KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK LĠDERLĠK · o Liderlik, doğru iĢleri yapmak/yaptırmaktır. o Yönetim,...
40
KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK LĠDERLĠK Prof. Dr. Bilal ERYILMAZ
Transcript of KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK LĠDERLĠK · o Liderlik, doğru iĢleri yapmak/yaptırmaktır. o Yönetim,...
KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK LĠDERLĠK
Prof. Dr. Bilal ERYILMAZ
BAġLARKEN… o Tarihçi Arnold Toynbee, tüm tarihi Ģu
formülle özetler: o Meydan okumalar (challenges): KarĢılaĢılan
sorunlar o Verilen cevaplar (responses): Üretilen
Çözümler o Uygarlık, her türlü meydan okumalara karĢı
verilen sağlam cevaplarla inĢa edilir.
ETĠK-AHLAK o ETĠK (ethos), GENEL ANLAMIYLA ĠYĠ-KÖTÜ,
DOĞRU-YANLIġ ĠLE ĠLGĠLĠ DEĞERLER, ĠLKELER VE KURALLAR DEMEKTĠR.
o ETĠK, AHLAKIN TEMELLERĠNĠ ĠNCELEYEN FELSEFENĠN BĠR DALIDIR.
o ETĠK, AHLAK ĠLKELERĠNĠN TÜMÜDÜR. o ETĠK, MESLEK AHLAKI, ĠLKELERĠ VE
KURALLARIDIR. o ETĠK DEĞERLER VE ĠLKELER, DAHA EVRENSEL
BĠR NĠTELĠK GÖSTERĠR.
ETĠK-HUKUK • HUKUK, yasalar çerçevesinde ne yapılabileceğini; • ETĠK ise, ne yapılması gerektiğini belirtir. • Hukuk, etik denizinde yüzer, BÜYÜK ÖLÇÜDE
ETĠĞE DAYANIR. • Hukukun amacı, adaleti gerçekleĢtirmektir. • Etiğin amacı,iyiye ve doğruya ulaĢmaktır. • Hukuk kuralları, dıĢa dönüktür, yazılıdır, resmidir-
devlet tarafından oluĢturulur, yaptırımı vardır.
KAMU YÖNETĠMĠNDE ETĠK
o Kamu yönetiminde etik, kamu görevlilerinin, karar alırken ve kamu hizmetlerini yürütürken uymaları gereken tarafsızlık, dürüstlük, adalet, saydamlık ve hesap verebilirlik gibi bir takım ahlaki değerler ve ilkeler bütününe denir.
o Bu değer ve ilkeleri benimseyen, karar ve iĢlemlerinde uygulayan yönetime, ETĠK YÖNETĠM denir.
YOZLAġMA VE ETĠK o YozlaĢma, yasalara ve hizmet
standartlarına uymamanın yanında, etik ilkelere uymamayı da içeren bir kavramdır.
o Siyaset, yönetim ve yargı, hem kurum olarak hem de aktörler olarak bütün ülkelerde güven kaybıyla karĢı karĢıya bulunmaktadır.
YÖNETĠMDE YOZLAġMA
o YozlaĢma (corruption),bozulma, çürüme, kötüleĢme, lekelenme, aslından uzaklaĢma, saflığını veya dürüstlüğünü kaybetme anlamındadır.
o Yönetimde yozlaĢma, kamu görevlilerinin gerek kendi inisiyatifleriyle gerekse hizmetten yararlananların teĢvikiyle etik davranıĢ ilkelerini ve hukuku ihlal edecek Ģekilde, özel çıkar, tercih, prestij veya belirli bir grubun çıkarı için kamusal gücü kullanarak ortaya koydukları her türlü davranıĢ ve yöntemdir.
o YozlaĢma; siyasi partiler, seçilmiĢler, kamu görevlileri, çıkar ve baskı grupları ile seçmenler arasındaki iliĢkilerde ortaya çıkar.
YÖNETSEL YOZLAġMA BĠÇĠMLERĠ
o Adam kayırmacılığı 1. Akraba, eĢ-dost kayırmacılığı (Nepotizm),hemĢehricilik, 2. Siyasal kayırmacılık (siyasal patronaj) o Hizmet kayırmacılığı o Lobicilik o Aracılar yoluyla iĢlerin yürütülmesi o Rant kollama ve vurgunculuk o RüĢvet ve irtikap;zimmet ve ihtilas o Hediye alma o Verimsizlik, etkinsizlik, israf o Yetersiz hazırlanma, o Sorumluluktan kaçma/sorumluluğu yayma o DeğiĢime gönülsüzlük/direnç
YOZLAġMANIN SONUÇLARI
o Yönetime karĢı güven krizi, yabancılaĢma ve meĢruiyet sorunu.
o Verimsizlik, israf, mali kriz, hizmetlerin pahalılaĢması, gelir dağılımında bozulma; etkinsizlik.
o Kamu görevlilerin liyakatsizliği. o Etik değerlerin itibardan düĢmesi. o Sosyal dokunun zayıflaması. o YozlaĢma, ekonomik geliĢmeyi, demokrasiyi, hukuk
devletini zayıflatır.
ETĠK TEMEL o Artık toplum/birey-devlet iliĢkileri,
eskiden olduğu gibi, baskı ve yönlendirme esasına göre tek taraflı olarak kurulmuyor.
o Bu iliĢkilerin kalıcı ve sağlıklı olabilmesi için, belirli bir etik temele dayalı olarak karĢılıklı GÜVEN esasına göre yeniden kurulması gerekiyor.
o ETĠK, TOPLUMUN DEVLET YÖNETĠMĠNDEN BEKLENTĠLERĠDĠR.
KAMU HĠZMETĠ VE ETĠK
• Kamu hizmeti, kamu yararına yönelik olarak ya doğrudan kamu kurumları tarafından ya da kamu kurumlarının denetimi ve gözetimi altında özel kiĢilerce yürütülen/sunulan ortak nitelikteki mal ve hizmetlerden meydana gelir.
• Kamu hizmetinin, • “kamu yararı”, • “kamu finansmanı”, • “kamunun denetimi ve gözetimi” • gibi unsurları, onu yürüten kamu görevlilerinin, karar alırken ve
görevlerini yaparken daha dikkatli davranmalarını zorunlu hale getirmektedir.
• Kamu görevlilerini diğerlerinden ayıran en önemli faktör, kamu yararını esas alan ve halka karĢı sorumluluk taĢıyan demokratik bir idarede çalıĢıyor olmalarıdır.
ETĠK BOġLUK-MEYDAN OKUMA
o ÇOĞU KEZ TOPLUMLARDA, EKONOMĠK, FĠZĠKĠ, TEKNĠK VE SĠYASAL ALANDAKĠ DEĞĠġĠMĠN HIZLI OLMASINA KARġILIK, ETĠK DEĞERLERĠN VE DAVRANIġLARIN PARALEL GELĠġTĠRĠLEMEMESĠNDEN KAYNAKLANAN BĠR BOġLUK YAġANIR VEYA MEVCUT DEĞERLERE VE YAPILARA KARġI BĠR MEYDAN OKUMA ORTAYA ÇIKAR.
o TOPLUMSAL YAPIDAKĠ GELENEKSEL DEĞERLERĠN VE
ANLAYIġLARIN ÇÖZÜLMESĠNĠN DAHA KOLAY, ÇÖZÜLEN BU DEĞERLERĠN YERĠNE YENĠ DEĞER VE DAVRANIġLARIN KONULMASININ ZAMANA VE BÜYÜK ÇABALARA BAĞLI OLDUĞU GERÇEĞĠ UNUTULMAMALIDIR.
KAMU ETĠĞĠNĠ ĠNġA ETMEK
o GÜNÜMÜZDE KAMU ETĠĞĠNĠN YENĠDEN ĠNġA EDĠLMESĠ GEREKĠYOR.
o YALNIZCA OTORĠTE/BÜROKRASĠ MERKEZLĠ BĠR KAMU ETĠĞĠ ANLAYIġI YERĠNE,
o TOPLUM/BĠREY VE KAMU HĠZMETĠ ODAKLI BĠR KAMU ETĠĞĠ ANLAYIġI GELĠġĠYOR.
o ETĠK, ĠNSANĠ DEĞERLERE VURGU YAPIYOR.
ETĠĞE BAĞLI KURUM KÜLTÜRÜ
• Bütün ülkelerde etik düzenlemelerin amacı, etik davranıĢ ilkelerine bağlı/saygılı bir kurum oluĢturmaktır. Etik davranıĢ ilkelerine bağlı bir kurumdan söz edebilmek için Ģu üç unsurun varlığı önemlidir. Bunlar;
• Kurumdaki kararların etik davranıĢ ilkelerine uygun olarak alınması: ETĠK KARAR
• Üst düzeyde kurumsal etik sorumluluk ve dürüstlük içinde faaliyetlerin yürütülmesi: ETĠĞE DAYALI UYGULAMA
• Halkın güvenini kazanmıĢ etik uygulamaların mevcudiyetidir: HALKIN GÜVENĠ KAZANMAK
KAMU YÖNETĠMĠNDE DEĞĠġĠM
o KAMU HĠZMETĠ ANLAYIġINDA DEĞĠġĠM
o Verimlilik, etkinlik, kalite ve tutumluluk, sürekli geliĢim, hizmet standartları
o SORUMLULUK ANLAYIġINDA DEĞĠġĠM o Hesap verebilirlik, saydamlık, katılımcılık (
yönetiĢim), halkın memnuniyeti, öngörülebilirlik, sonuç odaklılık, misyona bağlılık
YOZLAġMAYA KARġI ETĠK-1
o YozlaĢmaya karĢı, siyasi ve idari denetim, yargı denetimi,ombudsman denetimi,kamuoyunun denetimi, saydamlık, performans denetimi, etik değerlerin geliĢtirilmesi, yöntemleri birlikte uygulanmaya çalıĢılmaktadır.
o Toplum veya devlet bizden etik davranmamızı istediği için mi etiği önemsiyoruz?
o Yoksa etik davranmak, kiĢinin kendisi olması, kendinin efendisi olması mıdır?
YOZLAġMAYA KARġI ETĠK-2
o Etik anlayıĢa dayalı bir yönetim tasavvuru çok eskilere dayanır.
o Farabi’nin ERDEMLĠ ġEHĠR kurgusunu hatırlayalım.
o Selçuklu ve Osmanlılarda Ahlak kanunu (adalet),Divan-ı mezalim, adaletname, fütüvvetname geleneği.
o “Mülk küfürle devam edebilir, fakat zulümle devam edemez”, SĠYASETNAME, Nizam’ül Mülk.
ETĠĞĠN ÖNEM KAZANMASI-1
o 1970’ lerin sonu ve 1980’lerde kamu yönetiminde ve siyasette etik düzenleme ve mekanizmalar oluĢturulmaya baĢlandı.
o BirleĢmiĢ Milletler, 1996 yılında Yolsuzluğa KarĢı Eylem Planı çerçevesinde, Kamu Görevlilerinin Etik Kuralları konusunda üye ülkelere tavsiye kararı yayınladı.
ETĠĞĠN ÖNEM KAZANMASI-2
Avrupa Konseyi, 1999 yılında “Yolsuzluğa KarĢı Devletler Grubu”nu (Group of States Against Corruption-GRECO) oluĢturdu. GRECO’nun temel amacı, üye devletlerin yolsuzlukla ilgili mücadele sistemlerini izlemek ve gerektiğinde bu yolda kapasitelerinin artırılmasına yardımcı olmaktır.
Türkiye, 1 Ocak 2004 tarihinden beri GRECO’nun üyesidir. Avrupa Konseyi, etik davranıĢ ilkelerinin ne ölçüde yerine getirilip
getirilmediğini gözleme ve değerlendirme görevini de GRECO’ya verdi.
Avrupa Konseyi, 2000 yılında, kamu görevlilerine yönelik etik kurallar konulmasının ve bu konuda halkın duyarlılığının geliĢtirilmesinin yolsuzluklarla mücadelede önemli bir araç olduğunu belirterek, “Kamu Görevlileri Ġçin Model Etik DavranıĢ Kodu” yayınladı ve üye ülkelere tavsiye etti.
ETĠĞĠN ÖNEM KAZANMASI-3
o Mayıs 1993 yılında kurulan Merkezi Almanya’nın Berlin kentinde olan Uluslar Arası Saydamlık Örgütü (Transparency International), her yıl düzenli olarak yolsuzluk algılama endeksi yayınlamaktadır.
o Bu örgütün 2008 yılı için yayınladığı yolsuzluk algılama endeksinde Türkiye, 180 ülke içinde 58. sırada yer almıĢtır.
o Türkiye’nin notu: 2002-3.2; 2007-4.1; 2008-4.6 o Türkiye Dünya sıralamasında 17. büyük ekonomiye
sahiptir.
ETĠK SORUNLARA NASIL YAKLAġMALIYIZ-I
o BĠRĠNCĠ OLARAK, ÖNCE SORUNUN KENDĠ ĠÇĠMĠZDE DE OLDUĞUNU KABUL ETMEMĠZ GEREKĠYOR.
o SORUNUN TAMEMEN KENDĠ DIġIMIZDA OLDUĞUNU DÜġÜNÜYORSAK, SORUN, O DÜġÜNCENĠN BĠZZAT KENDĠSĠDĠR.
ETĠK SORUNLARA NASIL YAKLAġMALIYIZ-II
o ĠKĠNCĠ OLARAK, MEVCUT SORUNLARIMIZI, ONLARI YARATTIĞIMIZ ZAMANKĠ DÜġÜNCE VE YÖNTEMLERLE ÇÖZEMEYĠZ.
o YAPTIĞIMIZI AYNEN SÜRDÜRÜRSEK, ALDIĞIMIZ SONUÇLAR HEP AYNI KALIR.
o “AYNI ġEYLERĠ YAPMAYA DEVAM EDĠP, DEĞĠġĠK SONUÇLAR BEKLEMEK” sağlıklı bir yaklaĢım değildir.
o ÜÇÜNCÜ OLARAK, SĠSTEMĠ ĠYĠLEġTĠRMEK ve ĠNSAN KAYNAKLARINI EĞĠTĠMLE GELĠġTĠRMEK.
ÖNCE LĠDERLĠK, SONRA YÖNETĠCĠLĠK
o Liderlik, doğru iĢleri yapmak/yaptırmaktır. o Yönetim, iĢleri doğru yapmaktır. o Liderlik, kurum üzerinde iĢleyen bir fonksiyondur: Kurumun güçlenmesi için dıĢ temasların geliĢtirilmesi
(YÖNETĠġĠM), Belirlenen temel ilke, değer, vizyon ve misyona bağlı olarak
kurumsal geliĢmenin sağlanması ve yönlendirilmesi, Ġç sürtüĢmelerin ortadan kaldırılması, Kurumsal kapasitenin, insan kaynaklarının geliĢtirilmesi,
moral-motivasyonların artırılması ve çalıĢanlara rehberlik yapılması.
HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM o MESLEKĠ YETERLĠLĠK EĞĠTĠMĠ
o VĠZYON/DÜġÜNCE EĞĠTĠMĠ
o DEĞERLER VE ĠLKELER EĞĠTĠMĠ: Etik eğitimi
o Bu üç unsur, çalıĢanları bir bütün haline getirir. Hayat, parçaların bir araya gelerek sinerji oluĢturmasıyla geliĢir.
KÖKLER, GÖVDE VE DALLAR
o KAMU YÖNETĠMĠNDE DEĞERLER, MĠSYON VE ROLLER ARASINDA ANLAMLI BĠR BÜTÜNLÜĞÜ NASIL KURABĠLĠRĠZ?
o BUNLARI BĠR AĞACIN BÜTÜNÜNÜ OLUġTURAN UNSURLARA (KÖKLER, GÖVDE VE DALLARA) BENZETEBĠLĠRĠZ.
DEĞERLER, MĠSYON VE ROLLER
ROLLER
MĠSYON
DEĞERLER
BÜTÜNLÜK o VĠZYONA BAĞLILIK, ÇALIġANLARIN ROLLERĠNE
ENERJĠ VE TUTKU AġILAR. Vizyon olmazsa, değerlere ve mesleki liyakate sahip olmak,
yetersiz kalır. Ancak, değerlere sahip olmayan bir vizyon ise Hitler
yaratabilir, yozlaĢmaya neden olabilir. o DEĞERLERDEN VE MĠSYONDAN KOPUK ROLLER,
EKONOMĠK GÜVENLĠKTEN VEYA STATÜYÜ KORUMAKTAN BAġKA HĠÇ BĠR ANLAMI OLMAYAN BĠR Ġġ ROLÜNE DÖNÜġÜR.
o Bir roldeki baĢarı, diğer bir roldeki baĢarısızlığa/yozlaĢmaya gerekçe olamaz.
ETĠK DAVRANIġ ĠLKELERĠ
o Kamu Hizmeti bilinci o Halka hizmet bilinci o Hizmet standartlarına
uyma o Amaç ve misyona bağlılık o Dürüstlük ve tarafsızlık o Saygınlık ve güven o Nezaket ve saygı o Yetkili makamlara bildirim o Çıkar çatıĢmasından
kaçınma o Yetkilerin kötüye
kullanılmaması
o Hediye alma yasağı o Ġsraftan kaçınma o Gerçek dıĢı beyandan
kaçınma o Bilgi verme ve saydamlık o Yöneticilerin sorumluluğu o Mal bildiriminde bulunma o Eski kamu görevlilerine
imtiyazsız muamele o Ayırımcılık yapmama o Yasalara uyma
KAMU HĠZMETĠ BĠLĠNCĠ
o KAMU GÖREVLĠLERĠ, KAMU HĠZMETLERĠNĠN YERĠNE GETĠRĠLMESĠNDE; SÜREKLĠ GELĠġĠMĠ, KATILIMCILIĞI, SAYDAMLIĞI, TARAFSIZLIĞI. DÜRÜSTLÜĞÜ. KAMU YARARINI GÖZETMEYĠ, HESAP VEREBĠLĠRLĠĞĠ, ÖNGÖRÜLEBĠLĠRLĠĞĠ, HĠZMETTE YERĠNDENLĠĞĠ VE BEYANA GÜVENĠ ESAS ALIRLAR (Mad.5).
ETĠK SÖZLEġMESĠ • Yedi maddeden oluĢan Kamu Görevlileri Etik SözleĢmesinin
ilk iki maddesi Ģöyledir: • “ Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu
ve kamu görevlisinin halkın hizmetinde bulunduğu bilinç ve anlayışıyla;
• - Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için çalışmayı,
• - Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi…taahhüt ederim.”
ETĠK ALTYAPISI-I o Siyasi ve Bürokratik Ġradenin Mevcudiyeti o Uygulanabilir Etik DavranıĢ Kurallarının
Mevcudiyeti ve Kalitesi o Etikle ilgili Yönetim, Denetim ve Koordinasyonu
Sağlayan Merkezi Düzeyde Kurumsal Yapı o Kamuoyu ve sivil toplumun katılımı, hassasiyeti
ve denetimi
ETĠK ALTYAPISI-II o Etkin Hesap Verme mekanizmaları o Saydam Bir Yönetim o Etikle ilgili Mesleki SosyalleĢtirme
Mekanizmaları ve Programları: Etik Eğitimi ve Bilinci
o Kamu Hizmeti KoĢulları o Toplumda genel adalet algılaması
ETĠKLE ĠLGĠLĠ KURUMSAL VE HUKUKĠ
ÇERÇEVE o 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Kur.Hak.Kanun(25.05.2004)
o Kamu Görevlileri Etik DavranıĢ Ġlkeleri Yönetmeliği(13 Nisan 2005).
o 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu,
o 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu(247-266),
o 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, RüĢvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu.
ETĠK KURULUNUN GÖREVĠ/YETKĠSĠ
o Etik davranıĢ ilkelerini belirlemek, o Hediye alma yasağının kapsamını
belirlemek, o Etik DavranıĢ ilkelerinin ihlali halinde
re’sen veya baĢvurular üzerine gerekli inceleme ve araĢtırmayı yapmak,
o Kamuda etik kültürünü yerleĢtirmek üzere çalıĢmalar yapmak/yaptırmak ve bu konuda yapılacak çalıĢmalara destek olmak,
ETĠK KURULUN YETKĠ ALANI DIġINDAKĠLER
o CUMHURBAġKANI
o TBMM ÜYELERĠ
o BAKANLAR KURULU ÜYELERĠ
o TÜRK SĠLAHLI KUVVETLERĠ
o YARGI MENSUPLARI
o ÜNĠVERSĠTELER
YETKĠ ALANINDAKĠ GÖREVLĠLER
o EN AZ GENEL MÜDÜR VEYA
o EġĠTĠ SEVĠYEDEKĠ KAMU GÖREVLĠLERĠ (Genel Müdür-MüsteĢar),
o KĠMLERĠN GENEL MÜDÜR EġĠTĠ SAYILACAĞI KURUL TARAFINDAN BELĠRLENĠR.
BĠLGĠ VE BELGE ĠSTENMESĠ
o BAKANLIKLAR VE DĠĞER KAMU KURUM VE KURULUġLARI, KURULUN BAġVURU KONUSU ĠLE ĠLGĠLĠ OLARAK ĠSTEDĠĞĠ BĠLGĠ VE BELGELERĠ VERMEK ZORUNDADIRLAR.
o KURUL, BU KANUNUN KAPSAMINDAKĠ KURULUġLARDAN VE ÖZEL KURULUġLARDAN ĠLGĠLĠ TEMSĠLCĠLERĠ ÇAĞIRIP BĠLGĠ ALMA YETKĠSĠNE SAHĠPTĠR.
YAPTIRIM o KURUL, BAġVURUYA KONU ĠġLEM VEYA
EYLEMĠ GERÇEKLEġTĠREN KAMU GÖREVLĠSĠNĠN, ETĠK DAVRANIġ ĠLKELERĠNE AYKIRI ĠġLEM VEYA EYLEMĠ OLDUĞUNU TESPĠT ETMESĠ VE BU KARARIN KESĠNLEġMESĠ HALĠNDE, BU DURUMU BAġBAKANLIK, KURUL KARARI OLARAK RESMĠ GAZETE ARACILIĞIYLA KAMUOYUNA DUYURUR.
BĠTĠRĠRKEN… o DÜġÜNCELERĠMĠZ NE ĠSE,
HAYATIMIZ DA ODUR.
o HAYATINIZI DEĞĠġTĠRMEK ĠSTĠYORSANIZ, ÖNCE DÜġÜNCELERĠNĠZĠ DEĞĠġTĠRĠN.
TEġEKKÜRLER VE BAġARILAR…
BĠLAL ERYILMAZ
