1

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve – Yeeie 2

ìerHe: efJeoîeeL³ee¥veer Òel³eskeÀ veJeerve ÒeMve veJ³ee HeeveeJej megª keÀjeJee. i.

mlebYe I mlebYe II (Gllej)

a. ìyee&Fve 3. peefve$eeleerue ®egbyekeÀ efHeÀjJeC³eemeeþer JeeHejleele b. mebIevekeÀ 2. ³ee®³ee GHe³eesieeves G®®e oeyee®eer nJee mees[ueer peeles.

ii. a: efJecees®eve b: Hegve©lLeeHeve iii. HegÀuee®eer DeeJeM³ekeÀ ceb[ues : Òepeveve :: DeefleefjkeÌle ceb[ues : Deeleerue ceb[ueeb®es mebj#eCe *iv. ®etkeÀ MeekeÀenejer ÒeeCeer ns odefJeleer³ekeÀ Ye#ekeÀeb®es (ceebmeenejeR®es) Devve Deens. efkebÀJee mJe³ebHees<eer JevemHeleer (GlHeeokeÀ) ns ÒeeLeefcekeÀ Ye#ekeÀeb®es Devve Deens. v. mJele:®eer HegvejeJe=lleer keÀjC³ee®eer #ecelee Demeuesu³ee, DeefJeYesefole DeMee ÒeeLeefcekeÀ mJeªHee®³ee cetueHesMeeRceOeerue, p³ee iegCeOecee&cegUs

l³ee meJe& ÒekeÀej®³ee ceeveJeer HesMeer efvecee&Ce keÀª MekeÀleele, l³ee iegCeOecee&uee yengefJeOelee cnCeleele. i. (A) De@veeyeervee ii. (C) Heg{®es Hee³e iii. (B) 6 iv. (C) yeerpeeCetOeeveer v. (C) DeefiveMeceve oueeuee ceeefnleer oîeeJeer. i. a. DeveeJeM³ekeÀjerl³ee Jee{uesu³ee leCeebcegUs cegK³e efHekeÀeb®³ee Jee{erme De[LeUe efvecee&Ce neslees.

b. ³ee DeveeJeM³ekeÀ leCeeb®ee veeMe keÀjC³eemeeþer leCeveeMekeÀe®ee JeeHej kesÀu³eeme, l³ee®ee cegK³e efHekeÀebJej efJeHejerle HeefjCeece neslees.

c. Gllece ke=À<eer GlHeeoveebmeeþer kesÀJeU leCeeb®ee veeMe keÀjCeejs leCeveeMekeÀ DeeJeM³ekeÀ Demeles.

d. efHekeÀebvee PeU ve Heesnes®elee leer megjef#ele jeneJeerle Je kesÀJeU DeveeJeM³ekeÀ leCeeb®ee veeMe JneJee, cnCetve leCeveeMekeÀjesOeer JevemHeleer Mesleermeeþer ueeYeoe³ekeÀ Demeleele.

ii. a. efvemeiee&ceO³es Dee{UCeeN³ee SkeÀe®e peeleer®³ee mepeerJeebceOeerue DeevegJebefMekeÀ HeÀjkeÀ DeeefCe mepeerJeeb®³ee peeleeR®es DeveskeÀ

ÒekeÀej l³ee®eyejesyej efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee HeefjmebmLee ³eebcegUs l³ee Yeeieeleerue efvemeiee&uee peer mepeerJeme=<ìer®eer mece=odOeer ueeYeles l³eeuee pewJeefJeefJeOelee Demes cnCeleele.

b. (X): ÒepeeleeR®eer efJeefJeOelee

(Y): HeefjmebmLes®eer efJeefJeOelee

Q.1 (A)

Q.1 (B)

Q.2

vecegvee GllejHeef$ekeÀe 4

2

2

S.S.C. vecegvee GllejHeef$ekeÀe

*iii. ue@keÌìesye@efmeuee³e®es GHe³eesie a. ue@keÌìesye@efmeuee³e®ee GHe³eesie keÀªve ogOee®es efkeÀCJeve kesÀues peeles Je DeveskeÀ HeoeLe& yeveJeues peeleele.

Goe. oner, leekeÀ, letHe, ®eerPe, ÞeerKeb[ Fl³eeoer. b. efme[ej, keÀeskeÀes, Yeep³eeb®eer ueesCe®eer Fl³eeoer HeoeLee¥®es ceesþîee ÒeceeCeeJej GlHeeove keÀjC³eemeeþer ue@keÌìesye@efmeuee³e

efkeÀCJeve Òeef¬eÀ³ee GHe³egkeÌle Deens. c. He®evemebmLes®³ee keÀe³ee&le efyeIee[ Peeuee Demeu³eeme ue@keÌìesye@efmeuee³e Je Flej keÀener GHe³egkeÌle met#cepeerJe Demeuesues

KeeoîeHeoeLe& jesi³eeme SkeÀ$eHeCes osTve GHe®eej kesÀues peeleele. d. ue@keÌìesye@efmeuee³e®³ee ceoleerves DeebyeJeuesues Devve cnCepes®e DeebyeesCe ieeF&-cnMeebrvee efoues peeles. e. ceoîeeke&À efveefce&leer keÀjleevee Je keÀener ÒekeÀej®es HeeJe yeveJeleevee ue@keÌìesye@efmeuee³e efkeÀCJeve Òeef¬eÀ³ee JeeHejueer peeles.

[keÀesCelesner ®eej cegodos] iv. v. a. kegÀceejJe³eerve ceguee-cegueeRceO³es meceJe³emkeÀeb®ee ÒeYeeJe KetHe peemle Demelees. b. l³eecegUs, HeeuekeÀ lemes®e efMe#ekeÀeb®³ee meuu³eeHes#ee efce$e-cewef$eCeeRyejesyej peemle keÀeU jenCes, l³eebb®³ee ®eebieu³ee-JeeF&ì

meJe³eeR®es DevegkeÀjCe keÀjCes l³eebvee ³eesi³e Jeeìles. c. keÀener JesUe meceJe³emkeÀeb®³ee DeeûenecegUs cegues ueneve Je³eele lebyeeKet, iegìKee, efmeieejsì Demes lebyeeKetpev³e HeoeLe&, Deceueer

HeoeLe& Je ceoîe ³eeb®eer ®eJe Iesleele. d. lej keÀener JesUe cegues ³ee meJe³eer Deepetyeepet®³ee, ceesþîeeb®es DevegkeÀjCe cnCetve efkebÀJee G®®e jenCeerceevee®es ÒeleerkeÀ cnCetve

mJeerkeÀejleele. vi.

Dee@eqkeÌmeMJemeve efJevee@eqkeÌmeMJemeve a. ns Dee@eqkeÌmepeve®³ee GHeeqmLeleerle Ie[tve ³esles. ns Dee@eqkeÌmepeve®³ee DevegHeeqmLeleerle Ie[tve ³esles. b. ns iuegkeÀespe efJeIeìve, ¬esÀye ®e¬eÀ Je FueskeÌì^e@ve Jenve

meeKeUer ³ee leerve ìHH³eeble Ie[tve ³esles. ns iuegkeÀespe efJeIeìve Je efkeÀCJeve ³ee oesve ìHH³eeble Ie[tve ³esles.

c. Debeflece GlHeeefoles CO2, HeeCeer Je Tpee& Demeleele. Debeflece GlHeeefoles keÀeye&veer Deecue efkebÀJee DeukeÀesnesue DeeefCe Tpee& Demeleele.

d. ³eele Tpee& peemle ÒeceeCeele le³eej nesles. ³eele Tpee& Del³euHe ÒeceeCeele le³eej nesles. e. iuegkeÀespe®es HetCe&le: Dee@eqkeÌme[erkeÀjCe nesles. iuegkeÀespe®es DeHetCe& Dee@eqkeÌme[erkeÀjCe nesles. f. ns G®®emlejer³e JevemHeleer, ÒeeCeer Je Dee@eqkeÌmeMJemeve

keÀjCeeN³ee keÀener þjeJeerkeÀ met#cepeerJeebceO³es Ie[tve ³esles. ns efkeÀCJe, ceebmeHesMeer, jkeÌlekeÀefCekeÀe Je efJevee@eqkeÌmeMJemeve keÀjCeeN³ee keÀener met#cepeerJeebceO³es Ie[tve ³esles.

[keÀesCelesner ®eej cegodos] *vii. efmekeÀuemesue De@efveefceDee a. efmekeÀuemesue De@efveefceDee ne Deepeej ieYe&OeejCes®³ee JesUer Peeuesu³ee pevegkeÀer³e yeoueebcegUs neslees. b. meeceev³e efmLeleerle, efnceesiueesefyeve jsCet®³ee j®evesleerue meneJes Deefcevees Deecue ns iuegìeefcekeÀ Deecue Demeles; Hejbleg l³ee®eer

peeiee Je@ueerve ³ee Deecueeves Iesleu³eecegUs efnceesiueesefyeve®³ee jsCetb®eer j®evee / DeekeÀej yeouelees, l³eecegUs ueesefnle jkeÌlekeÀefCekeÀeb®ee efJeJe=lleeke=Àleer Demeuesuee meeceev³e DeekeÀej efJeUîee®³ee DeekeÀeje®ee yevelees. ³ee efmLeleeruee oe$eHesMeer Heeb[gjesie Demes cnCeleele.

c. efmekeÀuemesue De@efveefceDee ³ee efJekeÀejeves yeeefOele J³ekeÌleerceO³es efnceesiueesefyeve®eer Dee@eqkeÌmepeve Jeentve vesC³ee®eer keÀe³e&#ecelee keÀceer nesles.

Je=<eCepeeefuekeÀe

Meg¬eÀJeeefnveer cet$e-peveve Jeeefnveer

Meg¬eÀpeveve veefuekeÀe DeHeJeeefnveer DeefOeJe=<eCe

mKeueve Jeeefnveer

3

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2 d. ³ee efmLeleerle ueesefnle jkeÌlekeÀefCekeÀeb®eer iegþUer le³eej nesles Je l³ee veeMe HeeJeleele. e. l³eecegUs, jkeÌleJeeefnv³eebceO³es De[LeUe efvecee&Ce neslees DeeefCe DeefYemejCe mebmLee, ceWot, HegÀHHegÀmes, Je=keÌkeÀ Fl³eeoeRvee neveer

Heesnes®eles. f. neleeHee³eeJej metpe ³esCes, meebOes ogKeCes, Demenîe Jesovee nesCes, melele meoea Je KeeskeÀuee nesCes ner ³ee Deepeeje®eer keÀener

ue#eCes Deensle. g. lemes®e, J³ekeÌleer®³ee Debieele yeejerkeÀ leeHe jenlees DeeefCe ueJekeÀj LekeÀJee ³eslees. efnceesiueesefyeve keÀceer Peeu³eecegUs ®esnje

efvemlespe efomelees. h. ³ee Deepeejeves Heeref[le J³ekeÌleerves ojjespe SkeÀ HeÀe@efuekeÀ De@efme[®eer ieesUer IesCes HeÀe³eosMeerj Demeles.

[keÀesCelesner ®eej cegodos] *i. a. efkeÀCJeve ner SkeÀ jemee³eefvekeÀ Òeef¬eÀ³ee Demetve l³eeceO³es SkeÀe ÒekeÀej®³ee keÀeye&veer HeoeLee&®es ogmeN³ee ÒekeÀej®³ee keÀeye&veer

HeoeLee&le met#cepeerJeebceeHe&Àle ªHeeblej nesles. b. ii. ef[ìpe¥ìdmeceO³es met#cepewefJekeÀ Òeef¬eÀ³esves efceUJeuesues efJekeÀj efcemeUleele, keÀejCe: a. ceU/IeeCe keÀe{tve ìekeÀC³eemeeþer DeefleMe³e iejce HeeCeer DeeefCe ef[ìpe¥ì®eer DeeJeM³ekeÀlee Demeles. l³eecegUs, HeeCeer iejce

keÀjC³ee®ee Ke®e& Jee{lees. b. met#cepewefJekeÀ Òeef¬eÀ³esletve efceUJeuesueer efJekeÀjs keÀceer leeHeceeveelener ef¬eÀ³eeMeerue Demeleele. l³eecegUs, ceU/IeeCe keÀe{tve

ìekeÀC³eemeeþer ner efJekeÀjs ef[ìpe¥ìceO³es efcemeUu³eeme Tpex®eer ye®ele keÀjlee ³esles. c. keÀener efJeefMe<ì efJekeÀjs efJeefMe<ì DeMee [eieebJej (mìe®e&, ÒeefLeves, lesues Fl³eeoeR®³ee [eieebJej) HeefjCeece keÀjleele. DeMeer

efJekeÀjs ef[ìpe¥ìceO³es efcemeUueer Demelee DeefOekeÀ HeefjCeecekeÀejkeÀjerl³ee [eie veeefnmes keÀjleele. iii.

pewJeleb$e%eeve HeÀe³eos

Jee{erJe DevveGlHeeove (nefjle¬eÀebleer, MJesle¬eÀebleer, veerue¬eÀebleer Fl³eeoer.)

DeewoîeesefiekeÀ GlHeeoves/ MJesle pewJeleb$e%eeve

He³ee&JejCeer³e pewJeleb$e%eeve (Òeot<eCe efve³eb$eCe, meeb[HeeCeer Òeef¬eÀ³ee

Fl³eeoer.)

ceeveJeer Deejesi³e (uemeer, pevegkeÀer³e GHe®eej, keÌueesefvebie Fl³eeoer.)

Keeoîe pewJeleb$e%eeve (oner, ceoîe, HeeJe, efyeDej, ueesCeer

Fl³eeoer.)

iegvns efveoeve Meem$e ([er.Sve.S. efHebÀiejefÒebefìbie Fl³eeoer.)

HeMegmebJeOe&ve

HeerkeÀ pewJeleb$e%eeve (pevegkeÀer³e¢<ìîee Gvvele efHekesÀ,

mebkeÀefjle efye³eeCes, pewefJekeÀ Keles)

keÀefuekeÀe

HesMeerefYeefllekeÀe

keWÀêkeÀ

HesMeerêJ³e

efkeÀCJe HesMeer

Q.3

4

4

S.S.C. vecegvee GllejHeef$ekeÀe

*iv. a. peerJeneveer ìeUCes, Òeke=Àleer Kejeye nesle peeC³eeHeemetve jesKeCes Je HegveJe&mevee®eer Òeef¬eÀ³ee megª keÀjCes ne ÒeLeceesHe®eeje®ee cegK³e GodosMe Demelees.

b. DeewoîeesefiekeÀ keÀ®eje:

1. DeewoîeesefiekeÀ keÀ®eje ne JesieJesieUîee keÀejK³eev³eebletve efvecee&Ce Peeuesuee keÀ®eje Demelees.

2. ³ee keÀ®eN³eele, jmee³eves, lesue, ieeU, jbie, jeKe, Oeelet Fl³eeoeR®ee meceeJesMe neslees.

3. ne keÀ®eje ceesþîee ÒeceeCeele efvecee&Ce nesle Demetve lees neefvekeÀejkeÀner Demelees.

4. DeewoîeesefiekeÀ keWÀêeletve yeensj He[Ceejer efJe<eejer êeJekesÀ ner peJeU®³ee HeeC³ee®³ee meeþîeele mees[ueer peeleele, p³eecegUs peueÒeot<eCe nesles.

5. keÀejKeev³eebletve yeensj He[Ceejs DeveskeÀ efJe<eejer Jee³et nJesle mees[ues peeleele, p³eecegUs nJes®es Òeot<eCe nesles.

[keÀesCelesner ®eej cegodos] v. efmveiOe HeoeLee¥®³ee He®eveecegUs cesoecues Je efiuemeje@ue le³eej nesleele. cessoecues Mees<etve Iesleueer peeleele DeeefCe Mejerjele meJe&$e

Heesnes®eJeueer peeleele. HesMeeR®es ÒeêJ³eHeìue le³eej keÀjC³eemeeþer ueeieCeejs HeÀe@mHeÀesefueefHe[ veeJee®es jsCet cesoecueebHeemetve le³eej kesÀues peeleele. lemes®e Òeespesmìsjesve, Fmì^espesve, ìsmìesmìsjesve, Deeu[esmìsjesve ³eebmeejKeer mebÒesjkesÀ, ®esleeHesMeer®³ee De#elebletYeesJeleer Demeuesues DeeJejCe le³eej keÀjC³eemeeþer cesoecueeb®ee JeeHej neslees. jespe®³ee iejpesHes#ee peemle mesJeve kesÀues iesuesues efmveiOe HeoeLe& Mejerjele ®ejyeer³egkeÌle meb³eespeer TleeRceO³es meeþJetve þsJeues peeleele.

vi. a. Deeke=Àleerle oeKeJeuesuee megefve³eesefpele DeejeKe[e ne vewmeefie&keÀ Jee³et TpexJej DeeOeeefjle efJeoîegleefveefce&leer keWÀêe®ee Deens. b. ³ee Tpee&efveefce&leer keWÀêeletve efvecee&Ce nesCeeN³ee Tpes&me nefjleTpee& cnCelee ³esCeej veener keÀejCe vewmeefie&keÀ Jee³etcegUs Òeot<eCe

nesles DeeefCe l³ee®es meeþs ce³ee&efole Deensle. c. vewmeefie&keÀ Jee³etJej DeeOeeefjle efJeoîegleefveefce&leer keWÀêeleerue Tpee& ªHeeblejCee®ee ÒeJeenlekeÌlee Heg{erueÒeceeCes: vii. a. (X): YeewieesefuekeÀ DeueieerkeÀjCe (Y): Hegve©lHeeoveer³e DeueieerkeÀjCe b. pesJne mepeerJeeb®³ee mecetne®es veoer, [eWiej Fl³eeoer YeewieesefuekeÀ De[LeUîeebcegUs oesve efkebÀJee DeefOekeÀ ieìeble DeueieerkeÀjCe

nesles lesJne yeoueuesu³ee YeewieesefuekeÀ efmLeleercegUs peefleGodYeJe neslees. c. Hegve©lHeeoveer³e DeueieerkeÀjCeecegUs mepeerJeebceO³es DeevegJebefMekeÀ HeefjJele&ve Ie[tve Deeues, p³eecegUs keÀeueeblejeves peeefleGodYeJe

Peeuee. i.

vewmeefie&keÀ Jee³etceOeerue

jemee³eefvekeÀ Tpee&

vewmeefie&keÀ Jee³et®³ee pJeueveeves efvecee&Ce

Peeuesueer ieeflepe Tpee&

ìyee&FveceOeerue ieeflepe Tpee&

efJeoîegle Tpee&

HeodOeleer

ÒekeÀejodefJeefJeYeepeve

GYes odefJeefJeYeepeve Dee[Jes odefJeefJeYeepeve

yengefJeYeepeve keÀefuekeÀe³eve

SkeÀHesMeer³e mepeerJeebceOeerue DeueQefiekeÀ Òepeveve

meeOes odefJeefJeYeepeve

Q.4

5

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2 SkeÀHesMeer³e mepeerJeebceOeerue DeueQefiekeÀ Òepeveve HeodOeleeR®es ÒekeÀej: a. odefJeefJeYeepeve: 1. ³ee ÒekeÀejele pevekeÀHesMeer®es oesve meceeve Yeeieeble met$eer (Mitosis) efkebÀJee Demet$eer (Amitosis) HeodOeleerves

efJeYeepeve nesTve oesve veJepeele HesMeer le³eej nesleele. 2. odefJeefJeYeepeve HeodOeleer®es meeOes odefJeefJeYeepeve, Dee[Jes odefJeefJeYeepeve, GYes odefJeefJeYeepeve Demes efJeefJeOe ÒekeÀej

He[leele. Goe: DeeefokeWÀêkeÀer mepeerJe (peerJeeCet), DeeefopeerJe (Deceeryee, He@jecesefMeDece, ³egiueervee Fl³eeoer), ¢M³ekeWÀêkeÀer

HesMeeRceOeerue leblegkeÀefCekeÀe DeeefCe nefjleueJekesÀ. b. yengefJeYeepeve: 1. p³eeJesUer DeHegjs Devve efkebÀJee Flej ÒekeÀej®eer ÒeefleketÀue HeefjefmLeleer le³eej nesles l³eeJesUer Deceeryee DeeefCe lelmece SkeÀ

HesMeer (DeeefopeerJe) ieesueekeÀej nesleele DeeefCe HesMeerHeìueeYeesJeleer keÀþerCe, mebj#ekeÀ keÀJe®e le³eej keÀjleele, DeMee keÀesCel³eener keÀJe®eyeodOe mepeerJeeuee `Hegìer' (Cyst) cnCeleele.

2. ÒeLecele: HegìerceO³es HeÀkeÌle keWÀêkeÀe®³ee DeveskeÀ JesUe nesCeeN³ee met$eer efJeYeepeveeves DeveskeÀ keWÀêkesÀ le³eej nesleele. ceie HesMeerêJ³ee®esner efJeYeepeve nesles DeeefCe DeveskeÀ íesìs íesìs Deceeryee l³ee Hegìerle le³eej nesleele. DevegketÀue HeefjefmLeleer Deeu³eeveblej Hegìer HegÀìles DeeefCe l³eeletve DeveskeÀ veJepeele Deceeryee yeensj He[leele.

c. keÀefuekeÀe³eve: 1. SkeÀHesMeer³e efkeÀCJe pevekeÀHesMeerceO³es met$eer efJeYeepeveeves oesve veJepeele keWÀêkesÀ le³eej keÀjles. 2. pevekeÀHesMeer®³ee He=<þYeeieeJej SkeÀ yeejerkeÀmee HegÀieJeìe ³eslees, lees cnCepes®e keÀefuekeÀe nes³e. oesve veJepeele

keWÀêkeÀebHewkeÀer SkeÀ keWÀêkeÀ keÀefuekesÀceO³es ÒeJesMe keÀjles. keÀefuekesÀ®eer ³eesi³e Jee{ Peeu³eeveblej leer pevekeÀHesMeerHeemetve JesieUer nesles DeeefCe mJeleb$e veJepeele HesMeer cnCetve Jee{t ueeieles.

ii. JeieeakeÀjCe:

®eHeìîee ke=ÀceeR®ee mebIe mebefOeHeeo ÒeeefCemebIe ce=ogkeÀe³e ÒeeefCemebIe Hue@vesefj³ee HegÀueHeeKeª Dee@keÌìesHeme efueJnjHeÌu³egkeÀ

JewefMe<ìîes:

a. ®eHeìîee ke=ÀceeR®ee mebIe: 1. ³eeb®es Mejerj me[HeeleU DeeefCe HeeveemeejKes efkebÀJee HeìdìermeejKes ®eHeìs Demeles. 2. keÀener ÒeeCeer Deble:HejpeerJeer (endoparasite) Demeleele; Hejbleg keÀener mJeleb$e jenCeejs Demetve les HeeC³eele Dee{Uleele. 3. ³eeb®es Mejerj osniegnenerve Demetve odefJeHeeMJe& meceefcele Demeles. 4. ns ÒeeCeer ef$emlejer Demeleele. 5. ns ÒeeCeer GYe³eefuebieer (hermaphrodite) Demeleele.

[keÀesCeleerner oesve JewefMe<ìîes]

b. mebefOeHeeo ÒeeefCemebIe: 1. ³ee ÒeeC³eebvee íesìîee-íesìîee legkeÀ[îeebveer pees[tve le³eej Peeuesueer Gheebies Demeleele. 2. ns ÒeeCeer Keesue cenemeeiej, lemes®e meJee¥le Gb®e HeJe&le efMeKej DeMee meJe& ÒekeÀej®³ee DeefOeJeemeeble Dee{Uleele. 3. ³ee ÒeeC³eeb®es Mejerj ef$emlejer, mel³e osniegne³egkeÌle DeeefCe odefJeHeeMJe& meceefcele Demetve les Keb[erYetlener Demeles. 4. ³eeb®³ee MejerjeYeesJeleer keÀe³eefìve³egkeÌle yeenîekebÀkeÀeue (exoskeleton) Demeles.

[keÀesCeleerner oesve JewefMe<ìîes]

6

6

S.S.C. vecegvee GllejHeef$ekeÀe

c. ce=ogkeÀe³e ÒeeefCemebIe: 1. ce=ogkeÀe³e ÒeeC³eeb®es Mejerj ceT, yegUyegUerle Demeles. 2. ns ÒeeCeer peue®ej efkeÀbJee Yet®ej Demeleele. yengleskeÀ peue®ej ce=ogkeÀe³e ÒeeCeer ns mecegêele jenCeejs Demeleele, lej keÀener

iees[îee HeeC³eelener Dee{Uleele. 3. ce=ogkeÀe³e ÒeeefCemebIeeleerue ÒeeC³eeb®es Mejerj ef$emlejer, mel³e osniegne³egkeÌle, DeKebef[le, ce=ot DeeefCe odefJeHeeMJe& meceefceleer

oMe&JeCeejs Demeles. 4. l³eeb®es Mejerj [eskesÀ, Hee³e DeeefCe Deeblejebie mebnleer (Visceral mass) DeMee leerve Yeeieeble efJeYeeieuesues Demeles. 5. Deeblejebie mebnleer ner `ÒeeJeej' (Mantle) ³ee Heìueer mebj®evesves Dee®íeouesueer Demeles. ns ÒeeJeej ke@ÀequMeDece

keÀeyeexvesì³egkeÌle keÀþerCe mebj#ekeÀ keÀJe®e mebñeeefJele keÀjles. keÀener ÒeeC³eebceO³es ns keÀJe®e MejerjeYeesJeleer, lej keÀeneRceO³es Mejerje®³ee Deele Demeles.

6. ns ÒeeCeer SkeÀefuebieer Demeleele. Goe. keÀeueJe, odefJeHegì/efMebHeuee, ieesieueiee³e, Dee@keÌìesHeme Fl³eeoer. [keÀesCeleerner oesve JewefMe<ìîes]

7

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve – Yeeie 2

ìerHe: efJeoîeeL³ee¥veer Òel³eskeÀ veJeerve ÒeMve veJ³ee HeeveeJej megª keÀjeJee.

i.

mlebYe ‘I’ mlebYe ‘II’ (Gllej)

a. Debl³eeJemLee 1. oesve pev³ekeWÀêkeÀebceO³es keWÀefêkeÀe efomet ueeieleele. b. HeM®eeJemLee 3. DeOe&iegCemet$e pees[er efJeYekeÌle nesTve efJe©odOe efoMesuee Dees{ueer peeles.

ii. ®etkeÀ ÒeefleketÀue HeefjefmLeleer Demeleevee Deceeryee ieesueekeÀej nesTve HesMeerHeìueeYeesJeleer keÀþerCe mebj#ekeÀ keÀJe®e le³eej keÀjlees, DeMee

keÀJe®eyeodOe Deceeryeeuee Hegìer Demes cnCeleele. iii. *iv. ue@keÌìesye@efmeuee³e peerJeeCet efkeÀCJeve Òeef¬eÀ³esodJeejs ogOeeleerue ue@keÌìespe Meke&Àjs®es ue@eqkeÌìkeÀ Deecuee ceO³es ªHeeblej keÀjleele. *v. Fvmegefueve : mJeeogefHeb[ :: Lee³eje@eqkeÌPeve : DeJeìt ûebLeer i. (D) HejeiekeÀesMe ii. (A) De@veeyeervee iii. (A) SkeÀiegefCele iv. (C) efjHeÀecee³eefmeve v. (B) HeeC³ee®ee ÒeeflejesOe keÀceer nesC³eekeÀjlee i. a. peefceveerKeeueer megjef#ele jeefnuesues peerJeeb®es DeJeMes<e Je þmes ³eebvee peerJeeMce Demes cnCeleele.

b. SKeeoe ÒeeCeer efkebÀJee JevemHeleer ce=le Peeu³eeveblej®ee keÀeU ne l³eeb®³eeleerue C-14 ®eer meef¬eÀ³elee DeeefCe C-14 ®es C-12 Meer iegCeesllej keÀe{tve keÀeueceeHeve keÀjlee ³esles, ³ee HeodOeleerme keÀeye&veer Je³eceeHeve cnCeleele.

*ii. Je=odOeer mebbÒesjkeÀ, DeefOeJe=keÌkeÀ ûebLeer mebÒesjkeÀ, DeJeìt ûebLeer mebÒesjkeÀ, Òeesue@keÌìerve, De@keÌmeerìesmeerve, u³egìervee³eefPebie mebÒesjkeÀ,

Òeeflecet$eue mebÒesjkeÀ, HegefìkeÀe ûebLeer mebÒesjkeÀ

[keÀesCeleerner ®eej mebÒesjkesÀ] iii. A: ÒeeLeefcekeÀ mebmkeÀej B: Kees[ - cetueejbYe

C: ÒeeLeefcekeÀ keÀeþerC³ekeÀjCe D: odefJeleer³e keÀeþerC³ekeÀjCe

met³ee&Heemetve®eer meewjTpee&

JeeHesÀleerue ieeflepe Tpee&

efJeoîegle Tpee&

Deewef<CekeÀ Tpee&

ìyee&Fve®eer ieeflepe Tpee&

Q.1 (A)

Q.1 (B)

Q.2

vecegvee GllejHeef$ekeÀe 5

8

8

S.S.C. vecegvee GllejHeef$ekeÀe

*iv. a. nJesleerue efJeefJeOe IeìkeÀ, efvemeie&®e¬esÀ, He=LJeer®³ee YeewieesefuekeÀ neue®eeueer Je nJeeceeve ³ee meJee¥®³ee HejmHejmebyebOeeb®ee DeY³eeme Je efJeMues<eCe keÀjCeejs Meem$e cnCepes nJeeceeveMeem$e nes³e.

b. ³eeceO³es nJeeceeveefJe<e³ekeÀ JeeoUs, {ie Hepe&v³eJe=<ìer, cesIeiepe&vee DeeefCe efJepeeb®ee keÀ[keÀ[eì ³ee Je DeMee DeveskeÀ IeìkeÀeb®³ee DeY³eemee®ee meceeJesMe neslees.

c. ³ee nJeeceeveefJe<e³ekeÀ DeY³eemeeuee Hee³eeYetle ceevetve YeefJe<³eeleerue nJeeceeveeyeeyele Deboepe J³ekeÌle kesÀues peeleele. d. ³ee®ee GHe³eesie meJe&meeceev³e pevelee, MeslekeÀjer, ceemesceejer J³eJemee³e, efJeceevemesJee peueJeenletkeÀ DeeefCe efJeefJeOe mebmLeebvee

neslees. v. *vi.

[er.Sve.S. Deej.Sve.S. i. [er.Sve.S. meJee¥le cenllJee®es kesÀbêkeÀecue Demetve les meJe&

mepeerJeebceO³es Dee{Ules Je DeevegJebefMekeÀ ceeefnleer meb¬eÀefcele keÀjles.

Deej.Sve.S. ns mepeerJeebceOeerue ogmejs cenllJee®es keWÀêkeÀecue Demetve, les DeevegJebefMekeÀ ceeefnleer meb¬eÀefcele keÀjle veener.

ii. [er.Sve.S. ceO³es mee³eìesmeerve Je Lee³eceerve ³eebmeejKes efHeefjefce[ervme Demeuesues vee³eì^espeve³egkeÌle HeoeLe& Demeleele.

Deej.Sve.S. ceO³es mee³eìesmeerve Je ³egj@efmeue ³eebmeejKes efHeefjefce[ervme Demeuesues vee³eì^espeve³egkeÌle HeoeLe& Demeleele.

iii. [er.Sve.S. ceO³es Lee³eceerve®eer De@[sveerve yejesyej pees[er nesles.

Deej.Sve.S. ceO³es Lee³eceerve®eer ³egj@efmeueyejesyej pees[er nesles.

iv. ³eeceO³es [erDee@eqkeÌmeje³eyeespe Meke&Àje Demeles. ³eeceO³es je³eyeespe Meke&Àje Demeles. vii. memleveer ÒeeefCeJeie&: a. otOe ñeJeCeeN³ee ûebLeer DemeCes ne memleveer ÒeeC³eeb®ee efJeefMe<ì iegCeOece& Deens. b. ³ee ÒeeC³eeb®es yeenîekebÀkeÀeue kesÀmeeb®³ee efkebÀJee ueeskeÀjer®³ee (Fur) mJeªHeele Demeles. c. ns G<CejkeÌleer ÒeeCeer Deensle. d. l³eeb®es Mejerj [eskesÀ, ceeve, Oe[ Je MesHetì ³ee YeeieebceO³es efJeYeeieuesues Demeles. e. ³ee ÒeeC³eeb®³ee DebiegueeRvee veKes, veKej, Ketj Demeleele.

[keÀesCeleerner ®eej JewefMe<ìîes] i. a. JevemHeleer Je met#cepeerJeebmeejK³ee mepeerJeeb®ee JeeHej keÀªve HeeCeer, meeb[HeeCeer, Òeotef<ele peceerve ³eeb®³eeleerue efJe<eejer jmee³eves

DeeefCe Òeot<ekesÀ ve<ì keÀjCes efkebÀJee Mees<etve IesCes cnCepes pewJe Ghee³e³eespevee nes³e. b.

ceerþ IeeueCes Ieìdì onîee®es legkeÀ[s

keÀeHeCes OegCes jie[Ces

®eerpe oeyetve l³ee®es legkeÀ[s keÀjCes

Debeflece GlHeeove (®eerpe )

HeefjHekeÌJe nesC³eemeeþer meeþJetve þsJeCes

DeeJeM³ekeÀ met#cepeerJe, jbie DeeefCe mJeeo efcemeUCes

met³e&HetÀue ef[F&vees keÀeskeÀme jsef[Dees[jvme

Yeejleeleerue pevegkeÀer³eo=<ìîee Gvvele ceesnesjer

met[esceesveeme

ÒeeC³eeletve ne³e[^eskeÀeye&vme DeeefCe lesueemeejKeer Òeot<ekesÀ JesieUer keÀjlee ³esleele.

³egjsefveDece DeeefCe DeemexefvekeÀ Mees<etve Iesles.

peefceveerleerue mesuesefveDece Mees<etve Iesles.

DeCegkeÀ®eN³eeleerue efkeÀjCeeslmeej Mees<etve Iesleele.

pewJe Ghee³e³eespevee

Q.3

9

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2 *ii. a. je@yeì& efJnìekeÀj ³eebveer Heb®eme=<ìeR®eer ceeb[Ceer kesÀueer. b. 1. mHee³ejesiee³eje ns efnjJes, lejbieCeejs, lebletªHeer MewJeeue Demetve l³ee®ee DeyeerpeHe$eer ³ee GHeme=<ìerle DeeefCe Le@ueesHeÀe³eìe

³ee efJeYeeieele meceeJesMe neslees. 2. leueeJe, KebokeÀ, Pejs, mebLe ieleerves JeenCeejs HeeCeer efkebÀJee ÒeJeen ³eebceO³es mHee³ejesiee³eje®eer cegyeuekeÀ ÒeceeCeele Jee{

Peeuesueer efometve ³esles. 3. mHee³ejesiee³eje®es leblet ns DeMeeKeer³e Demetve l³eebceO³es ob[eke=Àleer HesMeeR®eer SkeÀ jebie efomeles. 4. Òel³eskeÀ HesMeeruee HesMeerefYeefllekeÀe Demeles. 5. HesMeer®³ee ceO³eYeeieer keWÀêkeÀ Demeles. 6. mHee³ejesiee³ejeceO³es meefHe&ue, efnjJeer, lebletmeejKeer j®evee Demeuesueer nefjleueJekesÀ Dee{Uleele, lemes®e ³ee meefHe&ue

nefjleueJekeÀele DeveskeÀ Hee³ejsvee@F[ner efometve ³esleele. [keÀesCelesner ®eej cegodos]

iii.

De.¬eÀ. HeÀUs met#cepeerJe met#cepeerJee®es keÀe³e& Hes³ee®es veeJe a. ke@ÀefHeÀ³ee DejsefyekeÀe ue@keÌìesye@meerueme ye´gF&me HeÀUeletve efye³ee JesieUîee keÀjCes. keÀe@HeÀer b. efLeDeesye´escee ke@ÀHeÀes ke@Àv[er[e, efHeef®e³ee (nsvmesveguee,

me@keÀjesceueeefmeme) HeÀUeletve efye³ee JesieUîee keÀjCes.

keÀeskeÀ

c. êe#e me@keÀjescee³eefmeme mesjsefJnmeer jmee®es efkeÀCJeve keÀjCes. JeeF&ve d. meHeÀj®ebo me@keÀjescee³eeefmeme mesjesefJnmeer jmee®es efkeÀCJeve keÀjCes. efme[ej

iv. a. X: He=<þjppet b: De@eqcHeÀDee@keÌmeme ne Meer<e&meceHe=<þjppet ³ee GHemebIeeleerue Deens. c. JewefMe<ìîes: 1. Meer<e&meceHe=<þjppet ns ueneve ceeMee®³ee DeekeÀejemeejKes, meeiej efveJeemeer ÒeeCeer Deensle. 2. ³ee ÒeeC³eeb®ee He=<þjppet Mejerje®³ee ueebyeerFlekeÀe Demelees. 3. ³ee ÒeeC³eeb®eer ûemeveer ceesþer Demetve efleuee keÀuueeefJeojs Demeleele. 4. ns ÒeeCeer SkeÀefuebieer Demeleele.

keÀesCeleerner oesve JewefMe<ìîes v. a. yeenîeªHeer³e HegjeJes: SkeÀe®e ieìeleerue mepeerJeeb®³ee DeJe³eJeeb®³ee DeekeÀejeleerue efkebÀJee j®evesleerue meceevelee ns les

mepeerJe SkeÀe®e HetJe&peeHeemetve Gl¬eÀeble Peeues DemeeJesle ns efmeodOe keÀjles. GoenjCeeLe&: kegÀ$ee, ceW{er DeeefCe ueeb[iee ³ee ÒeeC³eebceOeerue leeW[e®eer j®evee, [esUîeeb®es mLeeve, veekeÀHeg[îeeb®eer j®evee Fl³eeoeRceO³es meejKesHeCee Dee{Utve ³eslees.

b. MejerjMeem$eer³e HegjeJes: ÒeeC³eeb®³ee DeJe³eJeebleerue ne[eb®³ee j®evesle Je ne[eb®³ee pees[Ceerle Demeuesues meec³e ns les ÒeeC³eeb®es HetJe&pe meceeve DemeeJesle ³eekeÀ[s efveoxMe keÀjles. GoenjCeeLe&: ceeveJee®ee nele DeeefCe yewuee®ee Heg{®ee Hee³e ³eeb®³ee ne[eb®³ee j®evesleerue meceevelee.

c. DeJeMes<eebies: GHe³egkeÌle ve þju³eecegUs Nneme HeeJeuesu³ee efkebÀJee DeHetCe& Jee{ Peeuesu³ee efve©He³eesieer Fbefê³eebJej cnCepes®e DeJeMes<eebieeJej ne efmeodOeeble DeeOeeefjle Deens. GoenjCeeLe&: Deeb$eHeg®í, ceekeÀ[ne[, DekeÌkeÀueoe{

d. HegjepeerJeefJe<e³ekeÀ HegjeJes: peefceveerKeeueer iee[ues iesuesu³ee peerJeeb®es DeJeMes<e Je þmes cnCepes®e peerJeeMceeb®ee DeY³eeme ne Gl¬eÀebleer mecepetve IesC³eeme ceole keÀjlees. GoenjCeeLe&: Yetmlej j®evesceO³es Dee{Uuesues DeHe=<þJebMeer³e ÒeeC³eeb®es peerJeeMce HegjepeerJe cenekeÀuHe keÀeUeleerue Demeu³ee®es ceeveues peeles.

10

10

S.S.C. vecegvee GllejHeef$ekeÀe

e. pees[Ceejs ogJes: ³eeceO³es keÀener JevemHeleer Je ÒeeCeer ³eeb®³eeleerue MeejerefjkeÀ ue#eCes ner l³eeb®ee ogmeN³ee oesve efYevve ieìebMeer mebyebOe oMe&Jeleele Je l³eeJeªve Gl¬eÀebleer®ee DeY³eeme keÀjCes Meke̳e nesles. GoenjCeeLe&: HesefjHe@ìme (ne De@vesefue[e Je mebefOeHeeo ÒeeCeer ³eebvee pees[Ceeje ogJee), [keÀefyeue Hue@efìHeme (mejerme=He DeeefCe memleve ÒeeCeer ³eebceOeerue ogJee, uebieefHeÀMe (GYe³e®ej DeeefCe celm³e ³eebceOeerue ogJee)

f. Ye´tCeefJe<e³ekeÀ HegjeJes: ³eeceO³es efJeefJeOe He=ÿJebMeer³e ÒeeC³eeb®³ee Ye´tCeJee{er®³ee JesieJesieUîee ìHH³eeb®ee legueveelcekeÀ DeY³eeme kesÀuee peelees. GoenjCeeLe&: ceemee, me@uesceB[j, keÀemeJe ³eeb®³ee ÒeejbefYekeÀ DeJemLeebleerue Ye´tCeebceO³es meec³e efometve ³esles.

keÀesCelesner leerve cegodos vi. a. SKeeoîee J³ekeÌleer®eer meceepeeleerue Flej J³ekeÌleeRMeer DemeCeejs mebyebOe mLeeHeve keÀjC³ee®eer #ecelee cnCepes meeceeefpekeÀ Deejesi³e nes³e. b. meeceeefpekeÀ Deejesi³eeJej HeefjCeece keÀjCeeje ceeveefmekeÀ leeCeleCeeJe ne IeìkeÀ Jee{C³ee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes: 1. efMe#eCe, veeskeÀjer efkebÀJee J³eJemee³ee®³ee mebOeer efceUJeC³eeleerue Òe®eb[ Jee{leer mHeOee&. 2. efJeYekeÌle kegÀìgbyeHeodOeleer, veeskeÀjer/J³eJemee³eemeeþer Iejeyeensj jenCeejs DeeF&-Je[erue DeMee keÀejCeebcegUs

ueneveHeCeeHeemetve®e cegueeble SkeÀekeÀerHeCee Je ceeveefmekeÀ leeCeleCeeJe Jee{Ces. 3. meceepeeleerue Jee{leer DeJ³eJemLee, iegvnsieejer Je efnbmee. 4. `peueo Je meeshes GlHevvee®es meeOeve' ³ee ¢ef<ìkeÀesveeletve iegvnsieejerkeÀ[s JeUCeeN³ee J³ekeÌleer Heg{s l³ee®e J³eJemLes®ee Yeeie yeveCes. 5. Iejeleerue cegueeb®³ee leguevesle cegueeRJej Demeuesu³ee yebOeveebcegUs l³eebvee ³esCeeje ceeveefmekeÀ leeCe. 6. meceepeele kegÀceejJe³eerve cegueeRvee ®es<ìe-cemkeÀjer, ís[íe[, efJeve³eYebie DeMee efJeveekeÀejCe efou³ee peeCeeN³ee

$eemeebcegUs, lemes®e m$eer-Heg©<e DemeceevelescegUs menve keÀjeJee ueeieCeeje leeCeleCeeJe. keÀesCeleerner ®eej keÀejCes

vii. a. ner He=LJeer DeeHeu³eeuee DeeHeu³ee HetJe&peebkeÀ[tve JeejmeenkeÌkeÀeves efceUeuesueer veener DeeefCe keÀesCeerner He=LJeerJej DeJeemleJe oeJee

keÀª MekeÀle veener efkebÀJee JeejmeenkeÌkeÀner meebiet MekeÀle veener. efvemeiee&®³ee DeefmlelJeeJej®e ceeveJee®es DeefmlelJe HetCe&HeCes DeJeuebyetve Deens. l³eecegUs, efvemeiee&®ee meceleesue efyeIe[t ve oslee l³ee®es peleve keÀjCes ns ceeveJee®es Deeoîe keÀle&J³e Deens.

b. vewmeefie&keÀ mebmeeOeveeb®ee DeefJeJeskeÀer JeeHej kesÀu³eeves leer ve<ì nesT MekeÀleele. l³eecegUs®e GmeveJeej Iesleuesu³ee ceeuecellesÒeceeCes vewmeefie&keÀ mebmeeOeveeb®eer keÀeUpeer IesCes iejpes®es Deens keÀejCe ne þsJee DeeHeu³eeuee Heg{®³ee efHe{ermeeþer efìkeÀJetve þsJee³e®ee Deens.

c. ³esCeeN³ee Heg{erue efHe{ermeeþer ³ee vewmeefie&keÀ mebmeeOeveeb®es j#eCe Je mebJeOe&ve keÀjC³ee®eer peyeeyeoejer ceeveJeeJej meesHeJeC³eele Deeueer Deens DeeefCe cnCetve®e ner He=LJeer DeeHeu³eeuee Heg{®³ee efHe{erkeÀ[tve GmeveJeej efceUeuesueer Deens Demes ceeveeJes.

i. og©mle keÀsuesuee DeesIelekeÌlee

Q.4

GlHeeefoles Goe.efJnvesieej, peerJevemellJe Fl³eeoer.

efkeÀCJeve Hee³e©efJekeÀ Deecue

efkeÀCJeve

efkeÀCJeve Ie[Jetve DeeCeleele.

jkeÌlekeÀefCekeÀe, ceebmeHesMeer Ie[Jetve DeeCeleele.

efkeÀCJeve

iuegkeÀespe efJeIeìve

efJeefJeOe met#cepeerJe Ie[Jetve DeeCeleele.

DeukeÀesnesue

Hee³e©efJekeÀ Deecue

iuegkeÀespe

Hee³e©efJekeÀDeecue

ue@eqkeÌìkeÀ Deecue

11

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Yeeie 2 a. efouesu³ee DeesIelekeÌl³eeceO³es efJevee@eqkeÌmeMJemeve oeKeJeC³eele Deeues Deens. b. iuegkeÀespe efJeIeìve DeeefCe efkeÀCJeve ns efJevee@eqkeÌmeMJemeveeceOeerue oesve cenllJee®es ìHHes Deensle. c. efJevee@keÌmeerMJemeveeodJeejs Hee³e©efJekeÀ Deecuee®es keÀeye&veer Deecues efkebÀJee DeukeÀesnesueceO³es ªHeebleefjle keÀjC³ee®³ee Òeef¬eÀ³esme

efkeÀCJeve Demes cnCeleele. ii. a. Deeke=Àleerle oeKeJeuesu³ee ‘B’ ³ee efyebot®³ee meboYee&vegmeej OejCeeleerue DeO³ee& HeeC³ee®³ee efmLeeflepe Tpex®es efJeoîegle Tpexle

ªHeeblej keÀjlee ³esF&ue. b. peueefJeoîegle Tpee& ÒekeÀuHeeceO³es Tpex®ee ñeesle cnCetve peueeMe³eeb®ee JeeHej kesÀuee peelees. c. peueefJeoîegle ÒekeÀuHee®es HeÀe³eos: 1. peueefJeoîegle ÒekeÀuHeele keÀesCelesner FbOeve peeUues peele veener l³eecegUs FbOevee®³ee pJeueveecegUs nesCeejs Jee³et Òeot<eCe

ìeUues peeles. 2. peueeMe³eeceO³es HeeC³ee®ee Hegjsmee meeþe Demeu³eeme DeeJeM³ekeÀ lesJne efJeoîegle efveefce&leer keÀjlee ³esT MekeÀles. 3. HeeJemeecegUs OejCeeleerue HeeCeer Yeju³eecegUs DeKeb[HeCes efJeoîegle efveefce&leer keÀjlee ³esT MekeÀles.

keÀesCeleener SkeÀ peueefJeoîegle ÒekeÀuHee®es leesìs: 1. OejCeele meeþJeuesu³ee HeeC³eecegUs KetHe ceesþer peceerve HeeC³eeKeeueer peeTve ieeJe, Menjs, pebieues efJemLeeefHele nesT

MekeÀleele. 2. veoer®³ee HeeC³ee®ee ÒeJeen De[Jeu³eecegUs HeeC³eeleerue peerJeme=<ìerJej efJeHejerle HeefjCeece nesT MekeÀlees.

keÀesCeleener SkeÀ d. e.

efmLeeflepe Tpee& DemeCeejs peueeMe³e

HeeC³ee®es ìyee&Fve peefve$e efJeoîegle Tpee&

peueeMe³eeleerue HeeC³eeceOeerueefmLeeflepe Tpee&

ìyee&FveceOeerue ieeflepe Tpee&

efJeoîegle Tpee& Jeenl³ee HeeC³eeleerue ieeflepe Tpee&

www.targetpublications.org/std-10th-question-paper-set-with-solutions-marathi-medium-mh-board.html