဖစသည။ သ႔ေသာလညး တကမၻာလးအတငးအတာျဖင ကေလးလပသားအမားစကမ အာ႐ပစဖတ ေဒသတြငသာ ေတြ႕ရသည။

X ကေလးလပသားမားက စကပးေရး၊ ေရလပငနး၊ ေဆာကလပေရး၊ ကနထတလပေရး၊ ဧညခႀကဆေရးဝနေဆာငမႈလပငနးမားႏငအျခားလပငနးမား အပါအဝင သမား႐းက ႏင သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးလပငနးမား၊ က႑မးစႏင လပငနးမးစတြင ေတြ႕ရသည။

X ျမနမာႏငငတြင ကေလးလပသားမား (၁) သနးေကာရေနၿပး တဝကေကာေကာ (၆၁၆,၈၁၅) မာ ေဘးအႏရာယရေသာအလပမားလပေနၾကရသည။

အခနး ၃ : ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာကဆကတြ အကးဆက မား (တနာရ)

ဤအခနးတြင ကမၻာအဆင ကေလးလပသားမား ျဖစေစရသည အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာကဆကတြ အကးဆကမား၊ ျမနမာႏငငႏင အာ႐ေဒသတြငး အေျခအေနမားတြင ကငသးမႈ မားက ဆနးစစမညျဖစသည။ ယငးက အမေထာငစဝငေငြနညးပါးျခငးႏင အရညအေသြး႐ေသာ ပညာေရးက လကလမးမမႈမရျခငး စသညအခကမားအပါအဝင ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငးအရငးမားက စစညးျခငးျဖင စတငၿပး ကေလးသငယ၏ ကနးမာေရး၊ ေဘးကငး လၿခေရး၊ ႐ပပငးဆငရာႏင စတပငး-လမႈေရးပငးဆငရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစသညတ႔ျဖင ကေလး လပသားအေပၚ သကေရာကခရေသာအခကမားႏင မသားစ၊ ရပ႐ြာလထ၊ လ႕အဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရး စသညတ႔အေပၚတြင ေနာကဆကတြအကးရလဒမား စသညတ႔က ျပနလညသးသပ ျခငးမား ဆကလကလပေဆာငရမညျဖစသည။

ဤအခနး၏ အဆးပငးတြင (အခနး ၂ တြင ေလလာေဆြးေႏြးခသညမားအေပၚအေျခခ၍) သငတနး တကေရာကသမားသည ကေလးလပသားျဖစေစသည ဘတညေသာ အခကအလက မားက စာရငးျပစႏငမည ျဖစၿပး ကေလးလပသားပေပာကေရးသည ကေလးအတြကသာ မဟတဘ လ႕အဖြ႕အစညးႏင ႏငငစးပြားေရးအတြကပါ အဘယေၾကာငအေရးႀကးသညက နားလညလာမညျဖစသည။ ဤအခနးတြင Power Point ျဖင တငဆကျပသျခငး၊ အေမးအေျဖ က႑ႏင ေလကငခနး ၄ : ကေလးလပသားျဖစေစရသည အေၾကာငးရငးမား ႏငေနာကဆကတြအကးဆကမားကး နကနစြာသရနားလညေစျခငး စသညတ႔ပါဝငမညျဖစသည။

ကေလးလပသားျဖစေစရသည အေၾကာငးရငးမားက ေဆြးေႏြးရာတြင ဥးေဆာငပပးသမ အထး အေလးထားေျပာၾကားရနမာ ကေလးသငယမားက အလပခြငသ႔ တြနးပ႔ေသာ အဓက

10

အေၾကာငးရငးသည ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေၾကာငျဖစေသာလညး ယငးအခကတစခတညးေၾကာငသာ မဟတဟေသာအခကက ေျပာၾကားရန အေရးႀကးသည။ ကေလးလပသားပစအားလးသည ဆငးရႏြမးပါးမႈတစခတညးေၾကာင မဟတပါ။ ယငးႏင ပတသကသည အေသးစတ အခကအလကမားႏင ကေလးလပသားျဖစရျခငး၏ ေနာကဆကတြအကးဆကမားက ကေလး လပသားဆသညက သရနားလညျခငး စာတမး၌ ေတြ႕ႏငသည။

ဤအခနးတြင Power Point ျဖငတငဆကျပသမႈမားမာ အလြနအေရးႀကးသည။ ယငးသည သငတနးသားမားက ကေလးလပသားမားျဖစရသည အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာကဆကတြ အကးဆကမားက (အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားႏင အျခားေသာ အကးသကဆင ပတသကသမား၏ ခငမာအားေကာငးစြာႏင ႐ႈပေထြးခကခစြာ မဟာဗဟာကျပနလည တ႕ျပနလပေဆာငမႈ၏ အေရးပါမႈက ညႊနျပေနေသာ) အျပညအဝ၊ မညမခကခမႈ႐သညဟသည အတငးအတာအထနားလညသေဘာေပါကသြားမညျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ထနညးတ အေရးႀကးသညမာ ဤအခနးတြင ပါ႐သည ေလကငခနးျဖစသည။ သငတနးတကေရာကသ မားက အဖြ႕ငယေလးဖြ႕ခြခငးၿပး ေအာကပါအေၾကာငးအရာမားက ေဆြးေႏြးေစမညျဖစသည (၁) ျမနမာႏငငတြင ကေလးလပသားျဖစေစသည အေၾကာငးရငးမား (၂) ႏငငတြငးရ ကေလး လပသားအျဖစထခကလြယမႈ ျဖစေစေသာ ကေလးအမးအစားအပစမား (၃) ကေလးသငယမား ၏ ထခကလြယမႈက ျဖစေစေသာ ထခက ႏငေခရသည အခကအလကမား (risk factors) (၄) ကေလးသငယ၊ ရပ႐ြာလထႏင တငးျပညအေပၚတြင ကေလးလပသားမားေၾကာင ျဖစေပၚလာ သည ေနာကဆကတြအကးဆကမား စသညတ႔ျဖစသည။

ဤအခနးအဆးပငးတြင သငတနးသားမားအားေဝငရနမာ - X ကေလးလပသားျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမား၊ ထခကလြယမႈႏင ေနာကဆကတြ

အကးဆကမားက နားလညျခငး

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာမားမာ : X ဆငးရႏြမးပါးမႈသည ကေလးလပသားျဖစေစသည တစခတညးေသာ အေၾကာငးရငးခ

မဟတပါ။ တခါတရ ပညာေရးကလကလမးမမျခငး၊ ခြျခားဆကဆခရျခငး၊ သဘာဝ ေဘးအႏရာယမား သ႔မဟတ ျပညတြငးပဋပကၡမား၏ ဒဏက ခစားရျခငး၊ ယဥေကးမႈ ထးတမးစဥလာမားႏင ယၾကညမႈမား၊ တရားဥပေဒအရ အေရးယေဆာင႐ြကႏငမႈမရျခငး စသညတ႔အပါအဝင အျခားေသာ အခကအလကမားေၾကာင ကေလးသငယမားက လပငနးခြငသ႔ တြနးပ႔သညမားလညးရသည။

X ကေလးလပသားသည ကေလးမား၏ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရး၊ ၎တ႔၏ ႐ပပငးဆငရာ၊ စတပငး - လမႈေရးပငးဆငရာ ဖြ႕ၿဖးမႈမားက ထခကေစၿပး ဘဝေနာက ပငး အ႐ြယေရာကလာခနတြင သငေလာေကာငးမြနသည အလပက လပကငႏငရန အဟန႔အတားျဖစေစျခငးတ႔ ျဖစႏငသည။

X ကေလးလပသားသည ကေလးအတြကသာမကဘ ၎၏ မသားစမား၊ ေဒသခ ရပ႐ြာ လထမား၊ လ႕အဖြ႕အစညးႏင စးပြားေရးတ႔ကပါ အႏႈတသေဘာေဆာငသည သကေရာကမႈမား ျဖစေစႏငသည။

11

အခနး ၄ : ကေလးလပသားပေပာကေရးအတြက လပေဆာငခကမား (၁နာရ ၄၅ မနစ)

ဤအခနးသည ကေလးလပသားႏင ၎တ႔၏အဆးဝါးဆးပစမားက အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး မားအေနျဖင ေျဖ႐ငးလပေဆာငရမည အခကမားက အဓကဥးတညထားသည။ ယငးသည သင႐း၏ အရညဆး ေသာအပငးျဖစၿပး အျခားအခနးမားႏင သငတနးသးအခကအလကမားစသညတ႔၏ အလးစအေရးပါမႈက လႊမးၿခညႊနျပထားေသာအခနးလညးျဖစသည။ သငအေနျဖင အခနး(၃)ၿပးဆး၍ ဤအခနးမစတငမ ေပးထားသည တကကြလႈပ႐ားကစားနညးမား (ေနာက ဆကတြ ၁ တြငၾကည) မ တစခက အသးျပႏငၿပး သ႔မသာ ဤအခနးကမစတငမ အေရးႀကး ေသာေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရနအတြက လနးဆနးၿပး အာ႐စးစကႏငမညျဖစသည။

ဤအခနးအဆးတြင သငတနးသ၊ သငတနးသားမးသည ကေလးလပသားပေပာကေရးအတြက ၎တ႔ ပါဝင လပေဆာငရသည က႑ အေရးႀကးပက နားလညသေဘာေပါကသြားယသာမက ၎တ႔၏သကဆငရာ႒ာနမ လပပငခြငေပးအပမည ေနရာမားတြင ထအခနးက႑က ဝငေရာက လပေဆာငလသည ဆႏၵျဖစေပၚျခငး၊ တာဝနယလပကငလျခငးမားလညး ျဖစေပၚလာသင ေပသည။

ဤအခနးတြင CSO မား၏ အခနးက႑က အကဥးခပေဖာျပထားသည Power Point Slide ျဖငစတငၿပး မတဖကပစျဖငခဥးကပလပေဆာငျခငး၏အငအား၊ ႏးၾကားအသျမႇငတငရနအတြက အဓကလပေဆာငခက မား၊ အသေပးတငျပျခငးႏင ေစာငၾကညေလလာျခငးလပငနးမားလညး ပါဝငသည။ သ႔ေသာလညး ဤအခနး ၏ ရည႐ြယခကမာ CSO မားအေနျဖင ၎တ႔လပႏငသည/ လပသငသညမားက ေျပာျပျခငးထက ၎တ႔ လပေဆာငရမည လပငနးမားႏင ၾကားဝင ကညမႈမားက ၎တ႔ကယတင ေလကငခနးတေလာကလး သတမတေဖာထတသြားေစရန သာ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအခနးက အေမးအေျဖက႑မားျဖင ေ႐႕ဆကသြားၿပး ေလကငခနး ႏစချဖင အဆးသတရမညျဖစသည။ ေလကငခနး ၅ : ကေလးလပသား ပေပာကေရးအတြက အရပဘကလ႕အဖြ႕အစညးမား၏ လပေဆာငခကမားက အားေကာငးေစျခငးႏင ေလကငခနး ၆ : ေနာကဆကတြ လကလျဖညစြကေဆာင႐ြကရမည ကစၥရပမား တ႔ျဖစသည။

ထေလကငခနးမား၏ ပထမဆးတစခတြင သငတနးတကေရာကသမားက အဖြ႕ငယမားခြၿပး ေအာကေဖာျပပါ အဓကကစၥရပသးခမ တစခစက သးသပေဆြးေႏြးေစရမညျဖစသည။ (၁) ကေလးလပသားဆန႔ကငေရး အတြက ရပ႐ြာလထအဆင ခတဆကလပေဆာငျခငး၊ (၂) ကေလးလပသားပေပာကေရးအတြက သေဘာတညမႈေဆာကတညျခငးႏင မတဖကဖြ႕ လပေဆာငျခငး၊ (၃) အစးရႏင မဝါဒေရးရာမား အျပနအလန ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈတြင အရပဘက လ႕အဖြ႕အစညးမား ခတဆကပါဝငမႈ စသညတ႔ျဖစသည။ ထကစၥရပမား ၿပးေနာကတြင ဒတယေလကငခနးမာ ေဖာျပပါအဖြ႕မားအေနျဖင လပေဆာငသငသညဟ ထငျမငယဆေသာ အဓက လပေဆာငခကအဆငမားက စာရငးျပစေစရနျဖစသည (၁) အစးရ (၂) ၎တ႔၏ သကဆငရာ အဖြ႕အစညး (၃) ၎တ႔ကယတင အလပခြငထတြင CSO မားအေနျဖင တငျပ အသေပးရန တ႔ျဖစသည။

12

အခနး (၄) တြင အဓကအသေပးလသညအေၾကာငးအရာမားမာ : X ကေလးလပသားကစၥရပသည ဘကေပါငးစ၊ ေထာငေပါငးစမ အကးသကဆင

ပတသကသ အသးသး၏ တ႕ျပနလပေဆာငမႈမားျဖင ေဆာင႐ြကရနလအပသည ႐ႈပေထြးေသာျပနာတရပျဖစသည။

X ကေလးလပသားဆန႔ကငေရးတြင CSO မားထမရႏငသည အဓကနညးလမးမား ျဖစသည ရပ႐ြာလထက အသပညာေပး ျမႇငတငျခငး၊ မဝါဒေရးရာမား တငျပအသေပးျခငး၊ အကာအကြယေပးေရး ဝနေဆာငမႈမားႏင ႏငငတကာမ ပးေပါငးပါဝငေရး စသည အခကမားအားလးက အသးျပရမညျဖစသည။

ျပနလညအႏစခပျခငးႏင အကျဖတျခငး (မနစ ၃၀)

သင႐းအဆးပငးတြင တေန႕တာအတြငးေဆြးေႏြးခသညမားႏင ေလလာသငယခရသညမားက ဥးေဆာင ပပး သမ ျပနလညအႏစခပေပးၿပး သငတနးတကေရာကသမားက ၎တ႔၏ တကကြစြာနားေထာငမႈ၊ ပါဝင လပေဆာငမႈႏင အႀကျပျခငးမားက ေကးဇးတငေၾကာငးေျပာၾကားသငၿပး ေနာကထပအဆငမားက ေဆြးေႏြး ရမည။ သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင သင႐းအကျဖတျခငး ကလညး ျဖညေပးရန ေတာငးဆရမည။ ဥးေဆာငပပးသမ ILO အေနျဖင အဓကဆကလကလပေဆာငမည ေနာကထပ အဆငမားက အၾကမးဖငးတငျပၿပး ပါဝငတကေရာကသအားလးသညလညး ၎တ႕၏ ကယပငစြမးေဆာငရညျဖင ေနာကဆကတြလကလ ျဖညစြက လပေဆာငမႈမားျပလပၾကရန အားေပးတကတြနးသင သည။ ထ႔ေနာကသငတနးက အဆးသတႏငၿပျဖစသည။

13

ေနာကဆကတြ ၁ : မရငးႏးေအးစကမႈက ၿဖခြျခငးႏင တကကြ လႈပရားကစားနညးမား ျဖညစြကခကမရငးႏးမႈမားကၿဖခြျခငးႏင တကကြလႈပရားကစားနညးမားသည ပ၍ သကေတာငသကသာ႐ၿပး၊ သမား႐းက မဆနေသာ သငတနးပစတစချဖစေစရနႏင သငတနးတကေရာကသမားအၾကား ပမေကာငးမြနေသာ ပါဝင ေဆာင႐ြကမႈမားရရရနအတြက ထေရာကစြာအသးခႏငသည။ ေအာကတြင သငအေနျဖင စဥးစားအသးျပႏင ရနနမနာ တခ႕က တငျပထားပါသည။

၁. ဘတညမႈရတတသည အရာမားဤလႈပ႐ားမႈသည သငတနးတကေရာကသမားအၾကား ဘတညမႈရတတသညအရာမားက သတမတခငးျခငး ျဖစသည။ ၂ ေယာကမ ၄ ေယာကခန႔စပါသည အပစငယမားခြပါ။ ၎တ႔အေနျဖင ၎တ႔အၾကားတြင ဘ တညမႈရသည အရာမားက ငါးမနစအတြငး စဥးစားခငးၿပး ေဆြးေႏြးခငးပါ။ ၎တ႔စတငႏငရနအတြက သငအေနျဖင ဥပမာမားျဖင စေပးႏငသည ဥပမာ ႐ပ႐င သ႔မဟတ ဂတပညာ႐င၊ အႏပညာ႐င တဥးတေယာကက ႏစသကျခငး၊ ႀကကႏစသကသည သးသန႔အစားအစာအမးအစား စသျဖင။ လက၍ ေရးမတရန အဖြ႕တစချခငးစမ လတဥးစက တာဝနေပးပါ။ ငါးမနစျပညပါက အဖြ႕မားအေနျဖင ဘတညေသာ အခကငါးခက သ႔မဟတ ငါးခကထကပ၍၊ ႐စခကထကပ၍၊ ဆယခကထကပ၍ စသျဖင မညမစရၾကသညကေမးျမနးၿပး အေရအတြက အမားဆးရသညအဖြ႕က ႐ာပါ။ အဖြ႕တစချခငးစက ၎တ႔၏ ေတြ႕႐ခကမားက ေမးျမနးပါ။ ဤလႈပ႐ားမႈက ျပလပရနအတြက ခန႔မနးေခ (၁၅) မနစခန႔ အခနယသည။

၂. “ဟတက” ဟေသာအေျဖယငးသည လႈပ႐ားမႈႏင ႐ပပငးဆငရာလပေဆာငမႈပါ ပါဝငသည ႐း႐ငးေသာကစားနညး ျဖစသည။ ၎သည ၅ မနစ သ႔မဟတ ၅ မနစေအာကသာၾကာသည။ သငတနးတကေရာကသမားမာ ၎တ႔၏ စားပြ၊ ထငခမား တြငသာ ထငေနရနျဖစသည။ သငတနးဥးေဆာငပပးသမာ အားလးက ေမးခြနးမား ေမးမညျဖစသည။ သငတနးသား တဥး တေယာကသည ေမးသညေမးခြနးက “ဟတက” ဟေျဖပါက မတတပရပရမည ျဖစၿပး ေနာကထပေမးခြနး မေမးမ ျပနလညထငရမညျဖစသည။ ေမးခြနးေပါငးစက ေမးႏငပါသည။ အခ႕ေမးခြနးမားမာ ကယေရးကယတာ သ႔မဟတ မသားစႏင သကဆငေသာ (အထခကမခေသာ အေၾကာငးအရာမးက သတထားပါ) ေမးခြနးမား ျဖစႏငသည။ အျခားေမးခြနးမားသညလညး အလပႏင ပတသကေသာ အျခားကစၥမားႏင ပတသကေသာ ေမးခြနးမားျဖစႏငသည။ ေမးခြနးတတက ျမနျမနေမးၿပး သငတနးသားမားမ ျမနျမနေျဖ ျမနျမနျပနထငရမည ျဖစသည။ ေမးခြနးတြင သငေလာသလ ဟာသေလးမားထည၍ ေမးျမနးျခငးျဖင ပ၍ေပာ႐ြငဖြယရာျဖစေစမညျဖစသည။ အခ႕ေသာ စျပေမးခြနးမားမာ ကေလး႐ပါသလား? ေမြးခငးေမာငႏမ? ေျမးျမစမား? ဥယာဥ တစခရ ပါသလား? ကားပငပါသလား? ၿမ႕ေပၚမာ ေမြးတာလား? ေဘာလးႀကကလား? အမေထာငကၿပးၿပလား? အဝါေရာငက ႀကကပါသလား? အကယ၍ သငတနးသ/သားမားသည စာပြးဝငးတြင စကဝငးပ ထငေနၾကသည ဆပါက ဤေလကငခနးတြင “ဟတက” တခါေျဖၿပးတငး ဘယဘကကပလကခက တခါေ႐ႊ႕ျခငးျဖင လအမား သည စားပြက ပတေနၾကရမညျဖစသည။ ၎တ႔၏ ထငခသ႔ ျပနေရာကသည အခါမသာ ျပနထင ၾကရမညျဖစသည။

၃. သငဘယကလာပါသလ?ဤလႈပ႐ားမႈသည ပ၍႐ႈပေထြးေသာလညး ဆယမနစအတြငး ၿပးႏငပါသည။ ပ၍လြယကျမနဆနေစလလင သငတနးေနရာတြင အတားအဆးမား႐ငးရမညျဖစသည။ ဥပမာ ထငခမားက စားပြမားေအာကသြငးျခငးျဖင သငတနးသ/သားမားအေနျဖင အေတာအသင သကသာစြာ အခနးတြငး လညပတသြားလာႏငမညျဖစသည။

14

သငတနးသ/သာမားအေနျဖင သငတနးအခနးက ၎တ႕၏ႏငငေျမပအျဖစျဖင ျမငေယာငၾကညရမည ျဖစသည။ အေထာကအကျဖစေစရနအတြက သငတနးေခါငးေဆာငသမ အခနးတြငးရသည ပစၥညးမားက အဓက ပထဝဝင တညေနရာမားအျဖစ ဥပမာ ၿမ႕ႀကးမား၊ ကမး႐းတနး သ႔မဟတ အထးျပတငးႏင ျပညနယမား စသျဖင သတမတ ေပးႏငသည။ သငတနးသားမားက ၎တ႔၏ စတကးကအသးျပပါေစ။ ၎တ႕က ေျမပတြင ပါ႐သည တညေနရာ မားႏင ပတသက၍ ေမးခြနးမားေမးမညျဖစသည (ဥပမာ သငဘယမာေမြးခသလ?) ထ႔ေနာက အေျဖေပးသည ေနရာသ႔ ေ႐ြ႕ၾကရနျဖစသည။

ေမးခြနးတစချခငးစတငးက သငတနးသ/သားမား လကေ႐ႊ႕ရမညျဖစသည။ ၎တ႕ေရႊ႕ရမညေနရာသ႔ ေ႐ႊ႕ရန အတြကသာမက ေမးခြနးတခေမးၿပးတငးတြင ေ႐ႊ႕ရမညေနရာတေနသမားအၾကား အျပနအလနတ႕ျပန လပေဆာငၾကရန လေလာကေသာအခနေပးပါ။ အျခားေသာေမးခြနးမားမာ ဘယေနရာမာ ႀကးျပငးခတာလ? ေကာငးတကခတေနရာ? တကသလတကခတေနရာ? အခဘယေနရာမာအလပလပေနသလ? အားလပရက အတြငးမာ ႏငငတြငးက သငအလညသြားခငတေနရာ? သငအေနျဖင အခနးတြငး တေနရာက “ႏငငရပျခား” ဟ သတမတေပးရနလၿပး ႏငငျခားတြင ေမြးခသ၊ ေနထငခသ၊ စာသငၾကားခသ စသျဖင ဘဝတာအတြငး အခ႕ေသာ အခနမားတြင တငးျပညျပငပ၌ ရေနခသမားအတြကျဖစသည။

Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS)

International Labour Organization4 route des MorillonsCH-1211 Geneva 22 – SwitzerlandTel.: +41 (0) 22 799 61 11Fax: +41 (0) 22 798 86 95

fundamentals@ilo.org

www.ilo.org/childlabour

@ILO_Childlabour

ILO Yangon Office

No. 1 Kanbae (Thitsar) RoadYankin Township

Yangon – MyanmarTel: +(951) 233 65 39Fax: +(951) 233 65 82

yangon@ilo.org

www.ilo.org/yangon