KEDATON SURAWISESA Kawali Ciamis

7/24/2019 KEDATON SURAWISESA Kawali Ciamis

1/15

Daday Hendarman Pradja

Kedaton Surawisesa

Dangiang Karaton matak hookeun somah, sok sanajan dijieun ngan ukur tina

kai, tapi ku diropea jeung direka-reka teu wudu bisa ngagambarkeun kaagungan

jeung kawibawaan.

Nurutkeun hasil panalungtikan, Karaton Kerajaan Galuh nu aya di

wewengkon Kawali tepatna di Komplek Astana Gede dingaranan Kadaton Si

awinduhurip!, wangunanna dijieun tina bahan-bahan alami, tihangna tina kai

golondongan anu diukir kalayan ditaretes inten permata, bilikna tina awi peringan

kalayan dianyam direka-reka, hateupna diamparan bebekan injuk dipasieup ku "iri

mandiri hateup julang ngapak, alasna henteu langsung kana taneuh tapi

mangrupa ranggon anu jangkung kolongna satangtung kolot, tangga renteg tur

weweg parannti nu turun unggah, mungguh agreng di sawang ti kaanggangan.

Dihareupeun Karaton ngaplak alun-alun anu disebut #aya Datar! salianti

wangunan Karaton $tama oge loba wangunan anu sarupa tapi leuwih leutik

ukuranna nyaeta, wangunan-wangunan anu dingaranan Sri Ken"ana #anik, %umi

#anik, %ale %ubut, %ale #angu, %ale &ulis, %ale Sitan jeung %ale 'atangan. Kabeh

wangunan nyanghareup ngaler nukangan gunung jeung pasir.

Karaton Surawisesa di adegkeun dina taun ())) masehi ku *atu Galuh

rabu Aji Guna +inggawisesaanu kumawasa taun ())) nepika taun () masehi,

oge mangrupa *aja munggaran di dayeuh Kawali, saterusna Karaton kungsi di

bebenah deui ku rabu Niskala 'astu Kan"anaanu kumawasa dina taun ()( nepi

ka taun (/ masehi, kalayan bahan-bahanna masih tetep tina kai, hal ieu

ngabalukarkeun teuayana bukti sajarah anu mangrupa ruruntuk Karaton di

wewengkon Kawali dina danget ieu.

Sedengkeun korsi Karajaan mangrupa batu anu disebut 'atu Gilang

diamparan kulit ma"an kumbang anu rupana hideung meles, 'atu Gilang masih

aya keneh di Astana Gede anu disebut %atu alinggih.

1


2/15


Raja-raja Sunda di Kawali

Karajaan Sunda mangadeg di dayeuh Kawali mimiti dina abad ka (),

samemehna kongsi pundah-pindah di sabudeureun wewengkon&anah asundan

ayeuna, *aja munggaran anu naek tahta di Dayeuh Kawali nyaeta rabu Ajiguna

+inggawisesadina taun ())) nepika taun () masehi, nurutkeun sajarah anu

ditulis dina Naskah 'angsa Kerta, anu kaasup wewengkon Karajaan Sunda waktu

harita nyaeta 0 wates kulon Gunung *akata nepi ka +ampung, sisi wetan nepika

sisi walungan 1ipamali, sisi kidul %asisir kidul, sisi kaler %asisir kaler.rabu Ajiguna

+inggawisesa ngarupakeun *aja Karajaan Sunda anu ka 23.

Dina taun () masehi tahta Karajaan diturunkeun ka rabu *aga #ulya

anakna rabu +ingga 'isesa ti rameswari $mi +estari. rabu *aga #ulya4*aja

ka ) 5 kumawasa nepi ka taun ()/ masehi.

&anggal (2 6ebruari ()/ masehi tongkat pupuhu Nagari lungsur ka rabu

+ingga %uana putra rabu *aga #ulya, rabu +ingga %uana 4ngarupakeun *aja

anu ka )(5 kumawasa nepi ka taun ()/, kamasyuran Karajaan Sunda mimiti

kakon"ara ka satungkebing Nusantara, ahir kumawasana rabu +ingga %uana

dilantarnkeun aya kajadian rongkah anu matak ngajaheutkeun hate seuweu Sunda

harita oge teu mustahil nepi ka kiwari, anu jadi marga lantaran, satemena

Karajaan Sunda geus ditipu dilele"eh harga dirina ku atih Gajah #ada tiKarajaan

#ajapahit anu harita dirajaan kurabu 7ayam 'uruk, anu ahirna rabu +ingga

%uana, rameswari +aralingsing katut ka utri 1intra *esmi atawa Dyah italoka

jeung para pangagung Karajaan Sunda perlaya di Palagan Bubat 4 #usibah

%ubat satemena kudu apal pikeun seuewu Kawali5.

'aktu miangna rabu +ingga %uana katut rombongan ka %ubat, anu tinggal

di Karaton nyaeta rabu %unisora Suradipati adina rabu +ingga %uanakatut si

bungsu Niskala 'astukan"ana putrana rabu +ingga %uana ti rameswari

+aralingsingatawa adina Dyah italoka, anu masih leutik keneh kira-kira umurna

taun.

Ku perlayana rabu +ingga %uanadi %ubat, ngalantarankeun kosongna tahta

Karajaan Sunda, kusabab kitu kokolot Nagari ngayakeun gempungan, anu ahirna

nunjuk rabu %unisora Suradipati pikeun ngolah karajaan bari ngadagoan

2


3/15


dewasana utra #ahkota Niskala 'astu Kan"ana, Karaajaan Sunda di suluran ku

rabu %unisora Suradipati 4*aja ka )25 ti taun ()/ nepi ka taun ()( masehi.

Nin"ak umur 2( taun utra #ahkota Niskala 'astu Kan"ana atawa dina taun

()( geus dianggap dewasa, dina harti dewasa pangabisa masalah ka tatanagaraan jeung ka prajuritan, mangka "unduk waktu Niskala 'astu Kan"ana

kapapan"enan kalungguhan Karajaan Sunda kalawan meunang ngaran

Abhiseka Maha Prabu iskala !astu Kan"ana#$ wangsitna anu katelah

dina waktu di istrenan nya eta : Tadaga Carita Hangsa, Gajendra Carita

Banem Matsyanem Carita Sagarem, Puspanem Carita Bangbarem.

Dina ngajalankeun pamarentahan Karajaan Sunda, rabu Niskala 'astu

Kan"ana4*aja ka ))5 katelah hiji raja anu pinter parigel, luhung elmu, alus budi

parangi, basajan tur teuneung ludeung, ka somahan wijaksana, pan"eg kana

aturan, ngutamakeun kapentingan rayatna kalayan ngamulyakeun ajaran jeung

para pamingpin agama 4adat5. %uah tina pasipatan jeung prilaku salaku raja,

nagajdikeun Karajaan Sunda jadi karajaan anu %anjeur Di &uritan &aya Buana,

anu ahirna mawa kana jaman ka emasan Karajaan Sunda dina waktu harita.

Salianti parigel ngolah nagara, abu Niskala 'astu Kan"ana waktu keur

kumawasana pernah man"en gawe anu ka"ida rongkahna, nyaeta Marigi

Sabubudeureun Dayeuh Kawali$demi anu disebut marigi nyaeta mager ku kai

golondongan ukur satangkeup kalayan kekep teu bisa mon"or "uruk-"uruk a"an,

luhurna dua tangtung di pon"lot parigi aya dua welas saung anu tarajena ti beh

jero paranti&agabaya nyerangkeun jalma anu daratang ti luar dayeuhan.. Gapura

lawang asup ka dayeuh di adegkeun di opat madhab, gapura anu pang gedena tur

pang tohagana ayana di lawang beh kaler, saluaren pager kai dijieun susukan

jerona satangtung, maksud nyieun ieu parigi nyaeta itung-itung bebenteng

puseur karajaan tina pangjorang musuh hususna ti Karajaan #ajapahit anu

keukeuh hayang nalukeun Karajaan Sunda sakumaha sumpahnaatih Gajah #ada

nyaeta Sum'ah Amukti Pala'a#(

'aktu ngaresmikeun 8gunting pita9 ieu parigi oge sakalian ngayakeun

upa"ara su"i ngaresmikeun dua batu Prasasti di Sanghyang )inggahiyang

*Astana +ede,, batu rasasti nu harita di resmikeun ayeuna aya keneh di

Astana +ede. Dina waktu harita pisan salah saurang sodagar seuweu 7yang

rabu %unisora Suradipati, "unduk ka Karaton Surawisesa dianteur ku adina

3


4/15


wastana *atu %anawati, ari ngaran eta sodagar nyaeta %rata +agawa anu geus lila

matuh di Gujarat, kalayan boga pamajikan urang Gujarat ngaran 6arhana %inti

#uhammad.

Sakumaha ilaharna ari ka anu hirup di pangumbaraan, pribumi sok hayangapal pangalaman katut lalakon hirupna, pon kitu deui rabu Niskala 'astu

Kan"ana talete tatanya ngeunaan pangalaman kahirupan %rata +agawa di nagara

deungeun, kalayan daria %rata +agawa ngabejakeun yen kamasyuran Nagari

Sunda anu di luluguan ku *aka rabu geus nepi ka Swarnadwipa, Semenanjung

1ina, 1ampa, :ndia, arsi, Gujarat jeung Arab.

Dina pedaran saterusna, %rata +agawa ngabejakeun yen dirina geus

munggah 7aji ka #ekah ngajalankeun ibadah *ukun :slam anu ka lima, malahan

"euk Syeh anu ngajejeran meunang gelar Al-Haj$kalayan dibere ngaran ku Syeh

nyaeta %aharuddin,tapi sok disarebut oge 7aji urwa Galuh.

Ngabandungan "arita kitu, rabu Niskala Kala 'astu Kan"ana ka"ida

hookeunana saking ku teu ngarti aya bahasa aneh nyaeta ke"ap :slam jeung 7aji,

saterusna %rata +agawa nerangkeun kalayan sabar naon-naon anu patula-patali

jeung :slam, seperti +usti Allah$ Rosul Muhammad$ Al ur.ankatut Malaikat(

Saking panasaran rabu Niskala 'astu Kan"anamenta di"ontokeun jeung anu aya

dina Ageman Sunda, nepika aya obrolan anu eusina kieu Naon bedana jeung

Sang Sadu ;ati

=ur>an na teh dumasar kana pituduh !ahyu anu ditepikeun ku #alaikat ;ibril,

demi anu disebut !ahyu mangrupa !angsit tinu Maha Su"i, anu disebut Al

=ur>andi urang mah disebut Sanghyang !atang Ageung, Ari +usti Allah anu

Maha Su"i nurutkeun Ageman Sunda disebut Hyang Seda iskala tea,

sedengkeun Malaikatkira-kira pan"en gawena model Hyang Sunan Ambu.

Ku jentrena anu nerangkeun, mangka rabu Niskala 'astukan"anangarasa

boga pamadegan yen Agama :slamloba punjulna tina agama sejen, anu saterusna

nyaluyuan supaya Agama :slam disebarluaskeun di %atar Sunda sanajan waktu

harita geus sumebar Agama 7indu Syiwa, 7indu 'isnu, %udha, jeung Ageman

Karuhun Sundakalayan pa"uan ulah maksa mirusa jeung kudu hirup sauyunan

jeung agama-agama nu lianna.

#emeng salila rabu Niskala 'astukan"ana ngaratuan Nagari Sunda, loba

pisan hal-hal anu perlu jadi "atetan urang anyeuna nyaeta 0

4


5/15


(. 'aktu anu jadi *ama perlaya di %ubatrabu Niskala 'astukan"anakarek

umur taun, tongkat karajaan diserahkeun ka pamanna nyaeta

%unisora Suradipati, jadi tahta karajaan di "angking ku rabu Niskala 'astu

Kan"ana ti taun ()( nepi ka taun (/.2. Kajayaan jeung kajembaran Nagari Sunda kungsi kaalaman dina waktu

harita 8 para ahli sajarah netelakeun jaman kaemasan Nagari Sunda9.

). #arigi sakuriling dayeuh Kawali.

. Nyieun rasasti tina batu 4 anu ayeuna aya di Astana Gede 5.

/. #ugar 4 ngarombak 5 Karaton Surawisesa.

?. #imiti sumebarna Agama :slam di tatar Sunda jeung rea-rea deui.

Salila jumenengna rabu Niskala 'astu Ken"ana boga dua prameswari

nyaeta0

(. Susuk +ampung atawa Dewi Sarkati, ti ieu prameswari boga anak hiji

ngarana Sang 7aliwungan atawa Susuk &unggal.

2. #ayang Sari 8anak pamanna9 boga anak opat nyaeta Ningrat Kan"ana

,Surawijaya Sakti, Gedeng Sindang Kasih,jeungGedeng &apa.

rabu Niskala 'astu Kan"ana ngaheuyeuk dayeuh ngolah nagara lilana

/01 tahun 2 bulan /3 'oe, umurna nu panjang nepikeun ka bisa ngabandungan

perlayana rabu 7ayam 'uruk di susul ku erang aregreg parebut tahta di

Karajaan #ajapahit tug nepi ka tumpurna dangiang Karajaan #ajapahit, ku

kajembaran jeung ka agungan *aja Di *aja #aha *aja rabu Niskala 'astu

Kan"ana meunang jujuluk Prabu Resi Buana %unggal Dewata, dina akhir

kumelendangna anjeuna tilem di usa )arang,

Adil paramarta rabu Niskala 'astu Kan"ana kanu janten putra ti dua

prameswari, mangka dina tahun (/ Karajaan Sunda di bagi dua pamarentahan 0

(. Karajaan Galuh akuan anu puser dayeuhna tetep di Kawali , kalayan

anu jadi *aja nyaeta Sang Ningrat Ken"anakatelah Dewa Niskalaputra ti

prameswari #ayang Sari.

2. Karajaan Sunda akuan puser dayeuhna di %ogor, di *ajaan ku Sang

7aliwungan katelah Susuk &unggal putra ti prameswari Dewi Sarkati

atawa Susuk +ampung.

Di bagi duana ieu puser pamarentahan teu pati lila sabab dina tahun (@

Dewa Niskalamasrahkeun tahta Karajaan Galuh akuan ka putrana nyaeta;aya

5


6/15


Dewata, dina taun eta keneh mertua ;aya Dewata anu katelah Susuk &unggal oge

masrahkeun tahta Karajaan Sunda akuan ka ;aya Dewata, kusabab kitu ;aya

Dewata nyangking dua tahta karajaan nyaeta Karajaan Sunda akuan jeung

Karajaan Galuh akuan.Ngahijina ieu dua karajaan tur ngandi "angking ku saurang *aja, dina ahirna

;aya Dewata anu katelah Prabu Siliwangimiang ti karaton Surawisesa Kawali

seja mindahkeun purasaba ka akuan 8%ogor9 kalayan ngaganti ngaran karajaan

jadi adjadjaran.indahna purasaba ti Kawali ka %ogor ngabalukarkeun kosongna

karaton Surawisesa, hal ieu di mangaatkeun ku Kasultanan 1irebon pikeun ngutus

$lama-ulama Kasultanan ka Kawali anu maksudna rek nyebarkeun Agama :slam

diwewengkon urut karajaan Galuh.

6


7/15


&i saprak harita Kawali jadi Kaprabonanu ngindung ka 1irebon, kalayan mimiti

leungitna gelar *aja di Kawali diganti ku Bu'ati(

garan ngaran Bu'ati-bu'ati di Kawali 4(. rabu ;aya Diningrat ..BBBBBBB...&ahun (/2(.

2. angeran Dungkut BBBBBBBBB&ahun (/2@.

). angeran %angsit 8putra pang.Dungku9B....&ahun

KEDATON SURAWISESA Kawali Ciamis

Documents

Transcript of KEDATON SURAWISESA Kawali Ciamis