माझ्यामना ई प्रकाशन

50
©माÐयामना काशन 1

Transcript of माझ्यामना ई प्रकाशन

 

©मा यामना ई ूकाशन  1 

 

©मा यामना ई ूकाशन  2 

अ न द य: ( लघु कथा ) 

मोहना कारखानीस  

 

 

 

ूकाशन 

मा यामना ई ूकाशन 

 

संपादक 

अनघा हरे 

 

उपसंपादक 

िशतल पोटे 

योती क पले 

 

©मा यामना ई ूकाशन  3 

मनोगत

आज मी ई बुक या सवःवी नवीन जगात माझे प हले पाऊल टाक त आहे. याब ल ले खका ूकािशका आ ण मा यामना ई ूकाशनाचा तंबू आप या समथ खां ावर पेलणाया मा या ःनेह आ ण सखी अनघा हरे ांचे मी सव ूथम मनापासून आभार मानते. तसेच यां या हौशी आ ण मेहनती सहकायाचेह ते हढेच मनापासून

आभार. माझा लेखन ूवास हा काह फार जनुा नाह .अगद अलीकडेच मी चा. का. प.मािसकासाठ एक कथा िल हली आ ण याला ूथम ब ीस िमळा यावर मनाला एक हु प आला .सुरवातीला अनोखी वाटणार ह लेखनाची वाट मला आपसूकच कधी जीवाभावाची वाटू लागली कळलेच नाह .िशवाय सं याशा आ ण माक टंग म ये िश ण झालेले आ ण कामाचा अनुभवह संशोधनातालाच. पण िगहकांचे

संशोधन (consumer research ) करताना य ं या ःवभावाचे िनर ण कर याचा छंद मनाला नकळतच लागला. आ ण मग यातूनच सकारात गेली व वध य िचऽणे.मा या लेखणीतून, मा या कथेतून साकारलेली ह य िचऽे कधी ना कधी ू य आयुंयात कुठ या तर वळणावर भेटत गेली होती. तर ह अमुक एक पाऽ हणजे अमुक एक य अस काह बोट ठेवून हणता येणार नाह . ू येक य ह आयुंयात घडणाढया ू ांना व वध ूकारे सामोर जाते. वशेषता यांचे भाव व अगद तरल, हळुवार आ ण व वध पापुिे यालेले असते. ते पापुिे ते ह याच हळुवार पणे उलगडून दाखवणे ए हढ ताकत मा या लेखणीत नसावी पण तर ह मी मा या प तीने सा यासरळ श दात ती मांडणी कर याचा ूामा णक ूय केला आहे.मा या बहुतेक कथा अगद सामा य यांना नाियका हणून िमर वतात. कारण यांची सुख-दखेु , भावुकता, कुटंुबावर ल ूेम आ ण एकूणच

 

©मा यामना ई ूकाशन  4 

कोण याह खडतर प र ःथतीत िचवटपणे झुंज दे याची यांची वृ ी ा गो ी मा या मनाला नेहमीच भुरळ पाडतात.

माझे बोट ध न मला वेळोवेळ पुढ ल माग दाख वणार मा या आयुंयात आलेली काह मंडळ अगद देवा सारखी भेट यामुळे माझा लेखना या मागावर सु वातीला अडखळणार पावले अगद दडूुदडूु धावू लागली ते हा यांचे ःमरण के यािशवाय मला पुढे जाताच येणार नाह . ा मंडळ त सासर माहेर या ूकािशका, गहृलआमी, ूपंच, अ रधन ा मािसकांचे आभार मानायलाच हवे. तसेच ौी समथ वाचनालय ने दलेले ूो साहन मी कधीच वस शकणार नाह . य गत आयुंयात माझा नवरा -संजय . माझी मुलगी सोनल, सासूबाई आ ण आई वड ल ांनी दले या शा दक आधारामुळे ह वाट आणखीनच मखमली होत गेली आहे अस वाटते.

दवाळ अकंातून ूिस झाले या आ ण पा रतो षके िमळाले या काह कथा ा पुःतकात समा व करत आहे.

मोहना कारखानीस

 

©मा यामना ई ूकाशन  5 

कथा -

१. प लू २. अ न द य

३. पजण

४. प नाशी ओलांडताना ५. तो मी न हेच

६. प झा हट ७. माय

८. दवाळ

 

©मा यामना ई ूकाशन  6 

१ प ल ू

'ksojh

'ksojhus gkrik; ykac d#u Nku vkGl fnyk- iats ikyFks d#u ,dnk rksaM iqlys- ex loZ dkgh euklkj[ks >kY;keqGs [kq’khr ;sÅu fe;kWao dsys- R;keqGs frpk ewGpk ¼xksjkiku½ ika<jk’kqHkz psgjk vk.k[khup xksM fnlw ykxyk- rqdrqdhr dslkaph ikB vtwup pednkj fnlw ykxyh- ldkGph dksoGh fdj.ks ,Ogkuk frP;k MksG;koj iMwu ijkorhZr gksr gksrh- R;keqGs t.kw dkgh nksu ikpwp y[ky[khr vls okVr gksrs- xksaMsnkj 'ksiVh frP;k ,dw.k #ckckr Hkj ?kkyhr gksrh- gkrik; rk.kwu rh mHkh jkghyh vkf.k frus vktwcktwyk ikfgys- caxY;krhy ek.kls vtwugh >ksiysyh gksrh okVrs- vktksck] vkth] ves; nknk] ofguh] vuqjkx] dkeokyh 'ksoark] f’kok; ckxspk ekGh] Lo;aikdh.k dkdw ,dsd d#u ;srhy vkrk- caxY;kyk lokZr izFke tkx ;srs rh vktksckaP;k [kksdY;kus- ldkGP;k FkaMhr R;kauk FkksMk dQ gksrks- uarj vkthaP;k [kqMcqM pkyw gksrs- ckxsrhy Qqys dk<.ks] >ksikG;koj clwu gkj dj.ks gh R;kaph fuR;kph dkes- uarj laxG;kaoj utjsph tjc Bso.ks] f’kLr yko.ks gh R;kaph vkoMrh dkes- ves;nknk vkf.k ekfuuh ofguh- [kjarj] ves;nknk Eg.kts vxnh jkeklkj[ks vkgsr ¼vls vkth Eg.krkr cja dk!½ vkEgk ekatjkauk dlys dGrsl ,o<s iqjk.kkrys- i.k ,o<s ek= lkaxrs vfr’k; izseG vkf.k letqrnkj] vkeP;k ekfuuh ofguhlkj[ksp- ofguhusp rj vk.kys eyk ekgsjkgwu- ofguh ewGph lksykiwjph- vIiklkgsc ns’kikaM;kph ,dwyrh ,d eqyxh- ekÖ;klkj[khp vkiY;k vkbZph ykMdh ysd- fryk lxGs frdMs ^euw* Eg.kk;ps- lxGs uqlrk ekuwpk 'kCn >syk;yk r;kj- i.k ekuw ek= ekÖ;k vkbZoj o ekÖ;koj tho Vkdk;ph- eyk Vkdwu d/kh [kk;ph ukgh- ,d fnol vkIiklkgsc ckgs#u vkys rs ,dne vkuankr- R;kaP;k vkf.k ekuwP;k vkbZP;k [kwi xIIkk >kY;k R;k fno’kh- eh rsOgk [kwi NksVh gksrs- clys gksrs >ksikG;k[kkyh] ekuwph okV c?kr- uarj eyk dGys dh] gh lxGh xMcM ekuwP;k yXukph gksrh- eh vkbZyk fopkjys] ^^vkbZ yXu Eg.kts dk; x\** vkbZus glwu eyk toG ?ksrys] ^^vxa ek.klkae/;s r’kh i)rp vkgs- eqyxh eksBh >kyh dh] tkrs

 

©मा यामना ई ूकाशन  7 

yXu d#u vkiY;k uo&;kcjkscj dk;epa\ ^gks dk;ep-* ex eh i.k tk.kkj ekuwcjkscj- eh fryk BqlD;k nsÅu xqjxqjys- R;kuarj dkgh efgU;kauh ekuwps yXu gksÅu vkyh bZukenkjkadMs vkf.k ekxksekx eh i.k- ;k caxY;kr ;sÅu ekuwph ^ekfuuh* fdaok ^ofguhlkgsc* >kyh- c?krk c?krk eh bFkyhp gksÅu xsys- vkf.k ekuwyh ^ofguh* Eg.kw ykxys- vxa ckbZ] fdrh osG eh bFksp fopkj djhr clys vkgs ?kjkrhy xMcM vkrk tk.kow ykxyh vkgs- ofguh vkrk ;sbZyp brD;kr eyk mBok;yk- ^^’ksojhckbZ] mBk vkrk- fdrh osG yksGr iM.kkj vkgkr\ [kkyh ;sÅu nw/k I;k-** g;k ?;k] vkY;kp vkeP;k ofguhckbZ- ofguh ^^’ksojhckbZ] mBk vkrk] fdrh osG yksGr iM.kkj vkgkr\ [kkyh ;sÅu nw/k I;k- 'ksojh ua eh mBoY;k f’kok; mBrp ukgh- ukghrj ekÖ;k ekgsjpa ek>a vkoMra fiYYkw vkgs rs- ek>s ekgsj lksMrkuk ftrds okbZV okVys gksrs R;kis{kk fdrhrjh okbZV okVrs rs vkrk ,d fnolgh ekgsjh tk;ps EgVys dh- [kjap] vki.k ck;dk fdrh osM;k vlrks- d/khgh u ikfgysys ?kj vki.k ,dk {k.kkr toG djrks- ek>s yXu >kys ves;ka’kh vkf.k eh R;kaP;k’kh vkf.k ?kjk’kh ,d#i gksÅu xsys- QDr yXukP;k vk/kh ,d NksVh’kh xMcM >kyh- eyk igk;yk ves; ;s.kkj gksrs R;k fno’kh- nkjkr f’kj.kkjk jktfcaMk r#.k eh igkrp jkfgys- ikgrk {k.kh eyk rks ilar iMyk- i.k iq<P;kp {k.kh vkbZ eyk Eg.kkyh] ^vx] ves; vkrk ;srhy ,o<;kr] iVdu uhV ,dnk r;kj gks ikgw-* Eg.kts vk/kh ;s.kkjk rks r#.k\ rks ves;pk /kkdVk HkkÅ ^vuqjkx* gs eyk uarj dGys- nks?kkaP;kr dekyhps lkE; gksrs- i.k LoHkkokryk Qjd yXukuarj dGyk- ves; dekyhps 'kkar] vcksy rj vuqjkx cksy?ksoMk- dks.kR;kgh fo"k;koj cksy.;kr R;kpk gkr[kaMk- ekgsjkgwu vFks vkY;koj vuqjkxus eyk d/kh frFkyh vkBo.k ;sÅ fnyh ukgh- vkeph vxnh pkaxyh xV~Vh teyh vkgs Eg.kk uk! ves; d/kh ps"Vsus Eg.krkr lq)k ^ekfuuhus ekÖ;k Hkkokyk ekÖ;kiklwu iGoys vkgs-* vxackbZ] eh bFksp dk; jsaxkGr clys;\ vkrk] lklwckbZph gkd dkukoj ;sbZy- ^ekfuuh] lxG;kapk pgk Bso ikgw r;kj- pyk js lxG;kauh Mk;fuax Vscykoj*- lklwckbZ ¼vkbZ½ ,o<k thuk p<wu vkys rjh gYyh ik; nq[krkr- ,joh i™kkl i™kkl ek.klkapk Lo;aikd ,dVh dj.kkjh eh- ?kjkr ,o<;k ek.klkapk jkcrk- i.k xsys rs fnol- vkrk pkj ek.klkapk Lo;aikdgh /kM ;sr ukgh ekÖ;kdMwu- ekfuuh lkj[kh lwu

 

©मा यामना ई ूकाशन  8 

feGkyh Eg.kwu eh HkkX;okup Eg.kk;ph- iksjhus vkY;kiklwu lxG;kauk vkiysls dsys vkgs- frusp d’kkyk] frP;k R;k fiYykusgh lxG;kauk yGk ykoyk vkgs- ek>k ves;gh dkgh deh ukgh gks xq.kkus- eqyxk Eg.kwu] HkkÅ Eg.kwu d/kh dqBs deh iMyk ukgh- nks?kk Hkkokaps ,desdkaoj vfr’k; izse- ,dkus QWDVjhP;k dkekr y{k ?kkrys ,ech, gksÅu] rj nqlÚ;kus 'ksrhokMh] brj NksVseksBs dkjHkkj lkaHkkGys- vuqjkxyk ygkui.kkiklwu QGkQqykaph vkoM- ?kjkHkksorkyph ckxgh R;kusp Qqyoyh vkgs- gs rj Eg.krkr] ek>s nksu vuesky eksrh- ves;&vuqjkx- vxackbZ] lxG;kauk cksyko;kyk vkys vkf.k ehp Lor%’khp fopkj djhr clys- ,Ogkuk ekfuuhus pgkph r;kjh dsyh i.k vlsy- vktpk fnol [kwi eLr xsyk- rGysyk ckaxMk vkf.k dksyach- nksUghaph po vtwugh thHksoj jsaxkGrs vkgs- [kjap] ofguh tso.k ,o<s eLr djrs- 'ksrkojY;k rG;krwu vk.kysys rkts rkts ekls- ofguh ,o<s dLr dkyo.k djrs- fe;kWao- iatkpk okl fdrhrjh fnol tkr ukgh- ofguhyk tso.k djko;yk [kwi vkoMrs- Lo;aikdh.k ckbZ vkgsr i.k R;k dk; dkekP;k ukghr- ofguhps tso.k Eg.kts v[[ks ?kj [kw"k- ves; nknk] vuqjkx nknk vxnh gkr vkMok ekjrkr- vktksck vkthgh ipr ukgh- vla Eg.krkr i.k gGwp tso.kkoj pkaxyk rko ekjrkr- rqEgh Eg.kky] gh 'ksojh cjsp fufj{k.k djrs dh- vgks] i.k eyk nqljs dkep dk; vkgs\ ek>h f[kMdh] gs ek>s jkstps clk;ps fBdk.k- ,o<;k mapkoj QDr ehp p<w 'kdrs- bFks eh clys vkgs gs dq.kkP;k /;kukrp ;sr ukgh- eh ek= izR;sdkPls m|ksx] vkoMh fuoMh] /kkoiG eLr vkjkekr clwu U;kgkGr vlrs- ldkGph U;kgkjhph xMcM] lxG;kaph vka?kksGhph rMQM] dkj[kkU;kr tk;ph xMcM gs uk rs- vkthaph nsoiwtsph ?kkbZ- vktksckaph orZekui=s okp.;kph ?kkbZ- ves;nknk vkf.k vuqjkx HkS;kph cWMfeaVu [ksGk;ph ?kkbZ- ofguhaph lxGh dkes mjd.;kph ?kkbZ- ekG;k’kh xIikVIik- iqLrdkrY;k Qsjh- la/;kdkGh xPphr QsÚ;k- jk=h ves;nknk vkf.k ofguhaP;k >ksikG;kojhy xqtxks"Vh- d/kh yVds #los Qqxos- i.k [kwi tho Vkdrkr ,desdkaoj- ekfuuh ¼ykxw½ ves; rls fdrhgh izseG vlys] rjh Lokjhpk ewM d/kh d/kh vlk cnyrks uk- ldkGh ldkGh vlys okpr- eh ,dne ykMkr ;sÅu Eg.kkys- ^^gs dk; ves;] pyk uk tjk ekÖ;kcjkscj xPphr- dk; eLr gok vkgs-** ekuw dk; gs] eyk dkea vkgsr fpdkj] rqqyk tk;pa rj tk uk ,dVh fQjk;yk-* vls Eg.kwu Lokjh

 

©मा यामना ई ूकाशन  9 

ykxyh iqLrdkar Mksda [kqilk;yk- eh i.k ex fpMys vkf.k rjkrjk >ksikG;koj ;sÅu clys- ves;kauk d/kh d/kh ukghrp ter jkseWafVd cuk;yk- rjh cja vtwu vkEgh nksukps rhu >kyks ukghr- ex eyk osG rjh feGsy dk vls jkseWafVd okxk;yk\ v¸;k] g;k fopkjkus ek>h ehp yktys- gYyh ves; eyk Eg.kkysgh nksunk rhunk-^^ekuw vkrk vkiY;k yXukyk rhu o"ksZ gksrhy- vkrk nksukps rhu Ogk;yk rq>h dk; gjdr vkgs\** R;k 'kCnkapk jks[k tk.kwu eyk ckbZ {k.kHkj yktp okVyh- eyk dk; gjdr vl.kkj\ [kwi xaer okVyh- eh [kqndu glys- R;kcjkscj ves; {k.kHkj ekÖ;kdMs jks[kwu ikgr Eg.kkys] ^^glY;koj fdrh xksM fnlrsl rw ekuw\ v’khp ekÖ;klkBh glr jkgk- gks] i.k rw rj lxG;k ?kjkph ifgyh vkf.k ex ;k ves;kph- ekÖ;klkBh rqyk osGp dqBs vkgs\** gs ,sdwu eh xaHkhj >kys- [kjap vki.k vkiyk osG ves;kalkBh Qkj deh Bsorks- R;krwugh rs dkekr vlys dh] ex vki.kp fpMrks- Ns] pqdysp ek>s- vkrk ;kiq<s ves;kaphp ^ekuw* cuwu jgk;ps- vlkp fopkj djhr vlys gksrs >ksikG;koj vkf.k 'ksojhP;k eÅ Li’kkZus Hkkukoj vkys- gh 'ksojhua ekÖ;k izR;sd {k.kkyk lkscr djrs- ek>s lq[k] nq%[k- lxGa lxGa t.kw dkgh gh toGwu c?krs- eyk letkors- vksatkjrs] xksatkjrs- rh vkf.k eh- dqBY;k tUehps lkscrh vkgksr dq.kkl BkÅd\ gYYkh fdrh iksDr >kyh vkgs- vkrki;Zr ekÖ;k ik;kr bdMwu frdMs mM;k ekjhr ukp.kkjs fiYYkw- ,dk iksDr] leatl ekatjhe/;s cnyrkuk ikgwu eh vpafcr >kys- vki.k fL=;k- lxG;kp fL=;k i.k ukgh dk v’kkp gksrks- izFke vYYkM] dqekfjdk] uarj lqanj L=h vkf.k ex leatl] izkS<] iksDr izkS<k- yXu >kY;koj lxGap cnywu Vkdra vkiY;kyk] ukgh! lklwckbZ dkyp v"Vfouk;d ;k=syk tkÅu vkyks- dk; lqanj n’kZu >kys xtkuukps- ekfuuhps vkxzg d#u ikBoys Eg.kwu xsyks- xsY;ko"khZ pkj/kke dsys- iksjkaeqGs vkr nson’kZu gksrs vkgs cja dk! vuqjkx Eg.krks vkbZ&ckck vkrk vkjke djk- ves; Eg.krks vkbZ&ckck nson’kZu djk- ckckauks] vkEgh vkrk Fkdyks- Eg.kwu vkrk yodj vkeP;k ekaMhoj ,[kkna ukroaM ;sÅ ns- vuqjkx rj ,o<;kr yXu dj.kkj ukgh Eg.krks- Eg.krks vkiyh 'ksrhokMh] fids eyk rkaf=d n`"V;k izxr djk;ph vkgsr- fujfujkGs iz;ksx d#u c?kk;ps vkgsr- dj ckck] gos rs iz;ksx dj- mxhp ukgh vkiyh nzk{ks] fpdw cktkjkr vOoy ntkZoj miyC/k vkgsr- frdMs rks ves;gh dkj[kkU;kps dke vxnh mRd`"B lkaHkkGr vkgs- ákauk rj vkrk vxnh d/khrjh dkj[kkU;kr tkos ykxrs- vkiys lkWl] tWe vxnh vkarjjk"Vªh; cktkjisBsr uko

 

©मा यामना ई ूकाशन  10 

dekowu vkgsr- nksUgh iksjkauh vkf.k lwusus vxnh frUgh vk?kkM;k mRrei.ks lkaHkkGY;k vkgsr- eyk Egkrkjhyk vk.k[kh dk; ikfgts- ,d ckGd`".k ek= vk.kk ckck yodj ekÖ;k ekaMhoj [ksGk;yk- 'ksojh gYyh gYyh 'kstkjpk ^eU;k* R;kaP;k xPPkhrwu vxnh ekuk osGkowu c?krks esyk- 'ksoVh eyk i.k R;kP;kdMs c?kwu glw vkys- rj frFkwup Eg.krks dlk] ^glrkuk rw [kwi xksM fnlrsl-* ex eh i.k v’kh yktys uk- ^, ekÖ;k’kh eS=h dj’khy dk x\* eh dkghp u cksykrk iVdu mMh ek#u ?kjh vkys- eU;kpkp fopkj djr gksrs fnolHkj- xksy xkscÚ;k xkykapk] ykac fe’kk] frus MksGs] #ckcnkj pky.ks- lksusjh ridjh vax] vaxHkj fuGs MksGs- vkoMrks eyk eU;k] ijok >ksisugh rks fnlr gksrk- ofguh eyk Eg.kkY;kgh] ^^dk; xa] >ksisr dk; manhr idMr gksrhl\* R;kauk dk; lkaxw eU;k fnlr gksrk Eg.kwu- i.k gYyh ua ofguh [kwi fopkjkr fnlrs- dlyk cja fopkj djhr vlsy rh\ ijok vktkckbZuk eh R;kaP;k’kh cksyrkuk ,sdys- dkghrjh ckGd`".k oxSjs cksyr gksR;k- eyk ckbZ dkgh dGys ukgh- vkf.k dG.kkj rjh dls! leksj ,d manhj iGr gksrk R;kyk idMk;yk /kkoys- ekfuuh lklwckbZauh iqUgk ,dnk fo"k; dk<yk Eg.kwu ehgh vkrk fopkjkr iMys- [kja rj vkeps IyWafuax oxSjs dkghp ulrkuk toG toG rhu o"ksZ ckGjktkus gqydko.kh fnyh gksrh- dqBsrjh dkghrjh pqdr gksrs- 'ksoVh u jkgowu eh vkf.k ves; MkWDVj fye;kadMs xsyks- vkeP;k loZ rikl.;k >kY;k- fjiksZVl nksu fnolkauh feGrhy vls lkax.;kr vkys- gs nksu fnol vxnh vxnh [kwi VsU’ku e/;s xsys- vkbZuk vkEgh dkghp lkafxrys uOgrs- mxhp Egkrkji.k d’kkyk VsU’ku- vkt frljk fnol- 'ksoVh tks fudky ykxsy rks Lohdkjk;pk ;kph eh eukph r;kjh dsyh- ves; fcpkjs [kwi dkGth djhr gksrs- Eg.kwu Lor%p rs MkWDVjkauk HksVk;yk xsys- ijr vkys rsOgk R;kauk psgjk c?kwu eyk /kDdkp clyk- usgehpk #ckcnkj psgjk vxnh dkGoaMwu xsyk gksrk- [kkans iMysys gksrs- ekÖ;k eukrhy 'kadk [kjh Bjyh- ijesÜojkus ,o<;k #ckcnkj] drZcxkj ek.klkr dkgh =qVh Bsoyh gksrh- eqykyk tUe ns.;kr iq#"kkrykp ch isjkos ykxrs- tj fc;k.ksp detksj vlsy rj ihd dls mxo.kkj\ eh ves;kauk rqVysY;k eukyk dlscls lko#u /khj nsÅ ykxys- d/kh d/kh fopkj ;sbZ gk nks"k ekÖ;kr vlrk rj ves;kauh dls fjvWDV dsys vlrs\ i.k gh osG vlys fopkj djhr cl.;kph

 

©मा यामना ई ूकाशन  11 

uOgrh- ijesÜojkus [kjap vkiY;kyk fdrh ijk/khu cuoys vkgs- vkiY;k gkrkr QDr R;kpk fu.kZ; Lohdkj.ks ,o<sp vlrs- ukghrj ,o<;k lqn`< vkf.k lq[kh vl.kkÚ;k vkEgkyk dk cjs viR; lq[kkiklwu oafpr jgkos ykx.kkj gksrs\ [kjk iz’u iq<sp gksrk- vkbZckckauk gs lxGs dls lkaxk;ps\ R;kaP;k c;kdMs c?kwu l/;krjh vkEgh R;kauk u nq[ko.;kpk fu.kZ; ?ksryk- dkGk gk usgeh vkiY;k osxkus iq<s tkr vlrks- ves; gYyh dkj[kkU;kP;k dkekr [kwip O;Lr vlrkr- dnkfpr eukrys uSjk’; yiowu dqBsrjh fojaxqGk 'kks/kr vlkosr- R;kauk ojpsoj ckgsjxkaoh tkos ykxs- vuqjkxusgh QGckxkar] 'ksrhr osxosXkGs iz;ksx ;’kLoh d#u vkeph mRiknus ok<oyh gksrh- R;kaP;k drZckxkjhps rst R;kaP;k lqanj psgÚ;koj >Gdr vls vyhdMs- nks?ks HkkÅ vkikiY;k {ks=kr >Gdr gksrs- [kkunkuhi.k] vknc nks?kkaP;kgh fnl.;kr] okx.;kr vksrizksr Hkjysyh gksrh- [kjpa] lklwckbZ fdrh HkkX;oku! ekÖ;k Nkrhr ,d ckjhd’kh dG mByh- dk eyk v’kh ekr`lq[kkiklwu oafpr Bsok;ph f’k{kk\ ,dVh vlys dh] MksD;kr vusd iz’ukaps fdMs oGoGr- vkf.k------- vkf.k ,d la/;kdkG ekÖ;k vk;q";kr v’kh mxoyh dh] ek>s vk;q"; uhrhewY;kak >qxk#u ,dk osxG;kp okoVGhr ikykikpksG;klkj[ks mMkys- ves; dkj[kkU;kP;k dkelkBh ckgsjxkoh xsys gksrs- vkbZckckauk vkEgh Qk’kh dk’kh foÜosÜkjkyk ikBoys gksrs- ek>h ekufld voLFkk vkanksyukRed lq[knq%[kkP;k fganksG;koj oj[kkyh gksr gksrh- lxGh dkes vkViwu eh [kksyh tkÅu iM.kkj rso<;kr vuqjkx vkY;kps dGys- vkt tsok;yk ?kjh vkyk Eg.kwu eh Lor% fopkj dsyk] fcpkÚ;kph fopkjiwl djkoh- Lor% tsok;yk ok<kos- cf?krys rj Fkdysyk fnlr gksrk- eh R;kyk ik.kh fnys vkf.k tsok;yk ok<w dk fopkjys- usgehizek.ks eksdGs glwu R;kus eku Mksykoyh- rks Qzs’k gksÅu ;sbZi;Zr eh tso.kkph r;kjh dsyh- R;kph vkoMrh x>y ykoyh- rso<;kr rks Nku Qzs’k gksÅu vkyk- xIik ekjhr tso.kkph rkjhQ djhr tsow ykxyk- fdrh Nku fnlrks gk- okx.ksgh fdrh fny[kqykl- eh udGr R;kps fufj{k.k djhr gksrs- osG dlk fu?kwu xsyk dGysp ukgh- ekÖ;k vkf.k R;kaP;k vkoMhfuoMh xIik VIik vxnh ,dlkj[;k- ek>k ckyfe=p t.kw- ^fnys ukank rq<>s gqvk D;k gSA* ekÖ;k eukyk udGr dlyh rjh gqjgwj ykxyh gksrh- vuqjkx gh vxnh ewMe/;s fnlr gksrk- eyk Eg.kkyk] ^^ekfuuh] vkt [kwi Nku xIIkk ekjY;k vki.k- eukojpk rk.k lxGk ukghlk >kyk c?k- tk vkrk >ksi- vkt nknkgh ukgh- fnolHkjkP;k dkekus neyh vl’khy- xqMukbZV-** eh cja Eg.kwu oGys vkf.k thuk p<w ykxys- rso<;kr dlk dks.k

 

©मा यामना ई ूकाशन  12 

tk.ks i.k ek>k rksy xsyk- ek>k ik; ?kljyk- eh eksB;kus vuqjkxyk gkd ekjyh- vuqjkx iq<Y;kp {k.kh vkyk eyk vk/kkj |k;yk vkf.k R;kP;k etcwr ckgqik’kkauh eyk gGwokj vk/kkj fnyk- ekÖ;k eukpk cka/k lqVyk vkf.k eh rks vk/kkj vk.k[kh ?kê /k#u Bsoyk- R;kposGsl Hkkjfu;eukeqGs ykbZV xsys- ek>s eu vkf.k 'kjhj eyk u tqekurk ek>s jkghysp ukgh- igkVs eh tkxh >kys- rsOgk ,d ekBs oknG ;sÅu xsys gksrs- ekÖ;k [kksyhpk njoktk okÚ;kus iq<sekxs vkiVr gksrk- ekÖ;k MksD;krhy fopkjgh /kkM/kkM ,desdkaoj vkiVr gksrs- ,dk {k.kkr] ,dk uktwd {k.kkr gs eh dk; d#u clys\ vkÙki;Zr QDr ves;ka’kh ,dfu"B vlysys ek>s eu vkf.k 'kjhj ,dk cslko/k {k.kh eyk xqaxkjk nsÅu fulVys gksrs- eh ,o<h dedqor d’kh >kys\ dk ekÖ;k eukr dqBsrjh lqIr vlysyh bPNk mlGwu vkyh\ 'kh! fopkj d#u Mksds Hk.kHk.kys- dlscls LOkr%yk lkojhr vka?kksGhyk xsys- r;kj gksÅu [kkyh vkys- rsOgk ?kjHkj ,d l™kkVk tk.kor gksrk- usgehpsp ek>s ?kj vkt ekÖ;kdMs osxG;kp utjsus c?kr gksrs- lq™k gksÅu eh frFkY;kp ,dk lks¶;koj clwu jkghys- Lo;aikdh.k ckbZauh eyk pgk vk.kwu fnY;koj eh Hkkukoj vkys- ofguhckbZ dk; >kys\ cja ukgh dk\ pgk ?;k tjk] cjs okVsy rqEgkayk\** ^^vuqjkx dqBs vkgsr\** eh dlscls R;kauk fopkjys- rs rj e?kk’khp ckgsj iMys c?kk- dqBs tkrks dkghp lkaxwu xsys ukghr-** FkksM;k osGkus eh R;kP;k [kksyhr xsys- Vscykoj ,d fpðh gksrh- ^ekfuuh] dky ts dkgh ?kMys R;kcÌy teys rj eyk {kek dj- yodjp dkWyQksfuZ;kuk tk.kkpk fopkj djhr vkgs- vkbZ] ckck vkf.k vewph dkGth ?ks-** vuqjkx ekÖ;k gkrwu rks dkxn xGwu iMyk- eukojhy rk.k vlá gksÅu eh [kkyh iMys- dks.kkP;krjh eÅ Li’kkZus eh tkxh >kys- 'ksojh ekÖ;k ik;kyk vax ?kk’khr gksrh- frP;k ek;sus eyk ,dne jMw QqVys- 'ksojhyk ?kê Nkrh’kh /k#u eh gelkge’kh jMw ykxys- ‘'ksojh R;k fnolkiklwu ofguhps fpÙk /kkÚ;koj ukgh- [kwi mnkl vlrs fcpkjh- gks] rks fnol] rh la/;kdkG T;k {k.kkph eh ,deso lk{kh vkgs- eyk okbZV okVys rs ofguhps- dqBs vkf.k d’kh pqdyh rh\ frps laLdkj] frph ,dfu"Brk- dqBs xsys lxGs ek.klkaps fopkj\ [kjap] pqdyh dk rh\ vkf.k pqdyh rjh pwd dk frP;k ,dVhPkh vkgs\ rh osGp r’kh gksrh- eyk ek.klka,o<h cq)h ulsy dnkfpr i.k eh lq)k ,d eknh vkgs- eykgh Hkkouk vkgsr- eykgh ofguhus dsysys laLdkj vkgsr-

 

©मा यामना ई ूकाशन  13 

eykgh ek.klkae/;s jkgwu R;kaP;k Hkkouk dGrkr- f’kok; ts ?kMwu xsys rs xsys- ^ofguh] vkrk udks ,o<h nq%[kh gksÅl- ts ?kM.kkj vlrs rs d/khgh VGr ukgh- rks ijesÜojkpkp fu.kZ; vlrks] vls rwp Eg.krsl uk ofguh\ ex gsgh ijesÜojkpsps fof/kfyf[kr vkgs vls let-* vxa ckbZ] vkt [kwi fnolkauh ves;nknk ofguhP;k [kksyhr vkysys fnlrkr- dk; djsy vkrk ofguh\ lkaxsy dk vkiya eu eksdGa d#u\ eyk rj okVra ofguhus lR; >kdkos- d/kh d/kh lq;kZP;k iz[kj rstkus fgjoh yOgkGh tGwu tkrkr- R;keqGs lR;rsgh nkgd lR; vlR;kP;k vkM yioys rj ofguhpk lalkj] ek.kls lxGh lxGh ;kr gksjiG.;krwu okprhy- ekfuuh ves;kauk ikgwu eh npdys] xksa/kGys- R;kaP;kdMs c?kwu eyk ,dne mekGk vkyk vkf.k u jkgowu eh R;kaP;k xG;kr iMys- ves;kauk okVys [kwi fnolkaP;k fojgkus ek>h v’kh voLFkk >kyh vkgs- eh R;kauk dkgh lkax.;kpk iz;Ru djhr vlrkukp R;kauh ek>s rksaM can dsys- ves; ijr vkY;kiklwu ekÖ;koj vxnh izsekpk o"kkZo djhr vkgsr- ^ekuw] rq>h gh dk; voLFkk >kyh;\ vxa] ,o<a dk; rs eukyk ykowu ?ksrsl\ vkrk vkyks; uk eh-* eh ves;kaP;k lq[kkpk fopkj d#u eukr mlG.kkÚ;k fopkjkauk Fkksiowu Bsoys- dkekyk tqaiwu ?ksrys- vxackbZ] i.k gs eyk dk; gksrs;\ ldkGh mBY;koj MksGs m?kMrs rj [kksyh xjxj fQjrs;- Lo;aikdh.kckbZauh QksM.kh Vkdyh dh] eyk HkMkHkMk myVh gksrs;- ijok lklwckbZauh ekÖ;kdMs 'kadsus cf?krys i.k eh dkgh ukgh Eg.kr ckgsj iGkys- fopkjkaP;k ranzhr ek>h ikGh ;sÅu nksu efgus >kysr gs y{kkrp vkys ukgh- Eg.kts gh dlyh y{k.ks vkgsr\ nsok] ek>h gh dlyh ifj{kk ikgrks vkgsl\ ;s.kkÚ;k lq[kkps Lokxr eh dls d#\ T;k lq[kklkBh eh rGeGr gksrs rs lq[k ekÖ;kiq<s vls fo"k dkyowu mHks Bkdys vkgs- [kk=h d#u ?;k;yk MkWDVjkadMs xsys vkf.k R;kauh pDd ek>s vfHkuanu dsys- ^^ofguh] vfHkuanu- rqeP;kckcrhr nSokus peRdkj nk[koyk vkgs- v’kh dsl gtkjkr ,[kknhp vlrs- rqEgh vkbZ cu.kkj vkgkr-** eh dlauqla glr eVdu [kqphZr clys- MkWDVjkauh yxsp ves;kauk Qksu ykoyk- ves; rkcMrksc eyk U;k;yk vkys- R;kaP;k psgÚ;koj vkaun vkslaMwu pkyyk gksrk- R;kaP;k psgÚ;kojps glw ikgwu eh ek>s vklw yioys- ?kjh ikspyks- c?krs rj vkbZ ckckaP;k mRlkgkps dkjats FkqbZFkqbZ ukpr gksrs- lkjs ?kj vkuankP;k fioG;k mUgkr UgkÅu fu?kkys gksrs- eukP;k nksyk;eku voLFksr eh [kksyhr vkys- c?krs rj dk; 'ksojhus laqnj lqanj nksu fiYYkkauk tUe fnyk gksrk- frP;k dkilklkj[;k xksG;kauk c?krk c?krk ekÖ;k ân;kr ekr`Hkkouk mpacGwu

 

©मा यामना ई ूकाशन  14 

vkyh- eh vyxn ek>k gkr iksVkoj Bsoyk- iksVkpk Qqxhji.kk tk.koyk- ^;k nqfu;sr ;s.kkÚ;k ygku thok eh rq>h vkbZ rq>s Lokxr djrs vkgs- rw QDr ek>k vkgsl- bukenkj dqVqackpk oa’kt vkgsl- rqyk iki iq.;kph dk;Z iokZ\ ;k 'ksojhP;k vtwugh MksGs u m?kM.kkÚ;k fiYyklkaj[kk rw vJki] fujkxl vkgsl- ekÖ;k pqdhps izk;fÜpr Eg.kwu eh rqyk f’k{k dk nsÅ\ gs v{kE; iki eh ukgh dj.kkj- eh rqyk tUe nsbZu- ok<ohu- ;k 'ksojhph 'kIIkFk-** ek>s MksGs ik.kkoys- 'ksojhP;kgh MksG;kr ik.kh rjGY;kpk eyk Hkkl >kyk- frusgh gqadk#u vkiY;k fiYykauk dq’khr ?ksrys- ¼Jh v{kj/ku vk;ksftr lkS- bafnjkckbZ olar tks’kh jkT;Lrjh; dFkk Li/ksZrhy ikfjrksf"kd izkIr dFkk½

 

©मा यामना ई ूकाशन  15 

२ अ न द य

lhrs vxa lhrs vkbZP;k tkM;k HkjM;k tksjnkj gkdsus ldkGh yodj tkxh >kys- vkbZps gs cksy.ks vlsp usgeh tkMs HkjMs] dkseyi.kkpk ekxewlgh ulysys- vk;q";kr [kkYysY;k VDdsVks.kI;kauh frP;krhy dkseyi.kk] gGwokji.kk iw.kZi.ks xsyk vkgs- vkbZp dk; bFks jkg.kkjh lxGhp ek.ksl] HklkM;k] d.k[kj vkoktkr cksy.kkjh] uGkojph HkkaM.ks] HkkaM;kaph vknGvkiV] iksjkVksjkaph ekjkekjh] ck;dkaph gejhrqejh ,d uk vusd vla[; vkokt- dksykgy- ;sFks jkg.kkjk izR;sd ek.kwl d’kkus rjh fiMysyk vkgs] =klysyk vkgs- VhpHkj nksu [kksY;k- lkoZtfud laMkl- e/kwup ik.;kps n’kZu ns.kkjk uG- njoktk [kqjkM;krhy ckcw] fuyw] egs’k] eh vkf.k vkbZ- vH;kl d/kh vkf.k dlk d#\ igkVs igkVs mBwu tesy rso<k vH;kl dsyk- ?kjkr vkbZyk enr dsyh vkf.k ehukrkbZP;k caxY;koj xsys- dkV;k dqV;krwu BspdkGrkuk] eÅ e[keyh xfyP;koj ik; iMkok vls >kys- frFkY;k 'kkarrsus eu fgjosxkj >kys- iz’kLr [kksY;k] loZ [kksY;krwu Hk#u jkfgysyk ean lqxa/k] maph QfuZpj] >qG>qGhr Hkkjh iMns] ák okrkoj.kkus eu ean/kqan >kys- MksG;krhy xkas/kG deh >kyk- caxY;kr ek.kls buehurhu- ehukrkbZ] ;teku lqHkk"knknk vkf.k R;kaph ykMdh ysd eSfFkyh- ekÖ;kp ukokps nwljs #i- i.k vkeP;k HkkX;kr vkf.k fnl.;kr ijesÜojkus [kwip Mkos] mtos dsysys- rh xksjh] map] ns[k.kh- ehukrkbZ] ykMkus fryk ijh Eg.krkr- frP;k lqanj ykac cksVkdMs c?krkuk ekÖ;k d.k[kj vkf.k vkscM/kkscM gkrkaph vkBo.k gksrs- frP;k lGlGhr lksusjh dslkaph HkwjHkwj c?krkuk udGr ek>k gkr #{k dslkadMs tkrks- rh rksaMkr pkanhpk pepk ?ksÅu tUeysyh vkf.k eh pepkHkj nq/kkykgh egkx >kysyh vlks- ijesÜojkus dsysY;k ;k rQhorhiq<s ek>h dks.krhp rØkj uOgrh- ;kyk dkj.k ek>h vkbZ- [kwi tho Vkdrs rh ekÖ;koj- nqljs dkj.k Eg.kts ehukrkbZ- [kwip ykM djrkr R;k ek>s- ekÖ;koj eqyhis{kk tkLr izse djrkr- caxY;kojph dkes vkViwu tsowu 'kkGsr tk;ps gk ek>k fuR;Øe- 'kkGsrwu ;k;yk lgk lkMslgk oktrkr- dksiÚ;kojrh VokG eqys [kwi =kl nsrkr- egs’kpk fe= izdk’k rj [kwip VkjxVi.kk djrks-

 

©मा यामना ई ूकाशन  16 

eSfFkyh igkVs igkVs [kwi lqanj LoIu iMys- lqanj] lksusjh vkHkkG- R;ke/;s eLr banz/kuq"; iMysys- rs idMk;yk eh /kkor gksrs- /kkork /kkork d’kkykrjh vMdwu iMys vkf.k vkbZph gkd dkukoj vkyh- vkbZ] udks R;k osGh usedh rMeMrs- ,o<h dlyh ?kkbZ vlrs fryk vH;kl dj uk rs dj uk rs dj- gYyh rj R;k lhrsoj [kwip [kq’k vlrs- t’kh dk; frph l[[kh eqyxhp- lhrsyk Eg.kw [kwi pkaxys ekDlZ iMys ngkohyk- feGw ns uk who cares! frP;klkj[ks dkdwckbZ gksowu eyk eqGhp jgk;ps ukgh- lhrk ifj{kspk fj>YV tl tlk toG ;sÅ ykxyk rlrlk tho ?kkcjk gksow ykxyk- [kjap] ;k fudkykoj ek>s lxGs Hkfo"; voyacwu gksrs- ehukrkbZauk i.k ekÖ;kdMwu [kwip vis{kk gksR;k- eyk Eg.kkY;k] ^lhrs] rw tj ngkohr pkaxys ekDlZ feGoysl rj dkWystps f’k{k.k ekÖ;kdMwu-* [kjap fdÙkh fdÙkh pkaxY;k vkgsr R;k- dks.k dqByh eh ygkui.kkiklwu R;kaP;kdMs dke djk;yk ykxrs dk; vkf.k R;k eyk vkbZlkj[ks iksVk’kh /kjrkr dk;\ dlys tUekstUehps _.kkuqca/k vkgsr] nsokykp BkÅd\ ehukrkbZ] rqeps gs midkj vkf.k ekÖ;kojpk foÜokl eh [kjk d#u nk[kohu- ,dnkpk fj>YV ykxyk vkf.k eh gosrp rjaxk;yk ykxys- brds pkaxys ekDlZ feGrhy vls LoIukrgh okVys uOgrs- vkbZus ekÖ;ko#u ehB eksgjh vksokGyh- nsokiq<s lk[kj Bsoyh- fj>YV ?ksÅu ehukrkbZdMs xsys- R;kaP;k ik;koj Mksds Bsoys- R;kauk Hk#u vkys- Eg.kkY;k] ^py] vkrk rqyk loksZÙke dkWystkr vWMfe’ku |k;ph tckcnkjh ek>h- iq<ps lxGs pkaxysp gksbZy- eSfFkyh nqikjh dkWyste/kwu ?kjh vkys] iqLrds lks¶;koj Qsdyh vkf.k eLr ,lhP;k xkjO;kr >ksiwu xsys- [kjap dkWystps fnol eLr] eqyk;e jaxhcsjaxh Qqyik[kjkaP;k ia[kklkj[ks- R;kapk e[keyh Li’kZ dlk eukyk lq[kkowu tkrks vla okVrs- gs fnol d/kh laiwp u;sr- [kwi [kwi eSf=.kh] fe=] ps"VkeLdjh] fcu/kkLr fQj.ks- [kksVh [kksVh HkkaM.ks] ysDpj pqdowu fiDpj ikg.ks- ukVda] MksG;kr Ikk.kh ;sÅu Bldk ykxsi;Zr [kkYysyh HksGiqjh] ik.khiqjh] lxGa lxGa gosgosls okV.kkjs-

 

©मा यामना ई ूकाशन  17 

dlyh rjh gohgoh’kh okV.kkjh lq[kn Hkkouk- rq"kkjdMwu feGkysys yky xqykc- rks c?kwu ekÖ;kp xkykoj xqykc QqVys-rq"kkj rw ekÖ;koj dlyh tknw Vkdyh vkgsl\ ,d u’kk p<yh vkgs- ekÖ;k rueukoj- tsOgkiklwu rw HksVykl] ekÖ;k tx.;kpk vFkZp cnyyk vkgs- vk; yo ;w] rq"kkj- lhrk dkWystthou gs dq.kkyk jE; okVrgh vlsy- i.k eyk ek= ifjfLFkrheqGs R;kP;kdMs vxnh =;LFki.ks igkos ykxys- ;k ikp o"kkZr] fnol jk= LoIu- ,dp /;s;- dlsgh d#u xzWT;q,V Ogk;ps- pkaxys ekDlZ feGok;ps- ftrds f’kdrk ;sbZy rso<s f’kdk;ps- dkVdlj d#u jgk;ps- dqBY;kgh eksgkyk cGh ukgh iMk;ps- d/kh d/kh okVk;ps i.k] [kwi etk djkoh- lxGh ca/kus rksMwu Vkdkoh vls {k.k iq"dGnk vkysgh- i.k ex MksG;kaleksj- vkyk rks vkbZps psgjk- fuyw] egs’k ;kaph tckcnkjh ukgh] vki.k vkiY;k fuÜp;kiklwu <Gk;ps ukgh- ehukrkbZauk fnysY;k 'kCnkiklwu ?kljk;ps ukgh- lektkr ekukus] rkB ekusus txk;ps- vkiY;k dqVqackyk lektkP;k mPPk Lrkjkr vk.kk;ps- ,d fnol ek>s gs LoIu iqjs >kys= eh xzT;q,V >kys- ehukrkbZP;k vksG[kheqGs eyk ,dk pkaxY;k daiuhrwu vkWQj vkyh- R;k daiuhr lqijok;>j Eg.kwu eh ykxys vkf.k ekÖ;k ?kjh vkuanhvkuan iljyk- ehukrkbZ Eg.kkY;k] ^vkbZps ikax QsMysl- v’kh eqyxh Qkj uf’kckus feGrs- vtwu [kwi 'khd eksBh gks lq[kh gks-* ehukrkbZ rqeP;klkj[kh nsoh vk;q";kr uf’kckus HksVrs- rqeP;keqGs eh vkt bFki;Zr ;sÅu ikspys- rqEgh eyk vkti;Zr dsysyh enr tj eh foljys rj ekÖ;klkj[kh djaVh ehp- gYyh vkbZyk usgehlkj[kh dkes gksr ukghr- fuywph ckjkoh iqjh gksbZy- vkeP;kdMs c?kwu okMhryk izR;sdt.k dkSrqdkus eku Mksykorks- ;kps lkjs Js; ehukrkbZ rqEgkaykp tkrs- pkaxyh uksdjh feGkyh vkf.k ?kjh pkj lq[kkps ?kkl tkÅ ykxys- gs lq[k 'kjhjkoj fnlw ykxys- d/kh ukgh rks vkjlk ekÖ;kdMs c?kwu glw ykxyk- i.k ;k [kqyysY;k #ikeqGs okMhrY;k VkjxV eaMGhauk uohu [ksG feGkyk- ekÖ;k tk.;k;s.;kP;k okVsoj izdk’k vkf.k R;kps VkjxV fe= ulrs pkGs djr mHks jkgw ykxys- eh nqyZ{k djrs R;kaP;kdMs i.k d/kh okVrs ;k xpkG oLrhr vkiY;k vczqyk vki.k fdrh fnol vkf.k dls tik;ps\ v’yhy fp=s c?k.kkjh] nk# fi.kkjh] tqxkj [ksG.kkjh oLrh- eyk fuywphgh dkGth okVrs- ckcw vkf.k egs’k

 

©मा यामना ई ूकाशन  18 

;kauk ;k lxG;kiklwu nwj Bsok;pk vkVksdkV iz;Ru djrs- vls okVrs ;k lxG;kaiklwu nwj mPpHkzw lektkps] caxY;ke/khy vk;q"; fdrh lq[kh vkgs\ eSfFkyhps vk;q"; rj ,[kk|k lqanj xqykcklkj[ks] lqjf{kr ckxssr cafnLr vkgs- vki.k ek= jLR;kP;k dMsyk ok<.kkÚ;k m?kM;kokxM;k dksjkaVhlkj[ks vkgksr- eSfFkyh ^thou xk.ks xkrp jgkos- vkys xsys fol#u tkos iq<s iq<s pkuykos* ckFk#ee/;s okW’k ?ksrkuk gs xk.ks eh xq.kxq.kr gksrs- vk;q"; dls HkjHk#u yqVkos- ek.klkus lxGs 'kkSd iqjs djkosr- vkt vkgs rks {k.k vkiyk- iq<ps dks.kh ikfgys vkgs\ vjs ;kj] mBk etk djk- vk;q"; /kqanhr txk- eEek Eg.krs eSfFkyh] vH;klkdMs y{k ns- vxa] eEek vH;kl rj eh djhup- i.k eyk ek>s vk;q"; etsus miHkksxw ns- f’kok; iqLrd MksG;kleksj /kjys dh rq"kkj MksG;kleksj ;srks- ex ek>s y{k dls ykx.kkj vH;klkr\ eEek] rq>h lhrk rqÖ;k euklkj[ks okxrs uk! lrh lkfo=hpk olk ?ksryk vkgs frus- pkyow ns fcpkjhyk- lhrk daiuhr lkgsc vkf.k brj lgdkjh ekÖ;k dkekoj [kq’k vkgsr- ifgyk ixkj feGkY;koj nksu lqanj lkM;k ?ksrY;k- ,d ehukrkbZyk vkf.k ,d vkbZyk- ifgyh ehukrkbZdMs xsys- R;kaP;k ik;koj Mksds Bsoys- R;kauk Hk#u vkys- eyk Eg.kkY;k iq<s f’kdwu ?ks- dkWEI;qVjpk fMIyksek ?ks- eh R;kaP;kdMs ikgrp jkfgys- vxa] c?krsp dk; v’kh- eh lkafxrys u rqyk iq<s f’kd Eg.kts f’kd- eh Eg.kkys] ^i.k ,dk vVhoj- ek>h uksdjh ek= pkyw Bso.kkj-* rs- R;k fnolkiklwu ek>s iq<hy f’k{k.k] uksdjh pkywp jkghyh- jk=h ;k;yk m’khj gksbZ- ,dnk izdk’kus jLR;kr xkBysp- vk/kh eh npdys- i.k uarj ekÖ;kr nqxkZp vorjyh- v’kh dkgh R;kP;k FkksckMkr Bsowu fnyh- dh cl- R;kyk tksjkr B.kdkoys] ^[kcjnkj] iqUgk ekÖ;k okVsus xsykl rj- vkt FkksckM fnlrs rjh vkgs- m|k vlk dkgh udk’kk cnyhu rqÖ;k psgÚ;kpk dh txkP;k ikBhoj rq>s FkksckM ijr dks.kh c?k.kkj ukgh-* rsOgkiklwu izdk’k ekÖ;k okVsus lksMkp i.k ekÖ;k xYyhrgh ijr fnlyk ukgh- vkt o"kkZpk 'ksoVpk fnol- gs laiw.kZ o"kZ ia[k ykowu osxkys vkys rls xsys- vk;q";kr ,o<h xrh eh d/khp vuqHkoyh uOgrh- vkÙkki;Zrpk feGkysyk HkkdjrqdMk gk [kwi [kwi d"Vkus feGr gksrk- i.k xYyh ek= lqxzkl Hkkstu nksuosGk ukgh rjh ,dosG uDdhp feGw ykxys gksrs Eg.kwup rj ekÖ;k uohu dkekyk eh v{kj’k% okgwu ?ksrys gksrs- lpksVh] lQkbZ vkf.k rRijrk ;kaph lkFk /k#u gksrs- ;kpk ifj.kke Eg.kwu eyk dk;e Lo#ikph uksdjh feGkyh gksrh-

 

©मा यामना ई ूकाशन  19 

i.k ,dhdMs dkekpk ckstkgh ok<r gksrk- vkt o"kkZpk 'ksoVpk fnol vlwugh] ?kM;kGkpk dkVk jk=h ngkoj vkyk rjh ek>s dke iw.kZ >kys uOgrs- ckdhph yksda v/;kZ fnolkph lqêh ?ksÅu fdaok FkksMh’kh yodj fu?kwu xsyh- dkghauh fopkjysgh] ^lhrk ;srsl dk xa vkeP;kcjkscj- uohu o"kkZps lsfyczs’ku djk;yk\ eh glwu udkj fnyk- dkj.k eyk dkea vkViwu Rojhr ?kjh ikspk;ps gksrs- 'ksoVpk MsVk fQV d#u eh MªkWojyk ykWd ?kkrys- x.ks’kyk vkWfQl can djk;yk lkaxwu] ilZ mpywu [kkyh ;sbZi;Zr jk=hps lkMsngk oktys gksrs- lkljph xYyh va/kkjyh gksrh- cgqrsd loZ vkWfQlsl can >kyh gksrh- eh >i>Ik pkyr xYyhP;k Vksdk’kh vkys rj ,d tksMis ,desdkauk fpdVwu iq<s pkyysys fnlys- uohu o"kkZlkBh lsysczs’ku pkyw >kysys fnlrs- nks?ksgh rksy lkojr ,desdka’kh glr f[knGr gksrh- rso<;kr leks#u ;s.kkÚ;k xkMhpk mtsM R;k tksMI;krh r#.khP;k psgÚ;koj iMyk- eyk dso<;kank npdk;yk >kys- ekÖ;k ân;kph Lianus ok<yh- eSfFkyhyk d/kh dkGh g;k voLFksr c?kk;yk ykxsy vls eyk LoIukrgh okVrs uOgrs- frus e| ?ksrys gksrs- dsl vkf.k diMs vLrkO;Lr >kys gksrs- eSfFkyhph gh voLFkk dks.kh dsyh gksrh\ frP;kcjkscj vl.kkÚ;k r#.kkus dh rh Lor%p ;k izdjkyk tckcnkj gksrh\ eh lko/k >kys] eyk ehukrkbZaph vkBo.k >kyh- ehukrkbZpk Bsok vkt ladVkr gksrk- R;kaP;k ijhyk nq"V jk{klkauh ?ksjys gksrs- fryk okpok;ykp gos- ekÖ;k MksD;kr vlk fopkj pkyw vlrkuk R;k r#.kkus va/kkjkpk Qk;nk ?ksÅu eSfFkyhyk [kkyh <dyys gksrs vkf.k rks frP;koj cGtcjh djr gksrk- eSfFkyh v/kZoV u’ksr R;kyk fojks/k djr gksrh- gs c?kwu ekÖ;k thokpk larki larki >kyk- eh osxkus tkÅu R;k r#.kkpk naM idMyk vkf.k tksjkus R;kph eku oGowu [kkMdu FkksckMhr yxkoyh- lrr djr vlysY;k d"Vkus ek>s gkr vkf.k eugh d.k[kj >kys gksrs- ?kkcjysY;k r#.kkP;k eh vk.k[khu nksupkj FkksckMhr yxkoY;k- vuisf{kr >kysY;k gY;kus rks r#.k dksyeMyk- eh eSfFkyhyk vksjMwu lko/k dsys- frykgh nksurhu FkksckMhr yxkoY;k- R;keqGs eSfFkyh FkksMhQkj Hkkukoj vkyh- opdwu ekÖ;kdMs ikgw ykxyh- eh iqUgk R;k r#.kkph dkWyj idMwu R;kP;koj gYyk p<oyk- R;kcjkscj vk/khp xHkZxGhr >kysyk rks r#.k ikB nk[kowu iGwu xsyk-

 

©मा यामना ई ूकाशन  20 

eh eSfFkyhyk mBoys- ^eSfFkyh] vxa ÅB- vkrk rjh lko/k gks- MksGs m?kM- py ?kjh tkÅ ;k-* ekÖ;k 'kCnkus v/kZesyh >kysyh eSfFkyh fuewVi.ks ekÖ;k ekxs pkyw ykxyh- d/khgh okV u pqd.;klkBh- ehukrkbZ lhrs] vkt ekÖ;k eSfFkyhyk rw pqdhP;k okVso#u ?kjh ijr vk.kysl- gk Fkksji.kk] leatli.kk rqyk dks.kh f’kdoyk- Lor% fp[kykr ok<wu rw ,[kk|k deGklkj[kh ifo= jkghyhl vkf.k ek>h eSfFkyh 'kh! jkek;.kkrY;k lhrkus vXuhifj{kk nsÅu Lor% ifo= vlY;kps fl) dsys- i.kwrw] rw rj vXuhifj{kk nsÅu ekÖ;k eSfFkyhps ikfo™; jk[kysl- /kU; /kU; rh lhrk /kU; /kU; rh ekrk vkt jk[kyh ykt rw ek>h ns vXuhfnO; djrk

 

©मा यामना ई ूकाशन  21 

३ पजण

^^uew] vxa cknyh Hk#u ogk;yk ykxyh dh vkVi yodj] y{k dqB; rq>\** 'kstkjph eatw ddZ’k fdapkGyh] rsOgk dqBs uew Hkkukoj vkyh- npdwu frus vktwcktwyk cf?krya rj Ikk.;klkBh teysyh xnhZ cjhp ok<yh gksrh- ?kkestysY;k ck;dk dejsoj] gkrkaoj] MksD;koj dG’kk] cknY;k] HkkaMh ?ksÅu ik.;kP;k djaxGh,o<;k /kkjsdMs vk’kkGHkwri.ks c?kr gksR;k- xqGkHkksorh ?kksa?kko.kkÚ;k ek’kkalkj[;k uewus vk.k[kh ,d {k.kgh m’khj dsyk vlrk rj uDdhp rh R;kaP;k larkikyk cGh iMyh vlrh- frus ?kkbZ?kkbZus ik.;kps Hkjysyh cknyh vkf.k dG’kh mpyyh vkf.k xnhZrwu okV dk<r cktqyk vkyh- gkrkrya vks>a dlacla lkaHkkGra yxcxhus ?kjkdMs pkyw ykxyh- nqMD;k pkyheqGs vkf.k gkrkrY;k vksÖ;keqGs fryk /kki ykxyh gksrh- MksD;krys fopkjgh osxkus pkyw >kys- frP;k MksG;kleksj rh jkgr vlysY;k fVpHkj [kksyhps fp= vkys- [kksyhP;k dksiÚ;kr ekrhph pwy vkf.k d’khc’kh ,dkoj ,d jpysyh teZuph HkkaMh- R;kP;k cktqyk ,d eksjh- R;k eksjhr QDr ukokykp vlysyk uG] R;krwu d/kh ik.kh vkysys uewus v[;k lksGk o"kkZP;k vk;q";kr cf?krys uOgrs- eksjhleksj ,d nksjh ykowu R;koj diMs Vkaxysys rso<kp ,d vkMkslk- ckdh R;k [kksyhr vkMks’kkyk vls dkghp jkghys uOgrs- lxGa dkgh m?kM;koj ukgh Eg.kk;yk ,d iksVekGk gksrk- R;koj uew vkf.k frph HkkoaMa nkVhokVhus >ksir- eksjhr iMysY;k [kjdV;k m"V;k HkkaM;kapk <hx eukr vlwugh ik.;kvHkkoh uewyk vkf.k frP;k vkbZyk lxGh ?kk.k r’khp Vkdwu ik.;klkBh [ksik VkdkO;k ykxr- pkj iSls feGo.;klkBh vkbZ fnolHkj yksdkadMs dke djh- fcpkjhyk d/kh {k.kHkj clwu lq[kkpk ?kklgh rksaMkr ?kkyk;yk ter uls- uewps dksey eu vkbZP;k vkBo.khus nzoys- ikoya ?kqVeGyh- okVya vkbZP;k ekaMhoj Mksda Bsowu ?kVdkHkja clkoa- iksVHkj [kk;yk feGkoa- vkbZpk [kj[kjhr gkr xks/kMhlkj[kk vaxHkj vks<wu ?;kok- iq<Y;kp {k.kh dksiÚ;krY;k [kkVsoj lnku~dnk foM;k Qaqdr clysY;k QkVD;k 'kjhjkP;k ckikph fryk vkBo.k >kyh vkf.k rh ipdu tfeuhoj Fkaqadyh- 'kh! ckikP;k ukR;kyk dkGa Qkl.kkjk gk dlyk cki ek>k\ uqlR;k fopkjkus gh

 

©मा यामना ई ूकाशन  22 

uewP;k vaxkoj 'kgkjk vkyk- ,d osG xfjch ijoMyh] mik’kh jkg.ka ijoMya] ?kjkrhy gh ?kk.k d’kh lgu djkoh ek.klkau! okVya gkrkryh vks>h Vkdwu iGwy tkoa] dqBarjh i.k dqBa tk.kkj\ dksoG;k o;krY;k uewyk dqBa tkoa dk; djkoa dkghp dGr uOgra- uewus grk’ki.ks eku gyoyh- dejsojph dG’kh oj[kkyh dsyh- ckikph utj vkBowu iqUgk ,dnk 'kgkjyh- uewyk dGk;yk ykxys rsOgk ckikph utj dkgh osxGsp lkaxwu xsyh- eukrwu pjdyh- izR;{k l[;k cki vkiY;kdMs osxG;kp utjsus c?krks ák tk.khosusp rh fcpkjh /kldwu xsyh- [kksyhr /kM clk;yk vkf.k >ksik;ykgh tkxk ukgh- diMs cnyk;ykgh tkxk ukgh- cki lnku~dnk nk#P;k u’ksr ukgh rj foMhps >qjds ?ksr [kkVsoj iMysyk- R;kps rkackjysys MksGs vkiY;kyk lrr U;kgkGr vlY;kpk uewyk Hkkl gksbZ- xsys fdR;sd fnol uewus fu/kkZLri.ks eksdGk 'okl ?ksryk uOgrk- fcpkjhph lrr ?kqleV gksbZ- ^^vkbZ] vki.k bFkwu [kwi nwj Nku Nku ?kjh tkÅ;k dk x\ ekÖ;k ,o<h iksja 'kkGayk tkrkr Nku Nku diMs ?kkyrkr- iyhdMP;k xYYkhrY;k lq#ph c?k fdrh eTtk vkgs- fdrh >dkl diMs ?kkyrs- oMk iko] dsd [kkrs vkf.k ik;kr fdrh lqanj pkanhP;k lk[kG;k vkgsr frP;k pepe.kkÚ;k Nqe Nqe vkokt dj.kkÚ;k-** uewP;k vkuankP;k lhek ,o<;kp gksR;k ygkui.kh ikfgysY;k LoIukr pkanhps iSta.k [kwink fryk fnlr vlr- vkbZ jkxkowu fryk xIi djh- ^^vx] >d ekjyh vkf.k ;k EgkrkÚ;k’kh nqlja yXu dsya eh okVya vkiya lxG;kappa vk;q"; lq/kkjsy rq>k ck xsyk vkf.k eh ,dVh iMys- okVya gk usgeh enrhyk /kkok;pk] cjk vk/kkj nsrks; dlya dk; vkiya u’khcp QqVda lxGsp esys ykaMxs- nksu o"kkZr nksu iksja >kyh vkf.k nk#us [kkYya ;kyk- ykxyk [kksdk;yk fVchus- vkS"k/kik.;kr lxGs iSls xsys uksdjh xsyh vkf.k clyk [kksVsoj dk;epk-** uewph vkbZ HkMkHkMk cksyr lqVyh vkf.k uew vk d#u frP;kdMs ikgw ykxyh- vkbZph rGeG ckgsj iMr gksrh vkf.k uewph ok<r gksrh- uewyk dGys vkiyk ck gk vkiyk ukghp vkgs- uewyk ;k /kD;krwu lkojk;yk [kwi fnol ykxys vkf.k ex fryk ckikP;k izR;sd d`rhekxpk vFkZ gGwgGw /;kukr ;sÅ ykxyk ftFks jDrkps ukra ukgh frFks izsekP;k vksykO;kph d’kh vis{kk djk;ph\ uewps fopkj vk.k[khup izkS< >kys uewph ckjhd’kh dqMh] dkVdqG;k dksoG;k gkrkauh HkkoaMkaph iksVa Hkj.;klkBh vkbZyk enr d# ykxyh-

 

©मा यामना ई ूकाशन  23 

fnol iq<s ljdys uewP;k vk;q";kr dkGsdqê fujk’ksus Hkjysys fnol ;sr gksrs vkf.k tkr gksrs- ukgh Eg.kk;yk rk#.; uewP;k macjB;koj ;sÅu nLrd nsr gksrs- lMikrG uew dkGhlkoGh vlyh rjh lqanj fnlw ykxyh- frps rsy u ykxysys dksjMs dslgh dikGkoj il#u lqanj fnlw ykxys- cka/kk defu; okVw ykxyk uewykgh vkiY;krhy cny xYyhrY;k iksjkaP;k utjsrwu tk.kow ykxyk- fryk ikgwu tkrk;srkuk f’kê;k oktw ykxY;k- uewps [kqyrs lkSan;Z ikgwu iksjhoj dkoG;klkj[kh utj Bsowu vlysY;k EgkrkÚ;kps MksGs pedys- ,d fnol uew Fkdwu lxGh dkea vkViwu ?kjh vkyh nkjkrp ,d iksjxsyk r#.k vkbZ’kh cksyr mHkk vlysyk fnlyk- uewph ikoya jLR;kr jsaxkGyh- gk r#.k dks.k vkf.k vkiY;kdMs d’kkyk vkyk vlsy ;kpk rh mHkh jkgwu fopkj d# ykxyh vkbZus rj ik;jhojp cld.k ekjyh gksrh- **vkr cja okVra u rqEgkayk\** uo[kk r#.k vkbZph pkSd’kh djr gksrk- uewus gs cf?krys vkf.k vkbZP;k dkGthus rh pVdu iq<s >kyh- ^^vkbZ] dk; >kya rqyk\** vkbZP;k [kka|kyk Li’kZ d#u rh Eg.kkyh- ^^dkgh dkGth dj.;klkj[ka ukgh xa uew xYyhP;k Vksdk’kh Hkth ?ksr gksrs rj esyk ,d eksVjlk;dyokyk tksjkr /kDdk nsÅu xsyk esY;kps dk; MksGs QqVys dh dk; dGsuk >kya c?k- gs ulrs rj eh jLR;kr pkaxyhp vkiVyhp vlrs- vkHkkj eku R;kaps-** vkbZ R;k r#.kkdMs c?kr cksyyh- vkRrk dqBs uewus R;k r#.kkdMs jks[kwu cf?krys- pkaxykp LekVZ fnlr gksrk- R;kP;kdMs c?krk c?krk fryk vkiY;k vtkxG diM;kaph] vLrkO;Lr dslkaph tk.kho >kyh- vkiY;k vkbZyk lkoj.kkÚ;k r#.kkyk vkr cksykowu pgk ns.;kph lq)k uewph ifjfLFkrh uOgrh- 'kjesus d/kh uOgs rs uewyk grcy okVys- R;kps gGwp vkHkkj ekuwu rh vkr iGkyh- rks r#.k utjsvkM gksbZi;Zr mxhpp [kqMcqM djr jkfgyh- FkksM;k osGkus fjdkes Mcs myVsikyVs d#u frus mjysys ewBHkj rkanwG 'kks/kwu dk<ys vkf.k lokZuk ist d#u ok<yh- [kkVsojY;k EgkrkÚ;kdMs nqyZ{k d#u vkiyh iFkkjh vkbZtoGp iljyh vkf.k iq<Y;kp {k.kh rh >ksisP;k vk/khu >kyh- LoIukr rh dqBsrjh nwj nwj pkyyh gksrh- vktwcktwyk vusd [kkp[kGxs gksrs- R;kauk pqdohr pqdohr vxnh tiwu tiwu ikoya Vkdhr rh pkyyh gksrh- nwj dksBsrjh vkbZyk vi?kkrkrwu okpo.kkjk r#.k 'khG ekjr pkyyk gksrk- R;kyk

 

©मा यामना ई ूकाशन  24 

vla vpkud leksj ikgwu fryk [kwi vkuan >kyk vkf.k vpkud R;kus ekxs oGwu cf?krys- R;kP;k utjsr frph utj felGyh vkf.k frP;k vaxkoj jksekap mHks jkfgys- R;kps frP;kdMs c?kwu eksgd glw dsys vkf.k >VD;kr f[k’kkr gkr ?kkywu ,d oLrw frP;kleksj /kjyh- rh oLrw c?kwu LoIukrp uew eksgjyh] vkuankus fpac fHktyh- frps vkoMrs] pepers pkanhps iSat.k R;kps frP;k eqBhr dksacys- rs c?kwu rh gj[kyh] /kqanQqan >kyh vkf.k vpkud ck dqBwurjh leksj vkyk vkf.k rs iSat.k frP;k gkrkrwu >Vdk nsÅu [kspw ykxyk- rh ?kkek?kwe gksÅu rs iSat.k okpo.;kpk vVhrVhus iz;Ru d# ykxyh] i.k----- i.k R;kps rs [kspwu R;kps rqdMs rqdMs dsys R;kph u{kh osMhokdMh >kyh- rs c?kwu uew >ksisrp LQqanwu LQqanwu jMw ykxyh- ^^uew dk; >kya] mBwu dkekyk ykx c;s- dkekoj u tkÅu dla pkysy iksjh- vkbZ frP;k MksD;ko#u gkr fQjohr cksyyh- uewyk vkbZP;k xG;kr iMwu jMwu ?;kosls okVys- i.k frps nq%[k] frP;k Hkkouk letwu ?;k;yk R;k ?kqleVysY;k [kksyhr dq.kkykp osG uOgrk] r’kh ifjfLFkrhp uOgrh- uew vkoa<k fxGhr eqdkV;kus dkekyk ykxyh- dkekoj ikspyh rj ?kjps fjdkes /kkU;kps Mcs frP;k MksG;kleksj vkys- ekyfd.khdMs >kMrk >kMrk vusdnk tfeuhoj iMysys /kkU; xksGk d#u ?kjh vk.kkosls frP;k eukr ;sbZ- rso<;kr nksu pkj HkkdÚ;k iksVkph [kGxh Hkjk;yk dkeh vkY;k vlR;k- iksVkr HkwdsP;k vkxhpk Mksac mlGyk gksrk- dkyph pepkHkj ist d/khp ipyh gksrh- 'ksoVh eukpk fg¸;k d#u frus ekyfd.khdMs iSls ekfxrys- lqês iSls ?kjkr ukghr Eg.kkyh uewyk HkMHkMwu vkys- viekukus] Hkwdsus dGoGr rh jLR;kus pkyw ykxyh- ?kjktoGp fryk dkypkp r#.k fnlyk- R;kus fryk c?kwu vksG[khps fLer dsys- uewph dsfoyok.kh voLFkk vpwd vksG[kyh- ^^pgk ?ks.kkj\** uewyk fujf[kr rks cksyyk- vuksG[;k r#.kkcjskcj tk;yk uewyk peRdkfjd okVys [kjs] i.k iksVkrhy Hkwd ^gks Eg.k gks Eg.k* Eg.kwu gê d#u clyh- gkWVsykr clY;koj vkf.k nksu ?kksV pgk iksVkr xsY;koj LoxZ gkrh vkY;klkj[ks okVys fryk- R;kpk psgjk fryk ,[kk|k flusekrY;k fgjkslkj[kk okVyk- frP;k jax mMkysY;k foVD;k vk;q";kr banz/kuq";kps jax HkjY;klkj[ks okVys {k.kHkj fryk! vkf.k ex rs banz/kuq";h jax fryk vaxHkj ysowu ?;kosls okVw ykxys- R;k fnolkph iqujko`Rrh jkst gksÅ ykxyh- d/kh vkbZfLØe] d/kh HksG rj d/kh pDd cQkZpk xksGk] d/kh pkSikVh rj d/kh jk.khph ckx] uewps gjoysys ckyi.k t.kw ijr vkys- rk#.;gh

 

©मा यामना ई ूकाशन  25 

,dk ufou >qY;koj >qyq ykxys- rks >qyk >qyo.kkjk] dks.khrjh izsekus gDdkus toG ?ks.kkjk fryk jkst jkst HksVw ykxyk- ^uew] gh lkMh ?ks rqyk-** fgjohxkj] tjhP;k dkBkph lkMh uewP;k gkrkr Bsor rks Eg.kkyk- rh lqanj] rye] gydh lkMh] Li’kZ djk;ykgh fdth eTtk okVr gksrh- i.k pDd lkMhph HksV Eg.kts [kwip >kys dh] uewus lkMh ijr dsyh- ^^ udks]vkbZ dk; Eg.ksy\ f’kok; gh- lkMh egkxgh fnlrs-** ^vxa] rqÖ;kiq<s dkghp ukgh-** rks frP;k xkykoj fVpdh ekjr Eg.kkyk- uewP;k vaxkoj xksM dkVk vkyk- ^^i.k vkbZyk dk; lkaxw\** dkgh ukgh- ^^lkax ekyfd.khus fnyh Eg.kwu-** ^^v¸;k] eyk gs vk/khp dla lqpya ukgh\** HkkcM;k uewus cksywu nk[koys- ex ;k uO;k ekyfd.khdMwu d/kh pIIky] d/kh ilZ] rj d/kh uO;k ckaxM;k- uewP;k 'kjhjkoj >Gdw ykxY;k- ^^uew] rq>h uoh ekydh.k eksB;k eukph fnlrs xa-** vkbZ uoykus ysdhP;k psgÚ;kojph [kq’kh U;kgkGhr cksyyh- ^^ex] vkgsp eqGh vkf.k izseG rj brdh dh eyk dkgh deh iMw nsr ukgh-** vkbZyk okVya] iksjhyk tjk pkj lq[kkps ?kkl feGrkr] ckikiklwu nwj tsOg<h jkghy rso<h cjh- ukghrjh dk; iskjhyk lq[k feGr;a ;k ?kjkr- ;k mnkj ekydh.khdMs vkiY;k nqlÚ;k iksjkaukgh dkekoj ikBo.;kps LoIu uewph vkbZ c?kw ykxyh- bdMs uew vkf.k frph ekydh.k ¼!½ ;kaps vxnh lwr tewu R;kph nksjhp cuw ykxyh gksrh vkf.k R;k nksjhpk Qkl cuwu uewP;k xG;kHkksorh vxnh ?kê clw ykxyk gksrk] vktk.k HkksGh uew izsekr iMwu vxnh xVkaxG;k [kkr gksrh- vkf.k ,d fnol ----^^uew ] py vki.k yXu d#;k** rks frpk gkr ?kê /kjr Eg.kkyk- R;k vuisf{kr okD;kus uew gjiwu xsyh i.k nqlÚ;kp {k.kh/kldwugh xsyh- ^^vkbZ dk; Eg.ksy\ ck ukgh eyk ijokuxh ns.kkj-** ,o<s fnol vkbZyk va/kkjkr BsoY;kcÌy uewyk Ik’prki gksÅ ykxyk- i.k lxGa dla eksjfil vaxkojua fQjY;klkj[ka ?kMys vkf.k rh yks.;klkj[kh foj?kGr xsyh R;kP;kiq<s ^^iGwu tkÅ ;k** ^^dk;\** uew Hkkukoj ;sr vksjMyh vktqcktqps yksd Fkkacwu oGwu frP;kdMs c?kw ykxys- ^^ukgh] eyk ukgh iVr dk; djhp dk; lkaxrks rw\** ^^vx] ,o<a dk; >kya ?kkcjk;yk\ ekÖ;koj izse vkgs uk rq>a\ ex ,o<a i.k ,sd.kkj ukghl dk ek>a\ ^^yXup djk;yk lkaxrks uk rqyk- jk.khlkj[kh Bsohu- uoh lkMh] ckaxM;k] gkj lxGh r;kjh djrks] rw QDr gks Eg.k-**

 

©मा यामना ई ूकाशन  26 

^^vkf.k pkanhps iSat.k\** uew HkksGlVi.ks udGr R;kP;k MksG;kr gjowu tkr Eg.kkyh- frP;k MksG;kleksj esanh HkjY;k gkrkaph] fgjok 'kkyw uslysyh] ckaxM;k Y;k;ysyh ltysyh Lor%ph ewrhZ fnlw ykxyh- uewyk vkiyk nqljk tUep >kY;kpk Hkkl >kyk- ik;krY;k iSat.kka’kh pkGk djhr vkiY;k fiz; O;Drhph okV ikgr vlysyh uew] nkfjnz;kr fipysY;k] lko= ckikP;k tkpkyk daVkGysY;k uewyk gqldwu ykow ykxyh- va/kkÚ;k okVso#u BspdkGwu /kMiMwu uew vkrk daVkGyh gksrh dks.khrh fryk vkrk izdk’kkdMs us.;klkBh gkr iq<s djhr gksrs uewyk vpkud lqVdspk ekxZ leksj vkysyk fnlyk- nksu fnolkauh uewus FkksMsls diMs ,dk NksV;k fi’kohr Hkjys vkf.k rh usgehizek.ks dkekoj fu?kkyh- nkjkr frph ikoya jasxkGyh- iVdu oGwu frus vkbZyk okdwu ueLdkj dsyk- ^^dk; xa ckbZ vkt vofpr\** vkbZdMs c?krkuk frps MksGs ik.kkoys HkkoaMkaP;k vkBo.khus dkGtkr [kqiys i.k nq[k.kkÚ;k dkGtkyk letkor euk’kh ,d fu/kkZj djr frus ikÅy ?kjkckgsj Vkdys d/khgh ijr u ;s.;klkBh- ex ekxs oGwugh u c?krk rh >i>Ik pkyw ykxyh ,dk uO;k vk;q";kph lq#okr dj.;klkBh! -----la/;kdkG nkVwu vkyh gksrh- fgjohxkj lkMh vaxkoj ysowu vkf.k fgjO;kdap ckaxM;k gkrHkj Hk#u uew ^R;kP;k* [kksyhr LoIujatu djhr iyaxkoj clyh gksrh- vkt frP;k vk;q";kryk lxG;kr vkuankpk fnol gksrk- vkrk dks.kR;kgh {k.kh ^rks* ;sbZy vkf.k gkr iq<s d#u fryk feBhr ?ksbZy ex vyxn i.ks xqykch dkxnkr cka/kysys pednkj lqanj dqiÚ;k dqiÚ;kaps paknhps iSat.k frP;k ik;kr ?kkyhy- frusp rj R;kP;kdMwu iSt.k vk.k.;kps dcwy dsys gksrs- vkt frps vusd o"kkZps LoIu iq.kZ gks.kkj gksrs- ygkui.kkiklwu nwjoj lksusjh pansjh ped.kkjs iSat.k c?kwu rh rklurkl Vd ykohr mHkh jkgh- i.k vkt frps eu iSat.k ik;kr ?kkyk;yk feG.kkj Eg.kwu vkuankP;k dkjaT;koj FkqbZFkqbZ ukpr gksrs- tk.kkÚ;k izR;sd {k.kkcjkscj nkjkdMs mRdaBrsus c?kr gksrs- ----- vkf.k rks\ rks fu?kkyk gksrk xkykrY;k xkykr glr] [kksyhyk dMh dqywi ykowu uewyk dk;eps vMdowu] uohu fxÚ;kbZdkyk xkB.;klkBh rks gh vkt [kwi [kwi vkuankr gksrk- R;kpsgh eu vkuankus FkqbZFkqbZ ukpr gksrs- ;s.kkÚ;k uohu fxÚ;kbZdkdMwu feG.kkjh iS’kkph xÏh R;kyk vkrkiklwu [kq.kkor gksrh- dkj.k gs

 

©मा यामना ई ूकाशन  27 

rj R;kps jkstpsp dke gksrs- FkksMsls xksM cksywu HkksG;k] vMk.kh] nfjnzh eqyhauk Qlowu fxÚ;kbZdkaP;k cktkjkr vk.kwu clo.;kps- uewP;k ckiklkj[ks vusd cki vkiyh ykylk Hkkxo.;klkBh vkiY;k iksjhckGhauk fodY;klkBh R;kP;kiq<s xq<xs Vsdhr vlr- ukghrj FkksMhp uewlkj[kh iksj xG;kyk ykxyh vlrh- vFkkZr R;kus R;klkBh EgkrkÚ;kyk ;ksX; rh fdaer fnyhp gksrhp- EgkrkÚ;kusp rj uewph bRFkaHkwr ekfgrh R;kyk fnyh gksrh- uewph vkbZ dqBs tkrs d/kh ijr ;srs vxnh [kMku[kMk ekfgrh R;kyk iqjoyh gksrh- ex dk;] eksVjlk;dyo#u feGk;yk dkghp dBh.k uOgrs- iq<ps lxGs ukVd R;kP;k euklkj[ks ?kMr xsys- vkt rks tke [kq’k gkskr Lor%oj pkanhps iSat.k Eg.ks\ rks Lor%’khp [kqu’khi.ks glyk- vkrk c?k d’kh tUeHkjkP;k csM;k Vkdrks Ikk;kr rs dqBs tk’khy lqVwu R;k csM;karwu vx v’kk fdrhrjh eqyh ;k csM;kr vMdY;k vkgsr- lxG;k ,dtkr ew[kZ FkksMla glya] tjk’kh lgkuqHkwrh nk[koyh dh ik?kGY;kp lkY;k- iSat.k dk;] vkrk ?kqax#p ?kkyrks rqÖ;k ik;kr- ex c?k d’kh ukp’khy ekÖ;k rkykoj Nqe Nqe Nqe Nqe- fopkjkaP;k uknkr rks d/khp fxÚ;kbZdkP;k ?kjk’kh ikspyk- vkf.k iqUgk ,dnk Lor%ojp [kq’k gksr 'khG ?kkyw ykxyk-

 

©मा यामना ई ूकाशन  28 

४ प नाशी ओलांडताना la/;kdkG nkVwu vkyh vkgs- leksj jLR;koj ok<r tk.kkÚ;k ek.kkaP;k vkf.k okgukaP;k xnhZ eh laFki.ks c?krs vkgs jkstpk gk ek>k Nanp Eg.kkuk ijarq vkt eh rqEgkayk ,d fofp= ?kMysyh xks"V lkax.kkj vkgs ukgh] eh rqEgkayk nq%[kh dj.kkjh fdaok cqpdG;kar Vkd.kkjh v’kh dks.krhp dFkk lkax.kkj ukgh fdaok gh dFkk] dgk.kh ,sdwu rqEgh iksV /k#u glw ykx.kkj vkgkr dh xMcMk yksG.kkj v’khgh eh [kk=h nsr ukgh- dkj.k xks"Vp r’kh foijhr ?kMyh vkgs- dks.kkP;k brjkaP;k ckcrhr ulwu rh [kqÌ ekÖ;kp ckcrhr ?kMyh vkgs- vkrk eyk ,d lkaxk] iék’kh vksykaMrkuk ek.klkyk dk; dk; gksÅ 'kdrs\ p"ek ykxw 'kdrks] ,[kknk nkr iMw 'kdrks] dsl vk.k[khup ika<js gksÅ ykxrkr- ¼tkLrh Mk; djk;yk ykxrkr½ fdaok Vdykojps dsl fdrh iz;Ru dsyk rjh vk.k[khup fojG fojG gksrkr- vk.k[kh dk; ?kMw 'kdrs\ ik;kuk QWDpj gksÅ 'kdrs\ ekusyk VWªD’ku ykok;ph osG ;srs- Eg.kts gksrs dk; rj ,[kknh lqanj r#.kh vkiY;kdMs c?kr ukgh ekfgr vlwugh ekusyk nq[kkir d#u ?ksrkr- ukprk ;sr ulys] rjh ,[kk|k r#.khus fdaok r#.kkus vkxzg dsyk Eg.kwu ukp ¼!½ dsyk tkrks vkf.k ex ok<ysY;k iksVkpk vkf.k dacjspk Hkkj lkaHkkGrkuk Ikk;koj vrksukr rk.k ;sÅu QzWDpj gksÅ 'kdrs- c?kk fopkj d#u lkaxk vk.k[kkh dk; ?kMw 'kdrs\ uoÚ;kps y{k vkiY;kdMs tkos Eg.kwu ikyZje/;s gtkjks #i;s [kpZ ?kMw 'kdrks vkf.k ,o<s d#ugh uojk dkWEI;qVjP;k LØhuojua ,dnkgh utj oj u mpyrk FkaMi.ks vkiys dke iq<s pkyw Bsorks- rsOgk dnkfpr dk;eph Mksdsnq[kh fdaok v/kZf’k’khpk vktkj lq# gksÅ 'kdrks- nqnSokus Eg.kk fdaok lqnSokus Eg.kk ;kiSdh ,dgh izlax ekÖ;k ckcrhr ?kMyk vkgs- gjykr ua fopkj d#u- okVypa gksra eyk rla vgks vtwugh ek>kgh fo’okl clr ukgh ;k xks"Vhoj R;kpa vla >kya] ikplgk fnolkiwohZ ldkGh tkx vkyh vkf.k mBk;yk xsys rs ,ene xjxjk;ykp >kya eh /kldys OgfVxks dk dk; Eg.krk; rs rj ukgh uk >kya fcNkU;kr lkodk’k mBwu clys rj cktqP;k ?kjkrwu ,dne QksM.khpk okl vkyk vkf.k eyk ,dne eGeGk;yk ykxya dh myVh ;s.kkj dh dk; vla okVya iVdu iVdu d’khc’kh mBwu ckFk#ee/;s xsys rj dksjM;k mYkV;k ;k;yk ykxY;k dh pDd- vkrk ek= eh ?kkcjys- gs dk; vkrk Hkyrap!

 

©मा यामना ई ूकाशन  29 

iapohl o"kkZiwohZps fnol vkBoys- b;ku vkf.k byk nks?kkaP;kgh [ksisyk vxnh vLlpa gksr gksra- eGeGr gksra- myVhlkj[kh Hkkouk Ogk;ph- tjk QksM.khpk okl vkyk dh myV;k Ogk;P;k lq#okrhyk! vxnh cstkj >kys gksrs iapohl o"kkZiwohZph- dsoG xks"V gksrh Eg.kk- vgks fdR;sd o"ksZ ¼Eg.kts yXukP;k vk/kh gks½ eyk okVk;pa uojkck;dksuh ,desdkauk gkj ?kkrys dh ckG gksra- uarj uarj okVk;pa xk.kh Eg.kr ,desdkauk ^^eS rq>ls I;kj djrk gWw** Eg.kr uojk ck;dks >ksiys dh ckG gksra- lxG fiDpjpk ifj.kke gks- vkeP;kosGh dqBs lxGa m?kMm?kM nk[koya tk;pa\ vkrk 'kstkjpk <ksijk,o<k fiaVw i.k cs/kMd lkaxrks- ^^vkeP;kdMs eh ,dqyrk ,dp vkgs vksUyh pkbZYM- eEeh iIikauh QWfeyh IyWfaux dsya uk\** eykp rs ,sdwu yktY;klkj[ka >kya- dkyk; rLeS ue% nqlja dk; ga rj dk; lkaxr gksrs yXukvk/kh dlya gks QWfeyh IyWfuax ua dlya dk;\ ¼yXukuarjgh g;kauhp lxGa lkaHkkGys cja dk!½ eh ;k ckcrhr vxnhp HkksGh- ¼ckoGV yk tjk pkaxyk 'kCn lqpyk½ rj yXu >kY;koj nksu efgU;kr vla Ogk;yk ykxys- Eg.kwu eh FkksMh ?kkc#u xsys- iksVkr ik.kh Bjauk- MkWDVjkadMs xsys vkf.k R;kauh gh xksM ckreh lkafxryh rsOgk v’’kh yktys uk- rsOgk lksuksxzkQh oxSjs QWM uOgra- MkWDVjkauh lkafxrya vkrk lxGh dkea djk vkf.k nksu rhu efgU;kauh nk[kor pyk-** [kjap] csMjsLV] fl>sfjvu gs 'kCn vkeP;k fMD’kujhr ¼fdaok MkWDVjkaP;k fMD’kujhr½ ulkosr R;k dkGh- ex dk; vxnh 'ksoVi;Zr dkes djhr gkssrs nksUgh osGh- vxnh ckG gksbZi;Zr- nksUgh eqya i.k d’kh lqn`< >kyh- vxnh lxG;kauh Vded c?kkoh v’khp- vkrk byk gksbZy pksohl o"kkZph vkf.k b;ku gksbZy ckohlpk- nks?kkaph f’k{k.kgh vxnh lqjGhr ikj iMyh- vtwug b;kuyk f’kok;pa vkgs Eg.kk vkf.k byk rjh x/kMh dqBs f’k{k.k iqjs Eg.krs- nks?kkauk [kwi f’kdk;pa vkgs- eh cksyysgh R;kauk] ^^bykyk Eg.kkoa vkrk uksdjh c?kwu fLFkr Ogk;yk lkaxk uk- Eg.kts yXukpa c?kk;yk cja-** ^^vxa] f’kdw ns fryk euklkj[ka ex vkgsp lalkj ekxs-** ;kiq<s eh dk; Eg.k.kkj ckiMh- c?kk] vkrk cksyrk cksyrk dqBwu dqBs ikspyks- iqUgk ,dnk [keaxlk okl ukdkrwu iksVkr f’kjyk; vkf.k dsyh rh myVh iqUgk gks.kkj vla okVw ykxy;a- vkrk d’kh lkaxw lxG;kauk gh ckreh! g;kauk Qksu ykors- ^^vgks ,sdya dk! ,d ckreh lkaxk;ph rqEgkayk** ^^ga cksy yodj- dkekr vkgs xa] lkaxwu Vkd cja iVdu-** ^^rlaa ukgh] b’’ka vkrk dla lkxw Qksuoj rqEgkayk-**

 

©मा यामना ई ूकाशन  30 

^^vxa] dk; >kys rjh dk;\ 'kstkj.khpk Iyk>ek VhOgh can iMyk dk\ ukgh] ex 403 e/kyk Mªk;Ogj vkf.k 203 e/kyh eksydjh.k iGwy xsyh dk\ gs i.k ukgh] ex dk;] bykyk ckW;QsazM HksVyk dk\ cja >kyaa py- lqVyks ,dnkps-** ^^vgks rla dkghp ukgh-** ^^vla ukgh] rla ukgh ex ek>a Mksda [kkÅ udksl vkrk-** vla Eg.kwu R;kauh iVdu Qksu vkiVyk- Ns! lxGa dBh.kp gksÅu clay; ckbZ vkrk- gs rj lrr ekÖ;koj vlsp vksjMr vlrkr- ijok 'kkWfiaxyk xsys vkf.k ?kkl?khl d#u pkaxyh ohl gtkjkph lkMh lrjk gtkjkyk ?ksÅu vkys] rjh dso<s fpMys ekÖ;koj- eyk Eg.kkys] vkrk g;k o"khZ vkBoM;k vkBoM;kyk lkMh ?ks.ks can- dso<a jMw vkya gks eyk rs dBksj cksy ,sdwu- ck;dkapk esyk tUep vlk vlrks gks- iq#"kkauh etk d#u ?;k;ph vkf.k ck;dkauh R;kps ifj.kke Hkksxk;ps- gk fopkj djrkuk ekÖ;k iksVko#u eh gkr fQjowu c?krs- b;ku] bykyk lkaxkoh dk gh ckreh- /khj d#u bykyk gkd ekjrs- ukghrjh gYyh fryk eh tjk gkd ekjyh dh fMLVcZ Ogk;yk gksra- lrr dkukus rs b;jQksUl vkf.k frP;k #epk njoktk can- esys vkeP;kosGsl lxGs [kkyh xk|k ?kkywu ,dk yk;uhr >ksik;pks- ,dkp raxMa nqlÚ;kP;k xG;kr rj nqlÚ;kpk gkr frlÚ;kP;k ik;kr lkWjh dacjsr- dlyh LOkra= csM#e vkf.k dlya dk;\ ckckauh tjk vkokt p<oyk dh FkjFkjk;yk Ogk;pk vkf.k gh dkVhZ vxnh MWMhP;k xG;kr gkr ?kkywu clrs- vjs rqjs djrs- ^^byk vx byk tjk ;srsl dk xa bdMs\** ^^;sl ekWe- dk; >kya] yodj lkaxwu Vkd-** ¼vjs gs dk; yodj lkaxwu Vkd] lxG;kauk ,o<h dlyh ?kkbZ ykxwu jkghys\ vtwu uÅ efgus Fkkack Eg.kkoa!½ ** Eg.kts dk; vkgs ua byk- ldkGh mBys rj ,dne xjxjr;a xa xsys pkj fnol-** ^^ga] vipu vl.kkj- rjh eEek rqyk lkaxr vlrs FkksMa deh [kk Eg.kwu- ek>h Mk;sfV’kh;u o"kkZ vkgs ua frph ,dnk vikWbZesaV ?ks- cja eh tkÅ\** ^^vxa] byk Eg.kts rlya dkghp ukgh- gs tjk osxGs vkgs-** ^^osxGa vkgs\ ex nqlÚ;k Mk;fV’khuph vikWbZesaV ?ksÅ dk\** ^^byk] rw ;k ?kjph eksBh eqyxh- vkrk tjk tckcnkjh ?;k;yk 'khd-** dk eEek rw vkgsl ua tckcnkjh ?;k;yk-** ^^rla ukgh xa yodj ;k ?kjkr ,d ikgq.kk ;s.kkj vkgs=** ^uks] uks- eEkh ikgq.kk oxSjs vftckr udks- vxa iq<P;k efgU;kr ek>a bOgsaV vkgs- eh ek>s lxGs fe=eS=h.kh ;s.kkj] tk.kkj R;kauk rj ,d [kksyh ykxsyp ua- f’kok; d/kh v/kse/;s ikVhZ >kyh rj R;k

 

©मा यामना ई ूकाशन  31 

rqÖ;k ikgq.;kyk dqBs Bso.kkj\ fdrh ,EcWjWlhax gksbZy x- cja eh tkrs vkrk ck;-** dikGkoj gkr ekjyk- g;k eqyhykk vkbZP;k ckGari.kkph dlyh Eg.kwu fQdhj ukgh- iUUkkl o"kkZiwohZ vkbZph ckGari.ka eqyh djk;P;k- vkbZpa goa udks c?kk;P;k- ygku HkkoaMkauk lkaHkkGk;P;k- dlk gks tekuk cnyyk- vkrk g;kauk ,dVap jgk;yk goa- r’kk fe=eS=h.kh gO;kr i.k ikVhZiqjR;k /keky dj.;kiqjR;k- ikgq.;kiq<s ;kauk Eg.ks ,WDckjWlhax Eg.kts pDd ykt okVrs ikgq.;kph- nsok] ex ygku eqya dlyh lkaHkkGrkr gYyhP;k ;k iksjh- dnkfpr 'kgjh thoukeqGs vkEghp g;kauk Qkj ykMkdksMkr ok<oys g;kpkp rj gk ifj.kke ulsy\ dnkfpr [ksM;k ikM;kr ifjfLFkrh osxGh vlsy- gk fopkj d#u xkokrY;k ¼lksuiwj½ ekÖ;k pqyr cfg.khyk eh Qksu ykoyk- rh rjh ekÖ;k dkGthus /kkor ;sbZy ;k fopkjkus- ^^lksus] vx rq>h [kqi vkBo.k vkyh c?ka vkt-** ^^dk xa vDds! rw dk; VhOgh oj fljh;y oxSjs c?kr ukghl dk ;kosGh\** ^^ukgh xa ckbZ] dk; lkaxw rqyk] vxa rqÖ;k vDdsph frlÚ;k [ksisph r;kjh dj ckbZ vkrk-** ^^vkWa] vkRrk xa c;k- dk; Mksda fcda fQjya dh dk; vDds rq>a ;k o;kr- vu~ HkkÅthauk i.k dk; dGsuk >kya dh dk;\ vkrk eyk rjh dqBa osG vkgs\ ;k VhOgh flfj;Yl c?k.;kr v’kh fc>h vlrs v’kh fc>h vlrs dh fopk# udks- vkrk ljdkj ge nks gekjs nks* Eg.kwu lkaxk;ph Fkkacyh Eg.kwu vki.k i.k fopkj djk;pk Fkkack;pa dh dk;\ vxa] gk vfopkj d#u clyhl\** vkf.k frua ekÖ;koj vla rksaMlq[k ?ksrya dh eyk R;k lq[kkup iqUgk pDdj vkyh- ek>k b;ku eyk lkaHkkGk;yk /kkoyk Eg.kwu cja- ukgh rj g;k voLFksr [kkyhp iMys vlrs uk! ^^vxa] eEek tjk lkaHkkGwu jgk Lor%yk dks.kk’kh cksyr gksrhl Qksuoj\** ^^rqÖ;k lksuweko’khyk tjk bdMs cksyo.kkj gksrs FkksM;k fnolkalkBh** ^^lksuweko’kh\ bdMs\ udks eEek] udks- vftckr udks- vxa] ekÖ;k ifj{kk vlrkr f’kok; bdMs FkksM;k fnolkalkBh Eg.kts iqUgk [kksyhpk izkCyse- eek] ek>h #e eh fcYdqy 'ksvj dj.kkj ukgh gs dq.kkcjkscj gh- lkWjh i.k eEek Iyht letwu ?ks ga!** ekÖ;k iMysY;k psgÚ;kdMs c?kwu b;ku lkWjh Eg.kkyk] ^[kjk i.k eukrwu eh letys dh gYyhP;k fi<hyk LOkr%ph dks.krhp xks"V nqlÚ;kcjkscj 'ksvj djk;ph ukgh- vkrk g;k iksjkauk izR;sd xks"V pkj fHkarhaP;k vkr] can nkjkvkM djk;yk

 

©मा यामना ई ूकाशन  32 

vkoMrs- HkkÅcfg.k] vkbZofMy izR;sdkph LOkra= #e] Lora= Qksu] Lora= VhOgh- g;krj fuftZo oLrw >kY;k- i.k eua >ksac.ks] ek.kwldh nk[ko.ks] toGhd lk/k.ks g;k xks"Vh rj ltho ek.klkP;k vfLrRokph lk{k nsrkr uk- ex g;k fi<hyk dks.kR;kp ckcrhr toGhd lk/krk ;s.kkj ulsy fdaok lk/kk;php ulsy rj iq<s ohl ckohl o"kkZuh dk; gksbZy ;k lektkps\ izR;sd t.k QDr gkrkrhy ;a=kph cV.ks nkchr ;a=or thou txr vlsy- ckijs g;k fopkjkus eh ,dne npdys- udGr iksVkoj gkr Bsoyk- g;k thokus dk; gksbZy\ ohl o"kkZuarj\ vkiY;k nks?kkaiSdh dks.kh vlsy ulsy rksi;Zr- gh nksUgh eqya vkikiY;k lalkjkr] tx.;kr gjoysyh vlrhy- g;k iksjkyk dks.k vk/kkj nsbZy rsOgk- g;k fopkjkaP;k ranzhrwu eyk vkeP;k Mksvjcsyus tkxs dsys- ^^dk; xa] dk; >kya; rqyk\ cja okVr ukgh dk\ vkf.k Qksuoj dk; lkax.kkj gksrhl ldkGh\** gs fopkjr gksrs- eh R;kauk izFke fQzte/kys ik.kh nsÅu FkaM dsys- uarjp ek>h 'kadk g;kauk cksywu nk[koyh- gs ,sdwu g;kapk psgjk rj igkM MksD;koj dkslGY;klkj[kk >kyk ex iwohZph vkBo.k bykP;k osGh eyk g;kauh MksD;koj ?;k;psp ckdh Bsoys gksrs- fdrh vkuan >kyk gksrk R;kauk rs ^cki* gks.kkj gs ,sdwu- iapohl o"kkZuarj R;kp ckrehus g;kauk Hkwr ikfgY;klkj[;k ;kruk fnY;k gksR;k- rs fdrhrjh osG lks¶;koj /kDdk clY;klkj[ks clwu jkghys- t.kw dkgh R;k ckrehus fdaok uqlR;k 'kadsus g;kaph 'kDrhp dks.kh fgjkowu ?ksryh gksrh- ^^vxa] i.k gs [kja vkgs dk\ vla dla gksbZy ;k o;kr\ m|kp MkWDVjkadMs tkÅu [kk=h d#u ?ksÅu ;k-** gs ,dsd 'kCn gGwgGw mPpkjr cksyys- jk=h tso.k vxnh 'kkarrsr ikj iMya- b;ku] byk dksBs fe=kacjkscj ckgsj ikVhZyk xsys gksrs- eh vkf.k gs nks?ksp VscyktoG clwu gksrks- eh gGwp R;kaP;k psgÚ;kdMs c?kr gksrs- g;kauk clysyk /kDdk vtwugh vksljysyk fnlr uOgrk- dlscls nksu ?kkl iksVkr <dywu gs >ksik;yk fu?kwu xsys- eh vokd gksÅu fdrhrjh osG r’khp clwu gksrs- dkGkcjkscj ek.kls cnyrkr- g;kauh ekÖ;k’kh dkgh cksykos v’kh ek>h vis{kk gksrh- t’kh dkgh pwd ekÖ;k ,dVhdMwu ?kMyh gksrh- vls g;kaps okx.ks cnyys gksrs- R;k jk=h eyk cjkp osG >ksi ykxyh ukgh- ldkGh mBys rj FkksM;k osGkus iqUgk xjxjk;yk lq#okr >kyh gGwp mBwu ckFk#ee/;s tkÅu Qzs’k >kys- ckgsj vkys rj] gs r;kj gksÅu ek>hp okV c?kr gksrs- ^^py yodj] r;kj gks- MkWDVj jkax.ksdjkaph vikWbZVesaV ?ksryh vkgs- vkt lxG;k feVhaXt jÌ dsY;kr eh- g;k xks"Vhpk ,dnk lks{keks{k ykoysyk cjk!** gs ,[kknh xks"V yodj gkrkosxGh d#u VkdY;klkj[ks cksyr gksrs- eh eku

 

©मा यामना ई ूकाशन  33 

Mksykoyh- iVdu r;kj >kys vkf.k fy¶Ve/kwu ckgsj iMrkuk felsl [kopV HksVY;kp- g;k ckbZyk ,d fy¶Ve/kwu vkr ;s.ks vkf.k tk.ks g;kf’kok; dkgh nqljs dkgh djrkuk eh cf?krys uOgrs- ^^v¸;k] ,o<;k ldkGh nks?ks dksBs fu?kkykr\ dkgh [kkl ckreh!** ^^gks] vkgs eh frlÚ;kank vkbZ gks.;kP;k ekxkZoj vkgs** eyk tksjkr vksjMwu lkaxkosls okVys- i.k Ns] rksaMkrwu ,d 'kCngh QqVyk ukgh-** MkWDVj jkax.ksdjkaMs ,o<;k ldkGhp cjhp xnhZ gksrh- vkEgh nks?ks MkWDVj d/kh cksykorkr ;kph okV c?kr clyks gksrks- rso<;kr dkWyuhr jkg.kkjs vkf.k g;kaP;k vkWfQle/kys fe- jsxs frdMs miVys- vkrk gs vk.k[kh d’kkyk HksVys bFks eh gGwp iqViqVys- ^^vgks] feLVj vkf.k felsl vopV- nks?ksgh bdMs tksMhus nok[kkU;kr- ofguh uDdh dks.kkyk cja ukgh lkaxk ikgw\** gs rj vxnh fDo>VkbZe vlY;klkj[kk dksMh fopkj.;kpk vko vk.kr gksrs- ^^ ukgh gks] fo’ks"k dkgh ukgh- fgyk tjk myV;kapk =kl gksr gksrk Eg.kwu vkiya nk[kok;yk vk.kya-** ^^vkgks] myV;kapk =kl vkf.k ofguhauk- baVjsLVhax ga-** vkf.k Lor%P;kp Hkk";koj fouksn dsY;klkj[ks rs [kks [kks glr lqVys- ,Ogkuk ckdhP;k lxG;k is’kaVuk vkEgh bFks d’kklkBh vkyks vkgksr rs dGwu pqdys gksrs- dkj.k fe- jsX;kapk vkokt brdk [k.k[k.khr gksrk dh nksu fcYMhaxiyhdMs mHks jkgwu rs cksyr vlys rjh vkEgakyk rs Li"V ,sdw ;sr vls- ^^vgks] fiRr ok<ys vlsy- vkoGk [kk njjkst-** dq.kkpk rjh vukgwu lYyk- ¼uf’kc fpapk [kk;yk lkafxrY;k ukghr½ ^^dk; vkgs ua ;k o;kr vla Ogk;pap- lw;ZueLdkj ?kkyk;yk ykxk- vkRrk cÚ;k Ogky-** ¼lw;ZueLdkjkapk vkf.k myV;kapk laca/k vtwugh eyk letyk ukgh-½ yksdkaph t.kw lYys ns.;kph Li/kkZp lq# >kyh- rso<;kr MkWDVjkaps cksyko.ks vkys- eh vk;q";kr izFkep vxnh uOgZl >kys- ^^clk- clk- dsOgkiklwu vla gksra;\** fijhvM d/kh vkyk gksrk\ ¼vxnh ewyHkwr iz’u vusd iz’u fopk#u eyk MkWDVjkauh dkgh VsLVl~ djk;yk lkafxrY;k- ^^l/;k] eh dkghp fu.kZ; ?ksÅ 'kdr ukgh- vki.k ;k VsLVlps fj>YV ;sbZi;Zr Fkkacw;k** ckijs] Eg.kts vk.k[kkh dkgh fnol okV c?k.ks vks?kkus vkys- okVsr jxMkiWVhl] ik.khiqjh gknMyh EgVya iq<pa iq<s vkrk iksVHkj [kkÅu ?ksÅ ;k- jk=Hkj >ksi v’kh dk; ykxyhp ukgh- MksG;kiq<s NksVh NksVh ckGa] Qsjs /kjhr gksrh- b;ku vkf.k byk HkkaMhr gksrh- gs ekÖ;koj jkxkowu c?kr gksrs vkf.k lkslk;Vhokys ekÖ;kdMs c?kwu fQnhfQnh glr gksrs- ldkGh npdwu mBys rj iksVkr ,d fofp=’kh dG vkyh- ,dne dlyh rjh 'kadk vkyh Eg.kwu ckFk#ee/;s tkÅu [kk=h dsyh rj _rq pØ O;ofLFkr vkiys dke ctkowu xsys

 

©मा यामना ई ूकाशन  34 

gksrs- ekÖ;k Hkkl vkHkklkapk 'ksoV >kyk- eh ,d fu%’okl lksMyk! vkuankpk] nq%[kkpk dh vk.k[kh dlyk ek>s eykp dGya ukgh- rj v’kh gh ek>h iUuk’kh vksykaMrkuk ?kMysyh foph= dgk.kh! rqEgakyk d’kh okVyh rs t#j dGoky uk\

 

©मा यामना ई ूकाशन  35 

५ तो मी न हेच

rks eh uOgsp ldkGh eLr dMd mu vaxkoj vkys vkf.k ek>h >ksi pkGoyh- [kja rj lnw jkst ek>s vkoMs e#u jaxkps e[keyh iMns vks<wu ?ksÅu ,lh pkyw d#u tkrks- ek>k ukbZV Mªsl] fLyilZ lxGk tkefuek eyk r;kj ykxrks- R;kP;kr tjkgh pwd >kysyh eyk [kir ukgh- ldkGh eh gkd ekjsi;Zr ekÖ;k [kksyhdMs fQjdk;ps ukgh v’kh lDr rkdhn vlrs lxG;k uksdjkauk- vkt d/kh ukgh rs ekÖ;k fu;ekaps mYya?ku >kys vkgs- dq.khrjh iMns m?kMs Vkdys vkgsr- vkrk >ksi eksMyhp vkgs rj ek>h vksG[k d#u nsrks- eh ^ufpdsr /kekZf/kdkjh* o; o"ksZ iapohl- maph lgk QwV- jax xksjk- ekÖ;k map] n.kdV 'kjhj;"Vhpk leksjhy ek.klkoj uDdhp izHkko iMrks- ekÖ;k utjsrhy vkf.k vkoktkrh /kkj ekÖ;k’kh cksy.kkÚ;k O;Drhpk xkas/kG mMors- R;k O;fDryk vk.k[kh ?kkcjowu lksM.ks gk ek>k Nan- dq.kkph mMkysyh Hkacsjh ikgwu eyk eukr mdG;k QqVrkr- ekÖ;k ygjh LoHkkokyk lxGs ?kkcjrkr- ^nqfu;k >qdrh gS] >qdkusokyk pkfg,* g;k dq.khrjh dsysY;k Eg.khpk vuqHko eh usgeh ?ksr vlrks- vFkkZr gs lxGs eh MWMhdMwu f’kdyks] ygkui.kkiklwu c?kr vkyks- ek>s MWMh ^iz|qE; /kekZf/kdkjh* g;k 'kgjkrhy lokZr eksBs m|ksxirh- dkgh ekstD;kp izfr"Bhr yksdkae/;s R;kaph x.kuk gskrs- MWMh ;k 'kgjkr QDr ngk #i;s ?ksÅu vkys- i.k. vkiY;k gq’kkjhoj] esgurhoj vkf.k LodrZqRokoj R;akuh ngk #i;kaps ngk dskVh dsys- R;kauk lkFk dsyh ekÖ;k eEehus vkf.k uf’kckus eEehP;k ers eh rksaMkr pkanhpk] uOgs lksU;kpk pepk ?ksÅu tUekyk vkyks- vkt ferhyk vkeps ikp&lgk caxys] QkEkZgkÅlsl] 'ksrh]tfeuh vkf.k pkj dkj[kkus mHks vkgsr- MWMhpk egRokdka{kh] djkjh vkf.k ftÌh LoHkko gqcsgwc ekÖ;kr mrjyk vkgs- ek>s fnl.ksgh R;kaP;klkj[ksp- ek>s pky.ks] fnl.ksgh Qkj dk; rj lo;hgh MWMhlkj[;kp vkf..k ek ul.kkj\ ygkui.kkiklwu ekÖ;k ân;kr MksG;kr

 

©मा यामना ई ूकाशन  36 

MWMhphp Nch vkgs- ekÖ;k vaxkr R;kapsp jä [ksGr vkgs- ek>h eEEkh r’kh lk/kh lksTToG- fryk vkeps cki&ysdkaps okx.ks Qkjls ilar ukgh- cksyr dkgh ukgh i.k frP;k lqanj psgÚ;koj ,d ckjhd’kh vkBh meVyh fnlrs- fo’ks"kr% eh tsOgk lnwyk] vkeP;k uksdjkauk okêsy rls gqdwe lksMrks rsOgk] cwV] dksV vkY;kvkY;k fHkjdkowu nsrks rsOgk] dkj Hk™kkV pkyorks rsOgk] ekÖ;k 'ksdMks eSf=.khauk Qksu djhr jkgrks] ikV;kZ nsrks rsOgk frph rh lqizfl) vkBh vk.k[kh xMn gksrs- eEek eyk usgeh lkaxrs- vFkkZr eh frP;k leksj mHkk vlrks rsOgkp- ¼v’kh osG Qkjp deh osGk ;srs½- ^^ufp csVk] tjk tiwu okx- Always keep your feet on the ground. vkiys lxGs oSHko] iSlk xkMh] caxys nsokP;k d`isus feGkysyh ns.kxh vkgs- ;k lxG;kpk d/kh vieku d# udksl- udGr dq.kkyk nq[kow udksl- 'ksoVh ek.kqldh ghp txkr Js"B Bjrs- rq>s #i] rq>h izfr"Bk] iSlk m|k dqBY;kgh {k.kh ukghlk gksbZy i.k rw nk[koysyh ek.kqldh] yksdkae/;s okVysys izse frGHkjgh u"V gks.kkj ukgh- yksdkaP;k nqcZyrsph ps"Vk d# udksl- rqyk feGkysY;k lxG;k pkaxY;k xks"Vhapk yksdkaP;k dY;k.kklkBh okij dj rjp rqÖ;k eEEkkyk lek/kku feGsy- ^^ckijs cki! rls eEekus lkafxrys eyk- iVrs] i.k rsOg<;k iqjrs] vjs] eh ekÖ;k ykMD;k MWMhpk ,dqyrk ,d eqyxk vkgs uk! dnkfpr MWMhpk LoHkko tkLr MkWfeusVhax vlY;keqGs Eg.kk fdaok dkgh dkj.kkus ek>k mn~nkei.kk] LoHkkokrh frjdli.kk ok<r pkyyk vkgs gs ek= vxnh [kjs! vkt 'kqØokj vkgs- jk=h eh lxG;k fe=&eS=h.khauk vkeP;k ^foykl* caxY;koj ikVhZ ns.kkj vkgs- 'kkGk dkWystiklwu ek>h ikVhZ& rh i.k ^fod,aMph** d/kh pqdyh ukgh- ek>h ikVhZ Eg.kts ukWuOgstph paxG] is;kaph jsypsy- eLr laxhr eukyk engks"k dj.kkjh ean/kqan dj.kkjh fod,aM ikVhZ R;keqGs eh ^ufpdsr /kekZf/kdkjh* cksyko.kkj ikVhZyk EgVY;koj lxG;k iksjhVksjh ekÖ;koj baizs’ku ekjk;yk ,dk ik;koj r;kj- vkt vkWfQle/kY;k iksjhauk cksyohu Eg.krks- ;srhy lxG;k iq<s iq<s djr! vksgks! pqdyks lxG;k ukgh- rh lfe{kk ukgh ;s.kkj lgtklgth- gs izdj.k tjk osxGsp vkgs- ljG rjrjhr ukdkoj lnkudnk jkx vlrks frP;k- ;srs tkrs i.k d/kh Lor%P;kr rksÚ;kr- cksyrsgh /kkjnkj vkoktkr] MksG;kyk MksGk fHkMowu- letrs dks.k LOkr%yk gh- vjs] ;k ufpdsryk ?kkcjr ukgh vlk izk.kh tUekyk ;k;yk vkgs ;k i`Fohoj- dk; i.k ;ksxk;ksx c?kk- ek>h eWustesaV fMxzh iw.kZ d#u MWMhps ts dkWEI;qVj ;qfuV eh pkyw dsys vkgs frFksp gh c;k dkWEI;qVj izksxzWej vkgs- i.k rskjk ek=

 

©मा यामना ई ूकाशन  37 

Mk;jsDVjykgh yktohy vlk vkgs- fopkjkaP;k ranzhr eh ekÖ;k dsfcutoG d/kh ikspyks dGysp ukgh- fyyhyk ekÖ;k lsØsVjhyk ikVhZfo"k;h lwpuk nsÅu ekÖ;k dsfcue/;s f’kjyks- la/;kdkGh lxG;k QkbZYl MªkWoj e/;s Vkdwu dkWEI;qVj ykWax vkÅV djr vlrkukp nkjkoj VdVd >kyh- ek>h xqcxqchr psvj xjZdu oGowu ^^;l] de bu**] Eg.krkukp nkj m?kMys xsys vkf.k lfe{kk fotslkj[kh vkr vkyh- frpk xksjk xqykch psgjk vk.k[khup yky >kyk gksrk- eh ;sl] Eg.kwu iz’ukFkZd psgyk dsyk- ^^lj] dkgh ilZuy dkj.kkus eh rqeP;k ikVhZyk ;sÅ 'kd.kkj ukgh!** frpk udkj ,sdrkp ekÖ;k dikGkojph f’kj Qwxq ykxY;kps ekÖ;k y{kkr vkys- ek>h dkuf’kys xjt >kyh- ^^fel leh{kk] udkj ,sd.;kph ekÖ;k dkuakuk lo; ukgh- ekghr vkgs- rqEgh dks.kkleksj vkf.k dk; cksyr vkgkr\** udGr vxnh udGr ekÖ;k rksaMwu 'kCn ck.kklkj[ks fu?kkys- Eg.krkr uk xsysyk 'kCn vkf.k lksMysyk ck.k ijr ?ksrk ;sr ukgh- 'kIiFk ?ksÅu lkaxrks R;kosGh eyk {k.kHkjgh ekÖ;koj ;s.kkÚ;k Rlqukehph dYiuk uOgrh- iq<P;kp {k.kh lfe{kk fotslkj[kh dMkMyh- ^^gks lj] iw.kZ tk.kho vkgs eyk eh dks.kkleksj cksyrs;- lqizfl) m|ksxirh /kekZf/kdkjh ;kaps lqiq= ufpdsr /kekZf/kdkjh dls Eg.kk;ps gks rqEgkyk\ rqqeP;klkj[;k gêh] vfHkekuh] xfoZ"B ek.kwl d/kh fnlyk ukgh- dks.k letrk rqEgh Lor%yk va\ rqEgh lksMwu ckdh lxGs dhMk&eqaxh- R;kauk LOkr%ph ers vlw u;sr\ R;kauk Lor%ps iz’u vlw u;sr\ rqEgh cksyoyar ikVhZyk dh lxG;kauh /kkor vkys ikfgts rqeP;k ekxs- rsgh O;FkZ osG ?kkyo.;klkBh- feLVj ufpdsr] vkeP;klkj[;k yksdkauk vusd iz’ukauk] ladVkauk jkst rksaM |kos ykxrs- R;kauk v’kk eLrhr jkgk;yk osGp dqBs vlrks\ tkÅ ns rqEgkayk gs lxGs dG.;kckgsjps vkgs- ^^ckijs cki! fdrh /kck/kck cksyrs gh c;k- iq<ps lxGs 'kCn vfXuck.kklkj[ks ekÖ;k eLrdkjoj vknGr gksrs- cÚ;kp osGkus Hkkukoj vkys rsOgk >qy.kkÚ;k viekukus ek>s Mksds Hk.kHk.kr gksrs- dk; ;k iksjhph fgEer! leksjhy Xykle/kys FkaMxkj ik.kh ?kVk?kVk I;k;yks] rksaMkoj ik.;kps lidkjs ekjys rsOgk dqBs ek>s Mksds dke d# ykxys- [kqphZojpk dksV mpywu xkMhP;k pkO;k f[k’kkr VkdY;k- dsfcuckgsj vkyks c?krks rj dk; LVkQph xMcM mMkysyh fnlyh- v/ksZvf/kd yksd dkWE;qVlZ can d#u iWlst e/;s ?kksGdk d#u mHks gksrs- lsØsVjhyk fopkjys Eg.kkyh] ^^lj] rqEgkyk dkghp dls ekghr ukgh\ fnolHkjkP;k eqlG/kkj ikolkus 'kgjkr

 

©मा यामना ई ूकाशन  38 

tkxkstkxh ik.kh lkpys vkgs- jLR;kr VªWfQd tWe vkgs- yksda dqBsdqBs vMdyh vkgsr- jsfMvksoj lokZauk lkaHkkGwu jkg.;kP;k lwpuk fnY;k tkr vkgsr- lj] vkiY;k vkWfQle/;s vusd yksd ykac jkg.kkjs vkgsr- izR;sdkyk dkGth vkgs ?kjh ijr.;kph- eh i.k iGrs vkrk-** vls Eg.kwu rh ?kkbZus vkWfQle/kyh dkes vko# ykxyh- eh [kkans mMoys vkf.k ekÖ;k [kkl fy¶Vus rGetY;koj ikspyks- ckgsj ikspZe/;s va/kkj nkVwu vkyk gksrk- ikolkus Hk;adj #i /kkj.k dsys gksrs- lkslkV;kpk okjk lqVyk gksrk- iq<s tkÅu cf?krys rj eksdG;k tkxsr dejsi;Zr ik.kh lkpys gksrs- ik.;kpk [kG[kG vkokt ,d izdkjph Hk;kudrk tk.kowu nsr gksrk- xsVtoGhy nksu >kMs vkMoh iMyh gksrh- ikolkus gs jkSnz #i eyk rj uohup gksrs- xWjsti;Zr iksp.ks rj v’kD;p gksrs- jLR;kojhy dkgh eksVkjhaP;k QDr f[kMD;k fnlr gksR;k- R;kgh ik.;kr cqMr pkyY;k gksR;k- ?kjh eEekyk Qksu ykoyk- frpk dkGthHkjyk vkokt cjsp dkgh lkaxwu xsyk- ^^ufp] vjs dsOgkiklwu rq>k Qksu Vªk; djrs vkgs- MWMhapk Qksu ykxr ukgh- R;kapk rj dkghp iRrk ukgh- ckgsj ikolkus /kqekdwG ?kkryk vkgs- v’kk ifjfLFkrhr dqBsgh ckgsj iMw udksl- Iyht- lkaHkkGwu jkgk- vkiY;k LVkQph vkf.k LOkr%ph dkGth ?ks-** eyk ,dne MWMhaph dkGth okVw ykxyh- ekÖ;k csfQdhj vk;q";kr ;k {k.kki;Zr Hkhrh] dkGth d/kh toGiklgh fQjdyh uOgrh- ijarq vkrk izFkep eyk tk.kho >kyh rh {k.kHkaxqj vk;q";kph- ldkGh ?kjkckgsj iMyks rj dk; dk; IyWUl dsys gksrs vkf.k vkt la/;kdkGiklwu ekÖ;k vk;q";kr vusd /kDds clr gksrs- fcPpkjs MWMh dqBs vMdys vlrhy\ eh ekÖ;k dsfcue/;s ;s.;klkBh ek?kkjh oGyks- iWlste/;s yksd ?kksGD;k ?kksGD;kus mHks gksrs- eh y{kiwoZd ikgw ykxyks- dks.kkPkh eqyxh dqBsrjh vMdyh gksrh rj dks.kkph ck;dks csiRrk >kyh- izR;sdkph vkiY;k ?kjP;k yksdka’kh laidZ lk/k.;kph [kViV pkyw gksrh- lxG;kaps psgjs dkGthus dkGoaMys gksrs- ekÖ;k dkGtkr vkr dqBsrjh gyys- fulxkZiq<s ek.kwl fdrh grcy Bjrks ukgh\ g;k{k.kh ek>s caxys] xkM;k] iSlk] cWadcWyUl g;kiSadh d’kkd’kkpk eyk mi;ksx uOgrk- ^^ufpdsr] g;k yksdkalkBh rjh dkghrjh dj-** vkryk vkokt cksyyk- ckgsj /kks/kks iM.kkjk ikÅl okVsojps lxGs okgwu usrp gksrk- i.k ek>k Bklwu Hkjysyk vgadkj] vfHkekugh /kqÅr usr gksrk-** MWMh dqBsgh vlw nsr ijesÜojk R;kauk lq[k#i Bso-** eh 'ksoVh dR;kZdjoR;k ijesÜojkyk lkdMs ?kkrys- ekÖ;k eukrhy ?kkyesy nkcwu Vkdwu eh yksdkauk gskbZy rso<h enr dj.;kpk fu.kZ; ?ksryk-

 

©मा यामना ई ूकाशन  39 

lsØsVjhyk lkaxwu vkeP;k dkWUQjUlgkWye/;s loZ yksdkaP;k jkg.;kph lks; dsyh- lqnSokus vkeP;k izR;sd etY;koj nksu eksBs gkWYl] VkW;ysVl] xsLV#el vkgsr- MWMhP;k nwjn`"Vhps eyk Qkj dkSrqd okVys- lokZuk izFke pgk] dkWQh] [kk.;kps inkFkZ dWQsVsfj;ke/;s miyC/k d#u fnys- eh Lor% osxosxG;k lsD’kue/;s tkÅu yksdkauk izR;{k HksVwu cksyw ykxyks- ,dsdkiq<s vusd izdkjP;k leL;k gksR;k- R;kaP;k leL;k lksMo.;kpk iz;Ru djrkuk] lq[knq%[kka’kh toGhd lk/krkuk eyk vk;q";kr ,d osxGkp lq[kdkjd vuqHko ;sÅ ykxyk- eEekps cksy.ks eyk vkBow ykxys- ^^vki.k okVysys izse vkiY;kyk nqIiVhus ijr feGrs** rh Eg.kr vls- R;kaps nq%[k gyds gksrkuk R;kaP;k psgÚ;koj fnl.kkjh gydh’kh fLerjs"kk eyk ,d osxGhp vuqHkwrh nsÅ ykxyh- vkWfQle/;s Qkj FkksMs Qksu pkyw gksrs- T;kaP;k ?kjh laidZ gksÅ 'kdyk] T;kaP;k ?kjph [kq’kkyh dGyh rs FkksMs folkoys gksrs- v[;k vkWfQlyk ,d dqVqackps #i vkys gksrs- ;k dqVqackyk tkr /kekZph e;kZnk uOgrh] L=h&iq#"kkaph vlekurk uOgrh] r#.k&o`)kph rQkor uOgrh- xjhc&Jhearhps Hksn dsOgkp feVys gkssrs- fulxkus t.kw nk[kowu fnys gksrs] ^^vjs] gs lxGs HksnHkko rqEgh fuekZ.k djrk- ekÖ;klkBh ekyd vkf.k uksdj lkj[ksp-** eh iqUgk ,dnk ckgsj tkÅu ikolkpk vankt ?ksryk- ckgsj vtwugh [kka|ki;Zrik.kh gksrs- vkr vkeP;k vkWfQlP;k x<hr loZt.k lqjf{kr gksrs- eEekyk iqUgk Qksu ykoyk- i.k ;kosGh Qksu yko.;kr vi;’kh Bjyks- igkVs igkVs Ik;Zr vkEgh Eg.kts ek>k lxGk LVkQ eyk ekÖ;k Lor%P;k dqVqacklkj[kk okVw ykxyk gksrk- jk=Hkj dks.khHkqrk[ksrkP;k] xkokdMP;k xks"Vh lkafxrY;k- dks.kh fouksn lkafxrys- dks.kh vkiY;k ykacypd vk;q";kr vkysY;k vusd dMw&xksM vkBo.khaph mtG.kh dsyh-;k lxG;kr vkeP;k dqdus cgknqjflaxus HkkaxMk d#u lokZoj dMh dsyh- lq[knq%[kkps lqxa/kh {k.k eh izFkep vuqHkoys- lkekU;] ek.klkr felGY;kus ,o<s lq[k feGrs\ vkt ehgh vxnh R;kaP;krykp ,d >kyks gksrks- eyk dq.kkyk eko’kh Eg.kkosls okVys rj dq.kkyk ^dkdk* v’kh gkd ekjkoh’kh okVyh- lq#okrhyk varj Bsowu vl.kkjs yksd vxnh ekÖ;k toG clwu xIik ekjhr gksrs- ckgsj QVQVw ykxys rsOgk ikolkpk Hkj vksljyk gksrk- Ikk.kh >ikV;kus mr# ykxys gksrs- eh iqUgk ,dnk vukmalesaV djk;yk lkafxrys- T;kauk dks.kkyk ?kjh tk;ps vlsy R;kaP;klkBh vkWfQlP;k xkM;k] ek>h xkMh miyC/k vlY;kps lkafxrys- yksdkauk nsÅ dsysY;k ;k NksV;k’kk enrhus lq)k rh fdrh Hkkjkowu xsyh-

 

©मा यामना ई ूकाशन  40 

dkgh osGkuarj toGiklP;k dkj[kkU;krhy yksdkauhgh vkeP;k bekjrhpk vkljk ?ksryk- eh Lor% lxGk xkMZupk lwpuk nsÅu yksdkauk [kk|inkFkZ okV.;kl lkafxrys- lqnSokus vkeP;k LVksvj#ee/;s d’kkph derjrk uOgrh- vxnh xjtw yksdkauk eh iSlsgh okVys- ;k lxG;k xMcMhr ek>s y{k ckgsj ykmate/;s mH;k vl.kkÚ;k lfe{ksdMs xsys- rh ekÖ;kdMs jks[kwu c?kr gksrh- vkrk dlyk cja fopkj djr gksrh gh\ dnkfpr frykgh ?kjh ijr tk.;kl vusd vMp.kh vlrhy- dky la/;kdkGh vkeP;ke/;s ?kMysY;k izlaxkuarj iqyk[kkywu cjspik.kh ¼v{kj’k% iwj½ okgwu xsys gskrs- ek>h dqBY;kdqBs fol#u xsyks gksrks- ek>s yksd vkrk vkikiY;k ?kjh lq[k#i dls iksprhy ;kp fooapusr eh gksrks- rso<;kr lfe{kk ekÖ;ktoG d/kh ikspyh eyk dGysp ukgh- ^^fe- ufpdsr] dky rqEgkyk eh osM;klkj[ks dkghckgh cksyys- R;kcÌy lkWjh-** eh frP;kdMs vokd~ gksÅu ikgw ykxyks- ^^dkyiklwu eh rqeph /kkoiG c?krs vkgs- vkEgk lxG;kauk vMp.khP;k osGh rqEgh [kwi enr dsyh- vxnh [kwi vk/kkj okVyk rqepk! vkeP;k enrhyk vxnh nsoklkj[ks /kkowu vkykr rqEgh- ,d iz’u fopk# rqEgkayk\** vls ckijs] vkrk gh dk; ek>h myV rikl.kh ?ksrs dk;\ ^^vkRrki;Zr] vxnh dkyi;Zr vkeP;k ,sdhokr] c?k.;kr vlysys f’k"V] vfHkekuh ufpdsr vkf.k dkyP;k fulxkZP;k vØkGfoØkG rMk[;kr vkEgh lkiMyks vlrkuk vkEgkayk vxnh nsoklkj[ks enr dj.kkjs ufpdsr- ;krys [kjs dks.k\** i.k ek>s MksGs cksywu xsys] ^^vx] dkyi;Zr ufpdsr dq.kh osxGkp gksrk- vkRrk rqÖ;kleksj vlysyk] varckZá cnyysyk ufpdsr& gk ^rks eh uOgsp* rqÖ;k lPpsi.kkus vkf.k fulxkZus [kjejhri.ks dsysY;k lfe{ksus ;k ufpdsryk cnywu Vkdys] ;kps MksGs m?kMys- uOgs MksG;kr vxnh >.k>.khr vatu ?kkrys vkgs-** ekÖ;k LoPN] furG] uO;k n`"Vhus ckgsj cf?krys rj vkdk’k fuoGys gksrs- fulxkZpk f/kaxk.kk Fkkacyk gksrk- fouk’kkpk iwj vksl# ykxyk gksrk- yksd yxcxhus ?kj ijrk;ph ?kkbZ d# ykxys gksrs- fulxZ vkrk yckM eqyklkj[kk pqipki clwu Eg.kr gksrk&^^rks eh uOgsp-**

 

©मा यामना ई ूकाशन  41 

६ प झा हट ldkGh fpe.;kaP;k fpofpokVkus ek>h >ksi mMkyh vkf.k eh pVdu fcNkU;koj mBwu clys- mBrk{k.kh ifgyh xks"V vkBoyh rh Eg.kts ekÖ;k ysdhpk ok<fnol nksu fnolkaoj ;sÅu Bsiysyk- ckijs] c?krk c?krk ek>h fpeqjMh lksGk o"kkZph gskbZy- nskup fnolkauh- [kjap] dkG dlk HkqjHkqj mM.kkÚ;k 'ksojhP;k dkilk lkj[kk mMwu xsyk- lksGk o"kkZiwohZ ekÖ;k Ndqyhus ekÖ;k dq’khrwu tUe ?ksryk vxnh vyxni.ks Qkjlk =kl u nsrk- R;kosGh eukyk >kysY;k vuqHkwrhph rqyuk d’kkphgh djrk ;s.kkj ukgh- MkWDVjkauh gs ekÖ;k iq<;kr BsoysY;k ekaMhojP;k R;k ika<Ú;k xqycV e[kekyh dkiM;kklkj[;k xkBksM;kyk ikgwu ekÖ;k MksG;kr Vpdu ik.kh mHks jkghys- R;kuarj v’kk fdrhrjh lq[kn vkBo.khauh ek>s MkssGs vksyor jkghys- d/kh frP;k xksaMl ikoykauh ifgY;k izFke tfeuhoj mHka jkg.;kpk iz;Ru dsyk rsOgk rj d/kh d/kh R;kuarj nksu pkdh lk;dy vk/kkj u ?skrk pkyoyh rsOgk! 'kkGsr izR;sd o"khZ mÙkkseÙke xq.k feGowu cf{kls feGoyh vkf.k ekÖ;k ik;k iMyh rsOgk- vusd izlaxkaph ekfydk ekÖ;k MksG;kleksj gkrkr gkr ?kkywu Qsj /k# ykxyh- ^^eEEkk] vxa dks.kR;k fopkljkr ,o<h x<wu xsyh vkgsl\** izktwP;k vkoktkus eh Hkkukoj vkys- ^^izktw] rqÖ;kp ok<fnolkph r;kjh d’kh djk;ph ák fopkjkr vkgs- ?kjkrY;k pkanhP;k oLrq /kqowu y[[k djk;P;k vkgsr- iMys cnyk;ps vkgsr- rqÖ;k [kksyhph ltkoV cnyk;ph vkgs- usgehlkj[kk rqÖ;k vkoMhpk Jh[kaM iqjhpk csr- >kyap rj [khj vkf.k FkksMh iqj.kiksGhgh djhu Eg.krs- rqÖ;k dks.kR;k fe= eSf=.khauk cksyow ;k\** eh ekÖ;k euhpk csr fryk lkaxr lqVys- ^^iqjs iqjs eEEkk- vxa fdrh csr dj’khy- ,o<a lxGa djk;ph dk; xjt vkgs- vkf.k iqj.kiksGh] [khj dkghrjhp dk;\ ekÖ;k fe=eSf=.kh nkjkrwup ijr tkrhy- gs lxGa xksM/kksM eyk iwohZ vkoMr gksrs-** gksrs- ;k 'kCnkoj tksj nsr rh Eg.kkyh- vjsPpk! [kjap dh mRlkgkP;k Hkjkr eh frP;k cnyysY;k vkoMhfuoMh fol#up xsys dh! eEEkk] eh vkt dkWyste/;s xsY;koj Bjo.kkj vkgs lxGa- izktwus

 

©मा यामना ई ूकाशन  42 

lkafxrys- ifgyh ykWax MªkbOg] ex tso.k] fiDpj vkf.k uarj fiÖ>k gV- ^^fuyw] dkfeuh] Hkkouk ijkx lxGs ;srhy cjkscj- eLr E;qf>d] MkUl vkf.k /kEeky Eg.kts fgpk IyWu MksD;kr vxksnjp r;kj vkgs rj-** ák eqykaps fopkj fdrh tyn vkf.k LoPN vlrkr- eh fopkj djr jkghys- ákauk ikfgts vlysY;k xks"Vh vxnh r’kkp izR;{kkr mrjorhy- ex brj dq.kkpk fopkj d’kkyk djk;pk\ nksu dk rhu o"kkZr ek>h Ndqyh fdrh cnyyh- Jh[kaM iqjhph tkxk ik.kh iqjhus ?ksryh- ?kjxqrh eÅlwr iqj.kiksGhyk okrM fiÖ>k us gqldkowu ykoys- fnolHkj ?kke xkGwu QsVwu QsVwu cuoysY;k ekÖ;k dsdyk rj vkrk dks.khfopkjsukls >kys- ekWuftuhl] gWxvkÅV ;k czWMsM dsdiq<s ek>s ?kjh cuoysys dsd vxnhp ckiqMokMs iMwu jkgw ykxys- fnolsafnol ekÖ;k ysdhP;k vkoMhfuoMhr Qjd iMw ykxyk- ckgsjhy nqdkusgh vkiyh Lo#is dkr cnyY;klkj[kh Vkdw ykxyh- diMs rj vxnh o#u vkf.k [kkywu nksUgh dMwu vkVw ykxys- vks<.;k rj vxnh QW’ku flckWy cuY;k vkgsr- i.k rjhgh xEer Eg.kts ák fpe.;k eqyh rs diMs vxnh lgti.ks Lohdk#u vkuankus ?kkywu fejorkr- R;kua rs [kqywugh fnlrkr- dkgh viokn oxGrk ák eqyh fdrh fcu/kkLr] vkRefo’oklus okojrkr- ;k cnY;kr ifjfLFkrhpk vk<kok ?ksrkuk eyk d/kh dkSrqdgh okVs rj d/kh eukP;k dksaMekjkgh gksbZ- ekÖ;k cstkj eukyk gh gGwp letkoys dkG cnyrks vkgs- cnYkR;k dkGkiq<s eLrd ueo- 'kj.k tk- rjp ák ?kjkr [kq’khps ckjs >qGw>qGs okgrhy ukghrj ?kjkrhy Qqyckxsps j[kj[khr okGoaV cuwu tkbZy- ekÖ;k dksetysY;k eukyk letkor] pqpdkjr] xkastkjr cnyR;k dkGkyk vkf.k ifjfLFkrhyk uO;kus lkeksjs tk.;kpk fu.kZ; eh ?ksryk- ekÖ;k ysdhyk ekÖ;kdMwu fojks/kkph ukgh rj ikfBaC;kph vko’;drk gksrh- Eg.kwup frP;k ok<fnolkyk fryk [kw’k Bso.kh gh rj QDr lq#okr gksrh- eh ekÖ;k vkoktkr xksMok vk.kr ekÖ;k ykMdhyk gkd ekjyh-^^izktw] ex lkax rjh rqÖ;k eukar vkt dk; djk;pk csr vkgs\ vxnh rqÖ;k euklkj[ka gksÅu tkÅ ns- v’kh vk’p;kZus udks c?kw ekÖ;kdMs- vxnh eukiklwu eh rqÖ;k euhpk csr fopkjkr vkgs-** ekÖ;k ;k pkj 'kCnkauhp izktwph dGh v’kh dk; [kqyyh lkaxw\ frP;k meyR;k psgÚ;kdMs c?kwu eykgh [kwi cja okVya- ekÖ;k [kka|koj gkr Vkdwu vxnh ykMkr ;sÅu rh ?kMk?kMk cksyw ykxyh vkf.k frP;k MksG;krhy ped ikgwu ekÖ;kgh MksG;kr ped vkyh-

 

©मा यामना ई ूकाशन  43 

'ksoVh frP;k ok<fnolkpk fnol mxoyk- fryk 'kqHksPNk nsrkuk ek>k Åj Hk#u xsyk- rla c?krk fryk 'kqHksPNk ns.kkjs vkrk vkEgh nks?ksp jkghyks uOgrks- frP;k Lusákapk ifj/k cÚ;kiSadh #ankoyk gksrk- jk=h ckjkiklwu fryk 'kqHksPNk ns.kkjs Qksu [k.k[k.kr gksrs- igkVsi;Zr eksckbZy vkf.k yWaMykbZuph fjax oktr gksrh- vkf.k gh [kq’kky glr f[knGr Qksuoj xIIkk ekjhr gksrh- udGr ek>k lksGkok ok<fnol ekÖ;k MksG;kleksj vkyk- vkeP;k ?kjkr dk; rj vktqcktqP;k ngk ckjk ?kjkrgh Qksu vkysyk uOgrk- ok<fnol lktjk Ogk;pk rks 'kkGsr fdaok dkWyste/;s pkWdysVl okVwu- Qkj rj ohl iapohl #i;s [kpZ- rksgh dkght.kkapk tkLr okVk;pk- ^^eEEkk] c?k gk Mªsl dlk fnlrks; rs-** izktDrk dkWystyk fu?k.;kph r;kjh djr gksrh- frP;k vkoMhpk VkWi vkf.k thUl p<ork p<ork frph cMcM pkywp gksrh- ^^EkEeh] vkeP;k izksxzWEke/;s FkksMklk psat vkgs- nqikjh vkEgh FkksMsls lhlhMhr [kkÅu ?ksÅ- uarj ,d eLriSadh fiDpj c?kw- R;kuarj ;srkuk fiÖ>k gV e/;s Fkkacw- [kwi fnolkr frdMs xsyks ukgh- eLr /kEeky d#-** ^^dj ckbZ /kEeky dj- rq>s gs fnolp mey.;kps vkgsr- Qqyik[kjklkj[kh ckxM- LoPNanhi.ks fQ#u ?ks- gs fnol ,dnk ljys dh iqUgk ;s.kkj ukghr- fulVwu tkrhy gkrkrwu ,[kk|k cQkZP;k [kM;klkj[ks- ex okV c?kwu fdrhnkgh cksykoys rjh gs fnol ;s.kkj ukghr rqÖ;k gkrkr- QDr ,o<ap /;kukr Bso] Qqyik[kjklkj[ks LoPNanh mMrkuk Qqyik[kjklkj[ks fujkxl vk;q"; tx- dq.kkyk nq[kow udks- ek.kqldhph lkFk lksMw udks- vkiY;k ek.klkapk vknj djk;yk f’kd-** eh dGdGhus fryk dk; dk; lkaxr lqVys- ^^eEek] cl vkrk= vx eh ?kkbZr vkgs- eyk e/;sp Fkkacor rh Eg.kkyh- vki.k uarj lkodk’k cksyw-** vla Eg.kr frus eyk pDd doVkGys vkf.k ek>k xkyxqPpk ?ksryk- HkjkHkjk ik;kr lWMYl ?kkywu rh iGkyhgh dkWystyk- eh fdrhrjh osG rh xsysY;k jLR;kdMs c?kr clys- dk; Eg.kkoa ;k iksjhyk\ d/kh oS’kk[k o.kO;klkj[kh vkx ik[kMrs- rj d/kh Jko.kkrY;k ljhalkj[kh xkjok cjlwu tkrs- ák iksjhyk ftrda letkowu ?ks.;kpk iz;Ru djrs frrdh eh dksG;kP;k tkG;kr vMdY;klkj[kh xqarr tkrs- ,d fu%Lokl Vkdwu eh dkekyk ykxys- fdrhgh ukgh EgVya rjh ek>k mRlkg iqUgk mrw vkysY;k nq/kklkj[kk vkslaMwu okgw ykxyk- cSBdhP;k [kksyhdMs ekspkZ oGowu ikfgys tqus iMns cnywu ijokp uohu vk.kysys xqycV ds’kjh jaxkps iMns

 

©मा यामना ई ूकाशन  44 

ykoys- ckxsrhy rkth Qqya [kqMwu Qqynk.khr jpyh- QfuZpjo#u izseGi.ks gkr fQjowu uO;k dq’kUl dk<wu uhV ykowu BsoY;k- utjsyk lxGa dkgh O;ofLFkr okVY;koj izktDrkyk vkoM.kkÚ;k ,vj Qzs’kujpk Qokj ?kjHkj mMoyk- izktDrklkBh vk.kysys dkukrys lqanj yksacr >qaoj e[kekyh isVhldV fryk lgt fnlrhy vls frP;k vkj’kkP;k dikVkoj Bsoys- izktw fdrhgh udks Eg.kkyh rjh ?kjkr dkghrjh xksM/kksM djkos Eg.kwu eh fdpudMs oGys- iViV gkr pkyohr jok Hkktyk- FkksM;kp osGkr lqanj [keax okl lqVwu eLr ds’kj] pkjksGh csnk.ks ?kkrysyk f’kjk r;kj >kyk- vkrk FkksM;k iqÚ;k djkO;kr dk ;k fopkjkus d.khd fHktoyh rso<;kr nkjkojph ?kaVk oktyh- ,o<;kr dks.k vkys vl.kkj vlk fopkj djr eh xWl can dsyk vkf.k uWifduyk gkr iqlr nkj m?kMys- njokT;kr mH;k vl.kkÚ;k izktq vkf.k daiuhyk c?kwu ek>k vk oklyk xsyk- ,dk gkrkus eyk cktqyk djhr lxGh eaMGh /kM/kM vkr f’kjyh- vkre/;s f’kjY;koj ftdMs tkxk feGsy frFks iljyh- c?krk c?krk ?kj i{;kauh HkjysY;k vkHkkGklkj[ks O;kiwu xsys- ^^vxa] gk dk; izdkj vkgs\ rqEgh fiDpj c?kqu fi>k gVe/;s tk.kkj gksrkr uk\ ex gs vla vpkud dk; >kya\ lxGa Bhd vkgs uk\** ^^gks] vkWaVh] lxGa dkgh Bhd vkgs-** iwtk Eg.kkyh- R;kpa dk; >kya] fQzte/kwu ik.;kph ckVyh dk<wu rksaMkyk ykohr ijkx Eg.kkyk BjY;kizek.ks dkWyst lqVY;koj FkksMQkj [kkÅu vkEgh eYVhIysDlyk xsyks- [kwi /kEeky dsyh- vkbZfLØe [kkYYka] ikWidkWuZ [kkYyk- ¼gh yksd [kk.;kf’kok; dk; djrkr ekÖ;k eukr fopkj vkyk½ dkWesVl ikl dsY;k- ^eh ,dnk f’kêhgh ekjyh-** Eg.kkyk eyk R;kaP;k fujkxli.kkoj glw vkya- glw nkcr eh fopkjya] ^^iq<s dk; >kya\** ek>h mRlqdrk rk.kyh xsyh- ^^vxa ,sd uk- iq<s dk; >kya rs\** izktw Eg.kkyh] ^^vkEgh rlsp glar f[knGr jer xer fiÖ>kgVdMs fu?kkyks- okVsr ,desdkaph f[kYyh mMor] ViY;k ekjr ,dnkps fiÖ>kgV e/;s ikspyks- vkeP;k vkoMR;k tkxk idMwu clyks- [kk;yk dk; ekxk;ps ;kpk fopkj d# ykxyks- rso<;kr vkeP;k dkukoj lanhipk vkokt iMyk-** ^^vkrk gk lanhi dks.k\** eh =klwu fopkjys vxa] lanhi Eg.kts frFks lfoZl ns.kkjk eqyxk- vkEgh lxGs pkaxys vksG[krks R;kyk- dkWyste/;s f’kdwu uksdjh djrks frFks- xjhc vkgs x fcpkjk- LoHkkokus i.k [kwi pkaxyk vkgs- rj R;kpk jMosyk vkokt dkukoj iMyk vkf.k vkEgh lxGs cksyk;ps Fkkacyks- eWustj R;kyk jkxkus

 

©मा यामना ई ूकाशन  45 

>kir gksrk R;kaP;k cksy.;ko#u ,o<ap dGya dh lanhius nksunk pqdhph vkWMZj ?ksÅu fcygh pwdhps olwy dsys gksrs- R;k xMcMhr eWustjyk pkaxyk lkr’ks vkB’kspk QVdk clyk gksrk- pwd lanhiphp gksrh- vkEgh e/;s iMyks lanhiyk fopkjys vjs vlk dlk rw osa/kGk\ brD;k fnolkP;k vuqHkokuarjgh rw v’kh pwd djkoh- dj vkrk vkiY;k pqdhph HkjikbZ- vk/khp dkojkckojk >kysyk lanhi vkeP;kdMs c?kwu pDd jMk;ykp ykxyk- R;kyk vla vksDlkcksDlh jMrkuk c?kwuy eh rj xksa/kGwup xsys- ,dne dlarjhp okVya xa- vxa] bFks vkEgh ,o<s glr etsr f[knGr gksrks vkf.k gk eqyxk vxnh tserse nksu o"kkZuh ygku vlsy fdaok ulsygh] brdk vxfrd >kysyk- eh udGr iq<s >kys- R;kP;k [kka|koj gkr Bsor R;kuk Eg.kkys] ^^lanhi 'kkar gks- ik.kh ih- gh lxGh dk; HkkuxM vkgs lkax ikgw 'kkari.ks-** lanhi cksyw ykxyk] ^^rkbZ dqBwu vk.kw eh ,o<s iSls- ?kjph ifjfLFkrh [kwi [kjkc vkgs- R;krwu vkbZ [kqi vktkjh vkgs- fryk dekyhph iksVnq[kh vkgs- MkWDVjkauh rkcMrksc vkWijs’ku djk;yk lkafxrys vkgs- R;kp fooapusr gksrks ldkGiklwu Eg.kwu d’kkrp y{k ykxr uOgrs- rsOgkp gh pwd >kyh c?kk- ?kjkr oMhykapa N= ukgh Eg.kwu rj vkbZyk enr djrks FkksMhQkj ekÖ;k uksdjhrwu- rkbZ] vkeP;k ,d uk nksu vusd fpark vkrk dk; dk; lkaxw rqEgkayk-** lanhi dsfoyok.ka gksÅu Eg.kkyk- ^^eEek] eh vokd gksÅu gs lxGa ,sdr clys- ,o<k NksVk eqyxk ,[kk|k igkMklkj[kk fdrh vMp.kha’kh VDdj nsr gksrk- eyk u ,dne osxG;kp txk’kh vksG[k d#u fnyh R;kus- R;k txkr fefuVk fefuVkyk uoh vMp.kh] iS’kkP;k] vlqjf{krrsP;k vkf.k dlY;k dlY;k- gh ek.kla QDr izsekoj txrkr dk vlk iz’u iMyk eyk- rs rjh djk;yk vkf.k nk[kok;yk R;kauk dqBs mlar vlrs vkf.k u’khc rjh R;kauk d/kh rh la/kh dksBwu nsrs xa\ Hk;adj vkgs gs lxGa-** Sim- ply horrible! rh foy{k.k xaHkhj gksÅu cksyr gksrh- eh frP;kdMs foLe;kus c?kr jkghys- ;k {k.kh ek>h izktw eyk foy{k.k osxGh okVyh- ,dk izlaxkus fryk dso<h eksBh dsyh gksrh- frP;krhy laosnu’khyrk tkx`r dsyh gksrh- eukr EgVya- ^^izktw vkrk uqdrhp rq>h okLrok’kh vksG[k gksr vkgs- vtwu rqyk [kqi tx c?kk;pa vkgs-** eh fryk [kka|koj FkksiVya ^^ga] ex iq<s dk;\** eh fryk vkBo.k d#u fnyh- izktDrkph eS=h.k vk;kZ iq<s lkaxw ykxyh- ^^ex vkWaVh R;kph ifjfLFkrh c?kwu vkEgkayk lxG;akuk [kjap [kqi okbZV okVya- ikVhZpk ewMp xsyk- R;kph fcpkÚ;kph [kqi n;k vkyh- okVya g;kP;klkBh dkghrjh djkoa- vkEgh ,desdkauk [kw.k dsyh rh lger vlY;kph gksrh- vkEgh lanhiyk enr djk;ph Bjoya- vkeP;k toG vlrhy ulrhy rs lxGs iSls vkEgh xksGk dsys- izktDrkdMs lxG;kr tkLr

 

©मा यामना ई ूकाशन  46 

iSls gksrs- ldkGh jDde pkj gtkjki;Zr xsyh- frP;krwu vkEgh ifgys eWustjps iSls ijr dsys- mjysY;k iS’kkrwu lanhiP;k vkbZph vkS"k/ks vk.kyh- ckdh jDde lanhidMsp Bsoyh- R;kP;k vkbZyk m|k vWMfeV djk;ps Bjoys vkgs- i.k R;klkBh T;knk jDde ykx.kkj vkgs- rh d’kh tek djk;ph vkgs gsp vkEgh vkrk Bjo.kkj vkgksr] izR;sdkP;k ikWdsVeuhrwu tek vlysY;k jDdesrwu eyk okVra gksrhy rso<s iSls- i.k gkWLihVypk [kpZ] iq<s ykx.kkjh vkS"k/ks dk; vkf.k dla djkoa letr ukgh- vkWaVh- fcpkjk lanhi rj vkbZyk vkS"k/ka feGkyh g;kp vkuankus v{kj’k% ukpw ykxyk- ^^ekWe] vkeph ikVhZ e/;sp vpkud vkEgkayk uohup dkgh f’kdowu xsyh- lkWjh] rqyk u lkaxrk eh lxGs iSls lanhiyk nsÅu Vkdys- i.k] dk; d# gs lxGa rqyk dGok;yk eyk osGp feGkyk ukgh- vkEgh pqdhpa rj okxyks ukgh uk\** ekÖ;kdMs vk’ksus c?k.kkÚ;k izktqyk eh toG ?ksrys- frP;k ikVhy gkr fQjowu Eg.kkys] ^^eqGhp ukgh- rqEgh lxG;kauh vxnh ;ksX; rsp dsysr- vkt rqEgh vkEgkykp nk[kowu fnysr dh r#.k fi<hrjh laosnu’khyr] lân;rk] ek.kqldh vtwugh Bklwu osG ykxrks i.k rksgh nks"k vkeP;k fi<hpkp /kjyk ikfgts- vkEghp rqEgkyk rh nk[kok;yk oko fnyk ikfgts- rls laLdkj dsys ikfgtsr vkt rqEgh nk[koysY;k eukpk eksBsi.kkus eykp Bsax.ks okVrs vkgs-** cksyrk cksyrk ekÖ;k MksG;kP;kdMk vksykoY;k- izktw vkf.k lxGh daiuh ekÖ;kdMs Hkkjkowu c?kr jkghysys eyk dGr gksrs- R;kaP;krY;k gq#i eyk tk.kor gksrk- okrkoj.kkr vk.k[kh mRlkg Hkj.;klkBh eh lokZdMs c?kr cksyys- ^^py vkrk- iS’kkph dkGth lksMk- rs eh vkf.k izktwps ckck c?kwu ?ksÅ- vkrk rqEgh ,dp dkGth djk vkf.k rh Eg.kts [kk.;kph- pkaxya ,o<a eksBa lRdk;Z d#u vkykr rj [kwi Hkwd ykxyh vlsy uk\ ^^vkWaVh] rqeP;k gkrpa cuoysya vkEgkyk dkghgh pkysy- [kjap [kwi Hkwd ykxyh vkgs- iksVkrY;k dkoG;kaP;k fiYykaukgh fiYYka >kyh-** lxGh eqya ,dlwjkr vksjMyh- eh MksG;krya ik.kh iqlr ekÖ;k ysdhpk ok<fnol vkt [kÚ;k vFkkZus lktjk >kY;kPk lek/kkukr fdpudMs oGys-

 

©मा यामना ई ूकाशन  47 

७ माय

पवG;k ,lVhps nkj rkuhP;k ekxs [kkMdu vkiVys vkf.k rkuhus gq’’k dsys

vkiY;k MksD;kojps xBqMs [kkyh Bsowu rh ,l-Vh- P;k ik;jhojp clrh >kyh- dk[kksVhyk ekjysys ysd# exkiklwu xIixkj gksrs- rs vkrk oGoG d# ykxys- R;kyk inkjk[kkyh ?ksÅu frus dikGkojps ?kkekps Fksac iqlys- vackM;kP;k lqVysY;k cVk uhV d#u ?kê vackMk cka/kyk- vkrk tjk fuokari.kk

feGkY;koj घशाला iMysyh dksjM fryk tk.koyh- R;kcjkscj xBqM;krhy ?kê

MC;kps >kd.k m?kMwu ik.kh fi.;klkBh v[[kk Mckp frus rkssaMkyk ykoyk- dejsph psaph lksMwu ckbZpa rack[kwph xksGh rksaMkr Vkdyh rsOgk dqBs fryk cjs okVys- xGk vkf.k eu vksya >kY;koj rkuhph utj bdMsfrdMs fHkjfHkjyh- v[[kh ,lVh vkrua ek.klkauh xPp Hkjyh gksrh- dks.kh rkuhP;k xkookysp gksrs rj dks.kh xkops nqdkunkj] cMs vklkeh fnlys- lxGsp rkyqD;kyk fu?kkys gksrs t.kw- dks.kh nkVhokVhus mHks gksrs] rj dks.kh ,desdkauk fpdVwu /kDds nsr ckdM;koj xqGklkj[ks fpdVys gksrs- R;k xnhZrgh rack[kwph QDdh ekjrkuk fnlr gksrs- dks.kh ckis MksbZojP;k VksI;k dk<wu R;kusp okjk ?ksr gksrs- dkgh dqaHkd.kkZuh ykxyhp MqyD;kgh dk<k;yk lq#okr dsyh gksrh- rkuhyk [kqndu glw QqVys- ^v{kh ekÖ;k egkn;kok.kh vkgsr gh xMhek.kla! tjk tkxk feGkyh dh ykxyh ?kksjk;yk- rlk dkekykgh ok?k- i.k vkSank xM;kus ybZp ?kksj ykoyk thokyk- rkikus fufeRr >kys vkf.k efgukHkj [kkV idMyh xM;kus- xc# iSyokuklkj[kk fnl.kkjk ek>k egknw ikj ÅlkP;k fpikM;klkj[kk >kyk efgU;kr! ybZ vkS"k/k ikuh >kyh rok dqBs rki gVyk- i.k enY;k dkGkr 'ksrhph ikj okV ykxyh- E;k dacj dlyh Eg.kwu fuHkkoys dlarjh- vkbZ js.kwdkus rkjys Eg.kwu ek>k lksU;klkj[kk lalkj rjyk* rkuhus uO;kus js.kqdknsohyk lkdMs ?kkrys- eukrY;k eukr 'kaHkjnk vkHkkj ekuys nsohps- ^vgks ckbZ] dqBs tk;ps rqEgkyk\ yodj lkaxw c?kw- frdhV QkMrks rqeps- dMaDVj frP;kiq<s gkrkrhy fpeVk ukpor xBqM;kr gkr ?kkywu frus fioG;k uksVk dk<Y;k- rkyqD;kyk jkat.kxkaoyk tk;ps c?kk-* vkf.k gk iksjxk& fdrh o"kkZpk ckbZ\* ^;k isj.khyk rhu o"kkZpk gksbZy c?kk-* rkuhus vkdMseksM dsyh- dMaDVj glyk- ^cja jkgw ns- ?;k rqeps frdhV-* rkuhus frdhV uhV tiwu iksyD;kr Bsoys-

 

©मा यामना ई ूकाशन  48 

mjysY;k th.kZ uksVkapk fg’kksc dsyk- /kU;kus jkat.kxkaoyk tkÅu fc;k.ks vk.kk;yk lkafxrys gksrs- ,suosGh rks vktkjh iMyk lkljk& nknw Egkrkjk- ybZ okdysyk- gkrk’kh enrhyk vlysyk x.kik usedk lklqjokMhyk tkÅu clysyk- rkuhus /khj dsyk- isj.kh osGsoj >kyh ikfgts- uarj ikolkpk dk; use lkaxkok- ikÅl vkf.k uf’kc ;kapk dk; Hkjolk\ d/kh ikB fQjosy dq.kh lkaxkos- rkyqD;kyk tkÅu pkaxys fc;k.ks vkys ikfgts- iq<ph lkjh feGdr 'ksrh] Hkkthikyk ;koj voyacwu lalkjkyk& iksVkyk pkj nk.ks rj feGkys ikfgtsr- ysdjkyk uhV eksBa djk;pa rkuhpa LoIu gksrs- frus egknwdMs uhV pkSd’kh dsyh- rkyqD;kyk tk.;klkBh igkVs mBwu lenh r;kjh dsyh- pkj HkkdÚ;k FkkiY;k- cjskcj dksjM;kl d#u ?ksrys- EgkrkÚ;kph uhV lks; dsyh- egknwph noknk# r;kj dsyh- lxGh O;oLFkk ykowu fu?kkyh rj ysdjkus lwj Vhisyk ykoyk- iksjkP;k MksG;krY;k ik.;kus rkuh foj?kGyh- R;kyk /kMds diMs p<owu dk[kksVhyk ekjys- ^py cja ysdjk] ;k;pa rj ;s- i.k MksD;kyk rki n;k;pk ukgh cja dk!** ysdjkus [kq’khP;k Hkjkr ukd QqjQjoys- [kq’khr ;sÅu rs rkuhyk fcyxys- ex MksbZojpk inj uhV djhr xBqMs vkf.k iksjxa lkaHkkGr rkuhus clLVWaMpk jLrk lq/kjyk- ^vgks ckbZ] bFks jLR;kr ik;jhoj dqBs clY;kr\ tjk iq<s tkÅu clk dh- dk; ckbZ ek.kla gh dkgh Eg.kts dkgh eWulZ ukghr ckbZ** ,d xksy ikrGokyh ckbZ Q.kdkjyh- rkuhus fuewVi.k.s vkiys xBqMs mpyys- iksjkyk Nkrh’kh doVkGys vkf.k xnhZrwu rh iq<s ljdyh- ,dk HkY;k ek.klkus FkksMs ljdwu fryk tkxk d#u fnyh- ^Qkj midkj >kys HkkÅ* rkuh mn~xkjyh- ,Ogkuk rkuhps iksjxagh rktsrokus gksÅu Vdkedk c?kw ykxys gksrs- ,lVhpk izokl R;kP;klkBh uohu gksrk- vktqcktqph ek.kls] xnhZ rks vkiqY;k fpeqdY;k MksG;kus U;kgkGr gksrk- R;k uO;k uoykbZr R;kyk rgkuHkqdsph iokZ uOgrh- rkuh toG vl.;kpkp R;kyk [kqi [kqi vkuan >kyk gksrk- R;kp vk/kkjkoj rks uohu txkyk lkeksj tkr gksrk- ^ek;] ek; f[kMdh* vkiqys fpeqdys cksV rks ckgsj nk[kowu Eg.kkyk ^ek;] >kMa* rkuhgh ysdjkdMs dkSrqdkus c?kr Eg.kkyh] ^Og;a js] ekÖ;k ysdjk ^c?kwu ?ks lxGa-* ^ek;] HkkÅ* rkuhus leksj cf?krys- laqnj xqVxqVhr xksjkiku eqyxk vkiY;k vkbZofMykauk fcyxwu clyk gksrk- ^eksëh ek.kla fnlrkr* rkuh eukrY;k eukr iqViqVyh- eqykph vkbZ ckgqyhlkj[kh fnlr gksrk- e/kwu e/kwu eqykyk dkghckgh Hkjor gksrh- rkuh udGr R;kauk fuj[kwu ikgw ykxyh- d/kh QGa rj d/kh fcLdwV- d/kh IykWLVhdP;k [kksD;krwu dkghrjh fir gksrh- i.k eqykyk rj dkghp

 

©मा यामना ई ूकाशन  49 

udks gksrs- ex gh ckgqyhlkj[kh c;k d’kkyk nenkVh d#u R;kyk Hkjor gksrh\ rkuhus vkiY;k iksjkP;k lqdysY;k rksaMkdMs cf?krys- R;kP;k rksaMko#u gkr fQjowu R;kyk toG ?ksrys- iqUgk ,dnk frps osMs eua R;k ek.klkyk U;kgkGw ykxys dls lqanj diMs ?kkrys gksrs R;kus- cwVgh ?kkrys gksrs- fr?ksgh ,desdkauk c?kwu [kqnw[kqnq glr gksrs- ckgqyh vkiys ykaMs dsl >Vdk nsÅu iqUgk iqUgk ekxs djhr gksrh- rkuh eksB;k uoykus R;k fr?kkauk fuj[kr gksrh- ,o<k rjkl gksrks; dslkapk rj ykaMs Bsok;psp d’kkyk\ rkuhyk lxGs [kqG;kok.kh okVr gksrs- ,o<s ykMs ykMs cksy.ks fryk /kU;kps vkf.k LOkr%ps cksy.ks vkBoys- vkiqu rj vls d/khp okxr ukgh /kU;k’kh- ;k 'kgjh yksdkaps lxGa vfØrp- Hkwd ulrkuk [kk;pa- [kkr vlrkuk Vkdk;pa- rkuhyk xkopk nq"dkG vkBoyk- iksjkps d/khd/kh [kk.;k ik;h gks.kkjs gky vkBoys- frus iksjkyk vk.k[kh doVkGys- c?krk c?krk leksjP;k iksjkus dlyk rjh gê /kjyk- ykxyhp R;kP;k ckikus ojP;k fi’kohrwu oLrw dk<wu fnyh- vksgks! fdrh lqanj oLrq gksrh rh- yky yky pednkj [ksG.;karhy xkMh- vax c;k] fdrh egkxMh xkMh rh- rkuh MksGs foLQk#u c?kw ykxyh- ^,o<;k xkMhP;k fdaerhr fdrh cja fc;k.ks ;sbZy-* rkuh fopkjkr iMyh- ^ek;] xkMh xkMh* ysdjkP;k vkoktkus rkuh Hkkukoj vkyh- rkuhP;k rkUgqY;kP;k n`"Vhl rh lqanj] yky pdenkj xkMh iMyh vu~ lxGkp ?kksG >kyk- vkRrki;Zr 'kgk.ks vlysys ysd# okljkok.kh gkrik; >kMw ykxys- fdapkGw ykxys- rkuhus R;kyk pqpdkjys] vkatkjys& xkastkjys- fyeysVph xksGh fnyh- i.k N;k iksja dkgh 'kkar gksbZuk- leksj fnl.kkÚ;k pdpdhr eksVkjhus rkuhP;k ysdjkyk ikj [kqGs dsys- rkuh vxfrd >kysY;k rkuhph cksVs dMkdMk ysdjkP;k xkykoj meVyh- ^esY;k d’kkyk dMeMykl bFks eyk rjkl n;k;yk-* ysd# vokd~ >kys- xixkj >kys- cko#u rkuhdMs Vdkedk c?kw ykxys- d/khgh u ekj.kkjh ek; vkt v’kh dk okxrs\ R;kuk dk; metsuk- xksa/kGys fcpkjs- eqleqlr 'kkar >kys- rso<;kr R;kP;k fpeqdY;k MksD;kr dkghrjh pedys- R;kP;k MksG;kleksj R;kph ,dqyrh ,d [ksG.ka] vlysyh jaxhcsjaxh fHkaxjh vkyh- ;srkuk ek;P;k udGr R;kus rh xBqM;kr Vkdyh gksrh- R;kyk ,dne mRlkg okVyk- xBqM;kr gkr ?kkywu R;kus fHkaxjh dk<yh- fpeqdY;k eqBhr R;kus fHkaxjh /k#u rs tx ftadY;kP;k vkuankr rkuhdMs c?kw ykxys- rkuh vtwugh jkxkrp gksrh- ^esY;k] ,sdr ukghl] vkrk rh nGHknzh fHkaxjh xkoyh gks rqyk-*rkuhus ijr ,dnk R;kyk /kikVk ?kkryk- iksjxa rkj Lojkr fdapkGya- i.k g;kosGsl leksjpa iksjxa i.k fdapkGya- yky yky

 

©मा यामना ई ूकाशन  50 

eksVj R;kus Vkdwu fnyh- leksjpa iksjxa i.k fdapkGya- ^vkbZ] vkbZ fHkaxjh] fHkaxjh ikgwu rs ;sMa >kya gkrkryh yky yky eksVj R;kus Vkdwu fnyh- leksjpk iWaVokyk vkf.k xksy lkMhokyh ckgqyh esVkdqVhyk vkyh R;kyk letkorkuk i.k iksjxa fHkaxjhlkBh gVwu clay- gkrkik; vkiVw ykxya- rkuh pdhr gksÅu ikgw ykxyh- frP;k dkG;kHkksj MksG;kr vk’p;Z nkVya- iWaaVokY;kP;k iksjkyk ekÖ;k ngk iS’kkP;k fHkaxjhus ;sMa dsya\ rkuhpk jkx dqBY;k dqBs iGkyk- ,o<k osG rkuhyk okdqY;k nk[kowu f[kto.kkja rkuhps nkfjnz; vkrk vfHkekukus fejow ykxya- ^okja ekÖ;k lksU;k!* rkuhus vkiY;k iksjkHkksorh dMkdMk cksVa eksMwu R;kuk Nkrh’kh /kjya- R;kP;k lqdysY;k vJwauk frus gGwokj iqlwu dk<ya- ysd#gh vkbZyk ?kê fcyxya- vkf.k xksM glya- rkuhrY;k ek;yk vxnh d``rkFkZ okVya frys ysdjkdMs ,dnk n`"Vh Vkdyh- R;kP;k eqBhr ?kê /kjysyh fHkaxjh okÚ;koj eLr Mqyr gksrh vkf.k rkuhdMs c?kwu t.kw [kqndu glr gksrh-