UNIVERSITETI I PRISHTINËSFAKULTETI I MJEKËSISË

Departamenti: Infermierisë

Punim shkencor

Lënda: Punët kërkimore për profesionistët shëndetësor

Tema: Rastet e duhanpirjës tek nxënësit e klasave të IX-ta në shkollën e Komoranit

Mentori: Studenti:Prof.Dr. MERITA BERISHA BLERTË CAKAJ

Prishtinë,Tetorë 2014

REZYME

Qëllimi: I punimit është të tregojm se sa prej nxënësve të klasave të 9 në shkollën e Komoranit konsumojn duhanin dhe se a e din se tymi I duhanit është i dëmshëm. Materiali dhe metoda: Ky hulumtim është realizuar perms anketës.Janë anketuar 80 nxënës të tri paraleleve të klaseve të 9-ta ne shkollën e Komoranit. Rezultatet:Ne hulumtimë janë përfshirë 80 të anketuar ku 43 ose 53.75% kanë qenë të gjinis mashkullore e 37 ose 46.20% të gjinis femërore. Prej të anketuarve 7 ose 8.75% e pijnë duhanin dhe 73 ose 91.25% nuk e pijnë dunanin.Se a është ndonjë anëtar i familjes së tyre kosumues i duhanit 58 ose 72.5% thanë se po e vetem 22 ose 27.5% ishin jo. Perfundimi:Mbështetur në këtë hulumtim me shum se gjysma e të anketuarve nuk e pijë duhanin, dhe vetëm nje numër i vogel e konsumojnë atë.Më shumë se gjysma mendojn se tymi i duhanit është i dëmshëm për shëndetin. Nuk mungojnë këshillat rreth duhanit në shkollë dhe kjo mund te jetë një ndër arsyet përse nxënësit nuk konsumojnë duhan vetem nje perqindje e vogël po. Fjalët boshë:Duhanpirje,Nxënës,shkolla e Komoranit,Konsumim.

-HYRJE

Pirja e duhanit është një nga faktorët kryesorë të jetesës që ndikojnë në shëndetin e qenieve njerëzore.Jeta e gjatë e duhanpirësve ka një prevalencë më të lartë të sëmundjeve të përbashkëta, të tilla si arteriosklerozes dhe COPD me ndikim të madh sistemik.Ekspozimi i tymit afatgjatë mund të rezultojë në sistematik oxidants-antioksidantë çekuilibër siç reflektohet nga rritja e prodhimeve të peroxidation lipidet dhe nivelet e antioksidantë, si vitamina A dhe C, në plazmën e duhanpirësve të zbrazur.(1) Pirja e duhanit është një praktikë në të cilën një substancë është djegur dhe tymi rezulton fryu në për t'u shijuar dhe thithur. Më së shpeshti substancë është gjethet e thara të bimës së duhanit e cila ka qenë e mbështjellë në letër oriz në një cilindër të vogël të rrumbullakët, të quajtur një "cigare". Kjo është praktikuar kryesisht si një rrugë të administratës për atë që ka ardhur për t'u quajtur "përdorimin e drogës rekreative", sepse djegia e bimëve të thata lë njoftime substancave aktive në trup.(2) Historia e pirjes së duhanit daton si fillim si 5000 pes në rituale shamanistic. (3) Pirja e duhanit, sidomos pas futjes së duhanit, është një komponent thelbësor i shoqërisë dhe kulturës myslimane dhe u integruar me tradita të rëndësishme të tilla si dasma, funerale dhe u shpreh në arkitekturë, veshje, letërsisë dhe poezisë. (4) Jean NICOT një francez (nga emri i të cilit rrejdh fjala nikotinë) ka futur duhanin në Francë në vitin 1560.Nga Franca u perhaps në Angli.Raporiti i pare i pirjes së duhanit nga një anglez ishte nga një marinar në Bristol në 1556.Ashtu si çaji dhe kafja dhe duhani ishte vetëm një më shumë dehëse që është përdorur fillimisht si një formë e mjekës. (5)

2

-QËLLIMI

Qëllimi i punimit është të tregojm rastet e duhanpirjës tek nxënësit e klasëve të 9-ta në komunen e Komoranit.Për realizimin e qëllimit ësht perdorur lloji i anketës me anë të së cilës janë analizuar se sa nxënës janë konsumues të duhanit,Si ka qenë suksesi i tyre shkollor, Se a kanë pasur këshilla rreth duhanpirjes ne shkollë,Dhe se a mendojn se tymi i duhanit është i dëmshëm për shëndetin në mënyrë qe të behet parandalimi i pirjes së duhanit nga moshat e reja,dhe të bëhet edukimi i tyre rreth shprehive negative.

-METODOLOGJIA E PUNËS

Ky hulumtim është realizuar përmes anketës.Janë anketuar 80 nxënës të tri paraleleve të klaseve të 9-ta ne shkollën e Komoranit.Hultimi është deskreptiv,tranversal i realizuar përmes anketës.Anketa përmban 12 pytje,pytjet janë logjike ku shumica e pyetjeve kanë të bëjnë me duhanin.Anketa është anonim.Anketa është ralizuar gjatë ores së mësimit ku ka qen dhe prania e arsimtarëve gjë e cila mund të ndikoj në sinqeritetin e tyre gjatë plotësimit.Rezultatët e anketave janë të paraqitura në tabela dhe grafikone.

-REZULTATETTab.1 -Tek rezultatet nuk jan përfshirë % e të gjitha pyetjeve por vetem disa prej tyre.Në hulumtim përmes kësaj ankete janë përfshirë 80 nxënës të tri klasëve të nënta në shkollën e Komoranit.Prej të anketuarve 43 ose 53.75% kanë qenë të gjinisë mashkullore dhe 37 ose 46.25% kanë qenë të gjinis femrore.Në tab.1 janë të paraqitura.

Tab.1 Numëri i të anketuarit sipas gjinisë: Të

anketuarit sipas gjinis

Nr. i rasteve %

Meshkuj 43 53,75Femra 37 46,25Gjithsej 80 100

3

Grafiku 1. Të anketuarit sipas gjinis të paraqitura në %

Tab.2 -Sa i përket konsumimit të duhanit prej gjithsej 80 të anketuarve 7 apo 8.75% ishin konsumues të duhanit ndërsa 73 apo 91.25% nuk konsumonin duhanin.Ndërsa sa i përket gjinis nga meshkujt 6 apo 13.95% ishin konsumues të duhanit dhe 37 apo 86.05% nuk konsumonin duhan dhe tek fermat 1 apo 2.70% konsumoni duhanin dhe 36 apo 97.30 nuk e konsumonin atë. Dhe si përfundim arrijm tek një përgjigjie e favorshme për ne se sa i përket konsumimit të duhanit ku vetem një përqindje e vogël e konsumojn atë.Në tab.2 janë te dhënat sa i përket kësaj.

Tab.2 Sa nga nxënësit e konsumojnë duhanin:Sa nga nxënësit e konsumojnë duhanin

Meshkuj Femra

Nr. % Nr. %PO 6 13,95 1 2,70JO 37 86,05 36 97,30Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku.2. Sa nga nxënësit e konsumojnë duhanin të paraqitura në %

4

Tab.3 -Se a ka ndikuar pirja e duhanit në suksesin e tyre shkollor na tregonë tabela në vazhdim ku nuk ka sukses të ulët pasiqe vetem një përqindje e vogël e konsumojn duhanin dhe suksesi i tyre është i dëshirueshëm.Nga meshkujt 22 apo 51.16% kanë qenë të shkëlqyshëm , 9 apo 20.93% kanë qenë shumë mirë, 12 apo27.90% kanë qenë të mire, dhe nuk ka pasur të mjaftueshëm ndërsa sa i përket femrave 24 apo 64.86% kanë qenë të shkëlqyeshme, 8 apo 21.62% kanë qenë shumë mire,4 apo 10.81% kanë qenë mire, 1 apo 2.70% kanë qenë mjaftueshëm.

Tab.3. Suksesi shkollor i nxënësve:

Suksesi shkollor i nxënësve

Meshkujt Femrat

Nr. % Nr. %Shkëlqyshëm 22 51,16 24 64,86Shumë Mirë 9 20,93 8 21,62Mirë 12 27,91 4 10,81Mjaftushëm 0 0 1 2,70Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku .3. Suksesi shkollor i nxënësve sipas %

5

Tab.4 -Se a është ndonjë antarë i familjes së tyre konsumues i duhanit nga rezultatet e marrura nuk viejmë në një përfundim të mire pasiqe më shum se gjysma kanë dhënë përgjigjie po nga 80 të anketuarit 58 apo 72.5% kanë thënë po dhe 22 apo 27.5% kanë thënë jo.Konsumimi i duhanit nga antarët e familjes mund të ndikoj dhe tek të rinjët në fillimin e konsumimit të duhanit.Prej gjithsej 43 meshkujve 29 (67.44%) prej tyre janë përgjigjur me PO dhe 14 (32.55%) janë përgjigjur me JO.Prej gjithsej 37 femrave 29 (78.37%) prej tyre janë përgjigjur me PO dhe 8 (21.62%) janë përgjigjur me JO.

Tab.4. A është ndonje antarë i familjës suaj konsumues i Duhanit :

A është ndonje antarë i familjës

konsumues i Duhanit

Meshkuj Femra

Nr. % Nr. %PO 29 67,44 29 78,38JO 14 32,56 8 21,62Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku .4. A është ndonje antarë i familjës suaj konsumues i Duhanit në %

6

Tab.5 -Të anketuarit janë pyetur dhe se a kanë pasur këshilla rreth duhanpirjes në shkollë dhe pse të gjith kanë qenë të një shkollë ne kemi marrur përgjigjie të ndryshme.Ku prej gjithsej 80 të anketuarve 65 ose 81.25% kanë pasur këshilla rreth duhanpirjes dhe 15 apo 18.75% nuk kanë pasur.Prej gjithsej 43 meshkujv 31 prej tyre ose 72.09% janë përgjigjur me PO dhe 12 prej tyre apo 27.90% nuk kanë pasur këshilla rreth duhanpirjes.Prej gjithsej femrave 34 apo 91.89% janë përgjigjur me PO ndërsa 3 apo 8.10% me JO.

Tab.5 A keni pasur ndonjëher këshilla rreth Duhanpirjes në shkollë:

Meshkuj Ferma

Nr. % Nr. %PO 31 72,09 34 91,89JO 12 27,91 3 8,11Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku .5. A keni pasur ndonjëher këshilla rreth Duhanpirjes në shkollë në %

7

Tab.5 -Në pyetjen se a është i dëmshëm tymi i duhanit për shëndetin të anketuarit kanë dhënë përgjigjie pozitive ku më shumë se gjysma mendojnë se është i dëmshëm. Prej gjithsej 80 të anketuarve 71 apo 88.74% kanë dhën përgjigjie PO dhe 4 apo 5% kanë dhënë përgjigjie JO dhe 3 apo 3.75% ishin për ndohsta dhe 2 apo 2.5% ishin për Nuk e di.Prej meshkujve 37 (86.04%) kanë dhënë përgjigjie Po, 3 (6.97%) kanë dhënë përgjigjie JO,1 (2.32%) janë përgjigjur me Ndoshta dhe 2 (4.65%) janë përgjigjur me Nuk e di.Prej femrave 34 apo 91.89% kanë dhënë përgjigjie Po,vetem 1 apo 2.70 kanë dhën përgjigjien Jo dhe 2 apo 5.40% janë përgjigjur Ndoshta dhe me Nuk e di nuk ka asnjë.

Tab.6 A mendoni se tymi i duhanit është i dëmshëm për shëndetin:

Meshkujt Femrat

Nr. % Nr. %PO 37 86,05 34 91,89JO 3 6,98 1 2,70Ndoshta 1 2,33 2 5,41Nuk e di 2 4,65 0 0Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku .6. A mendoni se tymi i duhanit është i dëmshëm për shëndetin në %

8

Tab.7 Në pytjen se A mendoni se duhani dëmton seriozisht shëndetin kemi marrum përgjigjie jo edhe shum të ndryshem pasiqë me shum se gjysma kanë dhën përgjigjie të njejt e vetem disa raste apo një përgjigjie e vogël kanë qenë përgjigjie tjera.Prej meshkujve 93.02% janë përgjigjur me PO,nuk ka pasur përgjigje me JO,me Ndoshta ishin 2.33%,dhe 4.65 me Nuk e Di.Ndersa prej femrave 97.30% dhanë përgjigjie PO, 2.70% dhanë përgjigje JO,me Ndoshta dhe me Nuk e Di nuk kishte asnjë përgjigjie.Rezultatet jan të paraqitura në tabela dhe grafikone.

Tab.7. A mendoni se Duhani dëmton seriozisht shëndetin:

A mendoni se duhani dëmton

seriozisht shëndetin

Meshkujt Femrat

Nr. % Nr. %PO 40 93,02 36 97,30JO 0 0,00 1 2,70Ndoshta 1 2,33 0 0,00Nuk e di 2 4,65 0 0,00Gjithsej 43 100 37 100

Grafiku .7. Amendoni se Duhani dëmton seriozisht shëndetin në përqindje

9

-DISKUTIMISa i përket konsumimit të duhanit nga nxënësit e klasëve të nënta në shkollën e Ko-moranit dihet dukshëm moskonsumimi i tij.Ku prej gjithsej 80 të anketuarve prej meshkujve 13.95% e pijnë duhanin ku një pjes e madhe prej 86.04% nuk e konsumo-jnë atë,ndërsa prej femrave 2.70% e konsumojnë duhanin dhe 97.29% nuk e kon-sumojnë atë.Krahasuar me disa të dhëna në Kosovë meshkujt 49.1% e konsumojnë duhanin ndërsa 50.9% nuk e konsumojnë atë.Ndërsa prej femrave 38.0% e konsumo-jnë duhanin ndërsa 65.1% nuk e konsumojnë duhanin.(6).Se aështë ndonjë antar I familjes konsumues I duhanit prej të anketuarve morëm përgjigjie se rreth 72.5% nga familjet e tyre jan konsumues dhe vetëm 27.5% nuk konsumojn asnjë antar I familjes duhanin. Një e treta e të rinjëve të Kosovës (31.4%) jetojnë në familjet që nuk për-dorin duhanin. Shumica e tyre (60.8%), megjithatë, raportuan të kenë disa përdorues të duhanit në mesin e anëtarëve të ngushtë të familjes,ndërsa pjesa tjetër prej 7.2% thanë se shumica apo të gjithë anëtarët e familjes e pinin duhanin. Të rinjtë ngafamil-jet me shumicën e anëtarëve që pinë duhanin ishin më të prirur të kenë pirë ngan-jëherë duhanin sesa,bashkëmoshatarët e tyre nga familjet që nuk e përdorin duhanin (78.7% krahasuar me 34.2%). (6) krahasuar me disa të dhëna të shqipëris përqindja e meshkujve ishte 65.1% ndërsa tek femrat ishta 35.7%. (7)

-PËRFUNDIMINë shkollën e Komoranit numri i konsumuesve të duhanit ishte i vogël vetëm 8.75% ku tek meshkujt ishte më e pranishme kjo dukuri sesa te femrat.Suksesi I tyre shkollor ishte 57.5% ishin të shkëlqyshëm, 21.25% ishin të Shumë mire, 20% ishin të Mirë, 1.25% ishin të Mjaftueshëm dhe si përfundim viejm në at se pirja e duhanit nuk ka të bëjë me suksesin sepse nga pergjigjie e te anketuarve me shum se gjysma kanë qenë të shkëlqyeshëm.Edhe pse nga përgjigjet e marra me shum se gjysma e familjareve të të anketuarve konsumojn duhanin rreth 72.5% dhe me pak se gjysma 27.5% nga familjaret e tyre nuk janë konsumues të duhanit.sipas pergjigjieve të marra del se me shum se gjzsma e familjarve konsumon duhanin edhe pse kjo nuk ka ndikuar tek të anketuarit pasi qe vetem një numer i vogel i anketuesve e konsumojnë atë.Më shum se gjysma e të anketuarve mendojnë se tymi i duhanit është i dëmshë për shëndetin ku 88.75% janë përgjigjur me PO siq duket nga pergjigjet e marra kuptojm se ata janë të informuar rreth efekteve te demshme të duhanit.

10

PytësorJu lutem pytjet në vazhdim jan pytje lidhur me Duhanin pytesori është anonim andaj ju lutem qe te përgjigjeni sa me sinqerisht.Përgjigjiet e juaja do të ndihmojn në hulumtimin tonë.

1.Gjinia juaj:a)Mashkullb)Femër2.Vendbanimi juaj:a)Ne fshatb)Ne qytet3.Cili është suksesi juaj shkollor:a)Shkëlqyshëm c)Mirëb)Shum mirë d)Mjaftushëm4.A konsumoni Duhan:a)Po b)Jo5.Si keni filluar të pini Duhanin:a)Me familje b)Me Shoqeri6.Sa Kohë keni qe konsumoni duhanin:a)1vjet c)Me pak se 1 vjetb)2vjet d)Me shum se 2 vjet7. A është ndonjë anëtar i familjes kosumues i duhanit:a)Po b)Jo8.A mendoni se tymi i Duhanit është i dëmshëm për shëndetin:a)Po c)Ndoshtab)Jo d)Nuk e di9.Në ç’moshë keni filluar konsumimin e duhanit:a)si 10 vjeq c)si 12 vjeq b)si 11 vjeq d)me shumë vjet10.Sa cigare konsumoni në ditë:a)1-5 c)11-15b)6-10 d)16-20 (1pako)11.A mendoni se Duhani dëmton seriozisht shëndetin:a)Po c)Ndoshtab)Jo d)Nuk e di 12.A keni pasur këshilla rreth duhanpirjes ne shkollë:a)Po b)Jo Ju Faleminderit për bashkpunim

11

Referencat1. PubMed -Systemic effects of smoking Chest 2007 May. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17494805)

2. West, Robert and Shiffman, Saul (2007). Fast Facts: Smoking Cessation. Health Press Ltd. p. 28. ISBN 978-1-903734-98-8.

3. See Gately; Wilbert

4. Sander L. Gilman and Zhou Xun, "Introduction" in Smoke, p. 20–21

5. Tanya Pollard, "The Pleasures and Perils of Smoking in Early Modern England" in Smoke, p. 38

6. UNICEF- Përdorimi i substancave psikoaktive në Kosovë ( http://www.unicef.org/kosovoprogramme/RAR_Alb.pdf )

7.AlbaniaScreen Publikuar: Maj 21,2012

( http://news.albanianscreen.tv/pages/news_detail/38436//ALB)

12