7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

1/6

Semantik Faktor-faktor Perubahan Makna

Makna merupakan satu unsur penting dalam mana-mana ujaran atau tulisan. Tanpa

unsur ini, maka apa sahaja yang diujarkan atau yang dituliskan tidak akan memberi

sebarang kefahaman kepada orang yang dilawan bercakap atau orang yang membaca

sesuatu yang ditulis.

Dalam suatu bahasa, perubahan makna merupakan salah satu fenomena bahasa yang

selalu berlaku dalam mana-mana bahasa di dunia ini. Oleh sebab sifat dinamis dan

evolusinya, dan akibat terdedah kepada pelbagai fenomena seperti perubahan

disebabkan oleh;

2.1 Perubahan Kerana Perkembangan Bahasa itu Sendiri.

Makna kata berubah kerana perkembangan bahasa itu sendiri. Terdapat

perkataan-perkataan yang mengalami perubahan dari segi makna dibandingkan

dengan makna asal perkataan tersebut. Misalnya perkataan belayar pada suatu ketika

dahulu digunakan untuk perahu yang ada layar sahaja, tetapi kini telah berubah makna

kerana kapal sekarang tidak belayar tetapi menggunakan kuasa tenaga.

Demikian juga perkataan tangan, pada asalnya dirujuk kepada salah satu anggota

badan. Tetapi, makan itu telah berubah mencakupi makna menguruskan,

mengendalikan, dalam ayat seperti Kita perlu berhati-hati ketika menangani kes ini.

Ada kalanya makna negatif berubah menjadi makna positif disebabkan penggunaan

dalam bahasa. Sebagai contoh, kita sering menemukan ayat atau ujaran Gejala

7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

2/6

penukaran kod amat berleluasa di kalangan pengguna bahasa Melayu. Dalam contoh

ini, perkataan gejala bukan dinyatakan sebagai suatu unsur negatif, tetapi sebagai

suatu kejadian. Perubahan seperti ini banyak berlaku dalam bahasa kerana sebab-

sebab perubahan bahasa itu sendiri.

Selain daripada itu perkataan hayat dahulunya perkataan ini dimaksudkan

dengan hidup tetapi sekarang ia telah mengalami perubahan. Ini dapat dilihat dari

contoh ujaran berikut, Ia menghayati sepenuhnya kandungan syarahan itu. Dalam

ayat ini perkataan menghayati bukanlah membawa maksud menghidupkan tetapi

mengikuti dengan sepenuhnya. Perkataan hantu dalam contoh Kejadian itu

menghantui fikirannya, hantu itu bukan lagi merupakan makhluk tetapi membawa

makna mengganggu.

Selain itu, disebabkan kemajuan sains dan teknologi banyak perkataan yang

telah mengalami perubahan makna. Sebagai contoh, perkataan taman, di mana pada

asalnya ia hanya digunakan untuk merujuk kepada kebun bunga, tetapi maknanya

telah berubah menjadi kawasan perumahan , kawasan perindustrian, dan

kawasan alam semula jadi seperti Taman Negara Bako. Demikian juga dengan

perkataan datuk, kini bukan sahaja digunakan untuk merujuk kepada bapa kepada

ayah seseorang malah sebagai gelaran kehormat oleh raja-raja bagi orang-orang

tertentu kerana jasa mereka.

Demikianlah perubahan berlaku kerana proses perkembangan bahasa itu sendiri

di mana pengguna bahasa mengubah makna bahasa itu mengikut peredaran masa dan

keadaan semasa.

7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

3/6

2.2 Perubahan Kerana tanggapan penutur

Selain daripada perubahan disebabkan oleh perkembangan bahasa itu sendiri

tanggapan penutur juga memainkan peranan atau penyebab kepada perubahan

maksud sesuatu perkataan itu. Umpamanya perkataan abang, yang asalnya ialah

panggilan kepada saudara lelaki yang lebih tua, tetapi sekarang ianya digunakan juga

untuk memanggil orang lelaki yang lebih tua tanpa mengira saudara atau tidak. Di

samping itu ada juga sesetengah orang menggunakan perkataan abang sebagai

panggilan untuk suaminya.

Perkataan saudara pula pada asalnya dimaksudkan kepada saudara

kandung tetapi makna perkataan saudara telah berubah kepada semua orang yang

mempunyai pertalian darah atau kekeluargaan. Di samping itu ada juga pengguna

atau penutur bahasa Melayu cenderung menggunakan perkataan saudara dengan

tanggapan yang lebih luas misalnya saudara sesame Islam. Di sini nyata, bahawa

hubungan itu bukan lagi merupakan hubungan kerana pertalian darah tetapi juga

pertalian agama. Daripada dua contoh di atas, tanggapan penutur terhadap sesuatu

perkataan juga merupakan faktor kepada perubahan makna perkataan itu sendiri.

2.3 Perubahan Kerana Perluasan Maksud

Perluasan maksud berlaku apabila sesuatu perkataan yang mempunyai satu

makna memiliki makna-makna yang lain. Perkataan saudara, misalnya pada mulanya

bermaksud orang yang sama ayah dan ibu. Kemudian maknanya diperluaskan meliputi

7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

4/6

orang yang ada hubungan kekeluargaan. Akhir sekali perkataan ini menjadi sebagai

bentuk panggilan sebagai kata ganti nama diri orang kedua, terutamanya kepada orang

laki-laki.

Selain itu, disebabkan kemajuan sains dan teknologi banyak perkataan yang

telah mengalami perubahan makna. Sebagai contoh, perkataan taman, di mana pada

asalnya ia hanya digunakan untuk merujuk kepada kebun bunga, tetapi maknanya

sekarang telah diperluaskan untuk mencakupi makna tambahan seperti kawasan

perumahan , kawasan perindustrian, dan kawasan alam semula jadi seperti

Taman Hidupan Liar.

Selain daripada dua perkataan di atas, perkataan semangat juga mengalami

perubahan kerana perluasan maksud. Pada asalnya makna perkataan semangat

ialah jiwa atau roh. Tetapi perkataan ini kemudiannya diperluaskan maksudnya

menjadi perasaan misalnya semangat kemerdekaan, semangat patriotisme dan

juga kepada kemahuan atau keinginan yang tinggi seperti dalam contoh berikut, Dia

mempunyai semangat ingin berjaya dalam hidup.

2.4 Perubahan kerana pembatasan atau penyempitan maksud

Makna sesuatu perkataan boleh juga di batas kan untuk tujuan-tujuan tertentu.

Sebagai contoh perkataan sarjana, pada mulanya perkataan ini digunakan untuk

merujuk orang yang pandai atau bijak, seorang cendekiawan. Pada masa kini,

perkataan ini lazimnya telah disempitkan atau di batas kan untuk merujuk kepada

orang yang telah lulus ijazah pertama, seperti Sarjana Muda Sastera dan Sarjana

7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

5/6

Muda Ekonomi atau selepas ijazah pertama, seperti Sarjana Sastera dan Sarjana

Ekonomi.

Perkataan pendeta asalnya membawa makna orang yang berilmu, seperti

Pendeta Zaba, seorang tokoh bahasa. Maksud perkataan ini , mengikut Abdul Chaer

(1995) telah di sempitkan untuk mencakupi makna guru agama Kristian.

Timbulnya kepentingan membataskan maksud bagi sesuatu perkataan ini pada

umumnya adalah untuk menentukan istilah supaya penggunaannya khusus untuk

bidang-bidang tertentu. Contohnya perkataan sendi yang asalnya bermaksud

tempat ruas tulang berhubung. Dalam ilmu bahasa perkataan sendi diajukan khusus

kepada kata-kata yang berfungsi menghubungkan di antara perkataan dengan

perkataan atau antara ayat dengan ayat.

2.5 Perubahan kerana tujuan simbolik dan stilistik

Perubahan makna kerana tujuan simbolik dan stilistik ini biasa kita lihat dalam

hasil karya berbentuk sastera khususnya dalam puisi. Contohnya perkataan kumbang

dan bunga selalu dikaitkan maknanya dengan makna yang tertentu seperti kumbang

= lelaki dan bunga = perempuan, bukan lagi ditujukan kepada nama sejenis

kumbang dan nama sejenis tumbuhan. Selain daripada itu warna juga dijadikan sebagai

simbolik untuk menerangkan sesuatu maksud contohnya, merah dimaksudkan

7/29/2019 Semantik Faktor Perubahan Makna

6/6

dengan keberanian , hitam dipadankan dengan kesedihan dan putih adalah

kesucian.

Selain daripada itu unsur-unsur personifikasi juga menunjukkan perubahan

makna yang seperti ini. Sebagai contoh daun melambai dan dada langit ianya tidak

membawa maksud yang daun boleh melakukan perbuatan melambai sebagaimana

perlakuan manusia dan langit mempunyai dada. Daun melambai dan dada langit

sebenarnya hanyalah kiasan atau perumpamaan kepada daun yang bergerak akibat

tiupan angina dan keluasan dan lapangnya langit apabila dipandang dari bumi.

Contoh -contoh seperti ini menunjukkan keindahan bahasa dan merupakan satu gaya

penulisannya dapat menggambarkan sesuatu dengan indah dan menarik ( Raminah

Sabran dan Rahim Syam, 1984: 290-4).