vii

KATA PENGANTAR

Puji syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa atas segala berkat yang telah

diberikan-Nya, sehingga Tugas Akhir Skripsi ini dapat diselesaikan.

Tugas Akhir Skripsi dengan judul “FAKTOR –FAKTOR YANG

MEMPENGARUHI KEPATUHAN KUNJUNGAN RUTIN PASIEN

DEMENSIA KE KLINIK MEMORI RUMAH SAKIT SILOAM LIPPO

VILLAGE” ini ditujukan untuk memnuhi salah satu persyaratan akademik guna

memperoleh gelar Sarjana Kedokteran di Universitas Pelita Harapan.

Terima kasih atas bimbingan dan doa dari berbagai pihak yang telah membantu

dalam proses pengerjaan Tugas Akhir ini, yaitu kepada:

1. Prof. Dr. Dr. dr. Eka J. Wahjoepramono, Sp. BS., Ph.D, selaku Dekan

Fakultas Kedokteran Universitas Pelita Harapan.

2. Dr. dr. Allen Widysanto, Sp.P, CTTS, FAPSR, selaku Ketua Program Studi

Pendidikan Dokter Universitas Pelita Harapan. 3. Dr. dr. Rocksy Fransisca V. S., Sp. S. selaku dosen pembimbing tugas

akhir yang telah membantu menulis dan memberikan bimbingan dan

banyak memberikan masukan sehingga tugas akhir ini dapat

diselesaikan dengan sebaik-baiknya.

4. dr. Retno Jayantri Ketaren, Sp. S. selaku dosen penguji yang telah

memberikan kritik dan saran yang membangun selama pelaksanaan

sidang tugas akhir.

5. dr. Taufik Sudirman, Sp. B. selaku dosen penguji yang telah

memberikan kritik dan saran yang membangun selama pelaksanaan

sidang tugas akhir.

6. Orang tua penulis yang senantiasa memberikan dukungan, semangat,

kasih sayang dan doa.

7. Jeremy Jovanie Owen, teman satu pembimbing penulis yang senantiasa

mendukung, menghibur, dan mendengarkan satu sama lain dalam

penulisan Tugas Akhir serta dalam menjalani kegiatan perkuliahan di

FK UPH.

ix

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL

HALAMAN PERNYATAAN KEASLIAN

HALAMAN PERSETUJUAN DOSEN PEMBIMBING

HALAMAN PERSETUJUAN DOSEN PENGUJI

ABSTRAK ..................................................................................................... v

ABSTRACT ..................................................................................................... vi

KATA PENGANTAR ................................................................................... vii

DAFTAR ISI .................................................................................................. ix

DAFTAR GAMBAR ..................................................................................... xii

DAFTAR TABEL .......................................................................................... xiii

DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................. xiv

BAB I PENDAHULUAN ............................................................................. 1

1.1 Latar Belakang ................................................................................... 1

1.2 Rumusan Masalah .............................................................................. 2

1.3 Pertanyaan Penelitian ......................................................................... 2

1.4 Tujuan Umum dan Khusus ................................................................ 2

1.4.1 Tujuan Umum ............................................................... 2

1.4.2 Tujuan Khusus .............................................................. 3

1.5 Manfaat Penelitian ............................................................................. 3

1.5.1 Manfaat Akademik ........................................................ 3

BAB II TINJAUAN PUSTAKA ................................................................... 4

2.1 Demensia ............................................................................................ 4

2.1.1 Epidemiologi ..................................................................... 4

2.1.2 Etiologi .............................................................................. 5

2.1.3 Klasifikasi Demensia dan Jenis Demensia ........................ 6

2.1.3.1 Demensia Alzheimer’s ................................... 6

2.1.3.2 Demensia Vaskular ........................................ 8

2.1.3.3 Demensia dengan Lewy Bodies dan

Parkinson’s ................................................................ 9

x

2.1.3.4 Demensia Degenerasi Frontotemporal ........... 9

2.1.3.5 Demensia Tipe Lain ....................................... 10

2.1.4 Diagnosis dan Diagnosis Banding ..................................... 10

2.1.5 Tata Laksana ...................................................................... 11

2.2 Klinik Memori ................................................................................... 12

2.3 Faktor yang Menghambat Kunjungan Rutin Pasien .......................... 13

2.3.1 Ketergantungan Terhadap Perawat Pasien (caregiver) ..... 13

2.3.2 Domisili ............................................................................. 14

2.3.3 Status Ekonomi .................................................................. 14

2.3.4 Metode Pembayaran .......................................................... 14

2.3.5 Manfaat dari Klinik Memori ............................................. 14

BAB III KERANGKA TEORI, KONSEP, DAN HIPOTESIS ..................... 16

3.1 Kerangka Teori .................................................................................. 16

3.2 Kerangka Konsep ............................................................................... 17

3.3 Hipotesis ............................................................................................ 17

3.4 Variabel .............................................................................................. 17

3.5 Definisi Operasional .......................................................................... 18

BAB IV METODOLOGI PENELITIAN ...................................................... 21

4.1 Desain Penelitian ............................................................................... 21

4.2 Lokasi dan Waktu Penelitian ............................................................. 21

4.3 Bahan dan Cara Penelitian ................................................................. 21

4.4 Cara Pengambilan Sampel ................................................................. 22

4.5 Populasi Penelitian ............................................................................. 22

4.6 Sampel Penelitian ............................................................................... 22

4.7 Cara Penghitungan Jumlah Sampel ................................................... 22

4.8 Kriteria Inklusi ................................................................................... 24

4.9 Kriteria Eksklusi ................................................................................ 24

4.10 Alur Penelitian ............................................................................... 24

4.11 Pengolahan Data ............................................................................ 19

4.11.1 Editing ......................................................................... 25

4.11.2 Coding ......................................................................... 25

xi

4.11.3 Data Entry ................................................................... 25

4.12 Uji Statistik ...................................................................................... 19

4.13 Dana Penelitian ................................................................................ 20

4.14 Jadwal Penelitian ............................................................................. 27

BAB V HASIL DAN PEMBAHASAN ........................................................ 28

5.1 Hasil ................................................................................................... 28

5.1.1 Epidemiologi ....................................................................... 28

5.1.2 Data Demografi dan Karakteristik ..................................... 29

5.1.3 Faktor – Faktor yang Memperngaruhi Kunjungan Rutin

Pasien ........................................................................................... 30

5.1.4 Proporsi Kunjungan Rutin Pasien Demensia ke Klinik

Memori Rumah Sakit Siloam Lippo Village ............................... 33

5.1.5 Hubungan Faktor yang Memperngaruhi dengan Kunjungan

Rutin Pasien Demensia ke Klinik Memori Rumah Sakit Siloam

Lippo Village .............................................................................. 33

5.2 Pembahasan ........................................................................................ 36

BAB VI KESIMPULAN DAN SARAN ....................................................... 39

6.1 Kesimpulan ................................................................................... 39

6.2 Saran ............................................................................................. 39

DAFTAR PUSTAKA .................................................................................... 40

LAMPIRAN ................................................................................................... A-1

xii

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Perbedaan gambanr pada otak normal dan otak penderita

Alzheimer ....................................................................................................... 7

Gambar 3.1 Kerangka Teori .......................................................................... 16

Gambar 3.2 Kerangka Konsep ....................................................................... 17

Gambar 4.1 Alur Penelitian ........................................................................... 24

Gambar 5.1 Alur Pengambilan Data .............................................................. 28

xiii

DAFTAR TABEL

Tabel 3.1 Tabel Variabel ................................................................................ 17

Tabel 3.2 Tabel Definisi Operasional ............................................................ 18

Tabel 4.1 Tabel Dana Penelitian .................................................................... 26

Tabel 4.2 Tabel Jadwal Penelitian ................................................................. 27

Tabel 5.1 Tabel Demografi Subyek Penelitian .............................................. 29

Tabel 5.2 Tabel Karakteristik Subyek Penelitian .......................................... 29

Tabel 5.3 Tabel Jumlah Ketergantungan Pasien Terhadap Caregiver .......... 31

Tabel 5.4 Tabel Metode Pembayaran Pasien ................................................. 31

Tabel 5.5 Tabel Status Ekonomi Pasien ........................................................ 32

Tabel 5.6 Tabel Rasa Manfaat Untuk Pasien ................................................. 32

Tabel 5.7 Tabel Jumlah Pasien Datang Kontrol ............................................ 33

Tabel 5.8 Tabel Hubungan Faktor – Faktor yang Mempengaruhi Dengan

Kunjungan Rutin Pasien Menggunakan Metode Chi Square ........................ 34

Tabel 5.9 Tabel Hubungan Faktor – Faktor yang Mempengaruhi Dengan

Kunjungan Rutin Pasien Menggunakan Metode Multivariat Regresi Linear 35

xiv

DAFTAR LAMPIRAN

Lampiran A: Kuisioner Penelitian ................................................................. A – 1

Lampiran B: Output Pengolahan Data .......................................................... B – 1

Lampiran C: Surat Pernyataan Lolos Kaji Etik ............................................. C – 1

LampiranD: Surat Ijin Pengambilan Data di RSLV ...................................... D – 1