iv

UNIVERSITAS BINA NUSANTARA

Fakultas Ilmu KomputerJurusan Teknik InformatikaSkripsi Sarjana Komputer

Semester Ganjil Tahun 2007 / 2008

ANALISIS DAN PERANCANGAN APLIKASI DATA WAREHOUSE UNTUK

MENDUKUNG PEMASARAN PADA PT. PUSAT DIGITAL MULTIMEDIA

SETYO ADI NUGROHO 0800744682ROBBY SUSANTO 0800745136MUHAMMAD ANGGA RIFANDI PANE 0800756461

Abstrak

Tujuan penyusunan skripsi ini adalah menyediakan informasi yang mendukung bidang pemasaran produk dengan menganalisis dan merancang data warehouse.

Metodologi yang digunakan dalam penyusunan skripsi ini adalah metode studi kepustakaan, analisis dan perancangan. Untuk metode studi kepustakaan dilakukan dengan cara membaca, meringkas buku-buku serta pengumpulan data melalui internet, dan menggunakan referensi pustaka untuk melengkapi informasi yang dibutuhkan. Metode analisis dilakukan dengan mewawancarai pihak yang terkait, melakukan penelitian dan kuisioner, serta melakukan analisis critical success factor untuk memperjelas gambaran mengenai perancangan sistem. Sedangkan pada metode perancangan, penulis menggunakan beberapa alat permodelan seperti meta-data, matriks, clustering, pivot table dan skema bintang.

Hasil yang ingin dicapai adalah rancangan data warehouse untuk bagian pemasaran di PT. Pusat Digital Multimedia dan aplikasi data warehouse yang berisikandata yang dapat dianalisis untuk pengambilan keputusan. Hasil dari perancangan ini dimanfaatkan untuk pengaksesan yang mudah dalam pencarian data dan informasi.

Simpulan yang didapat adalah bahwa data warehouse memiliki sifat aksesibilitas dan integritas yang tinggi. Data warehouse yang dirancang dapat digunakan untuk mengatasi masalah dan memenuhi kebutuhan informasi para eksekutif pada PT. Pusat Digital Multimedia. Penulis juga berharap agar rancangan data warehouse ini dapat dikembangkan lebih lanjut dengan memperluas ruang lingkup perancangan sehingga mencakup seluruh sistem perusahaan dan melakukan pengembangan hingga ke tahap selanjutnya yaitu data mining.

Kata kunci Analisis, perancangan, data warehouse, pemasaran.

v

PRAKATA

Puji syukur penulis ucapkan kepada Tuhan Yang Maha Esa karena atas berkat

dan rahmat-Nya penulis dapat menyelesaikan skripsi ini.

Penulisan skripsi ini merupakan salah satu syarat untuk menempuh sidang

sarjana guna mendapat gelar sarjana komputer pada Fakultas Ilmu Komputer, Jurusan

Teknik Informatika, Universitas Bina Nusantara. Sebagai bahan dalam penulisan skripsi

ini penulis memilih judul “Analisis dan Perancangan Aplikasi Data Warehouse untuk

Mendukung Pemasaran pada PT. Pusat Digital Multimedia.”.

Atas bantuan dan dukungan secara langsung maupun tidak langsung yang telah

diterima, penulis ingin mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada:

1. Bapak Muhammad Tassim Billah, Ir, M.Sc selaku dosen pembimbing yang telah

memberikan pengarahan dan bimbingan kepada penulis dalam penulisan penelitian

ini.

2. Orang tua penulis yang telah memberikan dukungan baik berupa dukungan moril

dan materiil.

3. Ketua Jurusan Teknik Informatika, Bapak Fredy Punomo, S.Kom, M.Kom.

4. Bapak Hartono Gunawan, B.Sc selaku Direktur Utama dan Bapak Sabar Halim

Setiawan, S.Kom selaku Marketing Manager PT. Pusat Digital Multimedia yang

telah memberikan kesempatan untuk menyelesaikan penelitian ini dan melakukan

survey di PT. Pusat Digital Multimedia.

vi

5. Seluruh staff dosen dan karyawan akademis dan non-akademis Universitas Bina

Nusantara yang secara langsung maupun tidak langsung yang telah menunjang

dalam penyelesaian skripsi ini.

6. Seluruh rekan, sahabat dan teman penulis yang telah memberikan saran, dukungan

dan bantuan baik secara moril maupun materiil kepada penulis selama penyusunan

skripsi ini.

Penulis telah berusaha sebaik mungkin dengan kemampuan yang ada dalam

menyelesaikan penulisan skripsi ini untuk mendapat hasil yang sebaik-baiknya. Namun

penulis menyadari bahwa hasilnya ini masih jauh dari sempurna. Oleh karena itu,

dengan segala kerendahan hati penulis sangat menghargai segala kritik dan saran yang

membangun.

Akhir kata, penulis berharap agar skripsi ini dapat bermanfaat bagi pembaca

serta dapat dijadikan awal bagi perancangan dan pengembangan selanjutnya, sehingga

hasil yang telah diperoleh dapat disempurnakan lebih baik lagi di masa mendatang.

Jakarta, Januari 2008

Penulis

vii

DAFTAR ISI

Halaman Judul Luar ........................................................................................................... i

Halaman Judul Dalam ........................................................................................................ ii

Halaman Persetujuan Hardcover ......................................................................................... iii

Abstrak................................................................................................................................ iv

Prakata ................................................................................................................................ v

Daftar Isi ............................................................................................................................. vii

Daftar Tabel ........................................................................................................................ xiii

Daftar Gambar..................................................................................................................... xv

Daftar Lampiran .................................................................................................................. xvii

BAB 1. PENDAHULUAN

1.1. Latar Belakang ............................................................................................ 1

1.2. Ruang Lingkup ............................................................................................ 2

1.3. Tujuan dan Manfaat ..................................................................................... 3

1.4. Metodologi .................................................................................................. 4

1.5. Sistematika Penulisan .................................................................................. 5

BAB 2. LANDASAN TEORI

2.1. Pendekatan Umum ....................................................................................... 7

2.1.1. Pengertian Data .............................................................................. 7

2.1.2. Pengertian Database ...................................................................... 8

viii

2.1.3. Pengertian OLTP (On-Line Transaction Processing) ..................... 10

2.1.4. Pengertian Data Warehouse ........................................................... 10

2.1.5. Data Mart ...................................................................................... 11

2.1.6. Perbandingan Data Warehouse dan OLTP ..................................... 12

2.1.7. Karakteristik Data Warehouse ....................................................... 13

2.1.8. Struktur Data Warehouse ............................................................... 16

2.1.9. Arsitektur Data Warehouse ............................................................ 19

2.1.10. Data Flow Dalam Data Warehouse ................................................ 20

2.1.11. Skema Data Warehouse ................................................................. 21

2.1.11.1. Tabel Fakta .................................................................... 21

2.1.11.2. Tabel Dimensi ................................................................ 22

2.1.11.3. Pemodelan Dimensional ................................................. 22

2.1.11.4. Skema Bintang ............................................................... 22

2.1.11.5. Skema Snowflake ........................................................... 23

2.1.11.6. Keuntungan dari Penggunaan

Pemodelan Dimensional ................................................. 24

2.1.12. Metada ........................................................................................... 25

2.1.13. Granularity .................................................................................... 26

2.1.14. Agregasi ......................................................................................... 27

2.1.15. Denormalisasi ................................................................................ 27

2.1.16. DTS (Data Transformation Service) ............................................... 28

2.1.17. Metodologi Perancangan Data Warehouse ..................................... 30

2.1.18. Keuntungan Penggunaan Data Warehouse ..................................... 34

ix

2.1.19. OLAP (On-Line Analytical Processing) ......................................... 35

2.1.20. Analysis Services ............................................................................ 38

2.1.21. Extract Transform Load (ETL) ...................................................... 38

2.1.22. Kunci Sukses Data Warehouse ...................................................... 39

2.2. Pendekatan Khusus ...................................................................................... 40

2.2.1 Pengertian Customer Behavior ........................................................ 40

2.2.2 Pengertian Pemasaran ..................................................................... 41

2.2.3 Manajemen Pemasaran.................................................................... 42

2.2.4 Strategi Pemasaran.......................................................................... 45

2.2.5 Analisis SWOT ................................................................................ 46

BAB 3. ANALISA SISTEM YANG BERJALAN

3.1 Tentang PT. Pusat Digital Multimedia .......................................................... 48

3.1.1 Sejarah PT. Pusat Digital Multimedia.............................................. 49

3.1.2 Tujuan PT. Pusat Digital Mutimedia ............................................... 49

3.1.3 Kegiatan Utama PT. Pusat Digital Multimedia ................................ 49

3.1.4 Struktur Organisasi.......................................................................... 50

3.1.5 Tugas dan Wewenang ..................................................................... 50

3.1.5.1 Komisaris .......................................................................... 50

3.1.5.2 Direktur Utama.................................................................. 50

3.1.5.3 HRD Manager ................................................................... 51

3.1.5.4 Marketing Manager ........................................................... 53

3.1.5.5 Technical Support.............................................................. 56

x

3.2 Sistem yang Sedang Berjalan........................................................................ 57

3.2.1 Prosedur Pendaftaran....................................................................... 57

3.2.2 Prosedur Pemesanan........................................................................ 57

3.3 Analisa Sistem yang Sedang Berjalan ........................................................... 59

3.3.1 Subjek Data..................................................................................... 59

3.3.2 Fungsi Bisnis................................................................................... 60

3.3.3 Analisa Matriks ............................................................................... 61

3.3.3.1 Matriks Unit Organisasi VS Subjek Data ............................ 61

3.3.3.2 Matriks Unit Organisasi VS Fungsi Bisnis .......................... 62

3.3.3.3 Matriks Subyek Data VS Fungsi Bisnis............................... 64

3.3.4 Analisa Critical Success Factor (CSF) ............................................ 65

3.3.5 Teknologi Informasi Pada PT. Pusat Digital Multimedia ................. 65

3.3.5.1 Perangkat Keras (hardware) .............................................. 66

3.3.5.2 Perangkat Lunak (software) ............................................... 66

3.4 Analisis Kebutuhan Data dan Informasi........................................................ 67

3.5 Analisis SWOT ............................................................................................ 68

3.6 Masalah yang Dihadapi ................................................................................ 69

3.6 Pemecahan Masalah...................................................................................... 69

BAB 4. PERANCANGAN SISTEM YANG DIUSULKAN

4.1 Perancangan Data Warehouse ...................................................................... 71

4.1.1 Arsitektur Data Warehouse ............................................................. 72

4.1.2 Rancangan Data Warehouse............................................................ 74

xi

4.1.3 Skema Bintang ................................................................................ 78

4.1.4 Metadata......................................................................................... 80

4.1.5 Analisa Kapasitas Penyimpanan dan Pertumbuhan Data.................. 91

4.1.6 Rancangan DTS .............................................................................. 93

4.2 Rancangan Aplikasi...................................................................................... 100

4.2.1 Rancangan Layar Login................................................................... 100

4.2.2 Rancangan Layar Utama ................................................................. 101

4.2.3 Rancangan Layar Report ................................................................. 103

4.2.4 Rancangan Layar Graph.................................................................. 104

4.2.5 Rancangan Layar Star Schema ........................................................ 105

4.2.6 Rancangan Layar Add User ............................................................. 106

4.2.7 Rancangan Layar Change Password................................................ 107

4.2.8 Rancangan Layar About .................................................................. 108

4.3 Implementasi Sistem..................................................................................... 108

4.3.1 Spesifikasi Perangkat Keras ............................................................ 108

4.3.2 Spesifikasi Perangkat Lunak............................................................ 109

4.3.3 Jadwal Implemetasi......................................................................... 110

4.3.4 Kebutuhan Personil ......................................................................... 110

4.3.5 Petunjuk Penggunaan Aplikasi ........................................................ 111

4.4 Security Pada Aplikasi Data Warehouse ....................................................... 126

4.5 Evaluasi ...................................................................................................... 126

xii

BAB 5. KESIMPULAN DAN SARAN

5.1 Kesimpulan .................................................................................................. 129

5.2 Saran ........................................................................................................ 129

Daftar Pustaka..................................................................................................................... 131

Riwayat Hidup .................................................................................................................... 133

Lampiran............................................................................................................................. L1

Surat Keterangan Survey Perusahaan

xiii

DAFTAR TABEL

Tabel 2.1 Perbandingan OLTP(Data Operasional) dan OLAP (Data Warehouse)................12

Tabel 3.1 Tabel Subyek Data ..............................................................................................59

Tabel 3.2 Tabel Fungsi Bisnis .............................................................................................60

Tabel 3.3 Tabel Unit Organisasi VS Subyek Data ...............................................................61

Tabel 3.4 Tabel Unit Organisasi VS Fungsi Bisnis ..............................................................62

Tabel 3.5 Tabel Subyek Data VS Fungsi Bisnis ..................................................................64

Tabel 4.1 Tabel Fakta..........................................................................................................75

Tabel 4.2 Proses Transformasi Dimensi Category ...............................................................81

Tabel 4.3 Sumber Data Tabel Dimensi Category.................................................................82

Tabel 4.4 Proses Transformasi Dimensi Items .....................................................................82

Tabel 4.5 Sumber Data Tabel Dimensi Items.......................................................................83

Tabel 4.6 Proses Transformasi Dimensi Product .................................................................83

Tabel 4.7 Sumber Data Tabel Dimensi Product...................................................................84

Tabel 4.8 Proses Transformasi Dimensi Waktu ...................................................................84

Tabel 4.9 Proses Transformasi Dimensi Wilayah ................................................................85

Tabel 4.10 Sumber Data Tabel Dimensi Wilayah.................................................................86

Tabel 4.11 Proses Transformasi Dimensi Member ...............................................................86

Tabel 4.12 Sumber Data Tabel Dimensi Member .................................................................87

Tabel 4.13 Proses Transformasi FactTopVisitor...................................................................88

Tabel 4.14 Sumber Data Tabel FactTopVisitor ....................................................................88

Tabel 4.15 Proses Transformasi FactTopCategory ...............................................................89

Tabel 4.16 Sumber Data Tabel FactTopCategory.................................................................89

xiv

Tabel 4.17 Proses Transformasi FactTopProduct .................................................................90

Tabel 4.18 Sumber Data Tabel FactTopProduct...................................................................90

Tabel 4.19 Kapasitas Penyimpanan dan Pertumbuhan Data Tabel Dimensi ..........................91

Tabel 4.20 Kapasitas Penyimpanan dan Pertumbuhan Data Tabel Fakta...............................92

Tabel 4.21 Kapasitas Penyimpanan dan Pertumbuhan Data Tabel Dimensi dan Fakta ..........92

Tabel 4.22 Jadwal Implementasi Sistem pada PT.Pusat Digital Multimedia .........................110

Tabel 4.23 Perbedaan Sistem Sebelum dan Sesudah Implementasi.......................................127

xv

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Arsitektur Data Warehouse .............................................................................20

Gambar 2.2 Skema Bintang.................................................................................................23

Gambar 2.3 Skema Snowflake .............................................................................................24

Gambar 2.4 Struktur Data Warehouse.................................................................................26

Gambar 3.1 Prosedur Pendaftaran .......................................................................................57

Gambar 3.2 Prosedur Pemesanan ........................................................................................58

Gambar 4.1 Arsitektur Data Warehouse pada PT. Pusat Digital Multimedia .......................72

Gambar 4.2 Skema Bintang TopVisitor ...............................................................................78

Gambar 4.3 Skema Bintang TopCategory ...........................................................................79

Gambar 4.4 Skema Bintang TopProduct .............................................................................80

Gambar 4.5 Rancangan DTS pada PT.Pusat Digital Multimedia .........................................94

Gambar 4.6 DTS Dimensi Category....................................................................................95

Gambar 4.7 DTS Dimensi Items..........................................................................................96

Gambar 4.8 DTS Dimensi Member .....................................................................................96

Gambar 4.9 DTS Dimensi Product......................................................................................97

Gambar 4.10 DTS Dimensi Waktu.......................................................................................97

Gambar 4.11 DTS Dimensi Wilayah ....................................................................................98

Gambar 4.12 DTS FactTopCategory....................................................................................98

Gambar 4.13 DTS FactTopProduct......................................................................................99

Gambar 4.14 DTS FactTopVisitor .......................................................................................99

Gambar 4.15 Rancangan Layar Login ..................................................................................100

Gambar 4.16 Rancangan Layar Utama.................................................................................101

xvi

Gambar 4.17 Rancangan Layar Report.................................................................................103

Gambar 4.18 Rancangan Layar Graph .................................................................................104

Gambar 4.19 Rancangan Layar Star Schema ........................................................................105

Gambar 4.20 Rancangan Layar Add User.............................................................................106

Gambar 4.21 Rancangan Layar Ganti Password...................................................................107

Gambar 4.22 Rancangan Layar About ..................................................................................108

Gambar 4.23 Menu Login ....................................................................................................112

Gambar 4.24 Alert Message .................................................................................................113

Gambar 4.25 Menu Utama ...................................................................................................113

Gambar 4.26 Sub Menu File ................................................................................................114

Gambar 4.27 Sub Menu Report ............................................................................................115

Gambar 4.28 Report Category .............................................................................................116

Gambar 4.29 Report Product ...............................................................................................117

Gambar 4.30 Report Visitor .................................................................................................118

Gambar 4.31 Sub Menu Graph ............................................................................................119

Gambar 4.32 Graph Category ..............................................................................................120

Gambar 4.33 Graph Product................................................................................................121

Gambar 4.34 Graph Visitor..................................................................................................122

Gambar 4.35 Menu Star Schema ..........................................................................................123

Gambar 4.36 Sub Menu Admin ............................................................................................124

Gambar 4.37 Menu Add User...............................................................................................124

Gambar 4.38 Menu Change Password .................................................................................125

Gambar 4.39 Menu About ....................................................................................................125

xiii

DAFTAR LAMPIRAN

I. Backup Data Warehouse .................................................................................................LI

II. Wawancara......................................................................................................................L4