PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR...

421

Click here to load reader

Transcript of PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR...

Page 1: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

i

GAMBARAN PSIKOLOGIS IBU JELANG MELAHIRKAN

DAN PASCA MELAHIRKAN

SKRIPSI

Diajukan Kepada Fakultas Ilmu Sosial Dan Humaniora

Universitas Islam Negeri Sunan Kalijaga Yogyakarta

untuk Memenuhi Sebagian Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Psikologi

disusun oleh:

Rini Sugesti

NIM 10710024

Dosen Pembimbing: Satih Saidiyah, Dipl. Psy., M. Si.

PROGRAM STUDI PSIKOLOGI

FAKULTAS ILMU SOSIAL DAN HUMANIORA

UNIVERSITAS ISLAM NEGERI SUNAN KALIJAGA

YOGYAKARTA

2015

Page 2: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

ii

Page 3: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

iii

Page 4: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

iv

Page 5: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

v

MOTTO

.. sesungguhnya Allah sekali-kali tidak akan merubah sesuatu nikmat yang

telah dianugerahkan-Nya kepada suatu kaum, hingga kaum itu merubah

apa-apa yang ada pada diri mereka sendiri, dan sesungguhnya Allah Maha

Mendengar lagi Maha Mengetahui. (QS. Al-Anfal: 53)

Page 6: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

vi

HALAMAN PERSEMBAHAN

Karya ilmiah ini saya persembahkan untuk:

Almamater tercinta Program Studi Psikologi Fakultas Ilmu Sosial dan

Humaniora UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta.

Kedua orangtua saya bapak Bambang dan Ibu Tari.

Sahabat-sahabat yang mengenal saya.

Dan semua yang memcintai ilmu.

Page 7: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

vii

INTISARI

GAMBARAN PSIKOLOGIS IBU JELANG MELAHIRKAN

DAN PASCA MELAHIRKAN

Rini Sugesti

10710024

Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui bagaimana gambaran psikologis dan

faktor apa saja yang mempengaruhi kondisi psikologis ibu jelang melahirkan dan

pasca melahirkan, serta pengaruhnya terhadap pengasuhan bayi setelah

melahirkan. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode kualitatif

dengan pendekatan studi kasus. Pengumpulan data menggunakan metode

wawancara (semi terstruktur) dan observasi. Penelitian ini dilakukan terhadap tiga

orang ibu hamil yang tinggal di desa Temuwuh. Hasil penelitian menunjukkan

bahwa kehamilan mempengaruhi ibu jelang melahirkan sehingga muncul berbagai

proses mental atau gambaran psikologis seperti fisik, emosi, perilaku, kognitif,

dan harapan. Namun pasca melahirkan atau lahirnya bayi juga menimbulkan

berbagai permasalahan pada ibu sehingga muncul proses mental seperti emosi,

perilaku, kognitif dan harapan. Faktor yang mempengaruhi gambaran psikologis

ibu jelang melahirkan dan pasca melahirkan yaitu konflik dalam perkawinan,

kesehatan, fisik, ekonomi, pekerjaan, budaya, dukungan sosial, dan hubungan

sosial. Gambaran psikologis ibu jelang melahirkan dan pasca melahirkan

mempengaruhi perlakuan ibu pada bayi yang dilahirkan sehingga terjadi proses

mental terkait dengan pengasuhan bayi seperti emosi, perilaku dan kognitif.

Kata Kunci: Gambaran Psikologis, Jelang Melahirkan, Pasca Melahirkan

Page 8: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

viii

ABSTRACT

PSYCHOLOGICAL DESCRIPTION OF ANTEPARTUM

AND POSTPARTUM

Rini Sugesti

10710024

This study aims to determine how the image of psychological and what factors

influence the psychological condition of antepartum and postpartum, as well as its

effect on infant care after birth. T he research design is qualitative study with case

study approach. Data collection using interviews (semi-structured) and

observation. This research was conducted on three pregnant women who live in

the village of Temuwuh. Results of the study showed that pregnancy affects to the

antepartum mother so it appears the various processes of mental or psychological

description such as physical, emotional, behavioral, cognitive, and hope. But

after postpartum or the birth of a baby also raises various problems in the mother

that appear mental processes such as emotional, behavioral, cognitive and hope.

Factors affecting the psychological overview of antepartum mother and

postpartum are conflict in marriage, health, physical, economic, employment,

culture, social support, and social relationships. Psychological overview of

antepartum mother and postpartum affect treatment in infants born to mothers so

that they appear mental processes associated with the care of the baby as

emotions, behavior and cognition.

Keywords: Psychological image, antepartum, postpartum

Page 9: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

ix

KATA PENGANTAR

Segala puji dan syukur kami panjatkan atas kehadirat Allah SWT.

yang telah melimpahkan rahmat dan petunjuk-Nya sehingga dapat menyelesaikan

persyaratan dalam meraih gelar S1 Psikologi Fakultas Ilmu Sosial dan Humaniora

UIN Sunan Kalijaga tercinta ini. Tidak lupa pula shalawat dan salam kepada Nabi

Muhammad SAW.

penelti sadar bahwa masih banyak kekurangan dalam penelitian ini

namun tidak lupa peneliti ingin menyampaikan ucapan terima kasih kepada

banyak pihak yang terlibat dan berkontribusi dalam penelitian ini. Dukungan,

bimbingan, serta bantuan mereka sangat membantu peneliti dalam proses

penyelesaian penelitian ini. Oleh karena itu peneliti ingin mengucapkan terima

kasih yang sebesar besarnya kepada:

1. Bapak Dr. H. Kamsi, MA selaku Dekan Fakultas Ilmu Sosial Dan Humaniora

UIN Sunan Kalijaga.

2. Bapak Beny Herlena, M.Si selaku Ketua Program Studi Psikologi Fakultas

Ilmu Sosial Dan Humaniora UIN Sunan Kalijaga.

3. Ibu Satih Saidiyah, Dipl. Psy., M. Si. selaku dosen pembimbing skripsi atas

kesabaran, perhatian, dan motivasi yag diberikan. Semoga Allah SWT

membalas kebaikan beliau, amin.

4. Bapak Dr. Mustadin Taggala, M. Si. selaku penguji I

5. Bapak/ibu selaku penguji II

Page 10: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

x

6. Ibu Retno Pandan Arum Kusumawardani selaku dosen pembimbing

akademik

7. Seluruh dosen Program Studi Psikologi Fakultas Ilmu Sosial dan Humaniora

atas bimbingan selama peneliti menempuh studi hingga selesai.

8. Seluruh staf Tata Usaha yang membantu dalam kelancaran penelitian ini.

9. Bapak dan ibu di rumah atas kasih sayang, kesabaran, dukungan dan doa

yang diberikan.

10. Seluruh keluarga trah mbah Parijo atas bantuan akomodasi selama proses

penelitian.

11. Seluruh informan dan significant other atas kesabaran, kesediaan waktu, dan

sikap kekeluargaan yang dirasakan peneliti selama proses penelitian.

12. Sahabat-sahabatku Ping (Nur Rofingah), Eka, Ami, Femi, Umi, Wulan, Tian,

Chumb-chumb, Nana, Nina, Mita, Sinta, Amel, Citra, Malihah, Ana dan

sahabat-sahabat lain khususnya Psikologi angkatan 2010 atas dukungan,

motivasi, informasi, dan sharingnya.

Yogyakarta, 26 Agustus 2015

Peneliti,

Rini Sugesti

(NIM 10710024)

Page 11: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xi

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL ..................................................................................... i

SURAT PERNYATAAN KEASLIAN ........................................................ ii

NOTA DINAS PEMBIMBING .................................................................... iii

PENGESAHAN SKRIPSI ............................................................................ iv

MOTTO ......................................................................................................... v

PERSEMBAHAN .......................................................................................... vi

INTISARI ...................................................................................................... vii

ABSTRACT .................................................................................................... viii

KATA PENGANTAR ................................................................................... ix

DAFTAR ISI .................................................................................................. xi

DAFTAR TABEL ......................................................................................... xiv

DAFTAR LAMPIRAN ................................................................................. xv

BAB I PENDAHULUAN .............................................................................. 1

A. Latar Belakang ......................................................................................... 1

B. Rumusan Masalah .................................................................................... 10

C. Tujuan Penelitian ..................................................................................... 11

D. Manfaat Penelitian ................................................................................... 11

E. Keaslian Penelitian ................................................................................... 12

BAB II TINJAUAN PUSTAKA .................................................................... 16

A. Perkawinan ............................................................................................... 16

1. Pengertian ......................................................................................... 16

2. Faktor ................................................................................................ 18

B. Perempuan Sebagai Ibu ............................................................................ 19

1. Ibu dewasa awal ................................................................................ 19

2. Kehamilan ......................................................................................... 20

3. Persalinan .......................................................................................... 29

4. Pasca Kelahiran bayi .......................................................................... 30

Page 12: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xii

5. Pangasuhan ....................................................................................... 33

C. Pertanyaan Penelitian ............................................................................... 35

BAB III METODE PENELITIAN .............................................................. 36

A. Jenis Dan Pendekatan Penelitian ............................................................. 36

B. Fokus Penelitian ....................................................................................... 38

C. Sumber Data ............................................................................................. 38

D. Subjek Dan Setting Penelitian ................................................................. 38

E. Metode Dan Teknik Pengumpulan Data .................................................. 39

F. Teknik Analisis Dan Interpretasi Data ..................................................... 40

G. Keabsahan Data Penelitian ....................................................................... 41

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN ....................................................... 44

A. Orientasi Kancah Dan Persiapan Penelitian ............................................ 44

1. Orientasi Kancah ............................................................................... 44

2. Persiapan Penelitian .......................................................................... 45

B. Pelaksanaan Penelitian .............................................................................. 46

C. Hasil Penelitian ........................................................................................ 48

1. Profil ................................................................................................. 48

a. Informan Dahlia ......................................................................... 48

b. Informan Mawar ........................................................................ 50

c. Informan Asri ............................................................................. 52

2. Gambaran Jelang Melahirkan ........................................................... 54

3. Gambaran Pasca Melahirkan ............................................................ 81

4. Faktor ................................................................................................ 98

Page 13: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xiii

5. Pengasuhan ....................................................................................... 122

D. Pembahasan .............................................................................................. 135

BAB V PENUTUP ......................................................................................... 174

A. Kesimpulan .............................................................................................. 174

B. Saran ........................................................................................................ 181

DAFTAR PUSTAKA .................................................................................... 184

LAMPIRAN

Page 14: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xiv

DAFTAR TABEL

1. Rincian proses pelaksanaan pengumpulan data informan Dahlia ................ 46

2. Rincian proses pelaksanaan pengumpulan data informan Mawar ............... 47

3. Rincian proses pelaksanaan pengumpulan data informan Asri .................. 47

4. Gambaran psikologis informan Dahlia ........................................................ 171

5. Gambaran psikologis informan Mawar ....................................................... 172

6. Gambaran psikologis informan Asri ............................................................ 173

7. Kategorisasi informan Dahlia ..................................................................... 301

8. Kategorisasi informan Mawar ..................................................................... 430

9. Kategorisasi informan Asri ......................................................................... 544

Page 15: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xv

DAFTAR LAMPIRAN

1. Panduan pengambilan data ....................................................................... 187

a. Informan ............................................................................................ 187

b. Significant other ................................................................................ 190

2. Verbatim wawancara

a. Informan Dahlia 1 ............................................................................. 192

b. Informan Dahlia 2 ............................................................................. 201

c. Informan Dahlia 3 ............................................................................. 211

d. Informan Dahlia 4 ............................................................................. 217

e. Informan Dahlia 5 ............................................................................. 224

f. Informan Dahlia 6 ............................................................................. 240

g. Informan Dahlia 7 ............................................................................. 248

h. Informan Dahlia 8 ............................................................................. 273

i. Significant other Anwar .................................................................... 276

j. Significant other Adi 1 ...................................................................... 282

k. Significant other Adi 2 ...................................................................... 291

l. Informan Mawar 1 ............................................................................ 321

m. Informan Mawar 2 ............................................................................ 331

n. Informan Mawar 3 ............................................................................ 344

o. Informan Mawar 4 ............................................................................ 350

p. Informan Mawar 5 ............................................................................ 356

q. Informan Mawar 6 ............................................................................ 381

r. Informan Mawar 7 ............................................................................ 400

s. Informan Mawar 8 ............................................................................ 411

Page 16: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

xvi

t. Significant other Karya ..................................................................... 415

u. Significant other mbah niti ................................................................ 422

v. Informan Asri 1 ................................................................................. 446

w. Informan Asri 2 ................................................................................. 468

x. Informan Asri 3 ................................................................................. 473

y. Informan Asri 4 ................................................................................. 490

z. Informan Asri 5 ................................................................................. 499

aa. Informan Asri 6 ................................................................................. 514

bb. Significant other Edi ......................................................................... 521

cc. Significant other Edi ......................................................................... 528

dd. Significant other Bunga .................................................................... 534

3. Catatan observasi

a. Informan Dahlia ............................................................................... 298

b. Informan Mawar .............................................................................. 427

c. Informan Asri ................................................................................... 541

Page 17: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

1

BAB I

PENDAHULUAN

A. Latar Belakang

Masa dewasa awal adalah masa yang dilewati setelah seseorang

memasuki masa remaja. Sering kali remaja tidak sabar menyambut datangnya

masa dewasa. Berdasarkan usia kronologis, menurut Papalia, Olds dan Feldman

(2009) usia dewasa awal dimulai pada usia 20 sampai 40 tahun. Akan tetapi

beberapa psikolog berpendapat bahwa dimulainya kedewasaan tidak ditandai oleh

kriteria eksternal, tetapi oleh indikator internal seperti otonomi, kontrol diri, dan

tanggung jawab pribadi.

Pada saat seseorang memasuki usia dewasa awal maka terjadi

perkembangan fisik, kognitif dan psikososial secara optimal (Desmita, 2006).

Seringkali seseorang yang menginjak usia dewasa awal mengambil keputusan

yang berdampak pada kehidupan, kesehatan, kebahagiaan, dan kesuksesan

(Papalia, Olds & Feldman, 2009). Menurut Desmita (2006) ketika memasuki

dewasa awal biasanya orang siap menyatukan identitas. Salah satu bentuk

keputusan yang dilakukan saat seseorang memasuki masa dewasa adalah

menyatukan identitas dengan membentuk suatu keluarga melalui pernikahan.

Menurut Kertamuda (2009) pernikahan adalah suatu ikatan janji setia

antara suami dan istri yang di dalamnya terdapat suatu tanggung jawab dari kedua

belah pihak. Sedangkan menurut Islam pernikahan adalah salah satu bentuk

Page 18: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

2

ibadah yang kesuciannya perlu dijaga oleh kedua belah pihak baik suami dan istri

(Nirwana, 2011).

Penyatuan dua pribadi dalam ikatan janji pernikahan seringkali

menimbulkan permasalahan karena perbedaan yang terjadi pada masing-masing

individu baik pada suami dan istri yang bersangkutan maupun terhadap keluarga

masing-masing. Menurut Mappiare (1983) dalam pernikahan seringkali ditemui

keruwetan yang timbul akibat banyak faktor dimana sebelumnya tidak ditemui

dalam hubungan persahabatan, bisnis dan hubungan lainnya. Keruwetan atau

permasalahan dalam rumah tangga seringkali menimbulkan konflik antara suami

dan istri. Meskipun kadang terjadi konflik dalam rumah tangga, namun seseorang

yang memutuskan untuk menikah mengharapkan kebahagiaan dan ikatan

pernikahan yang langgeng.

Bagi sebagian orang kunci kelanggengan pernikahan adalah dengan

hadirnya anak. Berdasarkan penelitian yang dilakukan oleh Fatima dan Asir

(2012) perempuan berpikir bahwa dengan hadirnya anak maka hubungan dengan

suami semakin kuat. Hal tersebut terjadi karena pada umumnya alasan perempuan

untuk menikah lebih besar atas dorongan keinginan memiliki anak daripada

keinginan menjadi istri dan dilihat dari segi naluri dorongan paling kuat pada

perempuan untuk menikah adalah cinta dan mendapatkan keturunan dari orang

yang dicintainya (Kartono, 2007).

Keinginan perempuan untuk memiliki keturunan memunculan berbagai

macam emosi ketika dinyatakan hamil. Berdasarkan penelitian yang dilakukan

oleh DiPietro, Ghera, Costigan dan Hawkins (2004) ibu hamil setidaknya

Page 19: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

3

mengalami dua emosi positif yaitu sukacita dan kepuasan. Menurut Kartono

(2007) calon ibu yang merasa puas dan bahagia dengan kehamilannya

menganggap kehamilan sebagai rahmat dan secara riil menerima hakekatnya

sebagai penyambung generasi, dan merasa bahwa dirinya sebagai perempuan

sempurna. Sedangkan menurut Prawitasari (2012) terjadi percampuran rasa

menyambut masa kehamilan seperti timbul perasaan bahagia akan kehadiran anak

dan kebanggaan menjadi perempuan sejati.

Antusiasme terhadap kehamilan menimbulkan dinamisme aktivitas

tertentu untuk mengadakaan pesiapan pelengkapan bayi dan diri sendiri. Ibu hamil

dengan sabar dan seksama mempersiapkan diri sebagai seorang ibu (Kartono,

2007). Menurut Sulistyawati (2011) kehamilan mendorong ibu melakukan

aktivitas yang bersifat positif dan berfokus pada kehamilan seperti mencari tahu

informasi kehamilan dan persiapan kelahiran, mendidik anak, dan menjaga

kondisi kesehatan.

Meskipun ibu antusias dengan kehamilannya, akan tetapi tidak dapat

dipungkiri bahwa ketika perempuan dinyatakan hamil maka harus menghadapi

berbagai macam tantangan baik fisik maupun psikis yang harus dilalui selama

kurang lebih 9 bulan lamanya. Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

trimester atau triwulan dimana pada tiap fase memiliki ciri fisik dan psikologis

yang berbeda sehingga menimbulkan permasalahan tersendiri bagi ibu hamil.

Permasalahan tersebut aadalah permasalah fisik dan permasalahan psikologis.

Permasalahan fisik yang dialami oleh ibu hamil antara lain adalah

keluhan mual, muntah, dan perubahan bentuk fisik. Menurut Nirwana (2011) ibu

Page 20: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

4

hamil mengalami peningkatan kadar Progesteron yang menyebabkan mual dan

muntah pada pagi hari, lemah, letih dan membesarnya payudara. Selain itu

menurut Suryani dan Widyasih (2010) pada proses kehamilan perubahan fisik

yang dialami seperti membesarnya perut akan menyebabkan ibu mudah merasa

lelah dan tidak nyaman.

Ibu hamil juga kadang dihadapkan pada kondisi kehamilan resiko tinggi

yaitu kehamilan yang menyebabkan bahaya dan komplikasi yang lebih besar

terhadap ibu maupun janin yang dikandungnya selama kehamilan, persalinan dan

nifas bila dibandingkan dengan kehamilan, persalinan, dan nifas normal (Lubis,

2013). Kehamilan resiko tinggi seperti ibu dengan tekanan darah tinggi, anemia,

diabetes, ibu hamil usia kurang dari 20 dan lebih dari 35 tahun seringkali

memperberat permasalahan fisik saat kehamilan dan tidak jarang menyebabkan

kematian pada ibu hamil maupun bayinya.

Menurut Survey Demografi Kesehatan Indonesia (SDKI) pada tahun

2012 Angka Kematian Ibu (AKI) di Indonesia masih tinggi, yaitu 359 per 100.000

kelahiran hidup dimana kematian ibu hamil tersebut antara lain disebabkan oleh

perdarahan, tekanan darah yang tinggi saat hamil (eklampsia), infeksi, persalinan

macet dan komplikasi keguguran. Angka Kematian Bayi (AKB) di Indonesia juga

masih tinggi dimana pada tahun 2012, angkanya adalah 32 per 1000 kelahiran

hidup atau setara dengan 144.000 (www.depkes.go.id).

Ibu hamil juga seringkali dihadapkan pada permasalahan psikologis.

Menurut Kartono (2007) meskipun seorang perempuan berhasrat benar untuk

menjadi ibu dan cukup realistis dengan sikap hidup sehat, kehamilan juga

Page 21: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

5

merupakan satu ujian berat bagi ibu hamil dan menimbulkan ketakutan-ketakutan

tertentu. Pengalaman yang dialami ibu selama kehamilan menimbulkan rasa

tegang, ketakutan, kecemasan, konflik batin yang semakin besar saat mendekati

atau menjelang kelahiran anak.

Selama kehamilan ibu seringkali mengalami stres yang berujung pada

kecemasan sehingga mengganggu dan mempengaruhi reaksi individu. Menurut

Busnasrd (dalam Nirwana, 2011) stres selama kehamilan dihubungkan oleh 3

aspek yaitu stres di dalam individu ibu hamil (disebabkan adanya kegelisahan

terhadap kemampuan beradaptasi dengan kehamilan), stres disebabkan pihak lain

dan stres yang disebabkan oleh penyesuaian terhadap tekanan sosial. Selain itu

secara kognitif ibu hamil juga mengalami proses pengevaluasian kembali yaitu

akibat perubahan identitas dari penerima kasih sayang (dari ibunya) menjadi

pemberi kasih sayang (persiapan menjadi ibu). Menurut Kartono (2007) ibu hamil

menujukkan aspek emosi berkaitan dengan kegelisahan dan ketakutan atau

kecemasan yang meliputi takut mati, trauma kelahiran, perasaan bersalah atau

berdosa dan ketakutan riil. Selain itu terlihat perilaku yang semakin meningkat

mendekati atau jelang melahirkan yaitu semakin meningkatnya segala aktivitas

dan hampir tidak pernah diam untuk melupakan keresahan hati. Segala kecemasan

yang dialami oleh ibu hamil akan semakin nampak nyata pada fase akhir

kehamilan dimana beban fisik terasa semakin berat.

Kecemasan yang dialami oleh ibu hamil merupakan bentuk emosi negatif

yang seringkali muncul pada ibu hamil bersamaan dengan emosi positif.

Ketakutan dan kecemasan yang dirasakan oleh ibu seringkali berdampak pada

Page 22: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

6

kondisi fisik ibu hamil. Hasil penelitian Wulandari (2006) menyebutkan bahwa

dampak dari kecemasan terlihat pada aktivitasnya sehari-hari, dimana ibu hamil

merasa mudah lelah meski hanya melakukan hal-hal ringan dan merasa lelah yang

berlebihan sehingga kesulitan melakukan aktivitas. Ibu hamil juga kadang

merasakan ketegangan saat memikirkan kondisi bayi sehingga menyebabkan rasa

sakit pada perut, juga kadang terjaga pada malam hari karena mimpi tentang

bayinya. Selain itu menurut Shah & Ohlsson (dalam Hapisah, Dasuki &

Prabandari, 2010) produksi hormon adrenalin meningkat ketika ibu mengalami

kecemasan yang menyebabkan jantung berdebar-debar, tekanan darah meningkat,

asam lambung dan menurunkan sistem immunitas tubuh sehingga ibu mudah sakit

Menurut Desmita (2011) ibu yang mengalami kecemasan berat dan

berkepanjangan sebelum dan selama kehamilan, kemungkinan besar mengalami

kesulitan medis dan melahirkan bayi yang abnormal dibandingkan dengan ibu

yang relatif tenang dan aman. Goncangan emosi yang terjadi pada ibu hamil

kadang menyebabkan aborsi spontan, kesulitan proses lahir, kelahiran prematur

dan penurunan berat badan, kesulitan pernapasan pada bayi yang baru lahir dan

cacat fisik. Penelitian yang dilakukan oleh Allison, Stafford dan Anumba (2011)

menunjukkan bahwa stres pada ibu hamil menyebabkan kelahiran prematur dan

kecacatan pada otak bayi. Sedangkan menurut Ancok dan Suroso (2011) stres

pada ibu hamil berdampak pada fisik bayi seperti anak lahir dengan berat badan

kurang (low birth weight), cacat fisik seperti mulut sumbing, down syndrome, juga

bersifat psikologis seperti bayi yang baru lahir mudah marah, sering menangis,

mengalami kesulitan tidur dan sulit makan. Hasil penelian yang dilakukan

Page 23: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

7

Martínez, Arija, Balaguer, Cavallé, dan Canals (2008) menunjukkan bahwa ibu

yang mengalami kecemasan selama kehamilan menyebabkan anak yang lahir

cenderung menjadi lebih rewel, temperamental, dan gangguan perilaku setidaknya

dalam 2 tahun pertama sejak dilahirkan.

Berbagai kondisi atau permasalah psikologis yang muncul selama

kehamilan tersebut menurut Hidayati (2011) disebabkan oleh berbagai faktor yang

digolongkan menjadi faktor medis dan nonmedis. Faktor medis antara lain

penyakit ibu dan janin, kelainan obstetri, gangguan plasenta, gangguan tali pusat,

komplikasi persalinan, penyakit neonatus, dan kelainan genetik. Selain itu

menurut Eswe (2010) terjadinya peningkatan jumlah hormon dalam tubuh di masa

kehamilan juga membuat perubahan emosional yang dahsyat seperti perubahan

suasana hati ini dari gembira menjadi sedih juga biasa terjadi terutama pada

trimester pertama. Faktor nonmedis antara lain kemiskinan, ketidaktahuan, adat,

tradisi, dan kepercayaan, sosial ekonomi rendah, kebersihan lingkungan,

kesadaran memeriksakan kehamilan secara teratur, fasilitas dan sarana kesehatan

yang serba kekurangan (Hidayati, 2011).

Faktor lingkungan juga turut andil dalam menyebabkan atau

memperparah kondisi psikologis ibu hamil. Salah satu pengaruh lingkungan yang

berperan dalam permasalahan psikologis ibu hamil adalah budaya. Budaya adalah

seperangkat sikap, nilai, keyakinan, dan perilaku yang dimiliki sekelompok orang,

namun ada derajat perbedaan pada setiap individu dan dikomunikasikan dari satu

generasi ke generasi berikutnya (Dayakisni & Yuniardi, 2012). Menurut Kartono

(2007) rasa takut dapat bersumber dari cerita turun menurun dalam masyarakat

Page 24: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

8

kepercayaan pada takhayul, cerita tentang setan jahat, dan kekuatan magis. Faktor

lingkungan tersebut secara langsung atau tidak langsung memberikan pengaruh

terhadap kehamilan dan fungsi reproduksi.

Hal yang sama ditemukan pada preliminary yang dilakukan terhadap

Mawar (nama samaran) yang mengalami masalah penyakit diabetes pada tanggal

14 Januari 2015. Penyakit yang dialami oleh Mawar menimbulkan rasa takut

ketika menghadapi persalinan karena Mawar takut jika harus melakukan operasi

ceasar yang membutuhkan waktu yang lama untuk penyembuhan akibat penyakit

diabetes yang dideritanya. Selain itu muncul juga rasa takut melanggar mitos

membunuh hewan setelah mendengar cerita dari keluarga dan orang-orang di

lingkungan sekitar tempat tinggal Mawar berdasarkan preliminary pada tanggal

18 Agustus 2014.

...takut saya kalau sampai besar di dalam kalau ceasar takut saya kan

sembuhnya kan susah tho kalau luka itu lha itu kebetulan misalkan itu

semoga tidak ceasar begitu diri sendiri hehe.... (Preliminary wawancara

tanggal 14 Januari 2015) ...ya khawatir lah mbak hehe khawatir nanti

kalau begini-begini kalau masalahnya dengar menjahit ya tidak boleh

hehe lha ya hanya menuruti perkataan orang dulu hehe... (Preliminary

wawancara tanggal 18 Agustus 2014)

Hal berebeda dirasakan saat proses persalinan. Kecemasan yang

dirasakan saat jelang melahirkan seringkali tidak nampak saat proses persalinan

karena menurut Kartono (2007) penderitaan hebat dan syok akibat rasa sakit yang

dialami saat proses persalinan menyebabkan perhatian ibu yang sedang

melahirkan terhadap lingkungan berkurang karena kesadaran dan konsentrasi

tertuju pada kesakitan yang hebat dan kepanikan jelang kelahiran bayi.

Page 25: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

9

Setelah bayi lahir muncul berbagai macam kondisi psikologis.

Berdasarkan hasil penelitian yang dilakukan oleh Cahyo, Rimawati, Widagdo, dan

Solikha (2008) meskipun sebelum melahirkan ibu dihinggapi perasaan takut,

setelah proses persalinan ibu menjadi lega atau puas terbebas dari gangguan tidur

dan kelelahan fisik selama proses persalinan. Menurut Kartono (2007)

kebahagiaan memiliki anak mejadi kompensasi upah dari penderitaan dan segala

hambatan yang terjadi selama kehamilan dan selama proses persalinan.

Selanjutnya pasca melahirkan menjadi satu periode lainnya yang harus

dijalani oleh ibu bersama dengan anak yang telah dilahirkan. Menurut Kartono

(2007) setelah anak lahir, anak dirasakan sebagai obyek kasih sayang yang

terpisah dari ibu. Perasaan terpisah dan bahagia juga disertai dengan berbagai

macam kecemasan seperti akan keselamatan bayi jika ditinggalkan sendiri,

kecemasan tidak dapat menyusui dan perawatan yang baik untuk bayi, bayi sakit,

dan jatuh. Hal tersebut terjadi karena pusat perhatian ibu tertuju hanya untuk bayi

yang dilahirkan.

Pada kenyataannya kadang tidak semua ibu dapat beradaptasi pada

perubahan yang terjadi pasca melahirkan. Menurut Suryani dan Widyasih (2010)

ibu yang melahirkan seringkali mengalami perasaan sedih mengenai bayinya

(baby blues) yang disebabkan oleh perubahan perasaan yang dialami saat hamil

sehingga sulit menerima kehadiran bayinya. Baby blues terjadi setiap waktu

setelah ibu melahirkan, namun sering kali terjadi pada hari ke-3 atau ke-4 dan

memuncak pada hari ke-5 hingga hari ke-14 (Bobak, 2005).

Page 26: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

10

Ibu yang mengalami baby blues menurut Suryani dan Widyasih (2010)

biasanya akan menangis tanpa sebab, mengalami perubahan perasaan, cemas,

kesepian, khawatir mengenai bayi dan kurang percaya diri menjadi ibu yang

sering kali berlanjut hingga lebih dari 8 minggu. Ibu yang mengalami gangguan

psikologis pasca melahirkan lebih dari 8 minggu biasanya disebut depresi

postpartum dengan gejala sulit tidur, nafsu makan hilang dan perasaan tidak

berdaya atau kehilangan kontrol. Dampak baby blues dan depresi postpartum

menurut Bobak (2005) memunculkan perilaku maladaptif seperti tidak dapat

merasakan kesenangan dari kontak fisik dengan anak dan cenderung

memperlakukan bayi secara kasar.

Berdasarkan paparan di atas maka peneliti berpendapat bahwa kehamilan

dan pasca melahirkan menimbulkan problematika tersendiri bagi ibu. Hal tersebut

membuat peneliti tertarik untuk meneliti gambaran psikologis pada ibu jelang

melahirkan dan pasca melahirkan. Penelitian ini penting dilakukan karena kondisi

fisik dan psikologis ibu berpengaruh pada kondisi ibu dan bayi yang akan

dilahirkan seperti keselamatan ibu dan anak saat proses persalinan, masalah

kesehatan mental bayi, serta perlakuan ibu terhadap bayi yang dilahirkan. Untuk

itulah peneliti merasa perlu untuk melakukan penelitian tentang gambaran

psikologis pada ibu jelang melahirkan dan pasca melahirkan.

B. Rumusan Masalah

Berdasarkan latar belakang masalah yang telah dipaparkan tersebut maka

peneliti merumuskan masalah sebagai berikut: (1) apa saja psikologis yang

Page 27: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

11

muncul pada ibu jelang melahirkan dan pasca melahirkan (2) faktor apa saja yang

yang mempengaruhi kondisi psikologis jelang melahirkan dan pasca melahirkan

(3) apa saja dampak psikologis yang muncul pada pengasuhan ibu terhadap bayi

setelah lahir hingga bayi berusia 6 bulan?

C. Tujuan Penelitian

Selanjutnya berdasarkan latar belakang masalah tersebut maka tujuan

penelitian ini adalah untuk mengeksplorasi gambaran psikologis pada ibu jelang

melahirkan dan pasca melahirkan.

D. Manfaat Penelitian

1. Manfaat teoritis

Penelitian ini dilakukan untuk mengetahui gambaran psikologis ibu

jelang melahirkan dan pasca melahirkan dimana usia ibu masuk periode

dewasa awal. Tema penelitian ini merupakan kajian psikologi perkembangan.

Dengan ini diharapkan dapat memberikan sumbangan informasi dan

memperkaya khasanah ilmu pengetahuan bagi peneliti-peneliti selanjutnya

dibidang psikologi khususnya psikologi perkembangan.

2. Manfaat Praktis

Hasil penelitian ini diharapkan dapat memberikan informasi terkait

apa saja yang terjadi pada perempuan jelang melahirkan dan pasca

melahirkan. Selain itu dapat menjadi tinjauan medis maupun psikologis

berkaitan dengan kondisi ibu jelang melahirkan dan pasca melahirkan serta

Page 28: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

12

sebagai panduan pendampingan yang tepat bagi ibu baik oleh tenaga medis

maupun psikologis. Selanjutnya penelitian ini juga diharapkan dapat

digunakan sebagai panduan ibu maupun orang-orang yang berhubungan

dengan ibu baik langsung maupun tidak langsung untuk memberikan suasana

yang kondusif bagi kondisi psikologis pada ibu jelang melahirkan dan pasca

melahirkan.

E. Keaslian Penelitian

Penelitian ini berdasarkan tinjauan-tinjauan pustaka yang diperoleh dari

jurnal baik jurnal penelitian maupun artikel jurnal dan juga literatur lainnya

seperti buku. Jurnal penelitian yang digunakan sebagai rujukan antara lain:

1. Body Image During Pregnancy: An Evaluation Of The Suitability Of The

Body Attitudes Questionnaire yang dilakukan oleh Matthew Fuller

Tyskiewicz, Helen Skouteris, Brittany Watson, dan Briony Hill terhadap 176

perempuan hamil dan 148 tidak hamil di Australia menggunakan metode

kuantitatif. Tema penelitian yaitu tentang citra diri selama kehamilan. Teori

yang digunakan merupakn teori yang dipaparkan oleh Cash dan Smolak

(2011).

2. Can a Happy Relationship Predict a Happy Life? A Population-Based Study

of Maternal Well-Being During the Life Transition of Pregnancy, Infancy,

and Toddlerhood yang dilakukan oleh Gunvor Marie Dyrdal, Espen

Roysamb, Ragnhild Bang Nes, Joar Vitterso terhadap 100.000 perempuan

hamil yang direkrut pada tahun 2008 menggunakan metode kuantitatif. Tema

Page 29: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

13

penelitian yaitu kebahagiaan dan subjective well being dalam kehamilan dan

setelah melahirkan. Teori yang digunakan dalam yaitu teori yang dipaparkan

Belsky dan Rovine (1990), Levy - Shiff (1994), Twenge et all (2003), dan

McLanahan dan Adams (1987).

3. If Momma Ain’t Happy:Explaining Declines In Marital Satisfaction Among

New Mother yang dilakukan oleh Jeffrey Dew dan W. Bradford Wilcox.

Tema penelitian tentang kepuasaan pernikahan pada ibu baru. Teori yang

digunakan adalah teori yang dipaparkan oleh Pearce dan Axinn, (1998) dan

Wilcox (2004). Penelitian menggunakan metode survey yang dilakukan

kepada 13.000 partisipan dimana 6.881 adalah perempuan menikah.

4. Happy Marriage: A Qualitative Study yang dilakukan oleh Maria Fatima dan

M. Asir Ajmal metode kualitatif dengan pendekatan fenomenologi dan

metode pengambilan data wawancara semi terstruktur. Tema penelitian yaitu

tetang kebahagiaan pernikahan. Teori yang digunakan merupakan teori Lee,

Sun, dan Chao (2001).

5. Pregnancy Intentions and Happiness Among Pregnant Black Women at High

Risk for Adverse Infant Health Outcomes oleh Susan M. Blake, Michele

Kiely, Charlotte C. Gard, Ayman A. E. El-Mohandes, M. Nabil El-Khorazaty

dan the NIH-DC Initiative terhadap 85 % dari 1.398 perempuan usia subur

menggunakan metode kuantitatif. Tema penelitian tentang kebahagiaan pada

ibu hamil.

6. The Effect Of Stress And Anxiety Associated With Maternal Prenatal

Diagnosis On Feto-Maternal Attachment yang dilakukan oleh Sara J Allison,

Page 30: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

14

Julie Stafford dan Dilly OC Anumba menggunakan metode kuantitatif. Tema

penelitian tentang stres dan kecemasan kehamilan dan kelekatan. Teori yang

digunakan adalh teori yang dipaparkan oleh Gennaro dan Hennessy (2003).

7. Efektivitas Senam Hamil sebagai Pelayanan Prenatal dalam Menurunkan

Kecemasan Menghadapi Persalinan Pertama yang dilakukan oleh Primatia

Yogi Wulandari menggunakan metode eksperimen kuasi. Tema penelitian

yaitu pengaruh senam hamil dan kecemasan pada ibu yang belum pernah

melahirkan. Teori yang berdasarkan Kuswandi (dalam Priantono, 2003).

8. Kajian Adaptasi Sosial Psikologis Pada Ibu Setelah Melahirkan (Post Partum)

Di Ruang Rawat Inap RSUD Kota Semarang yang dilakukan oleh Kusyogo

Cahyo, Eti Rimawati, Laksmono Widagdo, dan Dewi Amila Solikha terhadap

10 orang ibu yang melahirkan 2 hari sebelumnya, 2 orang perawat dan 10

orang anggota keluarga dari ibu yang melahirkan menggunakan metode

kualitatif dengan pendekatan emik dan metode pengambilan data wawancara

terstruktur. Tema penelitian yaitu psikologis ibu pasca melahirkan. Teori

yang digunakan merupakan teori yang dipaparkan oleh Gottlib (1992) dan

teori dari Crawford (1985).

Berdasarkan literatur yang dipaparkan, keaslian penelitian terletak

pada:

1. Subjek penelitian karena peneliti melakukan penelitian pada ibu hamil usia

dewasa awal yang berdomisili di Yogyakarta.

Page 31: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

15

2. Tema penelitian dimana peneliti tidak menggunakan tema yang ada pada

semua literatur yang dipaparkan karena peneliti mengambil tema tentang

gambaran psikologis pada ibu menjelang melahirkan dan pasca melahirkan.

3. Teori yang digunakan karena peneliti mengacu pada teori kehamilan dan

pasca melahirkan yang dipaparkan oleh Kartono (2007), Nirwana (2011),

Hidayati (2011), Prawitasari (2012), dan Eswe (2010) dimana teori tersebut

tidak digunakan dalam literatur di atas.

4. Pendekatan yang digunakan berbeda dengan semua literatur yang dipaparkan

karena peneliti menggunakan pendekatan studi kasus untuk mendapat

deskripsi secara mendalam tentang tema yang digunakan.

Persamaan penelitian yang akan dilakukan dengan literatur tersebut

terletak pada:

1. Metode yang digunakan yaitu metode kualitatif dimana metode tersebut

digunakan dalam penelitian yang dilakukan oleh Fatima dan Ajmal.

2. Metode pengumpulan data yaitu wawancara semi terstruktur dimana metode

tersebut juga digunakan dalam penelitian yang dilakukan oleh oleh Fatima

dan Ajmal.

Page 32: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

174

BAB V

PENUTUP

A. Kesimpulan

Berdasarkan hasil penelitian yang dilakukan terhadap ibu jelang

melahirkan dan pasca melahirkan maka dapat diambil kesimpulan sebagai berikut:

1. Gambaran psikologis

Berdasarkan riwayat kehamilan Dahlia yaitu baru pertama kalinya

hamil, Mawar hamil anak kedua, dan Asri hamil anak ketiga. Dahlia dan

Mawar menginginkan kehamilannya, sedangkan Asri tidak. Dahlia dan Asri

mengetahui sedang hamil saat trimester pertama, sedangkan Asri trimester

kedua.

Gambaran psikologis jelang melahirkan yaitu secara fisik, emosi

(positif dan negatif), perilaku, kognitif, dan harapan. Gambaran psikologis

dibedakan dalam 3 fase kehamilan.

a) Dahlia

Trimester pertama muncul emosi puas, lega, dan beryukur karena

dapat hamil; takut saat terjadi keputihan. Perilaku berupa rutin periksa

kehamilan, tidak rutin minum vitamin dan penambah darah, menghindari

minum obat sembarangan, menghindari makanan manis.

Trimester kedua muncul emosi berupa rasa bahagia saat

melakukan USG dan rasa tidak sabar ingin cepat melahirkan. Perilaku

berupa minum susu, mencari makanan saat ngidam dan menyentuh perut.

Page 33: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

175

Trimester ketiga muncul emosi berupa rasa bahagia saat bayi aktif

bergerak di dalam perut, khawatir bayi terlalu besar sehingga kesempitan

di dalam perut, takut melahirkan ceasar sehingga takut pada rumah sakit,

takut bayi lahir cacat, gelisah mendekati hari kelahiran, dan mudah marah

dan jengkel hanya pada suami. Perilaku berupa tetap melakukan pekerjaan

rumah dan tidak mengangkat benda berat, berhenti bekerja dari pabrik

garmen, melakukan persiapan perlengkapan bayi, persiapan fisik, mencari

informasi kehamilan dan persalinan (pada dokter, bidan, teman, dan

internet), persiapan mental, memperbanyak doa dan rajin beribadah,

meminta doa kepada teman, dan mrminta suami dan keluarga berjaga

mendekati hari kelahiran bayi. Kognitif yaitu tidak mempermasalahkan

jenis kelamin bayi karena anak pertama dan saat hari perkiraan kelahiran

(HPL) mundur. Harapan yaitu proses persalinan normal.

b) Mawar

Trimester pertama muncul emosi berupa rasa bahagia dan

seryukur karena dapat hamil lagi. Perilaku berupa rutin periksa kehamilan,

menyuntik insulin, minum vitamin dan penambah darah, dan mengurangi

makanan manis.

Trimester kedua muncul emosi berupa rasa bahagia saat melihat

hasil USG, namun timbul rasa khawatir jika bayi terlalu besar di dalam

kandungan. Perilaku berupa sering menyentuh perut.

Trimester ketiga muncul emosi berupa rasa bahagia saat bayi aktif

bergerak di dalam perut, namun muncul rasa khawatir ketika tidak dapat

Page 34: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

176

merasakan gerakan di perut dan takut melahirkan ceasar. Perilaku berupa

tetap melakukan pekerjaan rumah dan menghindari mengangkat benda

berat, tetap bekerja di pasar, melakukan persiapan perlengkapan bayi,

persiapan fisik, mencari informasi kehamilan dan persalinan (pada dokter,

bidan, teman dan tetangga), memperbanyak doa dan ibadah, meminta doa

kepada orangtua, dan meminta suami dan keluarga berjaga mendekati hari

kelahiran bayi. Kognitif berupa tidak mempermasalahkan jenis kelamin

anak karena kehendak Tuhan. Harapan berupa proses persalinan secara

normal.

c) Asri

Trimester kedua mencul aspek fisik berupa gemetar dan tensi naik

hingga 140 saat mengetahui bahwa dirinya hamil. Emosi berupa muncul

rasa malu, repot dan campuran perasaan lain; dan takut saat mengalami

keputihan. Perilaku berupa rutin periksa kehamilan, tidak rutin minum

vitamin dan penambah dara, menghindari minum obat sembarangan,

menghindari minum soda, sering menyentuh perut, menggunakan

pembersih kewanitaan saat keputihan.

Trimester ketiga muncul emosi rasa bahagia ketika bayi aktif

bergerak, namun muncul rasa khawatir ketika tidak dapat merasakan

gerakan di dalam perut, takut melahirkan ceasar, masih trauma proses

melahirkan anak kedua, takut melahirkan bayi cacat, khawatir tidak

mampu mengasuh anak, dan marah dan jengkel hanya pada suami.

Perilaku berupa tetap melakukan pekerjaaan rumah dan menghindari

Page 35: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

177

mengangkat benda berat, mencari informasi kehamilan (melalui internet),

melakukan persiapan mental, dan memperbanyak doa. Kognitif berupa

tidak mempermasalahkan jenis kelamin bayi karena sudah memiliki anak

laki-laki dan perempuan dan saat HPL (hari perkiraan kelahiran) mundur.

Harapan muncul berupa proses persalinan normal dan anak yang normal

atau tidak cacat.

Gambaran psikologis pasca melahirkan berupa aspek emosi,

perilaku, kogntif, dan Harapan. Pasca melahirkan meliputi proses persalinan

dan setelah bayi lahir hingga usia bayi 6 bulan

a. Dahlia

Selama bulan pertama muncul emosi senang dan lega setelah bayi

lahir, bahagia melahirkan bayi perempuan, khawatir ASI tidak keluar dan

harus memberi susu formula karena mahal, takut dan truma luka jahitan

lepas saat BAB dan BAK, dan takut saat nifas. Perilaku berupa menjaga

kebersihan luka saat proses persalinan dengan sering membasuh luka.

Kognitif berupa berpikir telah memperkirakan jenis kelamin bayi yang

lahir. Harapan yaitu anak sesuai arti dari nama yang diberikan.

Selama 2 bulan sejak melahirkan muncul emosi berupa tidak

terbebani mengurus bayi meskipun lelah, kurang tidur dan sering masuk

angin.

Selama 6 bulan sejak melahirkan muncul emosi berupa tidak bisa

marah dan jengkel pada bayi saat rewel dan trauma pada proses persalinan

sehingga belum ingin menambah anak lagi. Perilaku berupa minum jamu,

Page 36: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

178

tidak melakukan pantangan makanan, menghindari makanan amis saat

bayi sakit gatal, tetap makan meskipun tidak berselera, dan melakukan KB

b. Mawar

Saat proses persalinan muncul emosi berupa khawatir jika operasi

ceasar karena proses melahirkan yang lama. Perilaku berupa terus berdoa

saat proses persalinan berlangsung. Harapan berupa tidak melahirkan

secara ceasar.

Selama bulan pertama setelah melahirkan lega dan beryukur

melahirkan bayi sehat dan tidak cacat, bahagia melahirkan bayi

perempuan, bersyukur ada bantuan JAMKESMAS, khawatir saat ASI

tidak keluar dan dokter tidak memperbolehkan memberi susu formula pada

bayi, dan takut jika jahitan lepas saat BAB dan BAK. Perilaku berupa

menjaga kebersihan luka pasca persalinan dengan sering mandi dan

melakukan KB IUD. Kognitif berupa berpikir telah memperkirakan jenis

kelamin bayi yang lahir, setelah merasakan sakitnya proses melahirkan

ingin lebih berbakti pada ibu dan sering begadang dan kurang tidur

sehingga berpikir kelak anak yang akan merawat Mawar.

Selama 2 bulan sejak melahirkan muncul emosi berupa tidak

terbebani mengurus bayi meskipun lelah dan kurang tidur.

Selama 6 bulan sejak melahirkan muncul emosi hanya mengeluh

dalam hati saat bayi rewel. memperbanyak makan buah dan sayur,

mengurangi makanan manis dan menghindari makanan amis saat bayi

sakit gatal.

Page 37: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

179

c. Asri

Saat proses persalinan muncul perilaku berdoa selama proses

persalinan berlangsung.

Selama bulan pertama setelah melahirkan muncul emosi berupa

rasa bahagia bahagia dan beryukur melahirkan bayi laki-laki yang gemuk.

Harapan yaitu anak sesuai arti dari nama yang diberikan.

Selama 3 bulan sejak melahirkan muncul emosi berupa merakan

bahwa rasa lelah dan sakit yang hilang saat melihat bayi.

Selama 6 bulan sejak melahirkan muncul emosi berupa tidak

pernah bisa marah saat bayi rewel dan beryukur bayi jarang rewel.

Perilaku berupa tidak minum soda, tetap makan meskipun tidak

berseleradan melakukan KB.

2. Faktor jelang melahirkan dan pasca melahirkan

Berdasarkan hasil penelitian yang dilakukan terhadap informan

ternyata terdapat beberapa faktor yang berpengaruh pada psikologis ibu

jelang melahirkan dan pasca melahirkan. Faktor kebahagiaan tersebut adalah

konflik dalam pernikahan, kesehatan, fisik, ekonomi, pekerjaan, budaya,

dukungan sosial, dan hubungan sosial. Namun faktor fisik tidak nampak pada

Mawar dan faktor pekerjaan tidak nampak pada Asri.

3. Pengasuhan

Pengasuhan menimbulkan emosi, perilaku dan kognitif yang terjadi

selama 6 bulan sejak melahirkan.

Page 38: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

180

a. Dahlia

Selama bulan pertama muncul emosi rasa khawatir saat

memandikan bayi. Perilaku berupa menyusui sendiri bayinya dan memberi

susu formula saat ASI tidak keluar.

Selama 2 bulan setelah bayi lahir muncul emosi berupa rasa

khawatir ketika mengajak keluar bayi dan rasa bahagia memperlihatkan

bayi pada orang lain.

Selama 6 bulan setelah bayi lahir muncul emosi berupa rasa

khawatir ketika meninggalkan bayi untuk mandi dan mengambil jahitan di

rumah teman. Perilaku berupa memberikan makanan tambahan

pendamping ASI, menjaga keselamatan bayi dengan menata bantal di

sekeliling bayi, menjaga kesehatan dengan menghindari orang sakit dan

melakukan imunisasi, dan meminta suami dan keluarga untuk membantu

mengasuh bayi. Kognitif yaitu berpikir tentang kewajiban Dahlia sebagai

ibu untuk mengurus bayinya.

b. Mawar

Selama bulan pertama sejak bayi lahir muncul emosi berupa rasa

khawatir ketika harus memandikan bayi, mengajak keluar bayi dan rasa

bahagia ketika dapat memperlihatkan bayi kepada orang lain. Perilaku

menyusui sendiri bayi.

Selama 6 sejak bayi lahir muncul rasa khawatir meninggalkan

bayi saat mandi dan bekerja di pasar. Perilaku berupa memberi makanan

tambahan pendamping ASI, menjaga kesehatan dengan menjaga bayi tetap

Page 39: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

181

hangat dan kering serta imunisasi, dan meminta bantuan suami dan

keluarga untuk mengasuh bayi saat Asri bekerja di pasar. Kognitif yaitu

kewajiban Mawar sebagai ibu untuk mengurus bayinya.

c. Asri

Selama bulan pertama muncul emosi berupa rasa khawatir ketika

mengasuk bayi keluar rumah. Perilaku berupa menyusui bayi sendiri.

Selama 6 sejak bayi lahir muncul emosi berupa rasa khawatir

ketika orang lain memandikan bayi, meninggalkan bayi untuk mandi dan

meninggalkan rumah tanpa bayinya. Perilaku berupa tetap memberi ASI

ekslusif pada bayi, menjaga kesehatan bayi dengan menjaga tetap bersih

dan kering, imunisasi, selalu mengajak kemanapun bayinya, dan meminta

bantuan suami dan keluarga untuk mengasuh bayi.

Saran

Meskipun masih banyak kekurangan dalam penelitian ini namun

berdasarkan hasil yang diperoleh, penerima memberikan saran kepada:

1. Ibu hamil

Pentingnya sikap menerima keadaan, terbuka dan percaya terhadap

pasangan dapat membantu ibu untuk mepermudah menjalani pernikahan,

kehamilan dan pasca melahirkan. Ibu juga perlu mengembangkan sikap

optimis dan bebas khawatir untuk mempermudah selama proses kehamilan

maupun persalinan. Selain itu perlunya berbagi pengalaman dan mencari

Page 40: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

182

informasi tentang kehamilan serta persalinan. Sikap tersebut berpengaruh

pada kebahagiaan ibu sehingga dapat menjalani perkawinan, kehamilan dan

persalinan dengan tenang.

2. Suami dan keluarga

Dukungan dari keluarga terutama suami sangat berpengaruh dalam

menjalani pernikahan, kehamilan, persalinan dan pengasuhan pada anak yang

kelak akan dilahirkan. Selain itu hubungan harmonis dengan suami dan

keluarga termasuk keluarga suami dapat membantu ibu terhindar dari stres

sehingga ibu merasa lebih bahagia dan lebih mudah dalam menjalani

kehamilannya. Untuk itulah penting bagi seluruh anggota keluarga dan suami

mendukung ibu hamil dengan memberikan suasana rumah yang kondusif.

3. Masyarakat

Dukungan masyarakat baik dukungan emosional maupun fasilitas

yang memadai sangat membantu ibu dalam menjalani kehamilan dan

persalinan. Dukungan dari masyarakat seperti kata penyemangat dan berbagi

pengalaman dapat membantu ibu untuk lebih mudah menerima dan menjalani

kehamilan dan persalinan. Selain itu adanya Jamkesmas dapat mengurangi

beban ibu ketika periksa kehamilan dan melahirkan di rumah sakit.

Page 41: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

183

4. Penelitian selanjutnya

Mungkin masih banyak yang belum terungkap dalam penelitian ini

sehingga perlu adanya perbaikan dan pengembangan dalam penelitian

selanjutnya baik dari segi metode, teori maupun informan. Selain itu peneliti

selanjutnya diharapkan untuk menetapkan batasan dalam pengambilan data

sehingga sesuai dengan kebutuhan. Peneliti selanjutnya juga dapat meneliti

tentang acara adat yang ada di masyarakat terkait dengan ritual kehamilan dan

pasca kelahiran serta harapan yang menyertai ibu hamil saat mengikuti acara

adat tersebut.

Page 42: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

184

DAFTAR PUSTAKA

Departemen Kesehatan. (2010). Untuk Menurunkan Angka Kematian Ibu Dan

Kematian Bayi Perlu Kerja Keras. Jakarta: Depkes

Departemen Kesehatan. (2014). Jadilah Kartini Indonesia Yang Tidak Mati Muda

(Pencanangan Kampanye Peduli Kesehatan Ibu. Jakarta: Depkes

Allison, S. J., Stafford, J., & Anumba, D. O. C. (2011). The effect of stress and

anxiety associated with maternal prenatal diagnosis on feto-maternal

attachment. BMC Women’s Health, 11:33

Ancok, D. & Suroso, F. N. (2011). Psikologi Islami Solusi Islam Atas Problem-

Problem Psikologi. Yogyakarta: Pustaka Pelajar

Azwar, S. (2011). Metode Penelitian. Yogyakarta: Pustaka Pelajar

Blake, S. M., Kiely, M., Gard, C. C., Ayman, A. E., El-Mohandes, M., El-

Khorazaty, N., & the NIH-DC Initiative. (2007). Pregnancy Intentions

and Happiness Among Pregnant Black Women at High Risk for

Adverse Infant Health Outcomes. Journal of Perspectives on Sexual

and Reproductive Health, 39, No 4

Bobak, I. M., Lowdermilk, D. L., Jensen, M. D., & Perry, S., E. (2005). Buku Ajar

Keperawatan Maternitas Edisi 4. Jakarta: EGC

Brooks, Jane. (2011). The Process Of Parenting Edisi Kedelapan. Yogyakarta:

Pustaka Pelajar

Cahyo, K., Rimawati, E., Widagdo, L., & Solikha, D. A. (2008). Kajian Adaptasi

Sosial Psikologis Pada Ibu Setelah Melahirkan (Post Partum) Di

Ruang Rawat Inap RSUD Kota Semarang. Jurnal Promosi Kesehatan

Indonesia, 3, No. 1

Chaplin, J. P. (2008). Kamus Lengkap Psikologi. Jakarta: Raja Grafindo Persada

Carr, A. (2004). Positive Psychology The Science Of Happiness And Human

Strengths. New York: Brunner-Routledge Group

Creswell, J. W. (2012). Research Design Pendekatan Kualitatif, Kuantitatif, Dan

Mixed Edisi Ketiga. Yogyakarta: Pustaka Pelajar

Dagun, S. M. (2002). Psikologi Keluarga. Jakarta: Rineka Cipta

Page 43: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

185

Dayakisni, T. & Yuniardi, S. (2012). Psikologi Lintas Budaya. Malang: UMM

Press

Desmita. (2006). Psikologi Perkembangan. Bandung : Remaja Rosdakarya

Dew, J. & Wilcox, W. B. (2011). If Momma Ain’t Happy:Explaining Declines In

Marital Satisfaction Among New Mothers. (2011). Journal Of

Marriage And Family, 73, No 1

Dewi, E. M. P. & Basti. (2008). Konflik Perkawinan Dan Model Penyelesaian

Konflik Pada Pasangan Suami Istri. Jurnal Psikologi, 2, No 1

Dyrdal, G. M., Roysamb, E., Nes, R. B., & Vitterso, J. (2011). Can a Happy

Relationship Predict a Happy Life? A Population-Based Study of

Maternal Well-Being During the Life Transition of Pregnancy,

Infancy, and Toddlerhood. Journal Of Happiness Stud, 12: 947–962

Fatima, M. & Ajmal, M. A. (2012). Happy Marriage: A Qualitative study.

Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 10, No 1: 37-42

Hanurawan, F. (2010). psikologi sosial. bandung: PT Remaja Rosdakarya

Hidayati, R. (2011). Asuhan Keperawatan Pada Kehamilan Fisiologis Dan

Patologis. Jakarta: Salemba Humanika

Hurlock, E.B. (2002). Psikologi Perkembangan: Suatu Pendekatan Sepanjang

Rentang Kehidupan, Edisi Kelima. Jakarta: Erlangga.

Kartono, K. (2007). Psikologi Wanita 2 Mengenal Wanita Sebagai Ibu Dan

Nenek. Bandung: Mandar Maju

Kertamuda, F. E. (2009). Konseling Pernikahan Untuk Keluarga Indonesia.

Jakarta: Salemba Humanika

Lestari, S. (2012). Psikologi Keluarga Pemahaman Nilai Dan Penanganan

Konflik Dalam Keluarga. Jakarta: Kencana Prenada Media Group

Lubis, N. L. (2013). Psikologi Kespro Wanita Dan Perkembangan

Reproduksinya. Jakarta: Kencana Prenada Media Group

Mappiare, A. (TT). Psikologi Orang Dewasa. Surabaya: Usana Offset

Moleong, L. J. (2011). Metodologi Penelitian Kualitatif. Bandung: PT Remaja

Rosdakarya Offset

Page 44: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

186

Nirwana, A. B. (2011). Psikologi Kesehatan Wanita (Remaja, Menstrulasi,

Menikah, Hamil, Nifas, Menyusui). Yogyakarta: Nuha Medica

Papalia, D. E., Olds, S. W., Feldman, Ruth D. (2009). Human Development

Perkembangan Manusia Edisi 10 Buku 2. Jakarta: Salemba Humanika

Prawitasari, J. E. (2012). Psikologi Terapan Melintas Batas Disiplin Ilmu. Jakarta:

Erlangga

Poerwandari, K. (2011). Pendekatan Kualitatif Untuk Penelitian Perilaku

Manusia. Depok: Lembaga Pengembangan Sarana Pengukuran Dan

Pendidikan Psikologis (LPSP3)

Sarwono, S. W. & Meinarno, E. A. (2009). Psikologi Sosial. Jakarta: Salemba

Humanika

Seligman, M. E. P. (2005). Autentic Happiness (Menciptakan Kebahagiaan

Dengan Psikologi Positif). Bandung: PT Mizan Pustaka

Setiono, K. (2011). Psikologi Keluarga. Bandung: PT Alumni

Snyder, C. R. & Lopez, S. J. (2002). Handbook Of Positive Psychology. New

York: Oxford University Press

Sulistyawati, A. (2011). Asuhan Kebidanan Pada Masa Kehamilan. Jakarta:

Salemba Medika

Suryani, E & Widyasih, H. (2010). Psikologi Ibu Dan Anak. Yogyakarta: Penerbit

Fitramaya

Tyskiewicz, M. F., Skouteris, H., Watson, B., & Hill, B. (2012). Body Image

During Pregnancy: An Evaluation Of The Suitability Of The Body

Attitudes Questionnaire. Journal Of BMC Pregnancy and Childbirth,

12 No. 91

Walgito, B. (2004). Bimbingan dan Konseling Perkawinan. Yogyakarta: Andi

Offset

Wulandari, P. Y. (2006). Efektivitas Senam Hamil sebagai Pelayanan Prenatal

dalam Menurunkan Kecemasan Menghadapi Persalinan Pertama.

Jurnal Insan, 8 No. 2

Page 45: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

187

PEDOMAN WAWANCARA DI LOKASI TERHADAP INFORMAN

(KEY INFORMAN)

Fokus masalah Pertanyaan

Profil subjek 1. Identita subjek (meliputi: nama, usia, pendidikan, urutan

dalam keluarga, usia kehamilan, kehamilan keberapa)

Pernikahan 1. Berapa lama anda menikah?

2. Apakah anda menikah karena dijodohkan atau pilihan

sendiri?

3. Bagaimana anda menggambarkan pernikahan anda?

4. Bagaimana komunikasi dengan pasangan?

5. Bagaimana suami memperlakukan anda sebelum dan

sesudah menikah?

6. Adakah perubahan yang terjadi setelah anda menikah?

7. Apakah anda menikmati peran anda sebagai istri?

8. Apakah ada beban yang anda rasakan sebagai istri?

9. Apakah anda menyesal menikah dengan suami anda?

10. Apakah anda puas dengan pernikahan anda?

Kondisi fisik dan

emosi saat hamil

1. Bagaimana perasaan anda saat tahu hamil dan sekarang?

2. Apakah kehamilan ini sudah diharapkan?

3. Berapa lama anda menunggu untuk hamil?

4. Apakah sebelumnya anda sudah memiliki pengalaman

hamil?

5. Apakah sebelumnya anda pernah keguguran?

6. Apakah anda khawatir dan takut pada kehamilan anda?

7. Apakah anda ingin cepat-cepat melahirkan atau ingin

menikmati kehamilan lebih lebih lama?

8. Pernahkah anda merasa tidak adil karena wanita yang

harus hamil?

9. Bagaimana perasaan anda ketika bangun di pagi hari?

10. Apakah anda merasa berat membayangkan hari ini?

11. Bagaimana anda menggambarkan bentuk fisik sebelum

dan saat anda hamil?

12. Bagaimana anda menyikapi perubahan pada fisik anda?

13. Apakah anda merasakan keluhan fisik selama hamil?

14. Apakah anda merasa nyaman dengan perubahan dan

keluhan-keluhan fisik selama hamil?

15. Apa saja kegiatan anda saat ini?

16. Apakah anda merasa kehamilan mengganggu dan merasa

terbebani dengan kegiatan/rutinitas anda?

17. Apa yang anda rasakan ketika sudah tidak dapat

melakukan suatu kegiatan?

18. Apakah anda merasa lebih sensitif dan mudah marah

atau lebih tenang dan bahagia saat hamil?

19. Apakah anda puas dan bangga dengan kehamilan ini?

Kondisi eksternal 1. Sumber ekonomi berasal dari siapa?

Page 46: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

188

dan pengaruh

budaya

2. Apakah anda merasa cukup dengan ekonomi keluarga?

3. Apakah anda puas dengan apa yang anda miliki?

4. Apakah anda setuju dengan pendapat yang mengatakan

banyak anak banyak rejeki?

5. Apakah anda percaya dengan mitos?

6. Dari siapa dan apa yang anda lakukan setelah mendengar

mitos tersebut?

7. Bagaimana perasaan anda ketika mengikuti/menolak

mitos tersebut?

8. Apakah anda melakukan ritual tertentu (seperti mitoni,

selapanan, sepasaran?

9. Mengapa anda melakukan ritual adat?

10. Apakah anda memiliki harapan khusus saat melakukan

ritual adat?

Peranan suami,

keluarga, dan

lingkungan

1. Setelah anda menikah atau hamil anda tinggal dengan

siapa?

2. Bagaimana sikap suami setelah tahu anda hamil?

3. Apakah ada perubahan pada sikap suami setelah anda

hamil dan setelah melahirkan?

4. Bagaimana perasaan anda melihat sikap suami sekarang?

5. Dukungan apa saja yang diberikan oleh suami jelang

melahirkan dan pasca melahirkan?

6. Apakah suami melarang anda untuk anda melakukan

sesuatu? Jika ada, larangan apa?

7. Bagaimana perasaan anda ketika suami meminta atau

melarang anda melakukan sesuatu?

8. Apakah suami membantu pekerjaan rumah? (bagaimana

perasaan anda?)

9. Apakah anda ngidam?

10. Bagaimana suami dan keluarga menyikapi ngidam yang

anda rasakan?

11. Apakah anda anda mencari informansi kehamilan,

persalinan dan pasca melahirkan? (kepada siapa saja

anda meminta saran?)

12. Bagaimana perasaan anda setelah mendengar cerita atau

pengalaman dan saran orang lain?

13. Pernahkah anda periksa kehamilan dan pasca

melahirkan? (bagaimana perasaan anda setelah periksa

kehamilan?)

14. Apakah ada yang mendampingi anda ketika periksa

kehamilan, saat melahirkan dan pasca melahirkan?

(bagaimana perasaan anda?

15. Apakah anda sering mengunjungi atau dikunjungi

keluarga?

16. Bagaimana sikap suami ketika anda ingin mengunjungi

keluarga atau dikunjungi oleh keluarga (saudara)?

Page 47: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

189

17. Apakah anda puas dengan sikap suami terhadap keluarga

anda sekarang?

18. Apakah anda sering bersosialisasi dengan teman atau

tetangga? bagaimana perasaan anda?

19. Apakah sikap dan perkataan teman atau tetangga

mempengaruhi sikap dan pemikiran anda?

20. Apakah anda merasa senang, nyaman dan puas dengan

kondisi di lingkungan sekitar?

Persalinan 1. Apa yang anda rasakan saat melahirkan?

2. Apa yang anda pikirkan saat persalinan berlangsung?

3. Apakah andameminta doa & meminta maaf kepada

orang lain sebelum dan saat melahirkan?

4. Apa yang anda rasakan setelah anak lahir?

Pengasuhan 1. Apa yang anda rasakan saat pertama kali mengurus

anak?

2. Bagaimana perasaan anda melihat perkembangan anak?

3. Bagaimana perasaan anda jika terjadi sesuatu dengan

anak?

4. Apa yang anda lakukan jika terjadi sesuatu pada anak

(misal: sakit)?

5. Apaka anda mencari informasi terkait dengan

pengasuhan anak?

6. Apakah suami dan keluarga membantu mengurus anak?

7. Apa yang anda rasakan saat suami dan keluarga

membantu mengurus anak?

Page 48: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

190

PEDOMAN WAWANCARA DI LOKASI TERHADAP ORANG

TERDEKAT INFORMAN (SIGNIFICANT OTHER)

No Informan Fokus Masalah

1. Suami a. Identitas diri informan

b. Lama menikah

c. Lama menunggu sampai informan hamil

d. Karakter informan

e. kondisi psikologis jelang melahirkan dan pasca

melahirkan

f. Harapan informan terhadap anak

g. Dukungan yang diberikan kepada informan jelang

melahirkan dan pasca melahirkan

h. Kondisi perekonomian keluarga

i. Hubungan informan dengan significant other,

anggota keluarga dan lingkungan sekitar sebelum

dan pada saat hamil

2. Orangtua a. Identitas diri informan

b. Lama menikah

c. Lama menunggu sampai informan hamil

d. Karakter informan

e. kondisi psikologis jelang melahirkan dan pasca

melahirkan

f. Harapan informan terhadap anak

g. Dukungan yang diberikan kepada informan jelang

melahirkan dan pasca melahirkan

h. Kondisi perekonomian keluarga

i. Hubungan informan dengan significant other,

anggota keluarga dan lingkungan sekitar sebelum

dan pada saat hamil

3. Keluarga dekat a. Identitas diri informan

b. Lama menikah

c. Lama menunggu sampai informan hamil

d. Karakter informan

e. kondisi psikologis jelang melahirkan dan pasca

melahirkan

f. Harapan informan terhadap anak

g. Dukungan yang diberikan kepada informan jelang

melahirkan dan pasca melahirkan

h. Kondisi perekonomian keluarga

i. Hubungan informan dengan significant other,

anggota keluarga dan lingkungan sekitar sebelum

dan pada saat hamil

4. Teman/kerabat a. Identitas diri informan

b. Karakter informan

c. kondisi psikologis jelang melahirkan dan pasca

Page 49: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

191

melahirkan

d. Harapan informan terhadap anak

e. Dukungan yang diberikan kepada informan jelang

melahirkan dan pasca melahirkan

f. Kondisi perekonomian keluarga

g. Hubungan informan dengan significant other,

anggota keluarga dan lingkungan sekitar sebelum

dan pada saat hamil

Page 50: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

192

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 1 (Pertama)

Tanggal Wawancara : 15 Agustus 2014

Waktu : 13.29 – 13.51

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi tentang kondisi kehamilan,

dukungan lingkungan dan perkawinan

Wawancara Ke- : 1 (Satu)

Kode Wawancara : W1

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak e U ngih.

Ngih.

E awake dhewe bagi pengalaman wae soal

kehamilan.

Alhamdulillah.

E mengko diomongke wae opo sing sirasake

trus opo sing dipikirke selama hamil misale

suka dukane waktu hamil ki opo mbak?

Pas ngidam.

Ngidam?

Ngih mual, terus arep maem ra nafsu

Ra mlebu ngono ngih?

He.e trus angel maeme nek aku.

Nek pas ngono kui biasane sing nang pikirane

mbak Dahlia opo?

Yo susah hehe.

Susah? hehe.

Arep maem karepe ngelih tapi mlebu gek bali

metu meneh, maem sitik mual.

Suka iki ngak, koyo ditambah suplemen opo

ngono?

Ho.o vitamin mbak karo penambah darah.

Iku tek’e iki keinginane mbak Dahlia pengen

ngombe vitamin?

Ora, seko bidan.

Seko bidan?

Ora doyan maem.

Berati sok perikso bidan?

Informan bersyukur

karena hamil

W1/Dahlia: 5

Informan mual & tidak

nafsu makan

W1/Dahlia: 11

Pengaruh keluhan fisik

Keluhan fisik

W1/Dahlia: 18-19

Informan minum

suplemen

W1/Dahlia: 22

Page 51: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

193

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Rutin tiap bulan dua kali.

Tiap bulan dua kali? Dewekan?

Ya sama suami.

Ngopo kok karo suami?

Yo rapopo ngancani hehe.

Hehe. Biasane piye rasane nek dikancani

ngono?

Yo luwih semangat, ora, piye yo ora, ora piyelah

kan lagi pertama hamil mane kan ora ngerti

coro-corone nang bidan.

Permintaane mbak Dahlia pengen diterke

ngono?

Ho.o pertamane ngono tapi bar kui yo wis dewe,

biasa.

Wani dewe?

He.e

Lha suami kerjo nang ngendi e mbak?

Biasane nang ngomah gawe lawang tapi saiki

lagi negor kayu.

Negor kayu? Nek perubahan fisik opo wae

mbak?

Gemuk he.he, sing jelas ki gemuk, tambah berat

badan terus opo yo., elik e mbak nek aku he.he,

jerawaten he.he terus biasane opo wis. Malesan

saiki malah.

Malesan yo? Hehe oalah.

Ho.o

Biasane nek pas mikir badane tambah gemuk

ngono kui ki biasane perasaane mbak Dahlia

piye?

Yo piye yo, ora seneng wae tapi yo disisi laen ki

seneng wong iso hamil ngono, terus uwis.

Berarti emang direncanake ?

He.e.

Berapa bulan jarake hamil karo nikah?

Enem po yo.

Enem bulan?

He.e.

Lho nikahe kapan e mbak?

Agustus.

Agustus, berarti wis satu setahunan yo.

Kenale wis suwi?

Wis, lima tahunan hehe.

Lima tahun?

Ho.o hehe.

Temen iki, temen dolan ngono opo temen

Informan rutin periksa

W1/Dahlia: 29

Periksa dengan suami

W1/Dahlia: 31

Informan ingin suami

menemani periksa

kehamilan

W1/Dahlia: 33

Semangat saat suami

mendampingi periksa

W1/Dahlia: 36-38

Informan ingin suami

menemani periksa

kehamilan

W1/Dahlia: 41-42

Informan merasa jelek

dan malas

W1/Dahlia: 50-53

Tidak suka badan

menjadi gemuk tapi

bahagia telah hamil

W1/Dahlia: 59-60

Page 52: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

194

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

sekolah?

Yo ora. Kaceke adoh kok.

Dijodohke?

Ora.

Kenal dewe?

He.e.

Jodo yo mbak sopo sing ngerti hehe. Nek iki

tinggale nang ngone sopo mbak?

Ndono-ndene.

Ndono-ndene?

Ho.o kadang neng kono kadang yo neng kene

Emang iki, keputusan bareng ngono?

He.e wong durung iso ngawe omah dewe. Masih

ikut orangtua.

Biasane pengaturane piye?

Yo ra mesti sih, gari mood hehe

Nek pas pengen?

Ho.o

Lha iki omahe mbak Dahlia opo.?

Ho.o omahe bapak.

Hehe. Berapa bulan mbak?

34 minggu.

Jadi berapa.?

Nak kehamilane tho?

He.e.

Lapan bulanan lebih dua minggu.

Persiapane opo iki sing ngo melahirkan iki?

Yo baju-baju, perlengkapan bayi bedak terus

persipan mental hehe. Pertama uang hehe, sik

tempat kamar.

Nek pemeriksaan rutin ya, sebulan dua kali?

He.e

Nek koyo persiapan opo, diajak ngobrol, opa

opo ngono dielus-elus bayine?

USG

USG?

Ho.o terus didengarkan detak jantunge kan

lewat opo ngono lho mbak sing roto dorong

ngono kae, terus opo yo.,yo gor ngono kui.

Piye rasane biyen?

Yo seneng kan nek pertama wis krungu detak

jantunge pengalaman pertama nang jero weteng

kok wis ono janine trus ketok bentuk opo..

Bayine.

Ho.o bayi tulang-tulange kae warnane nek di

USG kan wis ketok.

Tidak dijodohkan

orangtua

W1/Dahlia: 78

Informan belum tinggal

menetap

W1/Dahlia: 85

Tinggal dengan orangtua

W1/Dahlia: 87-88

Persiapan melahirkan

W1/Dahlia: 102-104

Informan senang

mendengar detak jantung

bayi

W1/Dahlia: 115-117

Page 53: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

195

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Cowok opo cewek?

Rung ketok e.

Durung ketok?

Pertama ki umur enem bulan cewek tapi sik

wingi ki ketutupan paha, ragelem.

Isin hehe

Ho.o sing lapan bulan.

Isih isin bayine hehe.

He.e.

Priksane yo nang bidan juga opo nang

puskesmas?

Nak USG wingi nang dokter pak Kasirun.

Nek kegiatan keseharian ngono opo mbak

biasane?

Paling nek isuk jalan-jalan, terus nganu yo

ngepel ngono kae lho mbak nganu posisine apik,

nyuci, asah-asah, enek jongkok-jongkoke.

Ono perubahan ora yen sadurunge karo

sauwise hamil?

Yo okeh banget hehe.

Hehe opo kui mbak?

Opo yo perubahane ki..

Kegiatan lah, kegiatan opo sing berubah?

He.e saiki yo rodo dikurangi soale angel to

dinggo bergerak soale wetenge wis gede banget.

Nanging kan biyen kerjo neng pabrik saiki wis

ora, paling gor nang ngomah gor ngopo, nyapu-

nyapu sik ringan-ringan.

Biyen kerjo to? Iki cuti posisine?

Metu, saiki wis metu.

Metu? Lha ngopo?

Lha nek cuti kan mesake mbak umur sebulan

setengah wis ditinggal, paling tiga bulan cutine.

Posisi umur wolong sasi kan nganu cuti berarti

yo satu ki wis setelah karo arep melahirkan.

Berarti iki beyen pas berenti kerjo ki umur

delapan bulan?

Umur delapan.

Delapan bulan?

He.e lagi wingi.

O lagi wae.

Ho.o lapan bulan terus njaluk metu resign.

Emang permintaane mbak Dahlia opo suami

apa keluarga?

Yo kabeh wis dipertimbangke ho.o hehe.

Tapi mbak Dahlia ora keberatan le kerjo

Persiapan melahirkan

W1/Dahlia: 135-137

Mengurangi aktivitas

W1/Dahlia: 144-148

Berhenti bekerja

W1/Dahlia: 150

Mengutamakan bayi

W1/Dahlia: 152-155

Informan berhenti

bekerja

W1/Dahlia: 162

Keinginan bersama

keluar dari kerja

Page 54: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

196

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

keluar? Yo ora wektunya, mlebune yo gampang nek wis

suwe nang kono.

Enak kerjo opo ora mbak?

Yo penak kerjo si tapi yo nek ora.. hehe

Ngeboti bayine yo?

He.e

Anak pertama ngono ya?

Ho.o

Sok anu ora, yo istilahe nek pas kumpul karo

konco ngomongke masalah hamil ngono,

kehamilan?

Maksude?

Pas kerjo ngono kadang-kadang kumpul

istirahat sok ngobrol-ngobrol ora?

Yo kadang tukar pengalaman, yo wis tambah

kepiye anu baye’e kenceng ora, berat badane

mundak piro, doyan susu ora ngono hehe. Yo gor

ngono-ngono kui.

Biasane opo sing mbak Dahlia pikirke pas

tukar pikiran ngono kui?

Yo seneng, berarti kan antara satu sama lain ki

ora akeh perbedaan emang rata-rata wong

hamil ki sing dirasakke yo ngono kui.

Tapi nek perubahan fisik ki ora ngaruh nang

ngon liyane to mbak?

He.e

Nek dukungan keluarga kiro-kiro opo mbak?

Dukungane..

Dukungan keluarga secara mental opo

mungkin dikek’i wejangan opo ra entuk

ngopo.?

Yo paling ora okeh maemi es sing manis-manis

tapi kan nek gede nang njero mesakake wis

opo.,sumpek ngono kae lho coro bayi angel

gerak.

Sopo le ngandani?

Yo sopo., mamak koyo wong-wong tuo.

Hehe perhatian yo.

He.e tapi nek bidan yo oleh-oleh wae asalkan

ora okeh-okeh.

Tapi suka dilarang-larang misal ora entuk

ngerjake opo ngono?

Yo ora, biasa mbak.

Nek mertua, mertua sok iku ora, ngekek’i

wejangan opo?

W1/Dahlia: 165

Lebih senang bekerja

W1/Dahlia: 171

Bertukar pengalaman

tentang kehamilan

W1/Dahlia: 182-184

Bahagia saat berkumpul

dengan teman

W1/Dahlia: 188-190

Keluarga memberi

nasehat

W1/Dahlia: 199-202

Dukungan keluarga

W1/Dahlia: 204

Page 55: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

197

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

Yo ora si paling yo biasa wae hehe.

Sok iku mbak, dolan-dolan neng ngonne

tonggone?

He.e

Biasane karo tonggone sok ngomongke opo?

Yo paling ngosip hehe.

Hehe.

Yo mung paling nyritake nek kono ki le hamil

opo yo.,besar banget ngono lho wetenge, gek

lemu banget, mengko kadang ono sik ngomongke

ho.o kae sing meteng yo meng-mengan ngono-

ngono kui.

Biasane opo sing mbak Dahlia rasakke pas

ngobrol sing ngono kui?

Yo seneng kan..

Ngopo kok seneng?

Yo iso mbedak-mbedakke, iso bertukar pikiran

nek hamil ora entuk mangan iki, mangan iki tapi

yo kabeh ki nek seko wong tuo kan kan nek bidan

yo ora nyaranke paling sing ora oleh gur minum

jamu, terus sik alkohol-alkohol.

E nek biasane kan sok ono mitoni ya?

He.e

Wis mitoni mbak?

Uwis.

Iku emang permintaan mbak Dahlia opo

keluarga?

Yo keluarga, kan wis adat ibarate wis di khas

daerahe.

Tapi emang yo mbak Dahlia ora keberatan?

Ora.

Lha ngopo ora keberatan?

Kan piye yo, sik wong mbiyen kan ibarate wis

ngalami yo awake dewe kan sing lagi ngalami,

lagi arep mulai yo coro piye yo., manut ngono

lah.

Manut.

Aturan wong mbiyen hehe.

Hehe.

Menghormati he.e.

Ora dike’i, ora diweden-wedeni ra mitoni

ngene ora?

Ora, he.e.

O.,nek ngidam, ngidame opo mbak?

Ngidame opo yo?

Saiki isih ngidam?

Informan senang saat

kumpul dengan tetangga

W1/Dahlia: 227, 229-233

Melakukan adat budaya

daerah

W1/Dahlia: 240-241

Pengaruh budaya

W1/Dahlia: 245-248,

250, 252

Informan menghormati

adat

W1/Dahlia: 252

Page 56: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

198

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

Ora sih, saiki opo-opo wis doyan.

Umur piro mbiyen ngidame?

Empat bulan nganti limang sasi lah naan.

Makanan?

He.e senenge mek buah sing kecut-kecut hehe.

Hehe ibu hamil emang biasane ngono ya?

He.e

O. lha biasane nek pengen opo ngono sik

nyediake opo sing nganu sopo mbak, sing

ngolek-ngolekke ngono?

Yo kabeh, kadang mamak, kadang yo nek tuku

paling gampang sih aku ngon buah ngono.

Ndisik kan kerjo dadi yo sok ngon jajanan ono.

Nek suami sok ngolek-ngolekke ngono?

He.e paling sok ngopekke degan hehe rujak.

Nek kadang wong tuo sok yo ngandan-

ngandani ra entuk mateni ulo opo yo., yo

koyo-koyo ngono kui, nek mbak Dahlia

kepiye?

Yo percoyo ra percoyo kan orangtua ki kudu

dihormati daripada mengko rapenak ati po piye

yo wis mending ra ono salahe iyo ngono hehe

dituruti.

Tapi bukan karena iku wedi tenanan ndak?

Ndak.

Iki pernikahane udah satu tahun ya? Suka

dukane selama menikah ki opo mbak?

Banyak sekali hehe. Kadang ngon ekonomi,

kadang yo bedo pendapat, kadang yo., opo yo.,

yo paling ra ngon pekerjaan kadang sok kon

pengen leren ngono gek ora oleh, entuk kerjo

abot-abot kan yo wong meteng pertama to mbak

gek lemes wingi e pas ngidam ra doyan maem.

Sing ra entukke leren?

Maksute aku kan karepe rak leren terus suamine

ki kon leren tapi akune isih.,hehe

O karepe isih pengen kerjo yo?

He.e

Mesakke ngono yo?

He.e

Pas dilarang-larang ngono kui piye mbak

Dahlia?

Yo jane pengen tapi yo piye yo.,kebutuhan yo

pengen nyobo lah tekan umur wolong sasi nek

wis rampung yo jek leren. Gek ditahan-tahan yo

betah hehe.

Informan ngidam

W1/Dahlia: 263

Dukungan keluarga

W1/Dahlia: 269-71

Dukungan suami

W1/Dahlia: 273

Percaya mitos untuk

menghormati orangtua

W1/Dahlia: 278-281

Informan senang karena

menikah

W1/Dahlia: 286-291

Bekerja memenuhi

kebutuhan

W1/Dahlia: 301-304

Page 57: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

199

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Hehe. Kebutuhan materi opo kebutuhan.,

kebutuhan opo yo, kebutuhan batin ngono?

Ho.o yo materi yo batin kan nek kerjo neng

pabrik akeh koncone, seneng, gayeng gek nok

materi ki ngak terlalu banget tapi gor golke

kesenengan amor konco-konco.

Mbiyen sing mutuske nikah iku mase opo

keputusan bersama ngono?

Bareng.

Bareng? Ono iku nggak koyo orangtua tidak

setuju ?

Ora.

Podho kenal apik yo?

He.e

Alasane..

Mek tonggo kok mbak hehe.

Mek tonggo hehe. Alasane nikah opo e mbak?

Yo gek pengen opo yo., menjalin keluarga, terus

nek seandene wis nikah wis rampung ibarate wis

ra kepikiran wah aku nikah kapan yo, tinggal

golek kebutuhan hidupe to.

Jarake pirang taun to mbak?

Jarake karo bojoku?

He.e

Piro yo., limo mbok’an mbak.

Limo? lumayan no ngemong hehe.

Ngemong tapi yo podho wae hehe. Malah koyo

konco.

O iyo malah enak to?

He.e

Nek mbak Dahlia masalah penghasilan ngono,

penghasilan suami kiro-kiro cukup ora mbak

dinggo kebutuhan sehari-hari?

Yo nek nuruti cukup ki kurang mbak tapi kan

sepinter-pintere wong wedok ngatur ekonomi to

ngono kui tapi yo kudu dicukup-cukupke hehe.

Diterimak-terimakke ngono yo?

He.e. saiki ra kerjo dadi yo opo-opo suami dadi

yo carane ki piye ngolah keuangan ki cukup.

Kroso banget ora rasane?

Yo ho.o bedo nang ngomah sepi gek ngopo yo

mbak, tura-turu hehe.

Ho.o yo raono kegiatan koyo mbiyen.

Paling kegiatan yo ming nyapu, ngumbahi.

Ora dolan-dolan wae mbak?

Dolan yah eneki yo do rung.. hehe

Informan senang bersama

teman

W1/Dahlia: 307-310

Informan ingin memiliki

keluarga sendiri

W1/Dahlia: 322-325

Eksistensi pertemanan

dalam pernikahan

W1/Dahlia: 331-332

Informan merasa harus

merasa cukup

W1/Dahlia: 338-340

Kegiatan informan di

rumah

W1/Dahlia: 348

Page 58: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

200

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

Gek tonggone adoh yo hehe.

He.e ra tonggo-tonggone yo gor ngene ki

Hehe. Biasane sok kumpulan ngono ora to

mbak kene ki, kayo arisan opo, opo ngono

kui?

Ho.o pemuda tapi aku wis ora melu wis kesel.

Hehe.

Muda-mudi

Biasane nek mbak Dahlia luwih seneng nang

ngomah opo kumpul-kumpul karo tonggo

ngono?

Yo kumpul-kumpul mengko kadang crito-crito

ngono kui. Tapi okeh le turu hehe.

Hehe. Bawaan bayi mungkin yo?

He.e

Nek iki selama menikah sampai saiki kiro-iki

ono sik kurang ora?

Opo yo., ora lah mbak. Kurang karo lebihe kan

iso dilebihe kan iso dicukupi wong loro kan

seandene kurang sing siji iso nutupi

kekurangane. Walaupun isih kurang banget tapi

yo wis ngono wae hehe.

Nek misal rumah tangga ono masalah,

orangtua opo mertua sok turut campur ora

mbak, urusan rumah tanggane?

Ora.

Luwih enak ngene iki mbak, dadi wong tuo

ora nyampur ngono opo.?

Yo luwih enak dewe si kan yo awake dewe iso

bertanggung jawab karo masalah kui, mikirke

nek engko masalah ngene iki carane ngene iki,

iso berpikir mandiri.

Tapi nek mbak Dahlia penegene owah

dewekan opo ngene kiyi.?

Yo pengene yo omah dewekan kebutuhane luweh

ringan mbak. Nek seandene masak cukup wong

loro, terus opo yo., kerjaan ki ora kabeh

dilakoni, mung sakpenake mengko gari ngopo

lah ngopo, nyuci yo ora kabeh, pekerjaan pokoke

ora terlalu berat lah mbak yo walaupun neng

ngon ekonomi ki okeh tapi yo luwih ringan nek

omah dewe. Nyamane yo nyaman ngomah dewe.

Hehe. Intine iki mbak Dahlia puas ora

nikahan karo iki satu tahun iki?

Yo berusaha dipuaske yo walaupun isih kurang

opo ngono kan yo manusiawi nek kurang mesti

Lebih senang kumpul

bersama tetangga

W1/Dahlia: 362-363

Informan menerima

suami apa adanya

W1/Dahlia: 368-372

Informan lebih senang

jika punya rumah sendiri

W1/Dahlia: 379-382

Ingin punya rumah

sendiri agar kebutuhan

lebih ringan

W1/Dahlia: 385-386

Informan merasa harus

bersyukur

Page 59: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

201

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

tapi yo kepiye carane digawe seneng, bersyukur.

Berarti syukur yo intine yo.

He.e

Opo wae berarti disyukuri mbak yo?

Yo wis bersyukur wis opo yo., berarti kan yo nek

iso koyo direncana ngono lho mbak nikah umur

semene, terus yo walaupun ora untuk sing

sempurna banget tapi wis iso ngemong ngono,

iso ngelingke nek salah opo nek iki elek, wis ora

suwi yo dikaruniai anak ngono kui, yo lumayan

lah syukur hehe kae ek pengene muluk-muluk

banget ora si .

Nek materi yo wis cukup yo mbak yo ?

He.e

Nek diluwihi yo alhamdulillah nek ora yo..

Ho.o hehe. Sik penting ki opo-opo bersyukur

mengko rak wis seneng walaupun kurange hehe.

Nek nuruti kurang nak yo ra ono entekke to

mbak?

Iyo si bener. Sementara iki ndisik mbak. Iki

mengko nek misal ono sik kurang entuk yo

mengko ngobrol meneh?

He.e.

Makasih yo mbak.

W1/Dahlia: 395-397

Informan bersyukur

untuk pernikahan dan

anak

W1/Dahlia: 401-408

Informan merasa harus

bersyukur

W1/Dahlia: 412-415

+

Page 60: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

202

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : Pertama

Tanggal Wawancara : 29 Agustus 2014

Waktu : Siang

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi kehamilan, hubungan

dengan keluarga

Wawancara Ke- : 4 (empat)

Kode Wawancara : W4

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

Mbak iki isih neruske wingi.

O.

Berarti iki wis berapa bulan mbak? Delapan..

Saiki wis sembilan

Wis sembilan? O.

Ono sembilan.

HPLe kapan iki engko?

18 september

18 September?

He.e

Wis perikso dokter?

Wis wingi.

Wingi. Piye hasile?

Yo apik, posisine wis nang ngisor kepala gek yo

wis ngono kui je nggean.

O, di USG ora?

Ho.o aku USG.

Hasile piye?

Yo apik, piye yo re arek jelaske, doktere muni

apik ngono, hehe.

O hehe.

Posisi wis masuk pinggang.

Um wis anu yo, posisine wis apik normal.

Ho.o.

Lha iki cewek opo cowok sidone? Hehe

Nek perkiraane cewek hehe.

O lha pingine?

Page 61: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

203

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73.

Pingine sak-sake mbak hehe

Hehe, lha ngopor?

Yo ra ngopo-ngopo, lagi anak pertama.

O ngono. Nek suami pengene opo?

Podho wae.

Manut. Saietuke. Ngih. Hehe Bar USG wingi

piye mbak perasaane?

Yoh..

Bar ngerti posisine wis tepat..

Lego hehe.

Lha ngopo kok lego?

Lha wingi urung, urung neng ngisor terus kon

ngakehi le njengking ngono kui njik wis anu, wis

mapan.

O. Padahal., ho.o

Ngih hehe, lha iki isih kon njengking-

njengking ora?

Ora.

Berarti wis ora nganu..

Lha iyo wis ora banget le nganu, njengking tapi

wis mapan dhewe.

Em ngono, enak yo hehe

Hehe.

Sok kroso piye ngono perute?

Obah-obah mbak, kenceng-kenceng terus hehe.

Hehe kenceng-kenceng.

He.e le obah rosa.

Um, piye nek ngono kui?

Yo ra piye-piye, kan berarti sehat nek anu, kerep

le obah ngono.

Um kerap obah. Piye perasaane pas nek

krosone obah kroso kenceng? Nek kadang nek kenceng banget yo rodo lara,

rodo ketendang. Pindah kono ae mbak.

Piye perasaane pas koyo opo, kenceng-kenceng

rosone?

Yo piye yo, kadang sok seneng, sok kelaran yoan

nek kenceng banget sing nendang kan nganu tho

nendange opo, nyendal ngono, kadang yo sok

lara.

Lara tapi seneng?

He.e seneng lah mbak maksute kan yo rosa.

Rosa, sehat ngono?

He.em.

O hehe. Nek iki pas hamil sok iki ora, kan

Informan tidak

mempermasalahkan

jenis kelamin bayi

W4/Dahlia: 28, 30

Perasaan lega

mengetahui bayi sudah

di posisinya

W4/Dahlia: 37, 39-41

Merasa keadaan bayi

sehat

W4/Dahlia: 57-58

Informan senang ada

gerakan di perut

W4/Dahlia: 65-68

Informan senang anak

kuat

W4/Dahlia: 70

Page 62: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

204

74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

kadang wong lanang ngelus wetenege ngono?

Yo ho.o, sok anu sok ngelus-elus, kadang sok

obah-obah ngono.

Didhemok ngono?

He.em.

Piye perasaane koyo ngono kui?

Yo piye, yo ra piye-piye, yo seneng hehe.

Hehe, lha ngopo?

Ngopo yo, yo seneng lah.

Suamine iso perhatian ngono yo?

Ho.o.

Hehe. Sok komentar opo nek pas ngono kui,

didhemok obah ngono kui suamine sok

ngomong opo ngono ra?

Yo mik biasa wae hehe, ngrasak-rasakke hehe.

Iki sesuk kiro-kiro normal opo sesar mbak?

Yo mugo-mugo wae normal mbak nek pingine yo

normal soale yo pemulihane cepet tho nek normal

daripada sesar kan lara kebanyakan le do

ngomong luwih lara nek sesar ketimbang normal.

Ngono paling ra nganti seminggu paling wis iso

mlaku-mlaku.

Tapi nek menurut dokter normal ya?

He.e

Dike’i saran opo ngono karo doktere ben lair

normal?

Yo okeh le jalan-jalan nek pagi bangun tidur

ngono kae. Yo wis wegah sing njongkok-njongkok.

Tapi dilakoke ora iki?

Kadang-kadang nek pagi yo sok-sok nek gelem

goran hehe.

Tergantung mood?

Ho.o tergantung mood.

Tapi nek mbak Dahlia sendiri koyo ngoro

luwih sensitif ora pas hamil iki?

Ho.o. bawaane saiki luwih tambah malesan. Hehe

Um males.

Soale kan abot tho mbak wis gedhe banget dek

arek ngadhek we wis rekoso.

Tapi nganu ora, koyo ganggu kegiatan ngono

ora iki ?

Yo ora lah, kan wis tanggung jawabe, niat.

Merasa terbebani ora?

Ora.

Ora, o. Nek suami opo bapak ibu piye ke iki

ora, piye yo, nglarang-ngalarang opo iku.?

Suami suka mengelus

perut

W4/Dahlia: 75-76

Senang suami

mengelus perut

W4/Dahlia: 80

Ingin melahirkan

normal

W4/Dahlia: 90-95

Informan melakukan

anjuran bidan/dokter

W4/Dahlia: 103-104

Informan merasa

malas

W4/Dahlia: 109

Perubahan fisik

mempengaruhi

aktivitas

W4/Dahlia: 111-112

Informan ingin hamil

W4/Dahlia: 115

Page 63: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

205

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

Ngak. Yo gor biasa sik penting ra kerjo sik

ngangkati sing abot-abot, sik ngopo, gor hal

biasa masak, nyuci, nyapu ngono yo rapopo.

O tetep iki, tetep kegiatan. Harian.

Ho.o kan luwih apik okeh gerake tho mbak

daripada tura-turu.

O gitu. Nek mbak Dahlia duwe sodara ora?

Mbak.

Mbak o., kaceke adoh ora?

Piro yo? Lima taon pa enam taon, 86 sama 91

berarti li ayo, Lima 5 taon.

Cerak ora karo mbake?

Yo cerak.

Biasane sok ngobrol ora masalah iki hamil?

Ho.o tapi saiki kan arang soale kerep lembur tho

mbak paling tekan ngomah wis turu.

Kerja juga tho? hehe

He.e kerja neng BH yoan.

O BH. Mbake wis duwe putro juga?

Uwis lha iki.

O wis gedhi.

Piro, lapan taon.

Berarti nek cari info kehamilan biasane karo

sopo?

Yo paling browsing-browsing, nek ora yo takon

nang bidan keluhan kepiye-kepiye, terus sharing

karo koco-konco sik podho-podho sik hamil,

kadang yo sik wis tau ngalami.

O lha ngopo kok cari’e malah ini..

Yo kan pingin ngerti wae nek ngene ki kepiye.

Bar ngerti ngono kui piye biasane, rasane

kepiye?

Ya..

Opo sing dipikirke ki opo ngono?

Yo luwih tenang kan berarti yo rata-rata ibu

hamil ki ngono kui.

Nek tekon-tekon karo tonggo yo nganu ora.,

hamil opo masalah opo ngono?

Yo kadang-kadang nek sok do ngumpul ngono

hehe.

Hehe biasane piye?

Yo piye yo, yo gor sekedar engko nek ngene ki

piye, sesuk nganu opo, nganu gek kenceng ora

nek nendang-nendang ngono terus berate biyen

piro mundake, mung gor ngono kui mbak hehe.

Tapi nganu yo, yo iso dinggo bahan dinggo

Dukungan keluarga

W4/Dahlia: 120-122

Melakukan banyak

aktivitas

W4/Dahlia: 124-125

Informan memiliki 1

saudara

W4/Dahlia: 127, 129-

130

Informan dekat

dengan sodara

W4/Dahlia: 134-135

Informan mencari

informasi kehamilan

W4/Dahlia: 144-147

informan tenang

dengan informasi yang

diperoleh

W4/Dahlia: 154-155

Page 64: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

206

166.

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

dhewe.

Ho.o

Soale kan ada juga kadang-kadang menurut

uwong kok ketoke ra masuk akal.

Ho.o, yo emang tiap orang hamil ki bedo-bedo

sing dirasakke ngono lho, ora kabeh podho,

kadang ono sing ngene sing kono ora.

O, tapi dadi beban ora cari info dapat info

kayak gitu?

Ngak, yo malah iso leluasa kan iso ngerti

pengalaman uwong ki bedo-bedo ngono.

Persiapane iki opo wae mbak wisan?

Yo baju-baju bayi terus opo yo persiapanne? Yo

gor kui.

Tekon-tekon ngono?

Ho.o

Nek persiapan koyo doa opo, opo surat-surat,

kadang-kadang kan kayak gitu tho?

Ngak lah paling gor sholat disregepi, beribadah

Lha ngopo?

Yo minta kelancaran wae hehe. Minta kelancaran

ora..

Iki kan wis arep melahirkan, perasaane piye

mbak?

Perasaane galau hehe.

Hehe galau, ngopo kok galau?

Yo piye yo, kan urung pernah ngalami tho mbak

gek yo rasane kepiye, sesukke piye, terus yo asline

selak penasaran wae pengen gek ketemu adik

kecil hehe.

Pengen cepet lair ngono yo?

Ho.o pengen cepet lair hehe. Koyone gek lego ben

ning njobo wisan.

Wis lego hehe.

Saiki sumpek kae lho mbak, turu we kadang sok

angil kae o paling mak ler njuk tangi, koyo ngek

obah dadi pengen gek nang njobo kan koyoke

penak hehe.

Bebas.

Ho.o

Hehe.

Dadi..

Ono sing dikhawatirke mengko lair piye

ngono?

Yo mugo-mugo wae ra eneng opo-opo.

O ra eneng kekhawatiran

Merasa leluasa

mengetahui

pengalaman orang lain

W4/Dahlia: 175-176

Banyak beribadah

W4/Dahlia: 184

Doa minta kelancaran

W4/Dahlia: 186-187

Informan cemas

menjelang persalinan

W4/Dahlia: 190

Ingin cepat melihat

bayi

W4/Dahlia: 192-195

Ingin cepat lahir

karena merasa lega

W4/Dahlia: 197-198

Aktivitas terganggu

W4/Dahlia: 200-203

Ingin lahir baik-baik

saja

Page 65: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

207

212.

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

Ndilalah anggere donga hehe

Anggere donga hehe bener. Ben lancar yo. Iki

kan wis berarti sesasi ono yo le ra kerjo?

Hampir, tanggal piro yo? Ho.o 26 terakhir.

Um piye rasane iki ra kerjo biasane kerjo?

Yo bingung kan biasane aktivitas tho saiki nang

ngomah yo gor ngopo paling kesibukan nang ki

ngumbahi, paling cen sok bingung arep ngopo

hehe paling yo mek turu.

Hehe mung turu, iyo yo. Biasane kumpul karo

konco.

He.em

Nek saiki luwih sering nang ngomah kene yo

mbak yo?

Ho.o sok arang metu-metu .

Um lha ngopo kok arang metu?

Yo nek numpak motor kan anu tho mbak kantrok-

kantrok, dalane ngronjal maneh hehe.

Hehe lha wigi pas perikso ki karo sopo?

Aku dhewe yoan .

Perikso dhewe..

Ho.o nang puskesmas.

Rapopo?

Rapopo kan pas lungo nggolek kayu gek ngenteni

selak tutup tekan puskesmas we jam setengah 11

kae ra enek uwong hehe. Malah ora antri aku

hehe

Hehe iyo-iyo nunggu suamine kesuwen.

He.em.

Karo bidan berarti wingi sing perikso yo?

Ho.o e.

Iki suami nang ngendi e mbak?

Nang ngomah kae mau, tapi mboh ning ngendi

mboh lungo mboh ndi. Soale ket wingi rung entuk

le golek kayu mak plencang-plencing wae.

Hehe o ngono. Ono perubahan ora kan iki wis

arep melahirkan dadi tambah piye ngono?

Yo paling opo yo, yo siap-siap lah sewaktu-waktu

nek kroso kan gari mangkat, persiapan.

Persiapan suami, suami siaga ngono?

He.em hehe

Nek iku dukungan moril seko mungkin orang

terdekat opo suami ngono?

Opo yo dukungan? Yo opo yo mbak?

Paling yo kadang-kadang kan sok di opo yo,

ben tenang ngono di..

W4/Dahlia: 210

Banyak beribadah

W4/Dahlia: 212

Bingung karena sudah

tidak bekerja/

perubahan aktivitas

W4/Dahlia: 217-220

Mengurangi aktivitas

di luar rumah dengan

kendaraan

W4/Dahlia: 228-229

Dukungan suami:

suami siaga

W4/Dahlia: 249-250

Page 66: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

208

258.

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

Yo ora terlalu dipikirke sik penting yo okeh-okeh

le donga wae hehe

O berarti suami opo keluargo ora sok ngekei

suk nek ngairke..

Ora lah hehe jalani wae

Hehe jalani wae.

Rasah wedi .

O sopo sing ngandani ngono kui?

Yo kadang nek sok crito-crito karo konco-konco

ngono kui “rasah wedi sing penting jalani wae,

kan setiap manusia wong wedok ki mesti ngalami

dadi yo rapopo ora lara ngono”.

Bar krungu ngono kui piye rasane?

Yo rodo tenang kan piye yo, yo kan kudu dijalani

tho mbak arek’o wedi koyo ngopo mosok arep

diampet hehe.

Hehe arep diampet. Nek karo morotuo ish sok

anu ndono?

Yo kadang-kadang.

Opo morotuone sok ndene?

Enggak, aku sik ndono yo kadang sok dolan

ndono.

Adoh po omahe?

Ora, mek cerak mang menit wis tekan hehe.

Hehe cerak tak daraki adoh. E opo, morotuo

nyiapke opo ngono ora dinggo persiapan

melahirkan iki?

Opo yo?

Opo disiapke opo ngono, dikei opo?

Ora lah persiapane yo paling opo yo, biasa wae

kok mbak ora terlalu mewah-mewah paling mek

kui perlengkapan bayi, karo opo yo, uwis hehe

Nek koyo anukoyo biaya melahirkan?

O yo ho.o nek kui wis pasti hehe

Seko wong tuo opo ngolek dhewe?

Yo ngolek dhewe yo paling bojoku hehe. Nyiapke

tanggung jawabe hehe.

Hehe tanggungjawabe, tapi ono yo?

He.em

Perasaane dadi tenang ra ?

Yo ho.o.

Nek mbak Dahlia cerak ora biasane karo

bapak, ibu, opo mertuo ngono?

Yo cerak.

Seberapa cerakke kiro-kiro?

Yo piye yo..

Tidak terlalu

dipikirkan dan

memperbanyak doa

W4/Dahlia: 258-259

Optimis

W4/Dahlia: 262

Dukungan teman:

nasehat tidah usah

takut

W4/Dahlia: 266-269

Merasa tenang

W4/Dahlia: 271-273

Persiapan

perlengkapan bayi

W4/Dahlia:287-289

Persiapan biaya

persalinan oleh suami

W4/Dahlia: 291, 293-

294

Page 67: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

209

304.

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

Sok terbuka ora biasane sok ngobrolke opo

ngono?

Yo ho.o sih mbak paling ngobrol sik opo hehe

ngomongke tonggo-tonggo hehe gosip.

Hehe berarti sok ngobrol karo morotuo yo.

Tapi apik tho?

Apik he.em. Soale kan isih tonggo isih hehe

dadine ra terlalu gek kepiye

Iki nek lingkungane mbak Dahlia kene ono sik

ngrokok ora?

Yo seharuse ra ono hehe.

Ra ono?

Seharuse tapi yo ono bojoku yo ngrokok yoan tapi

nek..

Suamine ngrokok?

Ho.o tapi nek opo, adoh ngono lho kudune kan

tidak boleh anu opo, cerak-cerak wong sik

ngrokok ngono-ngono polusi-polusi sing hehe

Berarti mbak Dahlia nek iso ngedohi wong

ngrokok?

He.em

Lha ning nek suamine merokok piye ning

cerake ngono?

Yo ngalih, kon ngalih hehe.

Kon ngalih? Hehe

He.e aku sing akon “ngalih kono” hehe.

Tapi ngalih?

Ho.o yo ngo kebaikan kabeh ngo jogo-jogo.

Nek iki persiapan sesuk bayi lair ngono koyo

opo sik dibutuhke bayi ngono wis ono

bayangane ora? Misale sesuk perawatane bayi.

Yo opo paling bedak, minyak.

Persiapan sesuk misal mandi bayi ngono opo..

Ho.o yo paling gor ngono kui barang.

Tekon-tekon karo anu ora wongtuo ora?

Ora.

Nek madike bayi ngono piye ngono?

Yo ora lah mbak belajar dhewe sesuk suwi-suwi

iso dhewe hehe

Hehe belajar dhewe, siap yo dadi ibu?

He.e ra terlalu dipikir lah koyo ngono kui kan

mengko berjalan dhewe hehe,. Pokoke gek metu

gek neng njobo gek gedheke sehat wis seneng

hehe ya terlalu banyak pikir angek sesuk kepiye.

O nek faktor sosial misal tonggo-tonggo ngono

piye mbak? Kan dang-kadang diomongi

Dekat dengan keluarga

W4/Dahlia: 306-307

Mertua baik

W4/Dahlia: 310-311

Menjaga kesehatan

W4/Dahlia: 319-321

Menghindar dari

rokok

W4/Dahlia: 327,329

Menjaga kesehatan

W4/Dahlia: 331

Optimis

W4/Dahlia: 341

Tidak terlalu

memikirkan

W4/Dahlia: 344-345

Ingin cepat lahir

W4/Dahlia: 345-347

Page 68: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

210

350.

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

tonggo-tonggo, dadi omongan tonggo ngono?

Sik kepiye maksude? Tentang hamile iki, ngaruh

ora.?

Ho.o ngaruh ora neng.. Ora, ora lah biasa wong kan kadang sok do

ngono-ngono kae lah hehe ra terlalu dipikirke.

Um nek mungkin sementara iku ndisik mbak,

mengko nek misal ono tambahaan maneh iso

njaluk tulung ngobrol meneh.

Yak, wingi jare opo takon opo hb? Mbake wingi

ndene.

Hpl.

O hpl. O tak kiro hb.

Lha wingi kan iku e wedine nek wis terlanjur

melahirkan hehe.

Ho.o hehe.

Bingunge ning kono kui hehe.

Ho.o cen ra mesti tho mbak paling nek ra maju yo

mundur sok ngono kui ra tepat.

Tapi nek pingine gek cepet-cepet ngono?

Ho.o pingine gek cepet wae hehe

Wis ra sabar.

Ho.o

Nuwun yo mbak.

Yo.

Tidak terpengaruh

tekanan lingkungan:

tidak memikirkan

W4/Dahlia: 354-355

Ingin cepat melahirkan

W4/Dahlia: 370

+

Page 69: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

211

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : Pertama

Tanggal Wawancara : 05 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi profil, hubungan sosial

Wawancara Ke- : 5 (Lima)

Kode Wawancara : W5

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Mbak neruske sik wingi.

Yo

Wingi kan ngomonge kan seneng tho hamil,

kok iso seneng ki ngopo mbak tek’e?

Yo karena opo yo rahmad ngono wis dipercoyo

diwenehi rejeki hehe

O rejeki anak ngono yo?

Ho.o rejeki anak

Nek sing kiro-kiro saiki kok iso seneng ki opo

wae sing marakke seneng?

Yo wis iso duwe keturunan berarti keluargane

wis lengkap, wis duwe opo yo konco ngopo-

ngopo lah seneng kanggo yo sing jelas ki

kanggo pelengkap keluarga.

Nek dibandingke dulu sebleum hamil karo

saiki hamil kiro-kiro luwih seneng biyen opo

saiki mbak?

Yo seneng saiki kan arep tambah keluargane

lengkap.

Biyen pas ngerti pertama hamil perasaane

piye?

Seneng, seneng terus piye yo, yo seneng wae

lah.

Suami piye?

Yo seneng.

Seneng ngono po..?

He.e seneng ra nyongko dinei keturunan.

Koyo eneng sukuran opo ngopo ngono?

Kehamilan sebagai

rahmad

W5/Dahlia: 5-6

Informan senang karena

memiliki anak

W5/Dahlia: 11-14

Informan senang

keluarga sudah lengkap

W5/Dahlia: 18-19

Informan senang

memiliki keturunan

Page 70: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

212

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Ora.

Ora?

Yo mik biasa yo seneng ngono wae rasah

berlebihan hehe.

Nek harapane pas hamil iki opo mbak? Harapane yo mugo-mugo sesuk dadi anak sik

berbakti pada orangtua terus iso neruske opo

yo, yo pokoke iso manut lah karo wong tuo, ora

ngeyel, diwenehi kelancaran rejekine terus opo

yo, yo ngono wae hehe.

Hehe saiki fokuse nang anak yo?

Ho.o.

Ora nggon keluarga. Nek biyen pas cilike

mbak Dahlia piye mbak iso diceritakke ora?

Cilike piye yo? Yo paling sekedar diceritani

uwong hehe

Diceritani piye?

Yo paling gur opo., yo lumayan antheng nang

ngomah ho.o ora dolan nang ngendi-ngendi

paling gur ngopo cilikanku?

Dolan karo mbake opo..?

Yo ho.o paling gur ngono-ngono ora gek dolan

nang ngendi-ngendi adoh-adoh orang paling

gur nang ngomah misal nang ngomah.

Emang ora entuk karo wongtuone?

Yo ora, yo dasare antheng wae ora gek nglidik

koyo cah-cah, kui gur le omong tapi yo mboh

hehe.

Hehe iyo yo. Lha biyen pas sekolahe piye?

Sekolah SD?

He.e

Yo mung gur cerak nek kono tho di Pelem dadi

gur mlaku karo koncone, ora ora ora sah ra

duwe motor biyen hehe yo wis jalan kaki karo

mamak ngetutke ho.o nang pasar yo melu, nang

ngendi-endi yo melu hehe

Cerak banget karo ibue?

He.em

Ket cilik?

Iyo.

Saiki?

Saiki yo ho.o.

Cerak banget yo. Luwih cerak karo bapak

opo karo ibu?

Yo karo mamak paling.

Lha ngopo kok luwih cerak karo ibu?

W5/Dahlia: 27

Informan sejak kecil

anak yang pendiam dan

anak rumahan

W5/Dahlia: 46-48

Informan pendiam &

senang di rumah

W5/Dahlia: 54-56

Informan dekat dengan

ibu

W5/Dahlia: 62-64

Page 71: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

213

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Kan gek bapak yo pekerjaane kayu tho nang

ngomah ngono-ngono kae, mamak kadang nang

pasar kadang nang ngendi-ngendi dadi seneng

diajak nang ngendi-ngendi yo wis dadi yo

seneng hehe.

Seneng yo hehe. Lha biyen bar sekolah

ngopo?

Kerjo aku SMA ki langsung kerjo e aku nang

pabrik ki yoan nang Giwangan terus pindah

nang Bantul yo kerjo. Pirang taun yo? Rong

taun po telung taun.

Lha ngopo kok milih kerjo ra kuliah ngono?

Yo nek pengin yo pengin tapi yo ra duwe biaya

terus pengin kerjo wae lah ngewangi wongtuo

ngono .

Ngewangi wongtuo ngono yo.

He.em.

Nek dibandingke biyen karo sakiki kiro-kiro

luwih seneng biyen opo saiki mbak? Pas isih

cilike ngono dibandingke karo saiki?

Yo nek cah cilik kan urung mikir butuh tho nek

dipikir senenge yo seneng tapi nek saiki yo

luwih seneng kan berkeluarga butuhe arep dadi

wongtuo dadine yo mulai berpikir piye carane

nyenengke karo golek butuh yo diseneng-

senengke wae hehe.

Diseneng-senengke hehe. Nek karo keluarga

liyane cerak ora mbak?

Maksute?

Koyo mbak opo iku karo sodara sepupu...

O cerak, karo lek yo cerak, karo simbah yo

cerak.

Nek biasane seneng pas kumpul karo

keluarga ngopo opo karo konco-konco

mbak? Opo malah seneg nang ngomah wae?

Yo kabeh seneng lah nek keluarga paling nek

ono acara, nek konco kan nek sewaktu-waktu

lagi dho ngumpul yo ngumpul ngono kui, yo

seneng kabeh yo seneng.

Nek konco-koncone piye mbak wonge?

Wong-wonge piye mungkin seko sifateopo

kepribadiane, opo mungkin opo ngono?

Piye yo? Maksute?

Ono sing cerak ora karo koncone?

O yo ono paling konco sekolah, terus konco

kerjo, yo okeh.

Informan senang saat

kecil diajak pergi-pergi

ibu

W5/Dahlia: 75-79

Informan bekerja untuk

membantu ekonomi

keluarga

W5/Dahlia: 87-89

Informan senang karena

sudah berkeluarga &

menjadi ibu

W5/Dahlia: 95-100

Informan dekat dengan

keluarga

W5/Dahlia: 105-106

Informan senang

berkumpul dengan

keluarga dan teman

W5/Dahlia: 110-113

Informan dekat dengan

teman sekolah dan kerja

Page 72: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

214

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Isih sok sarawung ngono ora?

Isih tapi saiki kan adoh tho ora mesti, paling

gur lewat sms, telpon, smsan ngono.

Pas ngopo nek dihubungi?

Yo sewaktu-waktu nek kono selo kan dek’e saiki

isih kerjo terus aku wis ora, paling nek bengi

kerepe.

Nek menurut mbak Dahlia konco ki opo

mbak? Misale opo yo, mungkin iso ngerti

mbak Dahlia, mungkin..

Yo konco ki kadang iso nulungi nek awake

dhewe butuh saling membutuhkan, ngo saling

curhat-curhatan kan ngo ngurangi beban sing

opo yo, sing marai suntuk lah ngono. Yo konco

ngo menghibur diri nek susah ngono-ngono kui.

O lha nek keluarga?

Keluarga yo podho wae tapi kan nek keluarga

kadang luwih penak cerito nang konco kan nek

masalahe nang keluarga mosok awake dhewe

arep cerito karo keluarga hehe kan yo ora yo

gur kondisi ngono.

Berarti luwih cerak karo konco?

He.em

Nek ono masalah juga luwih cerak nang

konco ya?

Yo kadang nek masalahe nang karo bojone yo

paling ngomong karo bojone lha kan mosok yo

arep ngomong karo koncone hehe kan yo ra

apik.

Nek karo suamine koyo terbuka ngono ora,

masalah opo wae ngono?

Ya ho.o, yo emang kudu terbuka supaya cepet

rampung ono masalah.

Suami juga ngono kui yo?

Ho.o.

Nek apa, pola asuhe wongtuo ngono kui,

sikape wongtuo ke mbak Dahlia dari kecil

sampai sekarang ki kro-kiro ngaruh ke mbak

Dahlia ora?

Yo nek ngono kan iso dibilang ho.o iso dibilang

ora kan sing rasakke aku kan mbak dadine sing

iso ndelok kan wong liyo tho malahan jare nek

ngasuh ngene iki yo ho.o cen ho.o ketokke yoan,

nek menurutku yo ho.o.

Keras ora tho?

Ora, ra tau aku rung tau diseneni kok yoan.

W5/Dahlia: 119-120

Teman sebagai

penghibur diri

W5/Dahlia:131-135

Informan lebih senang

cerita masalah dengan

teman

W5/Dahlia: 137-141

Komunikasi yang baik

dengan suami

W5/Dahlia: 146-149

Terbuka dengan suami

W5/Dahlia: 152-153

Orangtua tidak pernah

Page 73: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

215

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Lha ora pernah diseneni ki ngopo e?

Heh?

Nek liyane emang sok diseneni, mbak’e

ngono?

Yo ora maksute kan nek ndelokke wong liyo

ngono lho, nek anak-anak sok do di sengeni

nganti do di kon lungo ngono-ngono kae lho

mbak.

O mungkin saking cerakke po?

Yo mboh ra ngerti, sing ngenah ki kan nglunjak

tho mbak dadi piye carane diomongi apik-apik.

Lha iki kiro-kiro sesuk nek punya anak arep

pola asuhe podho wongtuo biyen opo

mungkin rodho dibedo mbak Dahlia?

Duh aku rung mikir e mbak hehe ben berjalan

wae yo lagi arep dadi wongtuo hehe.

Hehe iyo dadi sesuk sambil jalan yo.

Yo setidakke dijogo ojo nganti keras karo anak

ngono wae.

Lha ngopo kok dijogo?

Yo ben ra ngeyel.

Ben ra ngeyel. Hehe. Soale nganu yo, ndelok

pengalaman liyane ngono?

He.e.

Nek dikerasi ngeyel?

He.e angger dikerasi kan gedhene maksute

berontak ngono.

Iki kiro-kiro wis entuk durung sing

diharapkke dari dulu menikah gitu, pengene

opo ngono ki wis anu durung?

Yo mbuh sithik mulai entuk seko dari pengen

duwe anak yo wis keturutan, rejeki yo boko

sithik, terus yo wis gari melanjutkan butuh karo

ngedekke anak sesuk yo karo berjalan wae lah

mbak rasah muluk-muluk.

O, sok susah ngono ra rasane jalani ngono

kui?

Yo kadang yo susah tapi lha terus gek arep

ngopo tho yo daripada susah yo mbok wis lah

rasah dipikir wae gek dijalani opo enenge

bersyukur hehe..

Bersyukur ya.

Opo sing diolehi.

Ngopo kok percoyo harus bersyukur ngono

tekke ngopo mbak?

Yo kan opo wae nek disyukuri ki piye yo, ra

marah

W5/Dahlia: 166

Keinginan sudah mulai

terwujud

W5/Dahlia: 197-201

Tidak memikirkan

dengan bersyukur

W5/Dahlia: 204-207

Bersyukur

Page 74: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

216

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

421.

terlalu mengecewakan ngono lho. Apane yo

entuk setithik yo alhamdulillah wis iso entuk

daripada wong sing ra duwe ngono-ngono kui .

O gitu. Nek iki saiki kegiatane yoa keh nang

ngomah yo mbak?

Ho.o

Jarang kumpul karo liyane?

Yo paling nek sorene nek yah mene ki kan panas

do leren hehe. Nek sorene kadang yo sok dolan,

dolani anake gek melu ngumpul daripada nang

ngomah ngopo yoan dolan sedelo mengko mulih

meneh.

Penak yo nek kumpul ngono?

Yo ho.o.

Luwih seneng kumpul?

Yo seneng kumpul crito-crito.

Um akeh koncone ngono yo?

He.em.

Nek nang ngomah suntuk ngono?

Yo suntuk kan biasane kerjo ra enek gawean

nang ngomah paling gor nyapu yo gur biasa.

Iyo yo pernah kerjo suwi terus tiba-tiba..

He.e mandhek ki kan bingung tho nang ngomah

rung taune hehe suwi nang ngomah paling gur

turu sedilik terus mangkat, saiki turu ben dino

hehe esukke yo isih ora enek kerjaan paling yo

gur ngopo yo wis, yo dibiasakke agi biasa

paling nek wis lair akeh gawean.

Hehe iyo.

Duwe konco bayi gayeng hehe.

Oiyo si gayeng, gawean duwe anak yo. Wis

mbak sementara iki ndisik, mungkin nek

misal ono tambahan iso ngobrol maneh.

Nuwun yo mbak.

Iyo.

W5/Dahlia: 212-215

Berkumpul tempat

tetangga: tidak ada

pekerjaan di rumah

W5/Dahlia: 221-224

Senang berkumpul

W5/Dahlia: 228

Informan tidak betah di

rumah

W5/Dahlia: 235-237

Pengaruh berkurangnya

kegiatan/tidak bekerja

W5/Dahlia: 238-240

Merasa ramai jika punya

bayi

W5/Dahlia: 242

+

Page 75: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

217

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : Pertama

Tanggal Wawancara : 17 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan dan persiapan

jelang kelahiran

Wawancara Ke- : 10 (sepuluh)

Kode Wawancara : W10

No Cacatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Iki neruske sing wingi mbak isih ono sing..

hehe

Yo.

Piye iki perasaane sithik engkas iki hpl?

Perasaane yo was-was hehe.

Hehe lha kok?

Yo gek piye yo, gelisah kok ora gek ndang urung

enek tanda-tanda gono, selak pengin ngerti.

Lha iki piye suamine iki?

Maksute?

Kan wingi ngomonge HPLe tanggal 18 yo?

Ho.o tapi ki wingi kan bu Kus aku nek prikso ra

mesti tho bu Kus sidane, kadang bu Kus lha nek

adoh milih nang kono kui ngomong “iki HPLe

urung tanggal 18 mbak tanggal 20” ngono

“ngih manut buk” aku yo ngono hehe sak le

metu aku.

Hehe etungane bedo-bedo si yo, tapi iki

makin mundur-mundur iki?

Yo ra piye-piye sih nek lha wong mundure piro

rong dino tho ora nganti suwe biasa wae sing

penting jalani sik watone kroso yo metu hehe

Hehe wis rasah, lha iki rencanane arep piye

iki arep lairke ngendi?

Bidan wae mbak sing cerak.

Bidan, o bidan cerak kene?

Nang rumah sakit ki wedi e hehe

Lha hehe kok wedi?

Informan merasa

was-was

W10/Dahlia: 5

Informan gelisah

belum ada tanda

melahirkan

W10/Dahlia: 7-8

Informan tidak

terlalu terpengaruh

dengan HPL

W10/Dahlia: 20-22

Informan takut

melahirkan di Rumah

Page 76: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

218

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Yo, yo kan kadang nek eneng sing ra sabar gek

ndang-ndang operasi tho nek rumah sakit ki

tindak lanjute, nang bidan kan yo alon-alon sak

ngenteni bayine le metu tho.

Tapi ngak ono pikiran sing piye-piye ngono

tho?

Rak

Kan kadang-kadang kan ibu hamil opo

meneh sik pertama wedine piye.

Ora lah positif wae hehe

Iyo yo.

Postif thinking iso ben metu hehe

Hehe lha iki ono persiapan ora seko bapak

ibueopo suamine?

Persiapan ngon opo mbak?

Mungkin nyiapke sesuk baju dinggo

melahirkan opo opo ngono?

Uwi , uwis cepak-cepak gari mangkat.

O ngono.

Rasane kroso gari digowo gantine bayi karo

gantiku paling gur jarik-jarik, popok ngono.

O seko bapak ibu, wongtu?

Ora yo aku sing nyiapke, persiapan ho.o.

Lha iki wingi kan ono iku ya pernah

ngomong persiapan mental?

Ho.o

Na kiro-kiro opo persiapan mental?

Yo nge persiapan piye yo, ben ra wedi wae

pokoke aku iso ngono kudu iso ngono wis rasah

mikir sing ora-ora.

Wedi, wedi piye?

Yo kan urung tau ngrasakke piye rasane engko

gek piye kudu kepiye kan urung paham urung

taune dadi yo takon-takon gek yo wis lah ngono

kui gek anggere jalani wae sesuk mesti iso

manut intruksi bidan hehe jarene sing wis tau.

Manut intruksi bidan.

He.e.

Lha mang intruksine opo mbak?

Lha kan tahap-tahap tho engko nek ngeden ora

entuk dikepiye-kepiye ngono kui, engko rung

wayahe ra oleh ngono.

Sing ngandani sopo nek ngono kui?

Sik wis tau.

O koncone?

Sik wis tau, ho.o.

Sakit

W10/Dahlia: 27

Takut melahirkan di

Rumah Sakit: takut

dioperasi

W10/Dahlia: 29-32

Optimis

W10/Dahlia: 40

Persiapan mental

W10/Dahlia: 56-58

Persiapan mental:

belum memiliki

pengalaman

melahirkan, mencari

informasi melahirkan

W10/Dahlia: 60-64

Page 77: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

219

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Lha iki kan opo, kadang-kadang sok sakit

tho, nek mbak UT piye sok sakit ora misale

flu?

Yo pernah tapi arang ki, paling gur sok mumet

karo mual, nek flu ora.

Minum obat ora?

Ora.

Lha, lha ngopo?

Yo uwis gur dinengke wae kan ra entuk minum

obat nek hamil kan engko ono opo, dampake nek

bayi dadi ra oleh.

Sing ra ngolehke?

Bidan.

Bidan.

Ho.o nek arek ngombe obat yo kudu ndono

takon seko bidan sing ngenei.

O nek ini untuk jaga kesehatan selama hamil

iki kiro-kiro opo wae sing dilakukan?

Yo makan buah-buah, sayur ngono kui, vitamin

tapi jarang aku hehe soale ora seneng.

Lha rasane?

He.e yo pokokmen nek arek ngombe obat ki

kepiye ngono dadi jarang paling sak gelem sak

eling

Hehe sak elinge karo susu ngono?

Susu yo wis arang ra tau saiki, maune pas sesasi

rong sasi tekan pirang sasi yo aku, patang sasi

aku le ngombe rutin sok bare wis ra seneng

hehe.

Hehe lha ngopo kok ra seneng?

Yo koyo ra enak nek ngombe diampet hehe ho.o

ki nek ngombe karo diampet.

Hehe, ra seneng susu tho?

He.e.

Lha biyen ki kon ngombe susu karo sopo?

Yo dewe mikir dewe kan yo mesakake kan sing

njero kan dijak kerjo barang tho mbak biyen

dadine ndak engko kurang piye kurang gizi po

piye dadine ngombe susu.

O nek iki kan hampir melahirkan iki tho.

Ho.o

Kiro-kiro ono koyo opo, wongtuone opo

suamine jadi tambah perhatian ngono ora?

Yo paling gur sok piye yo, ora ojo nang ngomah

dewe ngono hehe

Lha?

Menjaga kondisi

janin: tidak minum

obat sembarangan

W10/Dahlia: 83-85

Informan berhati-hati

dalam minum obat

W10/Dahlia: 89-90

Informan menjaga

kesehatan

W10/Dahlia: 93-94

Informan menjaga

kesehatan

W10/Dahlia: 110-

113

Harus ada yang

menemani

W10/Dahlia: 118-

Page 78: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

220

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Ono sing ngancani kan sewaktu-waktu tho mbak

ngono kui tiba-tiba dadi yo ra ngerti engko

daripada nek ra duwe konco hehe kroso kan yo

repot

Ho.o brojol dewe mngono yo wedine hehe.

Ho.o.

O iku biasane sopo sing nganu ngono kui?

Kadang wongtuo kadang yo suami ngono.

Tapi nek suami nang ngomah terus saiki?

Yo ho.o diusahake lah.

Diusahake.

He.e nek awan we rapopo tapi nek bengi.

Nek morotuo piye mbak?

Yo piye yo, yo biasa selak pengin ngerti tekan-

tekon wae yoan.

Hehe o iyo yo opo maneh cerak melahirkan

iku yo?

He.e opo meneh petama hehe.

Nek..

Cucu pertama.

Nek mase anu, anak pertama juga?

Ho.o.

O cucu pertama.

Nek aku yo keri dewe anak kedua.

Duwe mas opo adik eh adik?

Adik.

Cewek opo cowok?

Cowok kabeh.

Cowok kabeh.

Loro.

O ngono tinggale nang kono yoan?

Saiki sik siji nang ngomah tapi sing siji nang

ngisor.

O cerak ora karo adik-adike?

Yo cerak, biasa yoan.

Sok ngobrol ngono?

Ho.o

Nek karo mertua?

Yo biasa.

Hehe enak yo.

Soale yo gur wong cerak tho mbak dadi wis

biasa sing menyesuaikan dadi ora angel.

Iyo yo, untunge hehe.

He.e ono enak orane yoan.

Nek biyen pas enome melu iku ora mbak

kegiatan kepemudaan ngono kui?

119

Harus ada yang

menemani: berjaga-

jaga jika lahir

W10/Dahlia: 121-

124

Bayi yang

diharapkan keluarga

suami

W10/Dahlia: 134-

135

Dekat dengan

keluarga suami

W10/Dahlia: 155

Informan mudah

menenyesuaikan diri

dengan keluarga

suami

W10/Dahlia: 161-

162

Page 79: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

221

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Jarang ki mbak lha aku biyen sekolahe kan

ngekos nang Wonosari hehe.

O sekolahe nang Wonosari?

Ho.o aku biyen.

SMA?

SMK terus kerjo ndisik bar sekolah kae yo

sempet ngekos, aku le nang ngomah saplok

duwe bojo guran, arang nang ngomah aku ki

bingung nek nang ngomah kon ngopo saiki hehe

ndisik jarang aku nang ngomah dadi arang aku

melu acara-cara ngono kui.

Iku opo, ngekos SMA kerjo yo ngekos juga

terus mulai kerjo dilaju gitu.

Ho.o mulai nde bojo.

O nde bojo, tapi tinggale tetp ndono-ndene?

Ndono-ndene nang ngendi?

Nang ngomah mertua karo nang kene ngono?

Ho.o saploke nang nikah lho iyo.

Nek saploke hamil?

Hamil yo jarang paling kadang ndono ming

dolan sedino rong dino.

O dadi banyak nang kene.

He.e.

Enak nang kene po?

Yo ho.o si kan memeng nek arek ngopo-ngopo

hehe. Wis po mbak berisik.

Piye ki?

Pateni sik wae

Iyo mbak sing nek misal kegiatan opo yo

koyo kan kadang-kadang ono arisan ngono

kui tho, sok melu ora mbak?

Ora e.

Ora.

Ibu-ibu PKK ngono kae?

Ho.o ibu PKK.

Aku jarang melu.

Jarang melu.

Ora tau aku.

Ora dikon wongtuo?

Ora.

Sakarepe ngono?

He.e

Hehe. iyo yo nek suami juga?

Enggak.

Sakarepe po?

He.e

Informan kos saat

sekolah

W10/Dahlia: 167-

168

Sejak SMK jauh dari

rumah

W10/Dahlia: 172-

177

Informan jarang ke

rumah mertua

W10/Dahlia: 186-

187

Tidak ikut kegiatan

kampung

W10/Dahlia: 204

Page 80: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

222

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

Iki biyen pas cilike tinggale karo sopo mbak?

Aku?

He.e

Karo wongtuo

Ket cilik yo?

Ho.o ket cilik.

Dadi ora nyampur karo simbah ngono ora

mbak?

Ora.

Nek mbake yo...

Ho.o amor.

Lha iki mbake?

Kerja.

Kerja. Hehe jarang anu yo...

Ho.o nek bali wengi terus, nang pabrik.

Tapi yo anu tho, sok ngobrol-ngobrol karo

mbake tho?

Ho.o.

Nek koyo opo, wongtuone opo suamine sok

ngongkon iku mbak, ikut kegiatan nang

deso?

Yo akon tapi saiki yo rung.

Yo mbak neruske sori memorine entek hehe

persiapane kurang iki. Piye mbak mau? Nek

wongtuo iku ngongkon melu ngono yo?

Yo melu karepmu ora karepmu terserah ngono

kui, sakarepe.

Tapi nek morotuo piye?

Morotuo yo biasa arek melu terserah ngono kui

ora kudu melu kan yo isih podo-podo melu

wongtuo kan tho nek rung omah dewe ki yo opo-

opo isih wongtuo sakarepe, nek wis omah dewe

kan yo wis umum tonggo ngono.

O lha iki nek konco-koncone isih sok hubungi

ora mbak?

Isih paling takon kabar-kabar.

Sok diketoni ora kapan melahirkan?

He.e yo takon pengin ngerti yoan kondisine

kepiy-kepiye ngono.

Konco kerjo opo konco sekolah?

Kerjo nek sekolah jarang kontek-kontekan hehe

do duwe dunia dewe-dewe hehe e nek kuliah

karo kerjo kan kadang sok ra nyambung tho

mbak nek anu... opo maneh yo adoh lumayan

Wonosari.

Tempate adoh tho?

Keluarga

membebaskan

berkegiatan didesa

W10/Dahlia: 238-

239, 241-245

Masih berhubungan

dengan teman

W10/Dahlia: 248

Masih berhubungan

dengan teman

W10/Dahlia: 253-

257

Page 81: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

223

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

Ho.o aku kan sekolah nang Wonosari.

O adoh yo ngekos nang kono.

Ho.o paling gur nek ono undangan pernikahan

kae reuni amor opo, ketemu nang kui acara yo

gur ngono-ngono kui.

Tapi mesti melu nek acara ngono kui?

Ho.o diusahake

Dewe opo karo suami?

Yo nek biyen sak urunge duwe bojo yo dewe nek

saiki yo ora hehe.

Karo suami, lha ngopo?

Yo rapopo, opo meneh saiki agek metheng nek

arek lungo-lungo wis saiki wis kepiye ngono tho

ra kepenak dalane barang.

O tapi nek suami sok koyo keberatan ngono

ora?

Yo kadang nek gaweane okeh yo ho.o paling aku

yo sok dewe nek kono sibuk, nek ora yo wis

bareng.

O nek hamile iki piye, podho wae ngono?

Ho.o tapi nek saiki rasah wae lah, abot ndak

ning dalan kroso.

Awake dewe sing ngono kui?

Ho.o

Tapi nek suami ora, ora nglarang-larang.

Ora.

Sering ngobrol karo suami?

Yo sering.

Mase nang ngomah terus yo, kerjo nang

ngomah tho?

Ho.o nang ngomah.

Dadi kerep ketemune. O ya wis mbak kayake

kui ndisik, engko nek ono singkurang mugo-

mugo wis cukup hehe.

Yo.

Nuwun yo mbak.

Yo.

Jarang pergi jauh

karena hamil besar

W10/Dahlia: 270-

272

+

Page 82: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

224

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMK

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 1 (Pertama)

Tanggal Wawancara : 22 Januari 2014

Waktu : 15.

Lokasi Wawancara : Rumah Mertua Subjek

Alamat : Salam, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi pasca kelahiran

Wawancara Ke- : 18 (Delapan Belas)

Kode Wawancara : W18

No Catatan wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Neruske sik wingi mbak

Yo

Biyen piye mbak iso kenal karo suami ki

ceritane kae?

Piye yo lali e aku yoan, yo mek biasa dolan mek

ngerti kono yo wis suwe-suwe kenalan terus

smsan ngono kui guran hehe

Hehe terus pacaran ya?

Ho.o

Berapa taon kui biyen pacarane?

Suwe mbak piro yo sekolah gek 5 paling

Kelas 5 eh 5 taon yo?

5 taon he.e ket SMK kelas 2 nek ra salah kenale

Biyen kok ora langsung nikah wae bar lulus?

Kerjo yo pengen kerjo sik ra cepet nikah golek

duit sik seneng-seneng sik, dolan-dolan sik

hehe

Lha kok iso mutuske nikah iku ngopo biyen?

Yo wis pene suwe terusno yo wongtuone selak

kui yo anak pertama tho rung anu gek selak

pengen nikah wae dicepetke yo wis ngono

Dadi sing anu malah suami e suami keluarga

suami sing ngongkon cepet nikah?

He.em ho.o

Nek keluargane mbak Dahlia dewe piye?

Yo manut, nek pengene yo kerjo sik kepiye tho

seneng sik tur yo isih enom daripada tiwas

sesuk nyesel hehe golek duit sikik intine ben

nggo pengalaman sik

Kenal dengan suami

W18/Dahlia: 13

Tidak ingin cepat menikah

karena ingin bekerja

W18/Dahlia: 15-17

Menikah karena desakan

orangtua suami

W18/Dahlia: 19-21

Keluarga informan ingin

agar informan bekerja dulu

sebelum menikah

W18/Dahlia: 26-29

Page 83: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

225

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Tapi asline piye biyen dikongkon nikah ro

karo sopo, keluargane suami?

Yo ra piye-piye sih karepe yo isih pengen kerjo

kan lagi pirang taon yo petang taon opo telung

taon yo wis yo wis suwe ning rak rung banget

hehe sih kepengenane isih okeh

Berarti isih pengen kerjo yo?

He.em

Tapi bar nikah yo tetep kerjo yo?

Yo ho.o sih kerjo tekane hamil ki trus arep

melahirkan ki terus seren saiki momong hehe

Berarti saiki ra kerjo meneh?

Ora paling sesuk nyambi nang omah wae njahit

opo kek baju batik-batik ngono kui guran

podho wae neng kono buruh neng ngomah yo

buruh mending nang ngomah nyambi momong

Lha ngopo mbak?

Yo pengene ki yo nek duwe anak rak pikirane

ra fokus koyo biyen pas enom ra duwe

tanggungan nang ngomah engko paling

nyambut gawe gek anakku kepiye-kepiye

terfikirkan dadine yo nyambut gawe biyen wis

tau ngrasakke saiki yo sesok nak wis gedhe

Hehe sesuk nek wis gedhe, saiki isih anu yo

wedi ono opo-opo ngono po?

Yo ho.o nuh tergantung mboke tho anakku tur

ASI

ASI? ket awal yo berarti?

Ho.o

Kok ra dikek’i susu sambung eh susu...

Biyen sak urunge metu ASIne kae mung pirang

dino yo mesakke tho mbak rung metu-metu

karepe bidan yo ra entuk sih lha ning yo gek

piye ndisik saiki wis ora

Biyen pas iku pas ora metu susune iku piye

koyo mikir opo ngono ora?

Yo ho.o kuatir tho mosok yo ra metu gek nek

susu mahal tho mbak paling ra seminggu entek

pirang dos hehe yo untunge gek metu gek uwis

entek sak dos cilik kae susu pirang gram

Tapi anu ora khawatir nek misal dikek’i

susu engko ono opo ora khawatir?

Pas biyene?

He.em

Yo kuatir tapi yo alhamdulillah ra eneng opo-

opo ndilalah yo jodo gek ora mencret ora

Ingin tetap bekerja setelah

menikah

W18/Dahlia: 32-35

Tetap bekerja sampai

menjelang melahirkan

W18/Dahlia: 39-40

Ingin bekerja di rumah

setelah melahirkan

W18/Dahlia: 42-45

Informan ingin fokus pada

anak

W18/Dahlia: 47-52

Informan khawatir karena

ASI tidak langsung keluar

W18/Dahlia: 66-68

Awalnya informan khawatir

ketika memberi susu

Page 84: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

226

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

ngono apik terus metu pas kuwi tho pengen

ditukokke meneh iki terus metu yo wis rasah

hehe

Rasah tek’e pengen menyusui opo tek’e abot

regane larang kui?

Yo pengen nyusoni nek susu ASI karo susu

formula kan bedo kekebalan tubuhe luweh apik

nek ASI dadine yo mending ASI wae lah arepo

mboke mangane sak-sake opo kae nak tetep

apik ASI daripada formula jarene bidan hehe

percoyo lah rampung perasaane yo bedho tho

mbak nek ono ikatan batin hehe nek mimik ASI

barang

Wingi pas proses melahirkan piye mbak?

Piye yo teko jam le kroso ki jam bengi 10 bengi

kae tho mbak bali ndono eh mriksakke rung

ngopo-po yo wis metu anune lho air ketubane

tapi kon bali isih suwe mbak dikon bali jam telu

kae telu esuk bengine nganti setengah sepuluh

lair

Setengah sepuluh?

Ho.o yo rasane suwe tapi le nunggoni cepet

jarene nek rasane sing ngrasakke suwe tho kok

koyo piye ra metu-metu ngono kae lah wayahe

ngerti

Opo sing dipikirke pas ngono?

Pikirane piye yo, selak gek ditokke hehe

Lha ngopo?

Lara

Hehe

Tapi nek pas prosese metu ki ra lara ning opo

yo, opone mbak?

Heh?

Sing anune

Ari-ari?

Udu, le ngalarani le golek dalan bayine kui lho

sing ngelarani kui le lara

O

Tapi pas metune ra lara yo ngerti-ngerti mak

brojol hehe

Dadi pas prosese tapi yo lumayan suwi yo?

Yo suwe sih tapi jarene yo cepet ketimbang

wong liyo-liyo ki yo cepet tapi sing ngarasakke

ki yo suwe hehe selak cepet

Suwene ra metu-metu hehe iku berarti

semalaman ra tidur yo?

formula, namun informan

bersyukur tidak terjadi apa-

apa

W18/Dahlia: 74-78

Informan ingin menyusui

karena merasa ASI lebih

baik untuk bayi & ada

ikatan batin

W18/Dahlia: 81-88

Informan merasa proses

persalinan lama

W18/Dahlia: 97-100

Informan ingin bayi cepat

keluar karena merasa sakit

W18/Dahlia: 102, 104

Informan merasa proses

persalinan lama

W18/Dahlia: 117-119

Page 85: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

227

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Ora iso

Ra turu?

Ho.o wong lara ngono kui lara mari lara mari

le arep anu pembukaan kui metu yo ilang kabeh

rasane gur anu kui hehe penyembuhane kui

Lha pas iku pas kroso lara ngono kui mbak

Dahlia ngopo?

Neng ngomah turu

Neng ngomah? malah turu?

Nek maune ra kroso kok koyo wong ngompol

tapi kok ora pesing tho kok soyo suwe nyelok

okeh-okeh terus nyelot suwe nyelot suorone

nyelot nemen kae gek priksakke yo ngono kono

mah kon bali neng perjalanan ki wa yo ngono

kae hehe

Hehe

Akire ra kuat bali ndono meneh terus nganti

esuk ki mau, sewengi ki ra turu piye wong lara

mari sedilit mang menit lara meneh mang menit

turu meneh

Mung turu mung klekaran ngono?

He.em klekaran miring ndono miring ndene

pokoke hehe

Hehe ra nggo mlaku-mlaku opo nggo ngopo?

Ora nggo mlaku ki lara je mbak aku ki mung

turu wae yo bedo-bedo si wong eneng sing ra

gelem turu eneng sing ngono ning nek aku

miring ndono miring ndene

Koyo donga-donga ngono kui ora mbak?

Yo ming opo yo

Opo malah mikir opo ngono kui opo

bayangke pas kelairane piye?

Ra kepikiran opo-opo sih ming gur yoalah yung

ngono kae hehe

Hehe ngeluh-ngeluh ngono kae?

Yo ho.o ngono nek wong kelaran ngono kae ora

gek mikir kepiye-kepiye ora wong koyo tiba-

tiba yo kepiye moro-moro rasane hehe gek metu

Lha neng ngomah kui posisine karo suami

po...

He.em neng ngomah isihan kon bali ndisik nek

wis kiro-kiro kroso ee’ kon bali ndono meneh

yo kesuwen tho mbak gek ra tahan gek wis

ndono wae sisan yo wis ngenteni pembukaan

Ono bapak ibu suami?

He.em Mane yo ro suami terus bapak ibu teko

Informan hanya tidur

karena menahan sakit

W18/Dahlia: 146-149

Ketika proses persalinan

informan hanya mengeluh

sakit dan ingin agar bayinya

cepat keluar

W18/Dahlia: 154-155, 157-

159

Page 86: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

228

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

rodo esuk bar subuh

Pancen mbak Dahlia sing iku pengen

dikancani ngono?

Le ngopo?

Yo pas posisi lara ngono kui pengen

dikancani opo malah pengen dewekan?

Yo nek pengene yo dikancani tapi wis ra

kepikiran watone gek yo cepet ngono hehe

Hehe

He.eh ben ilang rasane

Wedi ora mbak pas ngono?

Nek maune pas agek mikirke yo wedi-wedi

kepiye yo tapi nek wis dilakoni ra wedi wong

dilakoni kudu yo mosok arep diampet hehe

Dadi sak durunge kroso lara kui yo wedine

nek pas larane malah ora yo?

Rasane koyo nek arep ee’ gek lara banget nek

wis ditokke lego tho mbak lha yo gek kui dadine

pengen metu ngono wae hehe

Lha pertama ngerti bayie lair ngono piye

rasane?

Yo seneng lego ngerti koyo penyakite wis ilang

kabeh hehe dadi arep maem maune dadi ra

nafsu ngono kan yo pengaruh kui tho dadi lego

iso ngerti anake lair sehat normal

alhamdulillah

Prosese normal yo?

He.em normal

Anu ora koyo ono masalah ora mbak anu

opo le..

Anu tho?

Kuning opo...

Ora, sehat

Sehat yo, berarti langsung digowo bali?

Langsung balek jam 4 kae langsung kon bali

Piro berate?

Berat badane piro yo kae 34

34?

Ho.o dadine ki he.em sehat ra eneng opo-opo

langsung

Nek iku wingi kae pas opo, berat badane

mundak akeh yo?

He.em seko kae terus meh 1 bulan piro tho? 4

setengah po yo

Padahal biasane?

Ho.o mundake terus sekilo terus setengah kilo

Informan merasa takut

sebelum proses persalinan

W18/Dahlia: 179-181

Informan merasa lega

setelah bayi lahir

W18/Dahlia: 189-193

Page 87: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

229

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

terus saiki enam setengah kok umur empat

bulan ki setengah-setengah po mbak emboh

pokoke hehe

Seneng mbak ki mundak terus?

Seneng nek bayi harus ada perkembangan

paling ora ngono ki wolong gram po piro

Lha biyen pas pertama kali ngerti hamil

tek’e tes sendiri po...

He.em

Po koyo kroso...

Tes sendiri yo pokoke urung, yo ming iseng-

iseng mbak hehe

Iseng-iseng?

Ho.o gek rasane bar maem koyo ra penak tho

opo gek garise kok lara maune yo ra percoyo

terus gowo neng bidan ternyata yo ho.o wis

limang minggu

Berarti hamil anu yo hamil muda yo?

Ho.o

Bar ngono kui piye mbak rasane mbak bar

ngerti seko bidan?

Yo seneng terus susah hehe

Lha ngopo susah? hehe

Susah suah seneng arep maem dadi ra enak kan

barang-barang tho mbak wong ngidam ki opo-

opo dirasakke dadian pas ngerti maune rung

ngerti yo biasa wae cuek wae bar ngerti tapi

kok terus ngelu

Dadi ati-ati yo?

He.e pengen turu wae

Pengen turu wae?

He.em hehe

Lha kerjaan terus piye, yo nganggu?

Yo nganu, dipekso mengko paling yo mengko

nek mual kae langsung mlayu neng toilet ngono

nganti kerjone kae karo gelem-gelem ora yo

sing managere yo ngerti wong lagi hamil yo

koyo ngono kae lah maklumi dadine dinei

gawean sing rodho-rodho anu enteng lah hehe

ra berat banget

Iku pas hamil perta e pas trimester

pertama?

Ho.o kene berlanjut yo wis rodo penak dadi wis

biasa

Kerjaan yo wis biasa yo?

Yo paling pirang sasi wingi 5 bulan palingan

Informan merasa senang

bayinya bertambah berat

W18/Dahlia: 218-219

Informan tahu pertama kali

hamil 5 minggu

W18/Dahlia: 227-230

Informan merasa senang

dan merasa terbebani ketika

mengetahui hamil

W18/Dahlia:235, 237-241

Informan merasa ingin tidur

terus

W18/Dahlia: 243

Informan memaksakan diri

bekerja saat hamil

W18/Dahlia: 247-249

Page 88: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

230

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

305.

Hehe lumayan suwe

Lumayan suwe rasane pengen metu-metuo

mbasan wis penak yo wis ngono kae

Nganti berapa bulan iku sing rasane pengen

metu ngono ki?

Lima po yo yo ho.o kui 5 yoan 5 bulan

Pas berat-berate rasane pengen...

He.em suwe banget le mual angger maem metu,

angger maem metu paling yo mik buah kui mik

sepiro hehe ra mesti

Tapi nek pas mual muntah gitu ditambah

koyo vitamin karo anu yo karo liyane susu

yo?

Ho.o tapi ming pirang sasi ngombe susu 3

bulan

Pas ra betah?

Ra seneng

Rasane ra enak?

Ming dipekso pene ra maeme sego tho biyen

hehe mik susu ro buah

Nek saiki posisine tinggale neng kene opo

neng ngomah nggone wongtuo?

Yo ndono ndene kadang ndene yo paling mik

dolan sedino rong dino pirang dino ngono kui

Nek iki rumah mertua yo?

Ho.o

Wis ket kapan mbak neng kene?

Ndene wingi esok ho.o wingi esuk

Nek biyen pas hamil yo sok ndene?

He.em

Tapijarang yo kerjo? hehe

Nek libur kae

Iyo mbak nek biyen ki pas iku nikah kae lho

kae ki asline ki mbak opo mbak Dahlia sok

kepikiran kan wedi nikahe telat ngono ora?

Ora soale yo konco-konco kan okeh sing telat

ngono kui tapi yo injoh wae kadang yo nek

amor konco ki lali lah koyo ngono ki keinginan

arep ngono-ngono seneng tho curhat ngopo-

ngopo gayeng tapi nek neng ngomah wae gek

koncone wis do rabi kabeh gek nde anak

pengene gek yo ngono kui tapi yo nek amor

konco-konco kono kan okeh-okehe kan ra patek

mikirke kui lah banget kene le mikirke le gawe

nggo seneng, nggo seneng uwis hehe makane

kadang wong pase kadang anu suwe dadi ra

Informan ingin berhenti

bekerja saat awal kehamilan

W18/Dahlia: 261-262

Informan muntah

W18/Dahlia: 267-269

Informan minum susu

karena sering mual muntah

W18/Dahlia: 278-279

Informan tidak takut

terlambat menikah karena

kebanyakan teman

informan tidak menikah

muda

W18/Dahlia: 295-306

Page 89: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

231

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

351.

sido nikah selawenan munggah

Biyen pas awal-awal nikah ki ono koyo

pembagian peran ngono kui ra? kan mbak

Dahlia kan kerjo, suami yo kerjo tho mas

Dedi..

He.em

Nah koyo ono pembagian opo gajine iki

dinggo opo ngono ki?

Enggak

Nek iku pembagian mengko misal mbak

Dahlia kerjo nang ngomah ngresiki omah

opo opo ngono kui...

Enggak hehe yo wong isih melu wongtuo yo

dadi pikirane rung fokus banget koyo nek omah

dewe kan harus opo-opo sing wedok tho mosok

wong lanang hehe resik-resik omah yo ra

mungkin yo biasa wae yo isih koyo wong urung

nde anak nde bojo hehe

Lha iki saiki nde anak ki piye?

Maksute?

Yo kan bedo tho ra koyo ra ono anak..

He.em

Mengko bengi mas Dedi sing melek mbak

Dahlia sing turu opo gantian?

Yo ora sih yo nek melek, melek bareng kan

podho wae sing pokok yo aku sing mimiki hehe

paling sedilit paling mengko nek arep kesel

arep bobok kae yo lagi aku paling mengko sing

ndulangi sing nggendong ngono yo kono

bapake yoan

Karepe kono dewe po mbak Dahlia sing

ngongkon?

Yo kadang kono dewe sing krungu nangis

ngono melu tangi yoan yo wis rasah ngangkon

hehe rasah ngangkon lngsung tangi

Piye mbak perasaane nek iki suami kok

ketok dadi suami siaga ki sigap?

Yo seneng lah mosok yo opo-opo arep dewe rak

yo ra mungkin tho dadi ono sing ngewangi yo

seneng hehe

Dadine pengen diewangi yo?

Ho.o

Tapi ndilalahe kono wis ngerti ngono yo?

He.em

Nek anu opo, biyen pas awal nikah dadi ora

ono perasaan khawatir ora bakal ditompo

Informan merasa tidak ada

perubahan setelah menikah

karena masih tinggal

dengan orangtua

W18/Dahlia: 318-323

Suami informan ikut

membantu merawat bayi

informan

W18/Dahlia: 330-335

Informan merasa senang

suami ikut membantu

merawat bayi informan

W18/Dahlia: 343-345

Page 90: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

232

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

397.

keluargane suami yo?

Ora

Sok kepikiran ora mengko wedine

keluargane mbak Dahlia yo ra iso nompo

mas Dedi ngono?

Yo ora kan podho wae wis suwe tho mbak le

kenal dadine biasa aja mengalir biasa neng

kene biasa wonge neng kono yo biasa

Dadi biasa

Saking suwene hehe wong sering dolan ndono

yoan omong-omongan karo wongtuo juga

dadine wis biasa iso saling menerima opo

meneh nek tonggo ngene hehe iso ngerti

Nek tonggo-tonggo kene wonge piye mbak?

Ya..

Lebih dominan neng kene po neng kono? le

tinggal, tinggale lebih lebih sering neng kene

po neng kono?

Neng kono dadine yo biasa wae wong okeh

konco sekolah sekitar kene yoan mung sak deso

Berati apikan kabeh yo tonggo-tonggone

misal dadi omongan?

Paling dadi omongan sing ngerti tho mbak ora

nek awake dewe langsung ngerti paling nek

ngerti biasa wae lah mbok ben wonga arep

ngomong kepiye yo terserah wong ki yo berhak

menilai tho yoan dadi yo wis

Dadi ra mikir kene arep ngomong opo yo?

Wong aku yo jarang neng ngomah tho ndisik

dadine yo luweh wae hehe

Lha saiki ki?

Saiki yo biasa

Lha iki pas awal-awal nikah kondisi

keluargane piye mbak? dadi mungkin

omahe kepiye opo mungkin masalah

keuangan ngono?

Persiapane aku? yo ho.o sih lumpuk-lumpuk yo

akeh tho blonjone gek ndisik pas mahal-mahale

bahan makanan kae hehe

Susah yo pas awal-awal nikah?

Yo karo lumpuk-lumpuk le kerjo ki hehe nggo

modal nikah

Nek bar nikah ngono ki rasane koyo abot

ngono kui ra?

Yo rasane yo piye yo mbak wingi, yo wis lego

lah ibarate ming gari golek butuh tho wong

Keluarga informan dan

keluarga suami saling

menerima

W18/Dahlia: 361-364

Informan tidak

memperdulikan jika ada

omongan negatif

W18/Dahlia: 374-378

Bekerja untuk modal nikah

W18/Dahlia: 392-393

Merasa lega telah menikah

W18/Dahlia: 396-399

Page 91: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

233

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

443.

lara ra kepikiran rep nikah arep ngono gari

nggolek butuh

Berarti bar nikah yo langsung plong?

Yo biasa wae wong yo dadine wis suwe dadine

wis kebiasaan aku ngene kono yo ngono yo wis

podho-podho mbot gawe dadine hehe suwe

nang ngomah pene bar iku

Tur anu yo podho-podho percoyo yo?

He.em

Anu ngak pernah ngroso bener-bener opo,

ono masalah sing abot ngono kui ra pas

menikah opo pas hamil ngono?

Ora lah soale kan barang masalah kan yo

rasah dipikir jero-jero tho wong mengko yo

piye-kepiye mesti ono dalane hehe dadine yo ra

terlalu berat mikire ki opo-opo rak ndak stres

dewe hehe

Tapi ora iki yo ra mikir masalah ngono kui

Biyen pas iku opo, pas persiapan dinggo

perlengkapan bayi berarti sendiri kui?

Maksute?

Koyo perlengakapan opo, koyo tempat tidur

opo opo ngono dewe yo kabeh dikompliti yo

baju-bajue...

Ho.o

Iku emang sendiri sing anu opo dikongkon

ngono?

Yo aku dewe

Karepe dewe?

He.e dewe nek wongtuo sih karepe kan nek bayi

paling kanggone mung sedelet tho cepete gedhe

kan nganggo sing biyen-biyen nggone sopo

bekas-bekas tapi yo pengene baru lah wong yo

lagi anak pertama hehe pengene sing apik-apik

lucu-lucu ngono, ngono ki pengen seneng-

seneng sipik dandan-dandani hehe

Didandani hehe

Koyo boneka dinggo dolanan hehe

Cewek yo berarti?

He.em

Tapi ora eneng masalah tho mbak bar

melahirkan?

Ora

Ora lara opo rewel ngono ora?

Yo nek rewel mesti biasa cah cilik opo meneh

nek bar imunisasi kae tapi untungno ki

Informan merasa biasa

karena sudah lama kenal

suami & sama-sama bekerja

W18/Dahlia: 401-404

Informan tidak pernah

terlalu memikirkan

masalah

W18/Dahlia: 410-414

Informan ingin melengkapi

perlengkapan bayi karena

anak pertama

W18/Dahlia: 427-433

Informan merasa khawatir

jika bayinya sakit

Page 92: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

234

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

489.

alhamdulillah ora gek lara sitik nangis ngono

ki ke yo bar cumleng tapi meneng wae malahan

kan yo sing kuatir malah hehe sing tuo gek

kepiye-kepiye tapi yo untunge ra gampang

nangis

Untunge penak yo bayie hehe

Hehe ngerti mbok’an hehe

Hehe ngerti kahanane hehe

Susah mbokne hehe

Yo mbak sok krungu-krungu anu ora koyo

opo, kan ono cewek riskantho cewek keno

penyakit koyo kista sok krungu-krungu koyo

ngono?

Ho aku tho?

He.em

Yo krungu sih

Sok keweden ngono kui ora?

Yo ora yo uwong ki nasipe dewe-dewe ono sing

le jogo ono opo piye le jogo sik banget ngono ki

tapi yo iso keno penyakit yo penyakit yo biasa

wae sih nek aku mbak ra terlalu mikirke koyo

ngono ki yo wis ono sing ngatur hehe

Hehe bearati biyen yo ora pernah kepikiran

iku yo?

Rak

Ora masalah susah nde anak ra kepikiran

yo?

Ora, percoyo wae

Percoyo? lha ngopo?

Yo percoyo karo awake dewe nek ora bakal lah

ngono-ngono mikir negatif nyatane yo metu

hehe rasah digawe wedi-wedi banget wong

malah keweden kan yo malah terjadi tho hehe

Iyo hehe. Biyen pas ngerti iku ngerti hamil

seko bidan ki rasane piye mbak deg-degan...

Yo seneng, ho.o deg-degan kepiye ngono isian

koyo percoyo ra percoyo hehe mosok neng

njero kok iso ono ngono kuwi hehe

Langsung ngomong karo liyane ora?

He.em yo wis ngerti lah wong terus aku arep

mangan opo gek ngono yo kui terus do ngerti

wah iyo

Reaksine keluarga piye mbak?

Yo seneng wong dek arep nompo putu opo

meneh kene kan rung tau lagi putu pertama

podho wae

W18/Dahlia: 442-448

Informan merasa setiap

orang memiliki nasib

sendiri-sendiri sehingga

tidak membuat informan

khawatir jika informan sakit

W18/Dahlia: 461-465

Informan selalu berpikir

positif

W18/Dahlia: 471, 473-476

Informan merasa senang

saat mengetahui hamil

W18/Dahlia: 479-481

Page 93: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

235

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

535.

Tapi nek keluarga kene apikan kabeh yo?

He.em soale seneng karo cah cilik opo meneh

cewek tho anake lanang kabeh dadine cewek

seneng banget

Dadi anu yo bapak ibue eh opo mertua

kabeh cerak yo karo mbak Dahlia?

Ho.o

Anak cewek maksute cucu pertama yo?

He.em anak pertama dadi pengen putu

perempuan kui kenyataan hehe

Seneng ki berarti mortuane?

Seneng

Nek mbak Dahlia piye, keluargane ngono

kui?

Yo seneng lah ki yo ono sing nyenengke tho

doan hehe

Gatekan ora perhatian ngono kui?

He.em dadi aku sing jarang diperhatikan

dadine ora kepiye banget nek neng ngomah

kono kan biasa ngopo-ngopo ora terlalu di

ngono ngono ngono neng kene ki kon kudu

maem kon ngene kon ngene dadi kepiye ngono

tho hehe wong ra tau piye anune

Tapi piye rasane?

Yo seneng lah mbak engko nek wong-wong

neng kae eneng sing ngene-ngene kok ora biasa

wae ya alhamdulillah hehe ra terlalu maksa

harus morotuo

Untunge entuk keluarga sing penak hehe ono

perubahan ora mbak bar nikah karo sak

wise nikah?

Perubahan opo?

Yo mungkin dari kurang bebas opo...

Yo ora bojoku ki ra terlalu ngono kui sih sing

penting keno dipercoyo dolan yo dolan, maune

blonjo neng ndi yo neng ndi maksute ora oleh

ndono ndene penak nek wong dipercoyo ki hehe

anggere ra menggunakan kepercayan

Sampai sekarang yo kayak gitu yo?

Ho.o kan angger arek ndono ben wis ngerti

watake hehe

Hehe nek asline pengene piye, dipenging

ngono po?

Yo kan nek wong dingonokke ki koyo piye yo

mbak?

Terkekang yo?

Mertua ingin cucu

perempuan & terwujud

W18/Dahlia: 498-499

Informan senang karena

keluarga & mertua senang

informan hamil

W18/Dahlia: 504-505

Mertua informan perhatian

terhadap informan

W18/Dahlia: 507-512

Informan merasa senang

terhadap perhatian mertua

W18/Dahlia: 514-517

Informan dan suami saling

percaya

W18/Dahlia: 523-527

Page 94: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

236

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

581.

He.em ning yo penak ngono kui ning kadang

kok aku ki koyo malah dicuekke tho nek ngono

kui hehe ning terlalu yo ora sih wong apal tho

karo sifat-sifate dadine yo biasa yo ming koyo

konco sih mbak nek aku ki ra terlalu koyo bojo

ki gek terus hormat banget gek ngono kae

ngene kiyi ora nggo penake wae ngobrol yo

biasa ora gek hormat banget hehe malah engko

kesane wagu hehe

Hehe iyo yo hehe berarti podho wae yo biyen

sak durunge nikah karo sak wise?

He.em. Neng ngomah koyo isih pacaran wae

yoan hehe gandeng saiki wis ono bedane

cilikane hehe

Tapi anu tho koyo ganggu...

Ora malah seneng nggo dolanan hehe sing

ewek-ewekan wong loro hehe

Hehe iyo yo. Nek iki opo, nek saiki kepikiran

arep KB ora?

Urung je mbak aku ki durung pengen soale nek

ndelokke iku kan toto kurang kae ono sing lemu

banget engko nek sing kuru, kuru banget

bingung dewe urung pikiran KB

Tapi pengen nambah meneh yo?

Nambah meneh piye?

Maksute pengen nde anak meneh?

Aduh rung kepikiran aku hehe

Lha ngopo?

Isih kelingan wingi koyo ngono hehe

Larane yo? hehe

Ho.o isih rondhok trauma isih urung ilang hehe

sesok lah isih cilik banget

Hehe mesakke karo bayine...

Ho.o

Opo tek’e...

Mesakke adike yo kan paling ra rong taon lagi

ra mimik ASI gek engko nek kesundulan nak yo

susah kurang marem sik mimik sing jelas yo siji

sipik ben iso fokus le momong le

memperhatikan, le ngurus

Nek wing anu yo ra langsung menyusui yo

dadi?

Ra paling seminggu yo ora ding 5 hari

5 hari?

He.em

Piye pas pertama kali menyusui rasane?

Setelah menikah informan

merasa suami seperti teman

karena mengerti sifat suami

W18/Dahlia: 536-544

Informan merasa seperti

masih pacaran

W18/Dahlia: 547-549

Informan merasa senang

memiliki bayi

W18/Dahlia: 551-552

Belum berpikir untuk KB

karena tidak ingin badan

berubah

W18/Dahlia: 555-558

Informan belum berpikir

untuk menambah anak

W18/Dahlia: 562

Informan trauma dengan

rasa sakit saat persalinan

sehingga belum ingin

tambah anak

W18/Dahlia: 564-567

Informan ingin fokus

mengurus anak

W18/Dahlia: 571-575

Page 95: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

237

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

627.

Lara koyo piye yo koyo arep mens ngono kae

ning mrongkol-mrongkol yo lara banget lah

mbak mane sik metu sik atos sik rung lancar

Anu ora koyo...

Lara banget gek kremenyas nek pertama kan

ilat bayi jare kasar ngono gek lara banget gek

ngasi lecet ndisik yo alah lha tapi isih terpaksa

gek mik lah mosok yo ora jare gek cepet metu

yo tenan ternyata suwe-suwe yo mari dewe,

okeh pengorbanan nek wong wedok ki hehe

ming dilarani yoan

Hehe tapi seneng mbak?

Seneng iso ngrasakke piye yo ibarate nek wong

wedok kan wis sempurna tho mbak nek wis

melahirkan anak ki wis lego ra ketan embuh

sesuk nambah po ora sing kan saiki wis duwe

hehe

Tapi iki nek masalah keuangan kayak gitu

ngak ngak terlalu iki yo dadi fokus utama

yo?

Ora kan isih melu wongtuo podho karo yo

paling engko ngewangi minggu wajib, listrik po

banyu ngono nek pokoke yo kadang nek ono

tuku gentenan

Nek wingi pas melahirkan piye biayane?

Kan nek wong nglairke okeh sik tonggo-tonggo

do tilik engko paling enggo sing gawakke sabun

lumayan hehe ra terlalu banget kadang

keluarga kene nggawakke gulo teh nggo

jagongan duwe yo gotong royong sing penting

Berarti ora terbebani yo wingi pas

melahirkan masalah biaya?

Ora soale piye wong-wong le omong kae

banyak anak banyak rejeki ngono nek nde anak

yo okeh rejekine ngono ki teko dewe hehe ket

wingi we isih okeh sing ngenehi denok dewe we

wis entok pirang atus simbah-simbahe, lik-like

mesti yo tenan hehe sing seneng yo wongtuo

hehe

Lha iyo yo hehe

Kan bayine rung dong hehe

Hehe iyo yo. Nek biyen-biyen sak durunge

melahirkan ora kepikiran ngono kui yo?

Ora durung durung paham lah ngono kui ah yo

biasa wong do ngono paling ra nganti segitu

saiki ngrasakke nang omah ra nyekel duit

Informan merasa sempurna

dan lega karena telah

melahirkan

W18/Dahlia: 594-598

Tetangga menjenguk

informan pasca melahirkan

W18/Dahlia: 607-611

Informan percaya anak

membawa rejeki sehingga

tidak terbebani masalah

keuangan

W18/Dahlia: 614-620

Informan merasa senang

ketika ada orang yang

Page 96: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

238

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

673.

eneng sing ngenehi yo seneng banget hehe

ndisik kan biasa dinei wong golek yoan saiki

bedo

Wingi suwe mbak pas penyembuhan neng

bidan berarti yo?

He.em yo

Dirawat neng bidan ora?

Iyo nek marine ki seminggu rong minggu tapi le

banget le pulih banget ngono lho wis ra kroso

opo-opo arep sesasi kae mbak sesasi agi iso

numpak motor iso mudhun

Iso aktivitas ngono yo?

He.em yo selama iki ki yo iso tapi rak ora

terlalu anu lho isih alon-alon isih ngono-ngono

kui

Khawatir opo mbak?

Khawatir kan jahitan nek agi dijahit mbak

dadine yo karo bidane ora etuk banyak gerak

wedi ndak lepas opo kepiye aku ra dong hehe

sing pasti ngono kui hehe

Berarti sebulan penuh nang ngomah terus?

Ho.o neng ngomah terus aku ngasek jenuh kae

suwi ra dolan-dolan neng tonggo agi umur

karetengah sasi ketoke tak jak dolan-dolan ki

hehe

Hehe lha ngopo?

Yo kan jenuh nang ngomah terus pengene

ngerti njobo gek ngumpul-ngumpul konco-

konco liyo seneng karo ben ngerti padang howo

Hehe padang howo

Padang benderang, ho mantuk

Neruske sik mau mbak berarti ini ya umur 1

setengah bulan lagi keluar yo?

Ho.o

Hehe iku tek’e pengen anu yo pengen jalan-

jalan ngono yo jenuh neng ngomah?

He.em ketemu teman-teman

Ketemu teman. Pertama sing bar dolan kae

langsung ndene opo nang ndi mbak pertama

metu?

Ora, nek cerak-cerak

Ora langsung ndene berarti?

Yo ora

Hehe lha ngopo?

Mengko ndak kademen po piye nek bayi kan

keno angin tho mbak mesakke.

memberi uang

W18/Dahlia: 625-630

Informan pulih setelah 1

bulan

W18/Dahlia: 635-638

Informan merasa khawatir

jahitan saat melahirkan

terbuka

W18/Dahlia: 644-647

Informan mengajak keluar

bayi saat bayi beusia 1,5

bulan

W18/Dahlia:649-652

Ingin berkumpul dengan

tetangga karena bosan di

rumah terus

W18/Dahlia: 654-656

Informan takut mengajak

Page 97: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

239

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

Khawatir yo?

He.em

Tapi lemu banget hehe. Nek ngerti anak

sehat ngene ki piye mbak rasane?

Yo seneng kan tau ngerti nek wingi lara koyo

ngono yoalah aku sing ngrasakke hehe

Ketoke kui ndisik mbak nuwun yo mbak

Yo

Mengko nek misal ono sik kurang iso meneh

yo?

Yo mengko sms wae lha wingi kae mbak anu ki.

keluar jauh karena takut &

kasihan bayi kedinginan

W18/Dahlia: 672-673

Informan senang anak sehat

karena proses persalinan

sangat sakit

W18/Dahlia: 678-679

Page 98: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

240

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMK

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : Pertama

Tanggal Wawancara : 28 Maret 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi masalah pasca melahirkan

Wawancara Ke- : 20 (dua puluh)

Kode Wawancara : W20

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Neruske sik wingi mbak.

Yoh

Hehe wingi ngomonge anu mbak bar sakit yo?

He.em

Sakit opo e?

Panas tinggi

Oalah lha ngopo tek’e?

Yo lagi musim panas

Musim.

He.em cumleng gek tularan, maune rak seko kidul

nggone paktuone gek paktuone pas cumleng gek

muli-mulih ki semlenget

Nek anu mbak Dahlia piye perasaane pas adike

sakit ngono rasane piye?

Kuatir

Kuatir, lha ngopo?

Yo kipiye yo, yo cah cilik kan urung iso ngrasakke

gek mesakake ming meneng wae gek kepiye lah

pikirane yo wis campur-campur hehe gek mari,

gek mari hehe

Hehe bar kui langsung dipriksakke yo?

He.em priksakke ki dimik’i obat mukok ngono lho

mbak gek ra masuk tho obate gek ra sirep-sirep

gek digowo nang Nur Hidayah nang kono ming di

mek’i obat gek anu opo, rong dino meneh kon

kontrol ngono kui yo rung mari isih panas gowo

ndono meneh gek tambahi obate terus mari

Lego?

He.em sirep trus langsung suwuk

Informan merasa khawatir

karena anak sakit

W20/Dahlia: 15, 17-20

Page 99: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

241

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75.

Bar kui rasane lego yo?

Langsung mak glo lah langsung mangan yo sak-

sake maune jan ra doyan mangan mbok arek opo-

opo mung arek nunggoni wae mung arek

ngendong nunggoni ngelus-elus jan ra nganu

mbesesek hehe

Hehe nangis

Hehe rasane wis ra karo-karoan arek mangan rak

enak yoan. Tapi nek anak sehat yo biasa dolan-

dolanan

Sok rewel ora mbak?

Ora nek rewel ki ora rewel gur nek bengi ki

waktune turu bar Magrib bar Isya’ kae trus ngko

jam 11 mesti tangi jam 11 nganti jam 12 jam 1

mesti.

Dadi nglembur ki?

He.em

Lha nek misal nglembur ngono piye? dewe’an

opo karo...

Ora, kadang bapakne ro melu turu ra iso turu

wong wawe-wawe gek digrawuti hehe diganggu

Hehe berarti wong loro yo le anu?

Kadang yo rung do turu nganti wengi tho ndelok

tivi bapak

Kesel no mbak nek ngono kui, nek awan?

Nek yo wis biasa sih maune yo mung mumet hehe

aku kan ra taune begadang piye yo saiki wis biasa

Nek awal-awal ngono kui kan bengi dadi

jarang anu tho, jarang turu kayak gitu piye

mbak perasaane mbak Dahlia susah ngono nde

anak opo kepiye ngono?

Yo ora sih paling dong mumet masuk angin,

mumet masuk angin terus awane hehe

Dadi ra kepikiran nde anak ki ternyata susah

ki ora mikir ngono yo?

Yo nek kepikiran-kepikiran tapi yo wis dilakoni

wong wis yo iki wis anaku je hehe kudu diurus tho

mbak mosok yo terus arek ora gelem ngurus yo

mengko rak berjalane waktu bisa sendirinya hehe

Tapi pernah ora kroso terbebani ngono nde

anak?

He.em rak mengko nek agi arep nesu po mangkel

kono wawe-wawe nguyu ngono wis dadi ra sido

hehe pokoke yo ono susahe ono senenge hehe lucu

nek kadang nguyokke ngono ki ra sido nesu cah

cilik rung ngerti hehe disenenono ki yo plengeh

Informan merasa sedih

ketika anak sakit sehingga

ingin selalu berada didekat

anak

W20/Dahlia: 31-35

Informan tidak berselera

makan karena anak sakit

W20/Dahlia: 37-39

Anak tidak rewel

W20/Dahlia: 41-44

Suami menemani informan

saat anak tidak tidur

sampai malam

W20/Dahlia: 49-50

Informan dulu sering

pusing karena begadang

menunggui anak

W20/Dahlia: 55-56

Informan dulu sering sakit

karena belum terbiasa

begadang

W20/Dahlia: 61-62

Informan optimis

W20/Dahlia: 65-68

Amarah informan reda

ketika melihat tingkah

anak

W20/Dahlia: 71-76

Page 100: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

242

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

lucu nek nde anak ki rak nyenengke.

Tapi anu ora perubahan misal nde anak dadi

tambah nesu opo malah tambah seneng ngono

ki kroso ra mbak?

Yo pamane lagi opo yo, susah ngono paling dolan

karo anake lagi seneng ngono ki hehe yo seneng

lah mbak nde anak ki iso nde konco sok guyon

hehe yo mainan yo nok hehe

Hehe mainan

Tukokno klambi apik-apik, dandani kan cewek ki

dadine seneng nek dinggo dinggon-ngoni klambi

ki

Opo pengen cewek yo?

Hem?

Pengen cewek ket biyen ki asline?

Yo nek maune ki yo ora sih sak-sake tapi sakiki yo

nde cewek yo wis disyukuri wae hehe malahane

iso ngewangi mamakne hehe sesok

Hehe

Ngewangi masak, ngumbahi

Tapi nek suami yo podho wae?

Ho.o anak pertama tho

Sok anu ora tho mbak sok dolan-dolan nang

nggone tonggone ngowo anak ngono?

He.em mengko nek karo maem dolan

Piye mbak komentare tonggo-tonggo?

Piye yo, yo ra piye-piye seneng yoan didolani

sisan, ngejak, cah cilik ki nang ngendi-endi

nyenengke

Berarti mbak Dahlia seneng juga yo

He.em

Ora anu perhatiane kok nang anak po piye

hehe ora sok kepikiran?

Yo ora, ra sempet mikire hehe

Hehe wis seneng ndisik yo?

He.em Kan yo wajar cah cilik ki agi seneng-

senenge po meneh anak pertama yo pengalamane

agi iki hehe yo ngene, ngene, ngene kui

Tapi aktivitas bar nde anak koyo tambah ini ra

tambah susah opo terus kan dadi opo gelem ra

gelem fokuse nang anak...

He.em

Dadi kerjaan omah terbengkalai ngono?

Yo paling mengko jame nek turu agi mandi

kadang nek rung tangi kae engko ngumbahi,

masak

Informan merasa senang

dan tidak merasa sepi

dengan adanya anak

W20/Dahlia: 80-83

Informan senang dapat

mendadani anak

W20/Dahlia: 85-86

Informan bersyukur

memiliki anak karena

kelak dapat membantu

pekerjaan rumah informan

W20/Dahlia: 91-93, 95

Informan senang

membawa anak saat

berkumpul dengan

tetangga

W20/Dahlia: 102-104

Informan senang karena

pengalaman pertama

memiliki anak

W20/Dahlia: 111-113

Page 101: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

243

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Berarti yo podho wae yo ora ngaruh ngono?

Cuman kadang nek wis tangi ngene kan ra enek le

ngejak yo kerepotan dhewe

Tapi anu ora suami opo bapak ibu sok

ngewangi kui ora, ngasuh ora?

Iki tho, momong?

He.em momong

Ngewangi sok kadang tinggal ngumbahi dijak

bapak

Koyo sok ngroso bersalah ngono ra nek

ninggalke anak..

Ora

Di momongke?

Gentenan hehe

Gentenan yo hehe, tapi yo kadang-kadang sok

pengen iku yo rasah nyekel anak ngono?

He.em paling mengko nek lagi sibuk men sikik

engko yo agi dijak wong kadang iki nek eneng

sing wong sliwer ngono yo nangis ditinggal

pengen melu wis ngerti je saiki

Hehe iyo yo

Malah seneng yo nek eneng sing ngejak ki

Hehe olahah

Iki we urung, nek mbrangkang sesuk wis ra kesele

tek’ke we

Tapi nek pas awal-awal kae ngono eneng roso

susah ora mbak nde anak ngono kan pas awal-

awal kan pas ribet-ribete tho...

He.em

Opo-opo dhewe, sok kroso ngono kui ora?

mending rasah nde anak ngono kui?

Ora sih soale aki ki isih eneng mamak ro bapak

tho iso sik ngewangi dadi seneng-seneng wae hehe

soale paling nek urip wong loro ngono yo mbuh

hehe rung kepikiran

Hehe o..

Opo-opo dhewe ngono paling muring-muring

hehe saiki penak-penak wae

Iyo yo berarti seneng nde anak ki

Opo meneh aku nek nang kidul kae ra tau

momong paling dijak mamak ae soale kono kan

seneng banget tho nde putu wedok sok dolan ae

aku kon turu yo wis aku ndelok tivi wae hehe

Hehe kesempatan istirahat

He.em paling engko gawe mie gur ngono

Oiyo yo. Iki ora anu tho mbak sok anu ora sok

Informan merasa repot

ketika tidak ada yang

membantu mengurus anak

W20/Dahlia: 123-124

Ayah informan membantu

mengasuh anak informan

W20/Dahlia: 129-130

Informan kadang tidak

ingin mengasuh anak

W20/Dahlia: 138-141

Informan senang ada yang

membantu mengasuh anak

W20/Dahlia: 143

Keluarga membantu

mengasuh anak informan

W20/Dahlia: 153-156

Informan merasa nyaman

dengan keadaan sekarang

W20/Dahlia: 158-159

Mertua membantu

mengasuh anak informan

W20/Dahlia: 161-164

Page 102: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

244

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

iku dadi badane ora koyo biyen sok kepikiran

gemuk?

He.em rasane soyo kuru

Saiki tambah kuru? hehe

He.em do ngarani “lha kowe ki soyo kuru” tapi

aku yo biasa wae

Sok anu ora...

Yo paling saiki wis berantakan wis kucel, wis ra

tau ngopo-ngopo dadine yo mung rewang anak

cilik ra sempet wong lagi adus we engko selak

tangi dadi ra popo engko suwe-suwe

Hehe. Tapi pengen koyo biyen ora?

Yo pengen tapi nek saiki yo danane ki hehe nggo

anak sipik biyen kan duite mung nggo seneng

dhewe saiki eneng anake yo mikir nggo nabung

ngono

Hehe nggo anak yo.

He.em saiki yo wis iso keno disambi njahit aku

roso iso entuk penghasilan hehe

Hehe lho berarti iso jahit nang ngomah iki?

Ho.o paling engko koncoku ngewangi koncoku

kan okeh pesenan agian

Isih anu mbak nyusoni berarti yo

Yo rong taun

Nganti sesok 2 tahun?

He.em iki paling yo tak sambung susu

Lha ngopo mbak?

Ha kan nek wis gedhe yo nganu tho wis ora

memadai nek ora gek disambung men lemu hehe

gek maune nek ora ngono

Hehe tapi anu tho susune tetep lancar tho?

He.em nek ASI yo tetep tapi rak wis ora koyo nek

isih sak urunge 6 bulan rak ora marem ngono lho

nek coro anu wong

Wedi anu ra nyusui dadi kendor ngono kui?

Yo ora, ora mung wingi rung metu ngono wae

bingung

Hehe

Yo nek dimimiki susu formula ki koyo ra marem

ngono lho nek cah cilik

Dadi kepikiran?

He.em lagian nek susu ASI ro formula yo ngirit

ASI hehe

Hehe ngirit

Terus kesehatane paling yo okeh ASI tho apik ASI

Ngaruh ra mbak nek masalah keuangan ki nde

Tidak terbebani dengan

perubahan fisik

W20/Dahlia: 172-173,

175-178

Informan mendahulukan

anak daripada penampilan

diri sendiri

W20/Dahlia: 180-183

Informan membantu

pekerjaan teman sehingga

mendapat penghasilan

W20/Dahlia: 185-186,

188-189

Informan berencana

menyusui ASI sampai

anak 2 tahun

W20/Dahlia: 191

Informan memberi

tambahan susu formula

agar anak gemuk

W20/Dahlia: 191, 195-197

Informan memberi susu

formula karena anak sudah

lebih dari 6 bulan

W20/Dahlia: 199-201

Informan tidak takut fisik

berubah karena mneyusui

W20/Dahlia:203-204

Informan merasa perlu

tambahan susu formula

supaya anak puas

W20/Dahlia: 209-210

Informan merasa terbebani

karena merasa lebih murah

& lebih sehat ASI daripada

susu formula

Page 103: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

245

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

anak ngene iki?

Yo ngaruh pengene gek arek nyenengke anak po

memenuhi kebutuhane tapi yo saiki lagi koyo

ngene tho aku dhewe yo lagi golek sithik-sithik

dadi yo semangat lah weruh anake koyo ngene

mosok ora rek disenengke hehe ngono sing mikir

ki

Hehe iyo yo. Tapi tetep ra kepikiran pengen

kerjo nang njobo tho?

Rung nek saiki

Suatu saat?

He.em mboh iso mbuh ora hehe ra ngerti

Hehe iyo yo. Anu ora pernah iku ora dadi koyo

ninggal anak nang ngomah dhewe ngono

pernah ora dadi mbak Dahlia lungo neng

ngendi suwe?

Tau sih yo anu lak njipuk kui gawean kui wingi

kae tak tinggal

Karo sopo njutan?

Karo mamak karo mboktuo

Neng dalan mikir piye mbak nek ngono kui?

sok kepiran ora nek ngono kui?

Ho.o kepikiran gek nangis, gek nangis soale ra

nde susu tho nang ngomah ra tak tinggali susu

hehe gek dimimiki wedang putih dadine pikirane

sing tenang kepiye ra tenang yo kui saiki wis

bedho ra koyo biyen tho hehe

Biyen arep ngopo wae bebas ngono yo?

Saiki nek arek ninggal piye rasane kepiye, kepiye

Em iyo, tapi nek biyen pas anu awal-awal ki

koyo misal mandi gelem ra gelem kan mandike

dhewe tho?

He.em

Ngono kui sok keweden ngono ora mbak?

Pisanan yo kepiye wedi hehe saiki wis biasa nek

maune kan rung iso piye yo le nyekel isih kudu

alon-alon banget tho nek saiki wis iso lingguh

rodho lungguh engko ming gari ngesoki dipithing

penak nek wis gedhe

Nek biyen pas awal-awal mikir piye?

Wedi nek ngrancal hehe le nglundung po piye

Hehe wedi ngono yo?

He.em rung yo rung tau sisan saiki yo wis biasa

opo-opo yo wis chek

Berarti mulai lahir kae wis mulai seneng yo

mbak ndelokke bayi ngono?

W20/Dahlia: 212

Informan merasa terbebani

namun tetap semangat

untuk membahagiakan

anak

W20/Dahlia: 215-220

Informan belum berpikir

kerja di luar rumah

W20/Dahlia: 223, 225

Informan meninggalkan

anak ketika mengambil

bahan untuk pekerjaan

W20/Dahlia: 230-231, 233

Informan khawatir anak

menangis ketika ditinggal

mengambil bahan untuk

pekerjaan

W20/Dahlia: 236-240, 242

Informan merasa khawatir

memandikan anak saat

awal-awal anak lahir

W20/Dahlia: 248-252

Informan takut anak

terjatuh saat dimandikan

W20/Dahlia: 254

Informan sebelumnya

belum pernah memandikan

bayi

Page 104: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

246

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

305.

He.em nyawangke koyo tenan koyo ora hehe ha

aku iso nde anak koyo ngene gek iso koyo iki lho

terus koyo ngono kae pokoke

Sama sekali ra kepikiran kok susah nde anak,

nde anak kok dadi kesel opo kepiye ngono ra

kepikiran?

Ora kan sing ra nde anak diewangi ngono-ngono

kae sing dadi yo anugrah pokoke hehe

Hehe

Iyo tho mbak sing ra nde anak ngasi direwangi

golek tuku we ra urunge mengko karo mbokne ra

mung gawe susah anake uwong hehe nek anake

dhewe seneng wae

Saiki KB mbak?

Urung ora KB

Ora wedi kebobolan ngono?

Yo urung sih yo ora maksute ra koyo biyen dadi

piye yo kesel dipik mbak hehe weruh anake sak

awan ra laren gek dilit-dilit tangi anggere

ditinggal ngono ngono ngumbahi po ngono wis

tangi, ning kadang nek dolanan meneng ngono tak

tinggal paling dingaske kadi adoh hehe

mengkurep dhewe ki lho saiki nek ditinggal dilit

O, ra khawatir?

Yo makane kui hehe nek mengkurep isih ono sing

njagani wong iso mbalik

Tapi anu yo tetep diewangi momong yo karo

ibu?

He.em

Dadi nde anak yo gampang ndisik meyesuaikan

ngono?

He.em

Ora ra ono keluhan opo ngono?

Ora yo mung anu ki piye suwe-suwe biasa dhewe

maune khawatir piye po iso, po iso terjawab

dhewe hehe

Biyen sak durunge lahir yo khawatir yo?

Ho.o aku nde anak po iso po kepiye nyatane bar

dilakoni yo iso dhewe

Hehe ki berat badane turun yo khawatir juga

yo?

Koyoke wis mundak meneh wong pipine hehe

maune kan nek anu bar lara yo ngono kae tho

lemes awake isih kiyir-kiyir

Tapi makane dijogo tenan yo?

He.em

W20/Dahlia: 256-257

Saat lahir informan merasa

tidak percaya dapat

melahirkan anak

W20/Dahlia: 260-262

Informan merasa anak

adalah anugerah

W20/Dahlia: 266-267

Informan merasa senang

dapat melahirkan anak

sendiri

W20/Dahlia: 269-272

Informan belum KB

W20/Dahlia: 274

Informan merasa lelah

karena harus menjaga anak

W20/Dahlia: 276-282

Informan tidak khawatir

saat meninggalkan anak

karena ada yang menjaga

W20/Dahlia: 284-285

Sebelumnya informan

merasa khawatir tidak

dapat merawat anak

dengan baik, namun

sekarang tidak karena

lama-lama bisa sendiri

W20/Dahlia: 293-295,

297-298

Page 105: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

247

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

Ketoke uwis mbak semono sikik hehe

Uwis?

Ho.o mengko nek misal ono sing kurang njaluk

tulung meneh hehe

Yo rapopo hehe nek neng ngomah we hehe wong

neng ngomah terus

Nuwun yo mbak

+

Page 106: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

248

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMK

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 1 (Pertama)

Tanggal Wawancara : 5 Mei 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi hubungan sosial pasca

kelahiran, pengaruh budaya

Wawancara Ke- : 23 (Duapuluh Tiga)

Kode Wawancara : W23

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak iki e neruske sik wingi mbak

Yoh

Nek biyen ki alesane berenti biyen opo mbak?

tek’e iku pengen ngurus anak ngono yo biyen

yo?

Ho.o biyen pengen ngurus anak

Tapi biyen anu yo koyo rasane koyo abot le

metu ngono kui yo mbak yo?

Ho.o

Lha ngopo mbak?

Yo pene nek neng ngomah kan sepi ra mesti iso

kumpul karo konco-konco nek neng pabrik kan

piye setiap hari mesti kudu lah hehe mesti neng

lingkungan kerjo nde konco ngono kui sering

ketemu kumpul bareng iso piye yo, amor mesti

eneng nek neng ngomah kan ra mesti wong iso

selalu kumpul dadi yo pengene isih nggon kerjaan

neng yo kok wis ra iso hehe wis ra kudu wajib

bekerja saiki hehe

Oiyo suami jarang ketok yo nek awan ngene

ki?

He.em yo paling ngopo lah neng ngendi kerjaane

ra mesti neng ngomah

Saiki yo lungo juga yo?

Saiki neng ngomah

Neng ngomah, gawe kayu yo?

Gawe pintu po opo ke mau

Tapi nek perhatian selama hamil yo tetep

Informan merasa berat

berhenti bekerja dari pabrik

karena ramai di pabrik

W23/Dahlia: 11-19

Suami tidak pasti berada di

rumah saat siang hari

W23/Dahlia: 22-23

Page 107: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

249

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

diperhatikan tho mbak?

Tetep yo tetep nek ngono

Contone opo mbak?

Perhatian seko suami po keluarga?

Yo suami yo keluarga?

O yo paling maem ki mesti kudu maem jam maem

ngono lho ra oleh piye yo sembarang maksute kui

kan saiki okeh bahane kimia tho pewarna dadi nek

ngombe nek iso air putih hehe rasah ngganggo es

opo sirup po sing pemanis-pemanis ngono kui

Iku sing welingi suami po keluarga?

Yo keluarga yo suami

O perhatian yo?

He.em

Nek misal kon ngombe susu ngono kui ho.o

ora?

Yo ho.o si kan nek enek sing hamil kan durung

mesti gelem maem dadi gizine kurang mesti

diganti susu tapi nek aku paling gur beberapa

bulan hehe ra seneng susu

Hehe iyo yo. E mbak pas anu pas lairan kae

koyo anu ra misale minta doa karo konco-

konco po keluarga ngono kui ra?

Yo ho.o si jauh-jauh hari hehe pas keluar kae seko

pabrik gek resign kae metu karo yo pamitan karo

njaluk donga ngono, nek anu opo pas melahirkan

ra ngerti sih mendadak dadi ra sempet arek smsan

po arek ngopo hehe rung sempet gur tiba-tiba wae

mbrojol hehe

Minta doa opo karo konco-koncone biyen?

Yo lair selamat sehat terus ra eneng halangan

opo-opo lancar ngono kae lah le lairan lancar

rasah suwe-suwe hehe

Koyo anu ra koyo minta maaf ngono kui nek

ono salah ngono kui ra?

Ora paling mung opo, ro sing cerak-cerak wae

hehe sing ketemu hehe maksute sing sering ketemu

Konco cerak ngono kui yo?

He.em

Nek karo bapak ibu ngono kui sok iku ra sak

durunge melahirkan yo istilahe koyo piye

mungki koyo ono minta maaf khusus ngono ki?

Ora sih biasa wae

Hehe karo suami yo biasa?

He.e biasa

Lha iku minta doa karo bapak ibu karo suami

Suami dan keluarga perhatian

W23/Dahlia: 34-38, 40

Suami & keluarga

mengingatkan minum susu,

namun hanya bertahan

beberapa bulan

W23/Dahlia: 45-48

Informan minta doa untuk

persalinan kepada teman

sebelum keluar dari kerjaan

W23/Dahlia: 52-57

Informan minta doa agar

selamat saat persalinan

W23/Dahlia: 59-61

Informan minta maaf

sebelum keluar kerja kepada

teman yang sering

berinteraksi dengan informan

W23/Dahlia: 64-65

Informan tidak meminta

maaf kepada orangtua jelang

melahirkan

W23/Dahlia: 71

Page 108: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

250

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

ngono ho.o ora?

Yo ho.o

Karo sopo buat e iku bapak khusus bapak po

mung khusus ibu tok opo kabeh ngono?

Yo kabeh ngomong pas nganu arep melahirkan

ngono kae neng rumah sakit nganu dilit yo cepet

metu biasane kan nek doa seko wongtuo ngono ki

hehe anu opo, opo mbak? mujarab ngono ki

Hehe berarti percoyo yo nek doa orangtuo ki

mesti...

Yo percoyo

Nek biyen alesane melu mitoni ngopo mbak?

Melu mitoni?

Biyen ketoke ono mitoni tho?

Ho.o

Iku pancen dikonkon yo opo ngeti maksute

kenapa harus mitoni?

Yo nek neng kene ki piye yo adate ngono kui sih

nek opo wong meteng ki 7 bulan 7 bulan kui nganu

7 bulanan mesti dadi melu opo wae opo aturane

wae lah lha isih melu wongtuo tho dadi yo kabeh

seko wongtuo dadi melu ngono wae hehe opo sing

diku kudu ngene kudu ngene ki manut wae

Berarti ra yo istilahe ra ngerti kenapa ada

mitoni ngono ki ora yo?

Yo wis opo yo, ket biyen ngono kui sih dadine yo

sok alesane ngopo yo? yo wis adate ngono wae

hehe nggo kewajibane

O tapi nek koyo acara opo, sepasaran

selapanan ngono kae ono ora?

He.em ono nggo yo opone nggo gawe

Gawe opo?

Momong po opo mbak..

Koyo acara kenduri?

Bancakan ho.o dinggo nylameti nggo opo yo,

sepasar ki nggo ngenehi jeneng tho?

Jenengke?

He.em njenengke

Berarti anu yo goleke jeneng bar lair ngono yo?

He.e yo nggo ngenehi jeneng kui mau gawe

bancakan po piye aku ra ngerti

Iku sepasarane?

He.e sepasar ki berarti 1 bulanan

Em lha nek selapanan?

Sepasaran karo selapanan podho?

Gak tau hehe

Informan meminta doa

kepada orangtua sebelum

melahirkan karena yakin doa

orangtua mujarab

W23/Dahlia: 79-82

Informan ikut acara adat

mitoni menuruti kehendak

orangtua

W23/Dahlia: 92-97

Informan mengikuti acara

adat karena merasa memiliki

kewajiban untuk mengikuti

W23/Dahlia: 100-102

Informan mengadakan acara

sepasaran berupa pemberian

nama & bancakan, namun

informan tidak mengerti

Informan tidak tahu beda

selapanan & sepasaran

Page 109: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

251

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Yo podho lah ketoke aku yo ra ngerti lah mbak po

nek wis puput aku yoan hehe

Loh lha wingi dibarengke ngono po sepasaran

karo selapanan?

Ho.o ki aku ming pisan

O

Sepasari lha yo

Koyo ewoh ngono kae po kenduri biasa?

He.em yo gawe kenduri yo ewoh, nompo tamu

yoan dadi biasa

Koyo doa-doa ngono kui ora?

He.em

Ora ono koyo doa-doane ngono ki ora?

Doane pas kenduri kui mau nggo ngenehi jeneng

opo wis yo ngono kae sik kaum aku ra ngerti hehe

Hehe ra ngerti yo? berarti pas acara kui yo

istilahe ra ono minta doa khusus opo mbak

Dahlia ngono kui?

Ora ming langsung dipasrahke pak kaume ki mau

hehe

Hehe gitu. Berarti akeh no sing moro

nyumbang?

Syukuran po opo nek sepasari yo ngono kui aku ra

ngerti istilahe

Hehe

Ho.o ngono kui

Neng kene yo?

He.em

Iku berarti wis inisiatife bapak ibu yo?

He.em

Nek biyen iku pas lairan ngono kae ari-arine

digowo bali opo ditiggal...

Yo digo bali nek ngono kui yo dipendem nang

ngomah kono ibarate opo yo, batur ho mbak nek

ngono iku biyen neng njero koncone bayi ngono

kui mau hehe dadine melu digowo wong disuceni

barang opo yo ra ngerti je aku ngono kui donga

barang nek biyen sih mbah dukun nek saiki wis ra

eneng dadi dewe

Dadi ono rituale dewe yo?

He.em

Dadi ora asal ngubur?

Ora neng, nek neng kene tapi nek wong liyo yo

mboh tapi okeh-okehe yo ngono sih nek kene isih

dinei lampu barang ngono kok yoan hehe

Hehe nganti saiki tetep dinei lampu?

W23/Dahlia: 119, 121-122

Informan mengadakan pesta

sepasaran

W23/Dahlia: 129-130

Informan tidak tahu apa saja

yang dilakukan saat

sepasaran

W23/Dahlia: 134-135

Informan tidak memiliki doa

khusus saat acara sepasaran

W23/Dahlia: 139-140

Informan mengubur ari-ari

dengan acara doa

W23/Dahlia: 153-159

Page 110: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

252

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Ra nek saiki, biyen pas isih cilik sampai selapan

sih

O ngono tapi ngerti ra ngopo kudu di opo,

kudu dike’i lampu ngono ki?

Yo nek sak ngertiku yo pene koncone gek mengko

kepetengen po piye aku ra ngerti yoan hehe

Hehe ra eneng sing ngandani yo?

Yo gur nganu yoan opo lah ngono kui terserah

opo sakarepe wongtuo aku yoan maksute ngene

jalani wae aku

Melu

He.em

Nek opo, koyo dringo bawang opo opo yo?

He.em

Ngono kae adek nganggo ora?

Nek biyen ngganggo tapi saiki wis jarang

Lha ngopo?

Yo piye yo, nek wong saiki nek di nganu percoyo

ra percoyo tho mbak lha nek koyo ngono ki tapi

nek wong biyen kudu ngono kui opo-opo nangndi-

nangndi kudu ora njujuk neggone bayi sikik nek

ora yo ora lungo-lungo istilahe nggo ngopo yo, yo

nggo keselamatan ngono wae hehe

Iku le anu opo, le ngandani wongtuo?

Ho.o wong jaman biyen sing wong simbah-simbah

biyen kan hehe senjatane ngono-ngono kui

Hehe berarti ket lair langung dikei ngono ki?

He.em tapi saiki wis ora

Nganti pirang sasi mbak kelingan ora biyen?

Lali je mbuh ilang dewe hehe ho.o aku biyen sok

gelangi ki yo mbuh ilang dewe kecer hehe iki wis

ra digawekke, paling gur nek arek lungo-lungo

Um dinggo keslametan ngono yo?

He.em

Nek saiki bar nde anak cilik ngono kui koyo

sempet anu ora koyo dandan opo resik-resik

mandi ngono-ngono kae sempet ora?

Mandi? yo nek mandi yo sempet lah disempet-

sempetke

Hehe

Opo yo dandan paling lungo nang ngendi hehe

njagong po arek acara neng ngendi, gur neng

ngomah yo paling hehe ngono kui wis biasa wae

pupuran rasah nganu hehe

Lha ngopo?

Yo paling gur ngopo resiki rai gek wis engko kan

Informan memaknai

mengubur ari-ari & memberi

lampu pada kuburan ari-ari

W23/Dahlia: 171-172

Informan hanya menuruti

kehendak orangtua

W23/Dahlia: 174-176

Informan tetap memakia

dringo bawang meskipun

tidak percaya dengan mitos

khasiatnya

W23/Dahlia: 184-189

Informan berusaha jaga

kebersihan

W23/Dahlia: 204-205

Page 111: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

253

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

rasah dandan sing menor rasah sing ngono kui

biasa wae ket biyen karepe yo rasah pupuran hehe

engko ndak ne piye yo terbiasa ngono kui kan

kadang pupur ki marai malik ngono jan hehe

Tapi koyo rasane koyo diburu-buru nggak?

He.em adus we kadang mengko selak tangi dadi

kan yo ora sempet rek mikirke ngono kui paling

gur cuci muka kae lho sabun opo cuci muka wis

Dadi ra sempet anu, dadi kudu cepet-cepet?

He.em

Tapi nek adek harus mandi yo?

He.em

Sehari berapa kali mbak?

2 kali pagi dan sore

Lha ngopo kok harus?

Soale ki nek anakku kringeten opo, kringet dadine

nek ra adus ndak gatel-gatel ngono kae

Ben anu yo istilahe ben sehat?

He.em tur nek ra adus ra penak mbak arep turu

barang ngono kui gatel ra iso turu ngono adik

kecil ndisik pas cumleng ngono kae gek ra didusi

ngolet-ngolet

Hehe terus akire didusi juga?

He.em terus mari kae yoan

Dilapi ngono kae gek pas...

He.em

Tetep dilapi?

Ho.o

Ora wedi ngono mbak malah tambah parah

nek dilap ngono kui?

Yo ra sih malah penak teruse seger hehe

Berarti biyen bar digowo bali, sehari yo kae

yo?

Pas opo?

Bar lairan langsung digowo bali yo?

Ho.o kae pirang jam tho, 6 jam neng bidan ki

terus digo bali pokoke nek 6 jam pine arep mandi

pirang jam kae yo lali aku bair lair ki yo 6 jam

etoke wong jam piro kae terus jam 4 kae didusi

terus oleh mulih

Berarti langsung mandi kae sorene kae?

Ho.o yo lete 6 jam bayi lair ki terus oleh didusi 6

jam kui ketoke lho mbak ketoke yo ho.o si

Pake air ngono?

Ho.o nganggo air anget yo

Ora wedi nek sakit ngono?

Informan takut bayi

menangis saat informan

mandi

W23/Dahlia: 218-220

Informan menjaga kebersihan

bayi agar tidak sakit gatal

W23/Dahlia: 228-229

Informan menjaga kebersihan

bayi meskipun bayi sakit

W23/Dahlia: 231-234, 236

Bayi informan dimandikan

dengan air setelah 6 jam lahir

W23/Dahlia: 248-252

Page 112: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

254

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

Yo ora sing nggo ngresiki darah-darah ndi

nemplek

Nganti saiki tetep yo pas pke air ngono yo?

He.em ngganggo air anget

Tapi anune koyo istilahe piye yo ngganggo tisu

basah mengko ki, ora yo?

Ora marem aku ki mbak

Hehe

Kan ono tho eo po pipis ngono gek dibasuh

ngganggo tisuh basah kae koyo mung dilap tho

ora marem koyone hehe yo wis kebiasaan wae

nganggo banyu biasa

Oyo kurang resik ngono po rasane?

He.em rasane ki ra marem ngono wae hehe

Nek iku saiki isih koyo kurang turu ngono kae

ra rasane?

Yo ora sih biasa soale

Nek biyen awal-awal ngono?

Ho.o banget nek awal-awal kae nganti cumleng

dewe-dewe hehe sering masuk angin saiki wis

biasa tangi wengi yo biasa langsung jenggelek

ngono kui hehe dadi rasah kepiye-kepiye

Tapi nek biyen anu yo, tetep dijogo yo nganti

opo, tetep dijogo yo mengko ono opo-opo...

He.em nggenteni kan yo rung full tho aku isih lara

ngono ki dadi paling gur nek arek mimik yo nek

arek nggendong ngono kui lho kadang mamak

bojoku ngono kui

Suwe ora mbak?

Ndi le do tangi melu turu bareng

Suwe ora pas dijogo iku bar lairan terus dijogo

kui?

Berapa paling sesasi

Bar kui langsung iki...

Biyen sekalane aku mari iso ngopo-ngopo dewe

ngono lho iso polah dewe hehe

Hehe brarti standby terus yo? bar kui anu yo,

dewe terus yo opo-opo?

He,em

Nek opo, misal ngurus adik ngono kui tetep

mbak Dahlia dewe?

Ngurusi piye maksute?

Misal koyo mandii opo ngaganteni baju opo...

Yo ra mesti kadang nek tak tinggal yo mamakku

hehe

O hehe ora, ora khawatir engko nek...

Informan tidak khawatir

ketika bayi langsung

dimandikan dengan air

W23/Dahlia: 259-260

Informan kurang puas jika

hanya membersihkan dengan

tisu basah

W23/Dahlia: 267-270

Awal melahirkan informan

sering pusing karena kurang

tidur, namun sekarang sudah

biasa

W23/Dahlia: 277-280

Setelah melahirkan informan

dijaga ibu & suami

W23/Dahlia: 283-285

Informan dijaga selama 1

bulan sampai informan bisa

beraktivitas

W23/Dahlia: 291, 293-294

Page 113: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

255

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Ora soale wis gedhe tho wis piye yo wonge wis ra

nek dicekel wis iso nganu dewe ngono lho wis

saiki kan wis iso opo polahe wis ra koyo biyen,

biyen rak wedi nek tibo po kejengklak nek saiki

kukuh po opo berarti ora kuatir paling engko nek

aku ora rung ngopo yo mamakku

Tapi anu yo ket awal wis percoyo ro ibu yo nek

iso anu iso

Soale kan ngewangi ket biyen tho wis kulino dekne

neng enggo yo paling aku

Nek anu mbak koyo maem opo, makanan ono

perubahan ora sebelum e pas hamil opo

sesudah melahirkan ki koyo pola makane

berubah opo mungkin jenis makanane berubah

ngono?

Yo ora sih paling opo yo perubahane paling luwih

okeh le maem porsine hehe

Saiki?

Kan le mangan wong loro

O biyen sing akeh?

Saiki, saiki kan podho karo kan nek mimiki disedot

meneh tho sing maem yo gur konone anakku hehe

dadi yo wong loro ngono, mangan

Akeh saiki yo? hehe

Ho.o nek biyen ki ra doyan mangan malahan gur

maem setitik wis eneng mung sitik we nek gek saiki

opo-opo rek dimaem

Tapi ra ono pantangan?

Ora nek biyen yo amis-amis ra entuk maem opo-

opo nek aku yo tak maem biasa wae hehe

Hehe lha ngopo?

Mengko ndak kikrik anakku mah ra doyan opo-

opo hehe sesuke ndak ora doyan pedes, ora doyan

sing aneh-aneh, dipangan wae anggere sing

penting ra marai racun hehe

Hehe tapi anu ra diwelingi ki rak karo

wongtuo...

He.em

Opo dokter ra entuk mangan ngene-ngene?

Nek dokter ora sih sing penting nek bidan mau

men ASIne okeh yo sayuran kacang-kacangan yo

ming ngono kui opo ra entuk iki ra entuk iki ra

Makane iki mbak Dahlia mangan opo wae

ngono ki?

Ho.o nek ngono kan paling seko wongtuo nek ra

entuk mangan pedes ra entuk ngono mengko ndak

Pada awalnya informan takut

mengarus anak sendiri,

namun kemudian biasa

W23/Dahlia: 305-310

Informan tidak khawatir jika

bayi diasuh ibu informan

W23/Dahlia: 313-314

Setelah melahirkan nafsu

makan informan bettambah

W23/Dahlia: 320-321

Informan merasa nafsu

makan bertambah karena

menyusui

W23/Dahlia: 327-327

Saat hamil informan tidak

doyan makan

W23/Dahlia: 329-331

Informan tidak memiliki

pantangan makanan

W23/Dahlia: 333-334

Informan makan apa saja

agar bayi kelak tidak pilih-

pilih makanan

W23/Dahlia: 336-339

Orangtua melarang informan

makan pedas, namun

Page 114: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

256

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

kepiye, anake kepedesen po kepiye yo ora sih gene

aku biasa wae nek aku yo biasa wae hehe yo wis

lanjutkan aku hehe

Hehe tapi anu ora kan koyo nek biasane ibu

bar melahirkan kan sok mangan koyo daun

katu po opo...

He.em ket biyen iyo le metu pirang dino tho 5 hari

agek metu je aku ASIne lagi banter, maemi

bareng-bareng bayem, kacang, katu kui mesti

eneng kui e gur di opo, dibening kae lho mbak

Sik nggolekke sopo?

Mamakku kadang yo bojoku neng kono neng kono

kui wis entek hehe dimasaki terus golek nengndi

enenge

Perhatian berarti yo bapak ibu karo suami?

Yo ho.o sih nggo demi anake ben gek ndang metu

hehe

Hehe

Mesakake sih pirang-pirang dino ra mikir

Nek menurut mbak Dahlia koyo perhatian dari

suami ki wis cukup po malah kurang mbak bar

nde anak ngene ki?

Yo wis piye yo, yo nek cukup yo cukup nek kurang

mesti kurang lha wong saiki wis eneng anake tho

dadine yo perhatiane okeh neng anak aku dewe yo

okeh neng anak hehe nganti ra kober ngurus

bojone dadine paling mengko yo nek anake wis

turu genten gawean hehe wis ra sempet perhatian-

perhatian hehe paling yo mengko mung ngopo

Ora sempet kepoikiran juga yo?

He.em ra kepikiran rep “kowe wis ra perhatian

karo aku” ra ngono ra eneng hehe

Hehe bedo meneh.

Nek isih pacaran ngono yo mbuh hehe protes-

protes

O hehe nek pas hamil ngono ki o ngono ki ra?

Nek hamil ki hawane yo mek arep mangkel wae

hehe mbuh biyen ki

Hehe koyo iki yo koyo kurang wae?

He.em ra popo koyo ki kurang wae rasane ki

Mung karo suami iku yo?

He.em

Berarti saiki nek nafsu makane malah luweh

anu yo luweh nafsu yo daripada...

Ho.o porsine luweh okeh

Hehe pernah iki ra koyo memrng maem ki ra?

informan tidak

melakukannya

W23/Dahlia:349-353

Informan makan sayur hijau

saat ASI tidak keluar pasca

melahirkan

W23/Dahlia: 357-360

Ibu & suami informan

mencarikan sayuran agar ASI

cepat keluar

W23/Dahlia: 362-364

Informan tidak terlalu

memperhatikan apakah suami

perhatian & tidak sempat

mengurus suami

W23/Dahlia: 373-379

Informan tidak berpikiran

tentang perhatian suami

W23/Dahlia: 381-382

Informan merasa sering

emosi saat hamil

W23/Dahlia: 387-288

Informan merasa selalu

kurang saat hamil

W23/Dahlia: 390

Page 115: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

257

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

Ho.o

Nek pas memeng ngono ki piye mbak Dahlia?

Paling opo yo yo ra maem si paling gur ngawe

sarimi heh opo sing sop-sopan ngono kui jangan

bening ngono ki kadang ngasek memeng banget le

arek mangan

Lha ngopo?

Yo mbuh pine ngopo yo wis warek ngono ki po

kepiye aku ra ngerti rasane ki..

Tiba-tiba ngono yo?

Ho.o wis ra ngelih

Sok mikirke ra misal mengko ra maem ngaruh

neng bayi ngono?

Yo ho.o sih paling ASIne kurang tho biasane sok

okeh banget ngono paling kurang

Dadi sok koyo wedi ora misal mengko nek

ASIne kurang po piye ngono?

He.em dadi yo rep ra ngelih yo maem mesti hehe

soale sing maeme mau wis disedot mengko sing

mengko ndak ra eneng

Yo iyo tapi nek susu sambung isih yo?

Wis ora wis ra tak sambung saiki

Lha?

Lha biyen kan pine rung metu nek saiki yo wis ASI

ra kurang susu sambung paling sesok ngasi

nyapih

O 2 tahun?

He.em

Lha ngopo ASI pengen ekslusif ngopo po?

Yo ho.o sih turno nek formula karo ASI apik ASI

tapi yo ra terlalu anu paling nek ASIne ra

memenuhi agi sambung

Tapi nek selama iki?

Selama iki yo nganggo ASI wae wong ASIne yo

isih lancar isih okeh ngono dadi yo ASI ndisik

wong agek 6 bulan 7 bulan ding saiki 7 bulan

paling ra nyambung po ra yo ra ngerti hehe sesok

Nek mulai maem ngono ki saiki wis mulai?

Ho.o wis maem 6 bulan

Nek sak durunge?

ASI, tapi aku le maemi umur piro yo kae 5 bulan

po meh 6 bulan kok dadi ora eneng 6 bulan ket

awal

Lha ngopo?

Yo anu nggo latian wae kan anu opo yo, koyo ra

marem ngono lho nek mimik ASI dadine tak

Saat informan hanya makan

mie instan & sop saat malas

makan

W23/Dahlia: 399-402

Informan merasa ASI

berkurang saat malas makan

W23/Dahlia: 410-411

Informan tetap makan

meskipun malas makan

W23/Dahlia: 414-416

Informan tidak ingin

memberi susu formula lagi

W23/Dahlia: 420-422

Informan merasa ASI lebih

baik dari susu formula

W23/Dahlia: 426-428

Informan hanya memberi

ASI karena masih lancar

W23/Dahlia: 430-433

Bayi informan mulai makan

sejak usia 5 bulan

W23/Dahlia: 437-439

Informan merasa bayinya

kurang puas saat minum ASI

Page 116: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

258

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

dulang ndak kurang warek hehe

O mbak Utami dewe sing kroso ngono po tek’e

bocahe rewel?

He.em nek bocahe ki ra rewel sih ming aku dewe

pengene ngono engko ndak ra marem soale nek

bengi kan mimik wae tho mbak dadine seko kene

tak dulang iki pene ngeleh po piye hehe aku po

ASIne kurang anu, kurang

Tapi nek saiki ASIne lancar yo?

He.em alhamdulillah lancar

Nek anu, opo, koyo ngolek info kehamilan opo

opo kui biyen seko internet karo dokter yo?

Info kehmailan sing piye maksute?

Misalnya nanti proses melahirkannya gimana

mungkin apa yang perlu dimakan opo, opo...

Yo paling aku goleke piye yo pengetahuane ngon

internet si kadang, kepiye-kepiye tapi yo wis ora

lah biasa wae ra terlalu tak enggo kudu ngene

kudu ngene ngono ki

Ora? hehe

Ora biasa wae paling nek prikso neng bidan

kepiye-kepiye sehat yo wis ngono kui wae hehe

Tapi sok tekon-tekon ngono ra?

Yo ho.o sih nganu “wong nglairke piye gek lara

ora” ki yo “ora sok ki wis biasa wae saiki kowe

kroso wedi ning rak prasaanmu dewe dadi

mengalir dewe

Koyo tekon-tekon harus kepiye maksute

mungkin nggo njogo bayine ngono-ngono kui

ben sehat neng kandungan?

Pas neng njero, sing hamil?

He.em

Paling ho.o yo paling sok omong-omongan “ kowe

biyen nek meteng piye” po kepiye kudu kepiye tapi

sak wong bedo-bedo tho kadang ono sik

kandungane mual-mual, gur turu wae eneng

lemah ngono lho kandungane dadi yo ra mesti

Dadi malah cenderung karo konco-konco yo

nek koyo ngono ki yo?

He.em kan sing wis tau hehe

Ngalami pengalaman? hehe

Ho.o opo meneh sing agi meteng podho le meteng

sok “aku ngene yo kok aku ra” ngon hehe kan yo

bedo-bedo engko nek ono sing podho hehe

Tapi nek bar nglairke ngono kae isih sok tekon-

tekon ra misal engko nggo kesehatan bayi opo

W23/Dahlia: 441-443

Informan merasa bayinya

kurang puas minum AI

sehingga mulai memberi

makan

W23/Dahlia: 446-450

Informan tidak terlalu

memakai pengetahuan yang

diperoleh tentang kehamilan

& melahirkan

W23/Dahlia: 458-461

Informan merasa biasa saja

saat periksa di bidan & tahu

sehat

W23/Dahlia: 463-464

Informan lebih banyak

mencari info kehamilan

kepada teman yang telah

memiliki pengalaman & baru

hamil

W23/Dahlia: 482, 484-486

Page 117: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

259

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

nggo kesehatan mbak Dahlia dewe ngono?

Yo paling koncoku sing ngomongi “ngene ki lho

sing opo, eneng opo, eneng opo” ngono ki hehe

men kepiye ngono kui tapi ra sok takon “yo” aku

Ora takon?

Ora sih, biasa paling wis ono wongtuo sing luwih

ngerti tho yoan hehe kudu ngene ki ngene ki hehe

paling nek aku yo wayahe mimiki, mimiki biasa

wae aku

Bedo ora koyo pas hamil ngono yo?

He.em kan saiki wis podho wae wis nyata tho wis

ngedep hehe hamil kan isih neng njero koyo ngopo

koyo kepiye kondisine kan ra ngerti bayi bayine

Tapi anu ra sok bayangke ra biyen pas hamil

mengko anake koyo sopo ngono ki?

He.em kerep bayangke kan urung hamil jebule

mengko nek batin-batin ngono ki tho pantangane

hehe gek engko anakku koyo ngopo gek drijine

lengkap ora hehe pikirane nang ngendi-ngendi bar

lair yo ora sih ra koyo sing diomongke “nek wong

meteng ra entuk mbatini” ngono ki tho

Tapi saiki isih ora koyo sok kepikiran opo

mbatin ngono ki isih ora?

Ora

Bar nglairke. Nopo? hehe ngguyu hehe. Nek

biyen pas njenengke ngono kae olek dewe opo

piye mbak?

Ho.o golek dewe opo

Golek dewe?

Bojoku sing golek

Mbak Dahlia?

Yo ono sih engko nama sing tok senengi opo sing

aku opo hehe dadekke siji ngono tho aku artine

opo gek sing endi ngono tapi yo anu lah terserah

aku manut wae sing penting ra, ra opo, ra dowo-

dowo banget hehe ra sing aneh-aneh

Lha ngopo?

Yo ra piye-piye sing yo ro sing simpel wae hehe

Gampang le anu ni yo?

Ho.o

Tapi ono artine ra jenengi iku?

Artine opo yo, Hafizah nek hafiz nek cowok hafiz

nek cewek hafizah dadi ben apal al-Quran hehe po

piye lali aku nek aku ra apal banget

Tapi anu rak istilahe njenengke ki koyo eneng

harapan khusus...

Teman informan memberi

informasi tentang bayi

W23/Dahlia: 490-492

Informan tidak mencari

informasi pasca melahirkan

W23/Dahlia: 494-495

Informan lebih banyak

mencari info saat masih

hamil

W23/Dahlia: 499-501

Informan sering

membayangkan bayinya saat

masih hamil

W23/Dahlia: 504-507

Informan & suami mencari

nama untuk bayi bersama

W23/Dahlia: 520-524

Page 118: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

260

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

Yo ono yo harapane men kui mau men pinter moco

al-Quran dadi anak sholehah hehe harapan

wongtuo kan mesti sing apik

Tapi nek wongtuo koyo njenengke juga ra, ra

nurut iku lah iki lho jenenge sing apik ho,o ra

wongtuo?

He.em

Kepake ra?

Maksute?

Yo misal ketoke jeneng A apik kono nganggo o

iki wae ngono ki ra?

Ora ki paling manut wae lah kan sing, sing berhak

wongtuane tho

Tapi...

Terserah nek ngono ki

Terserah?

He.em

Enak yo? hehe

Sing penting ra nyleneh ngono wae hehe

Hehe

Rasah koyo Inggris ngono kae hehe

Lho jenenge sopo mbak panjangae?

Hafizah Khaira Lupna

Um apik yo suwi ra le ngolek jenenge?

Suwe banget wong nganti ngopo nganti arep kae

yo arep nganu kae agi entuk iku pas iku ewohe agi

nggo ngigohke hehe ket maune sesak-sesok wae

Nek sak durunge lairan ngono kae berarti wis

nggolek-golek yo?

Nganu wis golek-golek tapi yo rung sreg mau gur

aku entuke iki kono entuke iki ngono lho lak yo

rung ngerti tho lanang po weoke pas ikune dadi yo

iku golek sek moco-moco jeneng thok hehe

Berarti biyen pas anu eh o anu yo USG biyen

yo?

He.em USG cewek, cewek terus mbak yoan

Tapi koyo eneng pikiran wah jangan-jangan

sesok cowok ngono ki ra?

Ora sih nek aku tetep krosone yo ketoke cewek

tenan sih hehe

Feeling yo? hehe

Ho.o feeling arepo wong do muni “paling ki

lanang” atiku tetep cewek tenanan

Nyatane cewek? hehe

He.em

Bar kui seneng ra?

Informan memiliki harapan

saat memberi nama

W23/Dahlia: 535-537

Informan baru menentukan

nama setelah melahirkan

W23/Dahlia: 564-567

Hasil USG anak perempuan

W23/Dahlia: 570

Informan yakin bayi kelak

perempuan

W23/Dahlia: 573-574

Informan yakin bayi kelak

perempuan meskipun orang

lain mengatakan laki-laki

W23/Dahlia: 576-577

Page 119: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

261

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

Yo seneng

Hehe nrimo yo?

He.em

Eh mbak biyen ki akikah kae pas selapan eh

sepasaran yo?

Urung enek aku

Durung?

Urung diakekahi

Rencana akikah ra?

Yo rencana sih tapi yo mbuh iki kan bojoku tho le

mikir ngono hehe

Hehe

Nek aku yo manut wae sing golek nafkah kan kono

hehe tapi kan sak nduwene tho yo nek uwong ki

dikudu tapi nek duwe yo dicepetke nek urung yo

jolah saiki ngono

Berarti anu yo, ora istilahe kan ono sing

sepasaran ki koyo akikah...

Ho.o

Nek iki ki sepasaran dewe yo?

Yo nek dibarengke iso nek ora yo rapopo

Tapi sesuk yo pengen akikah yo?

He.em nek nde anak ki wajib tho diakikahi

Ngopo kok kudu akikah ki mbak?

Lha ngopo yo

Emang adate opo mungkin...

Yo wis aturane

Agama?

Ho.o agama menganjurkan ngono kui tho nde

anak nek anak lanang loro ho.o tho? nek wedok

siji tapi ki yo sak nduwene ora kudu saiki kudu nek

duwe okeh yo harus sing duwe dana

Tapi saiki istilahe ngumpulke dana ndisik?

hehe

Nek wingi ki rencanane yo arep sisan tapi rak pas

ngepasi Idul Adha dadi yo mengko ndak do

mblenger hehe

Hehe

Sesok wae

Suatu saat hehe tapi nek sing pasti yo kudu yo

ngumpulke ndisik ngono yo sesok?

Persiapan nek kesusu yo ra apik tho mbak kecuali

nek wis siap ket biyen ket durung lair ngono le

ngangsur

Nek opo koyo bengkak-bengkak ngono ki pas

opo, sebelum lairan pas hamil karo malahirkan

Informan tidak berburu-buru

melakukan akikah

W23/Dahlia: 593-596

Informan merasa wajib

melakukan akikah

W23/Dahlia: 603

Informan melakukan akikah

karena agama

W23/Dahlia: 609-612

Informan tidak melakukan

akikah saat sepasaran karena

bersamaan dengan Idul Adha

W23/Dahlia: 615-617

Page 120: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

262

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

ngono ki bengkak-bengkak ra koyo kaki?

Ho.o paling nek kokehan ngono ki aku biyen rak

jahit tho mbak le hamil pas hamil ki njahit dadi yo

kekeselen paling sikile gedhe banget tapi engko

nek wis esok biasa wae intine palin kekeselen gek

darahe ra lancar berat badane yo nggo numpu

wetenge abot dadi ketetekan po piye aku ra dong

Hehe Tapi nek bidan biasa mbak wong hamil ki

ngono kui yo dadi aku biasa wae tapi sempet

keweden ngono kui ra kok bengkak-bengkak?

Yo ho.o kok koyo ngene tapi ngger ngobrol yo ra

ngopo-ngopo wong hamil biasa dadine hehe ra

piye-piye wong koncoku yo eneng le luweh parah

gedhe meneh hehe

Hehe wis ndelok koncone?

He.em tapi nek kono ra nganu ra pene kekeselen

po ngopo tapi dasare maksute nganu ngono lho

terus ngono lho nganti lair nek aku kan awan po

bengi gek engko esuke bali meneh ngono ki nek

kono ki terus ngono hehe

Hehe emang dasare lemu?

Yo ora sih gawan bayi po piye aku yo ra ngerti

hehe ngono kui wae nek aku

Tapi mung tekon konco-koncone...

He.em

Ndelok pengalaman konco-koncone?

Yo sing wis tau pengalamane

Tapi nek koyo ngeflek ngono kui selama hamil

ngono kui ho.o ra mbak?

Ngeflek?

Ngeflek kan kadang-kadang...

Darah ngono kui tho?

Ho.o

Ora alhamdulillah ki ora untung kuat tak jak

munggah mudhun

Hehe

Kerja siang hari ki terasa berat

Tapi nek koyo keputihan ngono?

Yo ho.o sih keputihan tau okeh mbak tak priksakne

yo rapopo ngoni ki yo rapopo yo wis wong hamil

ngono kui kok terus dinei obat

Dinei obat? karo...

He.e nggo njogo anake enggo ndak hehe eneng

keneng opo kan nek keputihan ki kotor tho mengko

ndak mlebu po kepiye aku yo ra dong hehe sing

penting anu wae manut petunjuke dokter

Informan mengalami

bengkak pada kaki saat hamil

W23/Dahlia: 628-633

Awalnya informan takut saat

bengkak, namun menjadi

biasa setelah teman juga

begitu

W23/Dahlia: 637-640

Informan melihat

pengalaman teman

W23/Dahlia: 653

Informan bersyukur

kandungan kuat

W23/Dahlia: 660-661

Informan mengalami

keputihan

W23/Dahlia: 665-667

Informan mengikuti petunjuk

dokter

W23/Dahlia: 669-672

Page 121: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

263

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

Tapi yo sempet wedi juga yo nek pas iku?

He.em

Lha iso ngerti nek kui nek mbak pas mbak

Dahlia biyen ngertine iku bahaya iku tek’e

dikandani uwong po mbak Dahlia dewe sing

penasaran sing tekon opo...

Aku yo penasaran pengen tekon kan nek uwong ki

kebanyakan wong meteng yo ngono kui mesti anu

dadine yo biasa kan kepengen ngerti wae alesane

dadi ndak kepiye-kepiye ngono tho dadi yo

takokke seko bidan yo muni ra piye-piye ngono tho

mbak soale biyen nganu e mbak pas ora mens kui

tho mah keputihan wae krosone le kok keputihan

wae ra mens-mens ngono lho gek dites malah dadi

mau positif yo po pene nggo opo, ngilangi regetan

sing neng njero kan nek maune menggumpal

ngono tho gek nek mens rak melu metu gk nek kui

ora mbok pene regetan po kepiye aku ngono yo

wis

Iku biyen pas awal po pas akhir-akhir iku?

Awal, awal hamil kae

Nek pas anu pas akhir-akhir melahirkan ngono

kae sempet ngono kui juga?

Ora sih paling umur pirang sasi yo tengahane kae

kok 5 bulanan mbokan aku yo keputihan kadang

yo ora kadang neng yoan ngono kui jare nek

kekeselen yo iso, terlalu capek, nganu seko pikiran

piye yo wong meteng ki asline akeh aturane tapi

tergantung rahime dewe-dewe hehe kandungane

kuat po ora ngono lho sing kuat yo iso nyambut

gawe abot po opo sing ora yo paling ngono kui

Berarti biyen ngerti opo yo, sesuai masalah

keputihan ngono kui yo tekon konco-konco

ngono kui ternyata biasa ngono yo?

He.em

Bar kui lego ngono yo?

Yo lego sih wong akire lair yo normal ra enek

opo-opo lah ibarate keputihan ki biasa nggo wong

wedok tho hehe

Iku nganu masalah keputihan iku mung

ngombe obat seko dokter wae?

Ho.o tapi ra tak ombe kabeh paling gur berapa

hari, ra enak hehe

Hehe ra enak

Ra seneng ket biyen ki wong ono opo, tambah

darah ra tak ombe lho mbak

Informan takut saat

keputihan

W23/Dahlia: 674

Informan merasa biasa

setelah tahu teman juga

begitu

W23/Dahlia: 679-691

Informan mengalami

keputihan saat awal hamil

W23/Dahlia: 693

Informan mengalami

keputihan pertengahan

semester kehamilan

W23/Dahlia: 696-703

Informan merasa lega

keptihan tidak mempengaruhi

bayi

W23/Dahlia: 709-711

Informan tidak minum obat

keputihan sampai habis

W23/Dahlia: 714-715

Informan tidak minum

suplemen tambah darah

Page 122: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

264

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

Lha ngopo?

Ra enak wae angger ngombe mesti eneg kae biyen

ki

Bukane nek ngono ki malah apik dinggo bayi?

He.e kudune cen setiap hari ki 1 neng aku ki ra

seneng e biyen ki gek koncoku wis ra diombe yo

melu-melu aku hehe

Hehe melu-melu koncone

Ho.o angger bar mimik terus eneng kae lho mbak

ra ilang-ilang rasane marai lemes

Berarti nek misal koncone tetep ngombe mbak

Dahlia tetep ngombe ngono po?

Yo ora sih nek aku ki misalkan ora eneng opo-opo

yo wis biasa wae darahe normal yo ra diombe yo

rapopo ngono kan nggo kekuatan bayi istilahe

Anu ra mbak bar nglairke kae sok koyo opo yo,

koyo sok tiba-tiba kroso sedih dewe?

Bar melahirkan?

Ho.o

Ora

Opo tiba-tiba pengen nangis dewe?

Ora sih mah seneng ki saiki ono anake kepiye lucu

hehe dadi ra kepikiran nek koyo hamil kae hawane

arep emosi wae hehe

Hehe bedo yo? biyen anu ra bar melahirkan

nganggo stagen ngono kae ra mbak?

Ho.o paling aku mek tahan 1 sampai 2 bulan hehe

bare wis ra betah

Lha ngopo?

Sumuk, sumuk karo kan nek wis aktifitase okeh

kadang kepiye ono bayine rewel hawane kan

sumuk mbak ra penak hehe

Lha alesane nganggo stagen ki opo?

Yo ben kenceng wae kan bar melar istilahe

wetenge ben bali ilang

Iku inisiatif dewe opo dikongkon?

Yo kongkon yo inisiatif

O berarti sempet wedi juga yo nek tanpo

wetenge gedhe?

He.e hehe

Nek opo, koyo diolesi opo tapel...

Opo kui?

O sing rempah-rempah dioleske nggon perut

ngono kae ho.o ra?

Aku ra sih aku mah ra ngerti aku mbak

Hehe nek jamu ngono ki yo ra ngombe juga yo?

W23/Dahlia: 714-715

Informan merasa eneg saat

minum suplemen tambah

darah

W23/Dahlia: 720-0721

Informan tidak minum

suplemen tambah darah

karena teman tidak minum

W23/Dahlia: 723-725

Informan merasa lemas

mencium bau suplemen

tambah darah

W23/Dahlia: 727-728

Informan tidak khawatir

tidak minum seplemen

tambah darah

W23/Dahlia: 731-733

Informan merasa senang

setelah memiliki anak

W23/Dahlia: 740-741

Informan memakai stagen

setelah melahirkan

W23/Dahlia: 745-746

Informan memakai stagen

agar perut tidak melar

W23/Dahlia: 752-753

Page 123: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

265

765.

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782.

783.

784.

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

792.

793.

794.

795.

796.

797.

798.

799.

800.

801.

802.

803.

804.

805.

806.

807.

808.

809.

810.

Ngombe nek jamu ASIne men seger ngono nek,

nek ngombe e nek maem opo lak telur amis jarene

ASIne dadi ngombe jamu men ra amis ngono kui

hehe yo mbuh sih aku yo ra ngerti le penting

dilakoni wae

Demi anak ngono po?

He.em

Hehe

Men le mik ki seger hehe

Hehe seger. Biyen koyo anu ra ketoke dijahit yo

biyen yo...

He.em

Bar nglairkan kae?

Tapi ra ngerti jaitane piro ra takon

Anu ra sempet wedi ra mbak, maksute engko

iso lepas?

Yo wedi kan arep polah iku lara kae dadi wedi

mengko kepiye nek saiki yo wis ora, biasa

Biasa?

He.em

Tapi ngroso bener-bener pulih ngono ki berapa

lama mbak?

1 bulan po yo kurang lebih 1 bulan paling ra ngati

2 bulan

Berarti selama iku yo di yo bener-bener di jogo

ngono po, ora...

Ho.o kebersihan kan nek engko takute nek infeksi

tho kan luka podho wae neng nggon kebersihan

sing utama karo kerep le wawik diwawiki

Iku tek’e di kandani kudu ngono opo...

He.em seko bidane ngono kui dikon njogo ndak

infeksi kan malah suwe le mari

Infeksi, nek opo kan koyo wedi opo, wedi nek

jaitane lepas...

He.em

Dadi sok koyo nahan ngono ra mbak? misalkan

kadang-kadang kan anu wedi ngeden opo piye?

He.em kadang aku yo wedi ee’ we sampek aku

berdiri kok biyen ki pas awal-awale yoalah gek

engko nek pipis kan wedi nek perih ngono kae lho

kui hehe aku we ra tau jongkok tho mbak wedi nek

pedot po kepiye hehe

Hehe sempet ngono kui yo? tapi...

Kadang wis mari yo kulino isih wedi rek ngeden

hehe ketento biyene hehe

Hehe iku sampe umur piro...

Informan minum jamu agar

ASI terasa segar

W23/Dahlia: 765-769

Informan takut jahitan saat

persalinan lepas

W23/Dahlia: 781-782

Informan merasa pulih

setelah 1-2 bulan

W23/Dahlia: 787-788

Informan menjaga kebersihan

pasca melahirkan

W23/Dahlia: 791-793

Informan menuruti perintah

bidan untuk menjag

kebersihan pasca melahirkan

W23/Dahlia: 795-796

Informan takut jahitan lepas

saat buang air besar & kecil

W23/Dahlia: 802-806

Informan masih takut

mengejan

W23/Dahlia: 808-809

Page 124: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

266

811.

812.

813.

814.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

824.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

831.

832.

833.

834.

835.

836.

837.

838.

839.

840.

841.

842.

843.

844.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

853.

854.

855.

856.

Le nganu...

Nganti pirang sasi?

Le ngadhek?

Le opo le wedi perasaane isih wedi ngono ki?

Yo wis sesasi rong sasi kae isih sok wedi hehe

Hehe padahal wis mari yo? hehe

Ho.o wis mari lali ngono lho nek arek ngeden dadi

diampet nek ee’

Hehe nek biyen puputane berarti berapa dino

mbak puputane adek?

5, 5 hari po yo?

5?

He.em ora suwe kok kae le petil dewe

Diguwak opo disimpen?

Simpen diamorke nganu kae dipendem amor opo,

ari-arine

Dipendem? lho ari-arine tapi nek pas mendem

anu, langsung yo?

Ho.o pas digo bali gek disuceni dipendem yo

Berarti yo koyo dibongkar meneh yo?

Ora sih ming dikeduk neng ngandinge hehe sitik-

sitik ra dibongkar

Hehe o berarti ora nganu yo mung jejere ari-

ari?

He.em

Yo nganggo...

Mengko ndak anu

Anggo adat-adat ngono?

Ora mung didekekke hehe

Lha ngopo mbak?

Yo ra piye-piye kan isih melu bagiane hehe ngono

lho istilahe kan sambungane kui ibarate didadekke

siji ngono wae

Iku pancen karepe mbak Dahlia sing peneng...

Ora, mamak

Mung manut le istilahe

He.em

Hehe Biyen nek nifase kae berapa lama mbak?

Nifas ki aku pirang sasi tho, 40 hari yo ming

40 hari?

He.e

Suwe yo.

Suwe tapi aku 40 hari punjul e mbak kadang isih

metu isih metu sok ora ngono kui yo rung resik

banget

Sok keweden ora pas nifas ngono?

Informan masih tetap takut

mengejan padahal sudah

pulih

W23/Dahlia: 817-828

Informan mengubur tali

pusar dengan ari-ari

W23/Dahlia: 825-826

Informan mengubur tali

pusar disamping ari-ari

W23/Dahlia: 831-832

Informan merasa tali pusar

adalah bagian dari ari-ari

W23/Dahlia: 841-843

Informan nifas lebih dari40

hari

W23/Dahlia: 853-855

Page 125: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

267

857.

858.

859.

860.

861.

862.

863.

864.

865.

866.

867.

868.

869.

870.

871.

872.

873.

874.

875.

876.

877.

878.

879.

880.

881.

882.

883.

884.

885.

886.

887.

888.

889.

890.

891.

892.

893.

894.

895.

896.

897.

898.

899.

900.

901.

902.

Yo ora ming biasa koyo wong mens biasa ngono

kae

Dadi ora, ora kepikiran ki suwe banget padahal

liyane cepet ngono kui?

Ho.o suwe banget ning ono koncoku kan luwih

suwe nganti rong sasi punjul hehe dadine biasa

sih wong beda-beda ngono kui gek “wis mari aku

rung”

Hehe

Dadi yo aku kae terus nganu nifas kae kok darah

putih ngono kae lho dadine wedi kui kok koyo

ngene dadi yo, nek le anu po, darah darah merahe

mek dilit rong minggu po piro tapi sing putih isih

metu terus hehe obah terus ki opo aku,berarti yo

dudu iki darah putih

Tapi nek awale kepikiran opo mbak nek misal

pas metu darahe putih ngono ki kepikirane

opo?

Pikirane mengko po jaitanku po piye hehe ngono

po njero reget aku ngonoi tapi rapopo bar kui yo

biasa ra putih-putih ra keputihan ra ngono yoan

hehe mens biasa

O tapi anu yo...

Let sasi kae

Tapi opo roso lego yo ngono ki habis ngobrol

karo liyane ngono po tek’e dikandani liyane

wongtuo opo mah iki...

Yo le ngobrol koro koyo takon-takon ngono kae

“biyen ho.o ngono kui” yo wis dadine tenang hehe

Nek kene ono Posyandu mbak?

Ono

Melu ora mbak?

Melu sih

Iku bar melahirkan opo pas hamil yo melu kui?

Aku wis 1 bulan kae terus tak melu umur 1 bulan

terus neng Posyandu

Lha ngopo?

Yo ra piye-piye sih nggo nganu ngikuti

perkembangane wae berat badane mundak ora

ngono kui yo rep ngikuti wae

1 bulan yo?

He.em

Lha nek sebelum 1 bulan ngopo?

Yo ra piye-piye tapi yo isih cilik banget hehe

Hehe

Wong nganu kae isih kontrol-kontrol neng opo,

Informan tidak takut saat

nifas karena teman informan

lebih lama

W23/Dahlia: 861-864

Informan takut saat darah

putih keluar saat nifas

W23/Dahlia: 866-871

Informan takut ketika darah

putih keluar

W23/Dahlia: 875-878

Informan tenang karena

teman juga keluar darah putih

W23/Dahlia: 884-885

Informan mengikuti

Posyandu untuk mengethui

perkembangan bayi

W23/Dahlia: 894-896

Informan memeriksakan bayi

Page 126: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

268

903.

904.

905.

906.

907.

908.

909.

910.

911.

912.

913.

914.

915.

916.

917.

918.

919.

920.

921.

922.

923.

924.

925.

926.

927.

928.

929.

930.

931.

932.

933.

934.

935.

936.

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

946.

947.

948.

bidan dadi yo wis ngerti perkembangane neng

bidan tho gek bar kui 1 bulan wis ora anu kontrol

nang kono bar kui yo wis nang ngomah ngono lho

ra neng bidan yo wis nang kono wae lah arek

nimbangke yoan hehe dadi yo kegiatan

umumngono wae hehe

Nek durung 1 bulan sok wedi ora nek dijak

dolan wedi kepiye?

Ora kan selak pengen ngejak dolan hehe yo wis

gek nganu kumpul-kumpul kui cah cilik-cilik okeh

Kumpul...

Ngajak pengen ngajak jalan-jalan nek esuk neng

ngarep ngono kae kon ngetan

Lha ngopo?

Yo men menghirup udara segar opo, embun pagi

kan sehat tho nek nggon anu paru-paru kui

Nggo adike?

He.e karo nek opo, panas kui lho mbak panas

matahari kae kan nek pagi

Dipepe?

He.e jam pitu tekan jam piro wolu po jam songo

ngono kui isih tak ngono kui ndisik ben anget

awake

Iku tek’e dikandani kon ngono kui opo mbak

Dahlia le...

Aku

Dewe..

Nek nggon neng rumah sakit rumah sakit kae kan

bayi-bayi yo dipepe hehe dadi yo aku melu-melu

ben sehat jane yo dianjurke karo bidane kon keno

sinar matahari ben opo, kuning ngono lho mbak

penyakit kuning ngono kae karo okehi minum ASI

Tapi sempet khawatir ora nek opo yo koyo

wedi engko keno penyakit kuning ngono ki?

Ora sih kan nek ngono ki okehe nek kurang berat

badane tho nek aku kan ora, biasa wae lah

Berarti ra pernah kepikiran yo?

He.em

Nek misal iku, dolan-dolan ngono ki koyo

istilahe koyo pengen kenalke adek ngono opo

pancen istilahe pengen ben sehat wae ngono?

Yo kabeh hehe dua-duanya hehe ben piye yo

umum ngono wae lah ben iso kenal ngono gek

amor konco-konco ngono ki cah cilik-cilik kan yo

seneng hehe

Tapi anu yo seneng yo nek pas dilileng ngono

sebelum 1 bulan di bidan

W23/Dahlia: 902-908

Informan ingin keluar rumah

untuk berkumpul dengan

tetangga

W23/Dahlia: 911-912

Informan ingin bayinya

menghirup udara pagi agar

sehat

W23/Dahlia: 917-918

Informan menjemur bayi saat

pagi karena melihat hal yang

sama di rumah sakit

W23/Dahlia: 930-934

Informan tidak takut anak

terkena penyakit kuning

W23/Dahlia: 937-938

Informan ingin mengenalkan

anak dengan anak kecil yang

lain sejak dini

W23/Dahlia: 944-947

Page 127: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

269

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

964.

965.

966.

967.

968.

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

976.

977.

978.

979.

980.

981.

982.

983.

984.

985.

986.

987.

988.

989.

990.

991.

992.

993.

994.

kui yo?

Ho.o saiki kan wis ngerti tho dadine sok nguyu

dewe hehe

Nek mbak Dahlia dewe seneng ora misal ngono

ki?

Seneng dijak gergeran

Nek prikso bayi ngono ki ung neng Posyandu

po neng bidan mbak?

Neng bidan, neng Posyandu ki ra mesti eneng

idane paling gur nimbang karo gur nimbang karo

cek gizine ra mesti bidane

Ora puas po neng Posyandu?

Yo ho.o sih paling gur nimbangke tok

Nek pingine?

Pengine kan iso konsultasi ngono kui tapi ra enek

yo wis lah hehe le penting ngerti perkembangane

Nek bar nde anak ngono ki malah koyo sering

konflik karo suami ngono opo malah soyo

cerak karo suami mbak rasane ki?

Paling nek opo yo biasa wae nganu hehe malah

wis do ngurus awake dewe-dewe hehe kerjaane

aku sibuk karo anake dadine yo wis urusane dewe-

dewe hehe paling nek arep maem, ngopo ngono ki

Saiki anu yo isih sok kerjone neng omah yo...

He.em

Urung wani neng njobo yo mbak?

Urung paling engko neng ngomah karo nyambi

Sok kroso koyo mangkel ngono ki ra pas arep

kerjo kok malah rewel ngono ki?

Ora sih paling hehe mangkel setitik kepiye yo

wong jenenge cah cilik hehe dadi arep mangkel ra

sido guyoni hehe

Jarang rewel yo?

He.em jarang nek anakku

Pernah ra misal koyo sore-sore opo, kan

kadang to Magrib-magrib malah nangis ngono

kae?

Ora Magrib malah biasane turu ngono hehe

paling gur mangku

Dadi ra pernah yo sing kadang-kadang kan ono

nangis...

Nangis ra tau anakke jarang sih nangis upamane

wedi karo sopo dijak sopo ngono ki lagi nangis

tenan karo didadahke hehe pijetke lagi iso nangis

tenanan iso metu iluhe tenan hehe paling nangis

mung nge-ee gek wis bare nguyu, nangis wedi

Informan senang saat

berkumpul dengan tetangga

& bercanda tentang bayi

W23/Dahlia: 954

Informan ingin konsultasi

saat Posyandu, namun tidak

bisa

W23/Dahlia: 963-964

Informan sibuk mengurus

anak

W23/Dahlia: 968-971

Informan berkerja di rumah

W23/Dahlia:975

Informan tidak bisa marh

ketika pekerjaan menjahit

terganggu saat bayi rewel

W23/Dahlia: 978-980

Page 128: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

270

995.

996.

997.

998.

999.

1000.

1001.

1002.

1003.

1004.

1005.

1006.

1007.

1008.

1009.

1010.

1011.

1012.

1013.

1014.

1015.

1016.

1017.

1018.

1019.

1020.

1021.

1022.

1023.

1024.

1025.

1026.

1027.

1028.

1029.

1030.

1031.

1032.

1033.

1034.

1035.

1036.

1037.

1038.

1039.

1040.

karo uwong sing ra dikenali ngono yo lagi nangis

tenan jarang nang ngomah nangis ki nek kesel

barang wong ra sak kepyaran nangis

Hehe tapi nek koyo opo, opo, sawan yo sawan

po opo?

He.em

Keno sawan ngon kae...

He.em

Sok percoyo ra nek mbak Dahlia?

Yo percoyo ra percoyo sih tapi yo rak piye yo, yo

wis ngono kui nek cah cilik ki nek dasarane nek

dibilang hehe keneng sawan yo nek dokter yo muni

opo, seko penyakit hehe wongtuo tekne keneng

sawan yo opo wae lah terserah sek penting

nggolek tombo ki neng ngendi wae golek tombo

neng ngendi wae hehe ra peduli sawan po kepiye

Le penting meneng ngono yo?

Ho.o jodone ngono wae

Hehe o jodone mbak?

Maksute nggon dokter

Tapi iki isih sok keweden ora misal opo, adik

keno opo ngono ki misal penyakit opo po

mungkin opo, soale wingi ngomonge anu yo bar

sakit kulite...

He.em

Koyo bentol-bentol?

Ho.o tapi mari tho terus kadang ki okeh sing do

ngomong ngono kui nek cah cilik biasa kringeten

kringete kan uakeh tho nek pas bengi dadi yo

emang ngono kui nek cah cilik ki biyen opo, sering

sing do ngono kui lho sakit kulit, terus panas

ngono kui yo wis penyakite cah cilik hehe

Dadi ra pernah yo istilahe menyalahkan diri...

Ora

Jangan-jangan gara-gara aku ora yo?

Enggak yo memang hehe piye yo gawan cah cilik

karo cah gedhe yo ngono kui mambu obat terus le

do ngomong yo ngono kui kan yo pengamane okeh

tho kesehatan dinggo anak ngono kui “biyen

kepiye” “yo wis ngono kui mengko mari dewe”

mari dewe ngono yo ho.o sih nyatane obati neng

ngendi-endi jeleh ra nganu mari dewe dinengke le

penting awake iso kering terus ben ora keno, yo

nek cah cilik mesti kringete okeh hehe isih sehat

durung keno opo-apane hehe

Em gitu, tapi koyo nek misal sakit mbak Dahlia

Informan khawatir saat anak

sakit pada kulit, namun

tenang saat mengetahui anak

kecil biasa seperti itu

W23/Dahlia: 1019, 1021-

1026

Informan tidak menyalahkan

diri saat bayi sakit

W23/Dahlia: 1030-1039

Page 129: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

271

1041.

1042.

1043.

1044.

1045.

1046.

1047.

1048.

1049.

1050.

1051.

1052.

1053.

1054.

1055.

1056.

1057.

1058.

1059.

1060.

1061.

1062.

1063.

1064.

1065.

1066.

1067.

1068.

1069.

1070.

1071.

1072.

1073.

1074.

1075.

1076.

1077.

1078.

1079.

1080.

1081.

1082.

1083.

1084.

1085.

1086.

koyo luwih jogo makanan opo mungkin jogo

kebersihan ngono ki luweh daripada hari biasa

opo podho wae?

Yo ho.o sih luweh le njogo anake nek ngono kui

paling nek gatel-gatel nek mangan amis-amisan

marai tambah gatel hehe ket kecil wis ra maem

saiki arang ngono kui galing gur

Tapi jarang maem amis-amisan

He.e

Wedi engko ndak...

Engko ndak tambah parah hehe jare protein nek

kokehan anu tho marai gatel-gatel barang tho nek

ngono kui yoan pengaruhe nang kulite

Nek misal sakit ngono koyo flu ngono kui bar

melahirkan ngono kui sok ngono kui ora

mbak?

Sik anake po..

Mbak yo dua-duanya.

Yo ho.o sih tapi engko nek ibuke flu sing mesti

anake hehe melu-melu dadi yo dijogo bener ojo

nganti ketularan kui

Dadi saiki luweh njogo kesehatan daripada

biyen yo?

He.em

Contone njogo kesehatan lewat opo mbak?

Yo nek eneng wong flu rasah nyerak-nyerak hehe

ngono kui terus jogo kebersihan sing ngenah terus

piye yo sing genah ra mimiki es hehe kan sisi

podho wae kan ASIne isih dimiki mengko ndak

melu pilek

Imunisasi?

Isih tapi kurang ping piro, pisan po pindo ngono

kae sing 9 bulan

Iku tek’e dikongkon opo pancen inisiatife mbak

Dahlia dewe?

Yo dikongkon seko bidan ono datane, datane umur

1 bulan sampai 9 bulan kui wis rampung tho terus

isih kurang 9 bulan karo tambahane umur piro

ngono tambahane urung wong rung 9 bulan yo

urung

Tapi nek mbak Dahlia dewe pancen pengen yo

istilahe imunisasi dinggo anak opo...

Yo ho.o sih kan nganu tho nggo kekebalan tubuh

tho nggo jogo daya tahan tubuhe ben ra keno

penyakit opo ngono kui saiki kan penyakit aneh-

aneh tho mbak hehe tambahane yo okeh ketoke

Informan menjaga makanan

jika anak sakit

W23/Dahlia: 1044-1047

Informan takut anak tambah

parah jika asal makan

W23/Dahlia: 1051-1053

Informan hati-hati agar bayi

tidak ketularan saat informan

sakit

W23/Dahlia: 1059-1061

Informan menjaga kesehatan

dengan menjauhi orang lain

yang sakit, tidak minum es

W23/Dahlia: 1066-1070

Informan melakukan

imunisasi

W23/Dahlia: 1076-1080

Informan melakukan

imunisasi untuk bayi untuk

kekebalan

W23/Dahlia: 1083-1086

Page 130: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

272

1087.

1088.

1089.

1090.

1091.

1092.

1093.

Iyo yo, berarti yo sok kepikiran juga yo?

He.em

Ketoke kui sik mbak engko nek misal kurang

iso yo ngobrol meneh yo?

Yo ho.o

Nuwun yo mbak

Yo

Page 131: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

273

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Dahlia

Usia : 23 tahun

Pendidikan : SMK

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : Pertama

Tanggal Wawancara : 17 Mei 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara :Menggali informasi perkembangan anak, pekerjaan

& peran orangtua jelang & pasca melahirkan

Wawancara Ke- : 29 (Duapuluh Sembilan)

Kode Wawancara : W29

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Mbak nek masalah perkembangan anak, nek

saiki adek wis iso opo mbak?

Wis iso opo yo, mengkurep wis iso mlumah dewe

mbalik dewe terus wis njerit-njerit hehe iso ngopo

meneh, yo wis anu cerewet ngono lho banyak

omong

Piye mbak rasane nek wis ngono?

Yo seneng kan berarti perkembangane wis cepet

Seneng hehe

He.em

Sok khawatir ra?

Yo ra lah sing penting anggere sehat ra lara we ra

kuatir, ampun

Nek misal iku kan menkurep ya..

He.em

Sok khawatir kecengklak opo piye ngono ki ra?

Yo ho.o kadang paling gur diteteki guling po banta

bantal ngono kui mengko ndak glundung kan

njeduk tembok. Jangan tho Lup

Hehe

Golekno buku Nda golekno buku

Nek iki nek koyo nek wingi pas sak durunge

melahirkan ngono kae ki pengen ditunggoni ya

nek mbak Dahlia?

He.em

Iku ngopo mbak mergane?

Ngopo yo

Mergo tenang po?

Perkembangan anak

W27/Dahlia: 3-6

Informan senang melihat

perkembangan anak

W27/Dahlia: 8

Bagi informan

terpenting anak sehat

W27/Dahlia: 12-13

Informan khawatir

ketika bayi

menelungkup

W27/Dahlia: 17-19

Page 132: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

274

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Ora ki ra ngerti yo sekilas wae ben hehe

Nek bar iku bar melahirkan ngono njaluk

ditunggoni juga?

Yo ho.o sih ro ngewang-ewangi kan rung iso

ngopo-ngopo tho isih lara aktivitase rung iso

nganu

Tek’e pengen iku, tek’e rung iso ngopo-opo...

Ho.o

Makane pengen ditunggoni?

Ho.o kan angel dinggo gerak

Tapi rasane piye mbak nek ditunggoni ngono

ki?

Yo seneng dadine yo iki anak bayi bar melahirkan

ki lemes ngono kae lho mbak rasane isih rung

sehat banget dadine yo isih pengen turu wae ngono

ki dadi nek eneng sing nungoni kan isih ono sing

njogo dadi kuat

Nek anu mbak nek masalah ekonomi ngono kui

nek bar melahirkan ngene ki rasane piye mbak

luwih abot?

Nek saiki rung banget lah wong maeme yo ra anu

tho podho wae isih mengko kadang digawekke

dewe ra kudu tuku ngono lho dadi yo rung ketoro

banget isih biasa paling tambahane opo nek saiki

susu we rung doyan banget hehe dadi yo ming

kadang-kadang isih stabil rung kurang banget

ngono kui yo ra, cukup

Tapi iki nek kerjo iki berarti mulai umur piro?

Limo limang sasi po yo lima enam bulan

Alasane opo?

Yo pengen wae nyambi soale hehe kadang nek turu

sok melu turu dadi yo nggo nyelengi lah sitik-sitik

lumayan hehe

Tapi nek saiki piye nek njahit ngono kui rasane

koyo abot ngono po malah seneng saiki?

Saiki yo rodho angel lha repot wis rodho rewel

hehe ngopo-ngopo wis ngulung-ngulung njaluk

dijagani terus saiki hehe

Dadi tetep terbebani?

He.em ning yo ra banget gur kadang nek selo

ngono ki ra kudu gek sehari ki full ngono ki ora

hehe yo gur nek ngene ki selo ngono ki yo jahit nek

turu opo nek dong dijak sopo

Lha ngopo kok ra full ngono ki?

Yo kan tanggung jawabe wis bedo podho wae kerjo

ki wis sekian kali hehe nomor sekian nek pertama

Informan ingin dijaga

pasca melahirkan

W27/Dahlia: 32-34

Informan senang pasca

melahirkan ada yang

menjaga informan

W27/Dahlia: 41-45

Informan tidak terbebani

masalah keuangan

W27/Dahlia: 49-55

Informan bekerja saat

bayi 5 bulan

W27/Dahlia: 57

Informan bekerja agar

dapat menabung

W27/Dahlia: 59-61

Informan bekerja hanya

untuk sampingan

W27/Dahlia: 68-71

Informan

mengutamakan anak

Page 133: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

275

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

ki yo anak . Ih Lupna

Berarti saiki fokuse tetp neng anak yo meskipun

wis ono pekerjaan?

Ho.o

Tapi...

Kerjaan mung nggo sambilan

O gitu, tapi nek koyo keluarga gitu koyo iku ra

koyo nglarang ngono kui ra?

Yo ora sih sing penting anggere ngerti ki nggo

anak wektu nggo kerjo ngono ki iso membagi

waktu

Berarti suami ngak komplain juga yo?

Ora

Nek bar nde anak ngono ki koyo sering ribut

karo suami ngene ki ra opo, koyo konflik ngono

kae lho?

Yo paling opo, ming gur biasa lah rumah tangga

ngono kae tho mbak aku le ra bener sing kepiye-

kepiye ngono tapi ra gek nganu nganti ngono kae

puadu bla bla bla ngono kae biasa meneng wae wis

rampung hehe mengko biasa meneh bare

Tapi anu ya nek bar melahirkan ngene ki sering

ngono kui ra?

Ora paling yo wis arang

Ora koyo biyen sak durunge nde anak yo? hehe

Saiki kan podho wae fokuse nang anak dadi ra

digedhek-gedhekke lah masalah opo ra penting

tapi yo nesu terus apik yo nek wong nesu hyo

ngono kae hehe pingine kepiye-kepiye nek wis

rampung yo wis

Nek pas lagi jengkel ngono kui biasane ngopo

mbak?

Paling ki yo meneng wae gek nek ra saking

jengkele ming muni kepiye-kepiye opo sing kleru

ngono ki diomongke gek uwis nek ora yo gek

meneng hehe meneng mengko rak sedino rong dino

esuke ngono tangi turu wis lali nek nesu biasane

Berarti ra digowo suwe-suwe yo?

Ra betah sih mbak nek opo ngono rek nesu ra sido

hehe wong hampet hehe

Mbak ketoke wis, nuwun yo mbak

Ngih

daripada pekerjaan

W27/Dahlia: 73-75

Pekerjaan hanya untuk

sambilan

W27/Dahlia: 80

Keluarga tidak melarang

informan bekerja asal

informan dapat

membagi waktu

W27/Dahlia: 83-85

Informan jarang

berkonflik dengan suami

W27/Dahlia: 98

Informan fokus pada

anak sehingga tidak

membesarkan masalah

dengan suami

W27/Dahlia: 100-104

+

Page 134: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

276

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Anwar

Usia : 52 tahun

Pendidikan : -

Hubungan dengan informan : Ayah

Tanggal Wawancara : 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan informan, profil,

hubungan sosial

Wawancara Ke- : 2 (dua)

Kode Wawancara : W2

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Monggo-monggo

Kalih bapak sinten ?

Pak Anwar.

Pak aris.

Ngih pak Anwar.

Kalih mbak Utami?

Niko anak kulo.

Nomer pinten?

Nomer kalih.

Nomer kalih.

Ngih.

Sik nomer setunggal?

Nomer setunggal Atik Purwani, meniko wonten

garmen Jogjakarta terus ingkang Dahlia meniko

wonten garmen Bantul.

O sami ngen anu ngih...

Ngih

Nek sak niki pripun?

Sak niki prei karon ngandut jal terus niki karono

cuti mangkih terus sak budalipun lairke meniko

lanjut enten wonten garmen riyen.

Niki cuti anu, kiyambak nopo...

Ngih saking anu saking larene kiyambak.

O..

Utawi saking anu saking dinas anu perusahaan

niku ngih kedahipun ngih cuti.

O ngih hehe.

Ngih hehe.

Berarti boten bapak sing anu...

Informan anak kedua

W2/ Anwar: 9

Kakak informan

perempuan

W2/ Anwar: 13-15

Page 135: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

277

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Boten, boten nek kulo monggo terserah sik ajeng

mlampahi ngoten.

Lha nopo pak kok boten dilarang mawon?

Ngih karono ngih pripun ngih mangkih nek kulo

nglarang lare kan jaman sak niki kan pun boten

wancine nglarang tho mbak wancine pun

monggo bebas sing penting tentrem, aman, boten

wonten alangan setunggaling ngih.

Nek mbak Utami niku tiyange pripun pak?

Ngih sae-sae mawon dadose nopo ngih, pikirane

tegas rumaoso mendhel ning tegas, gadah nopo

ngih pikajengan meniko harus dilaksanakan

Hehe.

Lha ngih.

Ngeten ngih ket cilik ngeten?

Awit alit ngonteniku.

O hehe.

Ngih.

Nek niki kesehariane mbak Utami nopo

mawon?

Sak niki nembe dereng wonten kerjaan ngih

nembe kosong pokoke kendhel ngih.

O ngeten, enten perubahan boten niki riyen

kerjo sak niki boten kerjo ngeten?

Bagian nopo mbak ?

Mungkin sifate eh sikape malesan...

Boten, bote.

Boten.

Luwih nopo ngih perubahane niku wonten

ketingkatan menghemat nopo mawon segala

kekirangan segala kebutuhan menghemat nek

nopo keadaan pripun ngeten dek’e paham

O

ngih.

Nek kegiatan ngeten boten enten perubahan?

Boten wonten kegiatan riki boten wonten.

E wonten perubahan boten pas sak derenge

nikah kalih sak sampune nikah misal sifate

dados pripun ngeten?

Ngih deweke kan wonten kewajiban dados anu

ibu rumah tangga tho mbak kedah saling

menghormati ngih ngih wonten perubahan

meniko ngih.

Tapi nek pas hamil niki ketok seneng nopo

malah tambah susah?

Boten yo tetep seneng mbak netral.

Tidak ada paksaan

agar informan

berhenti kerja

W2/ Anwar: 30-31

Informan pendiam

namun tegas

W2/ Anwar: 39-41

Informan tidak

bekerja

W2/ Anwar: 50-51

Informan lebih hemat

W2/ Anwar: 58-61

Page 136: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

278

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Hehe.

Ngih netral hehe.

Boten anu gek hehe.

Boten hehe.

Nek pak Aris anu boten nopo nyukani

wejangan mbak Utami...

Ngih sing jelas tiyang sepuh tetep saran tetep

mbak e mangkih kagem masa depan dados

meniko tiyang sepuh meniko wajib ngih.

Mbak Utami nangkepe pripun?

Nangkepe ngih, ngih anu...

Nrimo...

Mirengaken tugase nopo tiyang sepuh ngeten

nderek menopo ngih lare kan dereng dados

tiyang sepuh.

Hehe.

Hehe ngih dadose daripada tiyang sepuh

kelangan akal sehat kulo paringi akal sehat

dados mengkih gesange saget sempurna ngeten.

Anu boten sok nglarang mbak Utami misal niki

hamil pun gedhe?

Ngih.

Boten angsal angkat abot-abot nopo...

Ngih jelas mbak niku ngih niku kedah ngirangi

angkat berat ning masalah olahraga kulo suwun

olahraga ngih.

Lha nopo pak?

Kan perempuan menawi hamil harus olahraga

tho mbak dasos mangkih wanci lairke luwih

sekeco, tenang, lancar ngih.

Nek nangkepe mbak Utami pripun?

Ngih paham kalih ature bapak.

Dilaksanakke.

Ngih dilaksanakke ngih.

O hehe manut ngih. nek suami?

Suami luwih-luwih riko suami ngih tetep pripun

kersane bapak ngih mung nderek ngih.

Nek anu pak kados perikso kehamilan niku

pripun pak mbak Utami?

Ngih priksone wonten anu bidan

Bidan.

Ngih.

Biasane...

Bidan wonten dokter terus mangkih laksankke

nopo dawuhe bidan kalih dokter.

O dilaksanakke.

Informan anak yang

penurut

W2/ Anwar: 88-90

Informan

mengurangi angkat

berat dan berolahraga

W2/ Anwar: 99-100

Hubungan suami

informan dan

keluarga informan

baik

W2/ Anwar: 111-112

Page 137: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

279

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Ngih dilaksanakke ngih.

Sok crito boten biasane...

Ngih mangkih crito ken ngeten-ngeten-ngeten

kan mangkih dilaksanakke, ten griyo mangkih

crito kalih mamak kalih bapak ngih.

Tapi biasa kalih sinten pak nek prikso

ngteniku?

Kalih anu garwane.

Kalih garwane o.

Ngih.

Kalih garwane, ket pertama?

Ket pertama kadang-kadang kiyambak.

O

Ngih.

Niki hamil emang di anu maksute boten

sengojo emang pengen...

Pancen ngih nopo ngih niku anak pertama sik

engkang kakung kan ibue ngih kepingine hehe

kagungan cucu hehe.

O ngeten ngih hehe o dadose emang

direncanakke.

Memang direncana ngonteniku iku daripada

kagungan putro umur dewasa luwih dewasa

kurang sehat tho mbak.

O ngeten

Ngih membatasi umur kan kurang sempurna.

Ngih.

Mangkih ibu kalih bapake tesih rosa anake pun

gedhe-gedhe kan niku pun saged nyambung

sejarah kan lumayan ngih saged ngragati ngeten

lho mbak.

O ngeten.

Ngih.

Berarti emang anu, nek bapak ngih seneng

lare-lare...

O ngih nek kulo niku pripun ngih nek kalih

keluarga sinten men mawon maringi saran-

saran maringi nopo ngoten sing kerso mangkih

sing jalan boten leres mangkih kulo paringi e

saran-saran ikang leres sebab saqk niki

kawontenane pun rusak tho mbak.

Hehe.

Menawi dereng paham ningali layar TV wonten

pusat niku dos kulo sekedik-sekedik ngih tesih

hubungan kalih kraton mbak dadose nopo

meniko menawi bidang wonten medal kulo

Informan mengikuti

nasehat bidan &

bercerita kepada

orangtua perintah

bidan

W2/ Anwar: 124-125

Informan periksa

kehamilan dengan

suami

W2/ Anwar: 129

Kehamilan yang

dinantikan keluarga

W2/ Anwar: 138-140

Kehamilan yang

direncana

W2/ Anwar: 143-145

Page 138: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

280

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

wonten kepatihan kasepuhan mbak.

O ngih o.

Ngih wonten wonten pusat kraton Jowo wonten

yojokarto meniko wonten kepatihan, wonten

suryodiningratan meniko kulo sambet sebab

simbah kulo riyen niki tesih riwayat saking

kasultanan kaping songo.

O

Ngih.

Dadose menawi ritual-ritual hamil kados

mitoni...

Ngih meniko kulo nderek’i ngih.

O tapi mbak...

Menawi, mbak Tami dereng.

Dereng.

Soale nopo mbak umur dereng mampu mangkih

cekape tasih repot ngoteniku kedah kasepuhan

ning mangkih nopo ngih putro kan wonten lante

pun pancingan karono kesibukan mbak Tami

dados ngih kulo tuntun yo dados mangkih

saran-saran kulo aturke ngih sinten mawon

boten kok kedah Tami sanak sederek ingkang

butuh ngih, kulo boten nopo ngih menawi

ninggalaken masalah meniko kan sak niki

kebinekaan tungal ika pun ajeng rusak tho lha

niku sak niki diali malih kados niku mangkih

negara Indonesia luwih maju luwih tentrem,

luwih tertib, aman, makmur ngoten. sak niki

makmur ning pikiran boten makmur.

Hehe ngih.

Lha ngeteniku.

Lha niki selama hamil niki bearati enten nopo

mawon ngih kegiatan e mitoni terus...

Ngih mitoni, nembe mitoni mbak.

O anu mitoni boten tho mbak Utami?

Dos pundi?

Acara mitoni enten?

Wonten ngih.

Enten o.

Ngih.

Anu emang kesane mbak Utami?

Ngih kersane keluarga.

O keluarga.

Nopo ngih menawi mitoni kan e budaya tho

mbak tiyang Jawi kedah sekawan wulan, tuju

bulanan niku kedah.

Informan melakukan

ritual adat mitoni atas

kemauan keluarga

W2/ Anwar: 209,

211-213

Page 139: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

281

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

O

Terus mangkih nek pun nglairke e sepasaran,

terus selapanan, setaunan mbak.

Em tapi mbak Utami boten keberatan

ngoten?

Boten, boten keberatan niku wajib mbak.

Wajib ngih.

Menawi lair wonten pulo Jowo menawi sing

nilarke tradisi niku, niku pun e tradisine wong

luar.

O ngih.

Luwih-luwih mangkih lewat budaya kraton

kejawen wah luwih tertib malih.

Ngih.

Jenengan upamane kagungan garwo niku

selama dereng di ni dereng di akad nikah niku

boten pareng campur dari dulu ngeteniku.

Nek ngidam mbak Utami riyen ngidam boten

pak?

Ngih.

Anu sok pengin nopo ngeten?

Ngih sing jelas niku buah-buahan buah-buahan

sing terlalu kecut hehe.

Hehe terlalu kecut lha biasane sing madoske

sinten pak?

Ngih sing kakung kadang pados kiyambak

kadang mamak.

O ngih.

Ngih.

Hehe.

Ngih.

Ngih pun pak cekap sak ngeten riyen

mengkih menawi wonten kirangan kulo anu

ngih kulo saged ngobrol kalih bapak.

Saged ngih menawi sejarah puanjang lebar

mbak, menawi kulo hehe..

Hehe nopo melih nek pun.

Informan ngidam

W2/ Anwar: 235-236

Suami dan ibu

informan memenuhi

keinginan ngidam

W2/ Anwar: 239-240

+

Page 140: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

282

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Adi

Usia : 29 tahun

Pendidikan : SMK

Hubungan dengan informan : Suami informan

Tanggal Wawancara : 17 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah orangtua informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan informan, profil,

hubungan sosial, dukungan, dan persiapan

menjelang melahirkan

Wawancara Ke- : 11 (sebelas)

Kode Wawancara : W11

No. Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mas mas sinten ngih?

Dedi

Mas dedi, sampun dangu nikah kalih mbak

Utami?

Sampun 1 taon.

1 taon. O niki hamil pinten bulan?

9 bulan.

9 bulan, sekedap melih melahirkan.

O ngih hehe.

Pripun raose?

Ngih seneng lah hehe.

Seneng, nek...

Seneng pun saged dadi bapak hehe

Nek mbak Utami kadose pripun?

Ngih.

Ketok seneng nopo susah niki hamil?

Ngih kulo kinten ngih sami ngih nek pun iso dadi

ibu lah enten kebanggane onten.

Sok ngomong ngonteniku?

Ngih sering sanjang “ning wis dadi ibu tenan”.

O sok ngobrol kalih mbak Utami boten mas?

Ngih ngobrol si tapi jarang.

Kerjaane?

Ngih hehe.

Hehe lha niki mbak Utami riyen kan sanjange

nate nyambut damel?

Ngih.

Lha niki mutuske anu ngih boten kerjo malih

Suami bahagia menjadi

bapak

W11/Adi: 13

Informan merasa bangga

menjadi ibu

W11/Adi: 17-18

Kehamilan yang

diharapkan informan

W11/Adi: 20

Suami jarang ngobrol

dengan informan

W11/Adi: 21

Page 141: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

283

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

ngih?

Ngih.

Niku pancen keinginan kiyambak nopo...

Keinginan saya.

O lha nopo?

Ngih nopo pekerjane kan iso ditunda kalau

perempuan, kalau yang terpenting tu anak yang

dipikirkan niko aja kalau mungkin uda dewasa sih

udah bisa ditinggal gitu udah bisa jalan sendiri

atau apa kan gak papa kalau emang masih mau

bekerja.

Nek mbak Utami kiyambak kepripun? Boten

angsal kerjo ngoten ketok malah susah nopo

pripun?

Yo boten, boten jane namung manut lah kuncine.

Hehe sok ngidam boten?

Ngih sering riyen tapi riyen bisa sampai usia

kandungan 5 bulan masih ngidam.

Ngidame nopo niku?

Semacam buah-buahan, buah-buahan terus yo

macem-macem niki biasane mawon nek tiyang

nyidam.

Sing madoske sinten buah-buahan?

Ngih terkadang ibu terkadang kulo boten mesti

hehe.

O anu boten sok crito-crito enten masalah

nopo?

Ngih cuman nopo ngih..

Dadi sok crito ngih?

Ngih kadang sok crito keluhane kroso kesel paling

itu aja.

Dadi nek misal masalah kerjaan ngoten sok

kerja boten?

Kerjaan boten pernah.

Tapi anu ngih biasane terbuka ngomongke

nopo mawon?

Ngih terbuka ngean biasa mawon.

Hehe sok kumpul kalih rencang-rencang boten

nopo tonggo ngoten mbak Utami?

Ngih kadang sih kumpul tapi jarang.

Jarang, lha nopo/ boten angsal nopo pripun?

Sekjenane nek kulo niku ngih luwih apik kan

kumpul kalih tonggo tapi dek’e kan sering males,

malesan.

Hehe dadose asline sok ngandani kon kumpul

ngeten?

Suami ingin informan

berhenti bekerja untuk

anak

W11/Adi: 34-49

Informan menuruti

permintaan suami untuk

berhenti bekerja

W11/Adi: 43

Informan ngidam

W11/Adi: 45-46, 48-50

Keluarga dan suami

menyedia sesuatu yang

diinginkan informan

W11/Adi: 52-53

Informan terbuka kepada

suami

W11/Adi: 65

Informan sering malas

jika disuruh kumpul

dengan tetangga

W11/Adi: 70-72

Page 142: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

284

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Ngih biasa nek jeneng nek jenenge hidup ning

masyarakat kan kudune kan penting kumpul karo

konco-konco, kumpul karo tonggo ngonteniku kan

penting banget nek ten kampung niku.

Nek anu sok ten daleme nopo, morotuo?

Ngih.

Mbka Utami?

Ngih nek kulo ajak mriko nek boten ngih boten

mesti mriko hehe.

Hehe lha nopo tebih nopo daleme?

Ngih jane boten Cuma mungkin ngih sibuk nopo

lah nopo kesel biasane alesane kesel ngomonge.

Hehe kesel. Nek niki kan pun ageng niki, enten

persiapan nopo-nopo?

Persiapan ngih mungin persiapan niku mawon

kelahiran terus pamane ngih nopo ngih...

Baju ngeten, dana hehe.

Nek baju pun dah pun enten, pun disiapke pun gari

mikir dana mbak.

Hehe tapi pun enten hehe.

Ngih sitik-sitik lah.

O saking mas kiyambak nopo, nopo wongtuo

nopo pripun niku?

Nek ngih biaya niku sih kulo kiyambak raketan

namung sekedik.

Ngih hehe.

Tesih dibantu wongtuo.

O lha niki sok prikso ten bidan nopo dokter

ngoten boten?

Ten bidan.

Bidan, diterke nopo kiyambakan?

Ngih nek ten bidan kalih kulo, kulo terke ning nek

ten dokter spesialis biasane kalih rencange hehe.

Hehe lha nopo kok boten diterke?

Pas wektune boten saget gek dadine kadang sok

sms koncone ngoten kon ngeterke.

Hehe niku nek kon ngeterke mbak Utami sing

anu, sing kersone ngonteniku nopo...

Ngih karepe bojo kulo kiyambak, boten pene

mergo kepekso karepe riko kiyambak.

Nek mas kiyambak ngih anu ngih, ngih kerso

ngih?

Ngih purun, purun kulo ngeterke hehe.

Seneng?

Ngih pas wektune wae nek ra enek ngoten tur

terkadang yo pas biayane posisi ra eneng kan

Informan jarang ke

rumah mertua

W11/Adi: 82-83

Informan jarang ke

rumah mertua karena

lelah

W11/Adi: 85-86

Persiapan melahirkan

W11/Adi: 89-90

Persiapan perlengkapan

bayi

W11/Adi: 92-93

Persiapan biaya

W11/Adi: 98-99

Dukungan suami

W11/Adi: 106-107

Keinginan informan

agar menemani periksa

kehamilan

W11/Adi: 113-114

Suami mengantar

informan periksa

W11/Adi: 117

Page 143: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

285

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

ndadak nunggu barang mbak, nda nek kerjaan

ngene kan boten mesti kadang nek pas ngirim

nopo pas lagi payu biasane lagi ndidik .

Tapi sok ngeluh boten masalah ekonomi

ngoten?

Tiyange?

Ngih.

Ngih kadang sih ngeluh, ngeluhe kan dek’e biyen

enome kan kerjo dewe duwe penghasilan dewe

saiki yo jagakke aku kan yo ra mesti entuk duit

ngolo lho yo entuk tapi pake jangka waktu ora

mesti nek tiap kono kan gaji bulanan terus duwe

sampek mengko habis gajian kan duwe terus nek

saiki kan boten mesti kadang 2 minggu sekali

kadang malah sebulan sekali duite hehe.

Hehe lho nyambut damele nopo e?

Ngih niki tukang.

Kayu ngih?

Ngih tukang.

Biasa sok anu boten, ngelus-elus niku, ngelus

nopo ngobrol kalih bayie niku boten?

Tiyange nopo...

Ngih dua-duane hehe mase kalih mbak Utami

ngoten.

Ngih ngelus-elus tapi nek komunikasi mboten

hehe.

Boten hehe lha nopo?

Lha boten paham piye le komunikasi hehe.

Hehe boten iso ditekoni.

Mung batine, batine.

Ketok pripun mbak Utami nek dielus perute

ngoten, risi nopo malah seneng ngoten?

Ngih boten mesti e mbak tiyane kadang sok roso

risi kadang sok anteng ngonteniko.

Mood, mood-moodten?

Ngih.

Hehe.

Kondisi pikirane ra.

Nopo melih niki pas hamil kan hormon kan

pengaruh ke niku emosi hehe.

Sensitif.

Ngih hehe.

Sering marah.

Ngih tho? Hehe marahe kalih sinten mawon

niku?

Kalih kulo thok.

Informan mengeluh

masalah ekonomi

W11/Adi: 128-135

Suami sering mengelus

perut informan

W11/Adi: 145-146

Informan kadang risih

dan kadang diam saja

saat suami mengelus

perutnya

W11/Dedi: 153-154

Informan sensitif

W11/Adi: 161

Informan sering marah

Informan sering marah

hanya dengan suami

W11/Adi: 163, 166, 168

Page 144: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

286

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Hehe.

Nek kalih liyane boten.

Kok saget? Hehe

Ngapunten ngih niki dolan awor konco cedak

mung tonggo-tonggo kan ngono we sok kadang

nek lewat jam ngono wis nesu hehe.

Hehe pingin dikancani ngoten?

Ngih, jene nek dikancani mung nopo paling gur

turu, ngobrol yo ora wonge nek wis wengi kan wis

turu arep kui mestine mikire kon nunggoni nang

ngandinge.

O nopo melih niki pun hamil gede niki?

Ngih.

Niki rencana ajeng lairke ten pundi mas?

Insyaallah ngih ten bidan, ten bidan dulu nek

lancar yo alhamdulillah yo ten bidan mawon.

Niku mbak Utami sing njaluk nopo mas nopo

keluarga?

Ngih empun nek ten riki kan ngoteniku tho mbak

dadine sering mlayune ten bidan kebanyakan nek

keluarga kene bidane ngih empun spesial podo

karo spesial nangani anak nangani perslinan pun

biasa ngoten kebanyakan. Puskesmas si

penanganane kurang hehe terlalu lama boten

langsung cek cek cek cek

O ya tho. Lha niku selama hamil niki sok

larang-larang mbak Utami boten sah kerjo-

kerjo nopo boten angkat-angkat boten?

Ngih jane niku nglarang e kerjo ngih kulo larang

Cuma nek gerak kan karep kulo kan daripada

ming lungguhan terus kan ngih gerak mboh nang

ngendi mlakune nek ken kerjo boten sah.

Hehe tapi dilakokke boten niku, nek dikon

mlaku boten?

Ngih nek enjing ngoteniko kulo habis bangun tidur

ngoten jalan-jalan dewekan hehe.

Hehe dewekan.

Dewekan.

Nek kalih mertua ketok apik boten hubungane,

sok ngobrol boten kalih...

Ngih alhamdulillah mesti ngobrol.

Mesti.

Ngih tiap malem nek sore habis kerja nopo pas

bareng kerjo ngonteniki mesti ngobrol kalih

ngobrol.

Nek mbak Utami ngih ngonteniku ngih, sok

Informan sering marah

jika suami pulang

terlambat

W11/Adi: 170-172

Informan ingin suami

menunggu di

sampingnya

W11/Adi: 174-177

Suami melarang

informan kerja

W11/Adi: 195-198

Informan sering berjalan

kaki

W11/Adi: 201-202

Page 145: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

287

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

ngobrol bareng sak keluarga bareng-bareng

ngoten?

Ngih bareng-bareng biasa ngumpul ngeten

mengkih sonten niko bar Magrib dijak maem

bareng biarpun sik jipuk dewe-dewe lingguh dewe-

dewe ning hehe ngendi kumpul ngoten

Hehe nek anu orangtuane mas ngih ngonteniku

biasane sok ngobrol kalih mbak Utami?

Ngih biasa mawon sami.

Nek adik-adike ngih sami ngih?

Ngih.

Sok ngobrol boten?

Ngih nek adik kulo kan kerjo sedanten boten mesti

boten ten griyo boten mesti ten ngomah dadine

jarang ngobrol paling nek pas balik ngonteniko

tapi boten mesti sebulan sekali boten mesti bali.

Nek anu mbakyune mbak Utami niku ten riki

ngih tinggale?

Ngih ten riki.

Biasane sok ngobrol boten kalih, sok melu-melu

ngumpul boten kalih mbak Utami ngoten?

Ngih, ngih ngumpul ngean.

Ngih melu ngobrol ngoten?

Ngih sok ngobrol.

Nek hubungane mbak Utami kalih mbake

pripun delok-delokane ngoten?

Ngih hubungane sih ngih namane sodara ngih

ngoteniku sok kadang enek konflik sok kadang tapi

yo baik-baik saja hubungane lha ngak terlalu over

lah nek ngen masalah ada masalah apa ngoeten

paling ming meneng do meneng ngoten boten

sampek cekcok mungan boten.

Hehe tapi ketok cerak ngoten ngih?

Ngih cerak.

O nek mbak Utami kalih anu, bapak ibue

pripun ketok cerak nopo boten?

Ibu?

Ibu niki bapak ibu mbak Utami kandung?

O ngih cerak banget e.

Cerak banget hehe.

Ngih hehe nopo-nopo ontene buk nopo-nopo tesih

pak hehe.

O lha iki tinggale ten riki mawon nopoi mriko-

mriki?

Ngih kadang yo sok anu paling dominan ning kene

nek ning kidul jarang kadang 2 minggu sekali

Informan sering kumpul

bersama keluarga

W11/Adi: 215-218

Hubungan baik antara

informan dan kakaknya

W11/Adi: 239-244

Informan dekat dengan

orangtua

W11/Adi: 253-254

Informan jarang ke

rumah mertua

Page 146: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

288

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

ndono boten mesti mriko kadang cok pengin dolan

mawon.

Hehe pas pengen dolan.

Ngih.

O gitu tapi biasane mas ngih sing anu sing

ngongkon ten mriko ngoten?

Ngih.

Nek mbak Utami jarang?

Jarang dek’e kepikiran dolan dene mertua.

Kesel mungkin hehe.

Sing jelas niku males tiyane malesan males.

Hehe ten ngomah ngih males nek kerjaan

pripun?

Ngih nek kerjaan ngih boten umpamane rumah

ngoten ngih langsung cek cek cek wis engko nek

wis rampung yo ming lungguh ngono kae nek arek

ngopo-ngopo males ngoten.

Nek riyen kenale sampun dangu boten kalih

mbak Utami jarang nikahe?

Ngih selama kenal niku ngih dangu banget selama

pirang taon ngih? Pitung taonan punjul mbak

ketoke aku kenal.

O tapi nek mutuske nikah niku sareng?

Ngih sareng posisine dek’e wis omonge nek aku

wis kerjo ngoten omonge nek aku wis kerjo wis

duwe tabungan njuk nikah.

O ngih empun cekap sak ngoten.

Ngih.

Matur nuwun ngih mas.

Ngih.

W11/Adi: 257-260

Informan jarang ke

rumah mertua

W11/Adi: 267

Informan orang yang

malas

W11/Adi: 269

Tidak terbebani kerjaan

rumah

W11/Adi: 272-275

Informan kenal lama

sebelum memutuskan

untuk menikah dengan

suami

W11/Adi: 278-280

Informan mau menikah

setelah bekerja

W11/Adi: 282-284

+

Page 147: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

289

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Adi

Usia : 29 tahun

Pendidikan : SMK

Hubungan dengan informan : Suami Utami

Tanggal Wawancara : 17 Mei 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah orangtua informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi informan pasca

melahirkan, dukungan kepada informan

Wawancara Ke- : 28 (Duapuluh Delapan)

Kode Wawancara : W28

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Mas niki kulo ajeng tanglet soal mbak Dahlia

Ngih

Nek sebelum melahirkan niku niko mbak Dahlia

nopo, ngongkon niunggu ngeten jogo-jogo nek

misal tiba-tiba lair ngeten?

Ngih nunggu siap hehe siaga

Hehe sinten mawon sik anu njogo mbak Dahlia?

Ngih mamak wongtuo sing jelas mbak keluarga

Niku anu mbak Dahlia sing njaluk ditunggoni

nopo inisiatif keluarga?

Yo inisiatif keluarga sendiri

O berarti mbak Dahlia ora njaluk ngono?

Boten mbak

Nek setelah lairan ngono tetep ditunggu?

Iya tetep masih ditunggu

Hehe sik nunggu sinten?

Yo mamak hehe

Mas Adi kiyambak?

Ya sama

Sama? berarti semua...

Sekeluarga

Sekeluarga, iku alesane karna mbak Dahlia sing

njaluk iku njaluk njaluk ditunggu ngono?

Ngak sih yo sudah wis piye yo mbak coro dene yo wis

kesadarane sendiri kan yo nek pas posisi bar

melahirkan kan rung iso aktivitas kan mungkin isih

dibantu yo mungkin aku yo keluarga yo wongtuo

O berarti iku yo bukan mbak Dahlia dewe sing

njaluk yo?

Keluarga menunggu

informan jelang melahirkan

W28/Adi: 6, 8

Informan menjaga informan

saat melahirkan

W28/Adi: 15

Keluarga menjaga infroman

pasca melahirkan

W28/Adi: 24-27

Page 148: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

290

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Ngak

Nek anu wis pas opo, lairan kayak gitu prosese

normal opo ceasar mas?

Normal

Nang ngendi?

Bidan

Bidan, iku pancen karepe mbak Dahlia dewe

pengen neng kono ngono?

Ya

Ngopo mas ngerti rak alesane pilih neng kono?

Yo alesane kan khusus tho mbak khusus terus terus

langsung ditangani cepet ngoten lho nek nggon bidan

Nek anu pas awal-awal bar melahirkan ngono kae

sok iku ra koyo kurang turu ngono kui ra nek

mbak Dahlia delok-delokane?

Yo iyo sih mbak Cuma dek’e kurang gerak e mungkin

kalau tidur sih yo tidur tapi geraknya itu kurang

dadine kurang sehat

O nek iku gara-garane tek’e adek koyo bola-bali

tangi ngono opo piye? pas awal-awal ngono kae?

Awal-awale sih enggak malah tidur terus

Tidur terus? hehe

Hehe

Kok tidur terus yo?

Sering tidurnya daripada anunya itu opo, dek’e posisi

ngak tidur sih malah jarang sering tidurnya bayi tapi

kalau malam malah sering begadang

Hehe malam-malam

He.e

Dewe begadange?

Yo enggak sih

Karo mas Adi?

Ya

O berarti berdua yo tangi kabeh yo lek-lekan

ngono yo?

Iya

Hehe Lha ngko nek posisine mbak Dahlia tidur

ngono kui terus adek sing njogo sopo?

Yo gantian

Gantian?

Gantian hehe

Sopo?

Yo kadang saya kadang mertua kadang bapak ngak

mesti

Nek iku pas lairan biyen sing nganu sing njogo

mbak Dahlia pas posisine neng bidan ki sopo? ono

Informan melahirkan secara

normal

W28/Adi: 33

Informan melahirkan di

bidan

W28/Adi: 35

Informan kurang bergerak

pasca melahirkan

W28/Adi: 45-47

Setelah melahirkan informan

banyak tidur

W28/Adi: 50

Informan sering begadang

saat malam

W28/Adi: 54-56

Suami & keluarga membantu

informan menjaga bayi

informan

W28/Adi: 72-73

Page 149: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

291

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

ra sing nungguni?

Ada yo sekeluarga intine hehe semuanya nunggu tapi

yang di dalam ngak semua paling orangtua aja ibu

Mas kok ra melu nunggu ngopo?

Posisi tempatnya kan sempit tho mbak ngak luas

bangetterus nanti katanya bidan kalau terlalu banyak

orang udaranya kan kurang jadi untuk oksigennya

kurang mendingan satu atau dua orang aja yang

nunggu

Nek mbak Dahlia pencen pingine ditunggu karo

ibue ngono po cuman orangtua aja yang nunggu?

Yo ngak sih mbak ngak kalau dia kan udah merasa

sakit mungkin jadi ngak sempet pikiran sapa yang

nunggu cuman yang penting ada yang nunggu aja nek

ngak, ngak itu siapa orangtua atau saya sendiri juga

ngk pas ngak dipikiran

Tek’e lara itu ya?

Iya

Ketok wedi gitu ngak pas iku proses persalinan?

Ngak sih dari, dari awalnya emang pengennya dekne

ki pengen ki lair yo normal pengen jadi ibu seutuhnya

ngak pengen ceasar pengen pengennya ya lahir

normal

Dadi pengen ngrasakke iku ya nglairke, tapi

prosese suwe ra proses melahirkan kui, dari rasa

sakit sampai keluar bayi ki metu?

Ya mungkin standar lah mbak posisi berapa jam ya

dari jam 2 itu krasa baru buka dua itu terus pagi

kalau uda pagi uda jam ho.o jam 9 sekitar jam 9 itu

lahir mbak mungkin kalau dia ngrasa anu ya udah

habis Subuh itu udah terasa sakit banget

Tapi di bidan iku suwe ora mas?

Anu posisinya?

Ho.o

Yo satu malam

Satu malam?

Ya satu malam

Berarti langsung bali?

Ya satu malam satu hari

Iku mbak Dahlia dewe sing njaluk bali?

Ngak itu anjuran dari bidan

Tapi nek bar iku koyo ketok dari opo yo mungkin

tingkah lakune kayak gitu didelok ati-ati pas

ngopo ngono kui ra mbak Dahlia?

Yo iyo sih mbak ho.o kan belum pernah punya anak

kan yo bingung harus gimana kan kadang mikir-mikir

Keluarga menunggui

informan saat melahirkan

W28/Adi: 77-78

Informan tidak berpikir apa-

apa saat melahirkan

W28/Adi: 87-91

Informan ingin melahirkan

secara normal

W28/Adi: 95-98

Informan hati-hati saat awal

mengurus anak

Page 150: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

292

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Bingung le ngurus awake dewe po ngurus bayine?

Ya..

Nek menurut mas Adi?

Menurut saya sih ngurus ya dua-duanya kan posisi

dia habis melahirkan kan kondisinya belum sehat

banget terus kadang masih terasa sakit kalau mau

ngasi susu anaknya gitu menyusui

Hehe sok mengeluh ngono kui ra?

Yo enggak sih ngeluh sih

Nek iku masalah ngurus anak ngono ki berarti ora

mung mbak Dahlia dewe sing nyekel ya?

Ngak hehe ngak

Dari awal dulu?

Terus terang masih hidup sama orangtua belum

sendiri yo dianya juga ngak fokus ngurusin anak

mungkin dikasih sama yo mamak bapak hehe

orangtua juga ikut ngurusin

Nek mas Adi dewe melu ngurusi ora?

Yo, yo ikut sih mbak tapi kan saat yang terpenting

kan kerjaan mungkin kalau saya kan banyak yang

ngurus jadinya ya saat posisi waktu luang aja

mungkin kalau malam sore mau mandiin mau apa itu

ajak bentar itu aja

Tapi sok ngeluh ora iku perhatiane mas kurang

ngono dingo mbak Dahlia ngono ki sok ngeluh ora

dek’e?

Ngeluh sih mbak hehe

Hehe

Habis gimana lagi

Tapi nek delok-delokane saiki luwih fokus neng

anak opo neng opo mas mbak Dahlia ki delok-

delokane?

Yo mungkin kalau saat ini fokusnya kerjaan sih itu

karena yo masih ikut orangtua itu jadi anak ada yang

ngurusin dianya mau kerja gitu lho yo pokok sih tapi

cuman kalau anak susah tidur pengennya maen terus

dikasih sama orangtua tinggal jahit gitu aja

Berarti saiki jahit ya posisinya?

Ya

Iku mulai kapan mulai jahit ki?

Mulai usia berapa ya 3 bulanan kayake

3 bulanan, o uda mulai jahit ya?

Udah mulai jahit-jahit tapi belum seperti sekarang

kalau seperti sekarang kan punya jahitan

Iku pancen mbak Dahlia dewe sing nganu sing

pengen jahit opo tek’e...

W28/Adi: 120-121

Informan tinggal bersama

orangtua

W28/Adi: 135-136

Informan meminta orangtua

untuk membantu mengurus

bayi pasca melahirkan

W28/Adi: 136-138

Suami membantu mengasuh

bayi

W28/Adi: 140-144

Informan berkerja, orangtua

mengasuh bayi informan

W28/Adi: 154-158

Informan mulai menjahit

W28/Adi: 162

Page 151: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

293

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

Yo inisiatif sendiri dianya sendiri yang pengen njahit

kalau menurut saya sih ngak usah dulu fokus ke anak

dulu biar aku yang nyari

Tapi tetep iku, pengen. Alesane opo pernah

ngomoh ngak pengen njahit tek’e opo?

Ngak sih ngak jahit ngak opo ngak ngak anu yo Cuma

pengen cari kesibukan aja tapi kok makin lama kok

harusmya cuman sampingan jadi kesibukan

Hehe berarti nek anak ra terlalu ra koyo biyen

meneh?

He.e

Mulai njahit berarti, tapi anu ora sok nek iku sok

rewelora putrane?

Enggak untungnya itu dianya mau njahit yo karena

anaknya itu dek’e ki ngak sering nangis yo ngak

rewel lah intinya

Ngak rewel?

He.em diajak sama sapa-sapa mau

Tapi suka sakit ngak putrane?

Yo sakit sih ngak yo pernah sakit cuman kalau sering

itu enggak

Piye nek nek misale pas putrane lagi sakit ngono

ki mbak Dahlia ki piye?

Yo sedih hehe sedih piye nyaranin suruh fokus ke

anak dulu ngurusin anak-anak biar aku aja

Berarti nek pas anak sakit kerjaane tetep di anu

opo...

Ditinggal ya ditinggal

Nek misal rewel pas kerjo kayak gitu ngak pernah

yo?

Ngak ngak pernah

Nek misal kerjo ngono kui berarti tetep di anu

digowo ibu yo?

Iya dibawa biasanya diajak sama ibu kalau ngak ya

di tidur waktu pas tidur aja

Nek anu mas biyen bar lairan kae ASIne langsung

keluar ora?

Iya sih ho.o langsung, langsung keluar tapi berapa

hari kemudian itu sulit keluarnya kalau pas habis

melahirkan itu keluar

Delok-delokane piye mbak Dahlia pas ngak keluar

itu? koyo panik opo...

Yo panik, panik anake panas terus pengen mimikke

hehe dulu itu kalau iya kalau dikasih susu bantu itu

kan ngak bagus tho mbak kalau ASI tiap berapa hari

gitu aja yang pokok kan itu ASI ning yo berbagai

Informan ingin bekerja

W28/Adi: 168-170

Informan bekerja menjahit

awalnya untuk kerja

sampingan

W28/Adi: 173-175

Bayi tidak mudah rewel

W28/Adi: 181-183

Bayi informan jarang sakit

W28/Adi: 187-188

Informan sedih saat anak

sakit

W28/Adi: 191-192

Informan menjahit setelah

bayi dititipkan orangtua &

saat bayi tidur

W28/Adi: 201-202

ASI informan sempat tidak

keluar

W28/Adi: 205-207

Informan panik saat ASI

tidak keluar

W28/Adi: 210-214

Page 152: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

294

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

cara nyari biar ASInya itu keluar gimana

Contone piye?

Yo itu makan sayur banyak terus terutama daun katu

yang sing pada intine ki ben ASI lancar

Iku mbak Dahlia dewe sin njaluk kui opo inisitaif

keluarga ngolekke ngono?

Yo inisiatif keluarga yo dia sendiri hehe semuanya

ikut sibuk

Nek anu mas e, acara selapanan sepasaran kayak

gitu wingi ono ora?

Ada

Iku mbak Dahlia sing njaluk opo piye?

Gimana yo mbak coro kalau saya jadi sama Dahlia

itu ngak kepikiran sama itu tapi orangtua

Berarti manut orangtua ngono?

Kalau di sini lebih tradisi mbak yo tradisi kasih nama

kan pakai acara itu hehe

Tapi nek cari nama kayak gitu sopo sing ngolek?

Yo kita berdua

Berdua?

Ya

O bukan mbak Dahlia dewe?

Enggak mungkin dia nyari terus nanya saya gimana

Tapi kok dikasih nama itu tu ono alesan khusus

ora mbak Dahlia setuju jenenge kui? mungkin

tek’e ada artine opo...

Iya artine mbak

Berarti ono harapan khusus ngono kui po dinggo

anak makane dijenengke kui?

Yo ada sih

Nek anu mas koyo opo, ngubur ari-ari yo? iku

emang keinginane mbak Dahlia dewe po? ketoke

wingi ngomonge ngubur ari-ari?

Ya tapi gimana ya mbak kalau di sini pun itu tu

tradisi itu aja cuman itu tradisi kalau boleh dikaakan

yo piye yo ho.o sudah mejadi adat desa sini sih kayak

gitu mungkin sebenarnya sih sampai sekarang sih

ngak masuk akal pun ya ngak tau orangtua yang

penting manut wae lah sama orangtua gimana adane

Tapi nek mbak Dahlia koyo wedi ra nek misal ora

melaksanakan koyo sepasaran selapanan opo

ngubur ari-ari bayi ngono ki koyo ono

kekhawatiran ra nek menurut mas Adi dari

tingkah lakune opo piye ngono?

Yo mungkin ada cuman kan dianya ngak tau, ngak

tau gimana ya artine opo maksute opo takutnya itu

Informan makan sayur saat

ASI tidak keluar

W28/Adi: 216-217

Informan & keluarga

berusaha membuat ASI

informan keluar

W28/Adi: 220-221

Informan melakukan

selapanan & sepasaran hanya

menuruti orangtua karena

tradisi

W28/Adi: 226-227, 229-230

Informan mencari nama bayi

bersama suami

W28/Adi: 236

Informan mengikuti tradisi

daerah karena menuruti

orangtua

W28/Adi: 247-252

Informan tidak tahu alasan

harus diadakan acara adat

Page 153: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

295

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

305.

ntar kalau orangtua bilang begini kalau ngak kita

ngak nurut atau ngak giman ya ngerencanain

akibatnya nanti kan apa kan yng mungkin yang mikir

kan cuman itu

O gitu mbak Dahlia kayak gitu yo mikire?

Iyo

Berarti ngak tekon-tekon juga yo mbak Dahlia?

Enggak

Nek anu, opo bar melahirkan iki koyo sempet

ngeluh masalah keuangan ngono kui ra soale kan

tambah anak tho dadi koyo soyo kebutuhane soyo

akeh ngono?

Iya ya sempet sih sempet dulunya kan dia kerja bisa

nyari uang sendiri yo gimana keadaan sekarang sulit

ya cari saya sendiri juga kerjaan ngak mesti tentu

kan bikin pintu tu terkadang laku terkadang juga

enggak kan harus nunggu hasil penjualan dulu yo

terkadang ngeluh mau beli ini beli kalau mungkin

kalau buat anak sih enggak cuman buat keperluan

dianya itu keinginan dianya punya pengen apa kan

belum bisa keturutanpo piye

Tapi dadi sering ribut ora ro mbak dahlia?

Ora yo selisih pendapat kadang sedikit itu ada biasa

hal yang biasa

Hehe tapi sering ora?

Enggak

Nek pas...

Enggak

Hamil biyen sering ora ribut-ribut ngono kui?

Enggak sih

Nek didelok-delok saiki kiro-kiro luwih seneng

bar nde anak iki opo sak durunge nde anak mbak

Dahlia delok-delokane?

Yo lebih seneng sekarang soalnya kan udah punya

seenggak-enggaknya bangga ibu jadi ibu punya anak

Pernah ngomong kayak gitu mabk Dahlia

Ngak pernah sih ngak pernah cuman kalau mungkin

yo curhat sama temennya itu kadang liat dari HP gitu

koyoke seneng banget ngomong dekne hehe sama

temen-temen

Berarti yo anu nek misal HP ngono kui yo iso, iso

bukak ngono yo maksute mas Adi iso ndelok Hpne

kono isine opo?

Bisa sih bisa fer ngak ada ho.o ngak punya itu, bukan

urusan debat

Tapi mbak Dahlia nagk pernah masalah ngono

untuk bayi

W28/Adi: 258-263

Informan kadang mengeluh

masalah ekonomi pasca

melahirkan

W28/Adi: 272-280

Informan kadang berselisih

pendapat dengan suami

W28/Adi: 282-283

Informan senang memiliki

anak

W28/Adi: 293-294

Suami melihat curhatan

informan dari HP informan

W28/Adi: 296-299

Informan terbuka dengan

suami

W28/Adi: 303-304

Page 154: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

296

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

351.

kui misale pribadi ngono kui ora?

Enggak

E koyo opo yo, mitos-mitos misal ra etuk bunuh

hewan opoopo ngono kui nek mbak Dahlia ki sok

wedi ngono kui ra percoyo ngono kui ra mbak

Dahlia selama ini?

Ya masih sih hehe masih yo banyak orang yang cerita

gini-gini itu kan keyakinan kitanya sendiri gitu yang

penting kita misal ngebunuh misal untuk nyiksa kan

ngak pa-pa

Nek anu,opo, bayi perkembangane bayi kayak itu

mbak Dahlia sok ngomongke kui ra?

Iya sih ngomong yo mungkin kurang berat badan

mungkin kadang sok yo kan ngomongke perkembagan

dari yang sing positif sampai negatif ki yo tetep di

omongke terus konfirmasi terus sama saya yo kan

saya berpikir buat ke depane ki engko ki piye tho sing

ngantisipasi anake ki kurang misale kurang berat

badan karena harus mikire yo membuat makanan

tambahan susu atau gimana tapi itu semua yo

tergantung ibue hehe ibue pinter opo enggak kasih

anak itu biar doyan maem biar apa yang lain itu

gimana kan tugase ibu dadi ocahe sendiri

Crito ora bar misal mriksaake anak po Posyandu

gitu?

Iya sih mesti cerita habis misalnya Posyandu atau

timbangan atau gimana itu pasti cerita

O berarti ikut Posyandu yo?

Ngih

Nek njogo kebersihan kayak gitu nek mbak Dahlia

piye mas masalah kebersihan anak opo kebersihan

diri?

Mungkin kalau kebersihan diri sih menjaga banget

anak juga iya banget ya he.em

Contone?

Ya mandidin anak terus Dahlia juga rutin bersihin yo

mandi juga anaknya habis mandi ibunya ikut mandi

sering ya terjaga intinya cuman kadang mungkin

kecapaian kalau bersih-bersih tempat kamarnya

sendiri atau kurang dia itu

Karena kecapean gitu?

Iya

Tapi suka ngeluh capek kayak gitu ngak abot nde

anak?

Enggak sih ngak ngak pernah cerita jadi saya kok

ngak tau hehe

Informan memberitahu

perkembangan bayi kepada

suami

W28/Adi: 328-321

Informan ikut Posyandu

W28/Adi: 331-332

Informan menjaga

kebersihan dengan rutin

mandi

W28/Adi: 338-339, 341-343

Informan kurang menjaga

kerapian kamar pasca

melahirkan

W28/Adi: 343-345

Page 155: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

297

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

Hehe ngak pernah cerita. tapi nek bar nde anak

yo tetep terbuka masalah opo wae ngono ki?

Yo terbuka

Sing sering diceritain masalah anak op masalah

liyane bar nde anak ki?

Yo anak, anak

Berarti anu saiki opo-opo anak yo nek mbak

Dahlia yo? hehe

Yang dia pikir ya ngak anak mungkin jahit kayak gitu

uangnya buat beliin baju anak semua hehe

Hehe ceritane sama suami kurang diperhatikan

ngono saiki?

Weuh hehe

Hehe bar nde anak luwih fokus neng anak makane

suami ...

He.em saling menyadari semuanya pada sibuk

Berarti anu yo kbeh-kabeh bantu mbak Dahlia

juga gitu ya?

Iya

Makasih yo mas yo hehe

Informan menjahit untuk

keperluan bayi

W28/Adi: 360-361

+

Page 156: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

298

LAMPIRAN OBSERVASI DAHLIA

Lokasi Observasi : Rumah Informan

Alamat : Salam, Temuwuh, Dlingo, Bantul

No Catatan Observasi

15 Agustus 2014

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Informan memilikitinggi kira-kira 155cm dan bekulit putih. Pada saat

informan sampai di rumah informan sedang istirahat dan akhirnya

dibangunkan oleh keponakannya. Informan langsung menyalami

informan dan akhirnya duduk di teras depan. Ketika informan meminta

ijin untuk melakukan wawancara, informan langsung mengiyakan. Pada

saat wawancara posisi duduk informan lebih sering bersandar pada kursi

dan melihat ke arah observee. Kadang subjek membetulkan posisi

duduknya dan mengelus perut. Informan tidak terlalu banyak bergerak

ketika diwawancarai, namun pandangan informan kadang-kadang

melihat ke arah depan.

29 Agustus 2014

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Pada saat peneliti datang ke rumah informan, peneliti disambut orangtua

informan kemudian memanggil informan yang sedang duduk tidak jauh

dari orangtuanya dan menikmati makanan di teras rumah. Ketika

peneliti menjelaskan maksud kedatangannya, informan sempat

menanyakan “mbak opo sik wingi isih kurang?” kemudian informan

dengan senang hati membantu peneliti. Pada saat akan memulai

wawancara, informan duduk agak jauh dari peneliti, namun orangtuanya

meminta informan agar lebih dekat kepada peneliti dan meninggalkan

informan. Pada saat wawancara sedang berlangsung, ibu informan

melakukan aktivitas menjemur ketela dan ikut menjawab pertanyaan

yang diajukan kepada informan, namun informan hanya tersenyum dan

kadang menyetujui perkataan ibunya. Wawancara sempat terhenti

karena informan mengajak peneliti pindah ke tempat lain karena suara

bising. Ketika pindah, keponakan informan mendekati informan

kemudian bermain di sekitar informan. Saat menjelaskan informan

kadang mengelus perutnya dan menjelaskan dengan menggunakan

gerakan tangan. Setelah selesai wawancara, informan mengajak

mengobrol sebentar. Kemudian peneliti pergi ke teras untuk berkumpul

dan mengobrol dengan Mawar dan keluarga Mawar. Mawar hanya diam

saja ketika orangtua Mawar bercerita tentang Mawar. Selama peneliti

dan orangtua Mawar mengobrol, Mawar hanya diam saja dan sama

sekali tidak ikut menimpali pembicaraan. Selanjutnya peneliti pamit.

05 September 2014

1. 2. 3. 4. 5.

Saat peneliti datang ke rumah informan, yang terlihat di teras rumah

hanya ayah dan ibu informan. Ayah informan akhirnya memanggil

informan yang berada di dalam rumah. Informan terlihat lamban dalam

berjalan seperti orang yang lelah. Kemudian informan mengajak peneliti

masuk ke dalam rumah untuk wawancara. Peneliti dan informan duduk

Page 157: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

299

6. 7. 8. 9.

di lantai dan saat wawancara berlangsung informan informan berulang

kali merubah posisi duduknya. Setelah wawancara selesai informan

bertanya pada peneliti “angel po mbak kok wawancara terus?”. Setelah

basa-basi akhirnya penelliti pamit.

17 September 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13.

Saat peneliti datang, ayah informan langsung memanggil informan.

Informan bertanya kepada peneliti “durung rampung tho mbak?” Dan

peneliti menjelaskan bahwa data belum cukup. Selanjutnya informan

mengajak peneliti masuk ke dalam rumah untuk wawancara. Saat

wawancara berlangsung terdengar suara yang berisik dan informan

meminta peneliti untuk mematikan alat perekam dulu dan penliti

menyanggupi. Saat alat perekam dimatikan informan mengatakan sudah

tidah sabar ingin melihat bayinya nanti. Setelah wawancara dilanjutkan,

alat perekam tiba-tiba mati kemudian peneliti mulai lagi wawancara

setelah alat perekam dapat digunakan kembali. Saat peneliti meminta

maaf pada informan karena alat perekamnya mati, informan mengatakan

“rapopo sante wae mbak”. Setelah wawancara selesai, informan

bergabung dengan orangtuanya yang duduk di teras.

22 Januari 2015

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Saat peneliti datang ke rumah mertua Dahlia, peneliti langsung

dipersilahkan masuk dan menawari peneliti minuman. Saat wawancara

berlangsung, Dahlia sesekali bermain remote TV yang dipegangnya.

Dahlia juga sering menopang tubuhnya ke belakang ketika duduk

karena Dahlia dan peneliti duduk di lantai tanpa bersandar. Ketika

mertua Dahlia datng sambil menggendong anak Dahlia, Dahlia langsung

menerima anaknya dan meletakkan di kasur sebelah tempat Dahlia

duduk. Dahlia kemudian menggendong anaknya dan langsung

menyusui. Wawancara sempat terhenti sebentar dan peneliti harus

mematikan alat perekam karena peneliti diajak mengobrol oleh mertua

Dahlia. Dahlia sesekali menimpali obrolan mertua Dahlia dan peneliti.

Selanjutnya wawancara dilanjutkan dengan Dahlia tetap menyusui

anaknya. Setelah wawancara selesai, peneliti langsung pamit namun

Dahlia meminta peneliti untuk tinggal sebentar dan mengobrol sebentar.

Ketika peneliti pulang, Dahlia mengantar peneliti sampai depan rumah

sambil menggendong anaknya.

28 Maret 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Saat peneliti datang Dahlia sedang tiduran di sebelah anaknya dan

nampak ibu Dahlia sedang melipat baju-baju anak Dahlia. Dahlia

langsung menyuruh peneliti masuk dan langsung membuat minuman.

Ibu Dahlia dan Dahlia bercerita bahwa anak Dahlia beberapa hari

sebelumnya sakit dan dibawa ke rumah sakit. Ibu Dahlia kemudian

meminta ijin untuk pergi dan menyuruh peneliti untuk meneruskan

mengobrol dengan Dahlia. Saat wawancara berlangsung, Dahlia

memangku anaknya. Dahlia terlihat kerepotan ketika anak Dahlia

meronta ketika dipangku. Sesekali Dahlia mengelus anaknya dan

beberapa kali merubah posisi duduknya. Saat wawancara hampir selesai

Page 158: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

300

11.

12.

13.

ayah Dahlia menghampiri peneliti dan Dahlia dan menyapa peneliti dan

Dahlia terlihat tersenyum. Peneliti berpamitan dan Dahlia mengantar

sampai ke depan pintu sambil menggendong anaknya.

05 Mei 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

Pada waktu peneliti datang, peneliti langsung dipersilahkan masuk oleh

informan yang sedang menggendong bayinya. Informan kemudian

meletakkan bayinya di kasur yang berada di ruang tv dan duduk

disamping bayinya. Informan bertanya kabar informan dan bayinya,

kemudian informan bercerita tentang bayinya yang baru sembuh dari

bentol akibat alergi dan iritasi. Informan juga bercerita tenang pekerjaan

menjahit di rumah yang belum selesai karena bayinya bangun dan tidak

bisa ditinggal, namun informan berkata bahwa pekerjaan adalah

sampingan sehingga lebih santai dan sudah jarang mengambil bahan

kepada temannya. Tidak lama kemudian ibu informan datang dan

menyapa peneliti kemudian menggendong bayi informan. Saat

wawancara berlangsung ibu informan datang sambil menggendong bayi

informan. informan melihat ibunya yang berjalan melewati informan

dan peneliti.

17 Mei 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Saat peneliti datang ke rumah informan terlihat informan sedang

menjahit baju. Ketika peneliti menjelaskan maksud kedatangan

kemudian peneliti meminta injin untuk melakukan wawancara dengan

significant other. Setelah selesai wawancara dengan significant other,

peneliti kembali mendatangi informan untuk mengobrol sebentar dan

meminta ijin wawancara lagi. Tidak lama kemusian ibu informan datang

dan menyerahkan bayi informan. Informan duduk sambil memangku

bayinya dan mempersilahkan untuk wawancara. Saat wawancara bayi

informan agak rewel sehingga informan berusaha menenangkan bayinya

dengan meminta ponakan informan mengambilkan buku untuk mainan

bayinya. Informan terlihat agak kesusahan saat bayinya bergerak-gerak

dan sesekali memperingatkan bayinya agar lebih tenang. Setelah

wawancara selesai, peneliti mengobrol lagi dengan informan dan

informan terlihat langsung menyusui bayinya. Selanjutnya peneliti

berpamitan kepada informan yang terlihat masih menyusui bayinya yang

sedikit terlelap saat minum ASI.

Page 159: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

301

KATEGORISASI INFORMAN DAHLIA

No Catatan Wawancara Kode

Profil

Informan memilikitinggi kira-kira 155cm dan bekulit putih. O3/Dahlia

Ngih sae-sae mawon dadose nopo ngih, pikirane tegas

rumaoso mendhel ning tegas, gadah nopo ngih pikajengan

meniko harus dilaksanakan

Ya baik-baik semua jadi apa ya, pikirannya tegas meskipun

diam tapi tegas, punya apa ya keinginan itu harus

dilaksanakan

W2/ Anwar: 39-41

Yo paling gur opo., yo lumayan antheng nang ngomah ho.o

ora dolan nang ngendi-ngendi

Ya paling hanya apa, ya lumayan pendiam di rumah iya

tidak bermain kemana-mana.

W5/Dahlia: 46-48

.. aku nang ngomah dadi arang aku melu acara-cara

ngono kui.

..jarang saya di rumah jadi jarang saya ikut acara-acara

begitu itu

W10/Dahlia: 176-

177

Yo nek pengin yo pengin tapi yo ra duwe biaya terus

pengin kerjo wae lah ngewangi wongtuo ngono .

Ya kalau ingin ya ingin tapi ya tidak punya biaya terus

ingin kerja saja lah membantu orangtua begitu

W5/Dahlia: 87-89

Ngih hehe nopo-nopo ontene buk nopo-nopo tesih pak

hehe.

Ya hehe apa-apa adanya buk apa-apa masih pak hehe

W11/Adi: 253-254

Ngih hubungane sih ngih namane sodara ngih ngoteniku

sok kadang enek konflik sok kadang tapi yo baik-baik saja

hubungane lha ngak terlalu over lah nek ngen masalah ada

masalah apa ngoeten paling ming meneng do meneng

ngoten boten sampek cekcok mungan boten.

Ya hubungannya sih ya namanya saudara ya begitu

kadang ada konflik kadang tapi ya baik-baik saja

hubungannya tidak terlalu over lah kalau untuk masalah

ada masalah apa begitu paling hanya diam dan diam

begitu tidak sampai cekcok hanya tidak

W11/Adi: 239-244

..aku biyen sekolahe kan ngekos nang Wonosari hehe.

..saya dulu sekolahny kan ngekos di Wonosari hehe

W10/Dahlia: 167-

168

SMK terus kerjo ndisik bar sekolah kae yo sempet ngekos,

aku le nang ngomah saplok duwe bojo guran..

SMK terus bekerja dulu setelah sekolah itu ya sempat

ngekos saya di rumah sejak punya suami juga..

W10/Dahlia: 172-

174

Yo wis pene suwe terusno yo wongtuone selak kui yo anak

pertama tho rung anu gek selak pengen nikah wae

dicepetke yo wis ngono

Ya karena sudah lama terus juga ya orangtuanya ingin itu

W18/Dahlia: 19-21

Page 160: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

302

ya anak pertama tho belum anu terus ingin menikah saja

dicepatkan ya sudah begitu

Ho.o lapan bulan terus njaluk metu resign.

Iya 8 bulan terus minta keluar resign

W1/Dahlia: 162

Ho.o kadang neng kono kadang yo neng kene. He.e wong

durung iso ngawe omah dewe. Masih ikut orangtua.

Iya kadang di sana kadang ya di sini. Iya orang belum bisa

membuat rumah sendiri. masih ikut orangtua

W1/Dahlia: 85-88

Jelang melahirkan

1. Emosi positif

Yo seneng, ho.o deg-degan kepiye ngono isian koyo

percoyo ra percoyo hehe mosok neng njero kok iso ono

ngono kuwi hehe

Ya senang iya deg-degan bagaimana begitu masih seperti

percaya tidak percaya hehe masak di dalam kok bisa ada

itu hehe

W18/Dahlia: 479-

481

Seneng iso ngrasakke piye yo ibarate nek wong wedok kan

wis sempurna tho mbak nek wis melahirkan anak ki wis

lego ra ketan embuh sesuk nambah po ora sing kan saiki

wis duwe hehe

Senang bisa merasakan bagaimana ya ibaratnya kalau

seorang perempuan kan sudah sempurna tho mbak kalau

sudah melahirkan anak itu sudah lega meskipun tidak tahu

besok tambah apa tidak sekarang sudah punya hehe

W18/Dahlia: 594-

598

Ngih kulo kinten ngih sami ngih nek pun iso dadi ibu lah

enten kebanggane onten. Ngih sering sanjang “ning wis

dadi ibu tenan”.

Ya saya kira ya sama ya kalau pun bisa jadi ibu lah ada

kebanggaan ada. Ya sering bilang “sekarang sudah jadi

ibu benar

W11/Adi: 17-20

Yo seneng kan nek pertama wis krungu detak jantunge

pengalaman pertama nang jero weteng kok wis ono janine

trus ketok bentuk opo..

Ya bahagia kan kalau pertama sudah mendengar detak

jantungnya pengalaman pertama di dalam perut kok ada

janinnya terus kelihatan bentuk apa

W1/Dahlia: 115-

117

Yo ra piye-piye, kan berarti sehat nek anu, kerep le obah

ngono.

Ya tidak bagaimana-bagaimana kan berarti sehat kalau

anu sering bergerak begitu

W4/Dahlia: 57-58

Yo piye yo, kadang sok seneng, sok kelaran yoan nek

kenceng banget sing nendang kan nganu tho nendange

opo, nyendal ngono, kadang yo sok lara.

Ya bagaimana ya, kadang senang kadang kesakitan juga

kalau kuat sekali menendangnya kan menendanya apa,

nyendal begitu, kdang ya sakit

W4/Dahlia: 65-68

Page 161: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

303

Yo karena opo yo rahmad ngono wis dipercoyo diwenehi

rejeki hehe

Ya karena apa ya rahmat begitu sudah dipercaya diberikan

rejeki hehe

W5/Dahlia: 5-6

..wis ora suwi yo dikaruniai anak ngono kui, yo lumayan

lah syukur hehe kae ek pengene muluk-muluk

...sudah tidak lama ya dikaruniai anak begitu ya lumayan

lah bersyukur hehe

W1/Dahlia: 405-

407

Ho.o pengen cepet lair hehe. Koyone gek lego ben ning

njobo wisan.

Iya ingin cepat melahirkan hehe sepertinya terus lega

supaya di luar sudah

W4/Dahlia: 197-

198

Yo piye yo, kan urung pernah ngalami tho mbak gek yo

rasane kepiye, sesukke piye, terus yo asline selak

penasaran wae pengen gek ketemu adik kecil hehe.

Ya sebenarnya sudah penasaran saja cepat bertemu adik

kecil hehe

W4/Dahlia: 192-

195

2. Emosi negatif

..tapi kan nek gede nang njero mesakake wis opo.,sumpek

ngono kae lho coro bayi angel gerak.

..tapi kan kalau besar di dalam kasihan sudah apa, sumpek

begitu cara bayi susah bergerak

W1/Dahlia: 200-

202

Perasaane yo was-was hehe.

Perasaannya ya was-was hehe

W10/Dahlia: 5

Yo gek piye yo, gelisah kok ora gek ndang urung enek

tanda-tanda gono, selak pengin ngerti.

Ya terus bagaimana ya, gelisah kok tidak segera belum ada

tanda-tanda begitu ingin segera tahu

W10/Dahlia: 7-8

He.em kerep bayangke kan urung hamil jebule mengko nek

batin-batin ngono ki tho pantangane hehe gek engko

anakku koyo ngopo gek drijine lengkap ora hehe pikirane

nang ngendi-ngendi..

Iya sering membayangkan belum hamil ternyata nanti

kalau membatin begitu pantangannya hehe terus nanti

anak saya seperti apa terus jarinya lengkap tidak hehe

pikirannya kemana-mana..

W23/Dahlia: 504-

507

Nang rumah sakit ki wedi e hehe

Di rumah sakit itu takut hehe

W10/Dahlia: 27

Yo, yo kan kadang nek eneng sing ra sabar gek ndang-

ndang operasi tho nek rumah sakit ki tindak lanjute, nang

bidan kan yo alon-alon sak ngenteni bayine le metu tho.

Ya, ya kan kadang kalau ada yang tidak sabar terus cepat-

cepat operasi kan kalau rumah sakit

W10/Dahlia: 29-31

Nek hamil ki hawane yo mek arep mangkel wae hehe mbuh

biyen ki

W23/Dahlia: 387-

288

Page 162: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

304

Kalau hamil itu hawanya hanya mau marah saja hehe

tidak tahu dulu itu

Sering marah. Kalih kulo thok. Nek kalih liyane boten.

Sering marah. Hanya saya saja. Kalau dengan lainnya

tidak

W11/Adi: 163-168

3. Perilaku

Yo ho.o, sok anu sok ngelus-elus, kadang sok obah-obah

ngono.

Ya iya kadang anu kadang dielus-elus kadang bergerak

begitu

W4/Dahlia: 75-76

He.e kudune cen setiap hari ki 1 neng aku ki ra seneng e

biyen ki gek koncoku wis ra diombe yo melu-melu aku hehe

Iya seharusnya memang setiap hari itu 1 tapi saya tidak

suka dulu teman saya sudah tidak diminum ya saya ikut-

ikutan hehe

W23/Dahlia: 723-

725

Ho.o angger bar mimik terus eneng kae lho mbak ra ilang-

ilang rasane marai lemes

Iya tiap habis minum terus ada itu lho mbak tidak hilang-

hilang rasanya membuat lemas

W23/Dahlia: 727-

728

Yo ora sih nek aku ki misalkan ora eneng opo-opo yo wis

biasa wae darahe normal yo ra diombe yo rapopo ngono

kan nggo kekuatan bayi istilahe

Ya tidak sih kalau saya misalkan tidak ada apa-apa ya

sudah biasa saja darahnya normal ya tidak diminum tidak

apa-apa beitu kan untuk kekuatan bayi istilahnya

W23/Dahlia: 731-

733

Yo uwis gur dinengke wae kan ra entuk minum obat nek

hamil kan engko ono opo, dampake nek bayi dadi ra oleh.

Ya sudah didiamkan saja kan tidak boleh minum obat

kalau hamil kan nanti ada apa, dampaknya ke bayi jadi

tidak boleh

W10/Dahlia: 83-85

Ho.o nek arek ngombe obat yo kudu ndono takon seko

bidan sing ngenei.

Iya kalau mau minum obat ya harus ke sana tanya dari

bidan yang memberi

W10/Dahlia: 89-90

Yo dewe mikir dewe kan yo mesakake kan sing njero kan

dijak kerjo barang tho mbak biyen dadine ndak engko

kurang piye kurang gizi po piye dadine ngombe susu.

Ya sendiri berpikir sendiri kan ya kasihan kan yang

didalam kan diajak kerja juga mbak dulu jadinya daripada

nanti kurang bagaimana kurang gizi atau bagaimana

jadinya minum susu

W10/Dahlia: 110-

113

Yo paling ora okeh maemi es sing manis-manis..

Ya paling tidak banyak minum es yang manis-manis..

W1/Dahlia: 199

Paling kegiatan yo ming nyapu, ngumbahi.

Paling kegiatan ya hanya menyapu mencuci baju

W1/Dahlia: 348

Lha nek cuti kan mesake mbak umur sebulan setengah wis W1/Dahlia: 152-

Page 163: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

305

ditinggal, paling tiga bulan cutine. Posisi umur wolong

sasi kan nganu cuti berarti yo satu ki wis setelah karo arep

melahirkan.

Kalau cuti kan kasihan mbak umur 1 bulan setengah sudah

ditinggal, paling 3 bulan cutinya. Posisi umur 8 bulan kan

cuti berarti ya 1 itu sudah termasuk dengan mau

melahirkan

155

Paling nek isuk jalan-jalan, terus nganu yo ngepel ngono

kae lho mbak nganu posisine apik, nyuci, asah-asah, enek

jongkok-jongkoke.

Paling kalau pagi jalan-jalan, terus anu ya ngepel begitu

lho mbak anu posisinya bagus, mencuci baju, mencuci

piring, ada jongkok-jongkoknya

W1/Dahlia: 135-

137

Kadang-kadang nek pagi yo sok-sok nek gelem goran hehe.

Kadang-kadang kalau pagi ya kadang-kadanga kalau saat

mau saja hehe

W4/Dahlia: 103-

104

He.e dewe nek wongtuo sih karepe kan nek bayi paling

kanggone mung sedelet tho cepete gedhe kan nganggo sing

biyen-biyen nggone sopo bekas-bekas tapi yo pengene baru

lah wong yo lagi anak pertama hehe pengene sing apik-

apik lucu-lucu ngono, ngono ki pengen seneng-seneng sipik

dandan-dandani hehe

Iya sendiri kalau orangtua sih maunya kan kalau bayi

paling terpakai hanya sebentar cepat besar kan pakai yang

dulu-dulu milik siapa bekas-bekas tapi ya inginnya baru

lah ya baru anak pertama hehe inginnya yang bagus-bagus

lucu-lucu begitu, begitu ingin senang-senang dulu

mendadani hehe

W18/Dahlia: 427-

433

Yo paling browsing-browsing, nek ora yo takon nang bidan

keluhan kepiye-kepiye, terus sharing karo koco-konco sik

podho-podho sik hamil, kadang yo sik wis tau ngalami.

Ya paling browing-browsing, kalau tidak ya tanya di bidan

keluhan bagaimana, terus sharing dengan teman-teman

yang sama-sama hamil, kadang ya yang pernah mengalami

W4/Dahlia: 144-

147

Aku yo penasaran pengen tekon kan nek uwong ki

kebanyakan wong meteng yo ngono kui mesti anu dadine

yo biasa kan kepengen ngerti wae alesane dadi ndak

kepiye-kepiye ngono tho dadi yo takokke seko bidan yo

muni ra piye-piye ngono tho..

Saya ya penasaran ingin tanya kan kalau orang

kebanyakan orang hamil begitu pasti anu jadinya ya biasa

kan ingin tahu saja alasannya jadi daripada bagaimana-

bagaimana begitu jadi ya ditanyakan dari bidan ya bilang

tidak apa-apa..

W23/Dahlia: 679-

683

Yo nge persiapan piye yo, ben ra wedi wae pokoke aku iso

ngono kudu iso ngono wis rasah mikir sing ora-ora.

W10/Dahlia: 56-58

Page 164: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

306

Ya untuk persiapan bagaimana ya, supaya tidak takut

pokoknya saya bisa begitu harus bisa begitu sudah tidak

perlu berpikir yang tidak-tidak

Ngak lah paling gor sholat disregepi, beribadah

Yo minta kelancaran wae hehe. Minta kelancaran ora..

Tidak lah paling hanya sholat lebih rajin, beribadah. Ya

minta kelancaran saja hehe

W4/Dahlia: 184-

187

Yo ora terlalu dipikirke sik penting yo okeh-okeh le donga

wae hehe

Ya tidak terlalu dipikirkan yang penting ya banyak-banyak

berdoa saja hehe

W4/Dahlia: 258-

259

Yo ho.o si jauh-jauh hari hehe pas keluar kae seko pabrik

gek resign kae metu karo yo pamitan karo njaluk donga

ngono..

Ya iya jauh-jauh hari hehe waktu keluar itu dari pabrik

terus resign itu keluar dan ya pamitan dan minta doa

begitu...

W23/Dahlia: 52-54

Yo lair selamat sehat terus ra eneng halangan opo-opo

lancar ngono kae lah le lairan lancar rasah suwe-suwe

hehe

Ya lahir selamat sehat terus tidak ada halangan apa-apa

lancar begitu itu lah saat melahirkan lancar tidak lama-

lama hehe

W23/Dahlia: 59-61

Ono sing ngancani kan sewaktu-waktu tho mbak ngono kui

tiba-tiba dadi yo ra ngerti engko daripada nek ra duwe

konco hehe kroso kan yo repot

Tidak yang menemanikan sewaktu-waktu mbak begitu tiba-

tiba jadi ya tidak tahu daripada nanti kalau tidak punya

teman hehe terasa kan repot

W10/Dahlia: 121-

124

..arep maem dadi ra enak kan barang-barang tho mbak

wong ngidam ki opo-opo dirasakke dadian pas ngerti

maune rung ngerti yo biasa wae cuek wae bar ngerti tapi

kok terus ngelu

...mau makan jadi tidak enak kan barang-barang kan mbak

orang ngidam itu apa-apa dirasakan jadinya waktu tahu

sebelumnya belum mengerti ya biasa saja cuek setelah

tahu tapi kok jadi tidak suka

W18/Dahlia: 237-

241

Yo kabeh, kadang mamak, kadang yo nek tuku paling

gampang sih aku ngon buah ngono. Ndisik kan kerjo dadi

yo sok ngon jajanan ono.

Ya semua, kadang ibu, kadang ya kalau beli (sendiri)

paling gampang sih saya di buah begitu, dulu kan bekerja

jadi ya kadang di jajanan begitu

W1/Dahlia: 269-

271

4. Kognitif

Pingine sak-sake mbak hehe. Yo ra ngopo-ngopo, lagi anak

pertama.

W4/Dahlia: 28-30

Page 165: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

307

Ingin apa saja mbak hehe. Ya tidak apa-apa, baru anak

pertama

Yo ra piye-piye sih nek lha wong mundure piro rong dino

tho ora nganti suwe biasa wae sing penting jalani sik

watone kroso yo metu hehe

Ya tidak bagaimana-bagaimana sih orang mundurnya

berapa 2 hari tidak sampai lama biasa saja yang penting

jalani kalau sudah terasa ya keluar hehe

W10/Dahlia: 20-22

Harapan

Yo mugo-mugo wae normal mbak nek pingine yo normal

soale yo pemulihane cepet tho nek normal daripada sesar

kan lara kebanyakan le do ngomong luwih lara nek sesar

ketimbang normal. Ngono paling ra nganti seminggu

paling wis iso mlaku-mlaku.

Ya semoga saja normal mbak kalau inginnya normal

soalnya ya pemulihannya cepat kalau normal daripada

ceasar kan sakit kebanyakan katanya lebih sakit kalau

ceasar daripada normal, begitu paling tidak sampai 1

munggu paling sudah bisa berjalan-jalan

W4/Dahlia: 90-95

Pasca Melahirkan

1. Emosi positif

Yo seneng lego ngerti koyo penyakite wis ilang kabeh hehe

dadi arep maem maune dadi ra nafsu ngono kan yo

pengaruh kui tho dadi lego iso ngerti anake lair sehat

normal alhamdulillah

Ya senang lega tahu seperti penyakit sudah hilang semua

hehe jadi mau makan sebelumnya tidak bernafsu begitu ka

ya pengaruh itu jadi lega bisa tahu anaknya lahir sehat

normal Alhamdulillah

W18/Dahlia: 189-

193

Tukokno klambi apik-apik, dandani kan cewek ki dadine

seneng nek dinggo dinggon-ngoni klambi ki

Dibelikan baju bagus-bagus didandani kan cewek jadi

senang kalau dipakaikan baju

W20/Dahlia: 85-86

Yo nek maune ki yo ora sih sak-sake tapi sakiki yo nde

cewek yo wis disyukuri wae hehe malahane iso ngewangi

mamakne hehe sesok. Ngewangi masak, ngumbahi

Ya kalau sebelumnya ya tidak sih terserah tapi sekarang ya

punya anak perempuan ya sudah dusyukuri saja hehe

kebetulan bisa membantu ibunya hehe besok

W20/Dahlia: 91-95

.. ben piye yo umum ngono wae lah ben iso kenal ngono

gek amor konco-konco ngono ki cah cilik-cilik kan yo

seneng hehe

...supaya bagaimana ya umum begitu saja lah supaya bisa

kenal begitu terus berkumpul teman-teman begitu anak

kecil-kecil kan ya senang hehe

W23/Dahlia: 944-

947

Ho.o banget nek awal-awal kae nganti cumleng dewe-dewe W23/Dahlia: 277-

Page 166: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

308

hehe sering masuk angin saiki wis biasa tangi wengi yo

biasa langsung jenggelek ngono kui hehe dadi rasah

kepiye-kepiye

Iya sekali kalau awal-awal itu sampai sakit kepala sendiri

hehe sering masuk angin sekarang sudah biasa bangun

malam ya biasa langsung bagnun begitu hehe jadi tidak

usah bagaimana-bagaimana

280

2. Emosi negatif

Yo ho.o kuatir tho mosok yo ra metu gek nek susu mahal

tho mbak paling ra seminggu entek pirang dos hehe

Ya iya khawatir masak ya tidak keluar terus kalau susu

mahal mbak paling tidak 1 minggu habis berapa dos hehe..

W18/Dahlia: 66-68

Yo pengen nyusoni nek susu ASI karo susu formula kan

bedo kekebalan tubuhe luweh apik nek ASI dadine yo

mending ASI wae lah arepo mboke mangane sak-sake opo

kae nak tetep apik ASI daripada formula jarene bidan hehe

percoyo lah rampung perasaane yo bedho tho mbak nek

ono ikatan batin hehe nek mimik ASI barang

Ya ingin menyusui kalau susu ASI dan susu formula kan

beda kekebalan tubuhnya lebih bagus ASI jadinya ya

mending ASI saja lah meskipun ibunya makan asal-asalan

apa saja tapi lebih bagus ASI daripada formula katanya

bidan hehe percaya lah selesai perasaanya ya beda mbak

kalau ada ikatanbatin hehe kalau menyusui ASI juga

W18/Dahlia: 81-88

Yo wedi kan arep polah iku lara kae dadi wedi mengko

kepiye nek saiki yo wis ora, biasa

Ya takut kan mau bergerak sakit jadi takut nanti

bagaimana kalau sekarang ya sudah tidak, biasa

W23/Dahlia: 781-

782

He.em kadang aku yo wedi ee’ we sampek aku berdiri kok

biyen ki pas awal-awale yoalah gek engko nek pipis kan

wedi nek perih ngono kae lho kui hehe aku we ra tau

jongkok tho mbak wedi nek pedot po kepiye hehe

Iya kadang saya ya takut buang air besar saja sampai saya

berdiri kok dulu waktu awal-awalnya terus nanti saat

buang air kecil kan takut kalau perih begitu itu lho hehe

saya saja tidak pernah jongkok mbak takut kalau putus

atau bagaimana hehe

W23/Dahlia: 802-

806

Kadang wis mari yo kulino isih wedi rek ngeden hehe

ketento biyene hehe

Kadang sudah sembuhya terbias masih takut mau

mengejan hehe terbiasa dulunya hehe

W23/Dahlia: 808-

809

Dadi yo aku kae terus nganu nifas kae kok darah putih

ngono kae lho dadine wedi kui kok koyo ngene dadi yo, nek

le anu po, darah darah merahe mek dilit rong minggu po

piro tapi sing putih isih metu terus hehe..

Jadi ya saya itu terus anu nifas itu kok darah putih begitu

W23/Dahlia: 866-

870

Page 167: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

309

jadinya takut kok seperti ini jadi ya kalua anu apa, darah,

darah merahnya hanya sebentar 2 minggu atau berapa

tapi yang putih masih keluar terus hehe..

..kan nek engko takute nek infeksi tho kan luka..

..kan kalau nanti takutnya kalau infeksi kan luka..

W23/Dahlia: 791-

792

Isih kelingan wingi koyo ngono hehe. Ho.o isih rondhok

trauma isih urung ilang hehe sesok lah isih cilik banget

Masih ingat kemarin seperti itu hehe. Iya masih agak

trauma masih belum hilang hehe besok lah masih kecil

sekali

W18/Dahlia: 564-

567

3. Perilaku

Ho.o kebersihan kan nek engko takute nek infeksi tho kan

luka podho wae neng nggon kebersihan sing utama karo

kerep le wawik diwawiki

Iya kebersihan kan kalau nanti takutnya kalau infeksi kan

luka sama saja di kebersihan yang utama dengan sering

membasuh kewanitaan

W23/Dahlia: 791-

793

Ngombe nek jamu ASIne men seger ngono nek, nek ngombe

e nek maem opo lak telur amis jarene ASIne dadi ngombe

jamu men ra amis ngono kui hehe yo mbuh sih aku yo ra

ngerti le penting dilakoni wae

Minum saja jamu ASInya supaya segar begitu kalau, kalau

minumnya kalau makan apa kan telur amis katanya ASInya

jadi minum jamu supaya tidak amis begitu hehe ya tidak

tahu sih saya tidak mengerti yang menting dilaksanakan

saja

W23/Dahlia: 765-

769

Mengko ndak kikrik anakku mah ra doyan opo-opo hehe

sesuke ndak ora doyan pedes, ora doyan sing aneh-aneh,

dipangan wae anggere sing penting ra marai racun hehe

Nanti jadi pemilih anak saya malah tidak doyan apa-apa

hehe besoknya jadi tidak doyan pedas, tidak doyan yang

aneh-aneh, dimakan saja asalkan yang penting tidak

menyebabkan racun hehe

W23/Dahlia: 336-

339

Yo ho.o sih luweh le njogo anake nek ngono kui paling nek

gatel-gatel nek mangan amis-amisan marai tambah gatel

hehe ket kecil wis ra maem saiki arang ngono kui galing

gur

Ya iya sih lebih menjaga anak kalau begitu itu paling

gatal-gatal kalau makan makanan amis membuat tambh

gatal heh dari kecil sudah tidak makan sekarang jarang

begitu itu..

W23/Dahlia: 1044-

1047

He.em dadi yo rep ra ngelih yo maem mesti hehe soale sing

maeme mau wis disedot mengko sing mengko ndak ra

eneng

Iya jadi ya meskipun tidak lapar ya makan pasti hehe

soalnya yang makan tadi sudah disedot nanti yang nanti

W23/Dahlia: 414-

416

Page 168: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

310

tidak ada

Mesakke adike yo kan paling ra rong taon lagi ra mimik

ASI gek engko nek kesundulan nak yo susah kurang marem

sik mimik sing jelas yo siji sipik ben iso fokus le momong le

memperhatikan, le ngurus

Kasihan adiknya kan paling tidak 2 tahun lagi minum ASI

terus nanti kalau kesundulan (hamil lagi) ya susah kurang

puas minum yang pasti ya satu dulu supaya bisa fokus

mengasuh memperhatikan mengurus

W18/Dahlia: 571-

575

4. Kognitif

He.em USG cewek, cewek terus mbak yoan

Iya USG perempuan, perempuan terus mbak juga

W23/Dahlia: 570

Ora sih nek aku tetep krosone yo ketoke cewek tenan sih

hehe

Tidak sih kalau saya tetap merasa ya sepertinya

perempuan benar sih hehe

W23/Dahlia: 573-

574

Ho.o feeling arepo wong do muni “paling ki lanang” atiku

tetep cewek tenanan

Iya feeling meskipun orang bilang “paling ini laki-laki”

hati saya tetap perempuan benar

W23/Dahlia: 576-

577

5. Harapan

Yo ono yo harapane men kui mau men pinter moco al-

Quran dadi anak sholehah hehe harapan wongtuo kan

mesti sing apik

Ya ada ya harapannya supaya itu tadi supaya pintar

membaca al-Quran jadi anak sholehah hehe harapan

orangtua kan pasti yang bagus

W23/Dahlia: 535-

537

Pengasuhan

1. Emosi positif

Wis iso opo yo, mengkurep wis iso mlumah dewe mbalik

dewe terus wis njerit-njerit hehe iso ngopo meneh, yo wis

anu cerewet ngono lho banyak omong. Yo seneng kan

berarti perkembangane wis cepet

Sudah bisa apa ya, tengkurap,terlentang, membalikkan

badan sendiri terus bisa menjerit-jerit hehe bisa apa lagi,

ya sudah cerewet begitu lho banyak bicara. Ya senang kan

berarti perkembangan sudah cepat

W27/Dahlia: 3-8

Seneng nek bayi harus ada perkembangan paling ora

ngono ki wolong gram po piro

Senang kalau bayi harus ada perkembangan paling tidak

begitu delapan gram atau berapa

W18/Dahlia: 218-

219

Ora sih paling hehe mangkel setitik kepiye yo wong

jenenge cah cilik hehe dadi arep mangkel ra sido guyoni

hehe

Tidak sih paling hehe jengkel sedikit bagaimana ya

namanya anak kecil hehe jadi mau jengkel tidak jadi lucu

W23/Dahlia: 978-

980

Page 169: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

311

hehe

2. Emosi negatif

Mengko ndak kademen po piye nek bayi kan keno angin tho

mbak mesakke.

Nanti kedinginan atau bagaimana kalau bayi terkena

angin mbak kasihan

W18/Dahlia: 672-

673

Pisanan yo kepiye wedi hehe saiki wis biasa nek maune

kan rung iso piye yo le nyekel isih kudu alon-alon banget..

Pertama ya bagaimana takut hehe sekarang sudah biasa

kalau sebelumnya kan belum bisa bagaimana ya

memegangnya masih harus pelan-pelan sekali..

W20/Dahlia: 248-

250

Wedi nek ngrancal hehe le nglundung po piye

Takut kalau bergerak hehe terjatuh atau bagaimana

W20/Dahlia: 254

Ho.o kepikiran gek nangis, gek nangis soale ra nde susu

tho nang ngomah ra tak tinggali susu hehe gek dimimiki

wedang putih dadine pikirane sing tenang kepiye ra tenang

yo kui saiki wis bedho ra koyo biyen tho hehe

Iya kepikiran nanti menangis, nanti menangis soalnya

tidak punya susu kan di rumah tidak ditinggali susu hehe

terus diberi minum air putih jadinya pikirannya mau

tenang bagaimana tidak tenang ya itu sekarang sudah

beda tidak seperti dulu kan hehe

W20/Dahlia: 236-

240

Yo paling saiki wis berantakan wis kucel, wis ra tau

ngopo-ngopo dadine yo mung rewang anak cilik ra sempet

wong lagi adus we engko selak tangi dadi ra popo engko

suwe-suwe

Ya paling sekarang sudah berantakan sudah kucel sudah

tidak pernah ngapa-ngapain jadinya ya hanya mengasuh

anak kecil tidak sempat orang baru mandi saja nanti takut

bangun jadi tidak apa-apa nanti lama-lama

W20/Dahlia: 175-

178

3. Perilaku

Yo pengen nyusoni nek susu ASI karo susu formula kan

bedo kekebalan tubuhe luweh apik nek ASI dadine yo

mending ASI wae lah arepo mboke mangane sak-sake opo

kae nak tetep apik ASI daripada formula jarene bidan hehe

percoyo lah rampung perasaane yo bedho tho mbak nek

ono ikatan batin hehe nek mimik ASI barang

Ya inginnya menyusui kalau susu ASI dan susu formula

kan beda kekebalan tubuhnya lebih baik kalau ASI jadinya

ya lebih baik ASI saja lah meskipun ibunya makan apa saja

tapi tetap bagus ASI daripada formula katanya bidan hehe

percaya lah selesai perasaannya ya beda mbak kalau ada

ikatan batin hehe kalau minum ASI juga

W18/Dahlia: 81-88

Yo anu nggo latian wae kan anu opo yo, koyo ra marem

ngono lho nek mimik ASI dadine tak dulang ndak kurang

warek hehe

W23/Dahlia: 441-

443

Page 170: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

312

Ya untuk latihan saja kan apa ya, seperti tidak puas begitu

kalau minum ASI jadinya saya suapi takutnya kurang

kenyang hehe

..mosok yo opo-opo arep dewe rak yo ra mungkin tho dadi

ono sing ngewangi yo seneng hehe

..masak ya apa-apa mau sendiri kan ya tidak mungkin jadi

ada yang membantu..

W18/Dahlia: 343-

344

Yo ho.o kadang paling gur diteteki guling po banta bantal

ngono kui mengko ndak glundung kan njeduk tembok.

Ya iya kadang paling hanya dihalangi guling atau banta,

bantal begitu nanti daripada jatuh kan membentur tembok

W27/Dahlia: 17-19

Yo nek eneng wong flu rasah nyerak-nyerak hehe ngono

kui terus jogo kebersihan sing ngenah terus piye yo sing

genah ra mimiki es hehe kan sisi podho wae kan ASIne isih

dimiki mengko ndak melu pilek

Ya kalau orang flu tidak usah mendekat hehe begitu itu

terus menjaga kebersihan yang pasti terus bagaimana ya

yang pasti tidak minum es hehe kan sisi sama saja kan

ASInya masih diminum nanti ikut pilek

W23/Dahlia: 1066-

1070

Yo dikongkon seko bidan ono datane..

Ya disuruh dari bidan ada datanya...

W23/Dahlia: 1076

Yo ho.o sih kan nganu tho nggo kekebalan tubuh tho nggo

jogo daya tahan tubuhe ben ra keno penyakit opo ngono

kui saiki kan penyakit aneh-aneh tho mbak hehe

tambahane yo okeh ketoke

Ya iya sih kan anu untuk kekebalan tubuh untuk menjaga

daya tahan tubuhnya supaya tidak terkena penyakit apa

begitu itu sekarang kan penyakit aneh-aneh kan mbak hehe

W23/Dahlia: 1083-

1086

4. Kognitif

Yo nek kepikiran-kepikiran tapi yo wis dilakoni wong wis

yo iki wis anaku je hehe kudu diurus tho mbak mosok yo

terus arek ora gelem ngurus yo mengko rak berjalane

waktu bisa sendirinya hehe

Ya kalau kepikiran, kepikiran tapi ya harus dijalani kan ya

sudah anak saya hehe harus diurus mbak masak ya terus

tidak mau mengurus ya nanti dengan berjalannya waktu

bisa sendirnya hehe

W20/Dahlia: 65-68

Faktor

1. Konflik dalam pernikahan

Ya ho.o, yo emang kudu terbuka supaya cepet rampung

ono masalah.

Ya iya ya emang harus terbuka supaya cepat selesai ada

masalah

W5/Dahlia: 152-

153

He.em. Neng ngomah koyo isih pacaran wae yoan hehe

gandeng saiki wis ono bedane cilikane hehe

Iya kalau di rumah seperti masih pacaran saja hehe

W18/Dahlia: 547-

549

Page 171: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

313

sedangkan sekarang sudah ada bedanya anaknya hehe

2. Kesehatan

Langsung mak glo lah langsung mangan yo sak-sake

maune jan ra doyan mangan mbok arek opo-opo mung

arek nunggoni wae mung arek ngendong nunggoni ngelus-

elus jan ra nganu mbesesek hehe

Langsung lega lah langsung makan ya apa saja semaunya

sebelumnya tidak mau makan, tidak mau melakukan

apapun hanya ingin menungggu saja hanya mau

menggendong, menunggui, mengelus-elus hanya mau

menangis hehe

W20/Dahlia: 31-35

Hehe rasane wis ra karo-karoan arek mangan rak enak

yoan. Tapi nek anak sehat yo biasa dolan-dolanan

Hehe rasanya sudah tidak karuan mau makan tidak enak

juga, tapi kalau anak sehat ya biasa bermain-main

W20/Dahlia: 37-39

3. Perubahan fisik

Soale kan abot tho mbak wis gedhe banget dek arek

ngadhek we wis rekoso.

Soalnya kan berat mbak sudah besar sekali kemudian mau

berdiri saja sudah susah

W4/Dahlia: 111-

112

Saiki sumpek kae lho mbak, turu we kadang sok angil kae o

paling mak ler njuk tangi, koyo ngek obah dadi pengen gek

nang njobo kan koyoke penak hehe.

Sekarang terasa penuh itu lho mbak, tidur saja kadang

suka susah itu paling sebentar terus bangun, seperti terus

bergerak jadi ingin cepat di luar kan sepertinya enak hehe

W4/Dahlia: 200-

203

Susah suah seneng arep maem dadi ra enak kan barang-

barang tho mbak wong ngidam ki opo-opo dirasakke

dadian pas ngerti maune rung ngerti yo biasa wae cuek

wae bar ngerti tapi kok terus ngelu

Susah susah senang mau makan jadi tidak enak juga kan

mbak orang ngidam itu apa-apa dirasakan jadinya waktu

tahu sebelumnya belum mengerti ya biasa saja cuek

setelah tahu tapi kok jadi tidak suka

W18/Dahlia: 237-

241

Yo nganu, dipekso mengko paling yo mengko nek mual kae

langsung mlayu neng toilet ngono nganti kerjone kae karo

gelem-gelem ora yo..

Ya anu, dipaksa nanti paling ya nanti kalau mual itu

langsung lari ke toilet begitu sampai kerjanya itu dengan

ogah-ogahan ya..

W18/Dahlia: 247-

249

Gemuk he.he, sing jelas ki gemuk, tambah berat badan

terus opo yo., elik e mbak nek aku he.he, jerawaten he.he

terus biasane opo wis. Malesan saiki malah.

Gemuk hehe, yang jelas itu gemuk, tambah berat badan

terus apa ya, jelek mbak kalau aku hehe jerawatan hehe

terus apa sudah malas sekarang malah

W1/Dahlia: 50-53

Page 172: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

314

Yo ben kenceng wae kan bar melar istilahe wetenge ben

bali ilang

Ya supaya kencang saja kan setelah melar istilahnya

perutnya supaya kembali hilang

W23/Dahlia: 752-

753

4. Ekonomi

Ya kadang sih mengeluh, mengeluhnya kan dulu masih

muda kan kerja sendiri punya penghasilan sendiri

sekarang ya tergantung saya kan ya tidak pasti dapat

begitu lho ya dapat tapi pakai jangka waktu tidak pasti

kalau tiap dia kan gaji bulanan terus punya sampai nanti

habis gajian kan punya terus kalau sekarang kan tidak

pasti kadang 2 minggu sekali kadang malah sebulan sekali

uangnya hehe

W11/Adi: 129-136

Yo pengen tapi nek saiki yo danane ki hehe nggo anak sipik

biyen kan duite mung nggo seneng dhewe saiki eneng

anake yo mikir nggo nabung ngono

Ya ingin tapi kalau sekarang dananya itu hehe untuk anak

dulu, kalau dulu uangnya ganya untuk senang sendiri

sekarang ada anak ya berpikir untuk menabung begitu

W20/Dahlia: 180-

183

Ora soale piye wong-wong le omong kae banyak anak

banyak rejeki ngono nek nde anak yo okeh rejekine ngono

ki teko dewe hehe ket wingi we isih okeh sing ngenehi

denok dewe we wis entok pirang atus simbah-simbahe, lik-

like mesti yo tenan hehe sing seneng yo wongtuo hehe

Tidak soalnya bagaimana orang-orang yang bicara

banyak anak banyk rejeki begitu kalau punya anak ya

banyak rejekinya begitu datang sendiri hehe dari kemarin

saja masih banyak yang memberi denok sendiri sudah

dapat beberapa ratus simbah-simbahnya, paman-

pamannya pasti ya benar hehe yang senang ya

orangtuanya hehe

W18/Dahlia: 614-

620

5. Pekerjaan

Ho.o yo materi yo batin kan nek kerjo neng pabrik akeh

koncone, seneng, gayeng gek nok materi ki ngak terlalu

banget tapi gor golke kesenengan amor konco-konco.

Iya ya materi ya batin kan kalau bekerja di pabrik banyak

temannya, senang, ramai terus kalau materi itu tidak

terlalu sekali tapi untuk kesenangan bersama teman-teman

W1/Dahlia: 307-

310

Yo pene nek neng ngomah kan sepi ra mesti iso kumpul

karo konco-konco nek neng pabrik kan piye setiap hari

mesti kudu lah hehe mesti neng lingkungan kerjo nde

konco ngono kui sering ketemu kumpul bareng iso piye yo,

amor mesti eneng nek neng ngomah kan ra mesti wong iso

selalu kumpul dadi yo pengene isih nggon kerjaan neng yo

kok wis ra iso hehe wis ra kudu wajib bekerja saiki hehe

Ya karena kalau di rumah kan sepi tidak pasti bisa

W23/Dahlia: 11-19

Page 173: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

315

berkumpul dengan teman-teman kalau di pabrik kan setiap

hari pasti harus lah hehe pasti di lingkungan kerja punya

teman begitu itu sering bertemu kumpul bersama bisa

bagaimana ya, berkumpul pasti ada kalau di rumah kan

tidak pasti orang bisa selalu kumpul jadi ya inginnya sih di

kerjaan

Yo bingung kan biasane aktivitas tho saiki nang ngomah yo

gor ngopo paling kesibukan nang ki ngumbahi, paling cen

sok bingung arep ngopo hehe paling yo mek turu.

Ya bingung kan biasanya aktivitas sekarng di rumah ya

hanya apa paling kesibukan di sini mencuci, paling hanya

bingung mau apa hehe paling hanya tidur

W4/Dahlia: 217-

220

Yo pengen wae nyambi soale hehe kadang nek turu sok

melu turu dadi yo nggo nyelengi lah sitik-sitik lumayan

hehe

Ya ingin saja sambilan soalnya kadang kalau tidur ikut

tidur jadi ya untuk menabung lah sedikit-sedikit lumayan

hehe

W27/Dahlia: 59-61

Ngak sih ngak jahit ngak opo ngak ngak anu yo Cuma

pengen cari kesibukan aja tapi kok makin lama kok

harusmya cuman sampingan jadi kesibukan

W28/Adi: 173-175

6. Budaya

Yo percoyo ra percoyo kan orangtua ki kudu dihormati

daripada mengko rapenak ati po piye yo wis mending ra

ono salahe iyo ngono hehe dituruti.

Ya percaya tidak percaya kan orangtua itu harus dihormati

daripada tidak enak hati atau bagaimana sudah mending

tida ada salahnya iya begitu hehe dituruti

W1/Dahlia: 278-

281

Yo nek neng kene ki piye yo adate ngono kui sih nek opo

wong meteng ki 7 bulan 7 bulan kui nganu 7 bulanan mesti

dadi melu opo wae opo aturane wae lah lha isih melu

wongtuo tho dadi yo kabeh seko wongtuo dadi melu ngono

wae hehe opo sing diku kudu ngene kudu ngene ki manut

wae

Ya kalau di sini bagaimana ya adatnya begitu itu sih kalau

apa orang hamil 7 bulan 7 bulan itu 7 bulanan pasti jadi

ikut apa saja apa aturannya saja lah masih ikut orangtua

jadi ya semua dari orangtua jadi ikut begitu saja hehe apa

yang di itu harus begini harus begini diikuti saja

W23/Dahlia: 92-97

Kan piye yo, sik wong mbiyen kan ibarate wis ngalami yo

awake dewe kan sing lagi ngalami, lagi arep mulai yo coro

piye yo., manut ngono lah. Aturan wong mbiyen hehe.

Menghormati he.e.

Kan bagaimana ya yang orang dulu kan ibaratnya sudah

pernah mengalami ya kita sendiri kan yang baru

mengalami baru mau mulai ya bagaimana ya menuruti

W1/Dahlia: 245-

252

Page 174: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

316

saja lah. Aturan orang dulu hehe. Menghormati

Yo digo bali nek ngono kui yo dipendem nang ngomah

kono ibarate opo yo, batur ho mbak nek ngono iku biyen

neng njero koncone bayi ngono kui mau hehe dadine melu

digowo wong disuceni barang opo yo ra ngerti je aku

ngono kui donga barang nek biyen sih mbah dukun nek

saiki wis ra eneng dadi dewe

Ya dibawa pulang kalau begitu itu ya dikubur di rumah

sana ibaratnya apa ya, pembantu mbak kalau beitu itu dulu

di dalam temannya bayi begitu itu tadi hehe jadinya ikut

dibawa orang disucikan juga apa ya tidak tahu saya begitu

doa juga kalau dulu sih mbah dukun kalau sekarang sudah

tidak ada jadi sendiri

W23/Dahlia: 153-

159

Sepasaran karo selapanan podho?Yo podho lah ketoke aku

yo ra ngerti lah mbak po nek wis puput aku yoan hehe

Sepasaran dan selapanan sama? ya sama lah sepertinya

saya ya tidak tahu lah mbak apakah kalau sudah puput

saya juga hehe

W23/Dahlia: 119-

122

Doane pas kenduri kui mau nggo ngenehi jeneng opo wis

yo ngono kae sik kaum aku ra ngerti hehe

Doanya waktu kenduri itu tadi untuk memberi nama apa

sudah ya begitu itu kaum (pemimpin ritual) saya tidak tahu

hehe

W23/Dahlia: 134-

135

Ora ming langsung dipasrahke pak kaume ki mau hehe

Tidak hanya langsung diserahkan pak kaumnya tadi hehe

W23/Dahlia: 139-

140

Gimana yo mbak coro kalau saya jadi sama Dahlia itu

ngak kepikiran sama itu tapi orangtua

Gimana yo mbak coro kalau saya jadi sama Dahlia itu

ngak kepikiran sama itu tapi orangtua

W28/Adi: 226-227

Kalau di sini lebih tradisi mbak yo tradisi kasih nama kan

pakai acara itu hehe

W28/Adi:229-230

7. Dukungan sosial

Yo luwih semangat, ora, piye yo ora, ora piyelah kan lagi

pertama hamil mane kan ora ngerti coro-corone nang

bidan.

Ya lebih semangat, tidak, bagaimana ya tidak, tidak

bagaimana lahkan baru pertama hamil sebelumnya kan

belum mengerti cara-caranya di bidan

W1/Dahlia: 36-38

He.em ket biyen iyo le metu pirang dino tho 5 hari agek

metu je aku ASIne lagi banter, maemi bareng-bareng

bayem, kacang, katu kui mesti eneng kui e gur di opo,

dibening kae lho mbak. Mamakku kadang yo bojoku neng

kono

Iya dari dulu iya ikutnya berapa hari tho 5 hari baru

keluar saya ASInya baru deras, makan dengan bayam,

kacang katu itu harus ada hanya di apa, dibening saja lho

W23/Dahlia: 357-

362

Page 175: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

317

mbak. Mamak (ibu) kadang ya suami saya di sana.

Yo seneng lah mosok yo opo-opo arep dewe rak yo ra

mungkin tho dadi ono sing ngewangi yo seneng hehe

Ya senang lah masak ya apa-apa mau sendiri kan ya tidak

mungkin jadi ada yang membantu ya senang hehe

W18/Dahlia: 343-

345

Ora sih soale aki ki isih eneng mamak ro bapak tho iso sik

ngewangi dadi seneng-seneng wae hehe..

Tidak sih soalnya saya masih ada ibu dan bapak, bisa

membantu jadi senang-senang saja hehe

W20/Dahlia: 153-

154

Opo meneh aku nek nang kidul kae ra tau momong paling

dijak mamak ae soale kono kan seneng banget tho nde putu

wedok sok dolan ae aku kon turu yo wis aku ndelok tivi

wae hehe

Apa lagi saya kalau di selatan (tempat mertua) itu tidak

pernah mengasuh paling diajak ibu saja soalnya sana kan

senang sekali punya cucu perempuan hanya pergi saja

saya disuruh tidur ya sudah saya menonton TV saja hehe

W20/Dahlia: 161-

164

Yo seneng dadine yo iki anak bayi bar melahirkan ki lemes

ngono kae lho mbak rasane isih rung sehat banget dadine

yo isih pengen turu wae ngono ki dadi nek eneng sing

nungoni kan isih ono sing njogo dadi kuat

Ya senang jadinya ya ini anak bayi baru melahirkan itu

lemas begitu mbak rasanya masih belum sehat sekali

jadinya ya masih ingin tidur saja begitu jadi kalau ada

yang menjaga kan masih ada yang jaga jadi kuat

W27/Dahlia: 41-45

Yo kadang nek sok crito-crito karo konco-konco ngono kui

“rasah wedi sing penting jalani wae, kan setiap manusia

wong wedok ki mesti ngalami dadi yo rapopo ora lara

ngono”. Yo rodo tenang kan piye yo, yo kan kudu dijalani

tho mbak arek’o wedi koyo ngopo mosok arep diampet

hehe.

Ya kadang kalau suka cerita-cerita dengan teman-teman

begitu itu “tidah usah takut yang penting jalani saja, kan

setiap manusia, wanita itu pasti mengalami jadi ya tidak

apa-apa tidak sakit begitu. Ya agak tenang kan bagaimana

ya, ya kan harus dijalani kan mbak. meskipun takut seperti

apa masak mau ditahan hehe

W4/Dahlia: 266-

273

Kan nek wong nglairke okeh sik tonggo-tonggo do tilik

engko paling enggo sing gawakke sabun lumayan hehe

Kan kalau orang melahirkan banyak tetangga menjenguk

nanti paling ada yang membawakan sabun lumayan hehe...

W18/Dahlia: 607-

609

8. Hubungan sosial

Yo ho.o sih mbak paling ngobrol sik opo hehe ngomongke

tonggo-tonggo hehe gosip.

Ya iya sih mbak paling mengobrol apa hehe membicarakan

tetangga hehe gosip

(W4/Dahlia: 306-

307)

Page 176: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

318

O cerak, karo lek yo cerak, karo simbah yo cerak.

Ya dekat dengan paman-bibi ya dekat dengan nenek-kakek

ya dekat

W5/Dahlia: 105-

106

He.em dadi aku sing jarang diperhatikan dadine ora

kepiye banget nek neng ngomah kono kan biasa ngopo-

ngopo ora terlalu di ngono ngono ngono neng kene ki kon

kudu maem kon ngene kon ngene dadi kepiye ngono tho

hehe wong ra tau piye anune

Iya jadi saya yang jarang diperhatikan jadinya tidak

bagaimana sekali kalau di rumah sana kan biasa apa-apa

tidak terlalu di begini-begini di sini harus makan disuruh

begini disuruh begini jadi bagaimana begitu hehe orang

tidak bagaimana anunya

(W18/Dahlia: 507-

512)

Yo seneng lah mbak engko nek wong-wong neng kae eneng

sing ngene-ngene kok ora biasa wae ya alhamdulillah hehe

ra terlalu maksa harus morotuo

Ya senang lah mbak nanti ada orang-orang di sini yang

begini-begini kok tidak biasa saja ya alhamdulillah hehe

tidak terlalu mertua memaksa harus

W18/Dahlia: 514-

517

Yo konco ki kadang iso nulungi nek awake dhewe butuh

saling membutuhkan, ngo saling curhat-curhatan kan ngo

ngurangi beban sing opo yo, sing marai suntuk lah ngono.

Yo konco ngo menghibur diri nek susah ngono-ngono kui.

Ya teman itu kadang bisa membantu kalau kita butuh

saling membutuhkan, untuk saling curhat-curhatan kan

untuk mengurangi beban yang apa ya yang membuat

suntuk lah begitu. Ya teman untuk menghibur diri kalau

sedang susah begitu

(W5/Dahlia: 131-

135)

.. nek kerjo neng pabrik akeh koncone, seneng, gayeng gek

nek materi ki ngak terlalu banget tapi gor golke

kesenengan amor konco-konco.

..kalau kerja di pabrik banyak temannya senang, ramai

terus kalau materi itu tidak terlalu sekali tapi hanya

menggolkan kesenangan bersama teman-teman

W1/Dahlia: 307-

310

Page 177: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

319

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : 2 (dua)

Tanggal Wawancara : 18 Agustus 2014

Waktu : 15.06 – 15.30

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi tentang kondisi kehamilan,

dukungan lingkungan dan perkawinan

Wawancara Ke- : 3 (tiga)

Kode Wawancara : W3

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak Mawar nggeh?

Nggeh.

Hamil berapa bulan mbak niki?

Enam bulan

Enam bulan?

Ngeh.

Anak kepinten?

Dua.

Kedua?

Ngeh.

Jarake pinten kalih anak pertama?

Duabelas taon hehe.

Hehe jauh ngih.

Dua belas taon ngih hehe.

Emang direncana ngeten? KB?

Ngih waune KB lah lha gek waune kan diabet,

diabet ra oleh suntik ra oleh pil begitu anu ngih,

isi yo men ngonteniku lah hehe lha wong

langsung isi ngonten, nambah disengaja

ngonten.

Disengaja?

Ngih.

O.. pripun perasaane pas ngertos hamil?

Ngih seneng lah hehe remen.

Lha nopo kok seneng?

Lha anake nambah gek yo siji pekengen hehe

kalih ngono.

Suami pripun buk?

Menunda kehamilan

Kehamilan yang

dkehendaki

W3/Mawar: 16-20

Bahagia karena

kehamilan

W3/Mawar: 24

Kehamilan yang

diharapkan

Page 178: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

320

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Ngih mboten nopo-nopo hehe.

Mboten nopo-nopo?

Mboten, remen ngih podho wae hehe.

Pengen juga? Hehe

Ngih hehe.

O.,suka dukane hamil niki nopo?

Ngih mboten enten, biasalah lha aktivitas ra

terganggu. Mboten wonten roso niki-niku biasa.

Mboten wonten..?

Mboten

Keluhan nopo., mual?

Mual mboten biasa.

Enak ngih hehe.

Hehe ngih ngonten.

Anu., perubahan berat badan nambah

mboten?.

Paling setengah kilo paling hehe paling nek ora

hamil 43

O.

Ha sak niki 46 setengah.

Kok naming sekedik?

Lha ngih lha wingi kan me poso melu poso tho

kulo gek dadi ki turene ki lha kok cilik banget

lha kulo di USG barang tapi di USG ki dereng

iso ngerti kandungane bobote pinten kilo dewe

nek dereng pitung sasi mriko dadine dereng

entuk anu, iso ndelok janin kalih niku. Nek

bobote janin dewe dereng iso.

Hehe.

Ngontene hehe kurang dari tuju bulan ki durung

bisa dilihat ngonten turene.

Berarti niki pun USG ngih?

Empun

Sing anu, sing ketok nopo pas USG?

Organ niku sampun ketok sedanten , enten moto,

enten tangan, enten neng nak dereng jelas

ngonten lho cewok cewek yo dereng niku hehe e

yo dadi...

Rasane pripun pas USG enten gambare

ngonten?

Ngih seneng ning rak urung iso dadi hasile

urung puas mbak maksude urung ngerti bobote

bayi kui pirang kilo dari rung ngerti karepe kan

ket cilik sik umur semono ki arep ngebeng

diimbuhi susu opo di., nek kulo kan diabet

mengko nek gegedean yo wedi dadine rung iso

W3/Mawar: 26-27

Aktivitas tidak

terganggu

W3/Mawar: 35-36

Tidak ada keluhan

fisik

W3/Mawar: 40

Profil

W3/Mawar: 48

Tetap puasa

W3/Mawar: 50

USG karena badan

kelihatan kecil

W3/Mawar: 51-56

Bahagia melihat USG

namun belum puas

karena belum

mengetahui bobot

janin

W3/Mawar: 69-73

Page 179: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

321

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

niku hehe hasile rung puas maksude rung ngerti

gedhe po keciliken po sedengan dadi nek maem

nekat raiso paling soale diabet kulo dadi setiap

hari nyuntik dhewe insulin kulo ki ha insulin dua

kali sehari suntikan insulin.

Mboten nopo-nopo niku?

Mboten nopo-nopo nek pil malah enten efeke ten

bayi, gari nyuntiki dhewe mboten nopo-nopo

nge insulin niku gantine selama hasil konsumsi

insulin .

Tapi anu, rutin ten dokter ngonten niku?

Ngih entek insulin mendhet, nek dereng entek

dereng prikso melih kulo ngonten niku sedino

pindo nyuntik kulo hehe. Ngih nyuntiki dhewe

hehe.

Heh biasane nek prikso kalih sinten?

Alah sok dhewe nek nek adoh karo bojone hehe

ten puskesmas ra tau ngejak lha ngih hehe o lha

dhewe.

Lha nopo kok kiyambakan mboten kalih .?

Lha yo repot gek yo iso nganggo motor dhewe

nek ter-teran ni rak hehe sing nggenah dhewe

lungo adoh yo gor karo batih, nek gor kene

puskesmas dhewe mbak.

Celak nopo?

Lha niki., pirang kilo mbak? Sekilo po setengah

kilo? Lha ngih niku puskesmas tempate riku

niku..

Enak kiambakan nopo ?

Enak kiyambakan hehe sok kiyambakan hehe nek

karo bojone buru-buru nek kerjo gek nek dhewe

bebas antriane ngih. Kecuali nek USG neng

adoh po neng Njebukan opo neng khusus

kandungan yo wong loro hehe. Nek gor mriku

wis dhewe hehe lha ngih

Nyambut damel ten pundi tho?

Yo biasa ten ngomah nukang he.

O tukang..

Nukang biasa, lha ngih nukang.

Hehe. Njebukan ngih?

Ngih, jebukan le USG wingi kulo ten bu Wahyu.

Bu wahyu?

Ngih.

Niki sebulan berapa kali ?

Le nopo?

Sik prikso kehamilan?

Kecemasan karena

penyakit

W3/Mawar:73-75

Menjaga makan dan

rutin menyuntik

insulin

W3/Mawar: 75-79

Tidak khawatir

menyuntik obat

sendiri

W3/Mawar: 81-84

Sering periksa

kehamilan sendiri

W3/Mawar: 91-93

Sering pergi sendiri

jika pergi jauh dengan

keluarga

W3/Mawar: 95-98

Lebih senang periksa

sendiri

W3/Mawar: 104-106

Dukungan suami

mengatar istri periksa

kehamilan

W3/Mawar: 106-108

Page 180: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

322

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

O ngih satu bulan sekali.

Satu bulan sekali?

Ngih satu bulan sekali.

Hemm. Rasane pripun nek kalih anu dianter

nopo., garwanengoten perasaane?

O., hehe yo hehe biasa mbak diantar nek cerak

yo dhewe rapopo gene adoh wong loro luwih

tenang ngono wae hehe lha ngih luwih.. hehe

Berarti mandiri. Hehe.

Lha ngih pene jarake gor cerak dhewe wani

rapopo hehe repot.

Wani dhewe.

Lha ngih kulino dhewe biasa nek ra hehe ter-

teran.

Anu ngak, nopo., enten perubahan perhatian

seking suami mboten?

Ngih mboten, biasa mawon.

Biasa?

Ngih biasa.

Nek saking anu, seking wongtuo?

Biasa wi mbak.

Biasa?

Ho.o biasa, mboten berubah tik hamil gek

dimanja biasa.

Biasa?

Lha ngih hehe biasa.

Mboten dimanja. Mboten, mboten hehe. Ra koyo agi pertama yo

kedua hehe biasa. Ngih.

Tapi anu, opo sok dikandan-kandani ngeten

mboten entuk nopo ngenten, angkat berat

nopo.?

Ngih nek dokter ngih ngoten, ngo motor yo

arang-arang ha nek mlakune yo gek uripe ro

motor jaman saiki ra iso jane nek mlaku nang

ngendi-endi hehe. Kon ngurangi lha ra iso

ngurangi tetepan hehe. Lha neng pasar yo sing

penting., ngih kulo ki wegah mboten nopo-nopo.

Nopo ngih mbak? Disonggo kulo wedi keseseken

kulo ki.

Sok ten pasar nopo?

Ten pasar kulo ki dodol ten pasar ngih.

Oalah.

Ten pasar mbak nek ora Wage, Wage neng

Playen ra neng dino rono-rene, nang pasar

Dodokan, pasar Dangwesi, mengko nek Wage

Periksa kehamilan

secara rutin

W3/Mawar: 121

Lebih tenang diantar

jika jauh

W3/Mawar: 126-128

Tidak ada perubahan

sikap suami

W3/Mawar: 143-144

Perhatian suami tidak

seperti anak pertama

W3/Mawar: 148-149

Tidak bisa mnengikuti

perintah dokter untuk

nengurangi aktivitas

dengan motor

W3/Mawar: 153-157

Takut perut

bermasalah

W3/Mawar: 159-160

Bekerja

W3/Mawar: 162

Page 181: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

323

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

kadang neng Playen ngono hehe.

O.,sadean nopo?

Sembako ngoten mawon.

Sembako?

Sembako.

Walah., anu diteri ngoten nopo mendet

kiyambak?

Kadang sing mboten enten ten riku mendet

dhewe. Nek enten ten riku yo dol riku ngonten,

tuku riku dol riku hehe. Lha ngih ten riku.

Hehe. Lha nek angkat-angkat kan lha ngih

niki hamilipun.?

Lha ngih-ngih paling ngangkato ora ngasi 10

kilo punjul mbak hehe. Gor enteng-enteng hehe.

Mboten khawatir khawatir ngoten mbak?

Ngih khawatir sakjane hehe. Wedi anggere

ngangkat sithik yo sing ngangkatke tiyang lha

ngih niku paling sing enteng-enteng ngangkat

abot ngih tukang gendong lah ora diagkat dhewe

hehe. Wedi lha ngih, rawan omonge nek sak

mono niku ngih hehe. Ngih le diabet niku

barang, ngih-ngih dadine insuline ngih niku.

Waune nek rung nganu ra patek popo nekat ae

tapi nek sak niki antisipasi awake dhewe yo

kandungane yo janine ndak nantie.,lha ngih

ngih.

Anu mbak, mboten ngidam?

Blas mboten, biasa ngih. Biasa nopo-nopo purun

ora sik mutah, ora sik kudu mangan iki, ora

sik.,ngebo hehe. Sik niku riyen nggih hehe biasa

mboten nopo-nopo o.

Nek anu kegiatan sehari-hari ngoten wonten

perubahan mboten?

Mboten, biasa wayahe ngopo yo hehe. Mboten

terganggu podho karo ki hehe. Mboten

terganggu.

Mboten wonten sik dikurangi nopo nganu

mboten?

Ngih nek waune kan goreng-goreng, melek bengi

sak niki mboten. Oten sik rewang-rewang

wongtuo sik wetan riku kan sak niki seren

ngeyan mboten goreng-goreng. Yo niku sudone

okeh niku, sak niki pin mboten goreng blas.

Mboten entuk kalih garwane ngoten?

Ngih mboten, simbok kan ngih seren gek kulo yo

seren hehe ra ngewangi hehe. Lha riko watuk,

Takut mengangkat

barang berat

W3/Mawar: 182-185

Takut karena penyakit

diabetes

W3/Mawar: 186-188

Tidak ngidam

W3/Mawar: 194-197

Sebelumnya biasa

membantu mertua

Page 182: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

324

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

watuk TBC dadi total mboten nganu, 6 bulan

pengobatan rutin gek sek riki dereng lekas melih

pling lekas mboten gorengan, dol biasa bumbon

hehe.

Kesel.

Lha ngih, ngih keseselen hehe.

Hehe oalah.lha niki kalih anu, garwane

mawon nopo kalih ibu bapak tinggale?

Morotuo, kalih morotuo. Dadi momong wongtuo

ngih morosepuh hehe.

Memang keputusan bareng ngoten tinggal

serumah kalih morotuo?

Ngih, ngih momong tanggungjawab hehe.

Mototuo ngih hehe.

Mboten nganu mawon, tinggal kiyambak?

Ealah mesakke wong ra neng selayan siji

mengko nek ditinggal lungo hehe. Ra neng sing

ngurusi mbak hehe. Niku thok wongtuo selayan

didhewekke ra anu nek ditinggal yo hehe. Dadi

tanggungan.

Seneng tinggal kalih morotuo ngih?

Ngih

Daripada..

Lha ngih kepripun hehe

Tapi asline pengen kiyambakan nopo kalih

wongtuo nopo.?

Ngih lha nek wong tuo isik yo di mong lha dadi

tanggungane sik diisane mung dadi kulo hehe.

Gelem ra gelem nderek ngih, ngih sing guyub

hehe.

Berarti ngih seneng kalih morotuo ngih?

Ngih.

Mboten anu onten masalah..

Ngih mboten wonten masalah mboten, biasa.

Biasane sok dolan kalih tonggone nopo ten

tonggone nopo.?

Kulo?

Ngih.

Ngih. Biasa sok dolan hehe. Ewang-ewang nek

laden pas ono kesibukan niko ndilalahe ten

ngomah ora mriko bar jagong e ngletek seren

hehe. Dereng bali mriko ewang-ewang sebelah

pindah omah dadan mbak Sutar, mbangun tho

mriko lha ngih mbangun terus ewang-ewang

masak hehe. Bapake ket wingi niko ten mriko ra

mulih-mulih hehe. Lha ngih niat ten riku ngih

W3/Mawar: 211-212

Tinggal dengan

mertua

W3/Mawar: 221-222

Merasa memiliki

kewajiban merawat

mertua

W3/Mawar: 225-226

Kasihan dengan

mertua jika tinggal

sendiri

W3/Mawar: 228-232

Menjaga kerukunan

keluarga

W3/Mawar: 239-242

Sering kumpul dengan

tetangga dan

membantu tetangga

jika ada kegiatan

W3/Mawar: 251-257

Page 183: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

325

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

gek kulo yo kadang ewang-ewang masak.

Hehe. Nek biasane ngumpul kalih tonggo niku

nopo mawon sing diomongke? Sok

ngomongke hamil, kehamilan ngoten mboten?

Ngih sebelah lagi hamil ngomongke kehamilan

ngih pernah hehe. Nek sing ra ngomongke hamil

pas arisan yo ngomongke opo umume hehe. Pas

amor konco mbak, nek pas ono sing meteng yo

ngomongke masalah metenge hehe. Anake cilik

yo ngomongke anake kari sing diamori hehe.

Kari omongan wonge riyen ngoten niku.

Raose pripun nek pas ngobrolke masalah

hamil, nyitak-nyritakke hamil ngoten pripun?

Ngih seneng keluhane iso podho dadi hehe.

Berarti normal kandungane nek ngene-ngene

hehe. Obahe banter ora nek ngonten niku.

Kandungane.

Nek mbak Mawar luwih seneng ten ngomah

mawon nopo kumpul-kumpul, nopo nyambut

damel ten pasar mbak?

Senenge yo seneng nyambut damel neng pasar

lah hehe. Nek pas pasaran hehe. Nek pas

pasaran.

Lha nopo?

Lha oleh duit ki mbak hehe. Iso ngo kebutuhan

hehe, ngunduri duwe butuh sing ngenah niku

gene seko pasar wis seren, seren ono wektune

kumpul yo kumpul amor hehe. Neng luweh

seneng dhewe nek entuk duit dinggo hehe.

Diantarane, gene seko pasar rak.,hehe.

Nek niki enten, pun enten persiapan dereng

ngih nglairke nopo ngih kehamilan niki

persiapane nopo kinten-kinten?

Persiapane opo mbak? Hehe

Dereng enten ngih?

Dereng wong tesih..

Persiapan mental nopo persiapan..

Lagi hehe lagi arep persiapan mbak yo isik

semono, enem sasi. Antan-antan hehe. Ra duwe

duit yo golek utangan hehe gor ngono kui mbak

hehe. Lha ngih wis pokok ngone anake sing sikik

hehe. Nganteniku mawon.

Hehe o..

Lha ngih ra koyo nek anak pertama opo-opo

kudune nikune pun duwe kabeh masalah niku we

kurange ora koyo niku hehe.

Membicarakan

kehamilan ketika

berkumpul dengan ibu

hamil lainnya

W3/Mawar: 263-267

Bahagia berbagi

pengalaman

W3/Mawar: 272-275

Senang bekerja

W3/Mawar: 279-281

Senang bekerja:

mendapat uang,

memenuhi kebutuhan

W3/Mawar: 283-284

Sering berkumpul

dengan tetangga

W3/Mawar: 285-286

Lebih senang bekerja:

dapat uang

W3/Mawar: 286-288

Belum ada persiapan

melahirkan, tidak ada

beban melahirkan,

fokus pada anak

W3/Mawar: 296-300

Tidak seperti anak

pertama

W3/Mawar: 302-304

Page 184: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

326

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Pun enten pengalaman ngih?

Ngih pun enten pengalaman melahirkan sikik

dhewe

Mboten kepikiran nopo ngenten mboten

ngih?

Ngih, ngih.

Butuh persiapan opo ngeten mboten?

Mboten hehe. Ngih enten tapi pine dereng cepak

ki dadi nopo-nopo tesih niku. Lha ngih podho

karo hehe sih patang sasi kesuwen hehe. Ngih ne

nek iso luweh anu rak apik tapi yo niku wau.

Sok jalan-jalan mboten?

Jarang je mbak lha yah opo hehe. Jarang gek

mlaku-mlaku gek esuk-esuk gek koyo sing ra

sobo pasar lha esuk-esuk boro-boro tangi gregat

gek jam 5 langsung ten pasar ngih mengko jam 9

tekan ngomah melih e yo wis biasa akitivas

liyane yo masak, umbah-umbah, yo biasa

ngonteniku, mengko awan metuk anake sekolah

hehe. Nek sore nek perlu ngelih weduse sing

ngarit wis biasa, mboten anu rubah dadine,

mboten meteng gletak-gletek ngih mboten hehe.

Mboten kabotan niku, kok ketoke aktivitase

katah ?

Mboten ki yoan mboten terlalu berat sing

penting kan mboten ngangkat.

O..

Malah luwih sehat, poso wingi yo sebulan nutuk

ora hehe ora mbukak ngih lha ra ono keluhan

opo-opo biasa tho dadi ngih eman-eman rek

ngurangi lha ngih boro-boro la men sehat hehe

kandungane prihatin hehe. Jak prihatin ket cilik.

Nek niki mboten enten acara kados mitoni

ngih, tapi nek acara.?

Mboten nganggeh mitoni nek kedua niku.

O, mboten 4 bulanan?

Tingkep tho? Mboten, mboten. Paling lahir

pasaran, selapanan mbak nek cara kene ora,

soale kedua, nek pertama ngih pun do mitoni

wingi hehe. Wingi, riyen sing kandungan sing

riyen ngih biasa tuju bulan ngih tuju bulan, nek

kedua ki yo biasane umum riki yo mboten, bayen

sepasaran, selapanan, pun rampung biasane

hehe.

Harus ngonteniku adate?

Ngih, ngih lah wong ndeso umume wong ndeso

Pengalaman

melahirkan

W3/Mawar: 306-307

Belum ada persiapan

melahirkan karena

masih lama

W3/Mawar: 312-315

Informan jarang jalan

pagi

W3/Mawar: 317-319

Tidak ada perubahan

aktivitas

W3/Mawar: 319-326

Tidak terbebani

aktivitas harian dan

tidak angkat berat

W3/Mawar: 329-330

Tetap puasa karena

tidak ada keluhan,

agar kandungan sehat

dan diajari prihatin

W3/Mawar: 332-336

Informan melakukan

acara ritual kehamilan

dan pasca melahirkan

W3/Mawar: 341-348

Mengikuti adat

Page 185: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

327

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

hehe. Harus ngih ngikuti nek ora umum dadi

omongan kok kae ra di ngene-ngene hehe. Cara

ndeso, lha ngih.

Dadi mung ngikuti adat mawon?

Ngikuti adat istiadat wong ndeso hehe. Lha ngih.

Daripada ngih omongan.

Lha ngih piye umume iso ra iso lah hehe, ngoten

hehe pasaran, selapanan ngoteniku.

Nek kados niku, nopo kan sanjange nek wong

hamil mboten angsal nopo, mateni ulo nopo

kados nopo ngeteniku, percopo mboten?

Ngih percoyo kulo lha wong bapakne arek

nggorak sungu wedus ke penging lha ngih ojo

nek pas aku meteng sakarepmu, nek ora padane

nyebut “jabang bayine kaget” nek ora sengojo

hehe mateni opo, nek disengojo padane njarak

aku rek ngopo mboten oleh turene yo gur

nurutke omongan wong sepuh sakjane yo mboten

dong kepiye anune tapi turene sing empun-

empun nek padane nopo nyongok sapi ngomonge

anake bayine bolong po piye ngonteniku hehe .

sing empun ki pengalaman ki yo ngonteniku

hehe. Gek bapakne rek ngorok sungu wedus se

kulo penging ndak ngonteniku ditoke padane aku

wong liyo ngonteniku hehe. Lha tuku lele we

kelakon ra betetile mbeteti adi kulo sing beteti,

sing ngoreng rapopo ngih. Yo semelang lah

mbak hehe. Semelang ndak nek ngene-ngene nek

masalahe krungu dondom-dondom yo ra oleh

hehe. Lha ngih gor nuruti omongan wong riyen

hehe. Sing kuoso, lha ngih diturut he, lha ngih

ngih. Nek ra ngerti sisan malah niku, nek ngerti

semelang-semelang mengko malah., lha ngih

tho.

Dadose pun nganu ngih, pun ngertos mbiyen

enten pengalaman krungu-krungu enten

ngih?

Ngih-ngih ngeten.

Dadose..

Wedi mbak sing ngenah ki hehe. Arek kepiye-

kepiye ki nek wis krungu nek urung krungu sisan.

Niki anu ngih, berarti nikahe pun dangu ngih

niki?

2002 eh 2001 yo? 2001 anak pertama lairan

2002 ngih saiki duaribu piro tho? 14 tahun

berarti hehe. 13 taon nduwe anak melih, sing

istiadat agar sesuai

dengan masyarakat

W3/Mawar: 351-353

Percaya mitos

W3/Mawar: 362-367

Menuruti mitos karena

pengalaman orang

terdahulu

W3/Mawar: 366-373

Melarang keluarga

membunuh hewan

W3/Mawar: 373-377

Khawatir oleh mitos

karena mendengar

dari orang dan ikut

nasehat orangtua

W3/Mawar: 377-382

Khawatir terjadi

sesuatu jika tidak

dipatuhi

W3/Mawar: 382-384

Takut oleh mitos

karena mendengar

dari orang

W3/Mawar: 390-391

Page 186: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

328

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

kedua 12 taon jarake hehe. Yo oleh 12 taon

nanggor anak pertama sek niki kedua.

Berarti ngih pun katah niki suka dukane?

Yo hehe. Sukane rung patek okeh, dukane

ekonomi sik wong ndeso ki mbak hehe. Dioyak-

oyak tanggalan sing ngenah hehe. Duwe

tanggalan sing ngenah hehe. Suka duka..

Banyak.

Ngih angsuran hehe.

Nek suami anu ngih nyambut damel ngeh

nganu ngeh, damel kayu-kayu ngeten?

Ngih pintu ngih.

Kinten-kinten cukup mboten dingge

keseharian ngeten? Pendapatane?

Ngih cukup lah nganteniku mawon lha eneng

grobak mengko sedino rong ndino mengko nek

disewo uwong dinggo nutupi nek pas nganggur,

ngih cukup nek ngo kebutuhan hehe. Pokoke

ngih niku, ngeh ngangsur, ngo maem yo hehe.

Nek maeme we beras-beras wis ra tuku, panen

dhewe, nyambi tani, ki lawuhe hehe. Ngih sing

ngenah ngo urusan mbak sing ngolek ki hehe.

Nrimo lawuhe ra ketan nopo hehe. Ngoteniku

lha..

Lha iki mbak Mawar pun dangu ngih ten

pasar niku, sadean ten pasar niku?

Empun, kulo ki rondo lekas rondo taon 2000

mbokan.

Saderenge anu, kalih garwane sak niki ngih?

Ngih taon 2000 kan kulo rondo gek sek niki ngih

ten pasar niku. Nek sak derenge taon 2000 yo

sobo pasar ne rak gur ewang-ewang wongtuo

carane gawe pasaran ngih latian kalih wong tuo

gek iso gek metil dhewe mulai taon 2000 hehe.

Tapi..

Mriki ngih.

Tapi mboten keberatan tho garwane mbak

Mawar ten pasar?

Ngih mboten, malah seneng hehe. Ngurangi le

njaluk donge tuku lombok njaluk gek iso golek

dhewe ki mbak hehe. Ngurangi pengeluaran

sitik-sitik, ning nek sing gedhe yo njaluk hehe.

Wong nek gor neng pasar entuke sepiro hehe.

Mung sitik-sitik.penak ngih? Hehe

Hehe.

Nek niki kan pun dangu tho nikahe kinten-

Jarak 12 tahun dari

anak pertama

W3/Mawar: 396-398

Belum banyak merasa

pengalaman bahagia

dan merasa

pengalaman tidak

menyenangkan adalah

masalah ekonomi

W3/Mawar: 400-403

Bekerja untuk

memenuhi kebutuhan,

menerima keadaan

W3/Mawar: 417-419

Sebelumnya janda

W3/Mawar: 423-424

Informan mulai

berdagang sendiri

W3/Mawar: 426-427

Informan dulu hanya

membantu orangtua

berdagang

W3/Mawar: 427-430

Dukungan suami

terhadap pekerjaan

subjek

W3/Mawar: 435-439

Page 187: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

329

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

kinten tesih wonten sing kurang mboten?

Mungkin nopo ngonten, materi nopo sifate

garwane sing mbotensekeco nopo mungkin

nopo ngonten?

Opo e mbak? Hehe

Pun cekap ngih sedoyo?

Ngih pun cekap ngonten dianggep cekap sak

cukup-cukupe hehe. Uwong ki lha kurang wae e

mbak, ra neng wong kokean hehe. Sak cukup-

cukupe sak opo onone ngenteniki gelem ra

gelem.

Disyukuri.

Ngih alhamdulillah hehe. Sak isa-isane hehe.

Lha nek nopo, kinten-kinten sing perlu

disyukuri nopo sing seking nopo, kehamilan

niki nopo?

Sing ngenah ki mboten ngurangi aktivitas

sehari-hari, biasa sehat ora hehe. Nek liyane do

nyidam do lemes yo pokoke loyo nganggo lara

nek kulo wis biasa dadi mboten niku rubah.

Kesehatan yo mboten rubah, maem–maeme yo

biasa ra neng sing niku.,hehe biasa. Sehat sing

ngenah, kesehatan ki hehe lumayan ora niku,

ngih mboten..

Nek harapane mengkih pripun, ngih masalah

lairan.?

Lair sehat mboten wonten nopo-nopo ngonten

mawon, kelairan sing sehat hehe. Lha ngih

normal, lair biasa. Nek riyen kan diajak’i ten

rumah sakit niki yo disaranke ten rumah sakit

masalahe kalih diabet niku, kalih bu dokter ki

“mbak kowe lairan kudu neng penembahan

masalahe kowe ra gor lak ang biasa maksute

kalih nyambi penyakit sing niku, nek neng kono

kan luwih lengkap, neng bidan opo puskesmas

kene kurang pepak alate dadi sesuk sewaktu

kroso kudu ngo mudhun lha ngih ten

panembahan” ngonteniku hehe. Yo mugo-mugo

arepe gowo mriku lak biasa laire, niku lengkap

ten mrika pertolongane ngonten.

Berati niki sing dikhawatirke mboten saget

lair normal ngonten?

Ngih nek tiyang diabet ki engko nek lebih besar

kuine lak yo niku tho mbak sing kulo khawatirke

nek engko sesar opo piye, dadine kandungane

nek luwih gedhe bayie kan yo niku. Gek njing

Merasa cukup (puas)

dengan pernikahan

karena menerima

keadaan

W3/Mawar: 449-453

Bersyukur karena

kehamilan tidak

mengganggu aktivitas

dan kesehatan tidak

berubah

W3/Mawar: 459-466

Ingin lahir nomal dan

sehat

W3/Mawar: 469-471

Disarankan

melahirkan di rumah

sakit dan ingin lahir

normal karena

peralatan rumah sakit

lengkap

W3/Mawar:471-482

Khawatir tidak dapat

melahirkan normal

W3/Mawar: 485-488

Page 188: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

330

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

padane tuju bulan ten riko ki yo kulo kudu USG

melih, kekecilen nopo kegedean hehe. Nek

kekecilan rak gampang di lebeng susu nopo es

krim sing marakke nyuburke ten rae rak bobote

ngoyak normal ngonteniku, tapi nek kegedean

rak ngih enten cara liyo lah pripun sarane

dokter kandungan, ngonteniku hehe.

O Ngih empun..

Ngih-ngih..

Sak menten riyen mengkeh nek enten

kurange mengkeh saged ngih ngobrol melih?

Ngih mboten nopo-nopo.

Matur nuwun ngih mbak.

Hehe nek kirang cekap ngih.

Page 189: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

331

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 2 (dua)

Tanggal Wawancara : 07 September 2014

Waktu : 14.30-14.56

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi kehamilan, profil

Wawancara Ke- : 7 (tujuh)

Kode Wawancara : W7

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Niki mbak neruske sik wingi.

Ngih hehe.

Sampun USG malih dereng?

Anu je kirang seminggu dereng purun dadine

wingi niku pitune kurang seminggu gek Kamis

niko gek wae mbak lajengan satu bulan malih

mboten kudu niku mawon dadi dereng ngertosi.

Dereng ..

Pinten nganune ngih. Dereng lha kulo ki suk

mawon pitu kan pas kurang seminggu pas

perikso niku gek entuk obate ki sesuk kari sisan

USG ngoteniku.

O..

Anune dokter niku.

Berarti dereng ngertos...

Dereng, dereng ngih, ngih.

Nek pingine cewek nopo cewek mbak?

Pingine cowok hehe. Bar cewek niku gek ming

pepak hehe mestine nek le maringi cewek malih

ngih mboten nopo-nopo hehe.

O ngih hehe.

Kepingine cowok hehe ngih ngih.

Garwane kersone cowok ngoten?

Ngih waene gek hehe ngoten ngih hehe mboten

ngih pokoke kulo ngih entuk hehe sak anune

hehe sak le maringi lah ngonten cewek cowok

purun pingine cowok hehe pingin cowok.

Lha wingi niku bar perikso pripun doktere

sanjang pripun?

Ingin anak laki-laki

W7/Mawar: 18-20

Ingin lahir anak laki-

laki

W7/Mawar: 24-27

Page 190: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

332

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Ngih sehat ngoten gek kulo ngih mboten gadah

keluhan nopo-nopo gek kulo pingine lak nek

saget USG lha niki mbak nek kurang seko pitu ki

urung iso maksute eneng bobote nentokke kiro-

kiro iso ngonteniku doktere mung gek sesuk

sebulan malih gek mriki ngoten, nek satu bulan

USG pun saged ngoten lebih dari pitu malah

mboten nopo-nopo nek kurang mboten niku hehe

turene ngoteniku

Ngih anu perute sok kroso pripun mbak,

raose pripun?

Ngih nek kesayahan ngih kenceng-kenceng,

kenceng-kenceng gek obahe lumayan banter

hehe. Wingi niko rasane mondol-mondol nek

kulo niku kulo pijetke gek dibenakke karo dukun

ngoten hehe gek niku pun penak melih mboten

terlalu nek koyo nglairke kulane niku ki gek kulo

pijetke.

Mboten nopo-nopo?

Mboten nopo-nopo, mboten khusus dukun bayi.

O ngeten.

Ngih dukun bayi. Sabuk ono mbak lha kowe ki

okeh le niku ngo montor kontrok-kontrok

ngoteniku gek kulo nganggo korset dadine sak

niki hehe.

Gek dalane rusak-rusak.

Lha ngih parah dalane hehe lha ngih.

Mboten wedi nopo mbak?

Ngih sing penting rindik mungan milih sing alus

lah ngoten hehe lha ajeng kepripun cukupe

ngoteniku hehe cukupe karo mlaku-mlaku hehe

lha ngih.

Perasaane pripun nek kroso kenceng nopo

nendang-nendang ngoten?

Ngih anu kulo ngih seren maksute, sakjane nopo

pas nyambut gawe ngoten ngih dielus-elus

mungan hehe dielus-elus hehe ngoteniku.

Wedi nopo seneng nek gerak-gerak ngoteniku

Ngih seneng jeneng sehat ngoten hehe. Nek ora

obah malah wedi mbak hehe nek ora obah

malah khawatir hehe nek banyak gerak malah

mboten nopo-nopo mung gur nek kesayahan

niku nak kencenge banget dadi atos ngoteniku

hehe terus lha ngih nek mboten obah malah

wedi kulo hehe ra sehat.

Hehe oalah. Nek anu kaliyan suami sok

Kelelahan sehingga

perut sakit dan

bergerak kencang

W7/Mawar: 41-42

Pijat dukun bayi

karena perut sakit

W7/Mawar: 43-47

Memakai korset

karena perut sakit

W7/Mawar: 51-54

Menjaga kondisi bayi

W7/Mawar: 58-61

Subjek sering

mengelus perut

W7/Mawar: 64-66

Bahagia ketika bayi

bergerak

W7/Mawar: 68-74

Page 191: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

333

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

ngomongke sesuk bayine pripun ngeten

mboten? Maksute pas lairke pripun nek

mboten sesuk pas gedekke pripun ngeten sok

ngomongke mboten?

De mboten je hehe mboten ngobrolke hehe gur

le genah ki lairane sing nyaranke kudu nang

rumah sakit masalahe enten penyakit ngih niku

diabete niku sing genah pertolongane nek dokter

gede pun pepak lengkap alate ngoteniku le

nyaranke doktere kudu nang Jebukan niku

mboten anu pripun-pripun.

Tapi nek suami ngih nopo, harus ten dokter

gede ngoten?

Lha ngih ngih nderek kalih keadaane kulo nek

mungkin nek cukup ten bidan mriki ngih tapi

kemungkinan ki luwih tenan ten riko lah genah

pepak alate hehe nek ten riki kan kirang lengkap

hehe ngih.

Mbak Mawar sok pados info masalah

kehamilan ngeten mboten mbak?

Ngih nek mung ten dokter niku sisan prikso niku

nek ngeten-ngeten kepripun ki masalahe ngih

niku karepe ora kalih diabet men ngih riyen pun

biasa ngoteniko sak niki kan pun enten anu

penyakit liyo gek nek keluhane ngeteniki

kepripun mung sok ngoten takon kados dokter

ngoteniku ngih kalih dokter.

Kalih rencang nopo kados ten internet

ngoteniku?

Ngih mung ten dokter gek mung konco-konco

ngih mung mangkih sing kulo dereng ngerti ngih

gek diomongi ngoteniku hehe. Ngoteniku konco-

konco kalih dokter ngih mung niku konco kalih

dokter sing ndelalah niku tiyang kapling ngih

diabet ngih hamil gek yo nyritakke ngeten-

ngeten, nyaranke ngeten-ngeten hehe.

Bagi pengalaman.

Lha ngih tuker pengalaman .

Oalah.

Ngoteniku.

Niki pun enten persiapan hamil niki pun..

Maksute?

Ngih persiapan mental nopo...

Alat bayi ngih sekedik-sekedik empun hehe

sekedik-sekedik ipil-ipil hehe

Persiapan mental nopo donga-donga?

Ingin melahirkan di

Rumah sakit

W7/Mawar: 89-93

Mencari informasi

kehamilan dokter

W7/Mawar: 96-102

Mencari informasi

kehamilan dari dokter

dan teman

W7/Mawar: 105-109

dukungan emosial

dari teman

W7/Mawar: 109-111

Persiapan

perlengkapan bayi

sedikit-sedikit

Page 192: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

334

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Ngih empun hehe bar sholat doa mugo-mugo

slamet lairan ra ono opo-opo hehe gek rejeki

ngoten hehe ngih.

Lha niki mbak Mawar pengene nopo pengen

cepet-cepet nglairke nopo dinikmati riyen

mbak?

Ngih sak medale lah nek kulo hehe maksute

mboten wa dereng wayahe dioperasi ben medal

ki mboten sak nikune, sak laire ditenggo hehe

wayahe ngih kroso ngih mugo-mugo lancar

hehe.

Sak laire.

Ngih sak anune sing kuoso ngih hehe wong nek

urung wayahe nek rung disesar derang iso

medal hehe.

Hehe ngih-ngih. Lha ngih hehe sak laire

Anu mbak Mawar tambah kroso males,

sensitif nopo gampang nesu ngoten?

Ngih mboten mboten, biasa biasa, mboten

males-males, mboten ngih hehe biasa mawon

mboten enten keluhan liyo.

Enak ngih hehe.

Ngih hehe.

Niki kegiatan mboten terganggu?

Mboten wayahe ten pasar ngih gregat tangi ten

pasar hehe wayahe ten pundi kepengen ten alas

ngih ten ngalas sik males ngih gilok-gilok sayah

banget mangkih sedino bar opo terus ora ten

pundi-pundi ngoten hehe..

Mboten disanjangi ...

Dokter?

Mboten angsal angkat...

Ngih nek angkat-angkat ngih nek angkat-angkat

berat ngih kulo ket hamil muda mboten patek

mboten wani lah ngangkati barang sik abot-abot

mboten wani.

Ngeten ngih hehe.

Ngih ngati-ati dhewe nek niku ki hehe ha nek

mlaku adoh ki biasa nek prikso yo kadang ten

ngandap, ngoteniku ten Wonosari ngih lha nek

nyabut gawe berat ngih mboten hehe.

Kaliyan garwane ngih?

Ngih nek ten tebih nek ten puskesmas riki dewe

lha ngih hehe nek ten tebih-tebih wong loro

wong telu karo anake sijine nek mung ten riki

W7/Mawar: 119-120

Harapan lahir selamat

dan memperoleh

rejeki

W7/Mawar: 122-124

Tidak terburu-buru

agar bayi cepat lahir,

ingin lahir lancar

W7/Mawar: 128-132

Tidak ada keluhan

fisik dan perubahan

emosi

W7/Mawar: 141-143

Mengerjakan sesuatu

sesuai keinginan

W7/Mawar: 147-151

Mengurangi angkat

barang berat: tidak

berani

W7/Mawar: 155-158

Dukungan keluarga

W7/Mawar: 166-167

Page 193: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

335

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

mung dhewe lha wong yo sehat ngih hehe iso

nggo motor sisan dadine rak hehe boro-boro

gaweane nek prikso mung dhewe hee

Mboten dilarang suamine nopo...

Ngih.

Nek masalah..

Mboten niku, mboten koyo kulo nek nandi-nandi

wong loro repot ra iso entuk gawean hehe

lungone ra ngenah suwe po sedelite nek sing

genah sing lungo tebih niku kalih riko nek cerak

ten puskesmas ten pasar dhewe terus .

Suami mboten larang niku, ten pasar niku?

Mboten lha cukupe ngih ngoten hehe ngo

kebutuhan sida ndak dinan hehe cukupe pokoke

kalih ten pasar hehe kecuali pun wayahe pun

ngih mbok mengkih seren dewe hehe ra iso

dipenging hehe wis wayahe lairke paling pas

lairan.

Simbah ngih mboten larang?

Mboten, mboten, mboten mbak sing penting ati-

ati le mlaku ora banter-banter hehe mung

ngoteniku hee mboten-mboten larang karepe

kulo dewe sakjane hehe mboten enten larangan.

Dadi manut njenengan ?

Ngih manut kulo keadaan kulo sehat yo

menyang gene rasakke yo seren kari kulone ra

ono wong akon ra ono wong menging hehe.

Ngih, nek lingkungan riki ngrokok mboten?

Ngih je ngrokok, bojone ngih ngrokok hehe riki

niki kabeh do ngrokok enom-enom men do

ngrokok sedanten.

Lha nek enten sing ngrokok ngeten pripun?

Ngih kulo alihan mungan penging men ora keno

asep ki mung pindah ngoten hehe ngalihan

ngoten.

Hehe lha nopo mbak alihan?

Lha niku asepe ra betah kulo ket dereng meteng

sakjane mboten anu ngih.

Sak derenge meteng ngih mboten..

Ngih ora niku, ora seneng asep le ngenah mbak

langsung watuk hehe asep rokok

O ngeten hehe.

Ngih.

Dadose mboten anu, nek hamile mboten

ngaruh banget ngoten?

Mboten, mboten

Sering periksa sendiri

jika tempatnya dekat

W7/Mawar: 167-170

Bekerja untuk

pemenuhan

kebutuhan

W7/Mawar: 180-185

Dukungan keluarga

(mertua)

W7/Mawar: 187-190

Keluarga tidak

melarang aktivitas

W7/Mawar: 192-194

Menghindari asap

rokok karena tidak

betah asap

W7/Mawar: 204-205,

207-208

Page 194: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

336

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

Menjauhi rokok ngoten?

O ngih, lho kadang kan enten bacaan sing nek

kandungan sing hamil kon menjauhi yo ngih

niku enten, sok moco-moco niku maksute sik yo

dasare sik rung hamil nek asep yo ra betah hehe

ngenah ngih sok alihan nek enten wong rokok

hehe.

Nek sak niki mbak Mawar pripun raose,

bahagia nopo...?

Ngih hehe ngih remen lah lha nopo mboten

remen hehe opo enenge hehe disyukuri opo

anane sing penting sehat hee.

Lha nopo sik marakke remen?

Nopo yo hehe

Mungkin hamile nopo keluargane?

Yoalah mbak opone marakke hehe.

Sedoyo kebutuhane pun cekap nopo..?

Ngih lha niku mbak hehe. Ngih kebutuhane ki yo

mboten turahe yo pas cukup lah ngoten mawon,

kebutuhan cukup hehe ngoten mawon,

kesehatane do sehat kabeh sing ngenah

kesehatan hehe sehat sedanten sak keluargo

ngoten.

Ngih. Nek riyen pas cilike mbak Mawar ten

pundi mbak?

Anu griyane maksute?

Kedung Dayak ngih.

Kedung Dayak.

Anu ket cilik kalih nopo...

Tiyang sepuh, tiyang sepuh kiyambak lha le

pindah mriki dereng dangu hehe le tindak mriki

hehe maune ten mbok kiyambak nek sak niki

podho karo nderek morotuo nderek bojo

ngetutke ngoten hehe..

Bar nikah langsung mriki ngih?

Ngih mboten anak kulo mlebu SMP niki lah,

dadi 12 taun mriki pindah mriki, waune kan yo

mriko mriki nek netep ket SMP niki dadi ket

anake sing niki umur rolas taunpun netep. Nek

waune kan isih wira-wiri mriko-mriki mriko-

mriki ngoten hehe.

Lha nopo kok wira-wiri?

Ngih lha nek ten riki kan le ngurusi anak kulo

mengko ra eneng sik ngewangi maksute gek riko

ngih simbok bapak ket bayi kan sing ngawulo

tinggal ten pasar bapak ket bayi, ngawulo hehe

Menambah informasi

kehamilan dari

bacaan

W7/Mawar: 215-217

Menghindari asap

rokok

W7/Mawar: 219-220

Informan senang &

syukuri apa yang ada

asal sehat

W7/Mawar: 223-225

Bahagia karena

merasa cukup dan

keluarga sehat

W7/Mawar: 231-236

Waktu kecil tinggal

dengan orangtua

W7/Mawar: 243

Sekarang tinggal

dengan mertua

W7/Mawar: 245-247

Mulai tinggal dengan

mertua

W7/Mawar: 249-252

Setelah menikah

tidak langsung

tinggal di rumah

mertua

Page 195: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

337

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

305.

sik gedhe ne ki mboso pindah SMP pindah ten

kilen ngoten nek sak niki iso migran dewe nopo-

nopo hehe ngoteniku ngih.

Sodarane pinten tho mbak Mawar?

Kalih.

Kalih?

Kulo kalih adik kalih dadi tigo kulo.

Nomer setunggal eh mbak Mawar nomer

pinten?

Nomer setunggal.

Nomer setunggal.

Ngih hehe.

Mbarep ngih?

Ngih.

Cilikanne pripun mbak Mawar? Hehe

Hehe yoalah ra kelingan mbak mekasute hehe.

Rencange katah mboten mbak?

Ngih katah

Sok srawung mboten kalih nopo...

Sak nikine tho maksute?

Kalih rencang-rencange? Ngih

Ngih sok kepanggih tenan lha wong pencar

kiyambak-kiyambak hehe mboten amor hehe

kadang kepanggih ten pasar ten enten nopo,

arisan eten ngoteniku mungan hehe pun mboten

amor lha pun riko pun ten Dayak riki ten

Tanjung hehe pisah.

Adoh hehe.

Ngih-ngih hehe.

Rasane pripun nek ketemu kalih rencang?

Ngih remen hehe ngobrol-ngobrol hehe

ngobrol-ngobrol.

Ngelingi jaman biyen hehe

Ngih cilikane amor hehe ngobrol-ngobrol

ngeteniku.

Lha niki mulai ten pasar niku bar lulus

sekolah nopo pripun niku?

Ngih bar sekolah ngih, luluse 98 gek lekase

dodol taon 2000 niku ngonteniku.

Awale ngewangi..

Ngih ewang-ewang tiyang sepuh gek dewe

ngoteniku hehe ewang-ewang ngonten ngih .

Hehe nek riyen mbak Mawar sok nopo,

biasane nek cah enom seneng dolan-dolan.

Ngih.

Seneng dolan-dolan nopo ten ngomah mawon

W7/Mawar: 256-262

Informan memiliki 2

adik

W7/Mawar: 266

Informan anak

pertama

W7/Mawar: 269

Kadang bertemu

dengan teman lama

W7/Mawar: 281-286

Bahagia ketika

bertemu teman

W7/Mawar: 290-291

Mulai usaha sendiri

W7/Mawar: 297-298

Sejak kecil

membantu orangtua

W7/Mawar: 300-301

Page 196: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

338

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

351.

nek mbak Mawar riyen?

Ngih enem-enemane maksute?

Ngih.

Ngih kadang nek enten acara ngih dolan melu

konco ngoten hehe dolan-dolan riyen ngih

arang-arang riyen hehe kerepe ten pasar niku le

ajeg hehe sek riki tuo ten pasar.

Hehe lha nopo kok malah milih ten pasar?

Yo lha ngih sing iso nggo hehe bekal nek mung

dolan nak mung rugi hehe nggo sangu tuo

belajar mandiri dodol hee ngonteniku.

Niki putrane ngih diajak ten pasar mboten?

Ngih nek prei, nek prei sekolah kadang sok

purun kadang mboten ngoteniku hehe nek

mboten purun dewe pun biasa dodol dewe hehe.

O ngih hehe.

Ngih hehe.

Tapi remen tho misal diajak ten pasar

ngeten?

Ngih purun, remen ngih, ngih purun.

Nek nopo, moro eh tiyang sepuhe ten pasar

mbak Mawar ket cilik nopo..?

Ngih ket kulo alit, ket kulo alit hee

Berati ket alit pun ten pasar ngih mbak

Mawar ngih?

Ngih sok ewang-ewang koyo anak kulo niku

hehe sok melu ngeten hehe sok melu ten pasar

ngoteniku.

O makane niki gedhe pengin..

Ngih hehe nurun hehe isane mung ngonteniku

dasare hehe

Ngih hehe.

Bisane ngonteniku.

Nek nopo, tiyang sepuhe biasane keras

mboten?

Mboten.

Masalah pola asuh ngoten?

Mboten, gemati hehe gemati hehe mboten e

mbak biasa.

Kok mboten, berarti jarang diseneni ngoten?

Ngih jarang hehe anak wedok mung sitok

sengeni gek piye hehe.

O anu adike jaler?

Jaler-jaler ngih kalih jaler sedanten gek yo kulo

sing wedok dewe hehe

Hehe sok anu, sok kerengan berarti kalih niki

Lebih senang bekerja

W7/Mawar: 314-316

Orangtua informan

perhatian pada anak-

anaknya

W7/Mawar: 343-344

Jarang dimarahi

orangtua

W7/Mawar: 346-347

Page 197: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

339

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

397.

sibg alit-alit?

Ngih mboten jarake ki pun kacekke kulo kan

adik kulo sing nomer loro ki umur wolong taon

ngih gek kalih sik niki puluhan taon wong 90

karo 92 lairane sing niku ketigo.

Berarti anu, cilikane ngih momong adik-

adike?

Ngih ket cilik kulo, lha ngih ket cilik hehe

momong saiki hehe sing gedhe tinggal hehe

Emang dikongkon nopo, tiyang sepuhe

ngeten, ken momong ngeten?

Ngih, ngih kalih mbah ning nek bar sekolah ngih

kulo melu momong hehe kalih mbahe.

Berarti celak no kalih adik-adike?

Ngih sak rumah nek wingi niku, ngih pisahe sak

niki-niki kulo ngetotke batih riko ten ngomah

ngoten, sak rumah riyen hee.

Tapi telak tho maksute ngih sok bareng

ngobrol ..?

Ngih celak, celak kerep le pethuk ngih hehe

kerep le pethuk karo le mboten hehe gur riko-

riki gor cerak hehe.

Hehe ngih, nek kalih tiyang sepuhe ngih

cerak tho hubungane?

Ngih cerak ngih.

Sok mriko?

Ngih niki wau men mriko, wau dalu tilem mriko

hehe pine malem minggu anake prei hehe gek

ewang-ewang resik-resik sekalane prei

ngoteniku hee.

Mbak Mawar kiyambak sik pengin mriko

nopo dikon?

Ngih kulo kalih, mboten kulo dewe pengin mriko

pine anake prei lha pun saploke anake SMP

mboten tau mriko esok gek pengen amor turu

hehe mboktuo turu mboktuo ngoten hee.

Ngih hehe. Luwih celak kalih ibu nopo

bapak?

Ngih loro-lorone paling luwih-luwih ibu hehe

loro-lorone cerak hehe. Nek bapak rak mboten

sok ten wono ra mesti kepetuk nek simbok ten

pasar amor ten omah amor hehe dadine luwih

niku ning ngih kabeh-kabehe gemati podho

mawon mboten kepentuk kerep niko hehe bapake

wong sing ngasuh anake kulo yo ket cilik riko

sing momong ket bayi hehe.

Membantu mengurus

adik-adik

W7/Mawar: 359-360

Membantu mengurus

adik-adik dengan

nenek

W7/Mawar: 363-364

Sering berjumpa

dengan adik

W7/Mawar:371-373

Dekat dengan

orangtua terutama ibu

W7/Mawar: 390-397

Page 198: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

340

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

443.

Menawi wonten masalah ngoten ngih biasane

sok ngobrolke kalih tiyang sepuh nopo

morotuo nopo garwo ngoten mboten, nopo

rencang malahan?

Ngih garwo riyen gek mengkih mbok dewe nek

morosepuh dereng, dereng ngadu hehe.

Hehe lha nopo?

Lha yo mboten bebas hehe bebas mbokne dewe

hehe.

Benten ngoten?

Lha ngih hee

Penakke ngih.

Ngih luwih cerak nek mbok dewe hehe.

Terutama bojo gek ngih mbok ngono kui hehe.

Morosepuh ki nek pas krungu ngih nyambung

ning nek mboten ngih mboten pernah ngomong

hehe kirang bebas hehe ngih kirang bebas.

Hehe oalah. Berarti niki nek kalih nopo,

suami ngih terbuka ngih?

Lha ngih ngih hehe nek mboten ndak ra apik

hehe blak-blakan hehe masalah mecahke bareng

ngonteniku nggean.

Enten masalah bareng-bareng ngoten ngih.

Ngih hehe.

Nek kalih adik ngoten ngih sok masalah nopo

ngih sok ngobrol ngeten?

Ngih, ngih biasa ngobrol kebetulan enten

kepentingan opo ngomong opo bareng hehe.

Menawi enten masalah keluarga ngoten

biasane sok dirembuk bareng nopo

diselesaikan misal enten masalah kalih ibu

ngih empun kalih ibu mawon nopo dirembuk

bareng-bareng?

Ngih maksute kalih simboke kulo dewe?

Ngih.

Ngih dirembuk bareng sak keluargo ngoten ngih

bojo kulo ngih adi-adi kulo bapak kulo ngoten

hehe bareng-bareng e nek masalah pribadi

dipecahke tiyang kalih riyen hehe geneo ra

rampung yo njaluk hehe pengarahan tiyang

sepuh hehe ngenten.

Kekeluargaan ngeten.

Ngih, ngih hehe.

Niki rasose bahagia sak niki nopo sak

derenge hamil mbak?

Ngih ket sak derenge lah mboten enten masalah

Penyelesaian masalah

dengan suami dulu

kemudian ibu

W7/Mawar: 402-403

Merasa kurang bebas

dengan mertua tidak

W7/Mawar: 405-506

Mertua tidak

mencampuri urusan

keluarga

W7/Mawar: 412-414

Terbuka dengan

suami

W7/Mawar: 417-419

Dekat dengan adik

W7/Mawar: 424-425

Masalah diselesaikan

bersama

W7/Mawar: 433-438

Merasa tidak pernah

Page 199: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

341

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

489.

tekan sek riki hehe.

Sami mawon ngih?

Ngih sami mawon mboten enten efeke mergo

hamil gek do padu ki mboten hehe wong diniati

hehe.

Tapi sami mawon ngih berarti?

Ngih.

Remene sami?

Remene sami mawon hehe.

Mboten ngaruh ngih?

Mboten ngih.

Niki putrane pripun mbak Mawar hamil niki

remen nopo..?

Sik mbake?

Ngih putrane.

O ngih remen hehe nde tunggal hehe seneng nde

adik hehe remen.

Mboten anu, mboten sok ngeluh sesuk duwe

adik?

Mboten, mboten, biasa seneng hehe ngih hehe

nde konco hehe lha ngih.

Mbak Mawar pripun niki putrane pun saged

nrimo adike pripun raose?

Ngih seneng lah hehe mboten kepripun seneng

melu seneng ngoten ngih.

Lha nopo?

Lha riko yo mboten merasa keberatan nde adik

melih hehe seneng dadi melu seneng ngihan

hehe tiyang sepuhehehe lha ngih.

Nek biasane kan suami sok ngelus-elus perut

nopo sok ngajaki ngobrol nek garwane

pripun niku,ngeteniku mboten?

Hehe ngih mboten, mboten malah anake niku

malah hehe.

Malah anake hehe.

Lha ngih hehe malah mbake ngejak “iki ki opo

tho mak?” hehe geguyon hehe geguyon.

Hehe raose pripun nek didemok anake

ngoten?

Ngih hehe.

Raose remen nopo malah risi ngoten?

Remen, remen yo campur risi mbak hehe ndi

gerake hehe remen campur risi hehe.

Hehe o ngoten. Niki kinten-kinten pun angsal

dereng sing diharepke sak derenge nikah?

Kan sak derenge nikah kan enten harapan

memiliki masalah

W7/Mawar: 443-444

Merasa tidak pernah

memiliki masalah

dengan suami

W7/Mawar: 446-448

Anak menerima

kehadiran bayi

W7/Mawar: 459-460

Informan senang

anak menerima

kehadiran bayi

W7/Mawar: 467-468,

470-472

Anak sering

mengelus perut

W7/Mawar: 476-477

Anak bergurau

tentang perut

W7/Mawar: 479-480

Informan senang

anak mengelus perut

W7/Mawar: 485-486

Page 200: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

342

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

535.

nopo ngeten, kinten-kinten sampun cekap

sedoyo nopotesih enten sik kirang?

O ngih nopo ngih? Hehe mobil pun duwe, gek

elek-elek omah ngih pun enten ning nak dereng

sempurna o yo kepingine mung gek rapi ngoten

ningkok dereng saged hehe danane malah

ketanggor butuh lairan hehe donge ngih nge

rapikke sak tekane mbak griyo.

Sak tekane.

Ngih hehe ngih. Lepenting ra ketinggalan

tanggane hehe, lha ngih mugo-mugo iso hehe

gene sak niki nde anak riyen le nyempurnakke

bangunan kalih mlampah hehe.

Niki fokus ten anak riyen?

Ngih lha ngih hehe fokuse ten anak.

Nek niki kan biasa sok kumpul kalih anu

ngih, kalih rencang-rencang nopo tonggo

ngeten ngih?

Ngih tonggo.

Biasane raose pripun nek pas kumpul

ngoteniku, seneng nopo malah pripun

ngeten?

Ngih remen lah amor iso omong-omong tukar

pengalaman hehe remen.

Hehe ngih katah rencange ngoten?

Ngih iso curhat hehe ngomongke.

Enak ten dalem, eh nopo enak ten omah

mawon nopo kumpul-kumpul kalih rencang?

Ngih nek pas selo ngih penakke medal gek

amor-amor karo konco nek pas sibuk kerepotan

ten ngriyo ngih dirampungi riyen hehe.

Kepengene ngih dolan-dolan mbak ning ndang

wektune sing ra iso dibagi ndi weduse sing

ngelih, ndi hehe bunteli es, endi sing ngoteniku

ten pasar hehe ngoteniku.

Berarti niki anu ngih nek fokuse pertama

niki ngge anak riyen diutamakan?

Ngih ngih diutamakan hehe

Tapi sik marakke bahagia ngih anak niku

nopo..?

Ngih anak lah.

Nopo keluargane?

Ngih sedantene ngoten mawon hehe keluargo

kalih anak hehe. Ngih keluargane, ngih anake,

ngih sedulure, tunggal kandunge hehe

ngonteniku.

Sedikit-sedikit

harapan tercapai

W7/Mawar: 492-497

Tidak ingin

ketinggalan dengan

lingkungan sekitar

W7/Mawar: 499-502

Fokus pada bayi yang

akan lahir

W7/Mawar: 504

Bahagia berkumpul

dengan teman

W7/Mawar: 512-513

Menyempatkan diri

berkumpul

W7/Mawar: 518-520

Ingin pergi-pergi

namun banyak

kegiatan di rumah

W7/Mawar: 521-524

Page 201: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

343

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

Nek kalih sedulur liyane ngih celak mbak?

Ngih celak.

Sok mriko mboten?

Ngih nek enten keperluan nopo, enten perlu

gadah gawe nopo arisan mriko.

Arisan keluarga nopo?

Ngih sak umum ning nak nderek riko ngoten.

Nderek mriko hehe.

Ngih sebulan sekali ngih kepanggih hehe.

O nek kumpul ngeten paling anu ngih, pas

acara-acara...

Lebaran, ngih acara-acara nopo ngoten nek

maksute sak sedulur mriki no?

Ngih.

Ngih nek enten kepentingan nopo, nek biasa

mboten mesti kumpul hehe. Kadang do mriki

kangen tiyang sepuh gek mriki mung ngoteniku,

mboten gek kumpul enten anu trah mboten,

mung paling lebaran genah do kumpul sedanten

ngonteniku hehe kalih acara hajad nopo nek

mboten ngih mboten do sibuk kiyambak-

kiyambak hehe.

Ngih ngih hehe wonten kesibukan.

Lha ngih hehe.

Lha mbak Mawar sok ten ngene niku...

Sederek?

Sederek?

Ngih nek enten keperluan lah nek ngelengke

dolan ngih mboten pernah, ngih nek enten

keperluan nopo ngih mriko mboten ngih mboten

hehe ngonteniku.

Kesibukan ngih hehe.

Lha ngih sibuk hehe ngih.

Ngih pun sementara niku riyen.

Woh ngih.

Mengkih nek tesih enten sik kurang nuwun

tulung ngobrol

Ngih mboten nopo-nopo hehe selama kulo

mboten lungo lha nek lungo men mesakke

sampean hehe ngih ngoteniku hehe.

Matur nuwun ngih mbak.

Ngih hehe.

Page 202: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

344

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : Dua (2)

Tanggal Wawancara : 17 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan, profil

Wawancara Ke- : 12 (duabelas)

Kode Wawancara : W12

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Neruske sik wingi mbak niki hehe

Ngih boten nopo-nopo.

Niki tesih sok ten peken mbak?

Tesih, biasa hehe tesih sek riki ngih-ngih.

Enggih tho oalah. Sampun perikso USG?

Dereng lha anu doktere ki men kalih wingi kan

men sesasi ngoten dadine obate ngih tesih kulo

ngih dereng perikso padane jing paling dinten

Kemis njing-enjing paling nek USGne ngoten.

Mboten enten anu tho keluhan nopo?

Keluhan, mboten, mboten, biasa mawon hehe

biasa.

Nek sakit kados flu ngoten-ngoteniku?

Mboten ngehan alhamdulillah sek mriki mboten

tau niku hehe sehat terus pokokmen ngih niku

biasane mung mules-mules mung kulo wedaki

kayu putih pun mari pun ngoteniku akhire koyo

anu ngoteniko koyo angin-angin ngoteniko jare

kerokan nek dereng meteng ning kulo saplok niki

kii nek wong meteng ki ra oleh kerokan dadi

mboten kerokan hehe mung kengge minyak

ngonteniku, minyak angin.

Sik nyanjangi sinten nek boten angsal

kerokan?

Yo tiang sepuh-sepuh ngonten ki padane oleh

gur sisih duwur wae ngonteniku hehe nek ngisor

ngomonge rai ngonteniku gek yo mung nderek

hehe ngih.

Niki jarake pun 12 tahun ngih?

Menjaga kondisi janin

W12/ Mawar: 16-22

Page 203: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

345

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Ngih ngih.

Putrine dadi pripun, kan kadang kan sok

dadi manja ngonteniku boten?

Ngih ngih boten, mandiri ngihan pun ngertos

nek hehe ngih boten.

Enak ngih hehe.

Ngih hehe pun ngerti lah nek duwe adik ki piye

ngonteniku dek’e ngih pun sok padane kulo ken

jipukke opo ngih nderek manut hehe “Na nyapu,

Na isah-isah” manut ngonteniku hehe.

Hehe ngih.

Mbantu ngih.

Rajin wau ngih anu...

Ngih nyapu lha kulo ki ra tau nyapu ki mbak

niku njobo njero, isah-isah, nek esuk-esuk pun

godok wedang dewe, isah-isah, gek niku pun

boten tau akon pun ngerti dewe. Mbake kene gek

mbake kono.

Ngrepoti mbak.

Gek dike’i es ora? o yo wis wis.

Repoti.

Hehe pun kajenge.

Rajin hehe.

Hehe ngih.

Niki pun dangu ngonteniki nopo pas hamil

mawon?

Kulo ki ket sak ngajenge hamil dadose, sek

ngajenge hamil padanine opo yo, begitu niku

lulus seking wetan ujian niko rampung tesih ten

wetan, ujian langsung mriki ngih dadine niku

sampun SMP ngonteniku.

Tapi nek mulai niki nyapu-nyapu niku ket

cilik?

Ket cilik, ket cilik ngih pun dangu ket boten

dumeh kulo sek hamil niki kebiasaan dadine ten

wetan riyen ngih ngonteniku hehe ket ten wetan

ngonteniku ngulon wetan dadi nek pas bulan

riko yo mriko weruh uwoh ngih sek-sek nyapu

nopo gaweane mboten akon hehe ha ngih ten riki

soyo meneh omahe hehe.

Ngerti hehe.

Enggih hehe.

Lha niki simbah morotuo ngih sok larang-

larang ten pasar nopo kegitan nopo boten?

Wo ngih mung mendel mawon lah nek riko ki nek

ten pasar mung ngih boten anu nek kari karepe

Anak pertama

menerima kehadiran

adiknya

W12/ Mawar: 36

Aktivitas rumah tangga

dibantu anak

W12/ Mawar: 43-47

Anak mandiri dari kecil

W12/ Mawar: 63-66

Mertua tidak melarang

informan bekerja

Page 204: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

346

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

kulo, ning nek gawean onten ten ngalas, ten

ngarit ngoten anu pokoke sakarepmu ngonten

boten akon boten penging, nek gelem yo

menyango nek ora yo rapopo ngonteniku hehe

boten gek niku hehe ngalarang gek ngoten.

Sae ngih.

Ngih, ngih biasa mbak mboten nganu ngalem

boten ngelek-elek wis biasalah sedeng boten

niku ngih.

Pun kados wongtuone kiyambak.

Ngih lha ngih biasa ngih, kulo nek boten

memeng mestine menyang nek memeng yo mung

mendel mawon ten griyo boten hehe boten

disengeni boten hehe biasa ngertos lah bokan

hehe

Hehe ngih, niku anu ket riyen nopo pas hamil

mawon niku padane...

Ket riyen, boten dumeh niki hamil nek padane

enten gawean gede ngoten ngih kulo boteno

dikon ngono ngih menyang ten ngalas kae

nandur-nandur ngih kulo meyang, nek

ngonteniki kan ngono kewan wong lenang

mungan hehe lumra kulo le menyang yo nyukupi

hehe mareki medus sapi ngaten.

O ngeten.

Ngih hehe disambi mbak diunjuk hehe.

Ngih matur nuwun hehe, niika ngih empun

hehe.

Lha ngih hehe.

Oalah berarti niki nek kegiatan kados ten

nganu pun radi dikurangi ngih?

Ngih, ngih le ten wono ngarit eten ngoten hehe.

Niku anu mbak sing pun kesadaran

kiyambak dikurangi ngoten?

Ngih, ngih.

Mboten tek’e dilarang?

Boten, boten. Nek riku ki terserah pokoke arek

menyang yo karepmu ora menyang yo ra akon

dadi ki sak anune kulo hehe ngonteniku lha

ngih.

Nek kalih morosepuhe ngih cerak boten? Sok

ngobrol ngoten boten?

Ngih paling ngih nopo niku bareng, maem

bareng ngoteniku ki ngonteniku.

Um tapi ngih sok ngobrol?

Ngih, lha ngih nek pas enten hal sing perlu

W12/ Mawar: 74-76

Tetap melakukan

aktivitas seperti biasa

W12/ Mawar: 93-96

Dekat dengan mertua

W12/ Mawar: 118-119

Page 205: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

347

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

diomongke hehe bareng-bareng ngonteniku.

Niki sok ngelingke boten niku hamil ojo ngene

ngoten?

O ngih boten ki, boten ki, boten mung mendel ki

entene ki kirangan nek dikiro pun ngerti mung

meneng mawon ngih mung meneng..

Tapi ketok pripun ngeten nek pas hamil,

remen nopo susah?

Ngih remen tambah putu hehe ene sik anu

ngewangi riko hehe.

Ben rame hehe.

Ngih, ngih remen.

Ngih, niki sok anu sok ten ndalem riko ten

wongtuone?

Tesih mau enjing men ten riko jam 10 sek ngilen

hehe ten Playen tho ten pasar Playen gek bar

niku ngewang-ewangi mriko masak gek bar

mateng sek mriki hehe biasa mbak nek eneng

keperluan plencing arepo wetenge gede tak niku

hehe enten keperluan nopo-nopo gek plencing

ngoten.

Tapi biasane diwanti-wanti boten, boten ansal

ngeten?

Ngih angkat-angkat yo nek iso kon ngurangi lah

ngoten maksute ra abot-abotan ngonteniku lho

gowo abot-abot nek disudo gek ngo motor alon-

alon hehe ora oleh gon gronjal mung ngonteniku

yo pesenen tiyang sepuh.

Ngih.

Ngonteniku.

Nek mbak Mawar sok anu boten, ikut

kegiatan ibu-ibu ngonteniko?

Ngih mung arisan paling, mung arisan

ngonteniku ten RT, kesepuhan ngonteniku kalih

mawi enten promosi-promosi nopo mung melu-

melu ndelok hehe mung ngonteniku kegiatane

nang sing genah pokokten pasar, nyuci, masak,

jemput anak niku ajek kegiatan ajek hari biasa

ngonteniki.

Niku pas cen mbak Mawar sing pengen melu

ngonteniku nopo dikongkon suami nopo

morotuo?

Nek ten pundine maksute?

Kados niku kumpulan.

Wo ngih ibu-ibu PKK ngih niku melu terus

anune kiyambak ngih karepe kiyambak

Sering ke rumah

orangtua

W12/ Mawar: 136-142

Mengurangi angkat

berat dan mencari jalan

yang halus ketika naik

kendaraan

W12/ Mawar: 145-149

Mengikuti kegiatan di

desa

W12/ Mawar: 154-157

Mengikuti kegiatan di

desa

Page 206: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

348

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

mumpung isih enteng sesuk nek pun repot yo

paling ten wakil anak hehe nek pun lairan ra iso

metu-metu tho mbak nek isih ngene iki isih

mending hehe nek pun lairan pun sibuk ra iso

medal.

Lha nek riyen sok melu kados karangtaruna

nopo nopo ngonteniku?

Nem-nemane?

Ngih.

O ngih nem-nemane ning rak tesih ten wetan

riyen hehe lha ngih pokoke le brek ten kilen ki

Vina SMP niki pun sek ten kilen, sak derenge

riko riki ning KKne pun KK riki ngih nek KK

pun KK rikigandeng sekolah anak kulo ten

Dodokan ngih ten riko ngati kelas 6 ngonteniko

boso SMP ten kilen ngih langsung pindah kilen

ngonteniku ngih.

Katah rencange nek karangtaruna?

Ngih lumayan katah , katah.

Niku kiyambak sing pengen melu

ngonteniku?

Ngih, ngih kiyambak.

Nek anu ten nopo ten pasar ket umur pinten

niku riyen?

Umur niko wingi ki taon 2000.

Nek sik cilike, ewang-ewang.

Nek cilike ki ngih bar nopo ngih? Pokoke ket SD

ning rak musiman mung nek prei sekolah mung

ngonteniku gek boten ben dinten mung nek

preine le sekolah preinan nderek nek le ajeg bar

niku taon 2000 niko taon 2000 yo brati 14 taon

mbak le sek priki hehe.

Hehe 14 taon.

Ngih ngih pun dangu hehe

Lha niku pas cilik niku kan sok ewang-ewang

ten pasar.

Ngih.

Niku dikongkon nopokiyambak sing niku?

Ngih dijak, ngih dijak simbok ken ewang-ewang

ngonten hehe dijak ben ewang-ewang sak Vina

ngoteniko punan hehe.

Hehe dadi pun ket cilik ngoten

Ngih ngih ngoten bantu tiyang sepuh.

O bantu. Niki ngih sok anu ngih sok bantu-

bantu nopo namung kiyambakan ten pasar?

Mung kiyambak kiyambak ngih ngih

W12/ Mawar: 166-172

Mulai membantu kerja

di pasar sejak SD

W12/ Mawar: 194-197

Mulai rutin berdagang

di pasar

W12/ Mawar: 198-199

Page 207: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

349

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

kiyambakmung dewe ngihan hehe.

O boten enten tiyang..

Boten kari karepe dewe mbak arek seren yo

karepe dewe arek mangkat terus ngih hehe.

O ngenten. Nek niki garwane nyambuit

damel...

Tukang ngih tukang ten griyo ngih.

Dadi tiap hari ten ngomah ngih?

Ngih ten griyo paling le lungo le ngarit gek pas

pados kayu ngonteniku mungan boten tau lungo

adoh hehe.

Tapi sering ngobrol boten kalih garwane?

Enggih ngih mosok boten hehe ngobrol pas

seren jam rolasan niko rak kedele le nukang rak

ngobrol sore bar Magrib ngih ngobrol nek pun

sela-selane gawean hehe.

Bareng kalih morosepuhe nopo...

Paling wong kalih nek ono sik perlu diomongke

tiyang tigo ngih pas wong tigo ngoten kari le

diomongke nopo hehe ngonteniku.

O ngih pun kadose sak meten riyen.

O mung ngonteniku mawon? Ngih hehe

Mung lengkapi wingi.

Lha ngih ngih gek diunjuk mawon.

Ngih.

Anyep-anyep hehe

Ngih.

Dukungan keluarga

W12/ Mawar: 216-217

Komunikasi yang baik

dengan suami

W12/ Mawar: 226-229

+

Page 208: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

350

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : Dua (2)

Tanggal Wawancara : 28 Oktober 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi dukungan sosial, profil

Wawancara Ke- : 15 (limabelas)

Kode Wawancara : W15

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Niki neruske sik wingi mbak hehe.

Ngih ngih.

Nek mbak Mawar riyen sekolahe ngantos

nopo ngih?

SMP.

SMP?

Ngih.

Kok boten diteruske nopo mbak?

Yoalah jane ngenahe ki memeng mikir

ngonteniku paling duwuro kae yo bakul gek yo

gur sisan niku hehe mung SMP dugi SMP.

O ngeten.

Ngih.

Tapi nek anu nopo tiyang sepuhe ngih ken

sekolah nopo malah ken ngewangi ten Pasar

riyen?

Ngih manut kulo nek tesih purun sekolah yo

disekolahke ning rak kulo sing boten niku hehe

SMP wae gek ming ngonteniku.

Tapi emang dasare memeng niku.

Ngih memeng mikir hehe.

Lha niki nek anu pingine nek mbak Mawar

kan ngatos SMP.

Ngih.

Nek putra-putrane pripun?

Ngih nek saged dhuwur ngeten lajengan

sekolahe hehe ha nyuwune, nyuwune nek mamak

wis ra pinter bapak ra pinter aku sing pinter

hehe njaluk sekolah sing luwh dhuwur

Tidak meneruskan

sekolah karena malas

berpikir

W15/Mawar 9-11

Orangtua

membebaskan untuk

sekolah atau tidak

W15/Mawar 17-19

Page 209: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

351

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

ngonteniku kersane.

Niku kersane dek...

Bocahe kiyambak hehe.

Tapi nek mbak Mawar kiyambak pripun?

Ngih setuju nek saged ngragati lah hehe Men

sing pinter anake mamakne wis dho bodho ki gek

anake lajenge pinter ngoten hehe.

Nek niki dek Vina pun saking alit ngih

mandiri?

Ngih ket alit, ket alit ngih ngih.

Pripun niku raose nek pun mandiri niku?

Ngih remen ngih njing nek akire nde anak ha

thik hehe saged bantu-bantu mamakne saged

nopo-nopo anu dhewe nyiapke ngih sekolah

dewe ngih nyuci ngih nyeriko rak pun kulo ajari

sek sepriki gek njing lak kantun niku hehe

Tapi nek kerja eh nopo ngantos sak niki tetep

anu ngih rajin ngih tiyange?

Ngih tetep anu tangi tilem niku lho langsung

beres-beres kiyambak mersiapke ngih ngih

sekolah niku kiyambak boten tau anu mbok kulo

lungo mbok kulo ten griyo tetep riko dewe boten

tau mak mak godokno wedang wis godog

kiyambak nggo adus ngoten.

O ngih, lha nek anu niki kan nopo ngih

kadang-kadang kan enten sing sanjang anak

niku rejeki.

Ngih

Nek mbak Mawar ngangepe pripun, anak

niku rejeki nopo malah nambah beban?

Ngih ngih rejeki lah disyukuri lha wong sing dho

nyuwun we jarang-jarang sing anu gek kasil

ngonten lho maksute sing pinnten-pinten taon

niko boten duwe hehe ngih rejeki lah ngoten

hehe rejeki jing sing akire neruske niku tiyang

sepuh.

Nek niki ngertose riyen pas diabet niku...

Ngih.

Niku pun hamil nopo...

Dereng dereng hamil kulo umur tigang doso

ngih pun pas poso tesih dereng hamil trus

mengkih rak sak niki tigo kalih 2 taon pas posisi

boten hamil ngertos niku biasa ning ngih pun

nde anak sing Vina niku riyen sing nyonangi pun

umur tigang doso ki 300 ke atas punan gulane

pas niku hehe.

Ingin anak sekolah

tinggi

W15/Mawar 34-36

Bahagia karena anak

mandiri

W15/Mawar 41-45

Anak sebagai rejeki

sebagai penerus

orangtua

W15/Mawar 60-65

Tahu sakit diabetes

sebelum hamil

W15/Mawar 69-75

Page 210: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

352

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Lha niku garwone pripun niku pas bar

ngertos niku mbak Mawar hamil?

Ngih boten pripun-pripun lah sing penting ngih

niku wayahe niku ngobati ngih mendet obate

mung ngonteniku hehe lha pun kebacut lha ajeng

kepripun mosok arek digugurke mesakake hehe.

Ning nek keluarga ngih...

Ngih diusahakke obat kabeh macem dadi diabete

ngih diusahakke insulin sing kehamilan ngih

tetep minum nopo umume tiyang hamil lah

ngoten bangsane vitamin, penambah darah.

Nek anu riyen sanjange pun nate dados rondo

ngih?

Ngih ngih.

Niku rondo cerai nopo...

Cerai, cerai kulo niku rondo cerai dadi taon 99

nikah 2000 niku wis janda 2001 nikah lagi 2002

punya anak yang kedua lagi bojo kedua maksute

hehe suami kedua ngonteniku ngih niku dadi

Vina niko lairan 2002 ngih nek nikah pertama

99 2000 janda 2001 nikah 2002 punya anak

hehe dadi urut

Rasane pripun remen, remen sakniki nopo

riyen?

Hehe lha nek riyen ki koyo mimpi e mbak ora

ngrasakke sak iki eneng romanise bocah kulo yo

umure rung eneng pitulas lha ngih rasane koyo

dijodokke niko yo pisah ra kroso nek susah ora

nikah ora ngrasakke nek seneng koyo hehe jan

isih koyo wong mimpi lah bocah dadinan dereng

mijiran nek wong nikah kepiye ra dong koyo

wong mimpi boten kelingan nek ra ditakoni wis

tau nde bojo ping pindo niku boten do hehe

rasane ra ngrasakke nikune yo ora bebani

pikiran niku.

Berarti sik riyen malah dijodokke kalih anu

kalih tiyang sepuh?

Ngih boten dijodokke lah ning koyo-koyo keneng

nopo ngoten lho kulo ki seneng ki ra mung niku

rak critane niku malah nyenengi tonggo kulo lha

kalih sing wongtuo lenang niku ra disetujoni

dadine koyo eneng syarat niku men seneng kalih

kulo mawon kalih wongtuane lenang niku lha

niku dadine niku koyo kulo ra rumongso ra

pacaran kok iso dadi bojone sekejap tenan ning

kok iso cerai hehe dadi koyo mung mimpilah

Suami menerima

kehamilan, informan

tidak berniat

menggugurkan

kndungan

W15/Mawar 78-81

Rutin minum obat

untuk kesehatan

W15/Mawar 83-86

Informan sebelumnya

janda & menikah

kembali

W15/Mawar 91-97

Tidak terbebani

karena pernah

bercerai

W15/Mawar 106-110

Pernikahan pertama

W15/Mawar 113-122

Page 211: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

353

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

mungan ngonteniku hehe.

Hehe tapi nek kalih pak Nardi pripun?

Ngih mungkin pun jodone lha kalih sik riyen yo

hubungan biasa ra eneng kehamilan niku kulo ki

ngasi nangis nangise MasyaAllah aku untung

rung dikek’i anak gur ngoteniku sik riyen

wongtuo kulo soyo meneh nangise nangis seneng

sujokno ra metheng ngoteniku hehe ning nek

kalih niki yo sekali gathuk yo gathuk nde anak

niku mungkin ngih dereng jodone sing riyen nek

sik niki mungkin pun jodone mung ngonteniku

dadine.

Niku dikenalke kalih anu kluarga nooo

pripun?

Ngih kulo jane..

Sik niki.

O sik niki kenal kiyambak kenal kiyambak rak

sederek kulo kilen niki yo ten riki gek amoran

niku dadine niku ki dudo kulo ngih rondo hehe

Hehe podho dene lha ngih rondo ketemu dudo.

Jangan-jangan niku dijodokke kalih anu?

Boten nek niki boten kenal kiyambak kulo hehe

kenal kiyambak ning sederek dadine.

Langsung cocok ngeten ngih?

Enggih hehe ndelalah nek jodone niku wau hehe

Hehe lha ngih.

Niki nek mutuske mandiri nyambut damel

niku dadi bar dados rondo tho?

Engih, ngih dadine rondo niko kulo ki yo pun

anu pun lekas dodol men taon 2000 kulo pun

dodol punan dhewe maksud kulo methil ewang-

ewang pun niku mulai niku mulai 2000 pun

dodol kiyambak.

Lha nopo niku kok mutuske pengen mandiri

niku pas niku?

Ngih pengen mandiri mawon sing nyambut gawe

wis ra ewang-ewang ngoten hehe methil kalih

mbok hehe.

Dadose boten tek’e kahanan ngoten?

Boten boten dadine kepengen dhewe lah ngoten.

Tapi nek anu hubungane pak Nardi kalih

keluargane mbak Mawar sae-sae?

Ngih ngih sae sae.

Kadose niku riyen mbak hehe

O ngih ngih

Lha enten sing kurang bola bali hehe

Menangis bahagia

karena saat bercerai

belum memiliki anak

W15/Mawar 125-129

Kenal sendiri dengan

suami sekarang

W15/Mawar: 138-141

Informan mulai

bekerja di pasar

W15/Mawar: 150-154

Dulu informan

bekerja sendiri di

pasar supaya mandiri

W15/Mawar: 157-158

Page 212: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

354

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

Dadi podho karo koyo ra ngon kehamilan niku

hehe.

Hehe ngih naming keluarga mawon.

Keluarga ngih ngih .

O ngih niki nek cilikane mbak Mawar pripun

maksute kados wonge antheng nopo...

Cilikan kulo?

Ngih.

Waduh ra dong mbak hehe mosok kulo yo

kelingan ra kelingan hehe maksute..

Paling tiyang sepuhe ngih hehe.

O ngih nakal koyo cah cilik biasa lah niku ngih

hehe

Hehe

Mung koyo wong riyen lah koyo polos boten

koyo wong sak niki hehe sak niki rak do macem-

macem sak niki jamane modern ning apene

motor lha riyen sekolah isih mlaku dereng enten

enten HP hehe

Lha niki nek putrane pripun ngih bandel

nopo pripun ngeten?

Ngih boten ngih rumongso kulo antheng lha

boten nakal banget mung nek jaluk-jaluk wong

Na mbok sesuk sikik ngih nderek ngoten keneng

disemayani mbak boten gek langsung jaluk iki

langsung ngoten boten boten nakal gek ngamuk-

ngamuk ngih boten lah keneng diomongi sing

ngenah sk niku isih keneng di sesuk wae nok

dinggo iki sikik gek ngono iku nurut ngoten lho

tesihan lha motor niko sak entene hehe ethek-

ethek anggere glinding hehe

Hehe

Na sesuk nek sah utange gek jipuk ngonteniku

ngih manut botn gk kudu aku arep sekolah kudu

motor anyar nderek boten patek nek masalah

jaluk-jaluk keneng di iku riko ki hehe.

O berarti anu gih iso anake ngertos kahanan.

Ngih ngih ngerti lha ngih ra kudu apik anyar

hehe sing penting glinding hehe ngonteniku.

Pripun raose mbak dek Vina...

Ngih alhamdulillah boten patek niku banget

ngoten hehe

Seneng boten niki?

Ngih remen remen hehe.

Seneng ngih hehe.

Lha ngih.

Bersyukur karena

anak tidak banyak

menuntut

W15/Mawar 208-209

Page 213: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

355

214. Niku riyen matur nuwun ngih mbak.

Ngih

+

Page 214: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

356

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : 2 (dua)

Tanggal Wawancara : 14 Januari 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi tentang kondisi kehamilan,

persiapan kelahiran

Wawancara Ke- : 16 (Enam Belas)

Kode Wawancara : W16

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak Mawar niki neruske sing wingi.

Ngih, ngih ngih.

Riyen alesane nikah nopo mbak?

Ngih hehe alesan ngih kepingin niku rumah

tangga.

Boten enten trauma riyen?

Boten, boten mikire sing riyen dudu jodone lah

ngoten hehe dua kali.

Ngih, tapi wongtuo boten anu tho boten

nyesusu nopo malah di anu...

Boten, boten karepe kulo dewe hehe

Anu boten sok nopo kadang sok krungu

omongan istilahe tonggo-tonggo nopo rondo..

O boten, boten sami lah rondo ro dudo hehe

rondo ketemu dudo hehe boten

Tapi pak Nardi anu ngih dereng nate

kagungan putro ngih?

Dereng kulo ngih dereng pas niku, sami le

dereng

Sami?

Ha ngih hehe.

Tek’e niku makane cocok?

Lha ngih hehe wong setaon bubar setaon bubar

riko ngih kulo yo ngih hehe

O ngih hehe sami latar belakange.

Ngih.

Nek asline niku pengin nikah umur pinten

mbak riyen niku?

Informan merasa suami

pertama bukan jodohnya

W16/ Mawar: 7-8

Informan & suami sama-

sama belum pernah punya

anak

W16/ Mawar: 18-19

Informan & suami sama-

sama bercerai

W16/ Mawar: 23-24

Page 215: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

357

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Ngih nek anu ki di atas 20 tapi rak sing

pertama riyen 17 sekitare mbak 17 gek sing

kedua pun 20 nopo 19 ngih pokoke lette rong

taon.

Anu boten nate kroso wedi niku mangkih

keluargane pak Nardi boten saged nompo

nopo pripun boten?

O ngih boten lah boten enten perasaan ngoten

hehe

Lha nopo kok ngeten?

Ngih yakin senenge remene hehe gek tiyang

sepuh sejuju ngih boten mikir ngoten-ngoten

hehe.

O ngih.

Ha ngih hehe

Tapi boten enten tanggapan nopo ngeten,

diomongi nopo..

Seking tiyang liyo boten, boten

Dadi omongan ngoten boten?

Boten, boten.

Nek niki kan lebih banyak tinggal ten riki

ngih brati ngih?

Ngih sak niki mulai ngih, ngih ngih.

Hehe remen boten ten riki?

Ngih remen lah hehe remen.

Lha nopo mbak?

Ngih saged amor niku keluargo kumpul bareng

ngoten hehe.

Berarti riyen boten anu ngih boten bareng

nopo?

Sing mulai niki mulai anak kulo sing gedhe

SMP mulai, mulai amor ngeten niki nek riyen

kan tesih mriko mriki rung netep maksute hehe

sak niki pun netep.

Berati netap ngih...

Ngih lha anake sekolahe ten mriko dadine sak

niki pun SMP ten kilen pun amor hehe.

O tapi nek tonggo-tonggone niku pripun

tiyang-tiyange?

Ngih boten nopo-nopo nek riki kan coro riki

nek karepe dereng netep ngih boten nopo-nopo

isik mriko-mriki niku mbak asli KKne mulai

awal niki pun masuk KK mriki ning rak tiyang

wau dereng netep hehe

Tapi nek tongg-tonggone sae sedoyo?

Sae, sae ngih

Informan tidak pernah

berpikir akan ditolak mertua

W16/ Mawar: 39-40

Tidak ada komentar negatif

dari lingkungan informan

W16/ Mawar: 46

Informan bahagia tinggal

menetap & dapat

berkumpul dengan keluarga

W16/ Mawar: 55-56

Informan tinggal menetap

sejak anak pertama SMP

W16/ Mawar: 59-62

Tetangga baik

Page 216: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

358

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Boten enten nopo omongan nopo ngeten?

Omongan kepripun-pripun boten, boten

Nek riyen awal nikah wonten niku boten

nopo pembagian peran misale mangkih pak

Nardi koyo sing pados arto nopo mbak

Mawar sing ngurus omah nopo pripun

ngeten?

Ngih..

Enten omongan ngeten boten?

Ngih boten ngih gur biasa kulo koyo kulo yo

gaweane ten pasar koyo batih kulo yo gur

garapan nukang-nukang biasa boten bagi-bagi

ning pun gaweane dhewe-dhewe dadine ora

hehe ora andum wis nopo gaweane dhewe-

dhewelah ngoten hehe

O pun ngertos.

Ngih

Boten natedisuaraniken nopo ngeten boten

ngih?

Boten ngih boten hehe

Nek pak Nardi celak ngih kalih dek Vina?

Ngih celak.

Mbak Mawar ngih celak?

Sami ngih hehe kulino kabeh hehe kulino kabeh

O ngih berarti sok anu ngih sok ngobrol

bareng ngeten?

Ngih enggih hehe ngobrol bareng

Lha riyen pas niku pas hamile dek Vina

pripun mbak? maksute enten pengalaman

nopo maksute muntah nopo nopo?

O ngih biasa e mbak kulo ki ping kalih ki ora

nganggo ngidam-ngidam hehe dadi biasa ora

muntah ora gek lemes turu gek sakit niku boten,

biasa sehat dari awal hamil ngasi melahirkan

niku biasa kegiatan niku terus.

Boten enten halangan..

Enggih boten

Tek’e hamil niku boten?

Boten, boten enten dadi begitu seren ki yo pas

nglairke niku boten tau leren ngo motor yo

terus nopo gaweane biasa ngoteniku sing niki

ngih sing niku ngih sami dadine kalih-kalihe

hehe boten enten keluhan ngih.

Boten wedi nopo pripun pas hamil pertama

kan dereng nate?

Ngih boten niku kulo ki malah pas niku kan

W16/ Mawar: 74

Informan sudah mengerti

peran dalam keluarga

sehingga tidak ada

pembagian peran

W16/ Mawar: 84-89

Anak pertama dekat dengan

informan & suami

W16/ Mawar: 98

Tidak ada keluhan fisik &

ngidam sejak kehamilan

pertama

W16/ Mawar: 105-109

Tetap beraktifitas seperti

biasa meskipun hamil

W16/ Mawar: 113-117

Anak pertama ketuban

Page 217: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

359

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

ketubane pecah ten pasar koyo kulo ki arep ngo

motor sihan simbok ki “walah mi mengko nek

mbrojol neng dalan piye? ngebis wae” ngoten

gek kulo ki ora duwe perasaan piye-piye sante

mawon ora mikir gek engko nek lair nang dalan

gek boten akire nurut niku nurut bis rep ngo

motor sian hehe padahal ketuban pun niku koyo

wong pipis terus ning isik niku kepingine ngo

motor dewe ngih.

Tapi niko pas awal nikah boten KB ngoten

tho boten ngagem KB tho?

Boten ngih langsung setaon nikah langsung

enten niki boten KB-KB, KBne pun niki ten

njobo.

Kok riyen boten KB niku nopo tek’e?

Ngih men duwe mawon riyen hehe men duwe ra

ketan mung sitok hehe ndilalah gur sitok bar

KB dugi yo 12 taon duwe melih niki dadi jarake

niki kalih niku 12 taon.

Tapi pas hamil riyen boten enten beban

nopo ngeten...

Boten, biasa ngih ngih boten pripun-pripun

ngidam-ngidam ngih boten eneng sing diemohi

sing disenengi biasa

Enggih enak ngih hehe

Hehe ngebo nek omonge riyen hehe ngebo ora

ono sing nolak ora ono sik niku.

Tapi riyen anu nek hamil pertama enten

ritual-ritual mitoni nopo nopo

Ngih ngih tingkeb biasa pirang sasi tingkepan

bar niku yo boten langsung tingkep lairan

sepasaran ngonteniku selapanan.

O, niku pancen pingine mbak Mawar?

Ngih nderek tiyang sepuh ngih nek koyo kulo

ora ngerti artine nopo nek umume tiyang mriki

rak ngonggo tingkep manut ditingkepi pitung

sasi ngonteniku.

Sok wedi nek misal boten ngikuti niku

tingkep nopo nopo?

Ngih enggih hehe urung ngerti artine ning nek

urung ngikuti ki ndak niku hehe engko nek

kepiye-piye nek mung nderek coro biyen

mengko ndak eneng kepripun ndak disalahke

hehe dadi urung duwe keyakinan dhewe hehe

isih ngikuti wong riyen.

Niki selama nikah nopo hamil niku wonten

pecah saat di pasar

W16/ Mawar: 120-121

Tenang saat hamil pertama

W16/ Mawar: 124-125

Ingin hamil anak kedua

W16/ Mawar: 136-139

Hamil pertama tidak

ngidam

W16/ Mawar: 142-143

Informan mengikuti tradisi

daerah

W16/ Mawar: 154-157

Informan takut disalahkan

jika tidak mengikuti tradisi

daerah

W16/ Mawar: 160-165

Page 218: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

360

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

kados nopo ngih masalah sing bener-bener

rasane abot enten boten?

Sing niki pas sak niki po?

Hamil niku

Kedua niku boten ngihan boten enten mbak.

Masalah kalih tiyang ngih boten enten?

Boten ngih boten .

Masalah keluarga nopo ngeten..

Ngih boten ngihan biasa.

Biasa hehe.

Enggih ngih boten enten masalah kalih tiyang

kalih batih hehe.

Berarti pikirane tenang terus ngih? hehe

Ngih hehe tenang hehe tenang digawe tenang.

Masalahe kok ketoke

Digawe tenang hehe lha ajeng pripun nek

kemrungsung malah hehe stres ndak’an hehe

digawe santai mbak hehe pasrah kalih sing

kuoso pokoke pasrah karo sing kuoso rejeki

digoleki hehe

Soale ketok koyo seneng terus hehe

Ngih hehe wong digawe niku sing genah

digawe seneng diilangi susahe hehe ngih

Soale kadang-kadang ketoke atine susah tapi

wong kok seneng ki nopo ...

Digawe gembira lha ngih hehe ngih ngih

Berarti anu ngih nek enten masalah boten

dimasukke ten hati?

Boten yo ndak nek anu dipecahke bareng-

bareng piye ngene-ngene diomongke ngoten,

simpen dewe ndak mung hehe bebani pikiran

hehe

Hehe lha ngih. Lha biasane nek pas lagi

sedih sing kiro-kiro nguatke ati niku nopo?

nopo melakukan kegiatan nopo enten suami

nopo putrane nopo nopo?

Enggih diomongke ngih sing ngenah

diomongke niki diomongke bareng-bareng gek

mengkih dipecahke nek enten masalah.

Dadi boten enten alasan misalkan nek enten

wong sedih susah sok melakukan nopo

olahraga terus ben seneng mbak Mawar

boten?

Boten mung opo masalahe gek diomongke

dipecahke hehe boten kegiatan ngoten hehe

Lha riyen pas nikah niku tek’e boten nopo

Informan merasa tidak

pernah bermasalah dengan

orang

W16/ Mawar: 177-178

Informan menjalani hidup

dengan santai & pasarah

agar tidak stres

W16/ Mawar: 182-189

Sikap optimis

W16/ Mawar: 188-189

Informan bebas beban

pikiran karena jika ada

masalah dipecahkan

bersama-sama

W16/ Mawar: 195-198

Informan mengutarakan

jika ada masalah

W16/ Mawar: 210-211

Page 219: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

361

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

kan sok krungu-krungu umur telat nikah

nopo ngeteniku boten?

Boten lha kulo kan mah termasuk koyo rung

wayahe tho mbak nek rung 17 sik riyen keri

malah 19 pinten tho sing kedua niku nikahe rak

let 2 taon gek langsung niki gadah momongan

hehe

Berarti sanes tek’e tiyag sok ngomong...

Boten, boten yo karna pun mungkin niku jodone

hehe

Ngeten. Nek ten Playen kalih mriki

Playen, maksute omah sing Wetan? O ten

Dayak mriko

E betah ten mriki nopo mriko?

O nek sak niki betahe ten riki nopo-nopo pun

niki hehe nek waune kan dereng sreg nek sak

niki genah ten riki betah ten riki hehe.

Lha nopo kok ngeten?

Wong wingi ngih dolan paling mung sedino

hehe lah nek wong omah yo umume tonggone

pun kepripun hehe arek ninggalke pun

kepotangan budi ndak hehe diroso sing ngenah

umume lah ngoten nek waune kan dereng patek

niku ki isih dirono-rene hehe nek sak niki

bebanan niku umume enten tilikan enten arisan

dadi nek lungo suwe-suwe ndak dikiro hehe

lepas tanggung jawab hehe sing genah niku.

Tapi anu boten nopo koyok kepekso boten

ngikuti kegaitan ngoteniku?

Boten, boten ngih hehe nek pun KK kiyambak

rung rumah tangga dewe ngih pun kewajiban

punan boten enten paksaan hehe kewajiban

ngig ngih

Berarti seneng ngih?

Ngih bungah

Niki pas USG trakir niko pinten sasi brati?

Niko ki lha wong niko kulo pas pecah ketuban

niku lak langsung USG melih kulo kan ra

percoyo wong HPLe kan tanggal 4 kacek’e isih

12 dino kok pun ketubane pecah ngoten kulo

gek USGne ngih akhir niku tanggal 21 hari

Jumat gek Sabtu lairan. Niku kulo USG trakir

niku ten Gading mriko gek “lha niki wis anu

mbak wis bukak siji lha kebubane wis pecah

barang sidane le mu lairan ning ngendi”

ngoten “ten anu rumah sakit e buk niki saran

Informan menikah muda

W16/ Mawar: 215-219

Informan menikah karena

merasa memang jodohnya

W16/ Mawar: 221-222

Informan betah tinggal di

rumah mertua karena semua

kegiatan di situ

W16/ Mawar: 227-229

Informan dekat dengan

tetangga & merasa memiliki

tanggungjawab terhadap

kegiatan lingkungan

W16/ Mawar: 232-239

Informan tidak percaya

akan melahirkan ketika

pecah ketuban karena HPL

maju

W16/ Mawar:249-253

Page 220: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

362

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

ket awal prikso riyen” “ngih ngendi wae

tujuane mangkat” ngoten, dugi Jebukan mriko

bukak 2 sewengi laire sabtu isuk niku lha ngih

dadine malem sabtu kulo mriko laire metu

sabtu esok.

Khawatir boten pas ngoteniku?

Enggih ngih hehe lha wong sewengi ora eneng

reaksine boten mundak dadi sewengi bukak 2

terus akhire laire niku jam 10 esok niku Sabtu

khawatir lah ndilalah pas niku ki darahe kulo

mudhun gulane ngih 100 normal ngih niku

dadine ngih e mungkin pine rung wayahe

janine sing arek laire ngoten hehe nek kelainan

nopo-nopo boten ngawatirke ning wedi kulo

nek ngasi gedhe njero nak ceasar wedi kulo nek

gula kan sembuhe rak angel tho nek luka ki lha

niku dilalah temene niku mugo-mugo ora

ceasar ngoten awake hehe bulane lair biasa

niku ning rak eleke niku mung kekecilen gek ten

riko 10 dino ning rak mergo kuning bayine di

anu sinar niku 4 hari 6 kali penyinaran, 6 ping

6 brati lha ngih sekali sinar 6 jam ping 6 hehe

3 hari disinar.

Nek pas ngoteniku mbak Mawar pripun

raose nopo mikir nopo?

Ngih lairan nopo pas dirawat?

Pas dirawat ngoten?

O ngih khawatir mbak lha wong niki niate biru

kok mimik men pun boten purun gek lha di niku

didekek ICU niku lair ten ICU ditambah enten

oksigen enten infus enten ngih sinar biru niku

dadi le ngobati bareng-bareng hehe turene pas

niku ki GDSse malah tinggi gula darah

sementara ki bayi kok 300 punjul ngoten dadi

kan boten kuat ngih lha ngih gek bar niku

langsung 3 hari 4 hari ten mriko membaik-

membaik bali ten bangsal. Ten bangsal 4 e 3

hari pun sehat angsal pun matuk pas niku.

Pripun rasane bar anu dokter ngomong

angsal bali?

Remen lah remen hehe opo melih metu seking

ICU brati kan wis mari tenanan “anu mbak iki

senen iki entuk muleh” ngoten “waduh mbak”

kalih nek perawate, doktere pun ngijinke mulih,

perawate “mbak anu agi seko ICU 3 dino 2

dino kok sedino engkas dadi engko baline Slasa

Informan khawatir

semalaman tidak ada

perubahan tahap kelahiran,

takut bayi ada kelainan

karena belum waktunya

lahir, khawatir jika janin

besar sehingga harus

operasi ceasar

W16/ Mawar: 265-274

Informan berharap tidak

ceasar

W16/Mawar : 272-276

Bayi lahir normal namun

berat badan kecil& harus

disinar karena penyakit

kuning

W16/ Mawar: 276-281

Informan khawatir karena

bayi harus di ICU karena

berwarna biru dan GDS 300

lebih

W16/ Mawar: 286-293

Informan bahagia bayi

dapat pulang namun

informan tidak langsung

pulang karena ingin

menuntaskan pengobatan

agar tidak ada masalah

Page 221: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

363

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

ngoten tho riko” ngih kulo nderek lha wong

karo nuntaske hehe nek mangkih pengobatane

ra tuntas malah niku boten mari sak total nek

nurut riko ndak nek misal kelainan dijamin riko

lah nek pun ijine dokter boten pulang paksai

hehe nek pulang lebih ndak nikune ra rampung

pengobatane malah repot dewe

Tapi niku sing anu nopo, sak derenge

melahirkan niko anu berarti USG nelih tho

niko?

USG

Trakir niko?

Enggih USG ngihan.

Niko sanjange pun gedhe nopo bayi bobote

bayi?

Anu ngiho dadi perkiraan gur pas mbak rong

kilo perkiraane dadine pas lair ki pas selikur

onsdadine mung mundak sak ons bar USG nku

hehe cocok ngoten dadine pas niku rong kilo

gek let pirang dino lairan dadi selikur ons niku

dadi mungkin pas niku mung omonge wedok yo

wis wedok tenan hehe pas perkiraane

Padahal pingine anu ngih cowok ngih?

Ngih karepe hehe ning enenge cewek yo

ditompo hehe sing pingin cewek entuk cowok

sing pengin cowok entuk cewek hehe sak le

maingi sing penting sehat hehe

Sempet kecewa mbak?

Ngih boten lah hehe

Lha kok?

Cewek kabeh boten nopo-nopo hehe cewek

kabeh malah iso masak kabeh sitoke ngumbahi

sitoke masak hehe bantu mamak ora bantu

bapak rak bapak nukang ra iso hehe bantu

mamak hehe

Lha riyen pas ngertos hamil niko prikso ngih

nopo...

Ngih prikso

Nopo tek’e telat prikso tespek ngoten?

Tespek riyen gek ten bidan pas prikso ten bidan

Pas ngertos tespeke hasile niko positif

pripun?

Ngih lha hehe

Percoyo nopo boten percoyo?

Percoyo lha wong pun 13 minggu hehe ngih

pun bener berarti perasaan kulo kok isi ngoten

W16/ Mawar: 299-311

Informan ingin anak laki-

laki namun tetap menerima

jenis kelamin apapun yang

penting sehat

W16/ Mawar: 328-331

Melahirkan anak

perempuan kelak dapat

membantu informan

W16/ Mawar: 335-339

Page 222: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

364

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

bulane dites ngih tenan niku ngih percoyo kulo

niku ngih siap lah ngoten hehe siap nerima

Langsung prikso ten bidan ngoten?

Enggih ten bidan nggenahe ngih ten bidan gek

bidan cok puskesmas ten puskesmas sok

disaranke ke prikso mudhun gandeng karo gulo

darah niku wau sisan dadine mandap gek

prikso angger prikso mandap nek boten

mandap ngih ten Gading ngen kandungan niku

hehe

Lha niku pas prikso pertama niku

kehamilan niku nopo bar ngertos tespek

hasil positif trus prikso ten bidan niku

sekalian ngecek gulo darah nopo pancen

pengene niki hamil tenanan nopo boten?

Ngih kalih gulo darah wong angger prikso

sekalian kalih kandungan kalih poli dalem hehe

loro-lorone nek hamil kan di pasu tho mbak

wong obate nek hamil kalih boten kan bedo nek

anu gula niku. Nek hamil niku kulo suntikan

insulin nek dereng hamil waune Gliben kalih

Metformin dadi pil ning nek pas niku kan enten

pengaruh karo bayi ngoten dadine suntikan

niku nyuntik kiyambak sedino ping kalih insulin

dadine niku hehe

Tapi luwioh khawatir sik niki ngih?

Enggih ngih hehe

Dadipada sik petama?

Enggih gula lha masalahe nek riyen dereng

gula nek riyen nopo-nopo mangan ora eneng

sirikane ngoten dadi bebas maem okeh yo

maem legi ora eneng pantangan lha niki kan

maem okeh khawatir gedhe maem legi khawatir

gulane tinggi hehe dadine ki serba niku dadine

ngih bersyukur ndilalah pas lairan ki normal

nikine ngih bobote ngih semoten ngih boten

nopo-nopo sing penting metu normal lah boten

ceasar karepe kulo, nek waune kan “iki lagi

rong kilo mbak opo di anu okehi sayur buah”

nek sayur buah kulo purun nek es krim ki kulo

takute nek gedhe ten njero sing genah nek

gedhe ten njero kan nek ceasar le kulo hehe

“iki anu okehi sayur buah” ngoten anu sing

kandunan niku wau wong isih cilik banget

padahal jarake wis sementen ngoten

Lha kok wedi ceasar nopo mbak?

Informan menjaga

konsumsi makanan karena

penyakit diabetes

W16/ Mawar: 379-384

Informan bersyukur karena

melahirkan anak yang

normal dan tanap ceasar

W16/ Mawar: 385-388

Informan menjaga

konsumsi makanan karena

takut bayi terlalu besar di

dalam kandungan

W16/ Mawar: 388-395

Page 223: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

365

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

Lha ngih gula niku kan lukane sembuhe angel

tho mbak nek wis blenyek ngonteniku hehe

Hehe

Marine angel

Tapi bar niko ngertos hamil reaksi pertama

niko..

Ngih

Langsung sanjang anu tiyang-tiyang ngeten

nopo pripun nopo meneng riyen ben ketok

dewe nopo?

Ngih wo pun do takon ki “lha boten anu

positif” do ngeti hehe pun wetenge yo nyelot

gedhe tho mbak nek wong meteng hehe

O brati boten sanjang liyane “aku hamil”?

Boten, boten do ngerti sak durunge malah do

batin sak urunge “po kowe ki meteng” gandeng

bar kulo priksakke kan gur karo mositifke riko

“yo tenan” ngonan hehe

Niku brapa bulan mbak pas niko?

Niko ki pinten genahe telulas minggu ki 3 sasi

punjul yo mbak yo?

3 bulan

Telung sasinan punjul seminggu 13 minggu kok

niku, huh? telung sasi genah telung sasi.

Ngih. lha niki tesih ten pasar berarti?

Ngih tesih mbak mulai kulo tinggal ki iki umur

sesasi hehe

Sesasi?

Sesasi.

Pun dangu berarti?

Ngih dereng pokoke kulo prei total niko boten

lungo-lungo sesasi full niku..

Lha nopo?

Ngih niki maksute urung tego ninggal hehe isih

terlalu kecil hehe terlalu kecil sih khawatir.

Khawatir?

Ngih gek disambung susu gelem gek niku wau

kulo mulai umur sesasi kulo latih tinggal

sedelet-sedelet setengah wolu jam wolu pun

nang ngomah mbak

Ngeten tho, khawatir nopo mbak?

Maksute ngih jenenge bayi di niku umure kan

isih cilik gek bobote rak kurang gedhe tho mbak

kuatir niku hehe

Nek enten nopo-nopo...

Lha ngih ngih maksute nek mimik asi nek ngene

Informan takut lahir ceasar

karena penyebuhan luka

lebih lama

W16/ Mawar: 397-398

Informan memastikan

kehamilan di bidan

W16/ Mawar: 411-414

Informan pertama tahu

hamil anak kedua

W16/ Mawar: 419-420

Informan hanya di rumah

saja selama 1 bulan setelah

melahirkan

W16/ Mawar: 427-428

Informan tidak berani

beraktifitas di luar rumah

karena khawatir bayinya

masih kecil

W16/ Mawar: 430-431

Informan khawatir karena

bayinya masih kecil &

bobot yang kurang

W16/ Mawar: 438-440

Page 224: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

366

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

dewe kan luwih niku gandeng sambung,

sambung kulo ngih kulo sambung niku wau

dadine biasa sehat ngih terus mawon sek priki

hehe

Tapi sok kepikiran boten nek pas ten pasar

ngoteniku?

Ngih nek pikire nangis ora engko gek nangis

ngoten hehe dadine sok kanti barang lali hehe

mikirke hehe le momong mengko gek ra nak

mengko ra meneng hehe

Enak ten pasar ngih?

Ealah mbak penak ra penak nek wis gaweane

payu ra payu nek ra metu gelo hehe

Nek niki nek bar nikah rasane soyo tentrem

nopo malah katah pikiran?

Ngih tentrem mbak hehe

Lha nopo mbak?

Wong karepe kok hehe podho senenge ora

eneng sistem paksaan hehe ngih diniati

Diniati?

Enggih hehe

Tapi anu tho boten nate pas anu ribut

nopo...

Boten, boten tau ngihan hehe alhamdulillah

Nek ket awal pancen niku ngih kagungan

putro?

Ngih, enggih pengin mbak kepengin

Niku tek’e tiyang liyane niku do kagungan

putro nopo pancen...

Ngih umume nek tiyang ngono niku eneng

generasi peneruse pengen duwe mbak hehe

ngoten mingan hehe. Ngih mang mriki hehe

Lha niku riyen kan bar kagungan anak

pertama kan langsung KB...

Enggih

Terus dangu boten anu, niku copot KBne

pas umur...

Ketoke 9 taon mbak kulo ki

9 taon KB?

Enggih 9 taon ngih 9 taon. Bar 9 taon kan

ganti, ganti pil ganti sarung ganti ngoten gek

bar niku duwe yo men ngoten akhire hehe.

Pancen pengen melih ngih?

Enggih ngih ngih.

Lha nopo kok pengen melih?

Nambah setunggal melih ngoten hehe

Informan khawatir bayi

menangis jika ditinggal

W16/ Mawar: 449-452

Informan takut kecewa jika

tidak bekerja di pasar

W16/ Mawar: 454-455

Informan merasa tenang

karena menikah tanpa

paksaan

W16/ Mawar: 460-461

Sejak menikah informan

ingin memiliki anak sebagai

generasi penerus

W16/ Mawar: 472-474

Informan KB selama 9

tahun

W16/ Mawar: 482-484

Page 225: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

367

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

Boten tek’e anu tiyang-tiyang sing

ngomong..

Boten, boten niate dewe mbak hehe niati dewe

9 taon

Tapi sok kepikiran boten suwe ra duwe anak

wedi ra iso duwe anak nopo boten sok

kepikiran boten?

Ngih boten lah kan niate loro gek empun ngeten

le bar niki kulo kan langsung KB IUD

O.

Enggih 8 taon pokoke hehe sesok nek enten

program nopo melih ngikuti ngoten kulo

langsung karepku njaluk steril lak umure

dereng cukup tho “mbak mengko ndak eneng

opo-opo kepengen, sing IUD wae sing jarake

wolong taon” ngonteniku “gene mengko

limang taon jeleh dicopot ganti nopo

sakarepmu”, umure kan dereng cukup nek 50

ke atas opo 40 ke atas paling ora anak tigo lha

kulo kan anake sek kalih gek umure sek 32 e

karepe kulo steril ndak sesuk kepingin nopo

hehe.

Lha pas hamil niki seneng tek’e hamil nopo

seneng tek’e anu seneng tek’e nopo...

Pripun?

Boten, boten enten omogan nopo.

O ngih pine hamil niku wau senenge maksute

hehe lha wong kan waune kan pas dereng niku

kan koyone koyo kista niku mbak wetenge

gedhe kulo USG kok boten nopo-nopo

“kandungan subur mbak” wedi kulo nek kista

penyakite niko lho bulane let pirang taon

ngoten kulo bener-bener nek niku hamil dadine

hehe wis alhamdulillah sing penting ra penyakit

waune kan ungsum niku lho kista-kista weteng

gedhe ning ra meteng bulane penyakit niku sing

kulo wedeni niku, konco kulo kan ujuk-ujuk

langsung koyo wong meteng niko bulane kista.

Kulo ki gek prikso ping pindo sik riyen kan

enten pitung taon dikiro yo meteng kulo ngon

kandungan bulane ora mbak wedi kulo kan nek,

nek meteng yo rapopo ngeten wedi kulo nek

penyakit nek kista po kepiye koyo kancaku la

ngerti-ngerti ujuk-ujuk gedhe bulane lek pirang

taon ngih ngisi niku 13 minggu.

Berarti sing dadi pikiran nek enten penyakit

Informan ingin punya anak

lagi bukan karena

pengaruhorang lain

W16/ Mawar: 491-492

Informan hanya ingin punya

2 anak kemudian KB

Informan ingin KB streril

karena tidak ingin

menambah anak

W16/ Mawar: 499-510

Informan merasa bahagia

oleh kehamilannya karena

informan awalnya takut

terkana kista

W16/ Mawar: 515-522

Informan merasa takut jika

menderita penyakit kista

seperti temannya

W16/ Mawar: 523-532

Page 226: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

368

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

nopo?

Enggih lha ngih niku wau wong kulo ki sak

urunge niku kan pernah “aku ki meteng je ning

kok anu kowe ki pucet gek wetengmu gedhi”

“lha ora mbak lha ku KB” ngoten kulo

jebulane kandungan yo udu penyakit mbak gur

kandunganmu subur engko nek penyakit kok

nek meteng we rapopo gene nambah ngoten

kulo jebulane yo niku wau kandungan subur

udu kista udu meteng ngoten ten Kasirun mriko

ten dokter kandungan ngih pun bulane let

pinten taon Vina kelas li 6 ketoke kelas 6 kan

kulo pun niku wau kok melih wetengku gedhe

ketoke iki ora nek penyakit, ketoke hamil ngoten

lha kulo kan prikso ten kebidanan ngih niku

positif 13 minggu yo wis boten nopo-nopo hehe

Malahane ngih hehe.

Ngih mbangane penyakit hehe nambah anak

rapopo

Lha suami pas ngertos ngonteniku sanjang

nopo?

Sing anu positif hamil?

Ngih.

Ngih boten nopo-nopo ditompo ngoten nek pun

hehe ngerti-ngerti 13 minggu hehe nambah ra

popo

Tapi nek bedane kalih hamil pertama riyen

nopo mbak? enten bedane boten?

Sami ki mbak ora ngidam ora ngoten ning pas

kulo niku ndilalah sempet pusing-pusing koyo

wong masuk angin niko

Niku kapan?

Sing hamil kediua niki yo ketoke awal bulan

bar prikso awal-awal niku sekitar patang

sasinan ngonteniku, niko kulo rong bengi koyo

wong niku koyo wong masuk angin lah kulo

muntah ngih mung niku sak bare sehat terus

ngeten ngih 2 hari berturut-turut pendak

magrib sore-sore ngoteniku koyone pine maem

opo ngoten hehe

Niku anu ngih pun ngertos nek hamil ngih?

Empun, empun genah bar prikso positif

Sik dipikirke nopo mbak pas ngoteniku?

Ke lha kulo kan po ngidam engko-engko gek

luwih rewel karo sing meteng sikik ngoten hehe

nek wingi biyen we ra nganggo muntah a nggo

Informan periksa

kandungan ketika perutnya

besar karena takut terkena

penyakit kista

W16/ Mawar: 536-550

Kehamilan kedua memiliki

ciri yang sama dengan

kehamilan pertama

W16/ Mawar: 563-565

Keluhan fisik saat

kehamilan kedua

W16/ Mawar: 567-574

Informan merasa khawatir

kemilan kedua lebih susah

daripada kehamilan pertama

Page 227: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

369

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

ngono kok iki muntah-muntah gek aku ora

sehat koyo sing meteng sikik ngonteniku pinan

ndilalah bar niku boten tau enten keluhan

nopo-nopo, kulo poso ngih poso sebulan full

teraweh yo nek teraweh men bolong-bolong nek

posone full hehe nek anu terawehe kadang

mangkat kadang lemes banget ngih boten

mangkat ngonteniku pasniku ngonteniku

Berarti niku pas enten keluhan pusing-

pusing ngih sempet wedi niku ngih?

Lha ngih mengko gek anu lemah kandunganku

gek ngene-ngene ngoten pikirane yo ngonteniku

yo biasane boten tau muntah niku muntah rong

wengi berturut-turut sore-sore terus ngonteniku

Lha terus pripun prikso ten bidan nopo

pripun niku?

Ngih boten, mari kiyambak mungan, mung di

anu kulo yo coro-corone kan gur kerokan po

kepiye mari dewe mungkin ngih bawaan bayi

boten nopo-nopo wau, boten khawatir pun

genah positif enten hehe

Hehe lha ngih

Genah positif enten hehe

Tapi boten, pas ,mutah boten disukani nopo

ngeten tambahan nopo?

Boten, boten mung biasa ah niku kulo kan

maemi pisang po pine ora arep pisang ngoten

hehe ora seneng gedang hehe gek bar niku kan

suwe kulo boten maem gedang po pine kui ndak

wedi muntah melih ajeng maem ki hehe

O nek dadi...

Suwe ngih

Selama hamil niku boten maem pisang?

Ngih anu gek bar pirang dinten gek rak kulo

cobo rapopo berarti pine pas nopo boten mergo

ora seneng ngoten, bar niku maem melih boten

nopo-nopo

Hehe

Lha ngih hehe kulo ki gumun dewe kok ngopo

sebabe ngopo kok muntah–muntah niku

mungan hehe

Bawaan bayi.

Lha ngih ngonteniku

Tapi nek masalah persiapan hamil pertama

niko ngih anu ngih...

Ngih

W16/ Mawar: 578-582

Setelah bebas dari keluhan

fisik informan tetap

berpuasa

W16/ Mawar: 583-588

Informan takut lemah

kandungan karena keluhan

fisik

W16/ Mawar: 591-594

Informan hanya

membiarkan saja ketika ada

keluhan fisik

W16/ Mawar: 597-601

Awalnya informan berpikir

keluhan fisik karena

memakan pisang sehingga

lama tidak makan pisang

W16/ Mawar: 606-610

Page 228: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

370

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

Dadi niku koyo perlengkapan bayi...

Ngih kulo ki le tuku-tuku wis piro yo mbak, 7

bulan ke atas kok kulo le tuku perlengkapane

bayi niku punan

Lha nopo kok 7 bulan ke atas?

Ngih lha wo yo sik suwe pikirane tur yo lairane

bangsane popok pun boten tuku kulo ki mung

kari tumbas bangsane ngeten niki eneng alat

gedong, enten alat mandine niku, nek popok

pun blas boten nopo melih sak niki pun boten

ngangge tho mbak gur jarik bangsane ngeten-

ngeteniki kain-kain ngeteniki sing riyen kan

ngih tesih kulo simpen melih hehe mengko gek

popo gek nde anak kulo ngeteniku sing riyen

O berarti niki anu ngene biyen pas dek Vina

niko?

Enggih mung sing pokok mbak nek sing layane

pun rusak kabeh yo do tumbas okehe le tumbas

hehe okehe tumbas

Tapi nek anak pertama riyen ngih anu,

dikompliti sedoyo?

Tumbasan sedanten ngih boten enten lungsuran

pokoke ndeke dewe kabeh hehe

Lha nopo kok tumbas sedanten?

Yo mbak mosok yo ora kepenak lah wong sobo

pasar gur rek jaluk-jaluk hehe pokoke anu

tumbas dewe kabeh modele kan nek sak niki do

dikeki tanggane anu simpenke gek dinehke

boten nek niki pokoke ndeke dewe kabeh ket

awal ngih paling mengko tukokke mbok tuane

riki loro gedong wetan loro ngonteniku mungan

sedulur-sedulur do ngonteniku ne numbaske

podho angnyar nek dike’e bekas ngono boten,

ket awal

Tapi nek takut wedi niku mengkih

melahirkan ngonteniku boten enten ngih ket

awal ngih?

Boten enten, alah pasrah sing kuoso mbak kulo

kan yo gulo tho gek konco kulo yo gulo do

omong-omongan niku yo nek dokter pas prikso

yo meden-medeni lah ngonteniku “anu wong

meteng gek gulo ki pokoke is ah pasrah karo

sing kuoso mati urip dipasrahke sing kuoso trus

mantep” ngonteniku lha ajeng kepripun demi

hehe anak hehe ngih

Lha ngih hehe. kekenyanagen ya dik ya?

Informan membeli

perlengkapan bayi saat usia

kandungan 7 bulan ke atas

karena merasa proses

melahirkan masih lama dan

masih ada perlengkapan

bayi dari anak pertama

W16/ Mawar: 628-630,

632-640

Informan merasa tidak enak

jika meminta perlengkapan

bayi kepada orang lain

W16/ Mawar: 651

Mertua & saudara memberi

perlengkapan bayi

W16/ Mawar: 656-660

Pasrah pada Tuhan

W16/ Mawar: 664-671

Page 229: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

371

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

Kekenyangen dadi muntah, men dinggo lap

tisune nang jero hehe

Tapi nek bar disanjangai ngoteniko sok

pripun mbak raose?

Ngih mondho kuatir lah mbak nek dokter kan

luwih tahu kulo yo kuatir e lah dene pas

nglakoni yo slamet ra neng popo yo mung

ngontenku kulo gur meden-medeni wae ngoten,

we anu riko lho dokter puskesmas riki kan

nyaranke “mbak kowe pokoke meteng karo

diabet ki kudu mudhun pokoke langsung wae

begitu kroso ndono wae rasah nangdi-nangdi

sing kono pepak alate nulung kowe ”ngoten

kulo kan yo wedi waune ten khusus kandungan

we kulo wedi tho ko nek kono kurang pepak gek

langsung ngih niku ten Jebukan sing pepak

alate riku wau, ndilalah nek kulo yo masuk

alhamdulillah gampang nek rak bayeke sing

terlalu mbutuhke alat wong niki kan ngangge

anu tho Jamkes tho ki nek boten ngangge

Jamkes ki niki limo telu kulo wolulikur luwih

berat nikune sing ngunakke ten ICU barang

niku luwih berat bayi

O

53 niki sumpama bayare totalane ki

5...

Lima juta tigaratus ngih, ngih hargane bayar

ning rak kulo jaminan tho ki lho diusahakke

dadani niku

Sempet khawatir boten nek boten saged

bayar nopo pripun?

Ngih nek kulo kan wis sak urunge kan wis

umum do nganggo niku jaminan dadi boten

khawatir

Hehe

Ora wong tenang begitu lair niki golek syarat-

syarat, rampung ngih pun rampung total niku

dadi nek masalah niku yo boten anu gene sisan

bayare nopo duwe’e dol ngoten hehe

Hehe

Mung ngoteniku lha tek’e diniati

Digawe sante hehe

Ngih sante, nek masalah niku ki sing genah

slamet kabeh anak mbok slamet hehe

Riyen ngih ngonteniku ngih pas dik Vina

niku?

Informan merasa khawatir

pada apa yang disampaikan

dokter, namun setelah

menjadi seacar langsung

jadi biasa

W16/ Mawar: 677-680

Informan merasa tenang

dengan adanya Jamkes

W16/ Mawar: 708-711

Informan bersikai santai &

memntingkan keselamatan

anak & diri sendiri

W16/ Mawar: 715-716

Page 230: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

372

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

Sik o dek Vina niku dereng enten ngonteniki

dadi bayar biasa mbak koyo biyen kan boten

keseluruhan tho delok-delok wonge nek ketok

mampu rak ra oleh nek riye lha nek sak niki kan

merata mbok kui wong sugih mbok wong ra

duwe rak kabeh nek melahirkan eneten anjuran

gratisan, nek pas Vina niku bayar biasa

sedanten kulo taon 2002 wong kulo kalih Vina

entek anu karetengah

Katah ngih termasuk

Ngih termasuk ngih lumayan wong kulo enem

seket Vina ki wolu seket nek boten salah ki lha

ngih, ngih nek riyen ki bayar biasa ngih niku

wau sing gedhe ngih niku wau hehe jaminan

dadine gratis-tis

Tapi boten khawatir boten saged bayar riyen

niku?

Boten ngih, boten ngih tenang kepepete nyilih-

nyilih riyen hehe gampang le niku hehe

ndilalah alhamdulillah enten jaminan niku wau

dadi nulung hehe lha wong biaya rono-rene

ngentekke okeh opo meneh dinggo bayar

barang hehe

Sok kepikiran boten nek nglairke bakal lara

banget?

Ngih pun bayar ki boten mbak pun tau koyo

wingi kae gur perasaan kulo ki mah luwih lara

sing keri hehe ha ngih lara sing keri. Lha riyen

ki jam 5 masuk jam 10 bengi lair, niki jam bar

Magrib masuk laire pendak dino jam 10 esuk

niku rak sewengi punjul hehe larane

Larane

Ngih, lha ngih ketoke luwih suwe

Lha pas sakit ngonteniku mbak Mawar

pripun dongo terus...

Ngih lha ngih donga ditunggu tiyang sepuh

ngeteniko ngeluh-ngeluh ngonteniko hehe sing

genah kalih donga niku mbak pasrah sing

kuoso pertolongan supoyo gampang sing

nglairke hehe

Anu boten kepikiran boten riyen ibuku pas

nglairke rasane...

Koyo ngene, lha ngih bayangke lah hehe kudu

bekti hehe ngelingi rasane koyo ngene gek dadi

mikir pas ngonteniku kelingan hehe

Hehe niku pas hamil pertama nopo niki?

Informan tidak khawatir

dengan biaya

W16/ Mawar: 736-741

Informan tidak khawatir

dengan rasa sakit saat

melahirkan karena sudah

pernah mengalami

Informan berdoa &

mengeluh saat merasa sakit

melahirkan

W16/ Mawar: 754-758

Informan merasa harus

berbakti kepada ibu ketika

ingat rasa sakit melahirkan

W16/ Mawar: 761-763

Page 231: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

373

765.

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782.

783.

784.

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

792.

793.

794.

795.

796.

797.

798.

799.

800.

801.

802.

803.

804.

805.

806.

807.

808.

809.

810.

Niki wingi ngih sing sikik ngih ning rak paling

angel sing sak niki tho mbak sakite banget sing

keri hehe malahan nopo kirangan jarake terlalu

adoh

Tapi bar liat bayine pripun?

Ngih seneng alhamdilllah lair sehat tanpa hehe

normal enggih seneng mbak pas krungu nangis

conger langsung lego hehe. We engko wae La

dolan sik hehe

Roso lego.

Ngih lego.

Nek riyen normal ngih?

Normal sedanten kalih-kalihe normal.

Tapi nek riyen langsung saged ngendong

ngeten ngih nek riyen?

Enggih, ngih sami kalian niki telung dino ngih

riyen ngih ten inkubator podho niki persis 10

dino nek riyen Vina niku nek niki 11 dino

Lha nopo kok riyen?

Kuning sami bobote ngih 24 riyen

Wo clik-cilik ngih hehe.

24 lha ngih lha sik niki 21 luwih cilik niki.

Hehe

Lha dadine kan paling tidak rak dua setengah

tho mbak gek riyen ngoyak sak ons ki 10 dino

gek niki rak sing wingi niku ora oleh rong kilo

setengah sing penting wis sehat tuntas ora

keneng penyakit liyo oleh digowo mantuk tetep

isik rong kilo setengah ons mbak ning kono lha

susune dipantau angger jam rolas ra oleh

nyusoni meres terus ninggalmung ngonteniku

gek engso esuk jam setengah wolu oleh nyusoni

melih rak terbatas dadine pertumbuhane cepet

ten ngomah, ngih ten riko golek sak ons malah

medun hehe

Pripun mbak kok niku, rasane pripun boten

saged nyusui niku?

Sik pundi? o sak urunge nopo sik pundi?

Pas ten inkubator kan boten saged nyusui

terus gek pas nangis ngih pun boten saged

ngurus..

Ngih anu dadine rak dijatah tho mbak menitan

mengko meres gek disimpen ten kulkas mriko

gek sing ngombekke perawat, kulo pas niki ngih

mung mriki tetep ndelok nek kulo pas dipangku

ngeteniki ngih nyusu biasa boten nopo-nopo

Informan merasa lebih sakit

melahirkan anak kedua

W16/ Mawar:765-768

Informan merasa senang

ketika bayi lahir sehat &

saat pertama kali

mendengar tangis bayi

W16/ Mawar: 770-772

Page 232: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

374

811.

812.

813.

814.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

824.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

831.

832.

833.

834.

835.

836.

837.

838.

839.

840.

841.

842.

843.

844.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

853.

854.

855.

856.

Kepingine ngonteniku?

Nyusoni langsung ngih lha wong nek sing sehat

kan langsung disandingke mamakne tho mbak

nek kulo begitu ca lair langsung ten ruang bayi

dadine 10 sehat sek iso weruh, dadi anak

nangis niko wis ra iso nyanding mung krungu

thok hehe ra iso neteki

Pikirane pripun niku nek pas ra iso nyusui?

Ngih yo kepingine ngih arep niku nyusoni susu

sambung ngoten nek sing katah ngih di

sambung ning nek sorene perawate “lha nek

bayi ki nek agi lair rong dino kae ra nyusu

rapopo isih duwe setok” pun tenang bar kulo

sehat langsung kek’i niki ten ruang bayi hehe

langsung kulo ra diinfus gek ngoten dadi

nyrawet telung dino sek saged, dereng saged

anu nek dereng dicopoti sedoyo, rung weruh

anak nek rung pas laire thok sing weruh

Selama 3 hari niku kepikiran terus ngih?

Lha ngih kepingine gek weruh gek nyusoni hehe

gek sehat hehe ha ngih ngonteniku.

Sak iki sehat ya dik ya.

Enggih hehe kulo we trauma mbak pernah kan

do kontrol mriko kulo kontrole ten bidan mriki

lha konco kulo kan pun mulih tho kontrol mriko

gek diomongi nek kuning dadi nginep melih ten

mriko seminggu melih

Dadi pun bali trus bali mriko?

Enggih bali melih kontrol mriko ketauan nek

anake enten penyakit liyo melih dadi ten riko

ten ngomah teling dino bali mriko melih ketoke

patang dinonan si anu, dadi kan niku sing

donge wayahe nek rung normal dereng di nek

gowo neng omah rak ra pepak alate tho mbak

ditisu basah riyen langsung cemplung bak

mandi dadi ngedrop niku wau kuning, kulo niki

le ngedusi rung suwe kok mbak tisu basah

waune nek boten pel mungan

Lha nopo kok ngonteniku?

Ngih rak cuacane ra anu tho mbak udan terus

gek bayi podho karo rung normal nek rung loro

setengah punjul hehe khawatire nek ngedrop

niku wau dadine tisu basah, gek pel, gek sak

niki dimandiin ki antarane sek pinten dinten

rong minggunan madiin langsung cemplung

Niku mbak Mawar kiyambak sing ngedusi

Informan ingin langsung

menyusui bayinya setelah

lahir

W16/ Mawar: 812-817

Informan merasa tenang

ketika dapat menyusui

W16/ Mawar: 819-828

Informan ingin segera

melihat & menyusui setelah

anaknya lahir

W16/ Mawar: 830-831

Informan merasa trauma

mendengar cerita teman

W16/ Mawar: 833-837

Informan berhati-hati

setelah trauma mendengar

cerita teman

W16/ Mawar: 839-848

Informan khawatir bayinya

menjadi sakit

W16/ Mawar: 850-855

Page 233: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

375

857.

858.

859.

860.

861.

862.

863.

864.

865.

866.

867.

868.

869.

870.

871.

872.

873.

874.

875.

876.

877.

878.

879.

880.

881.

882.

883.

884.

885.

886.

887.

888.

889.

890.

891.

892.

893.

894.

895.

896.

897.

898.

899.

900.

901.

902.

sing anu...

Enggih ngih kulo kiyambak.

Anu ngih ten pasar dadine ten pasar

sesasinan ngih?

Sesasinan niki kulo tinggal ko mulih setengah

wolu jam wolu ngonteniku paling awan songo

mbak tekan setengah songo

Wo setengah songo

Bar niku ngumbahi, ngedusi, masak hehe

Boten kabotan mbak niku mbak sedoyo

dilakoni hehe?

Boten lha kebiasaan ki mbak ning pasar yo gur

sedilit niku wau, ngumbahi ngih boten katah

wong sedino ngumbahi duwe bayek hehe

kadang dibantu Vina niko nek prei ngih Vina

ngumbahi biasa niko mbok ee’e men biasa niko

lho mbak kulo dewe yo gumun

Hehe olah untunge...

Lha ngih hehe untunge eneng sing bantu

ewang-ewang gek ngedusi langsung cemplung

ra godog wedang jarang pun ngonteniku

Lha nek anu ten ngomah kiyambakan pasar

sing ngurusi sinten?

Kalih bapakne niki, adike tho?

Ngih.

Ngih kalih bapakne, nek mbakne prei ngih

mbake.

Heh bapake ngih saged? hehe

Enggih kepekso ngih iso maksute kulo menyang

kulo gedhong mengkos bar kulo gedong kang

paling nek nangis dimimiki nek anu sambung

niku wau nek gedong melih boten iso hehe dadi

sekali gedong kulo tinggal niku wau

Le melih sik pertama riyen kalih mbahe ngih

niko?

Ngih kalih mbahe riyen kalih mbah kakung

ngihan riko hehe mbak kakung yoan riko riyen

ngawulo sing Vina riyen

Kulo in pak Nardi ngih anu hehe

Yo boten mbak

Nembe niki berarti hehe?

Nembe niki dadi koyo anak pertama niki podho

karo hehe riyen kan boten ngurusi sing ngurusi

pun gedhe boten ket awal koyo sing iki dadi

mungkin men luwih cerak kalih bapakne niki

nek kulino hehe

Informan meninggalkan

bayinya di rumah

W16/ Mawar: 861-863

Anak informan membantu

pekerjaan rumah tangga &

heran dengan anak

pertamanya

W16/ Mawar: 868-873

Informan merasa beruntung

karena ada yang membantu

pekerjaan rumah

W16/ Mawar: 875-876

Anak kedua informan

dirawat oleh suami & anak

pertama ketika informan ke

pasar

W16/ Mawar: 882-883

Suami informan membantu

merawat anak kedua agar

lebih dekat dengan suami

informan

W16/ Mawar:898-902

Page 234: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

376

903.

904.

905.

906.

907.

908.

909.

910.

911.

912.

913.

914.

915.

916.

917.

918.

919.

920.

921.

922.

923.

924.

925.

926.

927.

928.

929.

930.

931.

932.

933.

934.

935.

936.

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

946.

947.

948.

Ngih seneng mbak pak Nardi niki?

Ngih seneng ngih hehe ngawulo anake dewe

mosok ra seneng hehe

Hehe digawe seneng

Penak ngih kabeh do anu?

Ngih arek ngopahke uwong ra duwe opahe

mbak wis disambi-sambi dewe kepiye carane

wong yo jam wolu isih esuk nek nukang

podhone hari-hari biasa ra duwe gawean rung

tangi kadang gandeng duwe kewajiban

momong, momong riyen paling engko bar jam

wolu sek nukang wis ngonteniku men cukup

Berati pingine anu nopo dimomong tiyang?

Yoalah boten mbak, dimomong dewe sing

genah wong yo kesibukane anu sambi hehe

Lha nopo boten..

Pripun?

Ndak wedi ngoten?

Nek dimong liyo? Ngih, ngih niku barang ora

koyo anake dewe mbak sing genah ki hehe

wong liyo ki luwih cerak nek bapakne dewe

mbangane dimongke liyo

Luwih percoyo bapake ngih?

Enggih lha ngih hehe

Boten uatir.

Enggih hehe ora khawatir piye-piye ning rak

ora bebas lah wong liyo nek rek ngakon-akon

ra kepenak

Lha niki mbahe sing Playen sok mriki

boten?

Enggih angger kangen ngih dolan mriki paling

10 dino seminggu wingi sempet ken dolan

mriko dolan mriko nginep sedino sewengi hehe

gk balek ngonteniku

Tapi nek mbak Mawar sok anu nopo,

kepikiran pengen mriko?

Ngih enggih sak jane kepingen ning rak anak

keadaane tesih ngeten eman-eman ten dalan

njing nek gedhe ndona-ndene biasa nek sak niki

rak cuacane we rung patek mengko nek gedhe

riyen lah. Bobok melih

Mbak nek biasane kan nopo kados

pernikahan kan alasane macem-macem.

Ngih

Ha contone niku pengin kayak hubungan

intim kan pengaruh juga

Informan senang suami

membantu merawat anak

kedua

W16/ Mawar: 904-905

Anak kedua informa tidak

diasuh orang agar dekat

dengan suami informan

W16/ Mawar: 921-924

Informan merasa lebih

bebas jika mengasuh anak

sendiri

W16/ Mawar: 928-930

Informan ingin sering

membawa anak kedua ke

rumah orangtua informan

namun khawatir karena

cuaca

W16/ Mawar:939-943

Page 235: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

377

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

964.

965.

966.

967.

968.

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

976.

977.

978.

979.

980.

981.

982.

983.

984.

985.

986.

987.

988.

989.

990.

991.

992.

993.

994.

Ngih ngih

Ha nek mbak Mawar pripun mbak masalah

ngonteniku hubungan inti niku?

Sing sak niki nopo bar nikahe?

Bar nikah pripun..

Wo hehe

Sak niki bar kagungan anak pripun..

Ngih hehe

Pas hamil ngih pripun?

Nek bar nikah yo biasa koyo wong-wong mbak

hubungan biasa, nek nek ngeteniki dereng

kepikiran lah jek kepikiran anake, kulo riyen

sing Vina sek 4 bulan sak niki dereng nopo-

nopo rung mikir

Hehe

Kulo kan KBne IUD ngonteniku dadi sehat

riyen gek nyawang anake koyo ngene hehe ben

gedhe riyen dereng kepikiran niku dereng enten

Nek pas wingi pripun?

Ngih biasa wingi kan rung ono KB-KB kui tho

mbak aku podho karo bebas malah ora eneng

suntik ra eneg KB-KB liyo bebas boten nopo-

nopo kepengin ngih dilakukan ngonten mawon

hehe

Boten enten anu tho boten enten asline ki ora

pengen tapi njaluk boten enten?

Ngih boten enten, boten enten, ngih boten enten

podho dene lah hehe sama-sama

Hehe

Nek sak niki urung mikir men sehat riyen hehe

opo melih KB koyo ngono kae kan podho karo

dimasuki alat kulo malah khawatir dewe hehe

wedi malahan omo arek niku hehe sing genah

Berati pak Nardi boten...

Boten, boten maksute boten nyuwun boten

ngeten boten podho dene niku hehe nyadari isih

kelingan larane hehe

Hehe

Kelingan niku wis duh hehe

Hehe lha ngih

Hehe dereng

Kadose sampun mbak

Ngih, ngih

Kirang malih hehe

Boten nopo-nopo siap kulo hehe

Ngrepoti terus kulo niki hehe

Informan tidak memikirkan

untuk berhubungan intim

karena baru melahirkan

W16/ Mawar: 958-962

Informan tidak ingin

berhubungan intim karena

KB IUD & melihat kondisi

anak kedua

W16/ Mawar:964-966

Informan merasa lebih

bebas sebelum memakai

KB

W16/ Mawar: 968-971

Informan takut

berhubungan intim karena

KB IUD

W16/ Mawar: 978-981

Page 236: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

378

995.

996.

997.

998.

999.

1000.

1001.

1002.

1003.

1004.

1005.

1006.

1007.

1008.

Boten gur ning ngomah diparani men kok boten

repot hehe gaweane mung momong ngenteniki

mbak nganggur

Lha ngih sibuk berati

Nek esuk sibuke ngih ten pasar gek pokoke sak

ngarepe jam rolas ki ubek wae mbak sing

genah masak no nek pas prei anak wedok boten

patek sibuk enten sing ngewangi hehe ha nek

pasar-pasaran jam rolas munggah sek nyante

hehe

O

Nek enjing sibuk

Nuwun ngih mbak

Ngih

Page 237: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

379

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : 2 (dua)

Tanggal Wawancara : 30 April 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi pasca melahirkan, dukungan

sosial, budaya

Wawancara Ke- : 21 (Duapuluh Satu)

Kode Wawancara : W22

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Mbak niki neruske sik wingi mbak

Ngih

Anu mbak niki wingi enten acara selapanan

separasan niko mboten?

Enten, enten

Biasane nopo mawon niku acarane niku?

Ngih maksute damel emong njenengke ngoten

niku nek pas pasarane, niku 13 hari telu likur

dino ding mbak ten rumah sakit kan sepuluh

dino ten ngomah telulas dino silikur dino sek

disepasari dijenengke nek coro Jowone ngih

ngoten

Emang adate ngoteniku?

Ngih ngoteniku hehe

Koyo kenduri nopo...

Ngih kenduri, kenduri, biasa ngih kenduri ngih

sak tonggo pepak biasane undangan ngoten

Niku terus donga...

Ngih, ngih

Sareng-sareng...

Ngih kekahan sekalian ngih ngoteniku damelke

Sekalian ngenalke ngoten nopo?

Ngih anu jenenge denoke niki gek niku dike’i

selebaran berkate hehe

Katah ngihan sing anu niku?

Ngih damel pinten ngih wolong dosonan mbak

nopo ngih wolong doso ngoh ngih

Ndalu niku ngih?

Informan melakukan acara

sepasaran

W22/Mawar: 7-12

Page 238: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

380

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Dalu, dalu

Jenenge sinten ngih?

Aska Dina Dwi Kalisa

Niku pas nopo, jenenge niku pun riyen

dereng lair nopo bar lair nembe golek jeneng

ngoten?

Bar, ngih hehe bar lair lha wong sing niki

mbakyune kulo angger njenengke ora oleh hehe

“mak iki wae mak iki aku pilihanku pokoke adik

jenengke iki” yo wis manut ngoteniku

Lha nopo?

Lha ngih anak wedok sing njenengke mbake

hehe kulo sing rencana dede niku lha dadi

mbakyune “mak emoh kui jenenge iki wae”

kulo nderek hehe sing njenengke mbakyune

ngoten hehe

Hehe berarti boten enten ... nek pas niku

nopo, artine ngonteniko ngih ngertos artine

nopo ngeten?

Artine opo? hehe artine opo nok? hehe

Boten ngertos?

Nek niku artine hehe mung google kok niku ki

Sing penting apik ngoten?

Ngih kulo manut hehe

Berarti boten enten arti khusus nek biasane

kan jeneng niku doa...

Ngih, ngih

Boten ngih?

Jeneng sopo Na artine?

Hehe

Ee isin hehe isin

Isin hehe

Nek selapan ngih 35 harine metune dadine pas

hari, hari Jowone Setu kliwon pas Sebtu Kliwon

diselapani ngoteniku nek niku

Niku ngih podho acarane?

Ngih ning rak sithik mbak sik niku mung

ringkesan mung sak uthek riki boten seluruh,

gek enten nek wong nek nyumbang ki nek coro

riki pas pasarane do do nyumbang ngoten lho

anak sedulur do jagong lah ngoten hehe ibarate

nyumbang hehe ngih ngonteniku

Niku sing moro ngih podho kalih anu kalih

pas acara pas selapanan

Pas ngih, ngih katah sing sepasaran kathah

sepasaran nek anu sekedik alah sing layah niku

Informan memberi nama

anak kedua (bayi) setelah

melahirkan & nama berasal

dari anak pertama

W22/Mawar: 35-38

Nama bayi pemberian dari

anak pertama

W22/Mawar: 40-44

Informan tidak tahu arti

nama bayinya

W22/Mawar: 50

Acara selapanan bayinya

W22/Mawar: 61-63

Acara sepasaran bayinya

W22/Mawar: 65-70

Page 239: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

381

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

damel metune podho karo metune lair denok

Berarti sepasaran koyo ewoh ngoten?

Ngih ngih koyo ewong ngehan ngih, ngih koyo

ewoh

Emang adate ngonteniku?

Ngih nek riki, nek coro riki sepasaran ning nek

coro liyo enten selapanan sing gedhe sing

cilikane sepasaran ngonteniku nek riki gedhene

sing sepasaran nek selapane mung tiyang sak

kiwo tengen boten katah paling wong 10 uwong

ngoteniku paling nek selapanan

Nek niku sing selapanan niku acarane

donga-donga ngih?

Ngih ngihan

Nek dongane isine nopo, dingih bayi nopo..

Ngih bayi khusus bayi dongake bayine ngih

ngonteniku

Contone nopo niku dongane misal nggo

keselametan nopo ngih nopo...

Ngih selametan mung mongmong jenenge niku

ki mboh nek kulo ki dongane yo wong wedok

nak ora nggatekke pas neng ngarep niku ngih

pokoke khusus bayi ngonteniku khusus ngo

dongakke bayie

Berarti koyo le penting wis nglakoni?

Ngih,ngih ngonteniku hehe

Tapi nek mbak Mawar artine nopo kudu

sepasaran kudu selapanan artine ngertos

boten?

Artine boten ngertos yo gur nurutke tiyang

sepuh riyen boten dong artine nopo hehe tur

adate tiyang riki, disambi ngih hehe

Disambi boten nopo-nopo hehe kulo sing

ngrepoti

Boten nopo-nopo lha niki ki mbrekenyes,

mbrekenyes, iyo iki

Susah ngih nek ngeten boten saged disambi-

sambi liyane ngoten?

Boten nek pas ngoteniki ngih nek rung turu

rung aktivitas liyo mbak nek wis bobok engko

lagi ditinggal ngumbahi, masak nek rung mung

nyekel niki tok

Hehe

Amam

Nek mbak Mawar ten ngomah mbak Mawar

dhewe sing nyekel?

Informan ridak peduli

dengan doa yang

terkandung saat acara

sepasaran & selapanan

W22/Mawar: 94-98

Informan hanya mengikuti

adat kebiasaan di desa yang

harus ada sepasaran &

selapanan

W22/Mawar: 104-106

Informan tidak dapat

melakukan aktivitas lain

jika bayi terjaga

W22/Mawar: 113-116

Page 240: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

382

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Ngih sing nyekel kulo dewe nek boten bapakne

nek ditinggal ten pasar hehe gek kui cekelno

dulangno Vina Vina Vina, boten nopo-nopo

kalih njenengan anu boten nopo-nopo

O ngih hehe

Kulo niki lha wong hehe melu momong

Panas hehe

Lha ngih sumuk mbak

Lha riyen anu pas derenge lair nopo, kan

biasane sok minta doa ben slamet kalih...

Ngih, ngih

Mbak Mawar ngoten?

Ngih, ngih mung kalih nek sholat ngoten tho

sok kadang sholat malem ngonteniku doa

keselamatan sehat lair sehat anak sehat hehe

kabeh slamet ngoten wau hehe

Tapi anu boten sok istilahe koyo minta maaf

kalih mungkin uwong nopo tiyang sepuh

nopo pripun?

Enggih mung berdoa mungan doa ki ngoteniku

ngih

Boten enten niku...

Boten, boten pokoke dongae khusus awake

dhewe lih baye’e hehe minta keslamatan ngih

ngih hehe

Diakehi donga ngoten?

Ngih ngoteniku lha sing genah niku mah ora

biasa tho mbak nek duwe penyakit gulo takute

nek gedhe, nek ceasar engko nek kepiye

ngonteniku dadi perasaan mah tenang sik riyen

kan rung nde penyakit ngoten sing riyen gur

biasa mawon tenang-tenang wae boten

khawatire boten koyo sik keri lah ngonteniku

hehe

Sok wedi boten nek sing niki nopo sing

nomer kalih niki mengkih lara gulo juga?

Enggih lha ngih ngih wedi mbak yo maeme yo

diniku jogo banget kiro-kiro sing mengko

marakke tinggi gula boten ditedi hehe

Niku bar lair nopo sak derenge lair...

Ket ngandung, ngandung niku enggih ket

ngandung ket riki ki nek sing sirikake engko ora

oleh dimaem koyo sik manis boten. Jikokno

mimik o. boten dimaem ngonteniku sing genah

sing ora manis-manis nyirik sek riki

Mung niku mawon, nek misal nopo 4 sehat 5

Suami membantu mengasuh

bayi saat informan di pasar

W22/Mawar: 121-122

Informan berdoa saat sholat

minta keselamatan jelang

proses melahirkan

W22/Mawar: 133-136

Informan berdoa untuk

keselamatan diri dan bayi

akan dilahirkan

W22/Mawar: 143-145

Informan lebih khawatir

saat kehamilan kedua

karena tahu sakit diabetes

W22/Mawar: 147-154

Informan menjaga asupan

makanan karena takut pada

penyakit yang diderita

W22/Mawar: 157-159

Informan menjaga asupan

makanan sejak masih hamil

W22/Mawar: 161-163, 164-

165

Page 241: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

383

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

sempurna ngonteniko?

Ngih, ngih ngih ngangih ning sing penting

boten manis lah dimaem, sayur-sayuran lauk

tetep niku ning ngih saplok niki gatel ki urung

maem mis-misan mbak wedi kulo ki anu “ojo

maem sik iwak-iwakan sik, endok sik”

ngonteniku urung oleh teri ngonteniku niki kan

bar iritasi tho mbak ndak abang ora mari-mari

anake ngonteniku

Lha niku sik nyanjangi sinten, bidan kah...

Ngih sakjane ki nek dokter ngih boten

menganjurke menging maem banget-banget

ngih tetep anu boten “ora popo mbak sithik-

sithik sing penting ora ngepolke ngonten, ngih

tiyang-tiyang sepuh mawon hehe tonggo-

tonggo ngonteniku “ojo maem amis-amis sik”

ngonteniku hehe

Berarti anu ngih tek’e tiyang sepuh mawon?

Ngih, ngih ngih nek dokter ki kulo kon ngepasi

“ora popo mbak sing penting ora ngepolke

sithik-sithik wae” ngonteniku. Mimik alon-alon,

engko sik engko sik niki ki ngombe wedang pun

senenge ngepol. Sithik-sithik iyo

Hehe seneng. Lho berarti niki pinten sasi?

5 jalan 6

Jalan 6?

Ngih jalan 6

Pun anu punan dimimiki...

Empun air putih ki angger bar maem ki mimik

nek boten nek esok Frisian Flag niku

tambahane mamak ASIne pasar hehe tinggal

ning pasar hehe

Hehe berarti boten ASI eksklusif ngoten?

Boten, campur-campur niki hehe

Lha nopo boten ASI?

Lha tinggal plencang-plencing tho mbak ning

pasar ning ngendi perlune niku nek ra nde

sambung jan repot hehe kulo nek kon meres ra

mampu hehe begitu teko langsung nyusoni nek

pas kulo lungo ngih ken damelke ASI tambahan

niku wau

Tapi nek ten ngomah pasti ASI ngih?

ASI nek kulo ten ngomah boten damel jan mung

esok lha mung paling rong gawean ki telung

puluh cc telung puluh cc pun paling suwi pun

jam songo pun tekan omah kok mbak ket jam

Informan takut makan

sembarangan karena takut

berpengaruh pada bayinya

W22/Mawar: 168-175

Usia bayi informan

W22/Mawar: 191

Bayi informan sudah

minum air putih & susu

formula

W22/Mawar: 195-198

Informan memberi susu

formula karena sering pergi

& tidak mampu

W22/Mawar: 202-207

Bayi informan hanya

minum susu formula saat

pagi saja

Page 242: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

384

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

setengah limo paling rong gawean lah niku

wau

Wedi boten nek anu ngombe susu formula

engko malah bayine pripun?

Ngih ngih boten ki ning ngih kulo ki gur golek

cocoke waune kan nyobo ki pisan Frisian Flag

boten pripun-pripun ngih boten, boten khawatir

lha sik sikik riyen telulikur dino we mimike ngih

ASI maeme pun SUN dadine ki mantep dadi

boten pikiran pripun-pripun masalahe sing wis

buktekke sing sikik ki boten nopo-nopo yo sehat

biasa malah kadang niki “mak aku ket telulikur

dino aku tok dulang dadine aku dokoh tho”

ngonteniku hehe gek niki lima bulan sek lekas

kulo latih maem mung sithik-sitik paling sedino

pisan ngonteniku mungan niki ki mung ngo

latian ngihan

Ming ngih latian.

Ngih

Padahal nek ngomonge dokter...

6 bulan, lha ngih 6 bulan lha sak pakan niko

gek nangis wae mbak kulo ki koyone po “bocah

ki isih ngelih ora cukup ASI thok” ngoten gek

kulo golekke SUN niku wau dadi meneng gek

nek enten pisan ambon niku kulo kerikke mung

ngonteniku mungan yo sitik-sitik lah mbak ngo

latian karo hehe

Dadi istilahe koyo mesakke daripada

nangis?

Enggih kurang puas ngoten ketoke kurang puas

gur susu thok gek niku ditambahi sitik-sitikgek

niku

Sitik-sitik hehe

Lha ngih

Nek anu nopo, riyen berarti 10 hari ten

rumah sakit?

10 eh 11 hari gek ten ngomah ketoke telulas

dino langsung sepasaran niku sewelas dino

mbak

Kok ndadak nunggu 13 hari nembe

sepasaran tek’e nopo?

Ngih coro riki kan jagong bayi niku lho mbak

kono jagong bayi do melek do mainan dolanan

kertu ngonteniku ngasi 13 hari ten ngomah lagi

disepasari ngih tradisine wong mriki ndak

engko dikiro ra umum tanggane mung ning riko

W22/Mawar: 209-214

Informan tidak khawatir

bayi minum susu formula

karena sudah cocok & ada

pengalaman saat anak

pertama

W22/Mawar: 217-224

Informan memberi

makanan saat bayi umur 5

bulan

W22/Mawar: 226-229

Informan memberi makan

bayinya karena bayi

menangis

W22/Mawar: 233-239

Informan merasa bayinya

kurang puas minum ASI

W22/Mawar: 242-244

Bayi informan di rumah

sakit 11 hari & mengadakan

sepasaran 13 hari kemudian

W22/Mawar: 249-251

Informan melakukan acara

sepasaran setelah 13 hari di

rumah

W22/Mawar: 254-257

Page 243: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

385

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

hehe coro riki dijagongke bayi ngonteniku

biasane melek-melek sik dolanan kertu

ngonteniku nek dalu lha mungkin nek lair ten

griyo boten ngangge ten riko ora ngasi 23 hari

pun di sepasari

Anu nopo boten nunggu sanjange puputan

nopo...

Wo pupute pun ten rumah sakit pupute pun 8

hari lha ngih ning mosok ten isih ten mriko rek

di sepasari hehe bayine rung eneng ngoten

dadine begitu puput ten riko di ten ngomah

didadekke sarat puputan ngonteniko ngo damel

ning yo podho karo coro-corone le damelke

mong sing gedhean niku pas sepasare niku 23

hari sek pas damel niku wau

Tapi nek selama ten rumah sakit niku boten

enten koyo donga bareng neng ngomah ben

slamet enten boten..

Boten, boten enten nek coro riki ngih biasa

mung do melek-melekan sak urunge

disepasaran do jagong hehe. Lha wong semene

we weruh HP ki nek nakal meneng lho mbak

niki

O ngih tho ngerti?

Didolani Hpne mbake kan layar niku koyo

ngonne sampeyan lha untrung-untrun ngon

permainan meneng hehe

Hehe oalah...

Cah rewel didolani HP hehe

Pas anu ten rumah sakit ngih katah sing anu

sing..

Nek katah rombongan sak RT sak sedulur ngih

ngiliki melih gek liyo RT pas dugi griyo 2 hari

niko liyo RT ning do nileki mriki, saudara-

saudara hehe kiwo tengen seking kakung putri

do nuweni sedanten

Pripun mbak rasane ditengok ngonteniku?

Ngih remen lah hehe remen

Lha nopo kok remen?

Lha do podho karo nek ditileki perhatian tho

hehe ngonteniku seneng ngoten mungan hehe

melu niku ngih

Wingi ketoke enten anu tho pas koyo dikek’i

peniti enten anune niko...

Dringo bawang ngih kulo kon damel ning kulo

ki ndablek ket riki dereng

Informan melakukan acara

sepasaran karena tidak ingin

jadi bahan omongan

tetangga

W22/Mawar: 257-263

Informan tidak melakukan

acara doa saat masih di

rumah sakit

W22/Mawar: 277-279

Tetangga & saudara

menjenguk informan

setelah melahirkan

W22/Mawar: 290-294

Informan senang dijenguk

setelah melahirkan karena

merasa diperhatikan

W22/Mawar: 298-300

Page 244: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

386

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Boten...

Dereng hehe anu ken nggo gelang angger niki

nakal sek kelingan “kowe ki kon gawe dringo

bawang nek lungo ra oleh wengi-wengi” ngeyel

tesihan koyone seakan-akan percoyo ra

percoyo niku lho mbak sek mriki boten duwe

niki ki dereng pernah kulo nggeni, nek lungo

plencing mboh esok mboh awan mboh sore

plencing e ora nggatek boten patek gatekke

ning nek pun nek agi ketaton lagi, lha wong

wingi kulo turokke ten riki Magrib-Magrib

njengek-jengek nangis boten metu eluhe niku

wau nek omonge ki nek wong tuo “kui ki

diweruhi barang sing ra ketok” hehe ning kulo

dhewe yo ra dong sing penting niku

Tapi percoyo boten niku?

Ngih percoyo nek pas ngonteniku kulo nek

Magrib lungo ngih cen ngonteniku wau paling

ngowo sawan keneng sawan ngotene

ngonteniku wong ping pindo kok niki Magrib-

magrib nangis njengek-jengek ping pindo

Tapi anu ngih sok kepikiran gawe

ngonteniku tho berarti?

Enggih lha ngih dadi ki isih setengah-setengah

hehe mburok hehe mburok ra gawe hehe

Tapi nek ngubur ari-ari ngonteniku...

Ngih

Tetep ngonteniku nopo ari-arine ditinggal

ten rumah sakit?

Boten, dikubur ten griyo dikubur ten griyo

dikek’i lampu selama nopo ngih nek bar

sepasaran punan mbokan enten anu niku

Lha nopo?

Ngapunten nek artine lampu ki boten dong kulo

nek puputane, yo men angget yo men padang

hehe, nek puputane kulo simpen mbak tinggale

puser niku

Lha nopo?

Turene ki iso nggo tombo nek panas ngonteniku

dikom kui gek nggo wedakan sak mari ngoten

hehe

O niku tiyang sepuh le anu?

Tiyang sepuh le ngandani wong mbakyune

riyen ngih kulo ngoten kulo mbuktekke ngih

aroi tenan ngihan angger panas niku kulo kum

bar dikum kulo pepe melih simpen melih

Informan percaya dengan

mitos memakai dringo

bawang bayi tidak akan

rewel, namun informan

tidak memakaikannya

sampai sekarang

W22/Mawar: 306-319

Informan percaya mitos

makhluk halus mengganggu

bayinya ketika anak

menangis saat Magrib

W22/Mawar: 321-325

Informan belum mantab

membuat dringo bawang

W22/Mawar:328-330

Informan mengubur ari-ari

di rumah

W22/Mawar: 334-336

Informan tidak tahu

mengapa harus memberi

lampu pada kuburan ari-ari

W22/Mawar: 228

Informan menyimpat tali

pusar

W22/Mawar: 340-341, 343-

345

Informan menyimpan tali

pusar bayi karena diberi

tahu orangtua & memiliki

Page 245: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

387

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

ndilalah gempa niku ilang ngene mbake hehe

nek ngene niki tesih hehe puputane puser niku

Nek niki berarti anu ngih nek wengi iso

jarang turu berarti?hehe

Sik sak niki?

Ngih.

Wo nek sak niki pun pules anggere bar Ngisak

niko bobok tho mbak dugi esok paling ngliler

jam tigo jam sekawan niku kulo nek lungo rek

ten pasar niko niki ngerti mimik lha ngih mimik

wayahe tangi iyo wayahe tangi, tangi mbok

boten pasarane kulo niki biasa Wage kan boten

pas ra ten pundi-pundi niki wis kebiasaan

melek yo melek hehe

Ngerti...

Ha ngih ngerti hehe tinggal lungo biasane

lungo ki tangi njaluk mimik mbok kulo teler niki

le pipis ken ngganteni bar niku mimik kulo

tinggal kulo gedong melih bobok dugi niku

melih hehe lha ngih

Berarti anu pun jarang koyo melek bengi

ngonteniku ngihan?

Jarang ngih paling ngliler mengko sak jam

mbak nek riyen-riyen ngih tesih nek sak niki

anggere bar Ngisak niku bobok dugi esok

tangi-tangi ngliler niku mung paling usek-usek

kulo genteni nek pipis ngompol niku empun

ngonteniku, ngih nek jam papat mesti tangine

enggih masalahe ngerti kebiasaane ngih biasa

ditinggal lungo gek mimik riyen

Nek awal-awal niku bar seking rumah sakit

ngih...

Melek terus mbak enggih melek terus opo

meneh isih niku coar-coer coar-coer kurang

turu sing genah pas niko, dereng suwe niki kok

sing niku ki ra tau ngliler ki

Kurang turu..

Enggih kadang bengi melek ngajak dolanan

Berarti awan yo boten sempet anu ngih

istirahat juga ngih?

Ngih nek niki bobok kulo kadang nek ngantuk

tenan ngih bobok nek boten anu boten ngantuk

nopo gaweane opo mau rung dikerjani hehe

engko ngumbahi engko masak nek niki dereng

bobok dereng niku aktivitase ditinggalke riyen

nek dereng enten sing ngejak

pengalaman saat anak

pertama tali pusar

menyembuhakan sakit

panas

W22/Mawar: 347-352

Saat awal pasca melahirkan

informan begadang terus

W22/Mawar: 383-386

Bayi informan kadang

terjaga saat malam

W22/Mawar: 388

Informan baru dapat

melakukan pekerjaan rumah

saat bayi tidur

W22/Mawar: 391-396

Page 246: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

388

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

Lha nopo pas awal-awal boten ditunggoni

bareng-bareng, biasane kan ngomonge sok

ditunggoni wongtuo ngonteniko...

Ngih nek..

Istilahe ben istirahat

Wo ngih nek pas maksute isih anyaran bar

bayen kulo ngih enggih ditunggoni mbak

diewangi njogo nek ngeten kan pun kesibukan

dewe-dewe hehe bagiane mamakne le momong

hehe le kulo lungo ngih bapakne sing momong

ngonteniku iki mengkih mbahne kadang

Suwe boten ngihan pas nunggoni ngoten?

Ngih bar sepasaran ki tesih lah bar sepasar

tesih dugi selapan tesih ditunggu-tunggu

ngihan

Ditunggoni sinten mawon mbak?

Ngih mbahne, mbakyune hehe bantu-bantu nek

ora nunggokne ngih ngumbahke ngoteniku

kadang bapakne ngih sebatih pundi sing niku

Tiyang sepuhe mbak Mawar berarti ngih?

Dadi morosepuh ngih lha nek tiyang sepuh rak

neng wetan ngih dadi morosepuh ngih

Tapi tetep mawon ngih nek bengine tetep

kurang turu?

Enggih, enggih ngih kirang ngih nek pas niku

nek sakniki men wis koyo wong gedhe nek

wayahe turu nglipus boten ngliler-ngliler boten

pine ngompol niku hehe

Lha riyen nek sak derenge lair ngih tetep

kurang turu ngonteniku?

Wo nek dereng sak derenge lair pas maksute

pas ten kandungan tho?

Ngih

Ngih paling ngliler-ngliler nek pipis ngoteniku

biasa boten nopo-nopo ning sumuk ding mbak

ngih kurang wong hawane panas sek riki ki isih

sumuk terus hawane ki hehe

Tapi anu boten sok nopo kurang turu dadi

koyo hawane gampang kesel nopo malah

koyo pengin nesu-nesu ngonteniku bawaane

ngonteniku?

Boten ngihan mung ngih kurang turu wau ngih,

boten anu

Sok mangkel boten maksute nde anak susah

ngoten?

Wo ngih boten hehe boten gur nek nakal kae

Setelah melahirkan

informan dijaga dan dibantu

menjaga bayi oleh suami &

mertua

W22/Mawar: 402-404

Informan selalu dijaga

sampai anak sepasaran

W22/Mawar: 409-411

Informan dijaga mertua,

anak dan suami

W22/Mawar: 413-415

Informan kurang tidur saat

awal setelah melahirkan

W22/Mawar: 421-424

Informan merasa kepanasan

saat hamil

W22/Mawar: 430-433

Informan kurang tidur

W22/Mawar: 438-439

Page 247: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

389

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

“ya Alah ngopo ngasi anu atine nganti pegel le

arek gawe meneng” hehe gek mau dolanane

opo pinean ngoteniku kadang nek lungo wengi

niku lho tengah wengi gek tekan ngomah niku

rewele hehe dadi pine ngopo. Iki lho mbak

Vina, mbak Vina iki lho mbake, golekno Hpmu

Langsung meneng hehe

Enggih ngih disambi mawon hehe ndak

kejawahan njenengan adoh

Nek niki nopo, sak derenge lair niki koyo

sempet boten koyo rawat awak?

Ngih sempet mbak perawatan susu ngonteniko

hehe

Perawatan susu?

Ngih

Niku anu, kiyambak sing maksute opo...

Ngresiki...

Ora diomongi wong liyo kowe kudu ngrawat

ngoten?

Ngih kiyambak pikirane kiyambak ngih ngih

Kok saged perawatan niki niku tek’e golek

info nopo...

Ngih ngih moco-moco ngih anu njing nek ngo

nyusoni men iku ngoten gek langsung ASIne

keluar ngoten maksute. Mimik Na, mimik Na

Moco buku niko koyo seking posyandu niko?

Enggih ngih KIA ngih

Lha anu nek posyandu ten riki enten boten

ngih?

Enten tiap tanggal pitulas mbak tiap bulan ki

Melu pas niku?

Tumut enggih begitu bar selapanan langsung

ngikuti Posyandu balita ngih

Berarti pas sak derenge lahir boten melu

ngih?

Boten ngih mung ten Puskesmas nek prikso po

ten Jebukan nopo ten bidan ngoteniku nek nek

dereng lair ngih dereng, bar lair selapan lagi

mriko

Lha nopo kok melu Posyandu?

Ngih pengen ngertos perkembangane anak

kalih berat badan eten ngonteniku hehe nek’e

imunisasine pun rampung paling njing 9 bulan

melih

9 bulan

Ngih imunisasi campak

Informan mengeluh saat

bayi rewel

W22/Mawar: 442-447

Informan melakukan

perawatan diri sebelum

melahirkan

W22/Mawar: 454-455

Informan melakukan

perawatan atas inisiatif

sendiri

W22/Mawar: 462

Informan melakukan

perwatan diri setelah

membaca dari buku KIA

W22/Mawar: 465-467, 469

Informan mengikuti

posyandu setelah selapanan

W22/Mawar: 474-475

Informan tidak mengikuti

posyandu saat masih hamil

W22/Mawar: 478-481

Informan ikut posyandu

karena ingin mengetahui

perkembangan bayi

W22/Mawar: 483-486

Page 248: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

390

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

Harus imunisasi ngih?

Ngih ngih

Lha nopo kok kepikiran pengen imunisasi?

Ngih anu ngih kekebalan tubuhe hehe bayine

men boten gampang keno penyakit hehe

Karepe dewe berarti niku?

Ngih ngih karepe dewe ngih anjuran dokter kan

ngonteniku kudu ora lompat-lompat, teratur

imunisasi nopo wayahe bali ngih bali

ngonteniku hehe

Ten pundi nek imunisasi?

Ten bidan nek kulo ngoten pribadi ngih bu Eni

Salam Salam mriki

Berarti rutin prikso ngih?

Enggih ning nek mulai i bulan nopo ngih

terakhir ketoke Maret wingi ki pun terakhir gek

njing Agustus melih gek ngonteniku dobel-

dobel dadine cepet rapunge hehe

Hehe anu boten prikso koyo nopo, kadar

gula ngoteniko...

Enggih

Prikso boten?

Enggih prikso wingi niko pas ngih kalih prikso

ten bidan, 300 piro yo 301 kadar gulone kulo

wingi niko nek sak niki dereng prikso melih

saploke nku ki hehe

Tapi nek bar lair ngih tetep rutin prikso

ngoten?

Engih ngih prikso lha ngih pas ngih ten bidan

niku ngih ngih

Nek minum obat ngih tetep ngih sak niki?

Enggih ngih

Sok wedi boten nek opo ngaruh ten ASI

nopo nopo ngeten?

Boten nek ngoten kan kulo ngih ngomong kalih

doktere kulo pas hamil “kulo hamil lho dok”

ngoten nek pas menyusui kulo menyusui kan

golekke sing aman ngoten lho aman kanggeh

menyusui nek gulo pripun riko Nek ngerti dewe

kulo pas ngomong “kulo sak niki menyusui”

ngoten

Nek masalah makanan ngih anune ASIne

lancar ngih

Lancar, lancar ngih

Berarti boten koyo nambah makan nopo

ngeteniku boten ngih?

Informan melakukan

imunisasi bayi untuk

kekebalan bayi

W22/Mawar: 492-493

Informan melakukan

imunisasi atas inisiatif

sendiri & dokter

W22/Mawar: 495-498

Informan melakukan

imunisasi di bidan

W22/Mawar: 500-501

Informan rutin periksa

kadar gula setelah

melahirkan

W22/Mawar: 517-518

Informan tidak khawatir

jika minum obat

berpengaruh pada ASI

W22/Mawar: 523-529

Page 249: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

391

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

Boten boten, awale nek niku nek awale dek pas

tesih ten rumah sakit ngih susah mbak kudu ijo-

ijoan mimik pil katu anu kacang niku nopo-

nopo pokoke sing memicu cepet deres banyune

susu nopone dek rumah sakit ning nek sak niki

yo pun nyemprot-nyemprot hehe turah pokoke

hehe

Lha riyen sing golekke sinten koyo makanan

harus katu sedanten...

Ngih anune bapakne

O hehe

Ngih bapakne mantuk ki golek bayung ijo-

ijonan kacang panjang ngeten kacang hehe

ngonteniku

Mbak Mawar sing niku sing ngongkon

ngoten?

Enggih, enggih kulo sing ngongkon gek mantuk

angger sore bali mriko ngowo riko nopo hehe

sing deres banyune susu

Perhatian ngih? hehe

Ngih kudu mbak lha nek ora kesuwen ndakan

neng rumah sakit hehe sak kepenak-kepenake

ten mriko penak omahe dewe hehe pengen gek

mantuk

O berarti ini ngih istilahe koyo pun sesuai

harapan ngih suami perhatian.

Ngih ngih empun hehe

Hehe seneng

Lha ngih sak niki ra weruh rong dino we

angger ra ketok niku wau digoleki hehe “gek

mantuk’o” hehe

Oalah, berarti sik anu sok dibeto ten riko

ngih?

Kulo nek sok kangen kon ngetan kulo ngetan

ngih wetane mung mung seje kelurahan nek

sekingriki mung Kedung Dayak mriko ngih Jati

Mulyo nek riki rak Temuwuh boten wetane

Playen niki boten hehe ngih Kedung Dayak

Hehe umur pinten sasi mulai diajak ten

mriko?

Ket kalih wulan mbokan mbak niko ki kalih

wulan

Nembe wani ngajak metu mriko?

Enggih ngih

Nek sak derenge niku boten...

Dereng metu nek mung ning imunisasi ten

Saat di rumah sakit

informan merasa kesulitan

karena harus makanan agar

ASI cepat keluar

W22/Mawar: 535-541

Suami informan

mencarikan kebutuhan

informan

W22/Mawar: 546-548

Informan meminta suami

mencarikan kebutuhan

informan

W22/Mawar: 551-553

Informan ingin cepat keluar

dari rumah sakit setelah

melahirkan

W22/Mawar: 555-558

Suami sudah sesuai harapan

informan

W22/Mawar: 561

Informan kangen ketika

tidak bertemu dengan suami

selama 2 hari

W22/Mawar: 563-565

Informan mengajak bayinya

ke rumah orangtua saat

umur bayi 2 bulan

W22/Mawar: 575-576

Page 250: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

392

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

dokter boten hehe ten bidan

Lha nopo?

Ngih maksute tesih eman-eman mbak opo

meneh bayine kan bayi mini anake hehe wong

kecil banget nek mambu angin mambu

ngonteniku nak dereng sak niki padane enten

tontonan rung wani nonton paling nek metu-

metu mung nek balita kalih mboktuo wetan

kalih imunisasi mung ngonteniku

Wedi lara nopo wedi ngeten ngih...

Enggih wedi maksute angin ngoten lah jare nek

bayi ngonteniku nak dereng kebal hehe gek nek

dukun kon ndadah kulo ngebel mriki mungan

mbah dukun kan tesih ndadah terus paling

keletan rong minggu pisan wetune seminggu

pisan

O anu pijet?

Pijet enggih pijet

Ngge adik nopo ngge...

Ngih adik nek kulo malah boten pijet kulo kan

IUD ora wani ket nek jaman biyen rak diwalik-

walik nek boten sak niki boten walik-walik ten

KBne IUD gek diremet-remet wetenge hehe

bablas jarume hehe ngonteniku

Hehe pun anu pun KB berarti?

Langsung IUD ngih langsung IUD mbak kulo

we njaluk steril ra oleh hehe pine umure rung

cukup ngih “anake lagi loro mbak sok ndak

eneng program anyaran engo nek IUD kan iseh

iso diilangi gek ganti opo jenenge”

Berarti pinten sasi niku, bar lair ngih

itungane?

Langsung

Langsung?

Langsung begitu coer pasangai langsung

Wo itungane pas ten rumah sakit?

Enggih pas langsung sisan perawatane kulo

dewe karo bayine lha ngih langsung

persetujuan suami langsung tandatangan

langsung pasang kulo niku riko yo mung ra

mekso rak digrograme koyo niku

Suami boten keberatan niku?

Ngih tanda tangan purun ki hehe

Hehe nopo jangan-jangan malah suami sing

ngongkon niku?

Ngih kulo dewe malahan hehe malah kulo dewe

Informan hanya membawa

bayi untuk imunisasi

W22/Mawar: 580-581

Informan merasa tidak tega

mengajak keluar bayinya

W22/Mawar: 583-589

Informan takut mengajak

keluar karena merasa bayi

belum kebal sebelum 2

bulan

W22/Mawar: 591-592

Informan rutin meminta

tukang pijat bayi untuk

memijat bayinya

W22/Mawar: 591-596

Informan tidak berani

dipijat karena takut KB

IUD yang dipasang hilang

W22/Mawar: 600-604

Informan langsung

melakukan KB setelah

melahirkan

W22/Mawar: 606-610

Informan langsung

memasang KB setelah

melahirkan

W22/Mawar: 615

Informan ingin KB karena

khawatir jika hamil lagi &

merasa kasihan jika

Page 251: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

393

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

khawatir lha nek sing wis-wis ki mesakake

mbak agi umur semene wis eneng meneh kan

mesakake karo le ngrawat kan yo nek jarake

terlalu dekat ki rekoso dewe hehe

Yo istilahe ben fokus ngeten?

Enggih lha ngih nek niku rak jarake mondo anu

rak isih mending iso bantu ngono lho nek

nguwaske sing setaon nde adi kan repot dewe

hehe

Mbak nek riyen pas dereng lair so bayangke

boten sesok bayine koyo piye?

Ngih ngih

Koyo sopo ngeten?

O boten ki pokoke lenang wedok gelem lah sing

penting sehat ngonteniku mungan hehe ora

mbayangke koyo bapakne koyo mbokne sesok

lair weruh dewe sehat ngonteniku mungan hehe

penuwune

Riyen bar nglairke niko sempet dijahit

boten?

Ngih dijahit mung sekedik kok koyone mung

pinten boten enten limo mung sitik

Limo?

Ngih sing riyen malah sepuloh hehe niate obras

hehe ngih nek niki mung sitik mung yo cilik

barang mbak kacek patang ons kalih riyen niki

kan selikur mungan hehe

Sok wedi boten nek tiba-tibamengko ndak

jaitane lepas nopo pripun ngeten?

Ngih wedi kadang nge watuk men wedi riyen

hehe mengko gek brul hehe

Hehe berarti sok diampet ngoten?

Enggih ngih ngampet

O

Ngampet hehe

Tapi anu boten dikek’i obet ngoten boten?

Boten, boten ngih mung obat sekalian ten riko

diminum sehari 3 kali sehari nek biasane 3 kali

selama perawatan ten anu rumah sakite nek sak

bare ngih boten

Sok tekon boten niki pengaruh ngon ASI

nopo nopo ngeten?

Ngih lumrahe kan nek koyo wong bar

melahirkan ngih riko pun dong dewe boten

boten takon malahan nek pas bar riko prikso

ten njobo mah takon “kulo nyusui lho” hehe

merawat anak yang lahirnya

berdekatan

W22/Mawar: 626-630

Informan merasa repot jika

memiliki anak yang

berjarak usia dekat

W22/Mawar: 632-635

Informan tidak

membayangkan bayinya

saat masih hamil karena

menerima keadaan bayi asal

sehat

W22/Mawar: 640-644

Informan takut jahitan

persalinan lepas

W22/Mawar: 656-657

Informan menahan ketika

batuk karena takut jahitan

lepas

W22/Mawar: 659

Informan selalu

memberitahu kondisi saat

periksa ke dokter

W22/Mawar: 669-673

Page 252: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

394

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

nanti kan kek’i aman menyusui

Bar nglairke badane ngih boten gede? hehe

Boten malah cilik mbak, boten biasa nek kulo ki

3 hari langsung njrantal tekan nang ndi nang

ndi ra nde roso piye-piye koyo wong koyo wong

rung bar lairan niko biasa

Berarti ora koyo nggo stagen nopo nopo?

Kulo ki yo nganggo mbak korset

Korset?

Ngih

Lha nopo?

Turene hehe “anu ndak wetengmu mekar

mbedah sesok dadi opo” ngonteniku mung

nggo korset mbak tetepo nek le anu sabukan

boten mung korsetan niku wau

Tiyang sepuh le ngandani?

Enggih ngih

Tapi nek mbak Mawar kiyambak sok anu

sok wedi boten nek wetenge mbedah nopo...

Enggih ngih wedi mbak angger pokoke yo neng

pasar kan ndak angkat-angkat tetep ngangge

kulo tetep ngangge terus sek mriki nek

ngangkat kan koyone ra kuat nek ra nganggo

sabukan siset ngoteniku ki koyo kurang

kekuatane hoyo sabukan niku wau

Hehe lha lepas jaitan niku brapa hari mbak?

Boten dilepas niku dadi daging ngih boten

lepas niku

Tapi anu ngih tesih wedi ngih nek ngangkat

ngonteniku?

Enggih ngih wedi ngihan

Tapi nek sembuh total ngoteniku?

Ngih pun biasa boten nopo-nopo ngangkat

nopo-nopo neng nak sabukan niku tetep

sabukan

Hehe tetep sabukan padahal pun mari?

Enggih enggih pun mari tetep sabukan sepriki

Nek nopo, nifas niku dangu?

Boten ki boten boten dangu pokoke slama neng

kono 10 hari we rung nganti 10 hari pun boten

enten kulo ki setitik mungan kulo ki ngih ngih

boten nek jaman biyen rak 40 hari paling agi

bersih kulo ki seking riko ten griyo pun boten

enten kok dadi nek bersihe pun ten riko kulo ki

paling banter yo seminggunan mbak mungan

sak bare mung crit-crit biasa niko lho mungan

Informan pulih setelah 3

hari paska melahirkan

W22/Mawar: 675-678

Informan menggunakan

korset setelah melahirkan

W22/Mawar: 680

Informan memakai korset

karena ada yang

mengatakan dapat menjaga

agar perut tidak kendur

W22/Mawar: 684-687

Informan tetap memakai

korset sampai sekarang

untuk kekuatan mengangkat

barang

W22/Mawar: 692-697

Informan merasa tidak apa-

apa mengangkat barang asal

memakai sabuk

W22/Mawar: 705-707

Informan tetap memakai

sabuk sampai sekarang

W22/Mawar: 709

Informan selesai nifas

sebelum 10 hari

W22/Mawar: 711-719

Page 253: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

395

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

boten gek banter darahe

Sok wedi boten kok wes durung wayahe

kok...

Wis entek ngoten? ngih boten tenang mawon

lha koyo ket riyen ngoteniku kulo ki lair sik

riyen ngih ngoten dasare yo mungkin darahe

boten katah darah kotor gek pas lairan yo

boten okeh boten boten keluar katah darahe

Nek anu sak derenge lair niko sok ngeflek

opo niku...

Boten tau boten tau blas ngih yo jar sare yo

kulo bar niku kan kulo KB ra keno batal kulo

sedelet rak kulo ngepil, ngepil sek iso batal

weteng kulo sek mondo cilik waune rak koyo

wong niko wedi kulo nek kista ning gedhi

ngoten bolane ngih kulo iso batal pine KB pil

mbak suntik 9 taon boten batal blas ha ngih

boten batal

Tapi nek pas hamil niko boten nate koyo

nopo keputihan...

Boten mengko gek pendarahan boten boten tau

blas

Anu boten bar lair niko sok nopo, tiba-tiba

dadi sedih nopo nangis dewe nopo...

Boten, boten ki biasa yo remen wis lego wis lair

anake sehat hehe enggih ra eneng perasaan

ngoten-ngoten hehe

Ha niki pun jarang ngih koyo kumpul-

kumpul kalih tonggo-tonggo niku bar nde

anak niku?

O ngih paling nek momong bareng nek sore

mlaku-mlaku nek bar mandi gek dolan-dolan

ngenteniki ngumpul sak konco-konco mung sak

kepetuke momong hehe ngonteniku

Ket umur pinten berarti?

Nek kulo ki mangkat arisan ki agi wingi yo Na?

berarti 4 bulanan mbak sek medal niku mengko

kadang nek tilikan mung boten iso ten wa

maksute mengko ndak nangis nek jagong

kadang titip engko nek sing jagong cepet-cepet

nek ewoh mantu rak cepet nek wong ewoh

sewon po sepasaran rak suwe paling kulo sok

kadang titip kadang wakil anak sik gedhe

ngonteniku mungan hehe

Berarti boten nate ditinggal ngih njagong

nang ndi ditinggal?

Informan tidak khawatir

nifas hanya sebentar karena

pengalaman dulu juga

begitu

W22/Mawar: 722-726

Informan tidak mengalami

flek saat hamil

W22/Mawar: 729

Informan tidak pernah

keputihan dan pendarahan

W22/Mawar: 739-740

Informan merasa senang &

lega anak sudah lahir sehat

W22/Mawar: 743-745

Informan mengajak bayinya

keluar & berkunjung ke

rumah tetangga

W22/Mawar: 749-752

Informan mulai mengikuti

kegiatan di desa tanpa

membawa bayi setelah usia

bayi 4 bulan & sebelumnya

hanya titip atau diwakilkan

anak pertama

W22/Mawar: 754-762

Sebelumnya informan

hanya meninggalkan

Page 254: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

396

765.

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782.

783.

784.

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

792.

793.

794.

795.

796.

797.

798.

799.

800.

801.

802.

803.

804.

805.

806.

807.

808.

809.

810.

Boten boten, tinggal-tinggal mah ning pasar

nek ning pasar rutin mbak hehe nek ning pasar

ra iso diwakilke mbak golek duit hehe ning nek

jagong karo nopo iso wakil cilikan ngonteniko

wakil arisan titip ngonteniku ho.o

Lha nopo kok anu boten nopo, ditinggal

mawon?

Ngih kawatir ndak nangis niku wau hehe

Nangis hehe

Pokoke nek neng pasar le boten tau lowong

neng pasar selalu mangkat lha ngih paling kulo

tinggal isih bobok paling tangi damel susu ping

pindokulo teko paling suwe patang jam niko

wau selama ditinggal hehe

Patang jam men kepikiran ngih?

Enggih ngih kepikiran engko nek awake sehat

men boten nopo-nopo mengko nek pas rewel

buru-buru menko gek nangis gek anu neng

pasar koyo balapan hehe

Hehe balapan

Ha ngih

Tapi nek mulai ten pasar berarti umur...

1 bulan1 bulan?

1 bulan ngih 1 bulan ditinggal hehe Lha ngih ngih lha niki

riiyen telulikur dino mbak sak niki tesih

mending

Lha hehe

Lha ngih

Lha nopo?

Lha ngih niku neng pasar lha ngih pakne tuo

ngih tesih sehat sik momong ngih keneng niku

boten nakal, nakal niki malahan kalih hehe sing

gedhe

Dadi tek’e niku sebulan niku tek’e nopo sok

rewel ngonteniku?

Ngih ngih dereng tego ninggal lah nek isih

eman-eman hehe

Nek sik hehe...

Isik eman-eman ninggal hehe ngelingi le ten

rumah sakit suwe hehe

Tapi nek sak niki ditambah susu niku

berarti...

Ngih susu, maem ngoten-ngonteniku ngih luweh

tenang hehe

Awake dadi lemu niku dadi hehe

bayinya di rumah ketika

bekerja di pasar

W22/Mawar: 765-769

Informan khawatir bayi

menangis jika informan

tinggalkan

W22/Mawar: 772

Informan selalu ke pasar

W22/Mawar: 774-775

Informan khawair jika anak

rewel ketika ditinggal ke

pasar

W22/Mawar: 780-783

Informan meninggalkan

bayinya setelah berusia 1

bulan karena pengalaman

anak pertama 23 hari

W22/Mawar: 780-791

Anak kedua informan lebih

rewel daripada anak

pertama

W22/Mawar: 795-798

Informan tidak tega

meninggalkan bayinya

sebelum 1 bulan

W22/Mawar: 801-802

Informan merasa lebih

tenang setelah bayinya bisa

minum susu formula &

makan

W22/Mawar: 808-809

Page 255: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

397

811.

812.

813.

814.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

824.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

831.

832.

833.

834.

835.

836.

837.

838.

839.

840.

841.

842.

843.

844.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

853.

854.

855.

856.

Enggih lha ngih awake lemu lha dasare

ngeteniki je ket sing riku riyen ngih agi

sementen niki lemu ning nek nggon kandungan

ora iso telung kilo ngoten ra iso rong kilo

patang ons sing gedhe

Tapi kan wing pas sebulan ngih pas terakhir

ketemu niko kan awake tesih cilik banget?

Enggih ngih sak niki wis do pangling angger

weruh hehe “ha kok andang semono” hehe

Seneng mbak awake ngeteniki?

Ngih ngih remen lah sing penting ngih niku

wau sehat perkembangane ki ket saiki

nyenengke ngeten lho mbak hehe lemu

Sok anu boten nopo, sok dikandani carane

mengko ngrawat bayi pripun ngeten?

Seking rumah sakit?

Sinten mawon ngeten?

Enggih enggih

Dokter?

Ngih

Pripun nek dikandani ngoten?

Ngih

Maksute kan kadang-kadang kan aku wis

ngerti kok ndadak dikandani

O ngih nek sing rung ngerti malah kepeneran

matur nuwun didudui diweruhi ngene-ngene

carane nek iki ngene ki malah seneng ngono

lho mbak enggih nek sing wis ngerti mung

diikuti mawon ngih boten niku nek rung ngerti

matur nuwun malahan

Nek kalih tiyang sepuh ngonteniko sok

diseneni nopo pripun...

Lha ngih ngih maksute mengko nek lungo

wengi nek lungo seko lungo ojo langsung

nyedak bayine adus sikik anu wisuh-wisuh sikik

ngonteniku mesti dikandani

Mbak Mawar ngih anu nuruti?

Ngih nurut nurut mbak hehe

Lha nopo?

Lha yo ngih mangkih nek padane rewel gek

awake dewe sing melu susah dewe hehe malah

bukteke niko, kulo kan ten pasar malem kalih

sing gedhe lha kulo dugi riki nuangis kejeng-

kejeng ngih niku wau po pine niko ngoten dadi

pikirane hehe disambi mbak diunjuk

Ngih matur nuwun

Informan senang bayinya

gemuk & sehat

W22/Mawar: 821-823

Informan merasa berterima

kasih karena mendapat

informasi merawat bayi saat

di rumah sakit

Informan selalu menasehati

informan

W22/Mawar: 843-846

Informan menuruti nasehat

orangtua

W22/Mawar: 848

Informan memiliki

pengalaman tidak

menyenangkan saat tidak

mengikuti nasehat orangtua

W22/Mawar: 850-855

Page 256: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

398

857.

858.

859.

860.

861.

862.

863.

864.

865.

866.

867.

868.

869.

870.

871.

872.

873.

874.

875.

876.

877.

878.

879.

880.

881.

882.

883.

884.

885.

886.

887.

888.

889.

890.

891.

892.

893.

894.

895.

896.

897.

898.

899.

900.

901.

902.

Nek riyen sok anu boten sok bengkak-

bengkak sok ngoten boten?

Boten, tawaran tho? boten boten

Boten?

Kaki bengkak muka boten, biasa ngonteniki lha

wong dikiro ora koyo wong bayen lakune yo

biasa entene hehe

Bar kagungan anak sok sempet dandan

boten mbak?

Yoalah boten mbak hehe paling jungkatan

boro-boro anake nangis selak hehe

Nek anu nopo wewi ndak gelak nangis nopo?

Lha ngih gelak nangis adus we ra kosokan hehe

saking nek ditunggu neng njobo hehe selak

nangis hehe buru-buru

Hehe O buru-buru

Ha ngih wis ra resik-resik’o hehe

Padahal pengen resik?

Lha ngih ngih lha niki selak nangis gek

mesakake nek ngopo-ngopo

Tapi nek ngedusi niku ngih tetep anu ngih?

Enggih ngedusi biasa kulo

Harus ngih sehari berapa kali?

2 kali ngih 2 kali

Harus mandi ngoten nopo?

Ngih nek niki mulai pinten ngih? selapan dugi

selapan riyen dereng kulo mandiin tisu basah

Selapan umur pinten?

Dipel, 35 hari enggih niku, niku selama niku

dereng mambu banyu nek ten ngomah nek ten

riko 10 hari langsung 2 kali terus, ten ngomah

kulo wedi kan ndak kademen ngoten wong dilap

nggo tisu basah ro dipel mung ngoteniku mulai

2 bulanan mbak le kulo mulai rutin 2 kali

Lha nopo kok harus rutin?

Ngih men kebersihan men resik mbak lha wong

nek ra yo sumuk tho gek do gatel ngonteniku

hehe

Niku mbak Mawar kiyambak sing anu

inisiatif nopo tek’e dikandani kudu resik

ngono?

Ngih kulo dewe ngih

Berarti boten nganu..

Boten gek diomongi tiyang ngih hehe

Sok anu boten koyo nopo, insomnia susah

tidur bar nde anak niku?

Informan tidak mengalami

bengkak

W22/Mawar: 861-863

Informan tidak sempat

berdandan karena takut

anak menangis

W22/Mawar: 866-867

Informan merasa terburu-

buru saat mandi takut bayi

menangis

W22/Mawar: 869-871

Informan ingin menjaga

kesehatan pribadi namun

merasa kasihan jika bayi

menangis

W22/Mawar: 875-876

Informan takut bayiny

kedinginan jika mandi pakai

air

W22/Mawar: 885-890

Informan rutin memandikan

bayinya agar tidak gatal

W22/Mawar: 892-984

Page 257: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

399

903.

904.

905.

906.

907.

908.

909.

910.

911.

912.

913.

914.

915.

916.

917.

918.

919.

920.

Boten malah nglintek terus nek koyo kulo ki

paling tangi-tangi nek niki nangis ngih pokoke

pules hehe malah kadang terganggu ra iso turu

mergo niki nakal kok hehe nguantuk terus je

mbak hawane lha yo ket ten mriko nek boten

mamakne sinten melih kadang jam rolas bengi

tangi hehe jam loro bengi ngliler niki nganteni

kurang tidur malahan hehe

Tapi ngroso koyo terbebani boten kudu

tangi ngoten?

Boten ngih boten ngih lha wong anake sinten

nek ora awake dewe le rawat hehe sesok genti

le ngrawat awake dewe hehe boten sing penting

anak sehat pun seneng hehe

Kadose niku riyen mbak

O ngih ngih

Matur nuwun ngih mbak

Ngih

Informan sering terbangun

saat malam

W22/Mawar: 906-910

Informan tidak terbebani

W22/Mawar: 913-916

Page 258: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

400

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : Dua (2)

Tanggal Wawancara : 14 Mei 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi pasca melahirkan,

pengasuhan

Wawancara Ke- : 25 (duapuluh lima)

Kode Wawancara : W25

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Mbak niki nambahi sik wingi

Ngih

Riyen pas nifas niko anu boten nopo, kados koyo

keluar darah putih nopo nopo niko?

Em ngih ning mung sedelek kulo ki ten rumah sakit

pun seminggunan pun boten medal kulo

Tapi nekluar darahe pinten dinten niko kelingan

boten?

Le bantere 4 hari mbak

4 hari bar niku mung darah putih?

Ngih mung sekedik ah boten patek niku mung di nek

darah merahe paling selama kulo gangsal mungan

bar niko kulo boten punan

O ngih

Ngih

Tapi sempet wedi boten pas ngonteniku?

Boten pun biasa wong riyen pun tau ngih boten

nopo-nopo wong keadaan kulo ngih sehat ngoten

hehe

O nhoten berarti boten enten khawatir...

Boten

Infeksi nopo, nopo ngeten?

Boten, ngih

Nek anu pas nopo, keluar darah nifas niku njogo

kebersihan boten?

Enggih ngih selalu mandi 2 kali hehe ning ngih kulo

kan selama 3 hari kulo tesih diinfus dioksigen

dadine kulo mung dipel pas niku mungan

Informan mengalmi

nifas selama 1 minggu

W25/Mawar: 5-6

Informan tidak khawatir

saat nifas karena sudah

pernah mengalami

W25/Mawar: 17-19

Informan menjaga

kebersihan saat nifas

W25/Mawar: 26-31

Page 259: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

401

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

ngonteniku ra iso mandi, medal bangsal terus boten

nopo-nopo mandi biasa ten kamar mandi pas niku

ning rak keadaane pun boten banter

Tapi anu boten koyo sok wedi boten nek pas

ngonteniku?

Ngih boten, boten kulo wong yo langsung sehat kulo

nangndi-nangdi dewe hehe ngoten boten enten

perasaan wedi boten

Jaitane lepas...

Boten, boten hehe ten riko kan tesih kontrol gek

takon kalih perawat padane keluhan nopo ngoten

tiap hari kan cek ping bola-bali ngoten hehe

Anu boten, nopo, pas masa pemulihan niku

berarti pinten? seminggunan ngih?

Ten riko?

Ngih

Kulo ki 3 hari medal bangsal bar niku njogo anak

ten ruang bayi niko pun biasa turu ten ngeten niki

hehe ngoten

Anu...

Tesih keadaan minum obat ngihan ten riku ngihan

gek kontrol ten riko pisan

Pun kroso kadon pun pulih ngonteniku pun

bener-bener mari ngoten...

Empun pun sehat wong do gumun “kowe ki nde

anak koyo wong ra nde anak wae hehe lakumu

podho wae” kan enten sing ngekeh enten sing

operasi opo meneh enten sing tesih wedi mlaku lha

kulo ki pun biasa telung dino ki pun mlaku biasa ora

koyo bar bayen hehe

Hehe berarti anu ngih 3 hari

Ngih 3 hari pulih mbak nek selama 3 hari baring

pun boten mlaku nagngndi-nangndi wong pakpung

yo dianu pipis diselang boten lungo seking baringan

riku kulo ten bangsal boten pindah-pindah bar niku

lak dicopot infus copot oksigen gek enten nopo niko

ngih ngih isih pokoke telung dino mbak ora opo

hehe ra mlaku ra ngono hehe

Tapi wedi boten pas niku pas nopo...

Baring?

Ngih baring

Boten lah ha wong sing riyen ngih ngoteniku bar

niku yo sehat pulih seprene boten nopo-nopo hehe

Lha niku diselang tho mbak?

Ngih sing pipise?

Pipise

Informan tidak merasa

takut saat nifas

W25/Mawar: 34-36

Informan tenang saat di

rumah sakit

W25/Mawar: 38-40

Informan pulih setelah 3

hari

W25/Mawar: 53-58

Informan pulih setelah 3

hari

W25/Mawar: 60-66

Informan tidak merasa

takut saat di rumah sakit

karena sudah

berpengalaman

W25/Mawar: 70-71

Page 260: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

402

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Ngih diselang

Boten wedi pripun ngoten? hehe

Boten ki yo biasa mawon yo perasaane kulo awake

yo ra kroso kepiye biasa boten enten kekawatiran

nopo-nopo hehe

Tapi pikirane ten adek terus?

Enggih ten adik urung iso nyusoni selama 3 hari

urung iso ngirim ASI, ASI dereng medal gek angger

ketemu dokter diformula boten niku “mbak nek anu

iso diperes” ning selama telung dino rak dereng

medal kulo dadine ngih dereng mimik selama niku

paling kulo sek medal bangsal nyobo mimiki niku ar

mimiki niku sek lekas saged dimimik-mimike

perkoro rung metu hehe

Hehe berarti dereng metu ngih tetep di anu di...

Tetep enggih dirangsang jal dicepke riku

Niku perintahe dokter nopo...

Enggih perintahe dokter kalih golek sing marakke

men cepet metu ki nopo sayur-sayuran enten pil

katu enten barang bahan sing memicu men cepet

metu aire ASI hehe

Pengen cepet-cepet ngih..

Lha ngih pengen cepet nyusoni

Tapi selama bar lairan niko sok wedi koyo pipis

nopo BAB ngonteniko boten?

Nek BAB niki ndilalah selam 3 hari niki boten kroso

kulo nek pipise selama 3 hari pokoke mungkin agi

limang dinonan mbak kulo agi, pokoke bar lepas

nopo-nopo lagi kroso bare pipise mung ten riku

diselang ngoten hehe

Tapi sok wedi nek pas niku?

Ngih nek BABne ngih mondo wedi kulo hehe lha kan

jaitan wedi ndak niku hehe ngih ngih mondo sededik

wedi nek BABne niku nek pipise biasa

Nek pas wdi niku pripun mbak Mawar, maksute

mungkin BABne berdiri nopo...

Ngih berdiri ngih ngih berdiri wedi mbak niku hehe

ngih wedi riyen

Hehe berapa lama mbak niku?

Ngih selama ten riko ngih dadine 10 hari mbak kulo

sing BAB berdiri ki ewdi ndak mangkih hehe ndodok

ngonteniku

Berarti ten ngomah anu pun biasa?

Pun biasa dugi griyo pun biasa duduk biasa

Berarti pun ten ngomah niko pun boten wedi...

BAB boten pun biasa

Informan tidak merasa

khawatir saat dirawat di

rumah sakit karena tidak

terjadi apa-apa

W25/Mawar: 77-79

Informan tidak dapat

menyusui selama 3 hari

W25/Mawar: 81-85

Informan berusaha agar

ASI keluar

W25/Mawar: 90, 92-95

Informan ingin cepat

menyusui

W25/Mawar: 97

Informan tidak BAB

selama 3 hari

W25/Mawar: 100-104

Informan sedikit takut

saat BAB pasca

melahirkan

W25/Mawar: 106-108

Informan berdiri saat

BAB pasca melahirkan

karena agak takut

W25/Mawar: 111-112

Informan BAB berdiri

selama 10 hari

Page 261: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

403

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Pun biasa

Pokoke selama ten riko le kulo dereng wani ndodok

hehe wedi ni

Hehe lha nopo kok...

Lha ngih wedi kuo jaitan niku lah nek dingge hehe

nggo anu kan narik mangkih gek lepas mikire

ngonteniku mungan hehe

Nek pas ten ngomah pun anu pun yakin bener

nek...

Ngih pun mantun ngih ngih pun mantun suwe-suwe

kan ngih latian tho mbak mengko berdiri mondo

ndodok mondo dododk hehe suwe suwe ndodok

biasa hehe

Ngih

Ngih ngonteniku

Nek masalah nopo, ngubur ari-ari

Ngih

Biasane enten koyo rituale boten?

Ngih nek niku ki bapakne niki kalih mbak dukun je

kulo ngih boten dong wong kulo tesih ten riko dadi

begitu lairan sewengi tho enjing dibeto mantuk

kalih bapakne gek sing mnedem ngih mbak dukun

gek didamelke syarat nopo kulo ngih boten dong

hehe gudangan nopo ming kepripun ulo boten dong

brokohan nek coro mriki hehe brokohan sing

mendem mbah dukun didongani nopo yo kulo ra

dong hehe sing ngeduk ngioh bapakne kulo kan yo

tesih ten rumah sakit

O berarti langsung pasrah mawon ngih?

Langsung pasrah ngih boten dongani dewe ra iso

hehe coro wong riyen dipripunke kulo ra dong dadi

mung ngundang mbah dukun ngonteniku

Lha nopo kok ngundang mbah dukun, nopo kok

boten dikubur dewe?

Ngih lha ngih mung nurut kebiasaane wong riyen

kan ngonteniku ngih ngundang mbah dukun ngoten

hehe

Pun adate riki?

Ngih pun adate sepasaran ngih ngundang mbah

dukun ngeteri mentah mateng ngonteniko nurutke

mung ngonteniku hehe boten dong ngihan

Tapi sok wdi boten nek misal boten ngonteniku

misal pikiran arep mendem dewe...

Mendem dewe, ngih dereng tahue ki mbak mikir-

mikir malah dadi mung nurutke sing pun ngih ngih

ngonteniku hehe

Informan takut

berjongkok saat BAB

W25/Mawar: 122-123

Informan takut jahitan

lepas saat BAB

W25/Mawar: 125-127

Informan mengubur ari-

ari namun tidak tahu

kenapa harus mengubur

ari-ari

W25/Mawar: 139-148

Informan mengikuti adat

W25/Mawar: 155-157

Informan menyerahkan

acara kepada dukun

W25/Mawar: 159-161

Page 262: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

404

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Hehe berarti boten kepikiran nopo?

Ngih semantepe nek dipendem mbah dukun

masalahe hehe riki adate ngoteniku hehe

keyakinane

Nek wing niku pas selapanan nopo selapanan...

Selapanan nopo sepasaran?

Ngih niku dua-duane niku eneten koyo akikahe

boten?

Enten pas sepasaran niko mbeleh wedus ngonteniko

akikohan sisan ngoten

Pinten?

Setunggal ngih wong cewek ngih setunggal

Lha kok akikah nopo mbak?

Ngih nek sisan ngge hehe niki nyarati hehe kekohan

sisan hehe mbangane njing gedhe sisan le masak-

masak lah ngonteniku ngih pun dipersiapi sak

derenge kalih bapakne sok nek wedok belihke sisan

nek cowok kan kalih nek cowok mengkih ndadak

antan-antan wong weduse kudu loro ngoten hehe

gandeng wong wedok siji sisan ngonteniku

Nopo pun adate ngoten nopo ten riki akikahan

ngoten?

Ngih nek sing saged ngih sekalian lairan ngeten niki

gene boten saged ngih sak wantine boten nopo-nopo

boten kudu langsung kalih sepasaran gek mbeleh

ngeten

Tapi nek mbak Mawar anu ngih nek pas

kebetulan saged disisanke mawon

Ngih sekalian ngih sekalian sepasaran dibelihke

sisan

Niku alasane nopo mbak nopo tek’e pun adate

mawon dadi ngih melu adata nopo...

Enggih

Enten alasan liyane tek’e printah...

Enggih printah agama ngih pisan ndilalah gek

enten niku wau rejeki hehe sisan ngge akikoh ngoten

hehe wong mbakyune empun gek niki sekalian

ngoten hehe ning nek waune kakung mungkin kirang

persiapan gandeng cewek kan mung setunggal

sekalian ngoten

Wedi boten nek misal boten akikah enten

mungkin wedi nopo...

Ngih boten wong padane dereng saged sak niki ki

kan kapan saged njing sagedte lah hehe wong mbak

ayune dereng suwe sing ndamelke niko cewek hehe

O ngih?

Informan akikah saat

sepasaran

W25/Mawar: 175-176

Informan melakukan

akikah karean merasa

mampu melakukan

akikah

W25/Mawar: 189-192

Informan melakukan

akikah karena perintah

agama & memiliki rejeki

W25/Mawar: 201-206

Page 263: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

405

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

Ngih

Bote tek’e...

Boten ngih ngih

Boten wedi mengkih keno anake nopo...

Boten, boten ngihan hehe

Seneng boten mbak liat perkembangane anak?

Remen ngihan mbak hehe wong cepet gedhe boten

anu pokoke kebal ngono mbak dek’e ki nek kancane

do pilek do watuk niki alhamdulilah ket pertama

dereng pernah mung biyen niku iritasi keluhane

mung kulit iritasi kalih gatel-gatel nek panas watuk

ki alhamdulillah ket tekan sakniki ki boten pernah

ngoten lho padahal konco-koncone do enten sing

watuk enten sing pilek nek niki kan podho karo kulo

sambi-sambi tho anak niki ki lha kerep le lungo

perhatiane kurang ngoten lho hehe alhamdulillah

ngih sehat kalih mbahe meneng kalih bapakne

meneng hehe

Nek sak niki pun saged nopo mbak?

Niki mengkurep enggih mengkurep

Sok wedi boten nek ngonteniku?

Ngih boten hehe wingi kae panas ki mbak maune ki

kulo dadahke ten mbah Parjo tho “mbak iki ki

kecetit paling mengkurep gek ra langsung

keconangan gek ora eneng sing mindah tangane”

kan sing panas mung bagian sirah riki awak

medhun ki boten panas dadi mung riki thok nggon

gulu hehe ngonteniku

Pas anu niku pas panas ngonteniku mbak

Mawar pripun?

Ngih khawatir ngihan ngopo gek ngono-ngono kan

turene pusere ken nyimpen potelane puser gek ngih

kulo simpen gek omonge nek panas keneng nggo

tombo ngih kulo komke gek nggo wedak sak awak

ngonteniku gek disimpen melih nek pun ngoteniku

wong mbake niki riyen ngih ngoten ngih manjur

ngihan mari niki yo mari hehe nambani

Tapi bar niku bar di anu ngoten pusere langsung

mari nopo tesih panas ngonteniku?

Ngih ngih mboko sekedik mbak ngih kulo wedakke

bola-bali ngih kalih kulo pijetke dadi ki bareng-

bareng mbuh asale seko pijet seko pusere dadi loro-

lorone mandi hehe ngih bar kulo pijet ngih kene

langsung mari boten panas biasa

Langsung mari ngeten...

Ngih ngih lha ngih dadi mbuh seko puser mbuh seko

Informan senang melihat

perkembangan bayi &

bersyukur tidak pernah

sakit

W25/Mawar: 209-230

Informan khawatir saat

bayisakit panas

W25/Mawar: 243-249

Page 264: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

406

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

mergo le pijet dadi bareng-bareng mungan

ngonteniku hehe

Nek misal sakit ngoteniku nek mbak Mawar

luwih percoyo langsung ten dokter nopo di anu

ten alternatif riyen?

Kulo ki kadang nek bocah kadang okeh le polah po

mergo keselen po koyo kan momong mengko bali po

le momong anu kulo pijetke riyen bar pijet gene

persiaoan mengko nek pijet ra mari ten dokter kulo

ngoteniku ngih hehe wong anu dek niko iritasi yo

ten bidan riyen ten apotek riyen ndilalah jodone ten

Getas dadi Getas mari ten Getas bar niku salepe

tesih gek kulo nek padane abang melih ming kulo

golek obat ning apotek mung ngonteniku hehe

Dadi tidak harus ten dokter ngoten?

Ngih paling kari delok sakite mbak mengko nek

sakite ki o pilek yo langsung ten dokter nek sakite

panas mengko didadahke sikik mung ngonteniku

hehe engko nek rewel ngomonge disuwukke wis

poke kabeh dinggo mbak dadi kabeh dipercoyo hehe

yo dokter yo wongtuo yo dukun hehe ngonteniku

Dikiro-kiro riyen

Ngih delok-delok bocahe hehe cocoke

Nek pas iritasi niko biasane pripun mbak?

Ngih nganu kulo salepi, salepi ngih

Dadi nganu masalah nopo, luwih njogo

kebersihan nopo pripun ngeten?

Ngih enggih nek mandi kan niku kudu di po niki lho

kudu silap anget-anget waune gek dereng anu mung

kulo lap banyu anget gek salep seking bidan riko

gek niku boten enten sudane gek kulo beto ten doter

Getas ngonteniku dadi salepe luwih bedo mandi

sing riko dadi kulo terus sepriko hehe

Nek mbak Mawar nek pas anu nek pas adek

ngoten biasane nopo maksute njogo maem

nopo...

Ngih maksute sakit niki?

Ngih

Enggih memicu gatel-gatel podho karo kan luka

mangkih nyirik ono iwak ono endhok ono godhong

telo ngoteniku boten maem riyen sementara

ngonteniku nek pun mari ngeteniki kulo yo biasa

melih hehe nek waune pas parah-parahe kulo jan

nek arek maem wedi “kowe ojo maem iki ndak gatel

meneh mesakake anake” ngoten kulo yo nurut hehe

Disanjangi sinten?

Informan lebih menjaga

kebersihan saat bayi

sakit

W25/Mawar: 286-291

Informan menjaga

makanan saat bayi sakit

gatal

W25/Mawar: 297-303

Page 265: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

407

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Ngih disanjangi ngih simbok ngih bojone hehe

nderek mesakake anake ndak gatel enenh

ngonteniku

O dadi nek nggo jogo kesehatan ngih boten

Cuma bayi thok ngih sing anu?

Ngih wong kadang kan isih nyusoni tho mbak paling

mamakne mangan opo niki ndak gatel ngonteniku

nek pun kecuali pun boten nyusoni kan bebas

mamakne maem nopo mawon hehe

Nek selain ngonteniku sok anu boten ngge njogo

adek ngih njemur nopo..

Ngih jemur ngih jemurane kan le penting ojo sing

ngon empring, empring kan gatel ngoten kulo ten

ngen kawat nopo ngen tali hanger payung ngeten

jemurane

Jemur adek ngoten

O jemur adek tho ngotene, enggih riyen dek seking

rumah sakit kan dereng anu banget tho mbak bobote

dereng niku berat badane boten mundhak gek

mondok kuning sekedik angger niko kulo pepe

paling sepuluh menit seprapat jam mung ngoten

dadi nek panas

Ngantos jam pinten biasanya?

Paling jam pitu teka pitu seprapat padane setengah

wolu ngih jam songo kurang sprapat

Niku pancen dikongkon doktere?

Ngih perintahe doktere “mbak sesuk karo pepenen

tekan ngombah kabeh tok bukak gek deleh ngarepan

po tok pangku po tok deleh nggon mejo ngonteniku

gek niki kan deleh ayunan gek kulo bukak sedanten

ngih kulo jemur

Dangu boten nek pas njemur ngonteniku

maksute berapa hari ngeten?

Berapa kali? ngih ndilalah akire niko rak musime

hujan terus tho mbak musim udan mung ping pinten

ngoten boten nganu boten kerep gek kulo dampingi

banyu anget gek kulo deleh botol po ping piro kulo

tutup muncal tutupe ngrujuk seprene boten kulo

hehe kulo bar sepasaran kulo ngrujuk rai untunge

pun adem dadine ngapyuk ten rai ngoteniku ki

waune gek spriki pun boten melih pisan mungan le

ngapi banyu samping

Pripun mbak nek ngonteniku?

Yo panik no lha wong abang kabeh gek nangis kaget

ngoten lho pas tilem kan pun mondok adem gek kulo

pindah podho karo ke malah botole tutupe muncrat

Ibu & suami

mengingatkan informan

untuk menjaga makanan

saat bayi sakit

W25/Mawar:305-306

Informan menyusui

sehingga khawatir jika

berpengaruh pada bayi

W25/Mawar: 310-313

Informan menjemur bayi

W25/Mawar: 321-326

Informan menjemur bayi

krena perintah dokter

W25/Mawar: 331-335

Informan khawatir saat

Page 266: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

408

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

hehe ngeprohi raine dadi abang kabeh untunge pun

oten anu boten panas banget dadine ra hehe

Oalah berapa hari mbak pas niku...

Pas pinten?

Umur pinten ngatos niku?

Le njemur?

Sebulan onten?

Le njemur niko kulo wingi, ngih ketoke dugi rong

sasi mbak wong wingi ning rak boten ben dino rak

boten panas banget kan niko wingi okeh jawahe

dadine nek pas panase apik ngih dijemur nek boten

ngih ten griyo di ampingi banyu anget niku

Nek nganu banyu anget niku brap, e umur

pinten niku?

E mung ping pisan ngih kulo niko ki sekitar anu

mbak bar sepasaran sebulan koyone jane pun

sebulan

Le anu niku le panik niku?

Le muncrat niku kulo wedi kulo niku le arek ngrujuk

le arek nambani malah gawe hehe

Nek misal niku dadi gelem ra gelem harus

mandikan anak 2 kali sehari ngih?

Ngih ngih ngih

Niku tek’e pancen biasane anak-anak 2 kali

sehari...

Ngih

Nopo teke’e alasan liyo nopo?

Ngih ngih kebersihan mbak lha wong sekali mandi

sekali ngih boten pules le bobok dadi ki sumuk

bgten hawane bengi nek mung esok tok

Nek ngge jogo kesehatan anak niku biasane anu

boten, nopo koyo misal njogo contone nopo selain

njogo panganan?

Ngih mandi niki diminyai nek anu bengi koyo adem

ngih kulo gedong ngoteniku nek pipis ngih langsung

kulo genteni nek riyen tesih alit kulo langsung

diminyai men bekase men ra anyep ndak masuk

angin ngonteniku hehe ngonteniku gek le bobok ten

njero terus le kulo met mbetho medal dereng suwe

wedi ndak angin-angin ngoten lho nek sak niki pun

mondok gedhe biasa nek momong ngih tilem ten

mriki ngonteniku

Dibeto ten njobo maksute?

Ngih maksute kan ten kamar nek bengi gek nek

awan ngisis ten riki boten nopo-nopo nek sak niki

nek riyen ngih selama 2 bulan boten tau metu kamar

botol air tumpah &

mengenai bayi

W25/Mawar: 348-352

Informan menjemur bayi

selama 2 bulan

W25/Mawar: 358-362

Informan takut saat air

dalam botol mengenai

bayinya

W25/Mawar: 369-370

Informan rutin

memandikan bayi 2 kali

sehari agar agar bayi

pulas saat tidur

W25/Mawar: 378-380

Informan menjaga

kesehatan bayi

W25/Mawar: 384-392

Selama 2 bulan informan

Page 267: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

409

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

tesih eman-eman ndak kanginan ngoten ngih

Oalah

Nek sak niki pun biasa medal-medal

Nek koyo es nopo, nopo ngeten?

Kulo maksute mimike?

Ngih

Boten paling mung anu ndeleh banyu anyep gek ten

mriku mung ngoteniku nek minum ese boten tau

mimik ngih ndak niku wau pilek kulo kan yo gulo

barang nek wedi ndak mung air tawar tho kulo

dukokke pintu gek ngombe mung men anyep boten

boten manis ngoteniku biasa boten nopo-nopo

Air dingin ngeten?

Air dingin tok ning rak maksute boten manis tawar

ngih

Tek’e wedi gulo barang niku?

Ngih ngih

Anu boten sok tekon-tekon boten carane ngasuh

anak sing bener pripun ngeten?

Ngih kulo ki boten mung ten rumah sakit dibetani

koyo buku niko tho mbak gek sok moco niku ngoten

dadi boten nek pas tekon uwong hehe ngeten

Hehe

Bobok meneh

Bobok hehe nguyu

Ditunggoni mbake sedilit hehe

Tapi nek bar duwe anak sok khawatir boten

masalah keuangan?

Ngih yo hehe nek pas rame we rapopo mbak le

dodol nek sepi yo kadang mikir waduh iki nggo tuku

susu ki nggo tuku SUN okeh jagongan ngoteniku

ngih mondhok hehe kulo gawean ora ono ngonteni

hehe

Hehe nek riyen anu pas hamil niko ngoteniku

juga ngih?

Ngih..

Nopo luwih khawatir sak niki?

Luwih khawatir sak niki hehe

Butuhe katah ngoten nopo?

Butuhe katah hehe okeh jagongan mbak nek wong

ndeso sing ngenah hehe jagongan niku ki rek nggo

mangan ra entek seminggu gur sak pisan ra

rampung nik nek umume ngih yo ndilalah ki ono

hehe bolongane hehe

Gek sak niki ditambah anak ngeten?

Iyo tho

tidak berani menidurkan

bayinya di luar kamar

W25/Mawar: 394-397

Informan tidak minum es

karena takut bayi pilek

& takut karena sakit

diabetes

W25/Mawar: 403-408

Informan mendapat

informasi tetantang

pengasuhan dari buku

W25/Mawar: 416-418

Informan khawatir

dengan ekonomi saat

pasar sepi & tidak

bekerja

W25/Mawar: 425-429

Informan khawatir

masalah ekonomi pasca

melahirkan

W25/Mawar: 434, 436-

440

Page 268: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

410

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

Tambah anak malah tambah...

Lha ngih hehe butuhe tambah hehe

Hehe tapi boten kroso terbebani...

Boten ki mbak wong suk nggo masa depane anak

hehe le golek suk rak ngrawat awake dewe genten

ngih niki tho hehe balas budi gek nek gede gentenan

Tapi nek koyo pekerjaan ten rumah niku biasa

boten kroso abot bar nde anak?

Boten, boten mbak biasa kados riyen wong

mbakyune pun gedhe pun iso nyuci pun iso

ngonteniku hehe

Hehenek riyen pas awal-awal nde anak bera hari

nopoberapa bulan sehari tidure berapa jam

mbak?

Yoalah nek waune tho nglilar-nglilir nek niki dereng

enten sesasi tho?

Ngih

Nglilar-nglilir mbak kadang mah kurang banget le

turu angger niki tangi nganteni pipas pipis nek niki

kan sewengi pun boten pipis nek niki sak niki waune

tonga-rangi bola-bali ngak-ngek ngedong ndi

nyalini ngoten hehe kurang tidur nek umur sebulan

niko tonga-tangi mawon nek sak niki koyo wong

gedhe sewengi paling nglilir jam papat bar niku pun

dolanan melih pun ket sore pules ngoten lho

maksute boten tonga-tangi

Berarti pas awal-awal niko ngih abot tenan ngih?

Enggih lha ngih pokoke matane gur arek melek

nganteni deklak-dekluk ngasek ngantuke niku wau

tonga-tangi ngak-ngek nangis mimiki, nganteni,

ngedong, lek-lekan terus hehe ning nek sore kadang

eneng wong jagong bayi kebak niko malah pules

turu niki wong agong bayi mantuk malah tangi hehe

Oalah kadose niku riyen mbak

O ngih

Nuwun ngih mbak

Ngih ngih hehe pokoke gur sak isa-isane ngono

mbak

Lha ngih hehe

Njenengan reko dewe hehe

Ngih hehe

Informan ingin anak

merawat informan saat

tua

W25/Mawar: 446-448

Informan tidak terbebani

pekerjaan rumah karena

dibantu aak pertama

W25/Mawar: 451-453

Informan sering

terbangun saat bayi

kurang 1 bulan

W25/Mawar: 457-458

Informan kurang tidur

saat awal bayi lahir

W25/Mawar:460-468

Informan kurang tidur

saat awal setelah bayi

lahir

W25/Mawar: 470-475

+

Page 269: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

411

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Mawar

Usia : 32 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 6 bulan

Kehamilan Ke- : 2 (dua)

Tanggal Wawancara : 25 Mei 2015

Waktu : 15.

Lokasi Wawancara : Via Telpon

Alamat : -

Tujuan Wawancara : Menggali informasi pengasuhan & dukungan

jelang & pasca melahirkan

Wawancara Ke- : 21 (Duapuluh Satu)

Kode Wawancara : W30

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Pripun ngih?

Ngih niki kulo ajeng nambahi sing wingi mbak

Ngih boten nopo-nopo ngehan telpon

Hehe ngih mbak nek anu wingi niko pas hamil

niko sok koyo anu boten pun kagungan perasaan

nek ajeng lair cewek nopo cowok ngoten boten

mbak?

Wo ngih nek kadok nek muni cowok ning ngih sak

kersane boten nopo-nopo ndilalah cewek

Wo berarti boten enten anu ngih boten enten

feeling nek mengko laire cowok nopo cewek

ngeten ngih?

Ngih USG ki medal anu cewek bule metune cewek

hehe

O ngih tho

Ngih

Berarti boten enten perasaan ngih?

Ngih cewek ngeten perasaane hehe

Wo ngih tho?

Hehe ngih

Nek tiyng ngeten enten sing sok ngomong wah iki

bakalane cowok e laire cowok ngoten boten?

Enten ngihan “anu ki sok anakmu lenang” ndilalah

ngih niku wau cewek

Tapi nek mbak Mawar ngih pun nganu pun

kroso bakalan cewek tho?

Ngih dereng mbak kan dereng maksute ngih boten

percoyo banget lah wong kadang USG cewek lair

Informan tidak

mempermasalahkan jenis

kelamin anak

W30/Mawar: 8-9

Informan memiliki

perasan jenis kelamin

perempuan

W30/Mawar: 18

Informan tidak terlalu

percaya jika akan

Page 270: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

412

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

cowok lha niki cewek ndilalah ngih cewek tenan

O ngih tho? hehe

Ngih hehe

O berarti niku anu pas sing nyanjangi niku anu

pun ngertos posisine nopo, bakal lir cewek

maksute bar di USG ngoten nopo?

Ngih dereng mung kepetuk neng dalan “anakmu

lanang” mung ngoteniku gek sing pun USG niko

kan sing ketok pun anu ket umur cilik dereng ketok 8

bulan ke atas metu cewek ngoten ndilalah cewek

tenen

Wo ngih tho.

Ngih ngih hehe

E mbak nek...

Ya

Dulu niko pas sak derenge lairan niko anu njaluk

ditunggu ngih?

E maksute anu boten oleh lungo ngoten ngeten?

Ngih dijogo-jogo enten nopo-nopo ngeten?

Engih ngih mangsane ndak lair mengko langsung

plencing

Ngeten tho o..

Ngih

Berarti mbak Mawar sing nyuwun?

Ngih maksute perkiraankan saged maju saged

mundur mbak ndilalah niku kan maju rolas dino

mbak dadine ngih niku maksute maju kalih HPLe

rolas dino

O ngih tho

Ngih

Nek anu pas ditunggu niku pripun perasaane

mbak Mawar?

Ngih tenang sewayah-wayah kroso sing langsung

dilencing mangkat pun ngoteniku

O tapi seneng ngih nek di anu di nopo, garwane

nunggu?

Pripun mbak?

Nek garwane nunggu ngih seneng ngih berarti

ngih?

Engih ngih senang hehe

Nek bar anu mbak bar lairan ngoteniku?

Ngih tesih ditunggu selama kulo tesih dereng kulo

sehat waune ditunggu ngih simboke, bojone hehe

Hehe lha raose pripun mbak nek ditunggu

ngoteniko?

Ngih tenang lha nek kongkonan nopo-nopo ndak

melahirkan anak

perempuan

W30/Mawar: 27-29

Ada yang mengatakan

informan akan

melahirkan anak laki-

laki

W30/Mawar: 35-39

Informan minta ditemani

jelang melahirkan

W30/Mawar:48-49

HPL maju

W30/Mawar: 53-56

Informan merasa tenang

saat dijaga jelang

melahirkan

W30/Mawar: 61-62

Informan merasa tenang

Page 271: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

413

75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

mbokene nek bojone pun biasa mawon hehe penak

enggih hehe

Heh o berarti anu ngih jogo-jogo ngih

Ngih

Nek butuh nopo ngeten ngih?

Pripun?

Ngih jogo-jogo nek butuh nopo ngeten?

Putus-putus je mbak boten jelas

O boten anu, nopo, ngih jogo-jogo nek mbak

Mawar butuh nopo ngoten nopo?

Jogo-jogo nek pripun?

Ngih jogo-jogo

Ngih

O, o ngih mbak nek anu pas niku menyusui

Ngih

Niko ki emang karepe mbak Mawar kiyambak

ngih nek pengen menyusui?

O ngih karepe nak ngih kulo ngih jare bocahe

wayahe mimik ngih kulo mimiki hehe

O lha nopo kok pengen menyusui mawon?

Ngih kajenge gek hehe warek cepet gedhe hehe

ngoteniku hehe sehat kan dereng iso ngomong nek

ngelak nopo nopo kan mengko kiro-kiro ngelak ngih

kulo susoni mawon ngoteniku hehe

O ngten

Ngih

Tapi nek mbak Mawar luwih mantep susu

formula nopo ASI?

Pertama ngih ASI setelah 1 bulan ki tak sambung

mbak nek tinggal ten pasar sambung formula

O lha nopo kok ASI?

Lha asline kan nek selak niki lho gek ndadak meres

kulo sambung susu formula mangkih nek pun bali

niku ngih biasa kulo susoni ASI melih nek boten ten

pasar

O boten tek’e ASI nopo ngeten tho?

Boten lha ditinggal ten pasar kan skalane dodol kan

kulo sambung ASI ten griyo ngih ASI melih

O ngeten

Ngih

Ten ngomah berarti ngih mbak Mawar ngih sing

nganu sing nyekel putrane?

Sing enggih engih langsung kulo melih nek seking

ten pasar ten pundi ngoteniku

O ngih pun mbak matur nuwun ngih mbak

Ngih mung ngonteniku mawon?

saat dijaga

W30/Mawar:74-76

Informan memilih

menyusui ASI agar anak

cepat besar

W30/Mawar: 95-98

ASI ekslusif 1 bulan

W30/Mawar: 103-104

Informan memberi susu

formula saat tidak ada di

rumah saja

W30/Mawar: 106-109

Informan langsung

mengambil alih

pengasuhan saat di

rumah

Page 272: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

414

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

Enggih hehe

Nyuwun pangapunten lha wau ki ketelasan pulsa

gek ndadak tumbas sing balesi suwi mbak hehe

Nuwun sewu sing anu niku kulo sing ngrepoti

Enggih ngih boten nopo-nopo

Matur nuwun ngih mbak

Ngih ngih

Assaalmu’alaikum

Wa’alaikumsalam

W30/Mawar: 117-118

Page 273: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

415

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Karya

Usia : 42 tahun

Pendidikan : SD

Hubungan dengan subjek : Suami

Tanggal Wawancara : 5 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah orangtua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan informan,

dukungan sosial, profil

Wawancara Ke- : 6 (enam)

Kode Wawancara : W6

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Pak Karya saiki anu ajeng tanglet mbak

Ngatemi.

Ngih.

Kan sanjange kan hamil tho niki?

Ngih.

Hamil berapa bulan ngih niki hamile?

Neman mbak

6 bulan.

6 bulan.

O nek kesehariane mbak Ngatemi nopo ngih

kegiatan sehari-harine?

Maksute ngih ten peken niku ngih nopo

damelane mbak sehari-hari niku.

O ngih.

Nopo damelane.

Nyambut damel anu ngih ten peken ngih.

Ngih ten peken.

Nek ten dalem ngoten ngih biasane

kegiatane...

Ngih biasa ngih masak ngih nopo pedamelane.

O eneten perubahane riyen sak derenge hamil

terus niki hamil eneten kegiatan berkurang

ngoten?

Biasa, biasa mawon.

Biasa, boten enten perubahan ngih?

Ngih.

Nek pribadine mbak Ngatemi niku pripun

tiyange? Wonge maksute nopo ketok wonge

kado rajin nopo tiyange manutan nopo

Informan kerja di pasar

W6/Karya: 12-13

Aktivitas rumah seperti

biasa

W6/Karya: 20

Page 274: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

416

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75.

pripun?

Ngih biasa mbak hehe ngih nek kalih kulo ngih

mung manut derek nopo-nopo ngoten ning ngih

kulo ngih pun sak sing sak mampune ngoten lho

podo wae nyambut damel upami bantu tiyang

jaler niku nek koyo kulo kan sak mampune

ngertos nek ngoteniku kan hehe nek kulo sak

mampune gene pun ewangi ngih alhamdulillah

ngeten kulo kan ngoteniku masalah maksute ten

wono nopo ten ngih tho mbak hehe ewang-

ewang nek anu ngih mung kulo nek masak ngih

tiyang setri ngoten.

Dadose nek anu nyambut damel ngih mbak

Ngatemi kiyambak?

Ngih lha kinten nopo apike hehe.

Emang keinginane mbak Ngatemi ngoten?

Lha ngih ning mesakke wonge niko, wonge ndak

diobo ngeten-ngeten niki mesakke hehe ning

ngih boten kendhel dados wis plencing mriko

plencing mriki mangkih nek onten ngeten jam

boten kabotan ngoten boten rubah kalih riyen

biasa ngih biasa mawon boten gek mung

glundang-glundung turu gek hehe pas kulo ngih

nopo gaweane niku biasa ngoten nopo gaweane

ngoten biasa.

Niki anu boten tho nopo sok kados ngeluh

boten ngeten mbak Ngatemi,ngeluh kerjaane..

Sakit

Ngih boten kerjaane kok abot ngoten?

Boten niku biasa mawon .

Boten ngeluh..

Pun biasa rekoso dadine niku biasa pun kulino

rekoso benten kalih sik waune gek wis sayah gek

ngoten pun kulino biasane kerjo keras hehe Dadi

pun biasa mawon niku nyatane ngihan ten riki.

Tapi nek dikandan-kandani kalih njenengan

ngoten ngih mbak Ngatemi ngih anu trimo

ngoten?

Ngih ngih derek nopo-nopo ngih manut ngih

kulo.

Boten wedi mengkih niki kan pun hamil radi

ageng ngoten hehe.

Lha riko nek riko riyen niku paling kroso pun ten

peken kok sik riyen niku gek langsung bablas

sing nutuk men simbok morotuo.

o.

Informan orang yang

penurut

Suami membebaskan

informan untuk bekerja

W6/Karya: 31-1

Aktivitas harian

informan tidak berubah

W6/Karya: 48-54

Informan sudah biasa

hidup susah

W6/Karya: 61-64

Informan orang yang

penurut pada suami

W6/Karya: 68-69

Page 275: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

417

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Lha nek dereng wancine langsung hehe tesih

mubeng mawon niko hehe pribane ngonteniki

maksute tesih dangu tho mbak niki kan.

O ngeten.

Tesih dangu ngih biasa.

Berarti dereng enten siap-siap nopo ngeten?

Dereng biasa niku nyatane ten mriko-mriko. Ten

Megiri blonjo mung kiyambak kalih bronjong

babalas ten pundi-pundi hehe Playen niku saben

dinten Wagenan la ajeng pripun.

Hehe emang mbak Ngatemi kiyambak sing

anu ngih kersane.

Ngih ngih plencing mriko plencing.

Biasane nek kalih nek anu nopo kados enten

masalah ngoten biasane sok ngomong kalih

anu, pak Karya?

Ngih nek enten masalah biasa.

Ngomongke sedoyo diomongke...

Masalah nopo mbak sik kulo niku hehe masalah

ajeng pripun masalahe aku.

Hehe tapi terbuka ngih nek ngobrolke nopo

mawon ngeten?

Ngih biasa ngoteniko.

O biasane sok kumpul kalih anu boten nek

mbak Ngatemi, mungkin tonggo nopo kalih

sedulur?

Ngih biasa mbak cok kumpul-kumpul biasa dong

selo hehe.

Dong selo sibuk banget kok ngih.

Sibuk bablas mriko-mriko biasa.

Tapi biasane sok crito boten nek bar kumpul

ten pundi ngoten ketemu sinten ngoten?

Boten niku hehe kulo ngih boten tangleti ngeten-

ngeten.

Jarang ketemu nopo pripun?

Kalih sintene?

Mbak Ngatemi ngeten?

Sik sintene?

Ngih pak Karya ngeten jarang kumpul kalih

mbak Ngatemi ngeten nopo kok hehe...

Lha ketemu saben dino boten ketemu nek pas

kesah ngeteniki hehe.

O tek’e sibuk ngeten.

Lha ngih.

Dadose anu sok ngobrol-ngobrol ngeten?

Wae boten sempat mbak lha kulo mung

Informan tidak

mengurangi aktivitas

karena masih lama

melahirkan

W6/Karya: 76-78

Informan sering

kumpul dengan

tetangga

W6/Karya: 102-103

Sikap percaya suami

terhadap informan

W6/Karya: 108-109

Informan jarang

bertemu dengan suami

W6/Karya: 116-117

Page 276: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

418

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

plencang-plencing gek riko mriko hehe.

Hehe.

Kabeh do ra omah dadi mung plencing ngaten

dadi boten gek dong ngeteniki gek ngobrol lha

engko dong kulo nang ngomah wong wedok

plencing kadang wong wdok ten ngomah kulo

plencing lha kan ra mesti hehe sok wengi we sok

kulo ten ngendi boten.

Ngih hehe tapi niki mbak Ngatemi hamil pak

Karya pripun niki?

Maksute?

Raose pripun remen nopo pripun ngeten?

Ngih remen mbak wong hehe tambah ngih lha

ngih remen lha ajeng pripun disyukuri hehe lha

ajeng pripun.

Tapi pingine tambah boten?

We ngapunten nek niku mbak hehe.

Nek pak Karya kiyambak je pripun?

Ngih kalih niku insyaallah empun insyaallah

hehe

Ngih, tapi nek mbak Ngatemi pripun, ketoke

seneng nopo boten ngoten?

Ngih remen mbak, remen.

Hamil niki remen ngih.

Ngih lha ajeng pripun, ngih remen

Hehe.

Ha ngih ha ngih remen.

Ngih.

Boten nopo-nopo.

Nek anu mbak Ngatemi anu sok dolan ten

ngene keluargane ngeten? Keluargane tebih

boten sing mriki?

Ngih kilen riku niku ngih Jambewangi,

Jambewangi nek boten enten keperluan ngih

boten niku mbak paling ngih ten morosepuh niku

morosepuh kulo niku simbok wetan.

Kerep mriko boten nek mbak Ngatemi?

Ten pundi?

Ten morosepuhe ngeten?

Morosepuhe riki tiyang sepuhe wetan.

O anu tiyangsepuhe.

Lha ngih saben dinten nek ten wetan niku

mangkih saking Playenan mampir mesti saking

pasar wetan mampir ngih mung jakjik-jakjik.

Jakjik-jakjik hehe.

Hehe boten ngih kerep e mbak biasa mawon.

Jarang ngobrol karena

jarang bertemu saat di

rumah

W6/Karya: 124-129

Suami bahagia karena

informan hamil

W6/Karya: 134-136

Informan sering

berkunjung ke rumah

orangtuanya

W6/Karya: 154-157

Tiap hari informan ke

rumah orangtuanya

W6/Karya: 163-165

Page 277: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

419

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

Ngih o.

Mriko-mriki pripun cukupe ngoten hehe lha ngih

mriko-mriki.

Hehe niki sanjange mbak Ngatemi sakit

diabet?

Ngih.

Pripun niku, nek pak Karya pripun niku

mungkin nopo ngelingke maem obat nopo

pripun?

Nek waune niku diobatke ten Jebukan nopo

mriko ngih ten Jebukan gek disukani obat nopo

niko gek dingge nyuntik nopo ngih kulo boten

dong gek nek telat le tumbas ten apotek kok.

O ngih, mbak Ngatemi kiyambak sing

nyuntik ngih?

Ngih kulo wedi mbak weruh hehe.

Wedi hehe.

Lha ngih hehe jirihan e kulo niku dadi obat ki

tobat nek kulo niku

Hehe.

Tenan yoalah.

Lha nek pas prikso ngoteniku ngih tumut pak

Karya?

Ngih tumut mbak.

Ngeterke boten?

Ngih ngeterke ngih ten.... jirihan kulo mbak

Jirihan hehe.

Lha ngih.

Biasane mbak Ngatemi kiyambak sing anu

sing nopo, sing kon ngeterke ngeten nopo pak

Karya sing anu..

Ngih riko padane ayo mriksake iki terno mriko

kiyambak lajenge ten Playen tinggal wong nek

wingi ten Jebukan.

O ngih, nyidam boten tho mbak Ngatemi pas

hamile niki?

Lha sanjang kalih kulo pun kalih bulan nopo

pinten waune niku biasa mawon.

Boten anu sok pengin nopo ngeten, pengen

mangan nopo...

Walah ngih pingin mangan nopo biasane mbak

nopo hehe

Boten anu hehe

Hehe

Dadi boten nyidam ngten ngih?

Ajeng nopo polahe boten gek aeng-ngaeng gek

Suami tahu bahwa

informan sakit

W6/Karya: 177-180

Suami mengantarkan

informan periksa

W6/Karya: 193

Informan meminta

suami untuk mengantar

periksa

W6/Karya: 199-201

Informan tidak ngidam

W6/Karya: 208-209

Tidak ada pantangan

Page 278: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

420

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

ngeten-ngeten niku mah kulo biasa mawon nopo

entene hehe disedi hehe biasa mawon rumangsa

kulo niku.

Hehe.

Boten kadose no golekno kae, kae buah

rumangsa kulo biasa mawon.

O hehe.

Hehe.

Oalah.

Kahanan ajeng aeng-ngaeng hehe dadi mung

nrimo biasa.

Hehe nek pak Karya sok anu boyten sok

kados ngelus-elus perute kan kadang-kadang

kan sok ngelus-elus perut istri ngoten dijak

ngobrol bayie ngoten?

Boten mbak hehe

Hehe boten ngih.

Boten nate.

Anu sok pados ngomongke besok bayie

kedepane pripun ngeten kalih mbak

Ngatemi?

Nek sak niki niku dereng.

O dereng.

Dereng.

Tapi mbak Ngatemi sok ngobrol ngomongke

niki bayi kandungane pripun ngeten?

Ngih mung dek riko lha niku wingi lho gulo niku

gek diobatke nek masalah ngeten-ngeten niku

boten paling.

Kados khawatir boten mbak Ngatemi? Ketok

nek khawatir ngeten tek’e nopo, diabet nopo

pripun ngeten pas crito-crito?

Boten nate nek niku masalahe mung ayo

mriksake rono gek kulo terke bare mung hehe

Biasa hehe.

Lha ngih biasa boten nate ngeten-ngeten niku

crito ngeten-ngeten boten

Emang anu nopo tertutup ngeten nopo?

Maksute?

Mbak Ngatemi ngih jarang-jarang

ngomongke masalah pribadine ngeten nopo

mbak Ngatemi?

Wa ngopoke nopo mbak kulo jagongan mung

biasa do ngobrol-ngobrol ro anake do

rombongan niku hehe gek mboten ten crenung

gek boten lha ngih boten pas paribasane kulo

makanan

W6/Karya: 213-216

Informan menerima

keadaan

W6/Karya: 223-224

Informan sakit diabetes

W6/Karya: 240-242

Informan meminta

suami untuk mengantar

periksa

W6/Karya: 246-247

Informan tidak

mengeluh masalah

penyakitnya

W6/Karya: 249-250

Informan ikut

mengobrol ketika

semua anggota

keluarga berkumpul

Page 279: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

421

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

ngerti plencing wonge ten ngomah donge kulo

ten ngomah gek plencing ngeteniki kan arang

hariane nutuk sedino gek kumpul ngonteniku

maksute dadose.

Gawean dewe-dewe.

Ngih duwe gawean dewe-dewe dadi koyo sijine

do ten crenuk ngobrol arang ngonteniku,

ngobrol sok plencang-plencing ngih ngarit,

golek dagangan mriko-mriki terus sing wong

wedok ngih mung ngenteniki dadi kabeh niku

angel pas paribasane enten tamu ajeng methuk

sok keluarga ngonteniku boten mesti kepetuk

angel nek boten kangsen ngonteniku angel

kepetuke nopo plencang-plencing pados

ekonomi.

Hehe pados ekonomi, kirang nopo pak? hehe

Walah karepe niko hehe kirang.

Sekedap ngih. nek mbak Ngatemi sok anu

boten ngeluh kebutuhane kurang ngeten

nopo...

Ngih biasa mbak wong kekeluargaan ki wis

kadang-kadang ngih ngeteniki biasa hehe

ngeteniko sing jenenge paribasan wong nyambut

gawe kan boten ajeg ngean ngih biasa,

ngonteniko kan urusan maksute keluarga ngeten-

ngeten boten kok butuh rombongan gek ngeten-

ngeten kan boten.

Ketoke pados kiyambak barang tur...

Lha ngih.

Ngih mungkin cekap sak menten riyen

mengkih nek kirang kulo saget ngih tanglet

melih.

Binjing nopo...

Boten ngertos niki.

Hehe

Dianu riyen.

Ngih lha ngih.

Matur nuwun ngih pak.

W6/Karya: 256-258

Jarang berkumpul

karena bekerja

W6/Karya: 265-274

+

Page 280: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

422

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Mbah Niti

Usia : -

Pendidikan : -

Hubungan dengan subjek : Ibu Mertua

Tanggal Wawancara : 14 Mei 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah

Alamat : Tanjung, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali Informasi kondisi kehamilan, pasca

melahirkan, dukungan sosial, profil

Wawancara Ke- : 24 (Duapuluh empat)

Kode Wawancara : W24

No Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Mbah niki kulo ajeng tanglet masalah mbak

Mawar

Ngih

Nek mbak Mawar dadose putrane nopo mantu

nopo pripun?

Niki? anak mantu

Anak mantu

Ngih

O ngih

Ngih

Sak niki kagungan bayi ngih?

Ngih

Umur pinten mbah?

Sek niki?

Ngih

Gangsal

O gangsal

Ngih gangsal wulan

O gangsal wulan

Ngih gangsal wulan

Tesih sok ten pasar boten nek mbak Mawar niku?

Tesih, tesih ten peken

O ngih

Ngih lha dodol niku

Hehe nek anu pas sak derenge pas hamil niko ngih

tn pasar ngih?

Enggih ten peken terus enggih

Nek bar lairan

Kendel ngih hehe kendel

Hubungan dengan

informan

W24/Niti: 6

Usia bayi informan

sekarang 5 bulan

W24/Niti: 18

Informan berjualan di

pasar pasca melahirkan

W24/Niti: 22

Page 281: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

423

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75.

Hehe kendel

Ha ngih

Tapi anu nek, nek putrane biasane diajak nopo

ditinggal ten ngomah putrane mbak Mawar?

Ten griyo ngih ten griyo

Kalih sinten nek ten ngomah?

Ngih kalih kulo kalih bapakne

Hehe

Hehe jak ten peken ngih mesakake jek ngak ngek ten

peken

Tapi ketok anu boten sok koyo wedi nopo

khawatir boten nek misal putrane ditinggal?

Boten ngih ngih meneng ngihan

Hehe putrane anu kok ngih boten rewel ngih?

Boten niki ngih kengeng ditilar ten peken

O ngih hehe dadose riyen 1 bulanan ngih ditinggal

ten pasar ngih?

Enggih

Tapi anu boten riyen sak bar lairan niko sok

kados kirang turu boten mbak Mawar?

Ngih kirang hehe wong niki ngih nglilar nglilir

ngihan ngihan ngih sok ngak-ngek niku ngih sak niki

pun anu pun jenak tilem nek dalu niki bayeke

Hehe

Enggih

O ngih tapi sokngeluh boten nek wah kurang turu

dadi gampang ngantuknopo...

Anak kulo niki?

Ngih mbak Mawar

Ngih cok cumleng ngih ngoten ngih

Tapi boten anu tho boten ketok koyo boten sok

gampang mangkel ngeten?

Lha anak kulo niki?

Ngih

Boten enggih biasa

Biasa mawon hehe

Enggih

O ngeten riyen anu ngih pas lairan ten rumah

sakit?

Ngih ten rumah sakit

Dangu ten rumah sakit?

Dangu sewelas dino? sewelas dino mbak

O dangu ngih

Ngih dangu

Tapi anu boten sok ketok khawatir boten ten anu

niku ten rumah sakit niku? sanjange anu putrane

Informan meninggalkan

byinya saat pergi ke

pasar

W24/Niti: 34

Bayi informan bersama

suami informan saat

ditinggal ke pasar

W24/Niti: 36

Bayi tidak rewel saat

ditinggal ke pasar

W24/Niti: 42

Informan kurang tidur

saat awal pasca

melahirkan

W24/Niti: 50-52

Informan sering pusing

karena kurang tidur saat

awal punya bayi

W24/Niti: 59

Informan melahirkan di

rumah sakit

W24/Niti: 69

Page 282: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

424

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

ten anu ten UGD ngih?

Enggih

Tapi anu nek mbak Mawar ngih tetep nunggoni

anu putrane?

Bayeke enggih boten mantuk nunggoni ten riko ngih

Sok ngeluh boten pas niku?

Anak kulo niki?

Ngih

Ngih boten ngih hehe pun biasa

O pun biasa

Ngih

Anu boten sok sanjang nek anu nopo, wedi

kenging gulo niku?

Ngih anak kulo niki?

Ngih

Lha duko ngih hehe

Tapi ngertos boten simbah nek anu mbak Mawar

kenging gulo niku?

Kulo? ngertos ngih sok nambakke ngoten ngihan

nyuntikke ngoten ngih

Tapi boten koyo wong susah ngoten ngih mbak

Mawar delokane?

Ngih biasa ngihan hehe

Hehe biasa, tapi sok sanjang boten nek wedi

mengko anake melu kenging gulo nopo pripun?

Boten, boten

Nek riyen anu ngih lairane niku mbak Mawar

ceasar ngih mbah?

Enggih, boten ngih biasa anak kulo niku wo boten

biasa

Biasa

Ngih

Sok anu boten sanjang putrane pun saged nopo

ngeten sok crito boten kalih simbah?

Boten pun ngedep saben dinten gek sing momong

ngih kulo gek kalih bapakne niku pundi sik meneng

Hehe pundi sik meneng

Enggih lha tilar ten peken sedinten ngih

O tapi ketok seneng boten mbak Mawar sak niki

bar kagungan putro niki?

Ngih remen ngih ngih ngih

Nek riyen pas hamil niko ketok seneng nopo

malah sering susah?

Boten pun diantepi kok hehe

Hehe berarti pun pengen kagungan putro ngih?

Ngih ngih

Informan menunggui

bayinya di UGD

W24/Niti: 80

Ibu mertua informan

tahu informan sakit

diabetes

W24/Niti: 94-95

Informan ingin memiliki

anak

W24/Niti: 119

Page 283: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

425

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Sak sanjang ngeten nopo kalih simbah?

Ngih pun ngertos rek hehe

Sok sanjang pengen kagungan putro jaler ngeten

nopo?

Enggih karepe

Karepe nii malah wedok niku pripun mbak

Mawar?

Ngih remen ngih ha ngih hehe

Hehe kok remen nopo mbah?

Nopo?

Kok saged remen nopo?

Seneng ngoten enggih hehe

O tapi anu boten sok takon-takon nek pas ngurus

anak niku pripun boten kalih simbah?

Boten

Boten?

Boten

Nek pas niko pas lairan niko njaluk ditunggoni

nopo malah anu malah boten entuk nunggoni?

Ngih ditenggo ngihan niki

Mbak Mawar nyuwun kiyambak?

Enggih sedanten wonten mriko mbok wetan nek kulo

en griyo tenggo griyo nek mbok wetan nenggo riku

Niku o...

Ngih

Niku karepe mbak Mawar kiyambak?

Enggih

Lha anu boten mbak Mawar sak derenge lairan

niko sok, sok nyuwun donga nopo pripun ngoten

kalih simbah?

Lha ngih ngih enggih enggih

Dongane pripun mbah...

Ngih

Donga nopo mbak Mawar?

Sing dipenuwunke?

Ngih

Nek sak jalare mangkih ampun dangu-dangu ngeten

ngih sing dipenuwun niku, saged anu wilujeng asale

babaran boten onten nopo-nopo ngoten

Tapi anu boten sok kados koyo nyuwun nopo,

minta maaf nek enten salah nopo pripun ngoten

sak derenge lairan niku?

Enggih hehe

Nek anu nek nopo, mbak Mawar sok anu boten

sok koyo nopo, sok njogo kebersihan putrane

mungkin mandiin kiyambak nopo pripun ngedusi

Keluarga menunggui

informan saat

melahirkan

W24/Niti: 141, 143-144

Page 284: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

426

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

kiyambak?

Wo ngih

Ket riyen mbak Mawar kiyambak?

Enggih kiyambak

Nek bar lairan niko langsung didusi ngangge bayu

nopo nopo riyen?

Ngih toyo kalih benteran niku ngih ten riko ngih

Kadose niku riyen mbah hehe pun cekap nuwun

ngih mbah

Ngih

+

Page 285: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

427

LAMPIRAN OBSERVASI MAWAR

Lokasi Observasi : Rumah mertua informan

Alamat : Tanjung, Temuwuh

No. Catatan Observasi

18 Agustus 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14.

Informan memiliki tinggi sekitar 145 cm dan berkulit sawo matang.

Pada peneliti datang, informan sedang tiduran bersama anaknya.

Subyek langsung duduk bersilah dan menyuruh peneliti masuk dan

duduk. Pada saat peneliti ingin merekam hasil wawancara, informan

menolak namun setelah dijelaskan oleh peneliti, informan mengerti

dan mau di wawancarai. Saat akan wawancara, temannya datang lalu

informan meminta agar temannya tidak pergi dan duduk didepannya

bersama anak informan. Saat wawancara berlangsung informan

sesekali melihat kearah temannya. Beberapa kali informan terlihat

membetulkan posisi duduknya dan kadang mengelus perut. Informan

terlihat banyak tertawa dan tersenyum saat wawancara berlangsung.

Setelah wawancara selesai informan menjabat tangan peneliti dan

mengantar ke pintu hingga informan keluar dari pekarangan

rumahnya.

07 September 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11.

Pada saat peneliti datang ke rumah informan, informan sedang

mengobrol dan bercanda dengan ibu mertuanya di ruang tamu.

Informan memperkenalkan ibu mertuanya kepada peneliti kemudian

ibu mertuanya pergi ke teras dengan tetangganya. Saat wawancara.

Informan sering merubah posisi duduknya saat wawancara. Informan

juga sering tertawa saat wawancara. Setelah wawancara selesai peneliti

bercerita kalau kemarin peneliti datang ke rumah informan.

Selanjutnya informan memberikan nomor Hp agar peneliti

menghubunginya terlebih dulu jika ingin bertemu karena informan

jarang di rumah. Peneliti akhirnya berpamitan kepada informan dan

ibu mertuanya yang ada di teras.

17 September 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12.

Saat informan datang ke rumah informan yang ada hanya anaknya

yang sedang menyapu di halaman. kemudian anak informan pergi

mencari informan ke rumah tetangganya. saat informan samapi di

halaman rumah terlihat informan dan anaknya sedang bergandengan

tangan dan berseda gurau. informan bertanya “kok ora sms ndisik tho

mbak?” peneliti menjawab “kulo sampun sms kok mbak tapi dereng

enten balesan niki iseng mawon hehe” kemudian informan ikut tertawa

dan melihat HPnya yang ternyata ada sms dari peneliti. informan

menjelaskan bahwa beliau sedang berkunjung ke rumah tetangga

karena tidak ada kerjaan. saat peneliti mengatakan bahwa anak

informan rajin, informan mengatakan “ket alit pancen rajin niko mbak

anake resikan dadi ngurangi kerjaan hehe nyenengke mbokne hehe”.

Page 286: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

428

13. 14. 15. 16. 17. 18.

saat wawancara berlangsung anak informan membawakan informan

minuman untuk peneliti dan informan mempersilahkan peneliti untuk

minum. setelah wawancara selesai informan meminta peneliti untuk

minum lagi. terlihat anak peneliti meneruskan menyapu dan peneliti

berkomentar bahwa anak informan sangat rajin informan mengiyakan

komentar peneliti. peneliti akhirnya pamit.

28 Oktober 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Saat peneliti datang, informan sedang duduk menonton tv di lantai

ruang tamu dan mempersilahkan peneliti untuk duduk. Saat wawancara

beberapa kali informan merubah posisi duduk dan posisi kakinya. Saat

bercerita sesekali informan sambil tertawa. Saat cerita tentang

pernikahan pertamanya informan mengelus dada. Setelah selesai

wawancara peneliti mengobrol sebentar dengan informan yang

kemudian menceritakan lagi tentang pernikahan pertamanya dan juga

rencana melahirkan. Peneliti akhirnya pamit.

14 Januari 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

Saat peneliti datang anak Mawar langsung mempersilahkan peneliti

masuk kemudian memanggil Mawar. Tidak lama kemudian Mawar

keluar sambil menggendong anak keduanya. Mawar kemudian

bertanya kabar peneliti kemudian bercerita tentang anak keduanya

yang sudah lahir. Saat wawancara akan dimulai anak Mawar

membawakan minuman kepada peneliti kemudian Mawar

mempersilahkan peneliti untuk minum. Saat wawancara dimulai

mertua Mawar duduk di depan Mawar dan memperhatikan Mawar dan

peneliti. Mawar kadang menggendong anak keduanya dan kadang

Mawar juga meletakkan bayinya, namun saat bayi Mawar menangis

maka Mawar langsung menggendongnya kembali. Mawar juga kadang

mengajak bicara bayinya sambil menimang bayinya. Setelah

wawancara selesai Mawar mengajak mengobrol peneliti kemudian

peneliti meminta ijin untuk pulang karena sudah sore.

30 April 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

Saat peneliti datang ke rumah mertua Mawar, Mawar keluar dengan

menggendong anak keduanya (bayinya). Mawar mempersilahkan

masuk dan langsung bercerita tentang bayinya yang agak rewel karena

cuaca panas dan ingin agar diajak jalan-jalan ke luar. Mawar akhirnya

meletakkan anak keduanya di sebelahnya dan mengajak bicara bayinya

dan meminta anak pertamanya untuk ikut menjaga bayi Mawar.

Mawar mempersilahkan untuk memulai wawancara. saat wawancara

berlangsung beberapa kali Mawar menggendong dan meletakkan

bayinya karena rewel, kemudian meminta anak pertamanya untuk

menjaga bayi Mawar dan mengajak keluar. Mawar bertanya kepada

anak keduanya ketika peneliti bertanya tentang nama bayinya. Mawar

juga meminta anak pertamanya untuk memberi mainan, menonton TV

dan memberikan HP kepada bayinya agar tidak rewel. Mawar akhirnya

menggendong bayinya dan menyusui karena bayinya terus rewel.

Beberapa kali peneliti menghentikan wawancara karena Mawar sibuk

Page 287: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

429

16.

17.

18.

19.

20.

dengan bayinya, namun Mawar meminta peneliti untuk meneruskan

saja sambil Mawar menggendong atau menyusui bayinya. Setelah

wawancara selesai, Mawar mengajak mengobrol peneliti. Setelah

beberapa lama mengobrol, saudara Mawar datang, kemudian peneliti

pamit untuk pulang.

14 Mei 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

Setelah peneliti masuk ke rumah mertua Mawar, anak Mawar

menyuguhi peneliti minuman kemudian Mawar meminta peneliti

untuk meminumnya. Saat wawancara dimulai, Mawar duduk sambil

mengipasi bayinya. Ibu mertua Mawar ikut duduk di depan Mawar

saat wawancara berlangsung. Tidak lama kemudian anak kedua

Mawar duduk di samping Mawar. Mawar sempat menyusui anaknya

saat wawancara berlangsung. Setelah menyusui anak Mawar sempat

terbangun sehingga Mawar berusaha menenangkan bayinya agar

tertidur lagi sambil berkata bahwa Mawar sedang wawancara kepada

bayinya. Setelah wawancara selesai, Mawar meminta peneliti

menghabiskan minuman.

Page 288: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

430

KATEGORISASI INFORMAN MAWAR

No Catatan Wawancara Kode

Profil

Informan terlihat banyak tertawa dan tersenyum saat

wawancara berlangsung.

O2/Mawar

Informan memiliki tinggi sekitar 145 cm dan berkulit sawo

matang.

O2/Mawar

Ha sak niki 46 setengah.

Ha sekarang 46,5

W3/mawar: 48

Ngih taon 2000 kan kulo rondo gek sek niki ngih ten pasar

niku...

Ya tahun 2000 kan saya janda terus sampai sekarang di

pasar itu...

W3/Mawar: 426-

427

...nek sak derenge taon 2000 yo sobo pasar ne rak gur

ewang-ewang wongtuo...

...kalau sebelum tahun 2000 ya di pasar tapi hanya bantu-

bantu orangtua...

W3/Mawar: 427-

428

Wo ngih ibu-ibu PKK ngih niku melu terus anune

kiyambak ngih karepe kiyambak

Wo ya ibu-ibu PKK ya itu ikut terus anunya sendiri ya

keinginan sendiri...

W12/ Mawar: 166-

172

Ngih, ngih kalih mbah ning nek bar sekolah ngih kulo melu

momong hehe kalih mbahe.

Ya, ya dengan nenek tapi kalau setelah sekolah ya saya

ikut mengasuh hehe dengan nenek hehe

W7/Mawar: 363-

364

Ngih celak, celak kerep le pethuk ngih hehe kerep le pethuk

karo le mboten hehe gur riko-riki gor cerak hehe.

Ya dekat, dekat sering bertemunya ya hehe sering

bertemunya dengan tidaknya hehe hanya sana-sini hanya

dekat hehe

W7/Mawar:371-

373

Ngih loro-lorone paling luwih-luwih ibu hehe loro-lorone

cerak hehe. Nek bapak rak mboten sok ten wono ra mesti

kepetuk nek simbok ten pasar amor ten omah amor hehe

dadine luwih niku ning ngih kabeh-kabehe gemati podho

mawon mboten kepentuk kerep niko hehe bapake wong

sing ngasuh anake kulo yo ket cilik riko sing momong ket

bayi hehe.

Ya dua-duanya paling lebih-lebih ibu hehe dua-duanya

dekat hehe kalau bapak kan tidak kadang ke hutan

(ladang) tidak pasti bertemu kalau ibu di pasar bersama di

rumah bersama hehe jadinya lebih itu tapi ya semua-

semuanya perhatian sama saja tidak berjumpa sering itu

hehe bayinya orang yang mengasuh anaknya saya ya dari

kecil dia yang mengasuh dari bayi

W7/Mawar: 390-

397

Cerai, cerai kulo niku rondo cerai dadi taon 99 nikah 2000 W15/Mawar 91-97

Page 289: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

431

niku wis janda 2001 nikah lagi 2002 punya anak yang

kedua lagi bojo kedua maksute hehe suami kedua

ngonteniku ngih niku dadi Vina niko lairan 2002 ngih nek

nikah pertama 99 2000 janda 2001 nikah 2002 punya

anak hehe dadi urut

Cerai, cerai saya itu janda cerai jadi tahun 1999 menikah

2000 itu sudah janda 2001 nikah lagi 2002 punya anak

yang kedua lagi suami kedua maksudnya hehe suami kedua

begitu ya itu jadi Vina itu kelahiran 2002 ya kalau menikah

pertama 1999, 2000 janda, 2001 menikah, 2002 punya

anak hehe jadi berurutan

O sik niki kenal kiyambak kenal kiyambak rak sederek kulo

kilen niki yo ten riki gek amoran niku dadine niku ki dudo

kulo ngih rondo hehe Hehe podho dene lha ngih rondo

ketemu dudo.

O yang ini kenal sendiri, kenal sendiri kan saudara saya

barat situ ya di sini terus berdampingan itu jadinya itu

duda saya ya janda hehe sama saja lha ya janda bertemu

duda

W15/Mawar: 138-

141

Sing mulai niki mulai anak kulo sing gedhe SMP mulai,

mulai amor ngeten niki nek riyen kan tesih mriko mriki

rung netep maksute hehe sak niki pun netep.

Yang mulai ini mulai anak saya yang besar SMP mulai

mulai bersama begini kalau dulu kan masih ke sana ke sini

belum menetap maksudnya hehe sekarang sudah menetap

W16/ Mawar: 59-

62

Dereng dereng hamil kulo umur tigang doso ngih pun pas

poso tesih dereng hamil trus mengkih rak sak niki tigo

kalih 2 taon pas posisi boten hamil ngertos niku biasa ning

ngih pun nde anak sing Vina niku riyen sing nyonangi pun

umur tigang doso ki 300 ke atas punan gulane pas niku

hehe.

Belum, belum hamil saya umur 30 ya sudah waktu puasa

masih belum hamil terus nanti kan sekarang 32, 2 tahun

pas posisi tidak hamil tahu itu biasa tapi ya sudah punya

naka yang Vina itu dulu yang ketahuannya sudah 30 itu

300 ke atassudah gulanya waktu itu hehe

W15/Mawar 69-75

Jelang melahirkan

1. Fisik

2. Emosi positif

Ngih waune KB lah lha gek waune kan diabet, diabet ra

oleh suntik ra oleh pil begitu anu ngih,

Ya sebelumnya KB lah lha terus sebelumnya kan diabet,

diabet tidak boleh suntik tidak boleh pil begitu anu ya, isi

ya sudah begitu lah hehe lha orang langsung isi begitu,

tambah disengaja begitu

W3/Mawar: 16-17

Ngih seneng lah hehe remen. Lha anake nambah gek yo siji W3/Mawar: 24-27

Page 290: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

432

pekengen hehe kalih ngono.

Ya senang lah hehe senang. Lha anaknya tambah terus

hanya ada satu ingin hehe dua begitu

Ngih seneng ning rak urung iso dadi hasile urung puas

mbak maksude urung ngerti bobote bayi kui pirang kilo

dari rung ngerti karepe kan ket cilik sik umur semono ki

arep ngebeng diimbuhi susu opo di...

Ya senang tapi kan belum bisa jadi hasilnya belum puas

mbak maksudnya belum tahu berat bayi itu berapa kilo

jadi belum tahu maunya kan dari kecil masih umur segitu

mau ditambah susu apa di....

W3/Mawar: 69-73

Ngih seneng jeneng sehat ngoten hehe. Nek ora obah

malah wedi mbak hehe nek ora obah malah khawatir hehe

nek banyak gerak malah mboten nopo-nopo...

Ya senang namanya sehat begitu hehe kalau tidak bergerak

malah takut mbak hehe kalau tidak bergerak malah

khawatir hehe kalau banyak bergerak malah tidak apa-

apa...

W7/Mawar: 68-71

Ngih ngih rejeki lah disyukuri lha wong sing dho nyuwun

we jarang-jarang sing anu gek kasil ngonten lho maksute

sing pinnten-pinten taon niko boten duwe hehe ngih rejeki

lah ngoten hehe rejeki jing sing akire neruske niku tiyang

sepuh.

Ya ya rejeki lah disyukuri orang yang minta saja jarang-

jarang yang dapat hasil begitu maksudnya yang bertahun-

tahun tidak punya hehe ya rejeki lah begitu hehe rejeki

besok yang akhirnya meneruskan itu orangtua

W15/Mawar 60-65

3. Emosi negatif

...nek ora obah malah wedi mbak hehe nek ora obah malah

khawatir hehe nek banyak gerak malah mboten nopo-nopo

mung gur nek kesayahan niku nak kencenge banget dadi

atos ngoteniku hehe terus lha ngih nek mboten obah malah

wedi kulo hehe ra sehat.

...kalau tidak bergerak malah takut mbak hehe kalau tidak

bergerak malah khawatir hehe kalau banyak bergerak

malah tidak apa-apa hanya kalau kelelahan itu kencang

sekali jadi keras begitu hehe terus lha ya kalau begitu

kalau tidak bergerak malah takut saya hehe tidak sehat

W7/Mawar: 68-74

Ngih nek tiyang diabet ki engko nek lebih besar kuine lak

yo niku tho mbak sing kulo khawatirke nek engko sesar opo

piye, dadine kandungane nek luwih gedhe bayie kan yo

niku....

Kalau orang diabet itu nanti kalau lebih besar itunya kan

ya itu mbak yang saya khawatirkan kalau ceasar atau

bagaimana, jadinya kandungannya kalau lebih besar

bayinya kan ya itu...

W3/Mawar: 485-

488

Page 291: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

433

... wedi kulo nek ngasi gedhe njero nak ceasar wedi kulo

nek gula kan sembuhe rak angel tho nek luka ki lha niku

dilalah temene niku mugo-mugo ora ceasar ngoten awake

hehe...

...takut saya kalau sampai besar di dalam kalau ceasar

takut saya kan sembuhnya kan susah tho kalau luka itu lha

itu kebetulan misalkan itu semoga tidak ceasar begitu diri

sendiri hehe...

W16/ Mawar: 272-

276

4. Perilaku

Ngih anu kulo ngih seren maksute, sakjane nopo pas

nyambut gawe ngoten ngih dielus-elus mungan hehe

dielus-elus hehe ngoteniku.

Ya saya ya istirahat maksudnya, sebenarnya apa waktu

bekerja begitu ya dielus-elus saja hehe dielus-elus hehe

begitu

W7/Mawar: 64-66

Ngih diusahakke obat kabeh macem dadi diabete ngih

diusahakke insulin sing kehamilan ngih tetep minum nopo

umume tiyang hamil lah ngoten bangsane vitamin,

penambah darah.

Ya diusahakan obat semua macam jadi diabetesnya ya

diusakan insulin yang kehamilan ya tetap minum apa

umumnya orang hamil begitu seperti vitamin, penambah

darah

W15/Mawar 83-86

Enggih gula lha masalahe nek riyen dereng gula nek riyen

nopo-nopo mangan ora eneng sirikane ngoten dadi bebas

maem okeh yo maem legi ora eneng pantangan lha niki kan

maem okeh khawatir gedhe maem legi khawatir gulane

tinggi hehe...

Ya gula lha masalahnya dulu sebelum gula (diabetes)

kalau dulu apa-apa makanan tidak ada pantangannya

begitu jadi bebas makan banyak ya makan manis tidak ada

pantangan lha ini kan makan banyak khawatir besar

makan manis khawatir gulanya (diabetesnya) tinggi hehe...

W16/ Mawar: 379-

384

..kon ngurangi lha ra iso ngurangi tetepan hehe. Lha neng

pasar yo sing penting., ngih kulo ki wegah mboten nopo-

nopo..

Disuruh mengurangi lha tetap tidak bisa mengurangi hehe

lha di pasar ya yang penting, ya saya tidak mau tidak

melakukan apa-apa

W3/Mawar: 156-

158

Jarang je mbak lha yah opo hehe. Jarang gek mlaku-mlaku

gek esuk-esuk gek koyo sing ra sobo pasar...

Jarang mbak waktunya kapan hehe jarang kalau berjalan-

jalan pagi-pagi seperti orang yang tidak bekerja di pasar

W3/Mawar: 317-

318

Ngih sempet mbak perawatan susu ngonteniko hehe

Ya sempat mbak perawatan payudara begitu hehe

W22/Mawar: 454-

455

Ngih ngih moco-moco ngih anu njing nek ngo nyusoni men W22/Mawar: 465-

Page 292: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

434

iku ngoten gek langsung ASIne keluar ngoten maksute...

Ya ya membaca ya besok kalau untuk menyusui supaya

begitu terus langsung ASInya keluar begitu maksudnya

467

... bangsane popok pun boten tuku kulo ki mung kari

tumbas bangsane ngeten niki eneng alat gedong, enten alat

mandine niku, nek popok pun blas boten nopo melih sak

niki pun boten ngangge tho mbak gur jarik bangsane

ngeten-ngeteniki kain-kain ngeteniki sing riyen kan ngih

tesih kulo simpen melih hehe mengko gek popo gek nde

anak kulo ngeteniku sing riyen

...seperti popok sudah tidak perlu beli saya hanya tinggal

beli seperti ini ada alat gedong, ada alat mandinya itu,

kalau popok sudah tidak lagi sekarang sudah tidak pakai

mbak hanya selendang seperti ini kain-kain begini yang

dulu kan masih saya simpan lagi hehe nanti tidak apa-apa

kalau punya anak saya begitu yang dulu

W16/Mawar: 633-

640

Ngih mung ten dokter gek mung konco-konco ngih mung

mangkih sing kulo dereng ngerti ngih gek diomongi

ngoteniku hehe. Ngoteniku konco-konco kalih dokter ngih

mung niku konco kalih dokter...

Ya hanya ke dokter terus hanya teman-teman ya hanya

nanti yang saya belum tahu ya dibilangi begitu hehe.

Begitu teman-teman dan ke dokter ya hanya teman dan

dokter...

W7/Mawar: 105-

109

O ngih, lho kadang kan enten bacaan sing nek kandungan

sing hamil kon menjauhi yo ngih niku enten, sok moco-

moco niku...

O ya kadang kan ada bacaan kalau kandungan yang hamil

disuruh menjauhi ya itu ada, suka baca-baca itu...

W7/Mawar: 215-

217

Ngih, ngih mung kalih nek sholat ngoten tho sok kadang

sholat malem ngonteniku doa keselamatan sehat lair sehat

anak sehat hehe kabeh slamet ngoten wau hehe

Ya, ya hanya saat sholat begitu kadang sholat malam

begitu, doa keselamatan sehat lahir sehat, anak sehat hehe

semua selamat begitu tadi hehe

W22/Mawar: 133-

136

Boten, boten pokoke dongae khusus awake dhewe lih

baye’e hehe minta keslamatan ngih ngih hehe

Tidak, tidak pokoknya doanya khusus diri sendiri dan

bayinya hehe minta keselamatan ya ya hehe

W22/Mawar: 143-

145

Engih ngih mangsane ndak lair mengko langsung plencing

Iya ya saatnya kalau kelahirkan nanti langsung pergi

W30/Mawar: 48-49

5. Kognitif

Ngih karepe hehe ning enenge cewek yo ditompo hehe sing

pingin cewek entuk cowok sing pengin cowok entuk cewek

hehe sak le maingi sing penting sehat hehe

Ya inginnya hehe tapi kalau adanya perempuan ya

W16/Mawar: 328-

331

Page 293: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

435

diterima hehe yang ingin perempuan dapat laki-laki yang

ingin laki-laki dapat perempuan hehe terserah yang

memberi yang penting sehat hehe

6. Harapan

Lair sehat mboten wonten nopo-nopo ngonten mawon,

kelairan sing sehat hehe. Lha ngih normal, lair biasa...

Lahir sehat begitu apa-apa begitu saja kelahirannya yang

sehat hehe lha ya normal, lahir biasa...

W3/Mawar: 469-

471

...masalahe kalih diabet niku...

...masalahnya dengan dibetes itu...

W3/Mawar: 473

...nek ngasi gedhe njero nak ceasar wedi kulo nek gula kan

sembuhe rak angel...

...kalau sampai besar di dalam kalau ceasar takut saya

kalau gula kan sembuhnya susah...

W16/Mawar : 273-

274

Pasca Melahirkan

1. Emosi positif

...ngih bersyukur ndilalah pas lairan ki normal nikine ngih

bobote ngih semoten ngih boten nopo-nopo sing penting

metu normal lah boten ceasar karepe kulo...

...ya bersyukur kebetulan waktu melahirkan itu normal

ininya (bayinya) ya beratnya ya segitu ya tidak apa-apa

yang penting keluar normal lah tidak ceasar kemauan

saya...

W16/ Mawar: 385-

388

Ngih seneng alhamdilllah lair sehat tanpa hehe normal

enggih seneng mbak pas krungu nangis conger langsung

lego hehe...

Ya senang Alhamdulillah lahir sehat tanpa hehe normal ya

senang mbak waktu mendengar tangis conger langsung

lega hehe

W16/ Mawar: 770-

772

... ndilalah alhamdulillah enten jaminan niku wau dadi

nulung hehe lha wong biaya rono-rene ngentekke okeh opo

meneh dinggo bayar barang hehe

...kebetulan Alhamdulillah ada jaminan itu tadi jadi

membantu hehe lha orang biaya kesana-sini menghabiskan

banyak apalagi untuk membayar juga hehe

W16/ Mawar: 738-

741

Cewek kabeh boten nopo-nopo hehe cewek kabeh malah

iso masak kabeh sitoke ngumbahi sitoke masak hehe bantu

mamak...

Cewek semua tidak apa-apa hehe cewek semua malah bisa

masak semua yang satu mencuci yang satunya masak hehe

membantu mamak (ibu)...

W16/Mawar:335-

337

...nguantuk terus je mbak hawane lha yo ket ten mriko nek

boten mamakne sinten melih kadang jam rolas bengi tangi

hehe jam loro bengi ngliler niki nganteni kurang tidur

malahan hehe

...ngantuk terus mbak suasananya lha ya dari di sana

W22/Mawar: 906-

910

Page 294: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

436

kalau bukan ibunya siapa lagi kadang jam 12 malam

bangun hehe jam 2 malam terbangun ini sampai kurang

tidur malahan hehe

Boten ngih boten ngih lha wong anake sinten nek ora

awake dewe le rawat hehe sesok genti le ngrawat awake

dewe hehe

Tidak, tidak ya lha orang anaknya sendiri kalau bukan diri

sendiri yang merawat hehe...

W22/Mawar: 913-

914

2. Emosi negatif

Enggih ngih hehe lha wong sewengi ora eneng reaksine

boten mundak dadi sewengi bukak 2 terus akhire laire niku

jam 10 esok niku Sabtu khawatir lah ndilalah pas niku ki

darahe kulo mudhun gulane ngih 100 normal ngih niku

dadine ngih e mungkin pine rung wayahe janine sing arek

laire ngoten hehe nek kelainan nopo-nopo boten

ngawatirke ning wedi kulo nek ngasi gedhe njero nak

ceasar wedi kulo nek gula kan sembuhe rak angel tho nek

luka ki..

Iya ya hehe orang semalam tidak ada reaksinya tidak

bertambah jadi semalam pembukaan 2 terus akhirnya

lahirnya itu jam 10 pagi itu Sabtu khawtair lah kebetulan

waktu itu darah saya (tensi) turun gulanya ya 100 normal

ya itu jadinya ya mungkin karena belum waktunya

janinnya yang mau lahir begitu hehe kalau kelainan apa-

apa begitu mengkhawatirkan tapi takut saya kalau sampai

besar di dalam nanti ceasar takut saya kalau gula kan

sembuhnya kan susah kan kalau luka itu...

W16/ Mawar: 265-

274

Lha ngih kepingine gek weruh gek nyusoni hehe...

Ya inginnya terus melihat terus menyusui...

W16/ Mawar: 830

Enggih ten adik urung iso nyusoni selama 3 hari urung iso

ngirim ASI, ASI dereng medal gek angger ketemu dokter

diformula boten niku “mbak nek anu iso diperes” ning

selama telung dino rak dereng medal kulo dadine ngih

dereng mimik selama niku...

Ya di adik (anak Mawar) belum bisa menyusui selama 3

hari belum bisa mengirim ASI, ASI belum keluar terus tiap

bertemu dokter “diformula tidak itu” “mbak kalau bisa

diperas” tapi selama 3 hari kan belum keluar saya jadinya

ya belum menyusui selama itu...

W25/Mawar: 81-85

Lha ngih wedi kuo jaitan niku lah nek dingge hehe nggo

anu kan narik mangkih gek lepas mikire ngonteniku

mungan hehe

Ya takut saya jahitan itu lah kalau untuk hehe untuk anu

kan tertarik nnti terus lepas berpikir begitu saja hehe

W25/Mawar: 125-

127

Pokoke selama ten riko le kulo dereng wani ndodok hehe

wedi ni

W25/Mawar: 122-

123

Page 295: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

437

Pokoknya selama di sana saya belum berani berjongkok

hehe takut

3. Perilaku

Ngih lha ngih donga ditunggu tiyang sepuh ngeteniko

ngeluh-ngeluh ngonteniko hehe sing genah kalih donga

niku mbak pasrah sing kuoso pertolongan supoyo gampang

sing nglairke hehe

Iya lha ya berdoa ditungu orangtua begitu mengeluh

begitu hehe yang pasti berdoa mbak pasrah Yang Kuasa

pertolongan supaya mudah saat melahirkan hehe

W16/ Mawar: 754-

758

Enggih ngih selalu mandi 2 kali hehe ning ngih kulo kan

selama 3 hari kulo tesih diinfus dioksigen dadine kulo

mung dipel pas niku mungan ngonteniku ra iso mandi,

medal bangsal terus boten nopo-nopo mandi biasa ten

kamar mandi pas niku ning rak keadaane pun boten banter

Iya ya selalu mandi 2 kali hehe tapi ya kan selama 3 hari

saya masih diinfus dioksigen jadinya saya hanya dipel saat

itu saja begitu tidak bisa mandi, keluar bangsal terus tidak

apa-apa mandi biasa di kamar mandi saat itu kan

keadaannya sudah tidak deras

W25/Mawar: 26-31

Ngih, ngih ngih ngangih ning sing penting boten manis lah

dimaem, sayur-sayuran lauk tetep niku ning ngih saplok

niki gatel ki urung maem mis-misan mbak wedi kulo ki anu

“ojo maem sik iwak-iwakan sik, endok sik”...

Yang penting tidak manis lah dimakan, sayuran, lauk tetap

itu tapi sejak ini gatal belum makan makanan amis mbak

takut saya itu anu “jangan makan yang ikan-ikanan dulu,

telur dulu”...

W22/Mawar: 168-

172

Langsung IUD ngih langsung IUD mbak kulo we njaluk

steril ra oleh hehe pine umure rung cukup ngih “anake lagi

loro mbak sok ndak eneng program anyaran engo nek IUD

kan iseh iso diilangi gek ganti opo jenenge”

Langsung IUD ya langsung IUD mbak saya saja meminta

streril tidak boleh hehe karena umur belum cukup ya

“anaknya baru 2 mbak besok kalau ada program baru

nanti kalau IUD kan masih bisa dihilangkan terus ganti

apa namanya”

W22/Mawar: 606-

610

Ngih kulo dewe malahan hehe malah kulo dewe khawatir

lha nek sing wis-wis ki mesakake mbak agi umur semene

wis eneng meneh kan mesakake karo le ngrawat kan yo nek

jarake terlalu dekat ki rekoso dewe hehe

Ya saya sendiri malahan hehe malah saya sendiri khawatir

kalau yang sudah-sudah kasihan mbak baru umur segitu

sudah ada lagi kan kasihan merawatnya ya kalau jaraknya

terlalu dekat susah sendiri hehe

W22/Mawar: 626-

630

4. Kognitif

Page 296: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

438

Ngih cewek ngeten perasaane hehe

Ya perempuan begitu perasaannya hehe

W30/Mawar: 18

Ngih dereng mbak kan dereng maksute ngih boten percoyo

banget lah wong kadang USG cewek lair cowok lha niki

cewek ndilalah ngih cewek tenan

Ya belum mbak kan belum maksutnya ya tidak percaya

sekali lah orang kadang USG perempuan lahir laki-laki

lah ini perempuan kebetulan ya perempuan benar

W30/Mawar: 27-29

Koyo ngene, lha ngih bayangke lah hehe kudu bekti hehe

ngelingi rasane koyo ngene gek dadi mikir pas ngonteniku

kelingan hehe

Seperti ini, lha ya membayangkan lah hehe harus berbakti

hehe ingat rasanya seperti ini terus jadi berpikir waktu

seperti itu ingat hehe

W16/ Mawar: 761-

763

5. Harapan

...niku dilalah temene niku mugo-mugo ora ceasar ngoten

awake hehe...

...itu kebetulan saat itu semoga tidak ceasar begitu sendiri

hehe...

W16/Mawar : 275-

276

Pengasuhan

1. Emosi positif

Ngih ngih remen lah sing penting ngih niku wau sehat

perkembangane ki ket saiki nyenengke ngeten lho mbak

hehe lemu

Ya ya senang lah yang penting ya itu tadi sehat

perkembangannya itu sampai sekarang menyenangkan

begitu mbak hehe gemuk

W22/Mawar: 821-

823

Wo ngih boten hehe boten gur nek nakal kae “ya Alah

ngopo ngasi anu atine nganti pegel le arek gawe meneng”

hehe...

Wa ya tidak hehe tidak hanya kalau nakal itu “ya Allah

kenapa sampai anu hatinya sampai pegal mau membuat

diam” hehe...

W22/Mawar: 442-

444

2. Emosi negatif

Ngih maksute tesih eman-eman mbak opo meneh bayine

kan bayi mini anake hehe wong kecil banget nek mambu

angin mambu ngonteniku nak dereng sak niki padane enten

tontonan rung wani nonton paling nek metu-metu

Ya maksudnya masih eman-eman mbak apalagi bayinya

kan bayi mini anaknya hehe orang kecil sekali kalau bau

angin bau begitu belum sekarang seumpama ada tontonan

(acara hiburan) belum berani melihat paling kalau keluar-

keluar...

W22/Mawar: 583-

588

Enggih hehe kulo we trauma mbak pernah kan do kontrol

mriko kulo kontrole ten bidan mriki lha konco kulo kan pun

mulih tho kontrol mriko gek diomongi nek kuning dadi

W16/ Mawar: 833-

837

Page 297: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

439

nginep melih ten mriko seminggu melih

Iya hehe saya saja trauma mbak pernah kan kontrol ke

sana saya kontrol ke bidan ke sini lha teman saya kan

sudah pulang kontrol di sana terus dibilangi kalau kuning

jadi menginap lagi ke sana seminggu lagi

... kulo niki le ngedusi rung suwe kok mbak tisu basah

waune nek boten pel mungan

...saya ini memandikan belum lama kok mbak tisu basah

tadinya kalau tidak hanya dipel

W16/ Mawar: 846-

848

Dipel, 35 hari enggih niku, niku selama niku dereng

mambu banyu nek ten ngomah nek ten riko 10 hari

langsung 2 kali terus, ten ngomah kulo wedi kan ndak

kademen ngoten wong dilap nggo tisu basah ro dipel mung

ngoteniku mulai 2 bulanan mbak le kulo mulai rutin 2 kali

Dipel 35 hariya itu, itu selama itu belum mencium air

kalau di rumah di sana 10 hari langsung 2 kali terus, di

rumah saya takut kan nanti kedinginan begitu hanya dilap

pakai tisu basah dan dipel hanya begitu muali 2 bulanan

mbak saya mulai rutin 2 kali

W22/Mawar: 885-

890

Enggih ngih kepikiran engko nek awake sehat men boten

nopo-nopo mengko nek pas rewel buru-buru menko gek

nangis gek anu neng pasar koyo balapan hehe

Iya ya kepikiran nanti kalau badannya sehat saja tidak

apa-apa nanti kalau pas rewel terburu-buru nanti kalau

menangis anu di pasar seperti balapan hehe

W22/Mawar: 780-

783

Lha ngih gelak nangis adus we ra kosokan hehe saking nek

ditunggu neng njobo hehe selak nangis hehe buru-buru

Iya keburu menangis mandi saja tidak menggosok badan

hehe nanti kalau ditunggu di luar hehe keburu menangis

hehe buru-buru

W22/Mawar: 869-

871

3. Perilaku

Ngih kajenge gek hehe warek cepet gedhe hehe ngoteniku

hehe sehat kan dereng iso ngomong nek ngelak nopo nopo

kan mengko kiro-kiro ngelak ngih kulo susoni mawon

ngoteniku hehe

Ya supaya segera hehe kenyang cepat besar hehe begitu

hehe sehat kan belum bisa bicara kalau haus apa apa kan

nanti dikira-kira haus ya saya susui saja begitu hehe

W30/Mawar: 95-98

..nangis wae mbak kulo ki koyone po “bocah ki isih ngelih

ora cukup ASI thok” ngoten gek kulo golekke SUN niku

wau dadi meneng gek nek enten pisan ambon niku kulo

kerikke mung ngonteniku mungan yo sitik-sitik lah mbak

ngo latian karo hehe

...menangis saja mbak saya itu sepertinya “apa anak ini

masih lapar tidak cukup ASI saja” begitu terus saya

carikan SUN itu jadinya diam terus jika ada pisang ambon

W22/Mawar: 234-

239

Page 298: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

440

itu saya kerikkan hanya begitu saja ya sedikit-sedikit lah

mbak untuk latihan hehe

Sing enggih engih langsung kulo melih nek seking ten

pasar ten pundi ngoteniku

Yang ya ya langsung saya lagi kalau dari pasar atau

kemana

W30/Mawar: 117-

118

Ngih mandi niki diminyai nek anu bengi koyo adem ngih

kulo gedong ngoteniku nek pipis ngih langsung kulo

genteni nek riyen tesih alit kulo langsung diminyai men

bekase men ra anyep ndak masuk angin ngonteniku hehe

ngonteniku gek le bobok ten njero terus...

Ya mandi itu diberi minyak nanti diminyaki kalau malam

seperti dingin ya saya gedong begitu kalau buang air kecil

ya langsung saya ganti kalau dulu masih kecil saya

langsung beri minyak supaya bekasnya tidak dingin nanti

masuk angin begitu hehe begitu kalau tidur di dalam

terus...

W25/Mawar: 384-

389

Ngih anu ngih kekebalan tubuhe hehe bayine men boten

gampang keno penyakit hehe. Ngih ngih karepe dewe ngih

anjuran dokter kan ngonteniku kudu ora lompat-lompat,

teratur imunisasi nopo wayahe bali ngih bali ngonteniku

hehe

Ya anu ya kekebalan tubuhnya hehe bayinya supaya tidak

mudah terkena penyakit hehe. Ya ya keinginan sendiri ya

anjuran dokter kan begitu harus tidak lompat-lompat,

teratur imunisasi apa waktunya kembali ya kembali begitu

hehe

W22/Mawar: 492-

498

4. Kognitif

...nguantuk terus je mbak hawane lha yo ket ten mriko nek

boten mamakne sinten melih...

...mengantuk terus je mbak hawanya lha ya dari di sana

kalau bukan mamaknya (ibunya) siapa lagi...

W22/Mawar: 906-

908

Boten ngih boten ngih lha wong anake sinten nek ora

awake dewe le rawat hehe sesok genti le ngrawat awake

dewe hehe boten sing penting anak sehat pun seneng hehe

Tidak ya tidak ya orang anaknya siapa kalau tidak kita

sendiri yang merawat besok gantian yang merawat kita

sendiri hehe tidak yang penting anak sehat saja sudah

senang

W22/Mawar: 913-

916

Faktor

1. Konflik dalam pernikahan

Lha ngih ngih hehe nek mboten ndak ra apik hehe blak-

blakan hehe masalah mecahke bareng ngonteniku nggean.

Lha ya ya hehe kalau tidak nanti tidak bagus hehe blak-

blakan hehe masalah dipecahkan bersama begitu juga

W7/Mawar: 412-

419

Ngih ket sak derenge lah mboten enten masalah tekan sek W7/Mawar: 443-

Page 299: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

441

riki hehe.

Ya dari sebelumnya lah tidak ada masalah sampai

sekarang hehe

444

2. Kesehatan

... wedi kulo nek ngasi gedhe njero nak ceasar wedi kulo

nek gula kan sembuhe rak angel tho nek luka ki lha niku

dilalah temene niku mugo-mugo ora ceasar ngoten awake

hehe...

Takut saya kalau sampai besar di dalam kalau ceasar takut

saya kan sembuhnya kan susah tho kalau luka itu lha itu

kebetulan misalkan itu semoga tidak ceasar begitu diri

sendiri hehe

W16/ Mawar: 273-

376

O ngih khawatir mbak lha wong niki niate biru kok mimik

men pun boten purun gek lha di niku didekek ICU niku lair

ten ICU ditambah enten oksigen enten infus enten ngih

sinar biru niku dadi le ngobati bareng-bareng hehe turene

pas niku ki GDSse malah tinggi gula darah sementara ki

bayi kok 300 punjul ngoten dadi kan boten kuat ngih...

O ya khawatir mbak lha orang ini semua biru kok minum

saja sudah tidak mau terus lha itu di itu ditaruh ICU itu

lahir di ICU ditambah ada oksigen ada infus ada ya sinar

biru itu jadi yang mengobati bersama-sama hehe katanya

pas itu GDSnya malah tinggi gula dasar sementara itu

bayi kok 300 lebih begitu jadi kan tidak kuat ya...

W16/ Mawar: 286-

293

3. Perubahan fisik

Turene hehe “anu ndak wetengmu mekar mbedah sesok

dadi opo” ngonteniku mung nggo korset mbak tetepo nek

le anu sabukan boten mung korsetan niku wau

Katanya hehe anu “nanti perutmu membesar besok jadi

apa” begitu hanya pakai korset mbak tetap kalau pakai

sabut tidak hanya korset itu tadi

W22/Mawar: 684-

687

4. Ekonomi

...sukane rung patek okeh, dukane ekonomi sik wong ndeso

ki mbak hehe. Dioyak-oyak tanggalan sing ngenah hehe.

Duwe tanggalan sing ngenah hehe...

...sukanya belum terlalu banyak dukanya ekonomi yang

orang desa itu mbak hehe dikejar-kejar tanggalan (hutang)

yang pasti hehe punya tanggalan (hutang) yang pasti

hehe...

W3/Mawar: 400-

403

Digawe tenang hehe lha ajeng pripun nek kemrungsung

malah hehe stres ndak’an hehe digawe santai mbak hehe

pasrah kalih sing kuoso pokoke pasrah karo sing kuoso

rejeki digoleki hehe

Dibuat tenang hehe lha mau bagaimana kalau terburu-

buru malah hehe stres nantinya hehe dibuat santai mbak

hehe pasrah pada Tuhan pokoknya dengan yang Kuasa

W16/ Mawar: 182-

189

Page 300: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

442

rejeki dicari hehe

Luwih khawatir sak niki hehe. Butuhe katah hehe okeh

jagongan mbak nek wong ndeso sing ngenah hehe

jagongan niku ki rek nggo mangan ra entek seminggu gur

sak pisan ra rampung nik nek umume ngih yo ndilalah ki

ono hehe bolongane hehe

Lebih khawatir sekarang hehe. Kebutuhannya banyak hehe

banyak jagongan ((semacam pesta perayaan)kalau orang

desa yang pasti hehe jagongan itu untuk makan tidak habis

1 minggu hanya sekali tidak selesai tapi kalau umumnya ya

kebetulan ada hehe lubangnya hehe

W25/Mawar: 434-

440

Ngih yo hehe nek pas rame we rapopo mbak le dodol nek

sepi yo kadang mikir waduh iki nggo tuku susu ki nggo

tuku SUN okeh jagongan ngoteniku ngih mondhok hehe

kulo gawean ora ono ngonteni hehe

Ya ya hehe kalau waktu ramai saja tidak apa-apa mbak

jualannya kalau sepi ya kadang berpikir “waduh ini untuk

beli susu untuk beli SUN banyak jagongan (semacam pesta

perayaan)” begitu ya agak hehe saya pekerjaan tidak ada

begitu hehe

W25/Mawar: 425-

429

5. Pekerjaan

Senenge yo seneng nyambut damel neng pasar lah hehe.

Nek pas pasaran hehe. Nek pas pasaran. Lha oleh duit ki

mbak hehe. Iso ngo kebutuhan hehe, ngunduri duwe butuh

sing ngenah niku...

Senangnya ya senang bekerja di pasar lah hehe kalau

waktu pasaran hehe kalau waktu pasaran hehe. Lha dapat

uang itu mbak hehe bisa untuk kebutuhan hehe untuk

punya kebutuhan yang pasti itu...

W3/Mawar: 279-

284

... kon ngurangi lha ra iso ngurangi tetepan hehe. Lha

neng pasar yo sing penting., ngih kulo ki wegah mboten

nopo-nopo...

...disuruh mengurangi lha tetap tidak bisa mengurangi

hehe lha di pasar ya yang penting, ya saya tidak mau tidak

melakukan apa-apa...

W3/Mawar: 156-

158

Ealah mbak penak ra penak nek wis gaweane payu ra payu

nek ra metu gelo hehe

Ealah mbak enak tidak enak kalau sudah kerjaan laku

tidak laku kalau tidak keluar kecewa

W16/ Mawar: 454-

455

... nek ning pasar rutin mbak hehe nek ning pasar ra iso

diwakilke mbak golek duit hehe...

...di pasar rutin mbak hehe kalau pasar tidak bisa

diwakilkan mbak cari uang hehe

W22/Mawar: 766-

767

6. Budaya

... Yo semelang lah mbak hehe. Semelang ndak nek ngene-

ngene nek masalahe krungu dondom-dondom yo ra oleh

W3/Mawar: 377-

380

Page 301: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

443

hehe lha ngih gor nuruti omongan wong riyen hehe...

Ya khawatir lah mbak hehe khawatir nanti kalau begini-

begini kalau masalahnya dengar menjahit ya tidak boleh

hehe lha ya hanya menuruti perkataan orang dulu hehe...

...gek bapakne rek ngorok sungu wedus se kulo penging

ndak ngonteniku ditoke padane aku wong liyo ngonteniku

hehe. Lha tuku lele we kelakon ra betetile mbeteti adi kulo

sing beteti, sing ngoreng rapopo ngih...

kalau bapaknya mau membunuh kambing saya peringatkan

nanti begitu dikeluarkan seumpama saya orang lain begitu

hehe lha beli lele saja mending dibersihkan yang

membersihkan adik saya yang membersihkan yang

menggoreng tidak apa-apa ya

W3/Mawar: 372-

377

Ngih nek niku ki bapakne niki kalih mbak dukun je kulo

ngih boten dong wong kulo tesih ten riko dadi begitu lairan

sewengi tho enjing dibeto mantuk kalih bapakne gek sing

mnedem ngih mbak dukun gek didamelke syarat nopo kulo

ngih boten dong hehe gudangan nopo ming kepripun ulo

boten dong brokohan nek coro mriki hehe brokohan sing

mendem mbah dukun didongani nopo yo kulo ra dong hehe

sing ngeduk ngioh bapakne kulo kan yo tesih ten rumah

sakit

Ya kalau itu bapaknya ini dengan mbah dukun saya ya

tidak mengerti saya masih di sana jadi saat persalinan

semalam paginya dibawa pulang oleh bapaknya terus yang

mengubur ya mbah dukun terus dibutkan syarat apa saya

ya tidak mengerti hehe gudangan apa hanya mbah dukun

atau hanya bagaimana saya tidak mengerti brokohan

kalau di sini hehe brokohan yang mengubur mbah dukun

didoakan apa ya saya tidak mengerti hehe yang mengeruk

ya bapaknya saya kan ya masih di rumah sakit

W25/Mawar: 139-

148

... nek puputane kulo simpen mbak tinggale puser niku.

Turene ki iso nggo tombo nek panas ngonteniku dikom kui

gek nggo wedakan sak mari ngoten hehe

...kalau puputannya (tali pusar) saya simpan mbak

bekasnya pusar itu. Katanya bisa untuk obat kalau panas

begitu direndam terus untuk bedak sampai sembuh begitu

hehe

W22/Mawar: 340-

345

...harus ngih ngikuti nek ora umum dadi omongan kok kae

ra di ngene-ngene hehe. Cara ndeso

...harus ya mengikuti kalau tidak umum jadi bahan

omongan “kok itu tidak begini-begini hehe. Cara desa

W3/Mawar: 351-

353

Ngih enggih hehe urung ngerti artine ning nek urung

ngikuti ki ndak niku hehe engko nek kepiye-piye nek mung

nderek coro biyen mengko ndak eneng kepripun ndak

disalahke hehe dadi urung duwe keyakinan dhewe hehe

W16/ Mawar: 160-

165

Page 302: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

444

isih ngikuti wong riyen.

Ya iya hehe belung tahu artinya tapi kalau belum

mengikuti kalau ada hehe nanti kalau bagaimana-

bagaimana kalau hanya ikut cara dulu nanti kalau ada

sesuatu disalahkan hehe jadi belum punya keyakinan

sendiri hehe masih mengikuti orang dulu

Ngih selametan mung mongmong jenenge niku ki mboh nek

kulo ki dongane yo wong wedok nak ora nggatekke pas

neng ngarep niku ngih pokoke khusus bayi ngonteniku

khusus ngo dongakke bayie

Ya selamatan hanya mongmong memberi nama itu tidak

tahu kalau saya doanya ya perempuan kan tidak

memperhatikan waktu di depan itu ya pokoknya khusus

bayi begitu khusus untuk mendoakan bayinya

W22/Mawar: 94-98

7. Dukungan sosial

Enak kiyambakan hehe sok kiyambakan hehe nek karo

bojone buru-buru nek kerjo gek nek dhewe bebas antriane

ngih. Kecuali nek USG neng adoh po neng Njebukan opo

neng khusus kandungan yo wong loro hehe...

Enak sendiri hehe sering sendirian hehe kalau dengan

suami terburu-buru kerja terus kalau sendiri bebas

antriannya ya. Kecuali kalau USG di tempat jauh atau di

Njebukan apa di khusus kandungan ya berdua hehe...

W3/Mawar: 104-

108

Ngih sing nyekel kulo dewe nek boten bapakne nek

ditinggal ten pasar hehe

Ya yang mengasuh saya sendiri kalau tidak bapaknya

kalau ditinggal ke pasar hehe...

W22/Mawar: 121-

122

Ngih seneng ngih hehe ngawulo anake dewe mosok ra

seneng hehe

Ya senang ya hehe merawat anaknya sendiri masak tidak

senang hehe

W16/ Mawar: 904-

905

Ngih mbahne, mbakyune hehe bantu-bantu nek ora

nunggokne ngih ngumbahke ngoteniku kadang bapakne

ngih sebatih pundi sing niku

Ya neneknya, kakaknya hehe bantu-bantu kalau tidak

menjaga ya mencuci begitu kadang bapaknya ya

sekeluarga mana yang itu

W22/Mawar: 413-

415

Lha ngih hehe untunge eneng sing bantu ewang-ewang...

Lha ya hehe untungnya ada yang membantu...

W16/ Mawar: 875-

876

Ngih bar sepasaran ki tesih lah bar sepasar tesih dugi

selapan tesih ditunggu-tunggu ngihan

Ya setelah sepasaran itu masih setelah sepasar masih

sampai selapan masih dijaga juga

W22/Mawar: 409-

411

Ngih tenang lha nek kongkonan nopo-nopo ndak mbokene

nek bojone pun biasa mawon hehe penak enggih hehe

Ya tenang kalau menyuruh apa-apa ibunya kalau suaminya

W30/Mawar:74-76

Page 303: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

445

sudah biasa saja hehe enak juga hehe

...gek mung konco-konco ngih mung mangkih sing kulo

dereng ngerti ngih gek diomongi ngoteniku hehe....

...terus hanya teman-teman ya hanya nanti saya belum

tahu ya terus dibilangi begitu hehe

W7/Mawar: 105-

107

Ngih remen lah amor iso omong-omong tukar pengalaman

hehe remen.

Ya senang lah bersama bisa mengobrol tukar pengalaman

hehe senang

W7/Mawar: 512-

513

Lha do podho karo nek ditileki perhatian tho hehe

ngonteniku seneng ngoten mungan hehe melu niku ngih

Sama saja kalau dijenguk perhatian hehe begitu senang

begitu saja hehe ikut itu ya

W22/Mawar: 298-

300

8. Hubungan sosial

Ngih celak, celak kerep le pethuk ngih hehe kerep le pethuk

karo le mboten hehe gur riko-riki gor cerak hehe.

Ya dekat, dekat sering bertemu ya hehe sering bertemu

daripada tidak hehe hanya sana sini hanya dekat hehe

W7/Mawar: 371-

373

...informan sedang mengobrol dan bercanda dengan ibu

mertuanya di ruang tamu.

OB/Mawar

Ngih remen lah amor iso omong-omong tukar pengalaman

hehe remen.

Ya senang lah berkumpul bisa berbicara tukar pengalaman

hehe senang

W7/Mawar: 512-

513

... lah nek wong omah yo umume tonggone pun kepripun

hehe arek ninggalke pun kepotangan budi ndak hehe

diroso sing ngenah umume lah ngoten nek waune kan

dereng patek niku ki isih dirono-rene hehe nek sak niki

bebanan niku umume enten tilikan enten arisan dadi nek

lungo suwe-suwe ndak dikiro hehe lepas tanggung jawab

hehe sing genah niku.

...lah kalau orang rumah ya umumnya tetangganya sudah

bagaimana hehe mau meninggalkan sudah berhutang budi

nanti hehe jadi omongan yang pasti umumnya lah begitu

kalau sebelumnya kan belum terlalu itu masih di sana-sini

hehe kalau sekarang bebannya itu umumnya adalah

menjenguk ada arisan jadi kalau pergi lama nanti dikira

hehe lepas tanggungjawab hehe yang pasti itu

W16/ Mawar: 232-

239

Page 304: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

446

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 07 September 2014

Waktu : 14.30-14.56

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : menggali informasi kondisi kehamilan, hubungan

sosial, dukungan, profil

Wawancara Ke- : 8 (delapan)

Kode Wawancara : W8

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Kalih mbak sinten mbak?

Mbak Asri

Mbak Asri, kehamilan berapa bulan mbak

niki?

Delapan.

Delapan bulan. Anak ke?

Tiga.

Anak ketiga, yang pertama?

Yang pertama kelas 4.

Kelas 4, yang kedua?

1 tahun 13 bulan.

13 bulan berarti niki kesundulan?

Ngih hehe.

Emang dianu, direncana pengen niko...

Mboten, karepe rek 2 wae maune ra dinyong, ra

dikiro-kiro.

Ra dikiro-kiro?

Rencanane rak loro malah hehe tambah hehe.

Mboten KB nopo?

Maune ki jarene rak nek suntik anu tho mbak

nganu kui jarene kon nganggo anu sipek, ngoten

le nyaranke bidan ki lho.

IUD ngoteniku?

Kondom.

O ngih.

Kondom malah kui mau kebobolan hehe.

Hehe padahal pun anu ngih manut doktere,

bidan hehe.

Hanya ingin punya 2 anak

W8/Asri: 15-16

Kehamilan yang tidak

direncanakan

W8/Asri: 18

Melakukan KB

W8/Asri: 20-22

Page 305: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

447

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Lha iyo hehe. Ngon buku yo ono tho mbak ha kae

buku KIA kae KB niku.

Tapi mboten nopo-nopo? Kebobolan ngoten?

Maksute?

Ngih maksute dadose waduh kok malah dadi

tambah meneh, nopo malah..?

Hehe yo anu mbak, kaget maune sikik dewe

darahku ngantek 140 hehe ndredek tho mbak

ndredek anake isih cilik, hamil meneh, repot,

isin, eh campur hehe. Campur aduk.

Hehe campur aduk. Lha suami pripun?

Ha nek kebacut, rapiye-piye hehe.

Ora popo ngeten? Hehe tapi niki pripun

ngaruh mboten, maksute ten kesehatan

nopo..?

Yo ngaruh mbak, lha wongtuo lara ra iso hehe

ndilalah bareng anake cilik malah hamil meneh,

kebutuhane soyo gedhe, soyo repot.

Sakit nopo tiyang sepuhe?

Stroke.

Stroke, bapak?

Ngih.

Sampun dangu mbak?

Dereng, sebulanan.

Sebulan? Nembe ngih. Berarti pas hamile pun

gede juga hamile?

Ho.o mbak njuk anakku pas lara nang rumah

sakit, anakku cilik nang rumah sakit ngatek piro

tho, nem dino ro limang dino, sewelas hari terus

wongtuoku nyusul bapake nyusul stroke. Cah

loro nang rumah sakit amor.

Oalah.

Susah yo, anake isih cilik, hamil, morotuo lara

hehe.

Hehe pripun perasaane pas niku?

Susah yo mbak, susah enenge enjohe mung

nangis nek wong wedok hehe.

Hehe tapi kan sanjange nek anu sedih opo

seneng mengkih ngaruh ten janin tho mbak.

He.em jarene bidan iyo ning yo piye mbak nek

perasaan wong kan ra iso diapusi hehe.

Ngih, pengin nangis yo wis nangis.

Hehe ra ki eneng diapusi perasaan, wong wedok

podho wae hehe.

Hehe lha ngih. Niki enten perubahan fisik sing

kroso ketok banget mboten?

Kaget karena hamil lagi,

tensi naik, merasa repot,

malu, dan perasaan

campur aduk

W8/Asri: 35-38

Orangtua dan anak sakit

W8/Asri: 44-46

Mertua dan anak informan

sakit

W8/Asri: 55-59

Orangtua dan anak sakit

W8/Asri: 61-62

Informan hanya menangis

W8/Asri: 64-65

Tahu jika perasaan sedih

mempengaruhi kehamilan

W8/Asri: 68-69

Page 306: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

448

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Yo gampang sayah, gampang sayah , gampang

pegel.

Em gampang pegel, pripun ganggu kegiatan

mboten ngonteniku?

Iyo mbak lha arek nyambut gawe ra iso,

ngumbahi ra iso hehe momong.

Hehe dadi susah momong hehe.

Momong karo hamil repot..

Em lha niki kalih tiyang sepuhe tinggal ten

riki?

Morotuo ho.o.

Morotuo.

Wongtuone bojoku.

Berarti pun dangu tinggal riki?

He.e. Anak siji tho mbak gek ngetutke hehe.

Hehe lho mbak Asri asline pundi?

Jurug.

Jurug, daerah riki ngih?

He.e KUD ngetan.

Em berarti sok bali ten ngomah?

Ha gek mrene iki kemau dijipuk esok mau ngetan

hehe awan bali.

Pancen pingine mbak Asri mriko nopo dianu

wongtuone sing kangen ngoten?

Yo anu mbak, graji tho anakku ki kui lho alergi

debu gek terus nyisih he.e tiap graji dolan hehe

mengko rampung graji bali mulih hehe.

Hehe oalah, sik ageng sik anu, sik alergi?

Sik alit.

Sik alit?

Ngih.

Isih cilik padahal hehe.

Alergine tinggi mbak ning dokter diprikso kon

ati-ati le momong hehe.

Susah ngih mbak rasane?

Susah mbak nek ngene iki. Yo ra dikiro-kiro hehe

lha piye meneh.

Hehe iyo gelem ra gelem kan.

Mesakke trimo nglakoni hehe. Karepe yo wis

direncanakke ning nek menungso injohe ming

rencanakke hehe. Sing kuoso sing.

O gitu. Suka dukane selama hamil niki nopo

mbak?

Hehe.

Akeh senenge opo dukane nek niki?

Yo fifty-fifty hehe.

Keluhan fisik

W8/Asri: 75-76

Aktivitas terhambat

W8/Asri: 79-80

Tinggal dengan mertua

W8/Asri: 87-89

Anak sakit alergi

W8/Asri: 107-108

Merasa sedih jika anak

sakit

W8/Asri: 110-111

Informan menerima

keadaan

W8/Asri:113-115

Page 307: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

449

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Hehe contoe nopo niki senenge?

Senenge yo hehe.

Iyo nambah keturunan ngoten?

Yo hehe karepe yo cukup loro wae hehe.

Hehe tapi yo piye meneh.

Iyo tho disyukuri arep piye yoan.

Iyo yoan, sok iku ra sok mual muntah koyo-

koyo ngono kui ora mbak?

Ora je mbak, sik..

Penak.

He.em sik penak wae dadi ra kroso nek metheng

maune aku mbak, tenanan hamil wis 5 bulan, ra

ngerti.

Lah le ngerti 5 bulan?

He.em

Hehe lho ra nganu po ra ketok lemu po,

biasane kan nek hamil..

Ngemik’i tho mbak sambi disedot ki yo mestine

ra nambah hehe ra nambah bobot, ra nambah

piye, susu upomo gedhe yo diserot terus dadi ra

kroso gedhe hee.

Tapi kan kadang-kadang bayi sok kroso pait

yo ngomonge .

He.e ra iso omong opo-opo rung iso mbak setaun

agek setaun iki.

Hehe iyo, tapi lucu e adike hehe.

Hehe lucu mbak kae.

Lha iki ceewek opo cowok mbak?

Sik endi?

Sik iki, sing lapan bulan?

Rung hehe

Rung di USG po?

He.e rung ngerti.

Tapi nek perikso kui rutin ora?

Rutin yo semenjak kui rutin, semenjak ngerti

hehe maune rung ngerti.

Hehe iyo yo. Priksone nang anu, nang bidan?

Bidan.

Diterke suami?

He.em

Njaluk diterke opo pancen ..?

Yo diterke hehe.

Njaluk?

Bapake dewe sik ayo tak terke ngono.

Malah ini yo, bapake sing .. Hehe seneng

paling yo tambah. Nek pingine cewek po

Kehamilan tidak

diharapkan

W8/Asri: 124

Tidak mengalami keluhan

fisik

W8/Asri: 129

Tidak tahu hamil

W8/Asri: 131-133

Tidak tahu jika hamil

karena menyusui

W8/Asri: 138-141

Rutin periksa bidan

W8/Asri: 155-156

Suami periksa kehamilan

W8/Asri: 164

Page 308: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

450

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

cowok saiki?

Cowok cewek gelem wong wis duwe cowok duwe

cewek hehe opo-opo wis arep sing penting sehat

normal, ra kurang ra luwih hehe.

Iyo amin. Ono iku ra, omonge kan hamil kan

badane luwih lemu, nek mbak Asri groso

ngono ora?

He.e.

Piye rasane nek iku, dadi lemu ngono kui piye

perasaane?

Yo ra piye-piye mbak wong kehamilan pertama

kedua yo lemu-lemu. Ra sido jipuk la jeng

Mumun kui.

Biasa ra ngaruh yo mbak, ora dadi ora ngroso

dadi tambah lemu, dadi tambah elek...

Ora mbak.

Dadi tambah ayu..

Rak, nek ngon kui orak hehe wis pasrah hehe

dandani sesuk nek wis metu hehe

Hehe didandani iyo yo, biasane nek bar metu

kuru dewe ngono?

He.e ngemik’i tho mbak, ngemiki’i biasane sok

tambah cilik.

O gitu tho, rame yo mbak kene.

He.em hehe rame.

Lha iku ibue opo, sing nang ngarep?

Rewang mbak kui.

O berarti sik cilik di anu, di rewangi?

He.e diewangi momong ngono kui, yo gawean, yo

ngono kui.

Lagian nek dewe yo ra kuat juga yo.

He.em wis gede tho le meteng dadi rek gendong-

gendong...

Ra kuat hehe.

Le kuat, kuat nek ditindii ki rasane protes hehe

wis grojal-grojal.

O berarti sok kroso kepiye ngono wetenge?

He.em mbak.

Piye kui rasane, kenceng-kenceng ngono?

He.e kenceng-kenceng, yo nendangi, ngroncal-

roncal hehe.

Hehe piye perasaane pas ngono kui?

Yo seneng hehe wetune sehat kui lho mbak,

berarti sehat, yo karepo pikirane mamakne agek

ngene-ngene yo berarti sehat, ngono kui mbak

aku ki le anu nek obah-obah ngono kui, mengko

Jenis kelamin anak tidak

masalah asal sehat

W8/Asri: 168-170

Tidak ada perubahan citra

diri

W8/Asri: 177-178

Informan tidak terlalu

khawatir berat badan naik

W8/Asri: 184-185

Bahagia kehamilan sehat

W8/Asri: 209-212

Page 309: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

451

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

nek dilit ra obah ngono kae demok ngopo ora

obaha hehe yo ono roso semelang ono roso opo

mbak nek taune obah gek ora ngono kui yo

podho karo arepo ra diharapke kae tapi kan piye

yo, ikatane hehe.

Ikatan batin ibu anak.

Ho.o hehe

Iyo si yo. Nek sing disemelangke opo mbak

selain kui mbak?

Sing disemelangke nek anu kui lho nek arep

melahirkan hehe.

Lha ngopo?

Lha sing wingi kan rung lali rasane larane hehe

wis arep melahirkan maneh.

Hehe larane sing dikhawatike yo?

He.em njuk nek bengi ngen-ngenne po kuat hehe

wingi wis koyo ngono sesuk koyo ngopo hehe.

Kuat lah.

Rung sido e hehe.

Wingi yo wis anu tho wis dijalani kan kuat.

He.e hehe.

Wingi sesar opo normal e mbak?

Normal mbak normal, normal kabeh.

Lha iki pingine?

Normal, normal wae mbak.

Lha ngopo?

Yo luwih penak wae nek normalkan nek operasi

karo normal penak nek normal mbak.

Iyo tho?

Iyo rasane nek melahirkan normal metu dalane

wis kewajibane metu dalan ngono lho, ngoten

nek sesar podho karo dipaksa liwat perut rasane

luwih lara luwih nganu malahan mbak, marine

barang luwih suwe, rep jalan angel kan bedo

lewat dalan normal, lewat dalan normal larane

skalane hehe mau keluar itu metune nek wis ning

njobo yo wis biasa mlaku-mlaku tuk ngendi-endi

wis biasa mbak, wis sehat rasane enting hehe

ning nek operasi yo harus satu minggu berbaring

ki mesti.

O lha kok iso ngeti ngono pengalaman uwong-

uwong?

Pengalamane nek didelok seko uwong-uwong kui

mbak kan nek ngono kui urung pirang jam jatahe

ngemik’i rung ngemik’i biuse nek rung ilang

rung oleh ngemik’i em engko nek sikile durung

Khawatir jika bayi tidak

bergerak dalam perut

W8/Asri: 213-217

Cemas menjelang

melahirkan

W8/Asri: 222-223

Masih terbayang rasa sakit

saat melahirkan dulu

W8/Asri: 225-226

Cemas menjelang

melahirkan

W8/Asri: 228-229

Ingin melahirkan normal

W8/Asri: 237, 239-240

Melahirkan normal lebih

cepat sembuh, berjalan

dan lebih ringan

W8/Asri: 242-252

Melihat pengalaman orang

yang melahirkan ceasar

W8/Asri: 255-257

Melahirkan normal agar

Page 310: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

452

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

injoh ngobahke rung iso tho mbak tondone biuse

rung ilang, bedo karo melahirkan normal bayi

langsung ngemik langsung hehe karo ibue

langsung iso ngambung iso hehe .

Roso larane ki terobati.

He.em terobati karo kuine tho bocahe hehe

weruh bocahe kan wis ilang sipik larane hehe.

Iyo yo hehe. Lha iki pingin cepet-cepet lair

opo pengin dinikmati sikik iki mbak hamile?

Pingin cepet-cepet lair hehe.

Hehe lha ngopo?

Karuan le momong ning jobo hehe.

Hehe iyo yo. Pengen cepet liat bayine ngono

po?

Yo le nganu kan luwih penak mbak wis nek ning

njobo hehe ning njero hehe.

Hehe abot yo?

Abot.

Nek kegiatan sehari-hari ono perubahan ora

mbak?

Yo ra ono perubahane biasa.

Ra ono sing dikurangi ngono?

Yo nde anak cilik kae okeh sik dikurangi kan

nyambut gawe ra patek kan mba ono rewang

barang.

Nek mbak Asri kerjo opo anu mbak, ibu

rumah tangga?

Ibu rumah tangga masak wae hehe.

Hehe ibu rumah tangga biasa. Iki putrane po?

He.e

Gede yo.

Hehe.

SD?

SD kelas papat.

Kelas papat, iki minggu si yo liburan.

He.e libur.

Libur, sok dolan ora mbak nang ngone

koncone opo ngone tonggone ngono?

Ora hehe.

Hehe lha ngopo?

Yo repot hehe suk ora iso metu-metu mbak.

Iyo yo, tapi asline pengen dolan-dolan?

Yo pengin hehe.

Hehe seneng yo nek kumpul-kumpul ngono?

He.em seneng.

Biyen pas nikahe umur piro mbak?

langsung dapat

berinteraksi dengan bayi

W8/Asri: 258-262

Rasa sakit terobati saat

melihat bayi yang

dilahirkan

W8/Asri: 264-265

Ingin cepat melahirkan

W8/Asri: 268

Informan merasa setelah

melahirkan menjadi lebih

enak

W8/Asri: 273-274

Aktivitas dikurangi

setelah punya anak kecil

W8/Asri: 281-282

Jarang bersosialisasi

karena repot

W8/Asri: 299

Ingin bersosialisasi

Bahagia ketika berkumpul

dengan teman/tetangga

Page 311: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

453

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

17 hehe

17 o lulus SMA langsung nikah.

He.e

Ra popo nikah muda kan biasane sesuk

gedene kan anake...

Isih enom hehe

Biyen dikenalke opo kenal dewe karo

suamine?

Kenal dewe.

Hehe kenal dewe, suwi pacarane?

Ora hehe.

Hehe langsung nikah. Suamine kerjo opo

mbak?

Anu kayu.

Anu kayu.

Ngedol.

Ngedol dewe?

Bikin bahane gitu mbak racikan dadi mentahan.

Jarang nang ngomah no?

Ben dinane nang ngomah terus, kalo anu mung

pergi nyari kayu bawa pulang graji di rumah

anter-anter tempat pesen-pesenan itu.

Pesenan, lha warung iki mbak Asri dewe sing

bukak opo..?

Ibue.

Ibue, wis suwi yo.

Ngih.

Nek iku seko penghasilan dari suami kiro-kiro

cukup ora mbak?

Yo cukup ra cukup hehe dicukup-cukupke mbak.

Hehe lha kok?

Yo piye nek diitung karo pengeluarane yo ra

seimbang hehe ning yo mugo-mugo iso nyelengi

sitik-sitik pingine hehe serabutan anake .

Iyo yo soale kan wis ono bayi juga, anak. Nek

ono masalah biasane ngobrole karo sopo

mbak?

Meneng wae.

Hehe meneng wae, lho ra diobrolke karo

suami?

Lha masalahe karo suami terus hehe isoe

meneng wae ra tau masalah karo uwong.

Hehe iyo yo, ora diobrolke karo iki morotuo

opo mertuo?

Ora, ngebot-boti wongtuo hehe ngo dewe wae

masalahe.

W8/Asri: 303

Informan menikah usia 17

tahun

W8/Asri: 305

Optimis

W8/Asri: 334

Keuangan tidak seimbang

W8/Asri:336-337

Ingin dapat menabung

W8/Asri: 337-338

Jika ada masalah diam

saja

W8/Asri: 342

Sering bermasalah dengan

suami

W8/Asri: 345-346

Tidak ingin membebani

orangtua

Page 312: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

454

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

Ora merasa beban ngono dianu dewe?

Yo opo wis kulino biasane mbak, nek maune yo

pikiran ati ngrundel kepiye mengko omong karo

wongtuo mengko tambah malahan, wongtuo

susah mikire wongtuo arek ayem ra sido ngerti

anake hehe.

Hehe iyo yo, wis suwi mbak nikahe?

2003.

O lumayan yo 11 taun. Suka dukane berarti

wis akeh.

Akeh hehe ra keno omongke hehe.

Nek konco-konco sok dolan ndene ora mbak?

Ra mesti mbak, kene ki piye yo terkenal lho nek

mertuaku rodo nek nyuoro rodo sero dadi do ra

penak dewe ngono lho hehe sedulur, konco

ngono do ra penak dewe nek arek dolan.

Ra penak berarti.

Ora hehe biasa tapi mung suarane mung.

Tapi kan atine apik hehe.

He.e tapi yo kui mau do wedi tho nek arek dolan

hehe.

Hehe rung kenal soale kan.

He.em

Tapi mbak Asri kroso morotuone piye?

Apik.

Morotuone apik? Biasane sok ngobrol?

He.e yo ngobrol omongan biasa, yo biasa hehe

sak omah ki biasa mbak bedo nek karo ndewe.

Tapi pengen omah dewe?

Yo pengin hehe ning yo mesakke yoan, kahanan.

Bapak juga lagi ngono tho lagian anak-anak

kan iso dinggo iki nyenengke simbahe kan

hehe.

He.e

Hehe semangat. Nek mbak Asri anak ke

berapa mbak?

Tiga.

Anak ketiga dari?

Tiga bersaudara hehe.

O anak bungsu.

He.em.

Mbak opo mas?

Mbak.

Mbak kabeh?

Mbak kabeh.

Berarti cewek kabeh.

W8/Asri: 349-350, 352-

356

Teman jarang ke rumah

karena mertua terkenal

galak

W8/Asri: 363-366

Hubungan baik dengan

mertua

W8/Asri: 377-378

Informan anak ketiga dari

tiga bersaudara

W8/Asri: 387, 389

Page 313: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

455

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

He.em hehe.

Rame no nang ngomah.

Hehe wo anggere ngetan mung ngumpul-

ngumpul gawene mung ngumpul-ngumpul, sing

siji bojone sopir ra tau ngomah hehe sik siji yo

gawene nukang ra tau metu-metu hehe podho

wae njuk.

Hehe oalah. Cerak no berarti karo mbak-

mbake?

Cerak, wa sik do kumpul-kumpul kabeh hehe yo

senenge yo gur ngono kui mbak. Amor sedulur

gek diewangi momong hehe.

Diewangi momong hehe iyo yo. Nek karo

wongtuo cerak mbak?

Cerak kabeh mbak.

Cerak kabeh, luwih cerak karo ibu opo

bapak?

Podho hehe.

Podho o, anu keras ora wongtuone?

Ngak ra ono sik keras mbak mung luwih ngerti

karo anak ki wongtuo kepiye anak kepiye ngono

kui ngerti.

Enak yo wongtuone.

He.e yo mung ngon ekonomi ke mau hehe.

Emang ngopo ekonomine?

Ekonomine yo ra mencukupi hehe lha saiki lak

sing dijok anu sing gajube gede-gede tho mbak,

sing pengusaha-pengusaha malah pengawai-

pegawai gajine malah dipokokke sak tho nek

saiki, gek no pegawai cilik-cilik yo mah soyo

mendlep

Hehe mendlep.

Penghasilane kui lho malah, malah mending

biyen. Pak Suharto biyen kan sing diutamake

bongso petani pegawai cilik-cilik kae lha saiki yo

eneng perubahan Jokowi ki yo mugo-mugo hehe

pinuwune eneng perubahan.

Lha emang bapake kerjo opo e?

Yo pedagang kaki lima kui lho rak ning anu rak-

rakan.

Kayu juga yo?

He.e.

Ibu?

Ibu, ibu rumah tangga.

Berarti luwih kerep karo ibu yo?

He.em hehe

Informan bahagia saat

kumpul dengan keluarga

W8/Asri: 406-408

Orangtua informan

mengerti anak-anaknya

W8/Asri: 416-418

Page 314: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

456

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

Ket cilik cerake karo ibu opo karo bapak ket

cilike?

Podho wae mbak nek ngon anune yo nek ning

ngomah kerep karo simbok, nek bapak kan golek

ekonomine medun terus ngono, nek ngon cerakke

yo podho nek omong-omongan lha kui yo podho.

Berarti kerep kumpul bareng ngomong

ngobrol ngono kui?

He.e.

Enak yo hehe.

Hehe.

Ngaruh ora ngon mbak Asri saiki?

Heh?

Ngaruh ora?

Ngaruh mbak ngo piye-piye kan anak karo

wongtuo hehe arep ngene arek ngene mbok arek

ngene pak hehe yo nek iso moro wongtuo

dongakke hehe. Wongtuo sing penting dongane.

Saiki kan nek arek bantu ekonomi bantu opo kan

ora iso agek ngo urip dewe we nek saiki ki serba

hehe

Sebar cukup hehe.

He.em. Nek kon bantu sebagai orangtua bantu

ngon ekonomi ra iso nek saiki, wis do urip dewe-

dewe nek ngone kono ki ngolek dewe hehe.

Tapi dadi beban pikiran ora mbak Asri?

Yo ora.

Ora.

Yo kan wis do omah dewe-dewe sing koyo

bapakke ngurus awake dewe yo kurang sing ning

kene yo hehe ngurusi kebutuhane dewe yo rung

kecukupan dadine do wis menyadari kesadarane

dewe-dewe. Ra gek aku pengen ndewe, pengen

nde omah, njaluk wongtuo ngono ora hehe duwe

pikiran.

Cari dewe-dewe yo.

He.em.

Tapi anu ora, sok kepikiran duh aku pengin

iki kok durung kelakon?

Okeh hehe okeh mbak lha wong wedok kan

pingine nde mesin cuci, pengen turu yo penak yo

springbed hehe pingin uripe nyante ra ngoyak

kebutuhan, ra ngoyak bondo, pingine tapi ra iso

hehe kebutuhane kui sing.

Kebutuhan pokok ya, kebutuhan. Sok ngeluh

karo suami ora masalah ngene iki pengin opo

Dekat dengan orangtua

W8/Asri: 447-448

Yang terpenting doa

orangtua

W8/Asri: 457-460

Orangtua tidak bisa

membantu ekonomi

informan

W8/Asri: 465-467

Informan menyadari

keadaan

W8/Asri: 471-475

Tidak ingin membebani

orangua

W8/Asri: 475-477

Keinginan memiliki

materi

W8/Asri: 482-486

Page 315: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

457

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

ngono?

Iyo yo hehe pengin ngene-pengin ngene.

Suamine piye?

Bojone yo rung iso nukokke piye? Hehe isoo nek

rung pengin nukokke yo gur kon sabar lah, lha

piye wong wedok pengen nyambut gawe opo wis

isih hamil nek ra hamil we iso hehe.

Dadi pengen hamil ki nek ora hamil?

Yo kan aku iso gawe kerajinan kan mbak

kembang sing anu kuwi dadi ra perlu kerjo adoh

ra perlu anu ning rak nde kegiatan nang ngomah

ngono kui ning lak pingine duwe penghasilan

dewe sing ora ngatung karo wong lanang hehe

pingine.

Lha ngopo?

Ra penak mengko nek bojone penghasilane

kurang njuk wong wedok pengin tuku iki “mas

njaluk duite”, disuarani “lho” ning ati lara kan

mbak, ning ati wis aduh kok nde bojo ngono gek

arek kepiye nek ra nde penghasilan dewe, nek

nde penghasilan dewe kan ra perlu m”mas tuku

iki” pengin seneng opo, pengin tuku kaos, pengin

tuku klambi duwe celengan dewe, pengin seneng

ngene ngo dewe bedane wong wedok nek duwe

penghasilan dewe hehe

Luwih enak bebas yo pengen opo arep nganu

hehe

He.em

Tapi nek suami piye, koyo melarang ora yo

pengen kerjo kan mbak Asri...

He.em karepe yo ora oleh.

Lha ngopo?

Ha karepe arep dicukupi tapi ra iso cukup, nek

wong lanang karepe kan bojone rasah rekoso wis

cukup tapi wong wedok ngen-ngene tetep kurang

wae hehe sik pengin kepenak sik pengen luwih

kepenak.

Lha piye iki nek ngene iki?

Hehe.

Ditrima-trimakke ora iki? Hehe

Yo kadang yo sok trimo, kadang yo ora hehe

wong nek anu pengin tenan yo nekat.

Nekat.

Nekat gawe opo ngono mbak, ra entuk yo

meneng wae hehe.

Tapi luwih enak yo duwe kegiatan ngono?

Tidak bisa bekerja karena

hamil

W8/Asri: 493-495

Ingin bekerja di rumah

W8/Asri: 497-499

Ingin punya penghasilan

sendiri

W8/Asri: 500-502

Merasa sakit hati ketika

suami berbicara keras

Ingin membeli barang-

barang dengan

penghasilan sendiri

W8/Asri: 504-513

Suami tidak ingin

informan bekerja

Merasa selalu kurang

cukup

W8/Asri: 521-525

Sering nekat ketika ingin

sesuatu

W8/Asri: 529-530

Page 316: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

458

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

He.em.

Bosen ya nang ngomah?

He.em mbak, yo kegiatane nang ngomah ning rak

ra gangu liyane ngono lho. Wong wedok nak yo

pingin tho mbak gek anake cilik-cilik rek nyuci,

rek ngono gek pengin mesin cuci.

Ngurangi beban.

He.e turu kasure atos yo kepengein pringbed,

pengin wong-wong kui do empuk-enpuk.

Hehe wong hamil susah yo.

He.em turu nek wong hamil ki miring gawe

mlumah hehe.

Serba salah yo.

He.e

Lha iki piye iki perasaane nek misal koyo

ngene iki?

Yo digawe netral wae mbak nek digawe susah yo

kui mau opo-opo hehe mengko susah awake

dewe.

Iyo, iki wis ono persiapan durung iki kan wis

delapan bulan?

Rung hehe ra eneng persiapan hehe

Lha?

Hehe yo ming persiapane mentale hehe

Hehe lha piye kok mentale?

Persiapan mentale yo kui mau tho mbak rung

sido suk melahirkan maneh njuk.

Tek’e bayangke mbiyen pas melahirkan hehe

He.em.

O gitu. Tapi iku kan wong ndeso kadang-

kadang diwanti-wanti ngono nek ora entuk

mateni kewan opo opo ngono, nek mbak Asri

piye?

Yo ra tau aku, yo nek semut hehe sing penting

nyokot nyamuk yo digeblek nyamuk tapi nek

liyane yo ra wani hehe

Lha ngopo ra wani?

Wedi mbak yoan nek anu yo perkoro jaman saiki

jaman biyen tapi kan nek nganu ki wedi hehe

Hehe dikandani wongtuo po biyen?

Yo nek melu wong morotuo ngene kan bedo karo

omah dewe mbak, nek wong meteng mengko arep

ngene ra entuk ngono tho wong biyen ki yo koyo

iki wingi nek KB banyune susu ra enak KB njuk

karepe KB dewe KB kui mau kondom tapi akire

opo hehe

Bosan hanya di rumah

Ingin memiliki barang-

barang

W8/Asri: 537-540

Berusaha tidak terlalu

memikirkan masalah

W8/Asri: 551-553

Tidak ada pesiapan

melahirkan

W8/Asri: 556

Persiapan mental

W8/Asri: 558, 560-561

Takut jika tidak mengikuti

mitos

W8/Asri: 568-570

Takut dengan mitos

W8/Asri: 572-573

Kurang bebas di rumah

mertua

W8/Asri: 575-578

Page 317: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

459

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

Kebobolan hehe.

Yo ngono kui repote karepe ora arek anu karo

wongtuo ning...

Lha iki piye morotuone kebobolan iki?

Muring-muring yo.

Hehe kok iso muring-muring?

Yo morotuoku kan tipene ngono kui mbak ra iso

sadar ra iso sabar deweke dadi sekali krungu

meledak langsung, ra iso ngampet suoro.

Lha mbak Asri kepiye?

Yo aku paling mung tak tinggal lungo, mengko

nek wis meneng paling pirang jam sayah meneng

tho bali meneh hehe.

Rapopo?

Rapopo hehe arep piye lha wis wongtuone ben

dino yo wis amor.

Lha ki perasaane mbbak Asri sok di muring-

muring ngono kui?

Yo ming lara ning ati ngono mbak nek krungu

hehe

Tapi bar kui biasa?

Bar.

Biasa mbak wongtuo hehe

Lha iyo.

Iki eneng ngidame ora mbak?

Ra ono hehe.

Ra ono, enak no hamile.

He.e.

Ngerti kahanan.

Hehe ngerti keadaan .

Biyen-biyen yo ra ono kui?

Jik nomer siji ra ono, sik nomer loro iki mbak

malahan muntah-muntah terus kui, ra doyan

nasi, ra doyan santen, ra doyan ayam potong.

Aduh sing enak-enak padahal.

Hehe maeme ki ming sego, sego anget ki karo

gereh doyan nek karo gereh ora doyan gur sego

paling yo mung telo,getuk, timus muung kui, uah

ning milih.

Sing iki bedo yo?

He.e

Sik iki opo wae doyan?

Iki opo-opo doyan.

Tapi anu ora makanane ono sing dipantangi

ngono kui ora?

Ora.

Pergi keluar rumah jika

mertua marah

W8/Asri:591-593

Sakit hati jika mertua

marah

W8/Asri: 599-600

Tidak ngidam

W8/Asri: 623

Page 318: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

460

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

Opo wae mlebu ya?

He.em hehe.

Hehe tapi nek dari mbak Asri dewe koyo jogo

panganan ngono ora opo wae asal sehat

ngono?

Yo ming mangan opo-opo mangan, paling yo kui

yoan minuman bersoda ra tahu karo minum obat

sembarangan kui je.

Obat yo?

Menghindari ho.o.

Lha ngopo kok menghindari?

Wedi kan nek mung watuk pilek minum obat

warung kui wedi mengko ndak pengaruh nang

bayi.

O gitu.

He.em

Iku kok iso ngerti pengaruhe nang bayi ki

tek’e moco opo tek’e dikandani ki?

Yo nek anu ibu hamil ra oleh sembarangan

minum obat tho mbak, nek ngon obat warung

wanita hamil dilarang minum ngono kae hehe

berati kan eneng pantangane, eneng efek

sampinge ngono lho nek dingene yo iso kui hehe.

Lha mbak Asri sok ngolek iku ora informasi

ibu hamil?

Ora.

Ora?

Hehe.

Berati pas mung ketemu dokter wae lagi

sharing ngono ora?

Yo ra tau takon-takon yoan hehe.

Sing penting bayine sehat ngono?

Sehat he.e ngertine angger obah kroncang-

kroncang sehat hehe. Arep prikso bidane omong

“sehat” sehat hehe.

Hehe nek iku persiapan donga-donga kui ho.o

ora mbak?

Yo kadang yo ming gur doa nek arep turu hehe

Hehe dongane opo iku?

Dongane yo ming mugo-mugo kuat, sehat bayine

ra kurang ra.

Doane cenderung ngon bayi, dinggo bayi opo

dinggo keluarga opo, dinggo umum iku?

Ngo bayi yo hehe keluarga.

Iki kiro-kiro wis cukup urung sing dikarepke

biyen kan sak durunge nikah biasane kan

Menjaga kesehatan

dengan makanan,

menghindari minum soda

dan obat

W8/Asri: 632-634

Takut sembarangan

minum obat

W8/Asri: 638-640

Tidak sembarangan

minum obat

W8/Asri: 645-650

Tidak mencari informasi

kehamilan

W8/Asri: 657

Kadang berdoa

W8/Asri: 664

Ingin agar bayi sehat

W8/Asri: 666-667

Page 319: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

461

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

pingine macem-macem tho, lha kiro-kiro wis

entuk urung?

Urung.

Hehe urung yo? Isih ono kekurangane?

Okeh mbak nek kekurangane hehe tapi nek aku

ket biyen kulino nrimo tho mbak dadine ra terlalu

banyak angan-angan pingin piye-piye ngono kui

ra, ra terlalu.

Dari wongtuone sing ngajari ngono?

He.em kan wongtuo biyen uripe yo rekoso

dadine.

Lha biyen cilikane mbak Asri piye? Nang

ngomah wae, nakal opo.. Hehe

Hehe

Opo malah anteng, anteng opo piye dolan-

dolan tekan ngendi-ngendi ngono?

Ra tau mbak nek aku, koyo nek sekolah ngon

sekolah aku cen disik males tho sekolah ki dadi

wis seminggu mlebu ping pindho ping telu,

mengko nek mlebu sok bolos ngono tapi nek

bolos mulih, koncone do dolan nang ngendi-

ngendi mulih trimo turu nang ngomah hehe.

Hehe lha ngopo e mbak?

Lha mbuh hehe sekolah ki males mulih tapi akire

yo getun.

Lha kok? Hehe

Lha getune kan pengetahuane kurang hehe

Um iyo yo. Lha iki pingine piye ki sesuk anke

ora ngono po piye?

Yo hehe pingine yo ra turun mamakne.

Hehe biyen pas iki pernah kerjo ora mbak?

Belum.

Belum pernah kerjo sama sekali.

Belum, ngak boleh karo wongtuane.

Lha ngopo?

Yo wongtuone kan ra seneng nek anake di

dadekke hehe budak karo uwong pingen, pingine

urip cukup sak pangan, pangan usaha dewe.

Ngono wongtuaku le ngajari ngono, nek dicakke

uwong ki rekoso, ning ati lara hehe jarene

mugakno aku yo rung tau ngrasakke kerjo melu

uwong mbakhehe ra entuk mau.

Nek karo konco-onco cerak banget ora mbak?

Lumayan

Konco dolan opo konco sekolah?

Konco sekolah biyen, saiki sakploke berumah

Merasa masih banyak

yang belum tercapai

selama menikah

W8/Asri: 675

Terbiasa menerima

keadaan

W8/Asri: 677-680

Orangtua hidup susah

W8/Asri: 682-683

Informan malas sekolah

W8/Asri: 689-694

Menyesal dulu malas

sekolah

W8/Asri: 696-697

Ingin anak tidak seperti

ibunya

W8/Asri: 702

Belum pernah bekerja

karena tidak boleh

orangtua

W8/Asri: 706

Jarang keluar rumah

Page 320: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

462

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

tangga ki ra tau metu ra tau nek aku mbak

mending nang ngomah, upomo dolan yo sak

keluarga ngono kui mingan nek anu ra tau.

Ra tau dolan dolan.

He.em karo konco-konco arang. Gek konco

sekolah do dolan nang ngendi-endi pine nek aku

yo orak paling yo nek kelompok pemuda pemudi

ngono wae, arisan ngono kae, kumpulan, terus

engko dolan bareng pemuda pemudi ngono kae

nek konco sekolah rung tau, dolan-dolan nang

ngendi-endi.

Pancen ra seneng dolan ngono po?

Yo seneng tapi kan nek wongtuo, wongtuaku kan

ajarane anu tho mbak anak perempuan ora entuk

koyo cah lanang, nek perempuan ki le njogo

awak kudu tenanan nek ora yo mengko ngrusak

awak yo ngrusak wongtuo mikire ngono kui le

ngajari dadine nek nonton-nonton ngono yo karo

wongtuone hehe. Jarang ndisik ngek nonton ngek

dewe ngono ki dadi diterke bapak hehe

Hehe piye biyen rasane?

Yo biasa wae seneng hehe.

Ora nganu yo biasane kan nek wongtuo

ngopo...

Terkekang ngono? Ora kan nyadari kan cen nek

dadi wong wedok yo ngono kui tho mbak.

Saiki yo ngono kui? Rasane juga ngono kui

nek saiki?

He.em rasane yo ngono kui ra gek aku biyen rek

ra entuk ngono ra entuk rak, ngen-ngene yo

malah bangga o iyo aku biyen ro wongtuaku

disayang podho karo ra terlalu diculke ra terlalu

diumbar tho podho karo diawasi terus karo

wongtuo.

Lha iki nek karo suami piye? Koyo disayang

ngono ora rasane?

Ra patek hehe.

Hehe ngopo kok ngono rasane ra patek?

Yo hehe.

Tek’e wis suwe gono po nikahe nek awal-awal

mungkin disayang wis suwe ngono po?

He.em saiki kan piye yo, jamane okeh opo yo,

dunia maya kui lho sik anu saiki sing

mengkhawatirkan dunia maya, wong lanang

ketoke ra tau nang ngendi-endi tapi ngutekke

ning ngono-ngono kui, netbook, HP, fesbukan,

W8/Asri: 718-721

Sejak remaja jarang pergi

bersama teman

W8/Asri: 723-729

Sejak kecil sangat dijaga

orangtua

W8/Asri: 731-738

Bahagia dengan sikap

orangtua dulu

W8/Asri: 740

Bangga dan merasa

disayang orangtua

W8/Asri: 747-752

Merasa tidak terlalu

disayang suami

W8/Asri: 755

Khawatir suami lebih

banyak bermain HP,

netbook,FB

W8/Asri: 760-765

Page 321: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

463

765.

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782.

783.

784.

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

792.

793.

794.

795.

796.

797.

798.

799.

800.

801.

802.

803.

804.

805.

806.

807.

808.

809.

810.

sing marai resah.

Hehe.

Yo ngono kui, ketoke ra tau nganu tapi ternyata

duwe pacar, ternyata ngono kui tho mbak saiki.

Gek sing koyo wedokan-wedokan nang fesbuk to

arepo nde bojo nde anak unine duwe bojo nde

anak bojone kurang piye yo terus weruh bojone

uwong ketoke ndemenakke tapi yo ra ngerti

njerone hehe atine yo njuk dipacari gemati kata-

katane ngon ngono kan manis banget, aku yo

injoh jane ngono hehe tapi mikire gelem opo ora

tho mbak mikir karo ora, ngono kui.

Berarti anu suamine sering main fesbuk

ngono kui?

He.e.

Ora pernah dielingke?

Ra keno elingke wisan.

Ra iso?

Rak, kan nek wis ngono kecanduan koyo rokok

ngono kui, koyo rokok ngono kui ra iso dicegah

ra keno dianu, ngertine bojoku nang ngomah

ngene-ngene nek nang kono ngene-ngene kata-

katane manis sing nang ngomah kasar terus

senengane ngono kui hehe. Ra kelingan biyen

piye saiki piye, ngono ngertine mung nikmat karo

becanda-becanda rak penak nek ngon ngono kui.

Pengene koyo ngono po, koyo biyen meneh

po?

Iyo.

Hehe, iki semenjak punya opo, hamil iki opo

wis ket...

Uda hamil kedua anak kedua wis.

Wis bedo. Tapi ra ngaruh tho mbak?

Yo ngaruh mbak, kan arep biasa maneh ora iso

perasaan wong wedok ra iso, nde lara ati

perasaane ngono.

Biasane nek ngono kui piye mbak Asri?

Diungkapke opo..

Emosi.

Hehe nesu-nesu ngono?

Emosine ono opo-opo emosi.

Sok ngelingi bayi mbak, nek emosi ngaruh

nang bayi. Sok kepikiran ngono ora?

Yo cok ngono tapi hehe piye yo angel e le arek

balekke perasaan ati. Bojo arepo biyen ra seneng

hehe ditinggal ngono lara tho.

Informan merasa suami

punya pacar

W8/Asri: 767-776

Suami tidak bisa

dingingatkan

W8/Asri: 781

Sikap suami beda ketika

di rumah dan di FB

Merasa suami tidak ingat

kenanga dulu & hanya

tahu senangnya saja

W8/Asri: 785-790

Sudah tidak bisa bersikap

biasa dengan suami

W8/Asri: 796

Merasa sakit hati

W8/Asri: 798-800

Sering marah

W8/Asri: 805

Perasaan trhadap suami

sudah tidak seperti dulu

lagi

Page 322: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

464

811.

812.

813.

814.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

824.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

831.

832.

833.

834.

835.

836.

837.

838.

839.

840.

841.

842.

843.

844.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

853.

854.

855.

856.

Tek’e wis nganu wis suwi ngono po?

He.em wis suwe urip bareng piye tho nek wong

wedok ki yo karo bojo piyek-piyeno gemati yo

digemateni ora piye-piye tapi yo wong wedok

paling lara ati nek ditinggal ngono kui mbak,le

rek ngilangke angel. Arek pisah yo mikir anak.

Hehe lucu adike, adik matane bulet banget.

Hehe.

Berarti sok kepikiran pisah?

He.em.

Iki ngelingi bayi opo hamile iki?

Maksute?

Nek pas kepikiran pengen pisah ngono ora

sido kui ngelingi bayi opo ngelingi hamil?

Yo nek ngon kehamilan nek kui yo ra masalah,

kudu pisah yo pisah ngono lho hehe tapi yo abote

ki piye yo, kekeluargaan arek mikirke senenge

dewe ra dadi ning nek nekat nganu yo pikiran

susah terus hehe.

Hehe lha piye iki saiki?

Ha ngo netral ae hehe

Ra dipikir ngono?

He.e.

Ra terlalu dipikir. Nek lingkungan kene akeh

le ngrokok ora mbak?

Akeh, rata-rata ngrokok nek wong kene.

Nek suamine ngrokok juga?

Banter.

Hehe lha piye nek suamine ngrokok, hamil lho

posisine?

Ra keno diomongi piye nek ra udut jarene ra kuat

nyambut gawe tapi nek poso kae yo ra tau udut

nek posisi poso iso ngampet tapi nek ngene iki.

Iyo yo, ngalih ora nek suamine ngrokok opo

tetep nang kono?

Yo ra mesti amor tho mbak nek o, okeh le ngulek

kui lho mbak bojoku ki netbuk, HP ra tau leren

ra mesti amor, bengi we nek turu jam siji jam

rolas ngono kui.

Oalah.

Dadi ra mesti amor, ngrokok ngono yo ngrokok

nang njobo, ngrokok nang perjalanan, omah nek

pas leren ngono kui mingan. Nganu ra tau amor.

Brarti jarang ngobrol yo?

He.em arang nek karo, memeng barang sik arek

diomong opo hehe

W8/Asri: 808-809

Dulu tidak cinta

W8/Asri: 809-810

Sakit hati, ingin pisah tapi

lebih memikirkan anak

W8/Asri: 814-816

Ingin pisah namun

memikirkan hubungan

kekeluargaan

W8/Wiwin: 825-829

Menyikapi emosi dengan

berusaha bersikap biasa

W8/Asri: 831

Jarang berinteraksi dengan

suami

W8/Asri: 846-849

Jarang bersama suami

W8/Asri: 851-853

Komunikasi kurang

dengan suami

Page 323: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

465

857.

858.

859.

860.

861.

862.

863.

864.

865.

866.

867.

868.

869.

870.

871.

872.

873.

874.

875.

876.

877.

878.

879.

880.

881.

882.

883.

884.

885.

886.

887.

888.

889.

890.

891.

892.

893.

894.

895.

896.

897.

898.

899.

900.

901.

902.

Hehe jarang srawung tek’e. Iki suamine yo

pergi juga yo? Hehe.

He.e.

Sok iki ra sok mrasa abot ra saiki perute wis

gedhi?

He.e arep obah abot hehe.

Hehe iyo yo oalah. Iki rasane sensitif ora

hamil ngene iki?

Gampang muring mbak.

Gampang muring?

Gampang muring, gampang mangkel hehe.

Hehe emosine yo sing anu yo?

Ho.o

Lha komentare iki liyane morotuo opo suami

unine piye mbak nek muring-muring terus?

Yo muringe ora karo uwong mbak aku muringe

karo bojo tok.

Hehe tek’e merasa ra diperhatikan ngono po?

He.em yo hehe wong wedok meteng anake cilik

kae wong lanang ngertine golek duit karo kui..

Dolanan HP hehe.

Dolanan.

Lha padahal pingine?

Yo pingine dadi wong wedok yo nek momong yo

pengin di ewangi wong nek wong wedok repot

piye kepingen disambut ngono, nek reget pengen

diewangi nyapu hehe nek nyapu gaweane wong

wedok tapi nek agek ngene iki kan pingine

diewangi hehe

Ben bebane kurang ho.o tho? Hehe

He.e hehe yo ming ngono kui.

Hehe iyo yo. Piye iki rasane nek menurut

mbak Asri luwih bahagia iki hamil opo wingi

sak durunge hamil?

Yo hehe rek muni ra seneng yo mesakke anake

mbak hehe mesakke bayine hehe.

Hehe lha kok mesakke ki piye?

Yo mengko ndak merasa ra terlalu diharapke

hehe.

Iyo yo, dinikmati wae yo.

He.em susah seneng suk nak yo hehe mugo-mugo

kepenak.

Iki kadang-kadang nek bapak-bapak ro di ibu

hamil sok ngelus-elus pongajak ngobrol ngono

isih sok ngono ora?

Rak, ra tau.

W8/Asri: 855-856

Mudah marah

W8/Asri: 865

Mudah marah dan jengkel

W8/Asri: 867

Sering marah hanya pada

suami

W8/Asri: 872-873

Ingin suami membantu

pekerjaan rumah

W8/Asri: 880-885

Tidak bahagia,

namun tidak ingin

mengatakan karena

kasihan dengan bayi di

kandungan

W8/Asri: 891-892

Optimis

W8/Asri: 897-898

Page 324: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

466

903.

904.

905.

906.

907.

908.

909.

910.

911.

912.

913.

914.

915.

916.

917.

918.

919.

920.

921.

922.

923.

924.

925.

926.

927.

928.

929.

930.

931.

932.

933.

934.

935.

936.

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

946.

947.

948.

Mungkin mesakke bayine. Mbak mungkin sak

mono disik mengko nek misal ono tambahan

meneh yo ngobrol. Eh engko sik-sik iki adike

umur piro, kelas 4 SD tho?

Iyo.

Arep tambah bayi iki piye, iso nrimo ora

delok-delokane?

Yo nrimo tapi perasaane sik cilik ki rung iso

ngilangke pingine hehe.

Sok iri ngono po?

Yo ngon iri ki ora mbak tapi ki opo-opo pingine

diladeni yoan rung iso mandiri.

Hehe.

Kon mandiri rung iso, maune, maune dek rung

anu mah mandiri lho mbak esuk ngono wis adus

ngono ngo seragam wis nganggo seragam dewe

lha karo mboktuone dimanja yoan.

Mungkin pengine...

Saiki ngeyel.

Pengin cerak karo ibue mungkin makane dadi

ngono mungkin koyo perasaan perhatiane

ibue saiki fokus nang adik hehe, ho.o ora tho?

Rumangsaku yo ora, dasare bocahe pengin opo

tho kudu.

O iyo tho.

He.em.

Nek mbak Asri piye rasane nek ngono kui,

anake kok dadi manja?

He.e yo jengkel maune yo nek amor wongtuo

ngene iki ko arep mulang ngene ra etuk, arep

ngene engko. Pingine nek bocah ngeyel kan

engko diajari men sekali-sekali ngono lho tapi

wongtuo morotuoku kan ra entuk.

Mesakke mungkin hehe.

Yo kabeh bapak kabeh ibu kan pingine anake

manut tho mbak dadi perasaane yo nyeneni getun

bare tapi kan nek ngerti bocah nakal ngono kan

le arep mulang kepiye wis judek dewe tho

malahan nek arek dingene wis mbokne mbelo kan

wis ra iso hehe dadi bocahe ngertine kan wis

bener padahal de’e salah ngertine bener ning no

nek dibelo wongtuo ngono ki njuk dadi

wongtuone susah le arek ngajari, le arek ngajari

kowe ki nek ngene ki salah ngono ki wis angel.

O yo bener hehe.

He.e.

Anak yang besar kurang

menerima kehamilan

W8/Asri: 910-911

Anak menjadi manja

W8/Asri: 916-919

Merasa jengkel karena

mertua membela anak

informan yang nakal

W8/Asri: 931-935

Ingin anak penurut,

menyesal karena

memarahi

W8/Asri: 937-940

Page 325: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

467

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

964.

965.

966.

967.

968.

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

976.

977.

Tapi nek simbah ki kadang-kadang piye yo

mungkin mesakke anake nek disengeni ngono

kan dadi...

He. E dasare kan anake siji tho mbak dadi terlalu

manja ngono lho. Anake siji kan bedo karo anak

okeh gek ngono kui dadi anake biyen yo opo-opo

dturuti, opo-opo di anu ngono lho dadi putune

iyo tapi nger anu deweke yo judek dewe nek

ngeyel ngono kui nek butuhe yo karo aku lha piye

le kene yo judek e rek ngomongi.

Tapi anu, ra wani ngomong karo morotuone,

ra wani ndidike?

Ora, ra wani yo hehe.

Hehe iyo. Nek mbak Asri biyen nurut yo karo

wongtuone si yo?

Yo hehe.

Hehe mungkin pendidikane juga bedo.

He.em

Maksute cara ndidike wongtuo nek anake

akeh karo anak siji kan pancen bedo tho?

Bedo peraturan dadine.

Hehe iyo yo. Ketoke iku ndisik mbak, nek iki

wis hehe. Sesuk nek ki misal ono sik kurang

iso ngobrol meneh misale kadang-kadang sok

eneng sing kurang lali sing ditekokke koyo iki

mau kan meh ditutup tapi ternyata...

Hehe yo.

Nuwun yo mbak yo.

Yo

Tidak berani dengan

mertua

W8/Asri: 961

Page 326: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

468

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 17 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi kehamilan, persiapan

Wawancara Ke- : 13 (tigabelas)

Kode Wawancara : W13

No Catatan Wawanncara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Neruske sik wingi mbak.

Ngih hehe.

Lagi anu tho mbak, rame banget.

Hehe graji ngene iki anu mbak kayu.

Make iki mau diungsike ndono?

He.em hehe

Hehe.

Lha anake alergi bledug kui debu.

O

Gek dadine em ngunsi.

Hehe ngungsi. lha iki mau ndono wis ning

kene.

Hehe.

Dijemput berarti iki mau yo?

He.em hehe.

Diterke ndono opo...

Diterke.

Dijemput?

Bali hehe dijupuk.

Hehe mba biyen pas cilike ki manggone karo

wongtuo po simbah opo...

Wongtuo bapak karo simbok.

Em mbak-mbake juga?

He.em.

Em brati ket cilik wis anu ya karo.,cerak

banget yo hubungane.

Hehe.

Nek sak durunge nikah biyen sok melu

kegiatan kepemudaan ngono ora?

Page 327: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

469

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

He.em.

Opo mbak ding di iki?

Yo pemuda pemudi ngono iku ngenengke arisan

yo kumpulan ngono kae.

Iku pancen mbak Asri dhewe sing pengen

melu po dikongkon...

Yo umum yo mbak nek ngono kui umum hehe

dadine.

Berarti pengen dewe ya ra dikongkon

wongtuone...

Ora hehe.

Nek saiki isih sok melu-melu kui?

Yo nek rung tik rung hamil ngene iki yo cok melu

senam, gerak jalan mbak.

Hehe tapi mbak Asri dhewe sing pengen melu

ngono kui?

He.e

O nek suami...

Ming ngo kegiatan.

Suami opo morotuo sok nglarang ora?

Ra, ora malah kon amor uwong ngono hehe.

Hehe sopo sing ngongkon?

Yo bojo yo morotuo, nang ngomah terus kan

duwel tho mbak podokaro hehe.

Tur bosen juga yo..

He.em isone metu yo mung eneng kegiatan

ngono-ngono kui ibu-ibu dho senam, lomba

gerak jalan ngono kae mesti melu.

Hehe emang ra entuk po dolan nang ngono

tonggone ngono?

Yo dolane entuk mbak tapi kan ra mesti tho okeh

sing dho kerjo dadi ra mesti dho ten crenuk

ngene iki dho kerjo dho kerjo-kerjo ngono kui

nek kene.

Lingkungane dho pekerja yo?

He.em eneng sing dandan yo eneng sing ngon

wig hehe.

Hehe iyo yo sopo kui mbak Utami juga hamil

ngon BH ketoke akeh yo ngon kene sing

ngono-ngono kui?

He.em okeh, mbak Siti kui yo hamil gedhe yo

ngon BH.

Hehe yo ijek hehe. ra pengen kerjo ngon

ngono-ngono kui?

Hehe.

Ra kepikiran yo?

Informan mengikuti

kegitan kepemudaan

W13/ Asri: 32-33

Sebelum hamil ikut

kegiatan desa

W13/ Asri: 42-43

Suami & mertua

menyuruh informan

bersosialisasi

W13/ Asri: 50, 52-53

Keluar rumah hanya jika

mengikuti kegiatan desa

W13/ Asri: 55-57

Jarang ke rumah

tetangga karena

kebanyakan tetangga

bekerja

W13/ Asri: 60-63

Page 328: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

470

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Jane yo pengen mbak lha ning kahanane we

anake cilik-cilik hehe ra iso.

O tapi betah tinggal ning kene?

Betah hehe betah ra betah yo betah hehe.

Hehe lha kok betah ra betah. tapi karo

morotuo hubungane apik tho? yo sok ngobrol

tho?

He.em ngobrol biasa.

Nek iki sok anu ora prikso kehamilan ora iki?

He.em.

Akir-akir iki?

He.em

Kepikiran arep USG ora?

He.em paling besok nek arek anu sisan prikso.

Hehe sisan prikso.

He.em hehe

Durung wayahe yo prikso?

magud bae wis entek yoan obate.

Obat, dikek’i obat?

He.em nek prikso kan tambah darah, vitamin

dikasih.

Seko bidane?

He.em seko bidane.

Lha iki nek jogo kesehatane biasane opo wae

sing dianu? mungkin dari makanan opo susu

opo opo?

Rak ra tau ngombe susu hehe ra kulino lho mbak

ra kulino ngombe susu dadine.

Em rung biasa yo.

He.em

Ra seneng juga karo susu?

He.em ra patek.

Hehe ra dikon po suamine opo morotuone opo

wongtuo kon ngombe susu?

Rak hehe

Tapi nek makanan dijogo ora?

Maksute?

Yo misalkan diakehi sayuran, buah opo mung

asal mangan ngono?

Yo ming biasa tho gur biasa nek mangan ki.

Em berarti ora ono opo sing dikurangi..

Rak.

Hehe o gitu.

Paling yo ming ra entuk mangan es, tape ngono

kui jare panas hehe.

Hehe sing ngandani?

Ingin bekerja namun

keadaan anak masih

kecil

W13/ Asri: 76-77

Minum tambah darah

dan vitamin yang

diberikan oleh bidan

W13/ Asri: 95-96

Selama kehamilan tidak

pernah minum susu

W13/ Asri: 102-103

Makan seperti biasa

W13/ Asri: 115

Menghindari makan es

dan tape

W13/ Asri: 119-120

Page 329: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

471

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Sing ngandani yo morotuo yo bidan yo.

Tapi dilaksanakke?

He.em.

Nek kegiatan koyo arisan sok ono ora tho

PKK ngono iku?

He.em

Sok melu ora?

Melu.

Em biasane brapa iku...

Satu bulan sekali.

Satu bulan sekali.

He.em.

Bareng-bareng ngono nek mangkat?

He.em satu RT ada satu Pedukuhan ada.

Pedukuhan?

Sak Pedukuhan iku bale.

O sik. o yo mbak nek bar prikso ngono kae

biasane piye rasane? prasaane piye?

Yo tenang bar iku iso tenang diomongi sehat

tenang hehe rodho tenang ngono.

o.

he.em.

tapi tetep dianu yo, diancani suamine yo nek

prikso?

He.em.Mangkat.

Piye?

Nek arek mangkat dhewe ngono ra entuk.

Lha?

Hehe yo opo tak terke wae ngono.

Mesakke? hehe

He.em hehe

Emang adoh po?

Adoh lumayan Terong mbak.

Makane diterke kui?

He.em jare bojoku nek arek lungo ngendi-ngendi

ra entuk nek dhewe.

Em mesakke nek dhewe.

Yo.

Masih sakit.

Ketokke uwis mbak.

Pun? hehe

Pun hehe iki nek misale kurang yo mengko

balek ndene meneh iki.

Hehe.

Rapopo yo ngrepoti terus iki?

Rapopo mbak suk mugo-mugo yo aku injoh

Merasa tenang setelah

mengetahui kandungan

sehat

W13/ Asri: 140-141

Tidak boleh pergi sendiri

W13/ Asri: 148

Tidak boleh pergi sendiri

oleh suami

W13/ Asri: 156-157

Ingin anaknya

Page 330: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

472

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

nyekolahke anak hehe dhuwur hehe.

Amin

Gek gentenan hehe

Hehe iyo. oiyo bentar lagi, nek menurut mbak

Asri kebahagiaan iku tek’e punya banyak

uang apa mungkin keluarga opo opo ngono

lho?

Yo uang ki ra menjamin, okeh-okehe nek uwong

sugih duit malah ra anu malah pikirane ra

tenang, okeh-okehe anu tho kui wong lanang kan

nek wis duwe duit anu tho hehe okeh-okehe

umuk nek wong lanang duwe duit menang-

menange dhewe mending sederhana, biasa-biasa

wae dadi wong lanang ki yo piye nek rek ngene

ngono ra duwe duit nek duwe duit turah bojo

loro telu siap.

Em tapi nek keluarga ki tetep nomer siji yo?

Tetep nomer siji.

Iki wong tuo opo anak sing dadi prioritas?

Kabeh wongtuo, anak.

Em wis mbak iki hehe insyaallah cukup

nuwun yo mbak

Hehe sami-sami.

berpendidikan tinggi

W13/ Asri: 167-168

Uang tidak menjamin

kebahagiaan & merasa

jika banyak uang maka

laki-laki tidak setia

W13/ Asri: 175-183

Page 331: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

473

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 16 Januari 2014

Waktu : Sore hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Salam, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan, dukungan sosial,

profil

Wawancara Ke- : 17 (Enam Belas)

Kode Wawancara : W17

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak iki neruske sing wingi hehe. E biyen

pas iku hamil perubahan iku berat badane

piro sak durunge hamil karo sak wise hamil?

Nek sik keri iki ra patek okeh maune seket dadi

seket pitu

Seket pitu? iku..

Maune ketuk sewidak telu sing disik

Hehe ora terlalu akeh. Opo maeme kurang

ngono opo piye iku?

Ora mbak

Hehe pancen ngono kui. Sini hehe, isih alergi

ya?

Hehe saiki ra patek mbak.

Diobati?

Empun rampung tho sing anu rutin.

Biyen diobati nang ngendi e mbak?

Bethesda.

Bethesda? Wo ora alteratif?

Hehe ora

Hehe. isih sok anu nang jurug nek graji?

Ora boten patek wis..

Berarti wis ra khawatir meneh yo?

Hehe rodho lego

Rodho lego tek’e wis mari anake?

He.em

E mbak biyen pertama kenal karo suami

piye mbak ceritane?

Hehe pengajian po yo?

Berat badan informan saat

hamil ketiga

W17/Asri: 4-5

Informan mulai lega karena

anak kedua muali berkurang

alergi

W17/Asri: 23

Page 332: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

474

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Iku pas umur piro biyen?

Umur piro yo? hehe

Hehe

SMP mbak

SMP em berarti wis suwe yo kenale?

Ra patek mbak wong SMP terus bar SMP rabi

hehe

Em ra suwe jarake setaunan ono?

Yo rong taunan

Rong taunan, tapi nek sak durunge karo

suami ra duwe pacare?

Hehe

Hehe lha biyen ngopo kok gelem karo

suami?

Hehe piye yo hehe

Tek’e iku wongtuo?

He.em hehe

Tapi asline nek dikon pengen nikah umur

piro mbak asline?

Yo sak umuranmu mbak nek tuwo-tuwo yo

pingine yo hehe ra tuo-tuo banget

Anu ora sok iki ra kepikiran ora cepet-cepet

nikah mengko dadi koyo opo yo nek wong

deso kan koyo perawan tuo?

Perawan tuo, nek neng ngonaku ho.o mbak

okeh-okehe wis do rabi

Okeh do nikah muda yo?

He.em nikah muda nek daerah kene hehe

sekolah wis mboh mikire nek wong ndeso rak

sekolah we sesuk rabi hehe ngono o ra mikir

nek opo sak urunge wis nde anak ngono tho

mbak hehe pikirane do

Bearati mbak Asri ngono yo mikire biyen?

Biyen hehe

Nek saiki yo ngono?

Bandang saiki yo mikire neng anak mbak sesuk

mugo-mugo yo ra koyo hehe wongtuane ngono

mikire mugo-mugo sik sekolah sing duwur

mikire isik injoh nyekolah duwur luwih mapan

ngono hehe

Dadi ora pingin nikahe cepet-cepet ngono?

He.e hehe pengalaman

Dadi anu ora bar nikah iki rasane luwih

tentrem opo koyo mah tambah akeh

pikiran?

Yo ra patek mbak podho wae yo ming nek

Informan menikah setelah

lulus SMP

W17/Asri: 34-35

Kenal dengan suami 2

tahun

W17/Asri: 37

Informan tidak ingin anak

menikah muda seperti

informan

W17/Asri: 64-68

Page 333: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

475

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

bedane rung nikah i bebas tho mbak wis nikah i

yo nek perubahane kui nde bojo, wongtuo iku

ra koyo rung nikah ngono lho masalah yo kudu

ono hehe nek wong rumah tangga ki nek ijih

enom rak ngertine seneng dolan

Berarti saiki nek misal arep ngopo yo mikir

keluarga?

Rep piye-piye yo tetep mikir

Ra bebas koyo biyen meneh hehe

He.e

Tapi nek pingine koyo biyen meneh ora?

Yo ora mbak nek wis wis kekeluargaan wis ra

mikir sing biyen-biyen hehe mikire ming ning

anak nek wis nde anak ngene ning anak sesuk

anake kepiye, sekolah kepiye, injoh tuku opo,

nyelengi kui, mben duwe tabungan ngono hehe

Tabungan.

He.em

Anu ora biyen pas anu berarti jarak seko

nikah berapa tahn mbak nunggune sampai

hamil pertama?

Anak pertama 2005 rabine 2003

Berarti ra langsung hamil kui yo?

Ra hehe

Mang disengojo?

Rak malah tak priksakke aku nikah karo

tonggoku kacekke sesasi ndisik aku, kene wis

nde anak aku hamil we rung hehe semelang kae

yoan di ra KB ora. Bojoku ki nyinom ngasi

diolok-olok sok pas mulih nangis hehe

Hehe

“Diewangi po piye?” do ngono hehe

Hehe o dadi sok kepikiran omonge urung

wis bojo suwe rung nde anak

He.e wedi barang prikso barang mah doktere

“KB sik wae” hehe

Padahal selak pengen nde anak yo? hehe

tapi ra kepikiran KB yo?

Rak

Lha ngopo pengen cepet nde anak?

Yo mikire wis suwe tho mbak gek wong wedok

ki gek pikirane gek ra anu normal po piye hehe

ngono mengko nek wis nde anak wis lego

mengko bare KB sak geleme sing penting rak

pertama ki kui normal po ora hehe

Hehe tapi anu ora sok kepikiran ora suwe ra

Informan lebih fokus pada

masa depan anak

W17/Asri: 86-90

Informan menikah

W17/Asri: 96

Informan merasa khawatir

karena tidak langsung hamil

W17/Asri: 100-104

Informan khawatir karena

tidak langsung hamil

W17/Asri: 115-119

Page 334: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

476

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

duwe anak dadi omongan uwong ngono

kepikiran ora?

Kepikiran mbak wong biyen koyo kui mau gek

diolok-olok njuk wong ngono nek ono sik tegel

ono sing marakke lara ning ati hehe

Hehe tapi nek wongtuo?

Wongtuo kene kan anake siji dadine pingin ne

putu trus selak-selak nde putu hehe

Nek anu keluargane sing Jurug piye?

Yo podho mbak sing kono kari anake nde putu

yo seneng rung yo rapopo hehe

Iyo hehe

Kono kan anake telu wedok kabeh mbarep yo

wis nde anak ngono kui karepe nek wongtuo kui

mbak

He.e tapi nek mbak Asri pingin koyo mbak-

mbake koyo ngono kui?

He.e hehe

Tapi anu biyen pas hamil pertama koyo

ngidam trus anu mual-mual ?

Ora sing tengah mingan sing anu mual nek sing

siji karo sik iki ora blas. Sik ndisik ki sing

ngerti meteng wis nem bulan kok

Dadi iki sik pertama po kedua?

Pertama

6 bulan lha kok iso? hehe

Ha anu biyen kan anu tho mbak aku ki

bulanane ra teratur sok 4 bulan sekali 5 bulan

sekali ngono kui dadine ki ra ngerti hamil ra

ngrasakke mual-mual, ra ngrasakke mumet nek

eneng-enenge ming penak wae hehe opo bu

RT? hehe

Nek biyen anu pas iku 6 bulan baru tahu iku

tek’e opo suwe ra mens trus mresakke opo

eneng iso weteng dadi tambah gedhe?

Anu maune kan ra bulanan tho mbak “gek aku

hamil” trus beberapa bulan ki kok bulanan

“hamil kok bulanan” hehe trus prikso bulane

ra hamil dadine trus santai mikire ming koyo

wingi hehe ngono lha kui kok ra bulan-bulanan

wetenge ki yo rodho atos jane kui mbak maune

sik anu tho mbak rung ngerti meteng ki kepiye

hehe dadine rung pengalaman njuk prikso kui

gek trus tuku tes sipik maune mbak tes iku trus

neng bidan “lha kok ngasi semene” hehe

bidane

Informan merasa sakit hati

diolok-olok karena belum

hamil juga

W17/Asri: 123-125

Keluhan fisik hamil kedua

W17/Asri: 141-142

Hamil pertama baru tahu

usia 6 bulan

W17/Asri: 142-143

Tidak ada keluhan fisik saat

hamil pertama

W17/Asri: 147-152

Page 335: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

477

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

Hehe bar kui koyo khawatir dadi opo ra

perhatian karo metenge?

Yo ora mbak biasa wae ki soale kui hehe wis

metenge hehe

Seneng yo? hehe

Ho.o hehe

Piye pertamane pas bidan ngomongi hamil?

Seneng mbak maune kan ndarani meteng

bulanan maneh hehe engko wis 4 bulan ngono

kui 5 bulan

Iku anu ora ngti hamil ngomong karo wong-

wong opo meneng wae ben ngerti dhewe?

Yo mung ngomong wongtuo gek engko yo kan

wongtuo gek ngerti hehe

Hehe sidane tenan

Tonggo-tonggo do takon “lha kepiye adi kui

anu-anu” hehe “kowe saiki wis meteng” hehe

“tenane””

Hehe bar diomongi karo tonggone kui piye

rasane?

Seneng hehe

Iso membuktikan ngono yo?

He.em bangga hehe yo diolok-olok tho mbak

dadine yo bangga hehe

Iyo si hehe

Rabi sipik dewe le hamil keri dewe

Sik hamil pertama biyen luwih ati-ati ngono

bibandingke karo sak wis-wise?

Podho wae mbak yo ming iki melu mototuo ki

hehe wong meteng ki ra ntuk ngene wong

meteng ra ntuk ngono

Tapi bar di ngono kui piye? susah?

Ra mikire ngon apike awake dewe ngono tho

mbak mikire wongtuo nek ngomongi ngono kui

perhatian ngono kui mikire seneng malahan

diomongi ra ngerti tho nek cah cilik

Lha pertama juga yo? tapi biyen dadi rutin

prikso ngono kan?

He.em ngerti trus prikso terus

Karo suami diterke prikso yo?

He.em

Ra pernah dewekan priksone?

Ra, ra entuk

Lha ngopo?

Mboh “tak terke wae” hehe

Hehe tapi nek pigine dewe biyen pas

Informan merasa senang

ketika mengetahui hamil

pertama

W17/Asri: 174-176

Informan bangga hamil

pertama W17/Asri: 189-190

Informan merasa mertua

perhatian

W17/Asri: 199-202

Page 336: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

478

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

pertama hamil kae?

Ngenteni sing selo ngono kae yo pengen

mangkat dewe ning sing lanang sok ra entuk ki

yo manut hehe

Hehe

“Tak terke wae endol-endol” ning rek lungo

ngendi yo entuk lungo ning prikso yo kui mau

“endol-endol” hehe

Paling pengen ngeti paling hehe tapi biyen

pas hamil pertama kae USG ora?

Ra sik siji ra USG nomer loro USG pine berat

badane drastis ndarani kembar ngon iku hehe

Hehe berarti biyen opo ra terlalu akeh yo

perubahane?

Ndisik awakku cuilik mbak bobotku ki

songolikur ndisik ki hehe

Hehe ra khawatir mbak songolikur lho?

Ora ki mbak yo biasa mestine ming pawakane

ngono kui hehe

Tapi bar hamil langsung dipacu maeme?

Ra mbak mung biasa

Ra ono pantangan opo?

Ora

Minum obat e vitamin?

Ndisik sing nomer siji hehe ra mesti diombe ra

mesti kekombe mbak biyen ki sik nomer loro ki

sik diombe terus sik nomer telu yo persis sik

nomer loro kui dadine ra mesti kekombe yoan

terus

Nek kroso iku melahirkan piye anak

pertama anak pertama normal juga? sempet

kroso wedi ora sak durunge?

Nomer siji malah ra wedi nomer loro ra patek

nomer telu sik wedi hehe

Hehe lha kok iso ngono bukane nek pertama

bukane malah rung pernah?

Ora mbak ndisik malah mentale malah wani

hehe keri dewe iki sik wedi wingi

Sing pertama mungkin tek’e saking pingine

ndelok

He.e hehe

Tapi bar ndelok bayine lair piye rasane?

Yo nek wong melahirkan ki larane nek arep

melahirkan mbak, bar melahirkan wis ra

ngrasakke lara opo-opo mergane weruh bayine

wis weruh bayine mau ra eneng roso lara

Suami tidak ingin informan

periksa kehamilan sendiri

W17/Asri: 214-216

Informan periksa USG pada

kehamilan kedua

W17/Asri: 223-224

Informan tidak rutin minum

vitamin &tambh darah

W17/Asri: 237-41

Tidak merasa takut saat

kehamilan pertama

W17/Asri: 245-246

Informan takut saat

melahirkan anak ketiga

W17/Asri: 249-250

Rasa sakit selama proses

persalinan hilang saat

melihat bayi yang

dilahirkan

W17/Asri: 255-258

Page 337: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

479

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

Iyo yo. tapi nek pas proses melahirkan

ngono?

Ho.o le arep le arep melahirkan ki

Sok kepikiran opo pas melahirkan kan lara

banget opo dongo terus opo...

Yo donga hehe ningo hehe

Lha ngopo donga?

Lara mbak hehe

Lara yo hehe

Lara

Tapi sing lara ki sing kedua yo sing lara

banget?

He.em

Nek sing kedua biyen nyidam yo mbak?

He.em sing kedua sing 5 bulan, 5 bulan ki ra

doyan nasi, wedang putih, sayur pigine ming

buah

Biyen pas anak pertama biyen langsung KB

tho?

KB trus TK, TK ra KB, anak pertama umur 10

bulan po yo trus TK, TK ra KB terus kelas telu

po yo SD kelas telu hamil kui rung KB wis

kebobolan hehe

Lha biyen ngopo kok mutuske KB ki trus

tiba-tiba ra KB meneh?

Yo pingine duwe tunggal mesakke anake

O ngak dewe

He.em nek anak siji ngono mbak

Ra kerepotan ngono po misal kan biyen

pernah nde anak gitu tiba-tiba nde anak

koyo kroso repot?

Nek sing ketelu iki sing repot nek sing kedua we

hehe

Lha ngopo kok ngroso repot? lha biyen nek

iku bar melahirkan langsung menyusui po

disambung ngono kui mbak?

Langsung menyusui

Lha ngopo ra wedi lemu?

Ora, biasa mbak kewajiban ibu dadi ibu nek

wis ngrasakke melahirkan ki anu mbak ra duwe

menyusui po kepiye wis netral kewajipane.

Sing kedua juga ya?

He.e

Biyen pas hamil kedua iku berapa bulan iku

mbak?

1 bulan, 1 bulan pirang dino aku lali

Berdoa selama proses

persalinan

W17/Asri: 264

Anak kedua ngidam

W17/Asri: 273-275

Informan KB

W17/Asri: 278-281

Informan ingin hamil anak

kedua

W17/Asri: 184

Informan merasa repot

setelah anak ketiga lahir

W17/Asri: 290-291

Menyusui adalah kewajiban

W17/Asri: 297-299

Pertama kali tahu hamil

kedua

Page 338: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

480

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

Wis nde feeling ngono po wis dadi padahal

sing pertama kan 6 bulan hehe

He.em lha nek sing kan ki wis bar melahirkan

ki anu tho mbak pernah

Bar telat langsung anu iku di...

Tes hehe

Hehe langsung neng bidan opo piye bar

ngerti kui?

Bidan bar nang bidan

Hehe piye mbak

Yo rutin prikso

Bar ngerti kui piye rasane? bar ngerti hamil

Seneng wae lanang po wedok hehe mugo-mugo

lanang wis nde wedok tek’e hehe

Nek biyen anak pertama pingine lanang po

wedok mbak?

Lanang hehe

Tapi malah metu wedok makane pengen sing

kedua lanang ngono yo?

He.em

Bar ngerti ternyata lanang piye mbak?

Wis wis melahirkan ngerti wis melahirkan dadi

seneng

Dadi ora ngerti yo pas USGne?

Ora mbak wong pas USG bobot ki ra ketok

yoan

Lho emang pirang bulan mbak USG?

Enem po yo

Tapi ra helem ngetokke hehe

Sing ketiga wingi yo ra ketok mbak USG

Dadi penasaran?

Hehe

Lha biyen iku pas kelahiran kedua lara

banget yo? biyen ono sing dipikirke selain

donga terus?

Opo tho rek mikir opo tho nek melahirkan ki

ming ngrasakke lara hehe

Hehe tapi ditunggoni yo?

He.em ditunggoni simbok, simbok mertuo

simbok hehe

Pengen pancen pengen ditunggoni ngono

kui?

Yo maune ra pengen pene ning rak kui kemau

do nunggoni

Hehe ning anu neng omah opo neng bidan?

Rumah sakit

W17/Asri: 304

Informan ingin anak kedua

laki-laki karena anak

pertama perempuan

W17/Asri: 317-318

Informan senang anak

kedua laki-laki

W17/Asri:326-327

Selama proses persalinan

informan tidak berpikir apa-

apa karena merasa sakit

W17/Asri: 340-341

Page 339: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

481

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

Rumah sakit o sing pertama juga ning

rumah sakit

Pertama di rumah

O lha ngopo

Dukun

Hehe lha ngono sing pertama nang ngomah

malah sing kedua ning rumah sakit?

Pertamane neng bidan, bidan lungo tho mbak

bablas mudhun

Tapi ra ono kepikiran opo ngono kui rak?

Tidak, normal kabeh.

Khawatir ora mbak nek ngono?

Wong hamil ki yo khawatire anu mbak anake

cacat hehe ming kui kok pikirane hamil ki

wedine ming nek anake cacat, wis ngono kui

hehe

Kui sak durunge nglairke yo?

He.em

Sik anak pertama?

He.em Pikirane mung ngono kui wedine ming

nek kui hehe pikirane.. ojo digoceki mengko

ndak tibo

Hehe lucu

Ampun heh

Nek anak ketiga wingi piye mbak?

Biasa mbak yoan hehe ning yo wedi paling

wedi yo sing nomer telu lete ra suwe tho mbak

pikirane ngrasakke lara wingi isik kelingan le

lara

Ternyata lara tenan?

Yo isik lara sing hehe dua hehe

Padahal sing tiga cowok juga yo?

Ho.o

Tapi luwih gampang sing..

He.em luwih gampang ketiga

Berapa jam kui anune pembukaan dari

pembukaan pecah ketuban nganti iku suwe

ora?

Cepet mbak anune krosone Magrib kae boyoke

pegel-pegel kae abot ngasi Subuh, Subuh wis

soyo parah le lara hehe terus mangkat medhun

ngampiri simbok, simbok wetan simbok ndadak

Subuh ndadat ngono kae terus tekan kono jam

piro kae setengah enem langsung lair ra ngasek

pirang menit neng kono langsung lair

Cepet yo hehe

Informan khawatir jika anak

cacat

W17/Asri: 363-366

Informan merasa takut saat

kehamilan ketiga karena

masih ingat rasa sakit saat

persalinan kedua

W17/Asri: 376-379

Page 340: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

482

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

Ra ngasek pirang menit neng kono lair

Ditahan ki ngopo e hehe ora di anu...

Nek neng rumah sakit podho wae tho mbak nek

rung bukak iki bukak iki wis podho wae

ngrasakke tenang nang ngomah yo iku nek

pisan ngono kae gi hehe luwih pengalaman kui

mau hehe

Hehe pengalaman

Pengalaman le tuwo ndisik ngene ki apike

ngene ki kok yo ngono hehe

Hehe biyen le pertama kedua yo ngono kui

cepet-cepet juga yo?

Yo kui mau sik nomer loro sik nek sing nomer

siji ra tek lara mbak malahan sing nomer loro

sing

Lara tapi cepet yo

Ya

Khawatir ora mbak pas iku kok ora lair-

lair?

He.em

Iki berarti mundur opo maju mbak?

Ma mundur

Mundur

Kae ndah, ngih. kesundulan mbak dadine ra

ngerti le hamil ki berapa bulan ra ngerti ming

dikiro-kiro terus

Ternyata HPLe mundur yo?

Karo bidane yo wis di kae diprotes kon medhun

kon prikso tapi aku mikire yah maune anu

wedine nek diceasar ndisik normal kabeh sisan

lah dienteni sak malah sebulan keri malah ra

tau prikso aku kan seharusnya minimal dua anu

dua minggu sekali ning malah ra tau prikso

wedi kemau mergane nek gowo medhun tetep

kon ceasar mbak nek wis HPL ngono kui wis

manut HPL sing maune ning rak wediku kui

mau diceasar kemau wis mah ra prikso wae

tenang wae nek rung kroso rung rek neng

rumah sakit hehe

Berarti iku suami yo ra ngongkon kono

prikso ngono kui ora yo?

Ora prikso bojone wis ngerti kui mau lho mbak

“ha kui ki nek ora ngono kui we aku malah

wedi gek langsung tak jak prikso ngono” hehe

“ngono kui wis ra ngopo-ngopo rek kroso

rasah” hehe ngono mantep dadine wong loro

HPL mundur karena tidak

tahu kepastian umur

kandungan

W17/Asri: 420-422

Informan tidak mau periksa

kehamilan meskipun HPL

mundur

W17/Asri: 424-430

Informan takut ceasar &

merasa tenang di rumah

W17/Asri: 431-435

Page 341: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

483

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

wis mantep. Mbakyu-mbakyuku yo wis khawatir

yo ngandani terus ngono kae ngasek do jengkel

kae mbakyu-mbakyuku ning rak aku mantepku

yo kui mau pokoke nek rung kroso rung hehe

wong normale nek wong melahirkan rak tetep

kroso tho mbak

Anu sing ngrasakke awake dewe mikire

He.em bayine sing ngrasakke aktif tho mbak

dadine ra semelang nek telat opo kepiye ngonoi

gerake ki nek prikso rek goleki doktere, dokteri

ngasek mumet le mubeng-mubeng ngetutke

hehe

Tapi lucu yo

He.em

Pirang anu pirang dino neng rumah sakit

wingi?

1 hari

1 hari? lha kok cepet banget...

Normal langsung pulang mbak

O langsung pulang.

Sing penting bayine sudah pipis sudah eek

langsung pulang

Dadi langsung nyekel bayine yo?

He.e

Sing biyen-biyen yo ngono?

He.e

Langsung lego pas ngerti bayine?

Hehe

Anu ora mbak koyo tonggo-tonggo tilik

ndene ra bar le bar melahirkan?

Ho.o

Rasane piye mbak nek di di...

Seneng tonggo-tonggone moro seneng do

ndelok bayi

O seneng tek’e anu ndelok bayine opo tek’e

seneng...

Yo diparani kui mbak parani yo nek wong ra

seneng ra bakalan do teko ra bakalan moro

bayi yo mung koyo ngono kae ngono nek hehe

Hehe biyen pas awal-awal kondisi

keluargane piye mbak mungkin dari segi

keuangan mungkin kurang opo...

Maune normal opo yo, kono lumayan kene

lumayan yo ra sugih ra kere ngono lho mbak

lha pas anune kui bar kecelakaan tho bojoku

tabrakan tho ra patek duwe wis eneng-eneng

Informan tidak khawatir

HPL mundur

W17/Asri: 450-454

Informan senang tetangga

menengok bayi informan

W17/Asri: 475-476

Informan senang karena

tetangga perhatian

W17/Asri: 479-481

Page 342: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

484

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

lemah entek lemah ngoyak nyowo kui mau

mbak akire yo slamet kabeh slamet trus agek

nikahan suwe mbak suwe pirang bulan okeh

bulan

Berarti iki sak durunge nikah?

Sak durunge nikah kecelakaan njuk kui ngrawat

kui tho aku ngasek mari trus mari agek nikah,

kae adine ndak kakine ketekuk

Mesakke ngopo po mbak? hehe

Iyo yo liyane aku yo wis tinggal lungo jodokke

pisan iyo tho?

He.e hehe he.em

Rekoso pisan, raine elek pisan hehe

Hehe lha pingine sik kepiye nek pingine

asline entuk suami sing kepiye mungkin dari

sifat opo mungkin dari penampilane?

Maksute nek bar tibo nak rusak rai ki kakie

patah, gigie pothong semua

Parah banget yo?

He.em

Tapi tetep ditrimo ya? hehe

Iyo mbak mesakake mosok kahanan koyo ngono

arep ditinggal mesakke tho yoan wong nek

liyane mungkin hehe melarikan diri ning rak

ndelok kahanane ngono kui mesakake

Mesakke kui karo mas Pure opo keluargane

kui?

Kabeh, wis anak siji, barang-barang entek

mesakke tho mbak yoan gek engko isik arek

ditinggal koyo ngopo gek’an

Anu ora...

Mbokne we mbokne angger weruh semaput

weruh raine semaput terus mbak ket neng

rumah sakit nger weruh semaput gek rek

nguruse kepiye nek hehe gur siji meneh

Hehe berarti biyen mbak Asri sing ngurusi?

Iyo ngurusi

O perhatian yo, berarti biyen pernikahane

diundur?

He.e

Pirang taon mbak e pirang sasi mbak bar

kecelakaan nganti nikah?

Lali je mbak

O tapi suwe diundur?

Ho.o suwe sampek dene wong ra seneng ngono

kae perempuan rung nikah wis ndene sing

Informan merasa kasihan

sehingga tetap mau

menikah meskipun tidak

suka

W17/Asri: 510-513

Page 343: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

485

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

lanang terus sing ngono kae ning mosok wong

lara rek ngopo? hehe

Hehe

Ngurusi sik lara ngono gek diomong-omong

hamil sipek gek ngono mbak yoan rak kabeh

ono buktine le Kuoso luwih mat hehe

Bart di anu bar diomongi karo liyane piye

rasane?

Yo lara yo mbak ning rak yo men direwangi

ngopo-ngopo sing ngerti rak sing Kuoso,

keluarga-keluarga kui yo mesakke mbak yo isin

yo ngono tho mbak keluargane, aku kan cah

wedok nek koyo wongtuaku gek dirasani ngene-

ngene hehe “wis mbok metu yung”

Lara ati tek’e keluargane juga koyo istilahe

koyo opo yo harga dirine kan diomongi tho...

He.em

Kan keluarga juga ngrasakke harga diri

keluarga wis cemar kui..

He.e

Tek’e kui opo tek’e gara-gara kroso

omongan kui dadi mung gara-gara awake

dewe ngono lho opo tek’e sakit hati tek’e iku

keluargane mbak Asri lara ati?

Yo awake dewe yo ngrasakke lara ati tho mbak

nek diomong-omongke ngono kui ojo meneh

keluargane ojo meneh keluargaku ngono lho

melu ngarasakke

Padahal pingine yo nek lara aku dewe ngono

yo?

He.em hehe

Hehe tapi untunge keluargane anu yo do

kuat ngono?

He.em

Sing berarti sing nguatke ngono ki keluarga

yo?

Iyo mbak opo-opo ki keluarga, keluarga

untunge keluargaku kono sante perhatian ro

aku

Hehe sak iki misal ono masalah sing

marakke mbak Asri kuat opo mbak masalah

keluarga ngene iki sing marakke kuat ki

opo?

Anak

Hehe anak yo?

He.em Anak karo wongtuo engko nek aku nde

Informan merasa sakit hati

jadi gunjingan tetangga

W17/Asri: 559-562

Keluarga sebagai penguat

ketika sedang terjadi merasa

sedih

W17/Asri: 571-573

Anak dan orangtua sebagai

penguat ketika informan

Page 344: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

486

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

masalah karo bojoku engko aku mikirke neng

wongtuane nek aku ngene-ngene wongtuaku

piye mesakake tur wongtuane karo aku wis

sayang banget tho mbak dadine kui garek anu

kui

Paling nek ra nde anak paling bedo meneh

yo?

Wis suwe dupeh meneh eneng masalah opo

hehe

Iyo

Ning untunge nek aku yo rung anu mbak mikire

ra semudah itu ngono mbak arepo nikah

dijodokke nikah ngono kae ki pikirane wis rep

mikir panjang keluarga sing dipikir wongtuaku

koyo ngopo nangung isin hehe ngono kui tho

mbak kan nek wongtuoku yo terserah anake

piye ning rak sing koyo anak mikire wongtuaku

piye perasaane piye ngono

Dadi biyen ngono tek’e mikir keluarga?

He.em

Betah ora mbak neng kene?

Betah hehe

Hehe tek’e mertua apik ngono...

Iyo

Opo lingkungane sing penak ngono?

Lingkungan ki ra dadi jaminan mbak sak iki

lingkungan ki mengko nek aku susah do

nggeguyu engko nek injoh maem do diarani

nggo pesugihan yo ngono kui tho mbak nek

wong anu sengit mengko injoh tuku opo sengit

do ngono kui mbak nek uwong ki ora koyo

wong kota terserah

Luweh hehe

He.e sugih karepmu dewe karepmu ning kene

ngono kui ra iso mangan do diolok-olok injoh

mangan di anu hehe

O tapi iku yo mertuane iso apik ngono yo

hehe. adik.

Nek mertuaku kene gur ono masalah opo ngono

genah upomone rek tekane cerai ngono kui

anake sing lungo aku sing kudu ning kene sik

dimong

Hehe luwih sayang karo mbak Asri

mertuane.

Kan ngerti kebiasaane ki lho mbak ngerti

kulinane koyo aku ra tau gelem masalah ra tau.

ada masalah

W17/Asri: 580-585

Informan selalu

memikirkan keluarga ketika

memutuskan sesuatu

W17/Asri: 591-98

Lingkungan tidak membuat

informan bahagia

W17/Asri: 606-612

Mertua lebih sayang

informan daripada anak

W17/Asri: 619-622

Page 345: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

487

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

emoh teke wae nek emoh

Hehe lucu, ndelokke masalah iso ilang kabeh

yo hehe.

Hehe

Nek misal karo tonggo-tonggo kene berarti

ora terlalu iki banget cerak-cerak banget

ngono?

He.em

Tapi nek karo anak cerak tho mbak? mesti

anu yo mesti kumpul yo?

Ho.o yo

Iku mertua ketoke sayang yo karo..

He.em malah dekat

Mestine

Awas, awas arep nututi Ninda kae mau. hehe

Hehe. Iki mertuane mbak Asri piye iki kan

wingi ngomonge stroke yo?

He.em

Saiki isih anu?

Yo wis nek didudukke wis injoh duduk

Piye mbak rasane mertuane wis apik ngono?

Yo lumayan jane ra patek hehe

Hehe tapi isih sok anu opo rutin anu terapi

ngono kui?

Ora mbak doktere kono wis pasrah sok ming

terapi nang ngomah alternatif

Sing penting iso apik

He.em. hehe. Mesakke mbak nek ditekke wae.

Pendet, dipendet, pendet

Nek biyen pas iku anak pertama biyen

berarti persiapane luwih anu yo misal koyo

perlengkapan bayi opo-opo kudu komplit

ngono?

He.em hehe

Lha ngopo mbak kok ngono anu kok iso

pengen nyiapke ngono?

Ha anak pertama tur anu tho mbak ndisik ki

ekonomi anjlok-anjloke anak pertama ki malah

ra terlalu nuntut anu yo ming dinei kui sedulur-

sedulur ngono seken-seken ngono kui

Lha anak kedua karo ketiga piye?

Anak kedua iki lumayan ekonomine yo terjamin

sing pertama sing hehe terpuruk hehe

Sing ketiga iki yo wis anu mulai membaik

meneh yo?

He.em

Page 346: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

488

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

Anak ngowo rejeki hehe

He.em

Percoyo ora nek ngono kui?

Percoyo mbak ket pertama ndisik ki opo yo

pancen wis rejeki ono wae ngono lho mbak

butuh opo ngono kui mesti yo entuk ngono lho

opo-opo mesti kadang pikirane ngendi le entuk,

ngendi le entuk hehe

Tapi kroso yo rejeki soale kan ono sing

ngeluh terus ngono kui mbak Asri ora yo?

Ora

Hehe

Arep ngeluh ro sopo

Hehe iyo e ketoke ceria terus e

Hehe

Ibue mbak Asri yo ngomong thonek misal

ono masalah mesti ra ketok, ceria

Mbak aku soale nek nde masalah ngono ra tau

omongke wongtuaku aku mung ngono ming

susah, susah hehe ngopo yoan nggo dewe hehe

Yakin bakal berakhir, mebaik ngono yo?

He.em. ra penting binder ki duit ki dicelengi

maune nggo ngopo nek ngono kui? ho nak

ming dolanan tho? PR cerita arek...

Hehe

Rewel ora tho?

Nek bengi mbak hehe nek awan turu terus

Ra iso istirahat no? hehe piye iki ora iso

istirahat rasane?

Hehe

Nek perubahan biyen bar wal-wal nikah

karo saiki kroso ora mbak?

Maksute?

Mungkin dari keuangan dadine soyo seneng

opo rasane soyo susah?

Yo soyo keuangane membaik yo rodo lumayan

tho mbak kan pikirane gur neng anak, anake

mengko nde tabungan, ijoh sekolah nyekolahke

anak, ndisik rek nyekel we ra duwe hehe saiki

wis lumayan opo sing dipingini yo wis elek-elek

wis hehe duwe

Dadi kudu disyukuri ngono po?

He.em banyak-banyak bersyukur hehe

Makane ketok ceria terus salah satune iku?

Yo nek kelingan sik biyen-biyen yo wis jauh

hehe biyen rek mangan we rekoso

Informan percaya anak

bawa rejeki

W17/Asri: 676-680

Informan tidak pernah

menceritakan masalah pada

orangtuanya

W17/Asri: 690-692

Informan terfokus pada

anak

W17/Asri: 708-713

Informan bersyukur

W17/Asri: 715

Page 347: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

489

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

Em tapi isih sok kelingan sik biyen-biyen?

Yo ho.o

Piye nek kelingan?

Yo nek ndisik ki yo, yo kemau saiki khawatire

wong wedok ki yo ming nek is nde duit yo

kemau ming bojone, saiki okeh anu tho mbak

ngerti dewe dunia maya hehe

Gitu yo hehe. Iki arep nganu meneh sesuk

KB meneh berarti?

He.em KB yo telu wae hehe

Hehe ngopo?

Karepe rep loro wae hehe saiki

Wedi loro ngono?

Yo disamping kui iyo mbak gek wis anake cilik-

cilik hehe

Tapi kan nek nde akan akeh kan rame kan

mbak? hehe

AHehe

Ora ya? hehe

Repot mbak okeh-okeh ki

Iyo sih hehe tapi lucu nek pas cilik-cilik nek

wis gedhe sitik repot hehe

Hehe

E mbak nek masalah iki hubungan intim iku

tetep rutin mbak?

Pripun?

Hubungan intim nek kayak geitu rutin tho?

Yo hehe

Ngaruh ora neng iku nek pas lagi ra pengen?

Yo podho wae mbak sok okeh memenge hehe

kewajiban rek piye meneh

Tapi ra terbebani?

Rak

Tapi ra ngaruh juga yo neng anu..

Ra

Ketoke iki ndisik mbak hehe nuwun yo

mbak

Ngih

Informan khawatir pada

suami jika banyak uang

W17/Asri: 722-725

Informan ingin KB

W17/Asri: 728

Informan hanya ingin 2

anak

W17/Asri: 730

Anak masih kecil

W17/Asri: 732-733

Informan merasa repot jika

banyak anak

W17/Asri: 738

Page 348: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

490

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 28 Maret 2015

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah Mertua

Alamat : Salam,Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi dukungan lingkungan pasca

melahirkan, pengasuhan, dukungan sosial

Wawancara Ke- : 19 (sembilan belas)

Kode Wawancara : W19

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Neruske sik wingi mbak.

Hem

Nek biyen pas lairan kae berati normal yo

mbak yo?

Normal

Iki bedane karo sik biyen gampang rewel ora

mbak sing saiki?

Ora

Ora, berarti ora anu yo, ora, ora susah?

Yo hehe sing nomer loro sing rewel

Sing rewel malah nomer loro yo? hehe

He.em

Tapi sing nomer telu isih tetep ASI yo?

He.em

Ra disambi liyane?

Ra. pecah mengko

Nek iki sing opo sing ngasuh anak ketiga sopo

mbak? diasuh dhewe opo...

He.em yo kadang cok eneng sing ngewangi hehe

kae lik.

Lek o. tapi nek awan mingan?

He.em nek awan

Nek bengi ngono?

Bengi dhewe hehe

Dhewe yo hehe

Ho.o loro ngiwo tengen hehe

Hehe koyo ribet ngono ra opo koyo susah ngono

ra?

Anak kedua informan

rewel

W19/Asri:10

Ada yang membantu

informan mengasuh anak

W19/Asri:19-20

Page 349: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

491

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

Yo ora mbak nek wis biasa biasa wae hehe

ngempongi ngemiki, ngempongi ngemiki,

ngempongi ngemiki hehe

Tapi nek sing keloro ora ASI meneh yo?

He.em

Sing ketelu yo?

10 bulan le ASI hehe

Nek bengi ora sok rewel po?

Yo ora mbak anggere wis ngempong uwis

Berarti ora eneng keluhan piye ngono?

Ora hehe alhamdulillah ki yo hehe nek ra pine

lara ngono kui ra rewel ning engko nek ono sing

dirasakke lara ngono nek bengi nangis

Piye mbak nek misal anake lara ngono rasane...

Susah hehe anake cilik-cilik gek lara susah

Tapi anu yo untunge ra rewel

He.em penekke sing keri

Anggel ora mbak nek sing ngrawat sing telu

iki?

Ora mbak gampang malahan penakke bocahe

nomer telu ki

Berarti ora anu yo...

Ora gampang lara ra sik nomer loro kae sik dilit-

dilit masuk angin hehe

Tapi anu rak pernah ngak kroso nde anak ki

susah ngono gaweane kan biasane kan fokuse

nang anak kerjaan liyane kan ora iki..

He.em

Kroso susah ora?

Ora, ora mbak nek wis dilakoni ki penak-penak

wae hehe

Penak wae hehe berarti ora terbebani ngono

anake telu cilik-cilik?

Yo, yo ming nek cumleng ngono kui mbak le kroso

nek terbebani ki hehe ndilalah wingi lara kabeh

giliran watuk pilek, watuk pilek hehe

Susah yo nek ngono hehe

He.em

Tapi koyo pernah kroso nyesel ora nde anak

telu iki?

Ora mbak nek biyen dhek methenge yo hehe kok

metheng meneh tapi nek ning njobo ki wis ra

eneng roso penyesalane enenge bersyukur

alhamdulillah nde anak meneh hehe

Kok kok anu iso bersyukur ngopo mbak?

Lha kan yo anak lanang meneh, bocahe lemu,

Informan tidak kerepotan

merawat anak karena

sudah biasa

W19/Asri: 29-31

Anak ketiga tidak rewel

W19/Asri: 37

Informan beryukur anak

ketiga tidak rewel

W19/Asri: 39-41

Informan sedih jika anak

sakit karena masih kecil

W19/Asri: 43

Informan merasa lebih

mudah dan lebih enak

anak ketiga

W19/Asri: 45, 48-49

Anak kedua mudah sakit

W19/Asri: 51-52

Informan tidak terbebani

mengasuh anak

W19/Asri: 58-59

Informan merasa

terbebani saat mengasuh

anak ketika informan sakit

W19/Asri: 62-64

Tidak ada penyesalan

memiliki anak lagi setelah

anak lahir

W19/Asri: 69-72

Informan senang karena

Page 350: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

492

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

ndemenakake, nyawang seneng hehe

Seneng yo? hehe

He.em

Tapi nek misal iki kan di anu yo diewangi sing

opo sing ngasuh kan ora mbak Asri dhewe

ngono koyo kroso iki ra koyo bebani berkurang

opo malah kok malah wong liyo sing ngasuh

ngono kui?

Yo ora mbak wong gentenan tho yoan nek ngono

kui engko nek aku nyekel sing cilik udu sing gedhe

hehe aku sing gedhe engko bobok barang sing

ngeloni aku sing ngempongi yo aku paling yo nek

awan ngene iki nek arep adus nek arep ngono kui

Berarti seneng yo eneng sing ngewangi?

He.em masak ngono nak lik hehe

Ibu karo anu karo suami yo podho ngewangi

ngono?

He.em ngewangi yoan srabutan

Hehe srabutan

Mbut gawe yo momong yo hehe

Hehe iyo yo, tapi nek misal opo anak rewel

ngono ki ora kepikiran piye-piye ngono mbak

koyo misal rewel wae nyusahke po piye?

Yo ora mbak lumrah tho nek cah cilik hehe nek ra

dong kepiye ngono yo ra rewel ngono lho ndilalah

ki bocahe

Sing nomer telu iki?

He.em sing nomer loro barang ki saiki yo wis nek

lungo nek adike ra dijak yo ngoleki adik, nang

ngomah nek ditinggal lungo ngono yo ngoleki

mamak karo adik ngono kui hehe

Hehe

Sing cilik ngono wis ngerti nek tinggal lungo

“adik, asik, adik apip oyah” tak oyak

Hehe ngono yo lucu

Hehe

O nek iki anu yo berarti fokuse nang anak

ndisik yo mbak yo?

He.em

Ra kepikiran arep kerjo po opo?

Ra hehe yo pikiran yo ono sing gedhe-gedhe ngo

opo yo penak hehe nek wis gedhe-gedhe yo

Pengen anu ora nambah ora?

Ora mbak hehe telu wae

Hehe tetep ora yo? lha ngopo?

Yo wis cukup hehe

memiliki anak laki-laki

lagi & gemuk

W19/Asri: 74-75

Informan bergantian saat

mengasuh anak

W19/Asri: 83-87

Informan senang ada yang

membantu memasak

W19/Asri: 89

Mertua dan suami ikut

membantu mengasuh anak

W19/Asri: 92, 94

Informan merasa sudah

biasa jika anak rewel

W19/Asri: 98-100

Informan tidak berpikir

untuk bekerja

W19/Asri: 115-116

Informan tidak ingin

menambah anak lagi

W19/Asri: 118, 120

Page 351: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

493

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

Hehe susah ngono po le anu ngrawat ngono po

piye sing gedhekke ngono?

Ming le ku ngembol hehe sing suwe hehe

Hamile yo malahan hehe le susah

Ngembol suwe nek lingguh rekoso hehe le ngadek

rekoso hehe

Tapi bar lahir plong ngono yo?

He.em nek wis bar lair padhang weruh bayine

ngono wis ra kroso lara mbak

Iyo tho?

He.em ra neng dirasakke lara nek weruh bayine

nang njobo ngo ki ilang kabeh roso lara ki

ngertine ming bayi seneng hehe

Hehe ndelok langsung seneng yo?

He.em rasane koyo ngopo langsung ilang mbak

nek weruh bayi anehe kui nek wong wedok hehe

Padahal biyen me methenge yo susah yo?

He,em methenge rekoso arep obah rekoso hehe

turu rekoso opo-opo rekoso

Anu rak anak sing ketelu iki dek Rafi nek

diajak dolan-dolan ngono ora?

He.em mbak ben dino lungo jagong nang Cilacap

ngono wis biasa ngo mobil, golek kayu ngono e

Ora wedi mbak nek lara?

Bandel bocahe mbak bandel hehe

Hehe seneng yo nek misal ngajak lungo ngene

ki?

He.em

Ngajak bayi dek Rafi?

Hehe

Seneng ora nek misal iki opo koyo eneng

tonggone nganu bayie koyo iki lho kok anake

cilik-cilik ngono kui ngomentari ngono kui piye

mbak Asri?

Malah dek metheng biyen mbak hehe dek

methenge biyen malahan le ngono le ngrasakke

isin ngrasakke tenan anake isih cilik metheng

meneh ngono kui ning nek wis neng njobo wis

malah ora ra nde roso ngono kui hehe

Hehe seneng yo tek’e?

He.em malah wong-wong mah do ngelekke “saiki

ra ngopo-ngopo nek gedhe penak” ngono malah

do ngono-ngono kae hehe “repot yo mbah” “ra

popo-popo kabeh podho wae eneng sing nglakoni”

kene yo okeh tho mbak sing ngono kui kethoke

mung nglakoni awake dhewe ning nek njobo

Informan merasa

terbebani jika hamil

W19/Asri: 123, 125-126

Informan merasa setelah

lahir semua rasa sakit

hilang karena perasan

senang melihat bayi

W19/Asri: 128-129, 131-

133

Informan merasa beban

apapun terasa hilang

ketika melihat bayi

W19/Asri: 135-136

Informan terbebani saat

hamil

W19/Asri: 138-139

Informan tidak khawatir

sering mengajak pergi

jauh karena tidak mudah

sakit

W19/Asri: 142-143, 145

Informan merasa tidak

senang ketika hamil,

namun setelah melahirkan

semua perasaan tidak suka

hilang

W19/Asri: 155-156

Informan tidak dapat

melihat banyak yang

mengalami hal yang sama

dengan informan karena

saat hamil jarang keluar

rumah sehingga dulu

Page 352: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

494

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

bulane yo “oalah” hehe rasane ki nek koyo aku ra

tau metu-metu gek do dolan-dolan tho mbak apuse

mung momong hehe nang ngomah

Hehe kroso iku ora terbebani ki tek’e wong-

wong do tek’e ngomong sesuk penak opo

pancen mbak Asri dhewe sing pancen ora

terbebani?

Yo po rasane biasa wae nek wis nglakoni mbak

ning nek nyawang cen yo ho.o aku biyen we sok

kepiye anake isih cilik-cilik arep kepiye ngonoi dek

metheng malah kepikiran ngono kui mbak ning nek

wis nglakoni koyo ngene iki yo biasa-biasa wae

ngedusi yo gentenan siji loro hehe kakangne adine

gentenan ngenteni ngonoi biasa, maune mikire gek

kepiye sesok cilik-cilik sesok gek rewel ora hehe

nek isih methenge

Ternyata, ternyata gampang yo le nompo

bayie?

He.em nek wong wedok ki yo mbuh wis dasare

garise yo wong wedok ki kudu nompo ngono kui

mboh emboh mbak ning nek pikiran semelang

maune yo ono ning malah ra seberat sing dipikirke

nek wis dilakoni hehe

O iku anu yo ket awal lair langsung wis bener-

bener ora ngroso abot opo piye ngono yo mbak

yo?

He.em aku ki seko nang rumah sakit we adus

dhewe ngopo-opo dhewe do ngumun sustere mlaku

nang ngendi-endi hehe opo-opo dhewe

Hehe opo ra semelang ngono po nek jaitane

lepas ngono?

Ra dijahit tho mbak

Lha kok ngono?

Normal ra jaitan tanpo ngono aku ki seko siki

dhewe ndisik hehe

Hehe enak yo?

He.em dadine ki metu yo kemau wis ra ngrasakke

lara ra ketok ngomah juk ketuk ngomah yo wis kan

anakku sing gedhe tak tinggal tho nang rumah

sakit kui dimong lik kemau, omah ra eneng terus

aku ngoleki nang ngendi hehe

Hehe

Dodilokke “rek nang ngendi wisan” hehe

Ditinggal-tinggal hehe

Hehe

Tapi nek misal ngoleki ngono kui yo dek Rafi

sering merasa terbebani

saat hamil lagi

W19/Asri: 162-169

Saat hamil informan

merasa khawatir tidak

dapat mengasuh dengan

baik, namun setelah lahir

tidak lagi

W19/Asri: 174-182

Informan pada awalnya

khawatir namun ketika

dijalani informan berpikir

tidak terasa berat

W19/Asri: 185-189

Setelah proses persalinan

informan melakukan

aktivitas seperti biasa

W19/Asri: 193-185

Informan ridak merasa

kesakitan setelah proses

persalinan W19/Asri: 203-

207

Page 353: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

495

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

yo diajak sing nomer telu tetap diajak?

Ora mbak bobok tho nang ngomah nek bayi kan

okeh le turu hehe ra koyo nek gedhe ngono kui

okeh le melek

Emang ra khawatir po ditinggal dhewe nang

ngomah?

Ora okeh uwong tho mbak eneng bapakne, eneng

mbakyune hehe

Hehe tapi ra pernah pisah suwe karo sing

nomer telu iki misal nang lungo ngendi suwe

ditinggal karo ngomah dhewe ngono?

Ora ra tau nang ngendi-ngendi tak jak hehe gowo

hehe

Lha ngopo ora ditinggal nek misal adoh?

Ora hehe malah semelang yo nek ditinggal ra

digowo malah pikirane ra tenang gek ngemiki

barang ki mengko njuk mangane piye hehe

Hehe iyo yo berarti pancen anu yo pengen ASI

terus yo ora pengen lepas iki yo?

He.em ra

Ora wedi iki po omonge misal ASI kan dadi

payudarane trun ngono kae...

He.em ora wong wedok wis nasipe hehe wis jatahe

ngono kui

O hehe tapi nek ket awal ora piye mbak opo,

biasane bayi ibu-ibu awal sok wedi

memandikan opo piye ngono kui ora wedi?

Maksute?

Nek bayi kan sok dimandiin tho?

He.em

Nah tetep mbak Asri dhewe?

He.em dhewe

Ora..

Lha ndisik ki ket anakku nomer siji eka mbakyuku

nglairke tho mbakyuku ra wani ngedusi aku mbak

le ngedusi amben esok amben esok ki aku arep

sekolah nang kono ngedusi ndisik

Ket bayi iku?

He.em

O ora wedi ngono yo?

Ora mbak yo wis rasa-rasane ki piye yo seneng

ngono hehe seneng ngedusi seneng

Ora anu ora khawatir mengko bayi’e misal opo

banyune kepanasan opo malah kademen dadi

lara ngono ki ra kepikiran yo?

Ora hehe kan wis dikiro-kiro tho mbak bayi ki

Informan tidak khawatir

meninggalkan anak

sendiri setelah proses

persalinan karena ada

keluarga yang menjaga

W19/Asri: 219-220

Informan khawatir jika

tidak membawa anak

ketiganya saat pergi jauh

W19/Asri: 223-225, 227-

229

Informan hanya ingin

memberi ASI saja

W19/Asri: 232

Informan tidak khawatir

fisik berubah jika

menyusui

W19/Asri: 235-236

Informan tidah khawatir

saat memandikan bayi

karena merasa senang

memandikan bayi

W19/Asri: 263-254

Page 354: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

496

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

angete semene ki ngono

Tek’e wis ono penglaman yo?

Ho.o

Berarti seneng yo iki ibarate duwe anak

meneh? hehe

Hehe

Sik ya, nek anu sok diajak opo nang ngomah

sing kono ora mbak sing nomer telu iki?

He.em

Mulai umur piro mulai wani metu-metu?

Sebulan

Sebulan yo?

He.em hehe

Nek sebelum sebulan ngono ki ora wani?

Yo lungo paling nang rumah sakit kontrol,

imunisasi ngono kui hehe

Imunisasi, lha ngopo kok imunisasi?

Imunisasi wajib kui lho mbak

O berarti ora tek’e wedi mengko eneng kepiye

keno penyakit opo ora yo

Ora, ora

Pancen kewajiban? hehe

He.em

Hehe tapi anu tho ra eneng masalah tho bar

imunisasi?

Ra, ra mbak imunisasi milih tho sik limang atus

kae gek nang kene biasane 30 ribu gek nang

rumah sakit rak 1 donge 2 suntikan rak 1 suntikan

ra rasakke panas ra rasakke lara bayine hehe

Kok malah milih sing larang ngopo e?

Yo mesakke wae mbak engko anggere lagi iso opo

nek diimunisasi obah we nangis hehe dadi wedi

obah wedi hehe

Hehe mesakke adike yo?

Ho.o nek duwit kan iso digoleki mbak sak wayah-

wayah sing penting diparingi sehat waras we sih

injoh golek duwit nek anak ngasik lara wis sing

ngrasakke mumet hehe

Hehe tapi bar nde anak iki bar lair ngono kui

koyo ono perubahan ora semakin seneng opo

tambah susah opo gampang nesu?

Ora mbak blas biasa.

Biasa, ra ono perubahan piye ngono?

Ora perasaan ki ora ning yo mboh hehe nek

perasaan ki yo ora, biasa wae

Seneng wae yo ra gampang nesu koyo biyen pas

Informan baru berani

mengajak anak ketiga

keluar rumah setelah anak

berumur 1 bulan

W19/Asri: 269

Sebelum 1 bulan informan

hanya mengajak keluar

rumah untuk kontrol &

imunisasi di rumah sakit

W19/Asri: 273-274

Informan merasa wajib

imunisasi anak

W19/Asri: 276

Informan memilih

imunisasi dengan harga

mahal

W19/Asri: 284-287

Informan merasa takut

anak kesakitan jika

imunisasi yang murah

W19/Asri: 289-291

Informan merasa lebih

mementingkan kesehatan

anak daripada uang

W19/Asri: 293-296

Informan merasa tidak ada

perubahan emosi

W19/Asri: 300, 301-303

Page 355: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

497

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

hamil yo?

He.em

Ketoke kui sipik mbak hehe o mengko sik oiyo

nek misal iku koyo opo ndelok anake nomer

telu nangis ngono kui mbak Asri piye mikir opo

ngono, perasaane piye ngono, dadi melu-melu

nangis opo kepiye ngono?

Ora arang nangis mbak anakke ki

Yo tek’e arang nangis makane ora kui yo...

He.em

Ora kepiye ngono yo?

He.em hehe ra mesti nangis anakke ra tau nangis

Berarti pas misal maune nangis ngono mbak

Asri piyewedi melu kelara-lara po piye ngono?

Ora lha wong le nangis ki ming arek nenen ngono

kui paling yo nek arek bobok ngono kui paling

wingi tapi paling rung tau nangis gek piye ngono

rung tau

Hehe enak yo

Yo nek kembung ngono kae yo sok kembung sering

kembung sik nomer telu ki

Terus piye nek ngono ki?

Ngo minyak, minyak terus minyak hehe minyake

boros nek sik nomer telu hehe

Hehe tapi ora masalah?

Ra masalah habis tuku, entek tuku hehe

Sing penting sehat ngono yo?

He.em boros nek minyak ki kudu sing konicare kae

konicare sing ungu

O nek anu opo, suami karo keluarga kabeh

nompo yo anak sing ketelu iki?

He.em

Padahal kebobolan yo? hehe

He.em hehe ning arep kepiye meneh mbak nek wis

anake wis ngono takdire wis ngono kui

Piye mbak nek misal keluarga nompo ki

perasaane mbak Asri piye sing dirasakke?

Yo ming melu seneng melu hehe ra koyo nek, nek

dek agek ngerti metheng ndisik le anu morotuoku

hehe

Biyen sak pas anu metheng krosone wedi ngono

yo?

He.em anake isik cilik metheng meneh hehe

Hehe iyo yo tapi tetep sempet khawatir juga ra

iso nompo...

He.em

Anak ketiga jarang

menangis

W19/Asri: 316

Anak ketiga informan

hanya menagis ketika

lapar & ingin tidur

W19/Asri: 319-322

Anak ketiga sering

kembung

W19/Asri: 324-325

Informan merasa memiliki

anak ketiga adalah takdir

W19/Asri: 338-339

Informan senang setelah

melahirkan keluarga bisa

menerima anak ketiga

W19/Asri: 242-244

Informan terbebani saat

hamil karena masih

memiliki anak yang kecil-

kecil

Page 356: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

498

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

Keluargane mbak Asri?

He.em sing wetan yo biasa wong ndisik yo hehe

keluargaku yo ngono tho dadine wis biasa aku

ndisik kesundulan mbakyuku tho mbak hehe

Makane kui?

He.em

Uwis mbak, nuwun yo mbak tapi mengko nek

misal ono sing kurang meneh hehe

Hehe

Ngrepoti terus ki hehe

Rapopo mbak wong urip ki rak ming urip sepisan

hehe

Hehe dadine saling tetulungan

Ho.o

Nuwun yo mbak

Ngih.

W19/Asri: 247

Orangtua informan dapat

menerima anak ketiga

informan karena memiliki

pengalaman yang sama

dengan informan

W19/Asri: 352-354

Page 357: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

499

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 29 April 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Salam, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi pasca melahirkan,

pengaruh budaya

Wawancara Ke- : 21 (Duapuluh satu)

Kode Wawancara : W21

No. Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Mbak sik anu apa, neruske sik wingi tho

He.em

Nek wing-wingi ono iku ra koyo ritual ngono

kae koyo acara adat mitoni opo opo ngono kui

ono ra?

Rak

Ora?

Ra hehe

Tapi sik pertama biyen ngono?

He.em pertama

Nek ketiga iki ora ono selapanan opo kae

sepasaran ngono kae?

Ho.o nek sepasaran he.em

Lha ngopo kok kudu nganu? kudu yo?

Adate nek wong kene ngono mbak kudu hehe

Tapi nek mbak Asri pancen pengen melu juga

ngono kui?

Yo wis adate tho mbak nek wong coro kene kudu

sepasaran podho karo njenengke ngono lho

mbak ngenei jeneng

Kudu sepasaran iku?

He.em

Biasane ngopo wae nek sepasaran ki?

Sepasaran yo gawe mong ngono kae didongani

Didongani?

He.em bocae men pinter men kae ben sehat

Sepasaran, berarti pirang dino iku?

Nek kene sepasaran ono sing 7 hari tapi nek aku

Anak ketiga dilakukan

sepasaran

W21/Asri: 13

Informan melakukan acara

sepasaran karena mengikuti

ada

W21/Asri: 18-20

Doa dalam acara sepasaran

W21/Asri: 26

Informan melakukan

Page 358: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

500

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

wingi kan tak dadekke siji 35 hari kae selapan

Em sepasaran karo selapanan ngono kae?

Dadi siji

Lha ngopo?

Ha kahanane hehe

Hehe

Ribet

Anu tek’e iku ibu le ngongkon?

Ora yo dasare semono kui wong maksute nek rek

berapa hari ngono ki sek nyrepek tho mbak nde

iki barang isih cilik repot terus sing iki wingi

mergane sing selapan le puput ki le puput pusere

kae 23 hari harusnya nak setelah puput langsung

O gitu, nek le ketiga iki podho segitu?

Sik ketiga iki 8 hari wis puput tapi ngenteni le

golek duit barang hehe

O hehe tapi nek wongtuo ora kui lho kudu

ngenengke ki ora opo...

Yo nek hukume ke wong kene adate yo iso ra iso

ki hehe

Kudu yo?

Ho.o ra ketan sego sak nggon layah ngono lho

mbak lha nek coro mong-mong

Ndak anu daripada diomongke piye ngono po

makane ngenengke ngono?

Hehe mbuh yo mbak yo adate nek wis adate gek

ming gawe ngono

Hehe berarti ora tek’e daripada diomongke

kepiye ngono yo?

Ora, ora

Lha biyen pas iku pertama biasane koyo opo

koyo ngubur ari-ari kayak gitu tho bar bar

nglairke kan...

He.em

Biasane kae ono acara ngono kui ora tho opo

mung asal dikubur opo jangan-jangan malah

ra digowo?

Yo ming dikubur langsung

Digowo bali terus dikubur?

Digo bali langsung dikubur

Kudu yo?

He.em

Nek kono juga adate nono kui?

He.em

Ngerti ra alasane kudu ngono kui ngopo

ngerti ora mbak?

sepasaran & selapanan dalam

waktu bersamaan

W21/Asri: 28-29

Informan melakukan

sepasaran & selapanan

karena repot

W21/Asri: 37-41

Informan melakukan acara

sepasaran karena keharusan

W21/Asri: 47-48

Sepasarn berisi mong

W21/Asri: 50-51

Informan melakukan

sepasaran karena mengikuti

adat

W21/Asri: 54-55

Informan mengubur ari-ari

W21/Asri: 68

Page 359: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

501

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

Ra ngerti, ngerti yo wis ket jaman dahulu hehe

Nek acara selapan sepasaran maksute

dienengke ngono kui ben ngopo ngono kui?

Yo ming dongakke anake tho mbak dongakke

ngenehi jeneng nek ngono kui kan jenenge

diomongke neng ngon genduren kui mau

Kenduren yo adate yo?

He.em genduren terus gek diomongke jenenge iki

ngono terus didongani mengko anake men

slamet, panjang umur, ra penyakiten kerepe hehe

Tapi eneng koyo opo...

Mbak Nda cuil-cuilno iki lho ono isi

Hehe ono isi pait hehe nek iku acara ngono

kui kan yo mungkin koyo ono harapan khusus

ngono yo jenengke ngono ki men anake slamet

ngono yo?

He.em

Nek mbak Asri koyo eneng harapan khusus

ora makane dienengke ngono kui?

He.em yo kui mau karepan pengene panjang

umur, sehat

Makane diiki yo enengke acara yo? tapi nek

iku ketokke wingi anu yo koyo eneng opo sih

nek koyo bayi sok eneng gelang opo peniti

eneng anune kae dike’i ora?

Ra

Ora yo?

Ra

Ket biyen ora yo?

Ora

Ora...

Ket nomer siji rung tau mbak hehe

Hehe lho bukane adate neng kene ngono kui

mbak?

Yo ra mesti uwong mbak

Ora?

Desamawacara mengko deso ngendi, Besungu

nek ndisik ki Besungu terus ngendo yo kae yo

mengko nek isik percoyo ngono kui yo ono wae

hehe

Hehe berarti mbak Asri ra percoyo yo?

Yo hehe

Hehe lha nek misal opo, njenengke ngono kui

emang ket awal sak durunge lair wis eneng

jeneng dewe opo anu opo sak wis lair lagi

golek-golek jeneng?

Informan tidak mengerti

kenapa harus mengubur ari-

ari bayinya

W21/Asri: 75

Informan melakukan acara

sepasaran untuk mendoakan

bayinya

W21/Asri: 78-80

Isi acara sepasaran

W21/Asri: 82-84

Harapan informan ketika

mengadakan acara sepasaran

W21/Asri: 94-95

Informan tidak percaya mitos

khasiat dringo bawang

W21/Asri: 111-114, 116

Page 360: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

502

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

He.em yo nek sing keri iki wingi sing rodok suwe

le golek hehe

Lha kok suwe?

He.em embuh yo suwi rasane ki ra pas-pas hehe

Berarti sak wise lair lagi entuk jeneng?

He.em

Iku golek dewe opo...

Golek dewe

Mbak Asri dewe sing golek?

Karo bapakne ko

Berarti yo opo, wong tuo morotuo ra nganu

ra...

Manut hehe

Jenenge sopo mbak?

Sik nomer?

Sik nomer telu?

Rafif Candra Putra

Kok dijenengke ngono ngopo mbak?

Yo nek Rafif ki opo artine kae? hehe bijaksana

po opo kae yo golek neng ngon nganu kae tho

mbak

O golek o...

Nek Candra yo mek sekedar nama Putra yo iki

yo nganggo Putra hehe nganggo Putra yo ming

ngono kui mbak ra eneng sing istimewa hehe

Tek’e jenenge apik ngono makane milih

jeneng iki opo eneng...

Yo eneng artine kui mau lho mbak ono artine

ning rak lali hehe artine opo hehe

Hehe pingine koyo artine piye ngono yo?

He.em bocahe yo men

Koyo ngono? hehe

He.em mbok yo opo ngerti ro wong tuo ngono

tho mbak harapane ki mugo-mugo hehe

Hehe mugo-mugo tpi iki yo wingi bar nde bayi

ngono kui dadi wektu turune kurang juga yo?

He.em banget

Biasane nek sak durunge lair kae anu ora,

maksute podho karo saiki ra...

Yo ora

Berapa jam sehari ngono kui?

Yo mane okeh le turu mbak nek saiki yo bayi loro

nek bengi siji ngempongi rampung ngempongi

mimiki, ngemiki le siji nglilir njuk kempong

kemponge kan turune ra mesti

Akeh sing nek nek bar lair iki ya, nek sak

Informan kesulitan mencari

nama untuk anak ketiga

W21/Asri: 121-122, 124

Informan mencari nama anak

ketiga bersama suami

W21/Asri: 128, 130

Arti nama anak ketiga

W21/Asri: 139-141, 143-145

Informan memilih nama

karena memiliki arti

W21/Asri: 148-149

Informan memiliki harapan

ketika memberi nama anak

W21/Asri: 153-154

Waktu tidur informan

berkurang

W21/Asri: 162-165

Page 361: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

503

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

durunge lair isih anu yo...

He.em isih mending

Iki piye mbak, oya ho.o. Neruske sik iki mau

masalah tidur mau, mbak iku anu berarti nek

saiki ora koyo biyen tho sak durunge? Tapi

nek pas akhir-akhir menjelang tetep yo, ora

nyenyak tidure yo?

He.em

Tek’e iku, tek’e opo, perute gedhe ngono po

piye?

He.em perute nek gedhe nek arek turu angel

mbak, miring sayah mlumah hehe ra penak hehe

Dadi kepikiran pengen cepet nglairke ngono

po?

He.em

Tek’e abot kui po tek’e...

He.em hehe

Tapi nek bar lair...

Njuk dek lego

Ben lego? hehe bar lair podho wae?

Bar lair yo wis lego

Berarti yo wektu tidure kurang juga?

He.em tapi nek weruh bocahe ra nde roso anu

mbak lara ra kroso lara, sayah ra sayah hehe

Hehe dadi meskipun kesel ra turu ngono yo

tetep anu yo mbak...

He.em ilang ing, weruh ngene ki ilang ning nek

weruh ngene iki hehe

Iyo yo

Opo meneh mengko nek weruh perkembangane

iso ngopo, iso ngopo ngono luweh le hehe luweh

le seneng luweh nde he.em

Pirang sasi mbak berarti?

Iki 5

5 bulan yo?

He.em

Berarti ngerti yo perkembangane opo wae

ngono yo?

He.em

Berarti ora koyo terbebani ngono mbak?

Yo ora

Ora gampang nesu juga yo saiki?

Ra

Nek opo, masalah makanan ngono mbak sing

dikonsumsi mbak Asri maem opo wae mbak

sehari ngono?

Informan kesulitan tidur saat

masih hamil

W21/Asri: 177-178

Informan lega setelah

melahirkan

W21/Asri: 187

Rasa sakit dan lelah hilang

saat melihat bayinya

W21/Asri: 189-190, 193-194

Informan senang melihat

perkembangan bayi

W21/Asri: 196-198

Page 362: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

504

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

Yo yo ming kaceke saiki nek ra enak ra doyan

hehe

Hehe podho wae, ora iki ora kudu sayuran

opo buah-buahan?

Ra, ra mesti

Hehe lha ngopo mbak?

Le penting enak hehe

Lha ngopo?

Yo piye yo hehe

Ra wedi ngaruh neng ASI opo opo ngono?

Ra iki arep neng dokter wis diomongi makanan

opo-opo ra pengaruh le penting ra maem pedese

dikurangi karo sing bersoda yo ming ngono kui

barang-barang oleh dimaem ngono to mbak

dokter arep bali kae kan di nei arahan makanan,

kesehatan, cara-carane le ngurus, corone ngono

kui diwelingi

Berarti mung manut iki yo kata-kata dokter?

He.em

Misal dokter nglarang opo ngono mbak Asri

tetep njalani yo?

Nek dipenging aku ra wani yo hehe manut

dokter, aku nek eneng opo-opo ming resikone

tanggung sendiri ra wani yo nek nanggung anak

cilik ngene ki ra wani mbak

O tetep mikir yo nggo anak le apike piye

ngono?

He.em. Engko ndak isine pait tak anokke mamak

kene

Hehe

No, Nda adine cuil-cuilke Nda wo pait tho, kae

melu mbak Nda cuilke mbak Nda

Ora ono tambahan opo ngono mbak

barnglairke iki?

Maksute?

Vitamin koyo biyen sak durunge melahirkan

opo mungkin madu opo opo ngono?

Yo ming obat seko dokter kui

Seko dokter, nek dari dokter?

Nei obat kae tho mbak vitamin karo opo kae 3

hati opo opo kae 3 hari selama kui

Habis melahirkan?

Ho.o me opo, menghilangkan nyeri karo opo

melancarkan hehe darah

Tapi diombe?

Ombe

Tidak ada perubahan

konsumsi makanan sebelum

dan sesudah melahirkan

W21/Asri: 213-214

Informan mengikuti saran

dokter tentang makanan yang

dikonsumsi)

W21/Asri: 223-229

Informan mengikuti perinta

dokter karena takut resiko

jika melanggar

W21/Asri: 234-237

Page 363: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

505

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

Lha ngopo, ra wedi po engko bayine piye

ngono?

Kan nek seko dokter wis perkiraane lebih tepat

O kui hehe

He.em hehe

Tapi anu ora koyo iku kan kadang sok

keweden opo jahitane lepas, o wingi ra jahit

ya?

Nggak ket pertama ra dijahit

Ra misal koyo terjadi pendarahan ngono?

Yo ora ki mbak ra tau hehe ra mikirke sing

semono. Yo is.

Lha wingi keluar darah, opo koyo nifase

berapa hari mbak?

Berapa hari yo, biasa 40 hari 35-40

O dadi selama iku yo, tapi nek selama iki sok

kepikiran macem-macem ora?

Yo nek maune he.em mbak tapi wis pengalaman

ngono lho wis pengalaman nek nifas ki cen

semono hari

Dadi ora wedi po kepiye ngono yo?

Ra

Tapi biyen sak durunge iku melahirkan ngono

kae sok ngeflek-ngeflek ngono kui ra?

Ora

Ora?

Ra tau

Tapi nek keputihan?

He.em

Ho.o? Terus piye mbak Asrine nek pas

keputihan ngono?

Yo paling kae mbak nganggo sabun pembersih

kae hehe

Hehe

Betadin

Iku mbak Asri dewe sing anu sing opo yo

istilah opo sing...

Golek dewe

Opo sik andani uwong?

Yo ming ngerti nek anu no mbak nek keputihan

biasane neng nggon tv yo ngono hehe

Hehe ora wedi mbak?

Yo wedi nggon keputihan ki kepikirane yo wedi

ning rak kepiye sak enenge nek wong wedok

podho wae mengalami tho mbak nek wong kene

lho mbak nek wong kene kebanyakan liyane

Informan tidak khawatir

ketika minum obat yang

diberikan dokter

W21/Asri: 261

Informan tidak pernah

berpikir terjadi pendarahan

W21/Asri: 269-270

Informan tidak khawatir

dengan nifas karena memiliki

pengalaman

W21/Asri: 276-278

Informan menggunakan

sabun pembersih karena

keputihan

W21/Asri: 290-291

Informan menggunakan

sabun pembersih wanita

karena iklan tv

W21/Asri: 298-299

Informan takut saat

keputihan, namun menerima

keadaan karena kebanyakan

Page 364: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

506

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

mengalami

O gitu

He.em dadi koyone wis biasa ngono lho

Tapi pas neng dokter ora anu, ora iki ora opo

yo istilahe ora tekon-tekon?

Ora konsul je yoan rung tau konsul hehe

Ngono yo hehe tapi nggolek info ngono kui ra

yo tentang iku iso keputihan opo...

Yo ho.o cok nggon internet senenge sok bukak

nggon HP

Biasane nggolek opo wae mbak nggon...

Yo ming carane mengatasi karo penyebabe

penyakit opo kae tho jane nek ngerti yo bahaya

hehe ternyata ki hehe

Hehe bar ngerti ki wedi gara-gara hehe...

Ho.o yoan ning wedi

Hehe terus golek iku golek coro ben ora

keputihan ngono?

He.em ning angel yo mbak yoan ning saiki

mending ra patek’o. Waduh waduh waduh

Hehe. Iku umur piro pas anu pas opo, pas

keputihan biyen? pirang sasi iku? kiro-kiro?

pas akhir-akhir ngono kui?

He.em anu ket anu ki ndisik wis keputihan mbak

Berarti iku yo ket durung hamil yo

keputihan?

He.em

Em tapi bar iki bar hamil keputihan juga yo

cepet mikir juga

He.em Mbak Nda, mbak Nda susune mau endi

susu? susune mau

Anu ora mbak neng kene ono Posyandu ngono

kae ora?

He.em

Sok melu ora?

He.em

Iku tek’e ono cah cilik opo tek’e hamil iki

melu Posyandu?

Setiap hamil setiap balita ikut Posyandu

Biasane sok dikandan-kandani ngono ora pas

neng Posyandu?

He.em yo paling mung dinei vitamin mengko

kegiatane opo timbangan, nyateti yo hehe arisan

paling ngono kui

O dikandani kudu ngene nek ibu hamil ngono

ki?

tetangga informan

mengalami

W21/Asri: 301-305, 307

Informan tidak pernah konsul

dengan dokter

W21/Asri: 310

Informan mencari informasi

keputihan melalui internet

W21/Asri: 313-314

Informan mengetahui bahwa

keputihan yang dialami

berbahaya

W21/Asri: 316-318

Informan takut setelah

mengetahui bahaya keputihan

W21/Asri: 320

Informan ikut Posyandu saat

hamil dan setelah melahirkan

W21/Asri: 343

Page 365: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

507

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

“Yo nek ibu hamil le priksone kudu iki mbak”

ngono-ngonu kui

Berarti ora dike’i kudu ngene-ngene...

Ora

Em berarti malah golek info kehamilan dewe

yo mbak yo...

He.em

Seko internet kui yo karo seko tonggo-tonggo

po?

He.em

Berarti ora aktif yo Posyandune kene?

Yo nek le aktif aktif tapi ki yo ra eneng acara-

acara ngono-ngono kui lho balitane paling ming

balita timbangan mengko bar ditimbang diukur

duwure ngono kae tho panjange terus dikasi

makanan tambahan, arisan, yo ngono kui wis

Ora anu, ra kepikiran tekon-tekon ngono ki

masalah kehamilan ngono kui ora yo?

Ora

Ra kepikiran ngon kui ya? hehe

Hehe

Lha ngopo mbak?

Kan nek kene okeh nek wis hamil neng bidan tho

dadi wis priksa neng bidan yo paling bidane sing

sok ngomong

Tapi mbak Asri...

Nek berat badane kurang engko kon maem, susu,

eskrim paling ngono

Tapi nek mbak Asri dewe ora, ora ono

kepikiran arep tekon opo ngono kui?

Ora

Lha ngopo?

Lha wis biasa hehe

Wis pernah yo?

Perasaane ra ono sing dikuatirke ki lho

Ya ya

He.em

Ngombe susu ora mbak?

Ora ora, ket iki, hamil iki ora yo

Ora diiku, ora dikongkon mertuo opo suami

ora ngongkon mbak?

Ora hehe

Hehe

Ming kedua kae pirang, pirang dino pene

kekurangan HB terus karo doktere “ngombe susu

yo mbak Hbne kurang paling ndak semene”

Informan tidak berinisiatif

bertanya tentang kehamilan

& persalinan karena merasa

tidak ada yang dikhawatirkan

W21/Asri: 381, 383, 385

Page 366: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

508

397.

398.

399.

400.

401.

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423.

424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

436.

437.

438.

439.

440.

441.

442.

ngono kui njuk minum susu

Tapi nek ketiga iki ra ono masalah makane ra

ngombe?

He.em

Suami yo ra anu yo, ra ngongkon ngono tho

dadi njuk...

Nek arep ngombe susu anu mbak tapi aku rasah

wae hehe nek arep ngombe kon ngombe

ditukokke perlu susu tukokke tapi nek koyo aku ki

kepiye yo mengko nek anak neng njero weteng

terlalu dimanja ki neng njobone malah cengeng

lho mbak

O ngono?

He.em ndelok anakku sing kedua kui opo-opo

metenge ndisik anu malah cengeng banget iki

malah sik pil ra tau tak ombe ra mesti kekombe

malah hehe wantek hehe

Hehe wantek

Ra cengeng ngono lho mbak

O gitu..

He.em ra mudah lara ra mudah

Tapi nek ASI terus yo?

He.em ASIne terus

Rencana sampek berapa taon mbak?

Paling yo 2

2 taon?

He.em

Tapi tetep karo formula yo?

Yo nek sik ndisik-ndisik ki ora paling sing iki

sing keri dewe iki tak sambung hehe

Lha ngopo kok di...

Yo men tambah sehat, tambah sehat, otake ben

tambah pinter

Hehe nek saiki tetep ASI yo?

He.em

Ngopo mbak ururng, urung nambah formula?

Yo kan ASI eksklusif 6 bulan nek menurut dokter

kan anu sak urunge 6 wulan ra entuk dikasih

opo-opo upamane nangis melik-melik ibue kon

ngokehi le maem

O berarti anu yo pengen ASI eksklusif yo?

He.em

Lha ngopo mbak kok pengen ASI ekslusif?

pengen bayie sehat opo...

He.em yo men sehat

Ben irit ngono? hehe

Informan tidak ingin

memanjakan anak sejak

dalam kandungan

W21/Asri: 403-408

Informan melihat dari

pengalaman anak kedua yang

lebih cengeng dari anak

ketiga

W21/Asri: 410-413

Informan ingin anak ketiga

minum susu formula

W21/Asri: 425-426

Informan ingin bayinya sehat

& pintar setelah minum susu

formula

W21/Asri: 428-429

Informan ingin memberikan

ASI ekslusif sampai usia bayi

6 bulan

W21/Asri: 433-436

Informan memberi ASI

eksklusif agar bayi sehat

Page 367: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

509

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

Hehe yo ora mbak nek nggon irit ki kan nek rung

anu yo do wedi tho mbak nek menurut, menurut

aturan dokter saiki yo nek rung 6 bulan ngak

boleh dikasih apa-apa

O gitu

He.em wedang putih, opo ra etuk pokoke sak

urunge mulih kan di ceramahi tho mbak hehe

ning rumah sakit ngono i ngene o ra entuk ngene

ra entuk dingene, kon resikan, le ngurus hehe

pokoke diwarahi lah nek seko rumah sakit

maeme diomongi ra entuk opo sing entuk opo

hehe

Pas dikandani ngono piye mbak, mbak Asrine

dadi istilahe koyo piye yo, wong aku wis ngerti

kok ndadak dikandani opo...

Yo ora yo malah seneng dikandani “o ya” mung

ngono kui seneng lah diomongi

Tapi nek iki habis nde anak dadi iki yo koyo

waktu dinggo diri sendiri kurang yo?

He.em

Koyo opo, koyo mandi opo dandan ngono?

He.em . Jam-jam 2 engko kok. Mandi nek ono

rewange sempet mandi nek ora yo ora hehe ra

mandi hehe

Hehe padahal sak durungi iki, durung

melahirkan podho wae yo?

Yo mandi yo mbak sempet mandi tapi nek siji kan

engko nggujeng siji iso anu tapi nek loro ngene

kan nek ora eneng sing ngewangi ngajak sik siji

karo sik siji hehe. Ra betah sak menit

Dadi koyo anune wetune kurang yo dinggo

nganu ngene ki padahal nek asline pengen yo?

Pengen hehe

Pengen dandan juga?

He.em pgen senam hehe

Nek biyen-biyen anu yo mbak opo anu ngono

po yo istilahe dandan po piye ngono ki lho?

He.em

Nek saiki pengen ngono ki juga?

Pengen hehe

Tapi iki ra sok kepikiran kui ra?

Yo kadang-kadang yo sempet ning yo ra, ra

patek pamane sempet yo dandan nek ora yo ra

popo hehe

O tergantung ikune...

He.em

W21/Asri: 441

Informan takut jika tidak

memberi ASI eksklusif

W21/Asri: 443-446

Informan senang diberi

informasi setelah melahirkan

W21/Asri: 458-459

Setelah melahirkan informan

mandi ketika ada yang

membantu kegiatan di rumah

W21/Asri: 464-466

Informan kesulitan untuk

mandi jika mengasuh 2

anaknya yang masih kecil-

kecil

W21/Asri: 469-472

Informan ingin berdandan &

senam

W21/Asri: 475, 477

Informan dadan jika sempat

W21/Asri: 484-486

Page 368: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

510

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

Sempet po ora?.

Wektune ho.o

Tapi anu yo ribet yo ngurus bayi ngono ki?

Yo nek wis nglakoni yo ora mbak paling yo le

ming kemau wektune mau pinter-pinter le adoh

wektu

Hehe iyo yo tapi anu ora kepikiran wedi nek

misal kurang bersih opo jarang mandi nanti

jadi sakit opo piye ngono ok kepikiran?

Yo ho.o

Nek bayi anu tetep resik yo?

He.e

Mandi ngono yo?

He.em

Ngompol hehe

Hehe pagi sore mandi ra pene pilek nek pilek yo

1 hari sekali

Lha ngopo mbak harus?

Anu mengko nek pilek ki nek dimandiin sore

ngono ki tambah mepek bengi ra iso ambekan

mbak he.em langsung mlepek nek mengko donge

arek mari ra sido mari

Tapi nek...

Cepet mari nek anu

Tapi tetep pengen bayine kudu resik ngono

yo?

He.em

Dadi awake dewe ra resik rapopo le pengting

bayi sik ngono kui?

He.em

Nek bar iki melahirkan tapi nek nafsu makan

tetep podho karo biyen mbak sak durunge...

Yo kadang-kadang tapi yo kadang-kadang podho

wae kadang-kadang rep maem memeng hehe

kadang-kadang

Memeng yo hehe

Tergantung kondisi

Lha nek pas memeng ngono ki piye?

Pas memeng ki ra pengen maem barang hehe

Ora iku po ora kepikiran engko ngaruh neng

nggon ASI po kepiye ngono?

Yo kepikiran makane kui mengko langsung maem

angger mikirke hehe anake terus maem ndak

rasa-rasane rak hehe sak enak-enake maem.

Mbak Nda adine ngopo

Lha wingi pas anubar melahirkan ngono kui

Informan tidak terbebani

W21/Asri: 492-494

Informan memandikan

bayinya 2 kali sehari

W21/Asri: 504-505

Informan kadang tidak nafsu

makan

W21/Asri: 521-523

Meskipun tidak nafsu makan,

namun nforman berusaha

untuk makan ketika ingat

memiliki anak

W21/Asri: 530-532

Page 369: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

511

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

langsung dijogo karo iku yo keluarga yo?

He.em

Standby terus yo?

He.em. Kae adine

Berapa hari mbak dojogo keluarga ngono

kui?

Yo nek kene setiap hari anak siji ra tau hehe

Berarti iki sampai 5 bulan ki tetep anu yo...

He.em

Lha ngopo mbak, ora pengen nyekel dewe

ngono po?

Maksute?

Maksute dihandle dewe ra...

Yo opo-opo kan aku dewe mandiin dewe, ganti

opo-opo dewe paling yo ngewangi, ngewangi

momong nek repot nggenteni nek aku kae njaluk,

mimik njaluk, nek bobok kan le ngeloni aku

njaluk aku yo mung ngono paling nggenteni nek

opo-opo yo aku mbak

O ya.

Ngganteni ngene ki iki mau pene eneng kowe tho

mbok simbahe, biasane ra wani hehe

Hehe lha ngopo ra wani?

Nek wis wong tuo kekuk tho mbak ganten-

ganteni, ngedusi barang ki

Wedi yo mbak Asri?

He.em suwe ra ndemok bayi ngono lali rasane

Dadi nek bayi kudu dewe le nyekel?

He.em

Wedi ono opo-opo ngono po?

He.em hehe ra wani

Pernah anu ra, wedi ASIne ra keluar ngono

ra?

Ra ket ndisik pas lairan lancar hehe

Dadi ora ini, ra stres juga yo mbak Asri?

Ora, wedi paling nek kurang turu masuk angin

ngono mumet

Pernah ora mbak bar melahirkan ki tiba-tiba

sedih po tiba-tiba pengen nangis dewe ngono

tanpa sebab ngono pernah ora?

Ra ra pernah nek ngono hehe

Ra hehe, gawane seneng yo? perasaane seneng

terus yo?

Yo nek nggon moro-moro nangis gek anu ki ora

mbak hehe paling ora biasa nek kekeluargaan

mesti eneng masalah ki biasa yo wis biasa hehe

Setiap hari informan dijaga

anggota keluarga lain

W21/Asri: 541

Informan mengurus anak-

anaknya sendiri

W21/Asri: 548-553

Informan tidak berani jika

orang lain yang merawat

bayinya

W21/Asri: 555-559

Informan takut jika sakit

W21/Asri: 570-571

Page 370: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

512

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

Hehe tapi nek keluarga kae anu yo sesuai

harapan maksute piye yo, suami sok ngewangi

ngono kui wis sesuai?

Yo hehe

Ora yo? hehe

Hehe

Nek perhatian ngono ki sudah sesuai pengine

mbak Asri ora maksute perhatiane saiki

ngono ki?

Yo podho wae mbak perhatiane yo ra koyo wis

nde anak sing telu iki luweh gemati

Luweh gemati? saiki?

He.em bangane sik wingi

Berarti wis anu sesuai yo karepe mbak Asri

yo? berarti luweh seneng...

Yo nek nggon sesuai ki rung iso sesuai ning nak

mending hehe

Mending hehe

Sesuai ki nek nurut sesuai tho kurang wae mbak

wong urip ki nei sepiro-piro mung kurang wae

Iyo yo, kurang yo? berarti isih ono sing

kurang yo? hehe

Hehe

Sok dolan, isih sok dolan-dolan ngono ra

mbak nggone tonggo?

Yo paling nek sore bar mandi ngono njuk do

kumpul ro momong-momong ngono ro momong

Sok dililing yo bayine yo?

He.em

Sok diomongi lemu banget ngono ra?

He.em hehe

Piye mbak nek dianu ki?

Yo seneng yo hehe

Nek iku rak pas opo jenenge, koyo ngasuh

anak sing ketelu iki sok dianu rak, sok di di

opo, koyo dikritik ngono po diwelingi ngono

ki “kowe ki ojo ngene ki” ngono ki ra?

Gak ra eneng hehe

Hehe berarti morotuo wis percoyo yo?

He.em

Nek biyen sak durunge lair ngono ki sok

bayangke ra anake mirip sopo ngono?

Yo pingine nek lair ki yo pengen weruhe koyo

sopo hehe yo harapane ming yo nek rung lair

ming semelangg-semelang mbak okeh anak cacat

okeh anak ngono tho okeh penyakit okeh nganu

Suami lebih perhatian ketika

memiliki anak ketiga

W21/Asri: 590-591

Informan merasa selalu

kurang jika menuruti

keinginan

W21/Asri: 599-560

Informan sering

membayangkan anak saat

masih hamil

W21/Asri: 623-630

Page 371: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

513

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

pikirane ming wedi, wong hamil ki sing paling

wedi melahirkan ni anake sing dipikirke ora nde

hehe sing dipikirke cacat mengko nek kurang

piye paling wedi ning kono kui hehe

Berarti pas sak durunge melahirkan ki ono

koyo ono koyo istilahe minta maap karo wong

po minta doane ben slmet ngono kui ra?

Yo paling karo wongtuo mingan, kro wongtuo

nek karo tonggo-tonggo yo ra pernah hehe

Wongtuo karo morotuo ngono po wongtuo

tok?

Wongtuo

Minta maape piye mbak sekedar ucapan

ngono po di nyuci kaki opo opo?

Ora ora hehe

Berarti mung yo ngomong-ngomong kui thok

yo?

Ngih hehe

Lha ngopo kok harus ngono iku?

Yo ra harus mbak yo ming keinginane dewe

mung hehe nek pas ngrasakke lara karo orane

hehe wedi hehe

Tek’e wedi yo?

Ho.o hehe

Njaluk donga ngono?

He.em

Njaluk donga opo mbak pas minta maaf

ngono?

Yo donga keselametan, donga men anake waras

ra kurang hehe ngono kui mbak dongane, donga

seorang ibu ki mung ngono kui anake sehat ra

kurang ra cacat ra hehe

Ketoke kui sik mbak misal mengko ono sing

kurang ngobrol meneh yo?

Yo hehe

Informan minta doa kepada

orangtua

W21/Asri: 655-658

Page 372: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

514

VERBATIM WAWANCARA

(KEY INFORMAN)

Nama : Asri

Usia : 28 tahun

Pendidikan : SMP

Usia Kehamilan : 8 bulan

Kehamilan Ke- : 3 (tiga)

Tanggal Wawancara : 17 Mei 2015

Waktu : 14.30-14.56

Lokasi Wawancara : Rumah mertua

Alamat : Tanjung, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasipasca melahirkan, pengasuhan

Wawancara Ke- : 27 (Duapuluh Tujuh)

Kode Wawancara : W27

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Mbak nek adek ki saiki iso opo mbak?

Yo mengkurep ngongkok-ngongkok hehe

Hehe piye mbak rasane nek wis ngono kui?

Yo seneng wis cepet perkembangane cepet

Cepet yo?

He.em

Sok wedi ora misal kecengklak opo piye?

He.em ndikik kae ra wani mengkurep telung dino hehe

Hehe lha ngopo?

Kecetit boyoke tak dadahke mbah Parjo hehe

Piye mbak Asri nek pas ngono kui?

Susah yo mbak susah mesakake hehe

Hehe iku langsung inisiatif mbak Asri langsung

pijetke?

He.em langsung inisiatif

Kok ora neng dokter wae?

Ora mbak hehe nek kene biasane nek bocah ngono kui

langsung dadahke

Nek misal anak lara ngono ki langsung alternatif

ngono ki opo dokter opo piye nek mbak Asri?

Yo karek penyakite nek kesel yo paling neng dukun

dadah ning nek watuk pilek yo nek dokter hehe panas

ngono yo dokter

Berarti menurut kiro-kiro sing apik ngono yo?

He.em didelok anune keluhane bocah hehe

Hehe keluhane, nek anu biyen le lair mbak Asri

pengen keluarga nunggu mbak Asri po piye mbak

biyen?

Yo pengen ra pengen keluarga yo mesti nunggu hehe

Informan senang melihat

perkembangan anak

W27/Asri: 4

Informan sedih jika anak

sakit

W27/Asri: 12

Informan langsung

memeriksakan bayinya

ketika sakit

W27/Asri: 21-23

Informan ditunggu oleh

Page 373: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

515

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Hehe masalahe wingi ketoke HPLe mundur tho?

He.em

Berarti kae keluarga yo tetep jogo-jogo nek

sewayah-wayah?

He.em yo do wedi do anu kok mundure semono ning

koyo aku kan wis mikire paling kleru wong ra ngerti

sing anu ngono tho dadine wis persiapan adoh-adoh ki

wis perkirane wis ono hehe

Berarti dadi tenang luwih tenang?

He.em ra wedi banget

Hehe nek bar lairan ngono kui kan kabeh keluarga

do jogo yo?

He.em

Iku pancen mbak Asri sing njaluk opo piye?

Ora ra tau hehe

Hehe berarti emang inisiatife keluarga pengen

jogo?

He.em

Piye mbak rasane nek mbak Asri dijogo ngono kui?

Yo seneng hehe ono sing ngancani ono sik perhatian

doan ngono kui yo seneng mbak hehe

Hehe seneng do perhatian, tapi pekerjaan dadi iki

yo dibantu keluarga kabeh yo?

He.em

Dadi ra merasa iki abot ngono?

Yo kulino wis biasa ki yo ra ngrasakke hehe dinggo

seneng ngono wae mbak

Dinggo seneng? hehe

Lumrahe wong urip hehe

Hehe nek bar lairan wingi nganggo stagen ora

mbak?

He.em

Berapa lama iku?

Telung sasi po piro hehe

Telung sasi?

Ning saiki yo sih sok nganggo

Lha ngopo?

Yo wedi nek wetenge gedhe hehe ra penak barang nek

wis kulino nganggo gek ora ki sik opo, ra penak

Tapi selama 3 bulan ki terus?

He.em

Ha opo, nek misal iku bar lairan ngono kae sok

wedi koyo pengen pipis opo BAB ngono kae ra?

Ra

Ra wedi kepiye ngono?

Ora mbak ra dijahit ki dadine ra nganu tho ra

keluarga saat melahirkan

W27/Asri: 29

Informan tidak khawatir

saat HPL mundur

W27/Asri: 34-37

Informan senang ada yang

menjaga saat melahirkan

W27/Asri: 49-50

Informan tidak terbebani

pekerjaan rumah pasca

melahirkan

W27/Asri: 55-56

Informan memakai stagen

pasca melahirkan

W27/Asri: 63, 65

Informan takut perut

menjadi besar pasca

melahirkan sehingga pakai

stagen

W27/Asri: 67-68

Informan tidak takut

Page 374: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

516

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

semelang rek hehe kepiye-kepiye ngono biasa tur nek

bar melahirkan ngono ora langsung kroso BAB yo ora

mbak mbuh wis seko konone mbuh hehe

Hehe berarti ora langsung yo?

Ho.o

Paling let brapa hari kae?

Brapa yo

Lali yo?

Ho.o hehe

Neng kono yo ra pengen BAB iku bar lairan nang

rumah sakit?

Ra

Tapi langsung iso anu ra opo, menyusui ora?

Langsung

Berarti bar melahirkan langsung keluar ASI?

Langsung he.em

Berarti ra ono tambahan makanan opo ngono kui

ra?

Boten

Koyo godong katu po sayuran hijau?

Rak ra ono mangan yo biasa hehe

Hehe enak yo?

He.em

Nek iki selama nifas ngono kae keluar darahe

berapa hari?

35 sampai 40

Nek kui omonge koyo opo, keputihan darah putih?

Yo ho.o

Kae yo suwi ora?

Ho.o mbak

Wedi ora?

Yo wedi yo hehe ning yo biasa wong wedok yo lumrah

Omonge anu mbak putrane agi sakit saiki?

He.em

Sakit opo kui?

Watuk pilek kademen

O dipriksakke?

Dokter

Mbak Asri sing pengen mriksakke?

Yo kabeh hehe

Hehe lha ngopo mbak?

Men ndang mari mesakke lara susah hehe

Nek misalkan lara ngono kui mbak Asri piye, jogo

makanan opo kepiye?

Yo ho.o hehe

Le njogo piye mbak?

ketika ingin BAB pasca

melahirkan

W27/Asri: 75-78

ASI langsung keluar

W27/Asri: 89

Informan makan seperti

biasa pasca melahirkan

W27/Asri: 96

Informan khawatir saat

nifas keluar darah putih

W27/Asri: 107

Informan merasa sedih

ketika sakit

W27/Asri: 117

Page 375: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

517

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Yo ra mangan sing pedes-pedes ngono kui

Lha ngopo?

Yo mesakke engko piye hehe

Menyusui tek’e?

He.em menyusui tho engko sik dimakan ibue di anu kui

Nek koyo mimik es ngono kui?

He.em ra, ra mimik hehe

Selama sakit wae opo ngene?

Sak menyusui

Berarti ket awal yo

He.em

Selain makanan kiro-kiro opo-opo meneh nggo

jogo kesehatan ngono?

Yo kebersihane paling

Iku kebersihane mbak Asri opo kebersihan anak?

Anak yo kabeh hehe

Hehe contone?

Contone yo mandi yo pakaian hehe

Piye maksute?

Yo mandine teratur pakaiane yo bersih

Nek misal koyo ngompol ngono kui...

Ho.o

Langsung diganti?

Langsung yo langsung ganti hehe

Lha ngopo?

Lha mesakke anyep

Nek wingi pas nifas kae le njogo kebersihane piye

mbak no iku ra kita khusus ra?

Enggak

Dadi biasa yo ra terlalu...

He.em rak

Nek wingi ngopo, Asi keluar langsung, o yo mbak

wingi pas ngubur ari-ari ngono kae ki iku mbak

Asri dewe?

Ora yo bojone hehe

Hehe lha ngopo kok dikubur?

Yo adate ngono kui mbak nek wong kene hehe

O melu adate?

Ho.o

Ora wedi mengko kepiye-piye...

Yo

Nek ra dikubur?

Yo umume wis ngono kui wae mbak lha nek ora arep

dikapakke nek ra dikubur hehe

Hehe iyo, nek iku puputane iku piye, disimpen

opo...

Informan tidak makan

pedas saat bayi sakit

karena kasihan

W27/Asri: 122, 124

Informan menjaga

makanan saat bayi sakit

karena menyusui

W27/Asri: 126

Informan menjaga

kesehatan dengan menjaga

kebersihan

W27/Asri: 135

Informan menjaga

kebersihan bayi

W27/Asri: 141

Informan langsung

mengganti pakaian bayi

jika basah

W27/Asri: 145, 147

Informan mengubur ari-ari

bayi karena adat

W27/Asri: 158

Informan mengubur ari-ari

karena sudah umum di

daerah informan

W27/Asri: 164-165

Page 376: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

518

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

Dimor domorke ro pendemane kuine bature

Batur? ari-ari ngono?

Ho.o hehe

Makane dipendem tek’e batur ngono po?

He.em

Koyo eneng iku ra koyo rituale pas ngubur kui?

Ora mbak biasane yo ming dikeduk dipendem

Ora didongane ngono-ngono kae?

Pripun?

Didongani nopo...

Didongane opo ora tho mas?

Hehe

Nek ngubur ari-ari didongani ora? ho.o, didongani?

ora mbok? kene

E pilek hehepilek yo mbak?

He.em

Hehe tapi anu seger yo meskipun lara?

He.em deknen ki polahe soyo meneh terno kae kisut

kae hehe

Bobote mudun po?

Yo durung nimbangke neh hehe

Berarti wingi pas mriksakke ora ditimbang?

Ora ora ditimbang

Berarti ora ini, khawatir ora nek ngene ki?

Khawair, khawatir nek mudhun dadi kisut hehe wong

mane lemu hehe susah

Hehe Nek wingi pas acara sepasaran ki sekalian

akikah ora mbak?

Ora

Dadi ra bareng karo kui?

Ora dewe

Lha ngopo? adate?

Rejekine hehe

Hehe kirain adate

Ora mbak rejekine ki ndilalah yo agi etuk gek hehe

Tapi ngopo kok kudu akikah nek menurut mbak

Asri?

Yo nek menurut agomo nek rung di piye yo, nek

menurut agomo nek rung dikekahi kan berarti ming

agek titipan ngono lho nek wis diakikahi rak hak’e

dewe ngono jare nggon agomo hehe

Dadi manut agomo yo?

He.em

Dudu adat neng daerahe?

Ora pun agomo

Hehe seneng mbak nde anak lanang?

Tali pusar dikubur

bersama ari-ari, informan

menganggap ari-ari

sebabagi pembantu

W27/Asri: 168

Informan khawatir jika

berat badan bayi menurun

W27/Asri: 192-193

Informan melakukan

akikah

W27/Asri: 202

Informan melakukan

akikah karena perintah

agama

W27/Asri: 205-208

Page 377: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

519

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

Yo seneng

Ngopo mbak kok nde anak lanang?

Lha pingine hehe

Pingine?

Maune

Lha ngopo kok luwih seneng anak lanang daripada

anak wedok?

Yo pingine komplit ngono mbak ra seneng lanang ra

yo pengine nde anak lanang yo anak wedok ngono

hehe lha nek komplit rak nganu nek nde lanang pengen

nde wedok ngono hehe

Lha wingi ketoke sing kedua yo cowok juga yo lha

iki wingi hamil asline pengen cewek meneh opo

cewek meneh?

Opo-opo gelem wong wis nde lanang nde wedok ki

hehe opo-opo gelem ngono mingan perasaane ngen-

ngene ming sak-sake sing penting sehat waras hehe

normal hehe

Hehe tak daraki tek’e pengen cowok meneh

makane seneng

Ora hehe opo-opo seneng

O hehe

Hehe

Tapi wingi sempet bengkak ra pas hamil kui

bengkak-bengkak nggon kaki?

Belum pernah belum

Sekali pun belum pernah?

Belum hehe

Penak yo, tapi sok krungu bengkak ngono?

Ho.o okeh mbak kene sing do bengkak-bengkak

Tapi sok koyo kepikiran kui nek bengkak kepiye

ra?

Ora kan rung tau dadine hehe ra kepikiran nek

Ngono yo?

He.em

Tapi sok kroso jengkel ra bar nglairke ngono ki

teke anake rewel po kepiye ngono ki?

Yo ora mbak

Seneng yo hawane yo?

He.em hehe wis gaweane ki opo-opo ming ditompo

ngono mbak hehe

Tapi nek bar nde anak rasane ekonomine soyo

susah opo piye mbak?

Yo biasa rejeki ki yo ngono kae hehe

Ora ngroso kan nek nde anak kan otomatis

kebutuhane kan njuuk nambah...

Informan tidak

mempermasalahkan jenis

kelamin anak karena sudah

komplit

W27/Asri: 221-224

Informan tidak

mempermasalahkan jenis

kelamin anak asal sehat &

normal

W27/Asri: 228-231

Informan menerima

keadaan

W27/Asri: 253-254

Page 378: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

520

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

He.em

Ngono kui ra ngroso kepiye ngono?

Ora

Ora?

Ora

Disyukuri ngopo po?

He.em

Nek wingi bar iku sing bener-bener le kroso pulih

iku setelah berapa hari mbak?

Piye yo nek wingi yo

Opo langsung kroso bar lairan langsung pulih?

Bar lairan yo langsung penak ngono wae mbak nek

anu hehe

Nek liyane kan biasane kan...

Ho.o mbuh mergo obate yo mbuh piye ki sik kedua

wingi iyo tho neng rumah sakit kui lha kroso penak

dadine tuman pengen neng kono meneh dadine hehe

mbuh mergo obate mbuh perawate mbuh piye ngono

kui bedo ngono mbak mbakyuku neh sek nyepasari po

opo kae mlaku yoan rung iso mlaku

Mbak Asri langsung anu yo?

Langsung opo-opo dewe

Padahal nek cowok luwih lara tho?

He.em nek repe lair ning nek jare bar lair yo biasa

hehe nek arepe lair he.em mbak cowok ro cewek ki

bedho

Piye mbak sok anu ora adek sok koyo gatel-gatel

ngono ki ora?

Ra rung tau hehe ojo

Ojo hehe berarti iku yo ra jogo makanan sing

marakke gatel?

Ora yo watuk kui umsum

Umsum?

He.em

Iki le njogo iki ben cepet marine piye mbak, mbak

Asri?

Yo ming obat hehe

Obat? hehe

Ho.o hehe

Ketoke uwis mbak

Yo

Nuwun yo mbak yo

He.em hehe

Informan merasa setelah

melahirkan langsung

merasa enak/sembuh

W27/Asri: 271-272

Page 379: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

521

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Edi

Usia : 31 tahun

Pendidikan : SMP

Hubungan dengan informan : Suami

Tanggal Wawancara : 7 September 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah orangtua

Alamat : Salam, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kehamilan, dukungan sosial,

persiapan menjelang melahirkan

Wawancara Ke- : 9 (sembilan)

Kode Wawancara : W9

No. Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Kalih mas sinten mas panggilane?

Em kulo Sipur

Niki anu mbak Wiwin kalih mas Edi niku

dadose suami istri?

Ngih.

Sampun dangu nikah?

Em pun 2003.

2003, dangu kenale kalih mbak Wiwin?

Em riyen ngih kenale ngih pripun ngih, ngih

rodo mbak pun bertaun-taun.

Anu kenal kiyambak nopo dijodoke?

Em kenal dewe mbak.

O ngih, hamil pinten bulan mbak Wiwin niki

itungae?

Pinten ngih 7 nopo ngih kirangan 7 nopo

7 um biasane sok prikso anu mboten

kehamilan ngeten boten?

Ngih.

Kiyambak?

Kalih kulo, kulo terke, saya anter.

O mas Edi kiyambak sing anu pingin

ngeterke nopo mbak Wiwin...

Ngih sedanten nek misale anu kan boten pripun

Hehe.

Kulo terke nek prikso dewe ora tego ibarate

boten nate prikso kiyambak mesti kulo terke.

O ngeten, tapi anu nek diterke ngoten ketok

seneng nopo malah susah ngoten?

Hehe ngih biasa mawon

Periksa diantar

suami

W9/Edi: 20

Periksa diantar

suami

W9/Edi: 25-26

Page 380: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

522

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75.

Biasa hehe. Niki nek kesehariane enten

perubahan boten mbak Wiwin?

Napane?

Ngih misal enten kegiatan sing dikurangi

ngeten.

Ngih.

Ngih? Mas Edi sik anu, sik ngongkon boten

entuk...

Boten, kulo boten nate pripun-pripun ngih

terserahlah misalkan mau ajeng kerjo ngih

monggo silahkan nek ora misalkan anu moro ora

yo rapopo.

Sak senenge ngoten ngih?

Ngih

O ngih, nek niki menurut mas Edi mbak

Wiwin niku tiyange pripun mungkin ketok

seneng, wonge seneng nopo ketok susah nopo

pripun ngeten?

Em pripun ngih, hehe.

Hehe manut?

Angel e mbak, angel dinilai secara...

Wingi anu boten, ngidam boten?

Boten kolo emben niki niku kadose enggih.

O ngeten.

Kadose.

Pengen nopo ngeten?

Ngih kemarin niku sak inget kulo ngih pengen

roti konghuan niko kaleng niko.

Hehe.

Sak inget kulo niku.

Pados kiyambak?

Ngih anu, kalih kulo.

O

Tapi kan mampir ngene bapakne riko.

Ngih dimaem niku?

Ngih dimaem sedanten.

Ngih hehe. Nek mas Edi anu sok dolan, niki

anu kalih jenengan e ten daleme morotuo

ngih?

Ngih niki daleme wongtuo kulo kiyambak.

Em sok dolan mriko boten?

Sering mbak.

Sering, mas Edi kiyambak sik pengen mriko?

Ngih, ngih nek kadang angger graji kasian anak

kulo boten penak maksute mesakke anak kulo

debu trus kulo ken mriko riyen nek nek ajeng

Suami tidak

melarang untuk

beraktivitas dan

bekerja

W9/Edi: 38-41

Seingat suami

informan ngidam

W9/Edi: 56-57

Informan tinggal di

rumah orangtua

suami

Suami sering

meminta informan

ke rumah

Page 381: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

523

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

graji ngeteniku.

O ngeten, tapi anu ketok seneng nopo susah

nek diken mriko delok-delokane ngeten?

Ngih remen hehe.

Hehe ngih ketemu keluarga ngeten?

Ngih, ngih.

O ngih. Nek niki nopo, kaliyan morotuo mbak

Wiwin niku pripun hubungane sae?

Pripun ngih, em mriki ki ngih sedengan mawon.

Hehe sok ngewang-ewangi boten?

Ngih kadang kolo.

Em kegiatan niku kados resik-resik omah

ngeten ngih?

Em ngih kadang-kadang misalkan dong kober

ngoten ngih nek boten ngih ora.

Soale niki hamil gede niki ngih?

Em ngih ket riyen ngoteniku sifate.

Em nek enten masalah ngeten ngih biasane

ngih sok ngobrol kalih mas Edi boten?

Boten nate misalkan boten anu niku pripun ngih

kon terbuka niku sulit ngih mungkin kadang

nopo kulo kiyambak sing angel tapi kulo boten

ngerti. Simbok ndadahke.

Berarti nek enten masalah biasane naming

dipendem kiyambak ngih mbak Wiwin?

Ngih kadang-kadang masalah kalih kulo cepet

nopo, gampil marah nesu ngoten.

Pas hamile niki mawon?

Ngih ket riyen ngoteniku.

Anu sok ngomong niku kok boten

diperhatikan ngeten, sok ngomong ngeten

boten?

Boten nate.

Boten nate, berarti pengen nopo ngeten sok

sanjang boten?

Pripun misale?

Misale pengin barang opo, nopo pengin...

Ngih.

Nopo pingin diperhatikan.

Ngih misale pingin sesuatu pingin nopo ngih

ngomong lha nek kulo misalkan coro ndene

misalkan niku ki penting kalih saget kulo

usahake tapi kan perlu waktu ngak sekaligus

masudnya misalkan minta sekarang terus harus

sekarang ada ngih butuh waktu.

Sok ngeluh boten mas...

orangtuanya karena

kasihan anaknya

kena debu

W9/Edi: 73-76

Informan kadang

bersih-bersih

rumah jika sempat

W9/Edi: 89-90

Informan tidak

terbuka kepada

suami

W9/Edi: 95-98

Mudah marah pada

suami

W9/Edi: 101-102

Informan bilang

pada suami jika

ingin suatu barang

W9/Edi: 115

Page 382: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

524

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

Nun?

Mbak Wiwin sok ngeluh boten?

Ngeluh pripun mbak?

Ngeluh ngih kok iki isih kurang, kok ora iso-

iso di piye entuk, maksute pengin barang opo.

Ngih.

Nesu-nesu ngeten?

Ngih kadang nek kulo omongi nesu mawon.

Um sok anu boten mergo sering kan biasane

sok ngobrol bareng sak keluarga, kumpul-

kumpul bareng ngobrol?

Ngih pripun ngih, ngih kirang nek masalah niku

ngih mungkin sekali ngobrol ngomongke kulo

nak kulo sing kepojok terus tho niku sok trimo

meneng ngonteniku men.

Em tek’e keras nopo?

Ngih keras.

Biasane sok kumpul kalih rencang-rencange

boten mbak Wiwin?

Ngih mung sedereke e mbak nek konco-koncone

ngih arang mung riyen pas sekolah tesih sok

ngeterke anak kulo niku ten TK ngih sak niki

boten ngih mung sedereke kumpule pripun ngih

kulo arani kurang anu tuker pengalaman kaliyan

sijine kurang.

Jarang kumpul kalih tonggo barang ngih?

Ngih arang-arang.

Seneng ten ngomah?

Ngih ten ngomah kadang tilem ngonteniku

kadang nek jujugan ten bapakne riko.

Lha niku tek’e mas Edi sing boten angsal

nopo?

Em kulo bebas mbak misal rek dolan ngone sopo

karepmu ngoten kulo boten nate larang-larang

arek dolan dono ra entuk boten nate.

Nek morotuo ngih boten lrang ngeten?

Boten.

Dadi emang niku ngih. Sok anu boten sok

ngobrol kalih kan kadang-kadang suami kan

sok ngelus-ngelus perute hehe sok diajak

ngobrol ngeten?

Em ngih niki jarang, nek anak sik riyen ngih sik

niki jarang.

Lha nopo?

Masalahe ngih pripun ngih ngurusi sik niki men

pas sibuk tho mbak nek bengi kan misale kulo

Informan sering

marah jika

dinasehati suami

W9/Edi: 129

Suami jarang

ngobrol dengan

informan karena

mselalu merasa

terpojok

Informan orang

yang keras

W9/Edi: 133-136

Informan jarang

kumpul dengan

teman, lebih sering

kumpul dengan

saudaranya

W9/Edi: 141-146

Suami tiak pernah

melarang informan

untuk bersosialisasi

W9/Edi: 154-156

Page 383: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

525

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

ngurusi niko terus sayah turu ngoteniku, boten

sempet nek ngonteniku.

Hehe pun kerjo kesel ngih, lagi ngurusi anak

ngoten?

Lha ngih.

O niki anu ngih kebobolan berati niki ngih?

Ngih hehe.

Hehe lha pripun niki?

Nun?

Kebobolan niku pripun?

Boten pripun-pripun mbak seking kersane sik

kuoso boten nopo-nopo ngih trimo seneng lah

hehe.

Lha ngih hehe. Tapi nek mbak Wiwin

pripun?

Ngih sami.

Sami um, dadine ditrimo ngeten ngih hehe.

Lha ngih

Pun enten persiapan dereng ngge melahirkan

sesuk niki?

Em dereng niki.

Nek hubungane kalih nopo, keluarga sae

sedoyo tho mas?

Ngih sae.

Biasane sok kumpul-kumpul boten kalih

keluarga ngeten?

Em ngih kadang kolo mbak boten mesti.

O sibuk kerjo?

Ngih.

O ngeten. Biasane nek bar kumpul nopo

ketemu rencang sok ngobrol kalih mas Edi

boten bar ketemu sopo ngeten?

Boten, boten. Anu tho mbak riyen niku rak

kadose dekne abot dadi kulo niku kadose

kepaksa dadne ki boten iso terbuka kalih kulo.

Kepeksa hehe.

Ngih riyen.

O.

Dadine ngonteniku mergakno rumahtanggane

kirang harmonis.

Berarti awale boten anu, boten...

Ngih.

Pas nikah boten anu dadose boten remen

ngeten?

Ngih ngapunten niku kan nopo pikirane riku

kiyambak mangkih sik ngerti riko kiyambak

Suami menerima

kehamilan

W9/Edi: 178-180

Suami informan

jarang kumpul

dengan keluarga

Suami merasa

informan terpaksa

menikah sehingga

tidak bisa terbuka

W9/Edi: 200-202

Keluarga kurang

harmonis

W9/Edi: 206-207

Page 384: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

526

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

dalam hatine pripun ngeten dadine nek kalih

kulo niku boten nate boten ngentos terbuka

misalkan ini nanti begini enten ken ngomong

jarang mergane kulo cok pripun ngih sik

ngrasakke yo...

Tapi nek mas Edi kiyambak ngih sok anu

bukak obrolan ngeten boten?

Kalih sinten?

Kalih mbak Wiwin?

Ngih sok omong-omongan biasa.

Soale wedine niku kan nopo melih sak niki

kan hamil emosine kan biasane sok munggah

ngeten hehe duwur ngeten butuh perhatian

nek wong wedok hehe, nopo tek’e kroso

ngeteniku nopo mas?

... maksute kan anu mbak ngih pokoke nek coro

kulo kiyambak sing ngrasakke ki em cara suami

ki kurang romantis.

Um mas Edi kiyambak sing ngrasakke ngeten

nopo...

Enggih.

O tapi nek mbak Wiwin sok ngeluh ngeten

boten kok boten roman tho?

Boten

Hehe.

Sifat-sifate.

Tapi ngih nek ngeh keluarga emang harus

ada saatnya tiba-tiba kelihatan romantisnya

hehe.

Ngih.

Meskipun kadang diomongke modus.

Kadang romantis lha pripun ngih sok cari varian

yang lain biar ngak sepi.

Hehe. Tapi niki anu kesundulan boten nopo-

nopo tho mas?

Napane?

Ha niki kan kebobolan niku boten nopo-nopo

tho?

Napane sing boten nopo-nopo?

Lha niki kan bayie tesih umur setaon.

Ngih.

Niki pun hami.

Ngih jane niku pripun ngih nek diomongke boten

ngih boten mbak tapi pripun malih maksute kita

kan sebagai manusia hanya bisa menjalani.

Hehe lha ngih, tapi bapak ibue nompo gih?

Informan tidak

pernah terbuka

pada suami

W9/Edi: 214-216

Informan jarang

berbicara dengan

suami

W9/Edi: 216-218

Suami merasa

dirinya kurang

romantis

W9/Edi: 229-231

Suami menerima

kehamilan karena

sudah kehendak

Tuhan

Page 385: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

527

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

Ngih jane dalam hati niku ngih kepepet nompone

tapi ngih boten nopo-nopo

Hehe ngih kepepet.

Karang sudah terjadi kan apa-apa harus kita

trima.

Ngih pun mas sementara sak niki cekap sak

menten.

Ngih ngih.

Mengkih menawi wonten kirange saget ngih

tanglet melih.

Ngih boten nopo-nopo.

Matur nuwun ngih mas.

Ngih.

W9/Edi: 256-258

Orangtua

menerima

kehamilan

meskipun berat

W9/Edi: 260-261

Page 386: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

528

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Edi

Usia : 31 tahun

Pendidikan : SMP

Hubungan dengan informan : Suami

Tanggal Wawancara : 17 Mei 2015

Waktu : Sore hari

Lokasi Wawancara : Rumah orangtua

Alamat : Salam, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi pasca melahirkan, dukungan

sosial, pengasuhan

Wawancara Ke- : 26 (Duapuluh Enam)

Kode Wawancara : W26

No. Catatan Wawancara Analisis

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Mas sik wingi nek mbak Asri pas nglairke

prosese normal opo ceasar?

Normal, normal

Normal? ten nganu, ten pundi?

Ten Nur Hidayah rumah sakit Nur Hidayah

Rumah sakit?nek sebelum melahirkan niko anu

ken nunggu ngeten nopo anu nopo boten?

Mbot lha kulo boten ten anu bidan anu nopo

mamakne mamakne niku isuk-isuk kroso esuk kae

bar Subuh terus kulo terke

Berarti boten enten persiapan pas niku?

Uwis persiapan bar siap-siap nang ngomah

Berarti pun njogo ten ngomah jogo-jogo nek

lairan ngeten?

He.em genahe njogo-jogo

Nek bar lairan niko tetep anu tetep ditunggu

ngeten?

Enggih

Langsung bali boten pas niko?

1 kali 24 jam

1 kali 24 jam? nek alesane ken nunggu ngeten

pancen mbah Asrine sing nyuwun ken nunggu

nopo keluarga sing nganu pengen nunggu?

Maksute?

Nunggu njogo mbak Asri mengko nek ono opo-

opo?

Yo jenenge bojo lha yo anu mbak agek lairke lha yo

ra tegel nek arek ninggal inisita inisiatif

Inisiatif?

Informan melahirkan

secara nirmal

W26/Edi: 3

Informan melahirkan di

rumah sakit

W26/Edi: 5

Suami informan

mengantar ke rumah sakit

W26/Edi: 8-10

Page 387: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

529

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75.

Ha ngih wis naluri hehe

Hehe naluri, ngih tapi nek bar anu bar nopo,

lairan niko langung keluar ASI? langsung

menyusui?

Enggih

Langsung?

Langsung

Tapi eneten anu boten koyo nopo, koyo makanan

khusus ngeten sing anu bar melahirkan?

Makanan nopo ngih?

Mungkin sayuran nopo, nopo?

Boten niku

Boten? biasa?

Biasa

Nek anu nek nopo, kados jemur anak niku mbak

Asri?

Boten ngihan

Sok anu boten, sok ngeluh boten nek pas niku

pas awal-awal niku biasane kan sok kurang turu

tho?

Sik napane?

Mbak Asri bar lairan niko sok kurang turu

boten?

Ngih nek rumangsane boten, biasa

Biasa?

Ngih

Tek’e bareng-bareng ngeten sing njogo niku, sik

ngewangi mbak Asri?

Nek pas ten?

Ngomahe?

Ten ngomah riki ngih wong bayi tetep dewe mbak

hehe

O ngih?

Lha ngih tho

Tapi sok ngeluh boten pas niku, pas nganu bayi

niku kan susah repot?

Ngih naming

Boten ngih biasa?

Biasa mawan yo ngeluh tapi biasa mawon

Ngeluhe nopo? kesel nopo...

Ngih paling naming kesel heh, lali aku yoan hehe

ngepasi

Hehe lha, sok rewel boten tho?

Boten

Boten?

Anak kulo sing keri dewe boten

Informan mengurus anak

sendiri

W26/Edi: 60-61

Informan mengeluh lelah

W26/Edi: 70-71

Anak tidak rewel

Page 388: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

530

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Boten?

Mesakke niki wae lara niki nopo rodo ngelu niki

O ngih, sak niki?

Ngih

Mbak Asri ketok pripun pas putrane sakit niku?

Yo susah mbak hehe

Hehe susah, lha nek pas sakit ngeteniki pripun?

Napane?

Maksute dipriksakke nopo...

Engih priksakke

Niku inisiatife sinten?

Sedanten

Sedanten, o nek bar melahirkan niki nek mbak

Asri ketok seneng nopo tambah susah mas?

Yo seneng mawon tambah anak hehe anak okeh

malah seneng tho mbak hehe

Nek wektune katah dihabiske dingge anak opo

dingge pekerjaan liyane nek mbak Asri?

Ngih ngge anak

Saiki ngge anak?

Ngih nek anake agi rewel opo, nek anake rewel, nek

anake turu karo nyambi-nyambi mbak

Berarti nek melek yo nganu anak ngeten nyekel

anak ngeten?

Nek napane?

Nek pas melek

Ngih anake melek tetep anu anake

Berarti anu ngih dingge liyane maksute

perhatian dingge liyane kurang ngih? fokuse ten

anak ngih sak niki?

Enggih

Sok anu boten, sok nopo, sok njaluk tulung ken

njagakke anak boten?

Maksute?

Mbak Asri njaluk tulung liyane ngeten?

Enggih

Biasane njaluk tulunge kalih sinten mawon?

Ngih sedanten mbak kadang kulo kadang ibu kulo

kadang ngih enten anu enten nde pembantu tapi kan

sak niki nembe sakit

O ngih, tapi sok ngeluh boten nek niku abot

ngurus anak?

Sinten?

Mbak Asri?

Boten pun biasa

Pun biasa, dangu boten riyen pas lairan niku,

W26/Edi: 75

Informan sedih saat anak

sakit

W26/Edi: 81

Informan senang memiliki

anak

W26/Edi: 90-91

Informan melakukan

pekerjaan rumah saat anak

tidur

W26/Edi: 96-97

Informan fokus mengurus

anak saat anak tidak tidur

W26/Edi: 102

Suami dan ibu mertua

informan membantu

mengasuh bayi informan

W26/Edi: 113-115

Page 389: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

531

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

nopo, istilahe koyo larane waktu pulihe?

Boten, boten

Boten , langsung mari?

Enggih

Langsung aktivitas biasa ngeten?

Ngih boten tapi ki maksute nek ra ketero nek lara

banget

Hehe langsung nangndi-nangndi yo. Nek anu

nopo, enten acara sepasaran selapanan niko?

Enggih enten

Niku inisiatife mbak Asri kiyambak nopo

pripun?

Ngih kabeh sekeluarga mbak kan empun adate

ngoteniku nek tradisi

O dadose boten mbak Asri sing anu sing njaluk

ngeten ngih?

Boten ngih kudu mbak nek nde anak kudu sepasaran

selapanan harus pun adate

Nek kados akikah ngoten?

Ngih

O wingi sekalian niku?

Pokoknya akikahe empun empun wingi nembe dewe

Dewe? boten bareng niku acara...

Boten, boten

Acara selapanan sepasaran nopo selapanan

dadoske setunggal niku?

Sepasaran selapanan dadi siji

O niku pancen pingine mbak Asri ngeten?

Boten yo ono selanane saben dino nde gawe mbak

O ngeten. Nek wingi pas njenengke anak niku...

Ngih

Sing njenengke sinten sing pados jeneng?

Kulo kalih mamakne

Sareng?

Ngih

Lha kok sareng nopo mas?

Kan lha tarenan

Tarenan hehe

Hehe iki piye sing iki piye

O ngeten boten mbak Asri kiyambak?

Boten ngih lha wong anake wong loro perkoro sing

manak mamakne hehe

Hehe kok anu dijenengke niku nopo mas?

Nopo?

Namane panjang niku kok dijenengke alesane

nopo?

Setelah melahirkan

informan tidak terlihat

kesakitan

W26/Edi: 127-128

Informan melakukan

sepasaran karena adat

W26/Edi: 134-135

Informan merasa wajib

melakukan sepasaran &

selapanan

W26/Edi: 138-139

Informan sudah

melakukan akikah bayi

W26/Edi: 143

Informan mencari nama

bayi bersama suami

W26/Edi: 162-163

Page 390: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

532

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

Anu kulo kan goleki nopo nggon internet kiro-kiro

enten manfaate nama

O berarti anu ngih koyo istilahe anak e nama

niku doa ngeten?

Enggih

Mbak Asri setuju niku?

Enggih

Mbak Asri sing njaluk jeneng niku?

Sedanten mbak yo golek jeneng sing apik gek bukak

internet

O niki nek masalah kerjaan biasa sehari-hari

kerjaan rumah niku mbak Asri tetep anu

melakukan aktifitas ngoteniku?

Enggih misal anggere niku pun bobok tilem ngih

nek boten melu turu yo melu hehe nek ngeloni sok

melu turu ngoteniko nek pas sibuk nek niki okeh le

nyambut gawe lah pembantune boten teko

O biasane diewangi sinten mawon nek pekerjaan

rumah mbak Asri? keluarga?

Pekerjaan rumah ngih sedanten mbak

Sedanten, ket bar lairan niko sedanten ngih

pekerjaan rumah niku?

Bar lairan niko ngih waune simbok kerepe

O berarti anu ngih pekerjaan rumah lairan

boten mbak Asri?

Niki kan mesin cuci pun nopo, ngangge mesin mbak

dadi mamakne

Nek nyekel anak niku sampe berapa hari niko

mbak Asri?

Maksute?

Nek bar lairan kan otomatis kan gelem ra gelem

mbak Asri sing nyekel lha niko berapa lama?

Ngih sampe lama hehe sampe sekarang mbak hehe

boten tau ditinggal yo paling pas turu ditinggal

ngonteniku nangndi-nangndi

Hehe do wedi

Wong kulo angge bapakne arep nggocek angger

polah boten anu hehe

Tapi sok disengeni boten nek pas gojek anake

wedi nopo mbak Asri?

Maksute?

Njenengan sok disengeni boten nek pas gojek

kalih anak ngoten?

Boten

Boten?

Ra tau jogek mbak hehe

Suami mencari arti dari

nama bayi

W26/Edi: 168-169

Setelah melahirkan

pekerjaan dibantu

keluarga

W26/Edi: 187, 190

Informan tidak pernah

meninggalkan bayinya

W26/Edi: 200-202

Page 391: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

533

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

Hehe

Nek kulo kalih anak tetep ati-ati

Enggih, tapi nek tidur mesti kalih mbak Asri

ngih putrane sing paling alit?

Enggih sedanten loro-lorone

Sedanten, o sok ngeluh boten nek misal bar nde

anak kok nopo, ekonomine makin susah ngeten?

Boten

Boten?

Biasa kulo ki

Biasa?

Hehe ngi masalahe

Nrimo ngih mbak Asri wonge? ketoke niku riyen

mas hehe matur nuwun ngih mas

Ngih ngih hehe

Page 392: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

534

VERBATIM WAWANCARA

(SIGNIFICANT OTHER)

Nama : Bunga

Usia : 57 tahun

Pendidikan : -

Hubungan dengan subjek : Ibu

Tanggal Wawancara : 28 Oktober 2014

Waktu : Siang hari

Lokasi Wawancara : Rumah

Alamat : Jurug, Temuwuh

Tujuan Wawancara : Menggali informasi kondisi kehamilan, dukungan

sosial, profil

Wawancara Ke- : 14 (empat belas)

Kode Wawancara : W14

No Catatan Wawancara Analisis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Bu niki nek mbak Asri anak ke pinten?

Anak nomer tigo.

Nomer tigo. Lha niku mbak nopo mas

sodara-sodarane?

Mbak.

Mbak?

Mbak sedoyo.

Berarti anak bungsu ngih?

Ngih, ngih.

Nek tiyange niku pripun?

Ngih tiyange niku biasa mawon boten pripun-

pripun ngihan.

Nopo kados antheng nopo malah ketok

ceria...

O ngih.

Nopo bu?

Tiyange ngonteniku mbak cerewet boten hehe.

Cerewet pun ket riyen ngeten?

Ngih .

Nek alite ngih ngeten?

Alite ngih ngoten hehe

Hehe

Enggih alite ngoten boten enten perubahan

nopo-nopo.

Enggih tho o ngoten.

Lha ngih.

Nek alite riyen pripun buk maksute sok

dolan-dolan ten pundi nopo glidik nopo

ngeten?

Informan orang yang

cerewet

W14/Bunga: 17

Sejak kecil

cerewet

W14/Bunga: 23-24

Page 393: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

535

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

Boten ngihan namun ten pundi-pundi kalih

mbak ayune ngih namun ten mubeng mriki

mawon boten ten pundi-pundi.

Berarti celak ngih kalih mbake?

Enggih celak sedoyo wong boten nate kesah ten

pundi-pundi anggere kletah kesah kliting niku

ngih pun sebatih boten tau kalih sinten

kiyambak boten tau.

O berarti kalih bapak ibu ngih celak?

Ngih celak sedanten boten nate sok kesah ten

pundi ki mbot dereng nate.

O berarti...

Ngopo e?

Nyambut damel ten pundi-pun dereng nate

ngih?

Dereng, dereng blas dereng.

Boten angsal?

Boten angsal kalih bapake boten angsal pokoke

ten anu ten griyo mawon ngoten mangan ra

mangan niku ten griyo boten sah kesah ten griyo

niku.

Tapi anu boten misal disanjangi boten angsal

kesah ngoten malah nesu nopo...

Boten ngihan, boten boten ngih manut boten

nate bangkang boten nate ngoten riyen niku

malah nek kalih mbokne bapakne niku boso

terus riyen niku hehe.

Hehe riyen.

Enggih riyen niku boso terus boten nate ngoko

boten nate ngoten riyen niku sak niki niku ngih

koyo ngoten niku kahanane boten.

Berarti alite anu ngih...

Ngih manut-manut ngoten lho riyen niku boten

kados sane-sane

Nek sing liyane sami ngih?

Enggih sedoyo niku sami.

Enten perbedaan boten nek nopo pas ndidike

mbak Asri kalih nopo mbake sik liyane?

Ngih enten riyen hehe.

Pripun?

Entene ngih enten nek mbakyune niku ngih sok

ngeyel ngoten sing mbajeng riyen niku sing cok

ngeyel niku ning ngeyele ngih boten gek ndugal

niku boten niku cok wani nyauri ngoten.

Mbak Asri boten ngih?

Boten tau.

Sejak kecil informan

dekat dengan

kakaknya

W14/Bunga: 30-32

Informan selalu pergi

dengan keluarga

W14/Bunga: 34-37

Informan dekat

dengan keluarga

W14/Bunga: 39-40

Informan tidak boleh

bekerja

W14/Bunga: 47-50

Informan orang yang

penurut

W14/Bunga: 53-56

Page 394: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

536

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

Hehe tapi sok disengeni ngeten boten?

Ngih nek dong boten bener ngih diseneni hehe.

Hehe.

Seneni ngihan mbak.

Lha niki nek bapak ten pundi buk?

Mandap.

Mandap?

Enggih.

Nyambut damel?

Enggih dodol ten Jombor.

Kayu ngih?

Enggih anu niku nopo rak, mejo, lemari

ngonteniku nopo enten dipesen.

Lha nek bu Bunga?

Ibu rumah tangga gawene ngarit mbak hehe

Hehe.

Ngarit, ngopeni tukang niko.

Nek niku bapak biasane jarang kundur ngih

berarti niku?

Ngih mantuk nek sonten nek enjing mandap nek

sonten mantuk boten nate nyipeng.

Berarti nek anu ngumpul terus ngih?

Enggih ngumpul terus boten nek dalu niku nek

siang nek kepener boten mandap sok-sok pun

enten sing nenggo riko dadose dang-dang

mantuk.

Nek mbak Asri biasane anu sering mriki

boten? kan niki sanjange kan tinggale kalih

morosepuhe?

Ben dinten mriki mbak nek le boten niku nek

dong anu boten graji nek graji ngih ten riki

terus nglimpekke anake niku cok mriki soale kan

gadah anu niku penyakit nopo niku sesek nopo

nopo niku alergi debu

Biasane anu ngih dianterke garwane?

Enggih diterke mriki ngih sok kiyambak podho

kalih kiyambak.

Nek anu nopo, sak derenge hamil kalih sak

niki hamil niku enten perubahan boten?

Maksud kulo ngih biasa niku boten enten

perubahan nopo-nopo.

Berarti anu ngih sami mawon ngih?

Ngih sami mawon.

Lha wingi kan sanjange kan...

Nek riyen niku cok muntah-muntah cok mumet

munek niku ning boten sak niki biasa nopo-nopo

Tiap hari informan ke

rumah orangtuanya

kecuali suami tidak

menggergaji kayu

karena anak alergi

W14/Bunga: 105-109

Tidak ada perubahan

selama informan

hamil

W14/Bunga: 115-116

Informan tidak

mengalami keluhan

Page 395: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

537

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

purun nek riyen niku nek nedhi rak santen nopo

nek jagan nopo ngonteniku boten purun sego

ngoneniku sak niki biasa nopo-nopo biasa mbak

boten enten anu perubahan nopo-nopo.

Boten enten keluhan nopo- nopo...

Ngih boten enten.

Lha niki pas hamil kan putrane sik nomer

kalih kan tesih alit..

Ngih.

Lha niki haml malih?

Ngih.

Ketok seneng nopo malah ketok susah? hehe

Nek waune ngih susah lha ning ngih dangu-

dangu ngih ajeng kepripun malih pun, pun ngih

dijatah ngeteniku gek ajeng kepripun mbak.

ngih waune ngih kados nopo mawon le susah

niku ning rak ngih niku wau pun dipupuske gek

lajeng kepripun wong nyatane koyo ngoten.

Niki bapak kalih bu Bunga pripun niki? hehe

Ngih sae mawon mbak boten pripun-pripun.

Ngih nompo ngeten ngih?

Enggih ngih ngih nampi mawon lha pun niku

opo anune sing kuaos dados nopo-nopo niku

ngih katon mlampahi.

Celak ngih kalih mbak Asri ngih buk ngih?

Ngih celak.

Biasane sok anu boten sok crito-crito boten

nek enten masalah nopo enten nopo ngeten?

Boten niku boten nate anu nopo-nopo niku ki

namung mendhel boten enten masalah nopo-

nopo gek crito niku boten.

Tertutup ngih nek masalah pribadi ngeten?

Enggih.

Biasane sok ngeluh boten nek enten nopo

ngeten?

Ngih cok ngih cok ngeluh ngihan.

Ngeluh nopo niku contone?

Contone ngih cok kesusahan ngonteniku

mungan nek boten ngih boten.

Kesusahan maksute? hehe

Cok upamane cok kalih morosepuhe kepripun

ngonteniku ngih biasa namung ngih crios nek

susah ngoten ngihan.

Hehe

Susah.

Tapi pripun niku hubungane mbak Asri

fisik selama hamil

W14/Bunga: 120-125

Awalnya informan

kurang menerima

kehamilan

W14/Bunga: 134-139

Informan tidak

pernah menceritakan

masalah kepada

orang lain

W14/Bunga: 150-152

Informan kadang

mengeluh jika

bermasalah dengan

mertuanya

W14/Bunga: 162-164

Page 396: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

538

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

kalih morosepuhe niku?

O sae nik riko kalih niku sae mbok Giyah kalih

niku ki sae sedanten boten nate anu ngih cok

biasa lumrah dong niko mestine cok enten

kebutuhan nopo gek mestine gek ngonteniku

mungan ning empun bare ngih bar ten anu ngih

mung sak kilas nopo ngih sak kedep nitro boten

gek ngantos jam-jaman gek anu niku boten tau

biasa nek empun biasa rampung masalaha ngih

mung sekedik sok kurang kepeneran kepripun

ngonteniku.

Lha niki nopo sak derenge nikah kalih sak

sampune nikah niku mbak Asri wonten

perubahan boten buk? ketok tambah seneng

nopo tambah susah nopo pripun ngeten?

Pripun ngih kulo ngarani ngih boten niku hehe

boten pripun mbak kulo nyetani.

Biasa?

Biasa niku boten enten wong anu gek susah gek

ngeteniku.

Emang dasare ket cilik wonge anu ngih ketok

ceria ngoten?

Enggih bandel anu nopo niku saged nopo kulo

ngarani niku?

Boten diketokke nek susah ngeten?

Enggih ngih boten anu ngonteniku boten ketok

nek susah kok ajenge njerone mangkel niko

ngen ulat ngen nopo niku sae ngeten lho boten

gek ketok aku ki mangkel karo sinten ngoten

umpamine atine mangkel iku boten anu boten

ngetok-etoki nek nesu boten ngih biasa koyo

wong seneng nguyu-nguyu ngonteniku.

Emang dasare ceria hehe.

Enggih boten boten...

Boten ketok susah nopo...

Nek nesu niku boten gek ketok nesu niku boten

wonge niku koyo ngih biasa seneng ngoten

ajengo atine susah niko omongan biasa nopo-

nopo biasa ngoten kiyambake niku boten ketok

nek aku tak nesu aku mangkel karo kui kok

ngonteniku boten kiyambake niku.

Ket alit, ket alit ngonteniku?

Enggih.

Emang dasare ngoten?

Ngih ngih ket riyen niku ngonteniku cok dho

dirasani lik-like niku kok anu wonge njerone

Hubungan yang baik

antara informan dan

mertuanya

W14/Bunga: 169-178

Informan orang yang

ceria dan tidak

pernah menunjukkan

jika marah

W14/Bunga: 193-199

Informan tidak

pernah menunjukkan

jika sedang memiliki

masalah

W14/Bunga: 203-208

Page 397: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

539

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

susah kok anune kok iso biasa yo andel pikirane

dho ngonteniku lik-lik’e.

Hehe tapi anu nek kalih sedhereke sing

liyane kados lik’e nopo ngih sae ngih?

Sae sedanten boten nate gek kepripun-pripun

blas bote nate.

Berarti celak sedoyo?

Ngih celak sedoyo malah rumaket nek kalih sik

sik tebih-tebih niku soyo melih anu rumaket.

Dasare anu ngi8h gampang celak kalih

tiyang ngeten?

Enggih, enggih like men nggumun ngihan.

Adik hehe. niki niku mbak Asri sekolahe

ngantos?

SMP anu MTs ten MTs riyen.

Kok boten diteruske mawon?

Lha wong boten purun dedanten niku dho boten

purun mbak nek bapakne niku tesih sagah

nragati ning rak kiyambake dho boten purun

sekolah niku dho memeng ngoten turene wegah

mikir.

Hehe memeng mikir ngih o.

Memeng mikir nek tiyang sepuhe karepe kon

sekolah ngotene rak kiyambake niku sing boten

purun sedanten ki.

Niki malah niku ngih malah milih nikah

ngih? hehe

Hehe lha ngih mestine hehe.

Riyen umur pinten nikahe?

Umur pinten riyen niku? pitulas nopo pinten

riyen niku?

Berarti anu ngih jarake lulus kalih nikah

ngih radi suwi ngih?

Ngih duko niku mbak pitulas ketoke le nikah

niku pitulas.

Kenal kiyambak kalih garwane?

Enggih.

Boten dijodokke berarti ngih?

Boten ngih ngih campur mbak hehe wong

maune anu rodho boten purun kiyambake niku

ning rak ngih sing riko niku sing anu sing

kadrol jane waune niku boten anu boen purun

nikine lajeng tiyang sepuh sing riki kalih riko

kan kepripun carane le ajeng kulo ngih mesakke

riyen niku ngihan.

lha niku koyo kepepet hehe.

Informan dekat

dengan saudara yang

lain

W14/Bunga: 221-222

Informan tidak

inginsekolah karena

malas berpikir

W14/Bunga: 230-234

Informan dulu tidak

ingin menikah

dengan suaminya

sekarang

W14/Bunga: 252-258

Page 398: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

540

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

Enggih ngih waune boten purun tenan tapi

mriko niku kudu kudu.

Anu nopo garwane nopo kluargane seking

riko?

Ngih kalih Sipure lih Giyahe niku jane waune

niku jan boten gelem ning rak udune di pripun

ngeten hehe.

Hehe lha niki bu Bunga kalih bapak pripun

niku kalih nopo garwane mas e kok mas

garwane mbak Asri kalih mas Edi

hubungane?

Ngih biasa mawon biasa mawon boten pripun-

pripun.

Sae ngih tiyange ngih?

Ngih sae ngihan.

Keluargane mbak Asri beararti saged nompo

mas Edi?

Enggih saged.

Nek bu Bunga pingine niku riyen niku mbak

Asri pengen cepet-cepet nikah nopo pripun?

Nek kulo niku anu mbak nderek riyen niku

nderek bocahe niku. nderek sing riko ngih

ngoyak terus.

Sak anu ngih sak karepe senenge pripun

ngih?

Enggih ngih. sing riko ngoyak terus sing kulo

ngih “sak karepmu sing penting apik” kulo

ngoten ngih riyen kulo ler pun kulo tanting

ngihan “kulo entene ngih kados ngeteniki njing

ampun getun” tuwoh kulo riyen niku ngih pun

ngonteniku ajeng jodokke bocak.

Hehe o ngih. kadose sak menten riyen buk

matur nuwun ngih.

O ngih.

Benjang menawi onten kirange saged ngih

mengkih nek ngobrol malih hehe

Ngih ngih.

Soale sok kirang-kirang.

Lha ngih ngih.

Hehe matur nuwun ngih buk.

Ngih.

Orangtua informan

membebaskan

informan untuk

menikah dengan

siapa saja

W14/Bunga: 285-290

Page 399: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

541

LAMPIRAN OBSERVASI ASRI

Lokasi Observasi : Rumah Informan

Alamat : Tanjung, Temuwuh

No. Catatan Observasi

07 September 2014

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

Informan memiliki tinggi sekitar 150 cm dan berkulit coklat. Pada

waktu peneliti datang ke rumah informan untuk wawancara,

informan, mertua, dan pembantunya sedang bercengkerama di teras

bersama dengan anak informan yang paling kecil. Ketika peneliti

mengutarakan maksud kedatangannya, informan kemudian mengajak

peneliti untuk duduk di ruang tamu. Ayah mertua informan yang saat

itu sakit stroke sedang tidur ditempat tidur yang diletakkan di tengah

ruang tamu. Peneliti meminta informan untuk mengisi lembar

persetujuan namun informan meminta peneliti saja yang menulis dan

informan tinggal menandatanganinya. Saat wawancara berlangsung,

ibu mertua informan datang menghampiri ayah mertua kemudian

bertanya sesuatu pada informan. Anak informan yang kecil lewat

digendong oleh pembantu dan informan serta peneliti memperhatikan

serta mengomentari anak informan yang paling kecil. Tidak lama

kemudian anak yang besar datang dan tiduran di tikar dekat informan

dan kadang memperhatikan informan ketika sedang diwawancara.

Setelah wawancara selesai peneliti berpamitan dan bertemu dengan

suami informan namun terlihat tidak ada interaksi antara informan

dan suaminya.

17 September 2014

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Pada waktu peneliti datang informan sedang tiduran di kamar

kemudian langsung bangun saat mertua informan memanggil karena

kedatangan peneliti. Saat keluar dari kamar informan terlihat lemas

dan rambut berantakan kemudian langsung diikat oleh informan. Saat

peneliti ingin pulang saja karena melihat informan seperti lemas,

informan mengatakan tidak apa. Informan langsung menyuruh

peneliti untuk duduk di ruang tamu. Informan mengatakan baru

pulang dari rumah orangtuanya. Ketika wawancara informan terlihat

lebih banyak diam dan tidak bersemangat. Setelah wawancara selesai

informan mengantarkan peneliti sampai ke depan rumah.

16 Januari 2015

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Ketika peneliti sampai di rumah mertua Asri, terlihat Asri sedang asik

mengobrol di teras rumah dengan mertuanya sambil memperhatikan

anak pertama dan kedua Asri bermain. Asri dan mertua Asri langsung

menyuruh peneliti untuk masuk dan melakukan wawancara di dalam

rumah. Asri sering menjawab sambil tertawa. Saat wawancara

berlangsung, tetangga Asri datang dan Asri menyapa tetangganya dan

mengobrol sebentar dengan tetangganya yang dipanggil Asri dengan

bu RT.

Page 400: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

542

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

Mertua Asri beberapa kali berjalan sambil menggendong anak ketiga

Asri melewati Asri dan peneliti yang sedang melakukan wawancara

dan bertanya sesuatu kepada Asri dan peneliti. Ketika wawancara

berlangsung, anak kedua Asri menghampiri Asri disusul oleh anak

pertama Asri. Asri terlihat terus memperhatikan anak pertama dan

kedua Asri yang bermain di sekitar Asri. Anak kedua Asri juga

menghampiri peneliti dan Asri hanya memperhatikan sambil

tersenyum. Terlihat beberapa kali Asri memperingatkan anak pertama

Asri untuk menjaga anak kedua Asri. Asri juga terus mengawasi anak

keduanya ketika anak pertama Asri pergi dan memberitahu

mertuanya jika anak kedua Asri ingin ikut anak pertamanya.

28 Maret 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Saat peneliti datang Asri terlihat sedang memberi makan anak kedua

Asri sambil mengikuti anaknya sedangkan anak ketiga Asri sedang

digendong mertua Asri. Mertua Asri mempersilahkan peneliti untuk

masuk jika akan wawancara lagi. Peneliti akhirnya duduk di teras

diikuti oleh Asri. Asri terlihat sedang pilek. Peneliti menanyakan

kabar dan bertanya apa yang sedang dilakukan oleh Asri. Asri

menjelaskan bahwa Asri sedang menyuapi bubur kacang hijau pada

anak keduanya. Saat wawancara berlangsung Asri sesekali

memperhatikan anak keduanya yan kadang berlari-lari di depan Asri

dan kadang memperingatkan anak keduanya. Bibi Asri menghampiri

peneliti saat wawancara berlangsung dan bertanya siapa peneliti. Saat

suami Asri keluar dari rumah dan tersenyum, peneliti meminta ijin

untuk wawancara lagi dan suami Asri mempersilahkan. Ada juga

tetangga Asri yang datang bertanya sesuatu kepada Asri sehingga

wawancara kembali terhenti sebentar. Setelah selesai peneliti

berpamitan dan terlihat Asri berdiri kemudian kembali duduk di teras.

29 April 2015

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

Ketika peneliti sampai di rumah mertua Asri, peneliti menunggu

beberapa menit hingga akhirnya Asri keluar dengan membawa

bayinya. Asri kemudian menyerahkan bayinya kepada bibinya untuk

dimandikan. Peneliti menanyakan keadaan Asri dan rumah yang

tampak agak sepi. Asri menjawab pertanyaan peneliti sambil

mengupas dan menyuapi anak keduanya dengan buah duku. Asri

meminta anak pertamanya untuk membantu mengupaskan duku

untuk anak keduanya. Saat wawancara berlangsung anak pertama dan

kedua Asri tetap berada di sekitar Asri sambil bermain dan makan

duku. Tidak lama kemudian bibi Asri menyerahkan anak ketiga

(bayi) kepada Asri. Asri menggendong anak ketiganya dan

wawancara sempat terhenti saat Asri memakaikan baju untuk

bayinya.Asri meminta untuk diteruskan saja wawancaranya, namun

Asri tetap memperhatikan anaknya. Anak kedua Asri sering meminta

Asri mengupaskan duku dan Asri mengupaskan duku sambil

memangku bayinya. Beberapa kali Asri meminta anak pertama Asri

untuk membantu mengupas dan membersihkan biji duku untuk anak

Page 401: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

543

18.

19.

20.

21.

22.

kedua Asri. Asri juga sempat menyusui bayinya saat wawancara

berlangsung. Wawancara sempat terhenti karena Asri terlihat sibuk

menyusui. Ketika bibi Asri keluar, Asri menyerahkan bayinya

kepada bibinya. Setelah selesai peneliti mengobrol sebentar dengan

Asri kemudian pamit.

17 Mei 2015

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

Saat peneliti datang, informan sedang melipat baju di ruang tamu.

Setelah peneliti mengutarakan maksud kedatangan, informan

mempersilahkan untuk wawancara dengan significant other dulu

kemudian baru informan. Setelah selesai mewawancarai significant

other, peneliti langsung mewawancarai informan yang telah selesai

melipat baju. Saat wawancara berlangsung, informan tetap duduk di

ruang tamu bersama dengan peneliti, ibu mertua dan suami informan.

Saat peneliti menanyakan sesuatu kemudian informan tidak tahu,

informan bertanya kepada suaminya yang duduk tidak jauh dari

informan. Informan terlihat ceria dan banyak tertawa saat menjawab

pertanyaan. Tidak lama kemudian ibu mertua Asri mengambil bayi

dari kamar & kembali duduk di dekat informan. Sesekali informan

memperhatikan bayinya yang sedang digendong mertua asri. Setelah

wawancara selesai, peneliti mengobrol sebentar dengan informan dan

mertua informan, kemudian minta ijin untuk pamit.

Page 402: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

544

KATEGORISASI INFORMAN ASRI

No Catatan Wawancara Kode

Profil

Informan memiliki tinggi sekitar 150 cm dan berkulit coklat. OB/Asri

Nek sik keri iki ra patek okeh maune seket dadi seket pitu

Kalau yang terakhir tidak terlalu banyak sebelumnya 50 jadi

57

W17/Asri: 4-5

Tiyange ngonteniku mbak cerewet boten hehe.

Orangnya beitu mbak cerewet tidak hehe

W14/Bunga: 17

Enggih ngih boten anu ngonteniku boten ketok nek susah kok

ajenge njerone mangkel niko ngen ulat ngen nopo niku sae

ngeten lho boten gek ketok aku ki mangkel karo sinten

ngoten umpamine atine mangkel iku boten anu boten ngetok-

etoki nek nesu boten ngih biasa koyo wong seneng nguyu-

nguyu ngonteniku.

Iya ya tidak anu begitu tidak kelihatan kalau sedih kok

meskipun dalamnya marah itu di mulut di apa itu bagus

begitu lho tidak terus kelihatan “saya marah dengan siapa”

begitu seumpamanya hatinya marah iyu tidak anu dilihat-

lihatkan kalau marah begitu ya biasa seperti orang senang

tertawa-tawa begitu

W14/Bunga: 193-

199

Ra tau mbak nek aku, koyo nek sekolah ngon sekolah aku

cen disik males tho sekolah ki dadi wis seminggu mlebu ping

pindho ping telu, mengko nek mlebu sok bolos ngono tapi

nek bolos mulih, koncone do dolan nang ngendi-ngendi

mulih trimo turu nang ngomah hehe.

Tidak pernah mbak kalau saya, seperti kalau sekolah di

sekolah saya memang malas tho sekolah itu jadi sudah

seminggu masuk dua kali tiga kali nanti kalau masuk kadang

membolos begitu tapi kalau membolos pulang, temannya

pada bermain ke mana-mana pulang mending tidur di

rumah hehe

W8/Asri: 689-694

Yo nek rung tik rung hamil ngene iki yo cok melu senam,

gerak jalan mbak.

W13/ Asri: 42-43

He.em rasane yo ngono kui ra gek aku biyen rek ra entuk

ngono ra entuk rak, ngen-ngene yo malah bangga o iyo aku

biyen ro wongtuaku disayang podho karo ra terlalu diculke

ra terlalu diumbar tho podho karo diawasi terus karo

wongtuo.

Iya rasanya ya begitu itu tidak terus saya dulu tidak boleh

begitu tidak beini-begini malah bangga o iya saya dulu ya

oleh orangtua saya disayang sama saja tidak terlalu dilepas

tidak terlalu diumbar tho sama saja diawasi terus oleh

orangtua

W8/Asri: 747-752

Ngih celak sedanten boten nate sok kesah ten pundi ki mbot W14/Bunga: 39-40

Page 403: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

545

dereng nate.

Ya dekat semua tidak boleh pernah kadang pergi (sendiri)

kemana itu ti belum pernah

Cerak, wa sik do kumpul-kumpul kabeh hehe yo senenge yo

gur ngono kui mbak. Amor sedulur gek diewangi momong

hehe.

Dekat wa yang berkumpul semua hehe ya senangnya ya

hanya begitu itu mbak dekat saudara terus dibantu

mengasuh hehe

W8/Asri: 406-408

Enggih ngih. sing riko ngoyak terus sing kulo ngih sak

karepmu sing penting apik kulo ngoten ngih riyen kulo ler

pun kulo tanting ngihan kulo entene ngih kados ngeteniki

njing ampun getun tuwoh kulo riyen niku ngih pun

ngonteniku ajeng jodokke bocak.

Iya ya yang sana mengejar terus yang saya ya “terserah

kamu yang penting bagus” saya begitu dulu saya sudah saya

tawari juga “saya adanya ya hanya begini besok jangan

menyesal” saya dulu begitu ya sudah begitu mau

menjodohnya anak

W14/Bunga: 285-

290

...wong maune anu rodho boten purun kiyambake niku ning

rak ngih sing riko niku sing anu sing kadrol jane waune niku

boten anu boten purun...

..orang tadinya anu agak tidak mau dirinya (Asri) itu tapi

kan yang sana yang mengejar sebenarnya sebelumnya itu

tidak mau..

W14/Bunga: 252-

255

Wongtuone bojoku. He.e. Anak siji tho mbak gek ngetutke

hehe.

Orangtua suami saya. iya anak satu tho mbak terus ikut

hehe

W8/Asri: 87-89

KB trus TK, TK ra KB, anak pertama umur 10 bulan po yo

trus TK, TK ra KB terus kelas telu po yo SD kelas telu hamil

kui rung KB wis kebobolan hehe

KB kemudian TK, TK tidak KB, anak pertama umur 10

bulan apa ya terus TK, TK tidak KB terus kelas 3 pa ya SD

kelas 3 hamil itu belum KB sudah kebobolan hehe

W17/Asri: 278-281

Jelang melahirkan

1. Fisik

Hehe yo anu mbak, kaget maune sikik dewe darahku ngantek

140 hehe ndredek tho mbak ndredek anake isih cilik

Hehe ya anu mbak sebelumnya kaget pertama kali darah

saya sampai 140 hehe gemetar mbak gemetar..

W8/Asri: 35-36

2. Emosi positif

Yo seneng hehe wetune sehat kui lho mbak, berarti sehat, yo

karepo pikirane mamakne agek ngene-ngene yo berarti

sehat, ngono kui mbak aku ki le anu nek obah-obah ngono

kui, mengko nek dilit ra obah ngono kae demok

W8/Asri: 209-212

Page 404: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

546

Ya senang hehe waktunya sehat itu mbak berarti sehat ya

meskipun pikiran ibunya baru begini ya berarti sehat begitu

mbak saya anu kalau bergerak begitu itu, nanti kalau

sebentar tidak bergerak begitu itu disentuh..

3. Emosi negatif

.. anake isih cilik, hamil meneh, repot, isin, eh campur hehe.

Campur aduk.

..anaknya masih kecil, hamil lagi, repot, malu, eh campur

hehe. Campur aduk

W8/Asri: 37-38

Nek waune ngih susah lha ning ngih dangu-dangu ngih

ajeng kepripun malih pun, pun ngih dijatah ngeteniku gek

ajeng kepripun mbak. ngih waune ngih kados nopo mawon

le susah niku ning rak ngih niku wau pun dipupuske gek

lajeng kepripun wong nyatane koyo ngoten.

Kalau sebelumnya ya susah lha tapi ya lama-lama ya mau

bagaimana lagi sudah, sudah ya dikasih begitu lalu mau

bagaimana mbak? ya sebelumnya ya seperti apa saja yang

susah itu tapi kan ya itu tadi sudah dihilangkan lalu mau

bagaimana orang nyatanya seperti itu

W14/Bunga: 134-

139

.. yo ono roso semelang ono roso opo mbak nek taune obah

gek ora ngono kui yo podho karo arepo ra diharapke kae

tapi kan piye yo, ikatane hehe.

ya ada rasa khawatir ada rasa apa mbak kalau pernah

bergerak terus tidak begitu ya sama saja meskipun tidak

diharapkan tapi kan bagaimana ya, ikatane hehe

W8/Asri: 214-217

..nek nyawang cen yo ho.o aku biyen we sok kepiye anake

isih cilik-cilik arep kepiye ngonoi dek metheng malah

kepikiran ngono kui mbak..

..kalau membayangkan ya iya saya dulu kadang

“bagaimana anak masih kecil-kecil mau bagaimana” begitu

waktu hamil malah berpikir bagaimana begitu mbak..

W19/Asri: 175-177

..ming yo nek rung lair ming semelangg-semelang mbak

okeh anak cacat okeh anak ngono tho okeh penyakit okeh

nganu pikirane ming wedi, wong hamil ki sing paling wedi

melahirkan ni anake sing dipikirke ora nde hehe sing

dipikirke cacat mengko nek kurang piye paling wedi ning

kono kui hehe

..hanya kalau belum lahir hanya khawatir-khawatir mbak

banyak anak cacat banyak anak begitu banyk penyakit

banyak anu pikirannya hanya takut orang hamil yang paling

takut melahirkan anaknya yang dipikirkan tidak punya hehe

yang dipikirkan ccat nanti kalau kurang bagaimana paling

takut di situ hehe

W21/Asri: 624-630

..wedi kemau mergane nek gowo medhun tetep kon ceasar

mbak nek wis HPL ngono kui wis manut HPL sing maune

ning rak wediku kui mau diceasar kemau wis mah ra prikso

W17/Asri: 431-435

Page 405: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

547

wae tenang wae nek rung kroso rung rek neng rumah sakit

hehe

Takut itu tadi makanya kalau dibawa turun tetap di suruh

ceasar mbak kalau sudah HPL begitu itu menuruti HPL

yang tadinya tapi saya takut itu tadi ceasar tadi sudah tidak

periksa saja tenang saja kalau belum terasa belum ke rumah

sakit hehe

Yo wedi nggon keputihan ki kepikirane yo wedi ning rak

kepiye sak enenge nek wong wedok podho wae mengalami

tho mbak nek wong kene lho mbak nek wong kene

kebanyakan liyane mengalami

Ya takut di keputihan itu berpikirnya ya takut tapi kan

bagaimana seadanya kalau perempuan sama saja

mengalami kan mbak kalau orang di sini lho mbak kalau

orang di sini kebanyakan lainnya mengalami

W21/Asri: 301-305

.. jane nek ngerti yo bahaya hehe ternyata ki hehe

..sebenarnya kalau tahu ya bahaya hehe ternyata itu hehe

W21/Asri: 317-318

Biasa mbak yoan hehe ning yo wedi paling wedi yo sing

nomer telu lete ra suwe tho mbak pikirane ngrasakke lara

wingi isik kelingan le lara

Biasa mbak juga hehe tapi ya takut paling takut ya yang

nomer tiga jaraknya lama mbak pikirannya merasakan sakit

kemarin masih ingat sakit

W17/Asri: 376-379

Gampang muring, gampang mangkel hehe.

Mudah marah, mudah jengkel hehe

W8/Asri: 867

Yo muringe ora karo uwong mbak aku muringe karo bojo

tok.

Ya marahnya tidak dengan orang mbak saya marahnya

dengan suami saja

W8/Asri: 872-873

4. Perilaku

..mengko nek dilit ra obah ngono kae demok ngopo ora

obaha hehe

..nanti kalau sebentar tidak bergerak begitu disentuh

“kenapa tidak bergerak” hehe..

W8/Asri: 212-213

.. sik nomer telu yo persis sik nomer loro kui dadine ra mesti

kekombe yoan terus

..yang nomer tiga ya persis yang nomer dua itu jadinya tidak

pasti meminum terus

W17/Asri: 239-241

.. ra tahu karo minum obat sembarangan kui je.

..tidak pernah juga minum obat sembarangan itu

W8/Asri: 633-634

Wedi kan nek mung watuk pilek minum obat warung kui

wedi mengko ndak pengaruh nang bayi.

Takut kan kalau hanya batuk pilek minum obat warung itu

takut nanti berpengaruh pada bayi

W8/Asri: 638-640

Yo paling kae mbak nganggo sabun pembersih kae hehe

Yo paling kae mbak nganggo sabun pembersih kae hehe

W21/Asri: 290-291

Page 406: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

548

Yo ming mangan opo-opo mangan, paling yo kui yoan

minuman bersoda ra tahu..

Ya hanya makan apa-apa makan paling ya itu juga minuman

bersoda tidak pernah..

W8/Asri: 632-633

Yo ra tau takon-takon yoan hehe. Sehat he.e ngertine angger

obah kroncang-kroncang sehat hehe. Arep prikso bidane

omong “sehat” sehat hehe.

Ya tidak pernah tanya-tanya juga hehe. Sehat iya tahunya

asal bergerak kroncang-kroncang sehat hehe, mau periksa

bidannya bilang “sehat” sehat hehe

W8/Asri: 657-661

Yo ho.o cok nggon internet senenge sok bukak nggon HP

Ya iya kadang di internet sukanya kadang buka di HP

W21/Asri: 313-314

Hehe yo ming persiapane mentale hehe. Persiapan mentale

yo kui mau tho mbak rung sido suk melahirkan maneh njuk.

Hehe ya hanya persiapannya mentalnya hehe. Persiapan

mentalnya ya itu tadi tho mbak belum jadi besok melahirkan

lagi terus

W8/Asri: 558-561

Yo kadang yo ming gur doa nek arep turu hehe

Ya kadang ya hanya untuk doa kalau mau tidur hehe

W8/Asri: 664

Dongane yo ming mugo-mugo kuat, sehat bayine ra kurang

ra.

Doanya ya hanya semoga kuat, sehat bayinya tidak kurang

tidak

W8/Asri: 666-667

5. Kognitif

Opo-opo gelem wong wis nde lanang nde wedok ki hehe

opo-opo gelem ngono mingan perasaane ngen-ngene ming

sak-sake sing penting sehat waras hehe normal hehe

Apa-apa mau orang sudah punya laki-laki punya perempuan

hehe apa-apa mau begitu saja perasaannya inginnya hanya

terserah yang penting sehat hehe normal hehe

W27/Asri: 228-231

.. kesundulan mbak dadine ra ngerti le hamil ki berapa

bulan ra ngerti ming dikiro-kiro terus

Kebobolan mbak jadinya tidak tahu kalau hamil berapa

bulan tidak tahu hanya dikira-kira terus

W17/Asri: 420-422

Karo bidane yo wis di kae diprotes kon medhun kon prikso

tapi aku mikire yah maune anu wedine nek diceasar ndisik

normal kabeh sisan lah dienteni sak malah sebulan keri

malah ra tau prikso aku kan seharusnya minimal dua anu

dua minggu sekali ning malah ra tau prikso wedi kemau

mergane nek gowo medhun..

Sama bidannya ya sudah diprotes disuruh turun disuruh

periksa tapi saya berpikirnya ya maunya takutnya kalau

ceasar dulu normal semua sekalian ditunggu sampai malah

1 bulan terakhir malah tidak pernah periksa saya kan

seharusnya minimal dua anu 2 minggu sekali tapi malah

tidak pernah periksa takut itu tadi soalnya kalau dibawa

W17/Asri: 424-430

Page 407: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

549

turun..

6. Harapan

..seorang ibu ki mung ngono kui anake sehat ra kurang ra

cacat ra hehe

..seorang ibu itu hanya begitu itu anaknya sehat tidak

kurang tidak cacat tida hehe

W21/Asri: 657-658

Pengalamane nek didelok seko uwong-uwong kui mbak kan

nek ngono kui urung pirang jam jatahe ngemik’i rung

ngemik’i biuse nek rung ilang rung oleh ngemik’i em engko

nek sikile durung injoh ngobahke rung iso tho mbak tondone

biuse rung ilang, bedo karo melahirkan normal bayi

langsung ngemik langsung hehe karo ibue langsung iso

ngambung iso hehe

Pengalamannya kalau dilihat dari orang-orang itu mbak

kalau seperti itu belum belum berapa jam waktunya

menyusui belum menyusui kalau biusnya belum hilang

belum boleh menyusui nanti kalau kakinya belum biasa

digerakkan belum bisa mbak tandanya biausnya belum

hilang, beda dengan melahirkan normal bayi langsung

menyusu langsung hehe dengan ibunya langsung bisa

mencium bisa hehe

W8/Asri: 255-262

Pasca Melahirkan

1. Emosi positif

He.em ra neng dirasakke lara nek weruh bayine nang njobo

ngo ki ilang kabeh roso lara ki ngertine ming bayi seneng

hehe

Iya tidak merasakan sakit kalau melihat bayinya di luar

hilang semua rasa sakit tahunya hanya bayi senang hehe

W19/Asri:131-133

Ora mbak nek biyen dhek methenge yo hehe kok metheng

meneh tapi nek ning njobo ki wis ra eneng roso penyesalane

enenge bersyukur alhamdulillah nde anak meneh hehe

Tidak mbak kalau dulu waktu hamilnya ya hehe kok hamil

lagi tapi kalau sudah di luar sudah tidak ada rasa

penyesalan adanya bersyukur alhamdulillah punya anak lagi

hehe

W19/Asri: 69-72

Lha kan yo anak lanang meneh, bocahe lemu, ndemenakake,

nyawang seneng hehe

Lha kan ya anak laki-laki lagi, anaknya gemuk,

menyenangkan, melihat senang hehe

W19/Asri: 74-75

Seneng tonggo-tonggone moro seneng do ndelok bayi

Senang tetangga datang senang pada melihat bayi

W17/Asri: 475-476

He.em tapi nek weruh bocahe ra nde roso anu mbak lara ra

kroso lara, sayah ra sayah hehe

Iya tapi kalau melihat anaknya tidak punya rasa anu mbak

sakit tidak terasa sakit, lelah tidak terasa lelah hehe

W21/Asri: 189-190

2. Emosi negatif

Page 408: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

550

3. Perilaku

Yo donga hehe ningo hehe. Lara mbak hehe

Ya berdoa hehe tapi hehe. Sakit mbak hehe

W17/Asri: 264,

266

Ra iki arep neng dokter wis diomongi makanan opo-opo ra

pengaruh le penting ra maem pedese dikurangi karo sing

bersoda yo ming ngono kui barang-barang oleh dimaem

ngono to mbak dokter arep bali kae kan di nei arahan

makanan, kesehatan, cara-carane le ngurus, corone ngono

kui diwelingi

Tidak ini saat di dokter sudah dibilangi makanan apa saja

tidak berpengaruh yang penting tidak makan pedasnya

dikurangi dan yang bersoda ya hanya begitu itu..

W21/Asri: 223-229

Nek dipenging aku ra wani yo hehe manut dokter, aku nek

eneng opo-opo ming resikone tanggung sendiri ra wani yo

nek nanggung anak cilik ngene ki ra wani mbak

Ya diperingatkan saya tidak berani ya hehe menurut pada

dokter, saya kalau ada apa-apa hanya resikonya tanggung

sendiri tidak berani ya kalau ditanggung anak kecil begini

tidak berani mbak

W21/Asri: 234-237

Yo kepikiran makane kui mengko langsung maem angger

mikirke hehe anake terus maem ndak rasa-rasane rak hehe

sak enak-enake maem.

Ya kepikiran makanya itu nanti langsung makan tiap

memikirkan anaknya terus makan agar rasa-rasanya tidak

hehe seenak-enaknya makan

W21/Asri: 530-532

He.em KB yo telu wae hehe. Karepe rep loro wae hehe saiki

Iya KB ya 3 saja hehe. Inginnya mau 2 saja hehe sekarang

W17/Asri: 728-730

Repot mbak okeh-okeh ki

Repot mbak banyak-banyak

W17/Asri: 738

Ming le ku ngembol hehe sing suwe hehe. Ngembol suwe nek

lingguh rekoso hehe le ngadek rekoso hehe

Hanya saya yang membawa (hamil) hehe yang lama hehe.

Membawa (hamil) lama kalau duduk susah hehe berdiri

susah hehe

W19/Asri: 123-126

4. Kognitif

5. Harapan

Yo eneng artine kui mau lho mbak ono artine ning rak lali

hehe artine opo hehe

Ya ada artinya itu tadi mabak ada artinya tapi kan lupa

artinya apa hehe

W21/Asri: 148-149

He.em mbok yo opo ngerti ro wong tuo ngono tho mbak

harapane ki mugo-mugo hehe

Iya mbak ya apa, tahu dengan orangtua begitu mbak

harapannya itu semoga hehe

W21/Asri: 153-154

Pengasuhan

1. Emosi positif

Page 409: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

551

Opo meneh mengko nek weruh perkembangane iso ngopo,

iso ngopo ngono luweh le hehe luweh le seneng luweh nde

he.em

Apa lagi nanti kalau melihat perkembangannya bisa apa,

bisa apa begitu lebih hehe lebih senang lebih punya he.em

W21/Asri: 196-198

Yo ora mbak lumrah tho nek cah cilik hehe nek ra dong

kepiye ngono yo ra rewel ngono lho ndilalah ki bocahe

Ya tidak mbak biasa kalau anak kecil hehe kalau tidak

mengerti bagaimana begitu ya tidak rewel begitu lho

untungnya anaknya

W19/Asri: 98-100

2. Emosi negatif

Nek wis wong tuo kekuk tho mbak ganten-ganteni, ngedusi

barang ki

Menggantikan baju begini itu tadi karena ada kamu mbak

neneknya biasanya tidak berani hehe. Kalau sudah orang

tua kaku kan mbak menganti baju, memandikan juga itu

W21/Asri: 555-559

Ora hehe malah semelang yo nek ditinggal ra digowo malah

pikirane ra tenang gek ngemiki barang ki mengko njuk

mangane piye hehe

Tidak hehe malah khawatir ya kalau ditinggal tidak dibawa

malah pikirannya tidak tenang terus memberi minum juga

nanti lalu makannya bagaimana hehe

W19/Asri: 227-229

Mandi nek ono rewange sempet mandi nek ora yo ora hehe

ra mandi hehe

Mandi kalau ada pembantunya sempat mandi kalau tidak ya

tidak hehe tidak mandi hehe

W21/Asri: 464-466

Yo opo-opo kan aku dewe mandiin dewe, ganti opo-opo

dewe paling yo ngewangi, ngewangi momong nek repot

nggenteni nek aku kae njaluk..

Ya apa-apa kan saya sendiri memandikan sendiri,

mengganti apa-apa paling ya dibantu, dibantu mengasuh

kalau repot menggantikan saya itu minta..

W21/Asri: 548-550

Yo mandine teratur pakaiane yo bersih

Ya mandinya teratur pakaiannya ya bersih

W27/Asri: 141

Bandel bocahe mbak bandel hehe

Bandel(tidak mudah sakit) anaknya mbak bandel hehe

W19/Asri: 145

Imunisasi wajib kui lho mbak

Imunisasi wajib itu lho mbak

W19/Asri: 276

Ora ra tau nang ngendi-ngendi tak jak hehe gowo hehe

hehe Tidak pernah kemana-mana saya ajak hehe dibawa

hehe

W19/Asri: 224-225

3. Perilaku

Ora, biasa mbak kewajiban ibu dadi ibu nek wis ngrasakke

melahirkan ki anu mbak ra duwe menyusui po kepiye wis

netral kewajipane.

Tidak, biasa mbak kewajiban ibu jadi ibu kalau sudah

W17/Asri: 297-299

Page 410: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

552

merasakan melahirkan itu anu mbak tidak punya menyusui

atau bagaimana sudah netral kewajibannya

Yo kan ASI eksklusif 6 bulan nek menurut dokter kan anu sak

urunge 6 wulan ra entuk dikasih opo-opo upamane nangis

melik-melik ibue kon ngokehi le maem

Ya kan ASI ekslusif 6 bulan kalau menurut dokter kan

sebelum 6 bulan belum boleh diberi apa-apa seumpama

menangis ibunya disuruh memperbanyak makan

W21/Asri: 433-436

4. Kognitif

He.em tapi nek weruh bocahe ra nde roso anu mbak lara ra

kroso lara, sayah ra sayah hehe

Iya tapi kalau melihat anaknya tidak punya rasa anu mbak

sakit tidak terasa sakit, lelah tidak terasa lelah hehe

W21/Asri: 189-190

Faktor

1. Konflik dalam pernikahan

Yo ngono kui, ketoke ra tau nganu tapi ternyata duwe pacar,

ternyata ngono kui tho mbak saiki..

Ya begitu itu, kelihatannya tidak pernah anu tapi ternyata

punya pacar, ternyata begitu itu kan mbak sekarang..

W8/Asri: 767-768

..yo wong wedok paling lara ati nek ditinggal ngono kui

mbak,le rek ngilangke angel. Arek pisah yo mikir anak.

..ya perempuan paling sakit hati kalau ditinggal begitu itu

mbak, mau menghilangkan susah. Mau berpisah ya

memikirkan anak

W8/Asri: 814-816

2. Kesehatan

Yo ngaruh mbak, lha wongtuo lara ra iso hehe ndilalah

bareng anake cilik malah hamil meneh, kebutuhane soyo

gedhe, soyo repot.

Ya terpengaruh mbak, lha orangtua sakit tidak bisa hehe

malah bersamaan dengan anak yang kecil malah hamil lagi,

kebutuhan semakin besar, semakin repot

W8/Asri: 44-46

Susah yo mbak, susah enenge enjohe mung nangis nek wong

wedok hehe.

Sedih mbak, sedih adanya bisanya hanya menangis kalau

perempuan hehe

W8/Asri: 64-65

Ho.o nek duwit kan iso digoleki mbak sak wayah-wayah sing

penting diparingi sehat waras we sih injoh golek duwit nek

anak ngasik lara wis sing ngrasakke mumet hehe

Iya kalau uang kan bisa dicari mbak sewaktu-waktu yang

penting diberi kesehatan saja sih dapat mencari uang kalau

anak sampai sakit sudah yang merasakan pusing hehe

W19/Asri: 293-296

3. Perubahan fisik

Yo gampang sayah, gampang sayah , gampang pegel.

Ya mudah lelah, mudah lelah, mudah pegal

W8/Asri: 75-76

Iyo mbak lha arek nyambut gawe ra iso, ngumbahi ra iso

hehe momong.

W8/Asri: 79-80

Page 411: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

553

Iya mbak mau bekerja tidak bisa, mencuci tidak bisa hehe

mengasuh anak

Yo le nganu kan luwih penak mbak wis nek ning njobo hehe

ning njero hehe.

Ya kalau anu kan lebih enak mbak sudah kalau di luar hehe

kalau di dalam hehe

W8/Asri: 273-274

Yo wedi nek wetenge gedhe hehe ra penak barang nek wis

kulino nganggo gek ora ki sik opo, ra penak

Ya takut perutnya besar hehe tidak enak juga kalau sudah

terbiasa mamakai kalau tidak itu yang apa, tidak enak ()

W27/Asri: 67-68

4. Ekonomi

Ra penak mengko nek bojone penghasilane kurang njuk

wong wedok pengin tuku iki “mas njaluk duite”, disuarani

“lho” ning ati lara kan mbak, ning ati wis aduh kok nde

bojo ngono gek arek kepiye nek ra nde penghasilan dewe,

nek nde penghasilan dewe kan ra perlu m”mas tuku iki”

pengin seneng opo, pengin tuku kaos, pengin tuku klambi

duwe celengan dewe, pengin seneng ngene ngo dewe bedane

wong wedok nek duwe penghasilan dewe hehe

Tidak enak nanti kalau suaminya penghasilannya kurang

terus istri ingin beli ini “mas minta uang” dijawab “lho” di

hati sakit kan mbak di hati sudah “aduh kok punya suami

begituterus mau bagaimana kalau tidak ada penghasilan

sendiri kalau punya penghasilan sendiri kan tidak perlu

“mas beli ini” ingin senang apa, ingin beli kaos, ingin beli

baju sendiri, tabungan sendiri, ingin senang begini untuk

sendiri bedanya istri kalau punya penghasilan sendiri hehe

W8/Asri: 504-513

Yo nek ndisik ki yo, yo kemau saiki khawatire wong wedok ki

yo ming nek is nde duit yo kemau ming bojone, saiki okeh

anu tho mbak ngerti dewe dunia maya hehe

Ya kalau dulu itu ya, ya itu tadi khawatirnya istri itu ya

Cuma kalau sudah punya uang ya itu tadi hanya suaminya,

sekarang banyak anu kan mbak mengerti sendiri dunia maya

hehe

W17/Asri: 722-725

Percoyo mbak ket pertama ndisik ki opo yo pancen wis

rejeki ono wae ngono lho mbak butuh opo ngono kui mesti

yo entuk ngono lho opo-opo mesti kadang pikirane ngendi le

entuk, ngendi le entuk hehe

Percaya mbak dari pertama dulu itu apa ya kalau sudah

rejeki ada saja begitu lho mbak butuh apa begitu itu pasti ya

dapat begitu lho apa-apa pasti kadang berpikirnya dimana

mau dapat, dimana mau dapat hehe (W17/Asri: 677-81)

W17/Asri: 676-680

5. Budaya

Yo ra tau aku, yo nek semut hehe sing penting nyokot

nyamuk yo digeblek nyamuk tapi nek liyane yo ra wani hehe

Ya tidak pernah aku, ya kalau semut hehe yang penting

W8/Asri: 568-570

Page 412: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

554

menggigit nyamuk ya dipukul nyamuk tapi kalau lainnya ya

tidak berani hehe

Wedi mbak yoan nek anu yo perkoro jaman saiki jaman

biyen tapi kan nek nganu ki wedi hehe

Takut juga mbak kalau anu ya masalah zaman sekarang

zaman dulu tapi kan itu tu takut hehe

W8/Asri: 572-573

Yo nek melu wong morotuo ngene kan bedo karo omah dewe

mbak, nek wong meteng mengko arep ngene ra entuk ngono

tho wong biyen ki..

Ya kalau ikut mertua begini kan bedadengan rumah sendiri

mbak kalau orang hamil nanti mau begini tidak boleh begitu

kan orang dulu itu..

W8/Asri: 575-577

Yo adate ngono kui mbak nek wong kene hehe

Ya adatnya begitu itu mbak kalau orang sini hehe

W27/Asri: 158

Yo umume wis ngono kui wae mbak lha nek ora arep

dikapakke nek ra dikubur hehe

Ya umumnya sudah begitu itu saja mbak kalau tidak mau

diapakan kalau tidak dikubur hehe

W27/Asri: 164-165

Yo wis adate tho mbak nek wong coro kene kudu sepasaran

podho karo njenengke ngono lho mbak ngenei jeneng

Ya sudah adatnya mbak kalau orang cara sini harus

sepasaran sama saja memberi nama begitu mbak memberi

nama

W21/Asri: 18-20

Hehe mbuh yo mbak yo adate nek wis adate gek ming gawe

ngono

Hehe tidak tahu ya mbak ya adatnya kalau sudah adatnya

terus hanya dibuat begitu

W21/Asri: 54-55

6. Dukungan sosial

He.em yo kadang cok eneng sing ngewangi hehe kae lik.

Iya ya kadang ada yang membantu hehe itu bibi

W19/Asri:19-20

Mbut gawe yo momong yo hehe

Bekerja iya mengasuh iya hehe

W19/Asri: 94

Yo seneng hehe ono sing ngancani ono sik perhatian doan

ngono kui yo seneng mbak hehe

Ya senang hehe ada yang menemani ada yang perhatian

semua begitu ya senang mbak hehe

W27/Asri: 49-50

Seneng tonggo-tonggone moro seneng do ndelok bayi

Senang tetangga-tetangga datang senang pada melihat bayi

W17/Asri: 475-476

Yo diparani kui mbak parani yo nek wong ra seneng ra

bakalan do teko ra bakalan moro bayi yo mung koyo ngono

kae ngono nek hehe

Ya dikunjungi itu mbak dikunjungi ya kalau orang tidak suka

tidak mungkin mau datang tidak mungkin mau melihat bayi

ya hanya seperti itu seperti itu hehe

W17/Asri: 479-481

He.em malah wong-wong mah do ngelekke “saiki ra ngopo-

ngopo nek gedhe penak” ngono malah do ngono-ngono kae

W19/Asri: 162-169

Page 413: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

555

hehe “repot yo mbah” “ra popo-popo kabeh podho wae

eneng sing nglakoni” kene yo okeh tho mbak sing ngono kui

kethoke mung nglakoni awake dhewe ning nek njobo bulane

yo “oalah” hehe rasane ki nek koyo aku ra tau metu-metu

gek do dolan-dolan tho mbak apuse mung momong hehe

nang ngomah

Iya malah orang-orang malah mengingatkan “sekarang

tidak apa-apa kalau besar enak” begitu malah begitu-begitu

itu hehe “repot ya mbah” “tidak apa-apa semua sama saja

ada yang menjalani” di sini ya banyak mbak yang begitu itu

kelihatannya hanya dijalani sendiri tapi kalau di luar

ternyata “oalah” hehe rasanya seperti kalau saya tidak

pernah keluar-keluar terus pergi-pergi mbak hanya

mengasuh hehe di rumah

7. Hubungan sosial

Cerak, wa sik do kumpul-kumpul kabeh hehe yo senenge yo

gur ngono kui mbak. Amor sedulur gek diewangi momong

hehe.

Dekat wa yang berkumpul semua hehe ya senangnya ya

hanya begitu itu mbak dekat saudara terus dibantu

mengasuh hehe

W8/Asri: 406-408

Nek mertuaku kene gur ono masalah opo ngono genah

upomone rek tekane cerai ngono kui anake sing lungo aku

sing kudu ning kene sik dimong

Kalau mertua saya hanya ada masalah apa begitu jelas

seumpama sampai cerai begitu anaknya yang pergi saya

yang harus di sini yang merawat

W17/Asri: 619-622

Lingkungan ki ra dadi jaminan mbak sak iki lingkungan ki

mengko nek aku susah do nggeguyu engko nek injoh maem

do diarani nggo pesugihan yo ngono kui tho mbak nek wong

anu sengit mengko injoh tuku opo sengit do ngono kui mbak

nek uwong ki ora koyo wong kota terserah

Lingkungan tidak menjadi jaminan mbak sekarang

lingkungan itu nanti kalau saya susah menertawakan, nanti

kalau bisa makan dikira memakai pesugihan ya begitu itu

kan mbak kalau orang anu tidak suka nanti bisa beli apa

tidak suka begitu itu mbak kalau orang itu, tidak seperti

orang kota terserah

W17/Asri: 606-612

Page 414: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

556

Page 415: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

557

Page 416: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

558

Page 417: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

559

Page 418: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

560

Page 419: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

561

Page 420: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

562

Page 421: PROGRAM STUDI PSIKOLOGI FAKULTAS ILMU SOSIAL …digilib.uin-suka.ac.id/18761/1/BAB I, V, DAFTAR PUSTAKA.pdf · 38 C. Sumber Data ... Terdapat 3 fase pada kehamilan yang biasa disebut

563