Hukum Penyelesaian Sengketa Lingkungan

8/18/2019 Hukum Penyelesaian Sengketa Lingkungan

1/20

MAKALAH HUKUM PENYELESAIAN SENGKETA LINGKUNGAN

TENTANG

PENYELESAIAN SENGKETA LINGKUNGAN HIDUP DI LUAR

PENGADILAN

NAMA : ERWIN ROMMY IRAWAN

NPM : 1212011110

UNIVERSITAS LAMPUNG

FAKULTAS HUKUM

2016


2/20

PENYELESAIAN SENGKETA LINGKUNGAN HIDUP DI LUAR

PENGADILAN

OLEH

ERWIN ROMMY IRAWAN

1212011110

ABSTRAK

Pelestarian lin!"nan #i$"% %a$a %en#"&"n a'a$ ini se(a!in (enari!

%er#atian) '"!an #an*a $i In$+nesia) teta%i &"a $i sel"r"# $"nia, !elestarian

lin!"nan #i$"% saat ini tela# $i%an$an se'aai s"at" !e-a&i'an (as*ara!at

$"nia, Hal ini !e("$ian *an (en$+r+n %er"sa!an ter#a$a% lin!"nan (en&a$i

s"at" %er'"atan *an (ela-an #"!"() se#ina ter#a$a%n*a $a%at $ila!"!an

%ena&"an t"nt"tan #a!, T"lisan ini (e('a#as (enenai %en*elesaian sen!eta

lin!"nan #i$"% se.ara n+n litiasi ata" $il"ar %ena$ilan $an %r+se$"r

%en*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% se.ara litiasi, Ber$asar!an analisis)

ter#a$a% %en.e(aran (a"%"n r"sa!n*a lin!"nan (en*e'a'!an !er"ian 'ai

%i#a!/%i#a! tertent") se%erti (as*ara!at) +ranisasi lin!"nan #i$"% (a"%"n

%e(erinta#, Ter#a$a% sen!eta lin!"nan *an ter&a$i) $a%at $iselesai!an

(elal"i &al"r n+n litiasi $i l"ar %ena$ilan (a"%"n litiasi (elal"i

%ena$ilan, Pen*elesaian sen!eta $i l"ar %ena$ilan) $a%at $ite(%"# $enan

(e!anis(e (e$iasi) !+nsiliasi (a"%"n ar'itrase, Pen*elesaian se.ara litiasi

$a%at $ite(%"# (elal"i (e!anis(e .lass a.ti+n) leal stan$in) "atan !e

PTUN,

Kata K"n.i Pe('an"nan 'er!elan&"tan) %en*elesaian sen!eta) artitrase


3/20

ABSTRACT

Continuation of the environment at the end of this century has more attention, not

only in Indonesia but also throughout the world. Sustainability of the environment

this time was viewed as an obligation of the world community. This matter then

pushing the environment damage becomes a deed of contempt of court, so it can

be a reason to submit the suing. This article study about the solving of

environment dispute by etra!udicial procedure and solving of environment

dispute by !udicial procedure. Based on the analysis, the pollution and destruction

of the environment resulted in the loss of certain parties, such as community, the

environmental organi"ations and government. This can be resolved throughetra!udicial or !udicial procedure. Solution of etra!udicial dispute can be done

by mediation, and conciliation of arbitration. Solution by litigation can be done

by class action, legal standing, suing to #T$%.

&eyword' Sustainable development, dispute resolution, arbitration,


4/20

BAB I

PENDAHULUAN

A, Latar Bela!an

Lin!"nan #i$"% a$ala# !esat"an r"an $enan se("a 'en$a) $a*a)

!ea$aan) $an (a!#l"! #i$"%) ter(as"! (an"sia $an %erila!"n*a) *an

(e(%enar"#i ala( it" sen$iri) !elans"nan %eri!e#i$"%an) $an !ese&a#teraan

(an"sia serta (a!#l"! #i$"% lain, Masala# lin!"nan '"!an (en&a$i %ers+alan

$i (asa *an a!an $atan) a!an teta%i (en&a$i realita *an #ar"s seera $i 'ena#i

aar ti$a! ter&a$i !er"sa!an lin!"nan ata" $era$asi lin!"nan, Masala#

lin!"nan '"!an sa&a (en&a$i (asala# $ala( sat" -ila*a# ata" 'er$a(%a!

ter#a$a% sat" (as*ara!at sa&a, Ke'"t"#an ter#a$a% ala( *an se(a!in (enin!at

(ena!i'at!an %er(asala#an lin!"nan (en&a$i %ers+alan lintas Neara,

Per'"atan *an ti$a! 'ertan"n&a-a' +le# %i#a!/%i#a! *an (ena('il

!e"nt"nan $ari ala( terse'"t $a%at (e(i." s"at" rea!si 'ai! $ari (as*ara!at

l+!al (a"%"n internasi+nal,

Men"r"nn*a ("t" lin!"nan %a$a a!#irn*a a!an (en*e'a'!an (an"sia

ata" (as*ara!at *an a$a $i $ala( lin!"nan terse'"t ti$a! a!an (e(%er+le#

("t" !e#i$"%an *an 'ai! $an +%ti(al, Beit" %"la se'ali!n*a) 'ila ("t"

!e#i$"%an (an"sian*a (en"r"n) (a!a lin!"nan te(%at tinal (ere!a &"a

a!an (en"r"n,

Sen!eta lin!"nan #i$"% $a%at $ir"("s!an $ala( arti l"as $an se(%it,

Dala( %enertian l"as sen!eta lin!"nan #i$"% a$ala# %erselisi#an !e%entinan

antara $"a %i#a! ata" le'i# *an ti('"l se#"'"nan $enan %e(an3aatan s"('er

$a*a ala(, Pe(an3aatan s"('er $a*a ala( $isa(%in (e('eri!an (an3aat

!e%a$a se!el+(%+! +ran) &"a $a%at (eni('"l!an !er"ian !e%a$a !el+(%+!

lain, Serin !ali (an3aat $ari s"at" !eiatan %e(an3aatan s"('er $a*a ala(

$ili#at se.ara (a!r+) se(entara risi!+ ata" $a(%a! neati3 $ari !eiatan it"

$irasa!an +le se!el+(%+! !e.il +ran, Sen!eta lin!"nan #i$"% $ala( arti


5/20

se(%it $ir"("s!an $ala( %asal 1 '"tir 24 se'aai 5%erselisi#an antara $"a %i#a!

ata" le'i# *an ti('"l $ari !eiatan *an 'er%+tensi $an ata" tela# 'er$a(%a!

%a$a lin!"nan #i$"%

Lin!"nan #i$"% se'aai !ar"nia $an ra#(at T"#an Yan Ma#a K"asa

!e%a$a ra!*at $an 'ansa In$+nesia (er"%a!an r"an 'ai !e#i$"%an $ala(

seala as%e! $an ses"ai $enan !e#i$"%an -a-asan N"santara, Dala( ran!a

(en$a*a"na!an s"('er $a*a ala( "nt"! (e(a&"!an !ese&a#teraan "("(

se%erti $ia(anat!an $ala( Un$an/Un$an Dasar 1674 $an "nt"! (en.a%ai

!e'a#aian #i$"% 'er$asar!an Pan.asila, Ole# Se'a' it") %erl" $ila!sana!an

%e('an"nan *an 'er!elan&"tan *an 'er-a-asan lin!"nan #i$"%)

'er$asar!an !e'i&a!sanaan nasi+nal *an ter%a$" $an (en*el"r"# $enan

(e(%er#it"n!an !e'"t"#an enerasi (asa !ini $an enerasi (asa $e%an, Unt"!

it" $i%an$an %erl" (ela!sana!an %enel+laan lin!"nan #i$"% *an serasi)

selaras $an sei('an "na (en"n&an terla!sanan*a %e('an"nan 'er!elan&"tan

*an 'er-a-asan lin!"nan #i$"%,

Lin!"nan #i$"% *an teran" !esei('anann*a %erl" $i!e('ali!an

3"nsin*a se'aai !e#i$"%an $an (e('eri (an3aat 'ai !ese&a#teraan (as*ara!at

$an !ea$ilan antar enerasi $enan .ara (enin!at!an %e('inaan $an %enea!an

#"!"(, Pa$a saat (ela!"!an %e('an"nan $enan (e(%er#ati!an %elestarian

3"nsi lin!"nan) !ita $i#a$a%!an %a$a !as"s/!as"s %er"sa!an $an %en.e(aran

lin!"nan, Ha(%ir setia% #ari (e$ia (assa (e('erita!an !er"sa!an lin!"nan

*an ter&a$i $i$aera#, Kas"s/!as"s lainn*a *an ti$a! se(%at $i'erita!an) tent"

(asi# 'an*a! lai,


6/20

R"("san (asala#

I, A%a 3a!t+r *an (ena!i'at!an ter&a$in*a sen!eta lin!"nan

#i$"% 8

II, Baai(ana .ara %en*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% $i l"ar

%ena$ilan 8


7/20

BAB II

PEMBAHASAN

Sen!eta lin!"nan #i$"% a$ala# %erselisi#an *an (eli'at!an $"a %i#a!

ata" le'i# *an $iti('"l!an a$an*a ata" $"aan a$an*a %en.e(aran $an ata"

%erisa!an lin!"nan, Sen!eta lin!"nan (environmental disputes)

(er"%a!an (species) $ari (genus) sen!eta *an 'er("atan !+n3li! ata"

!+ntr+9ersi $i 'i$an lin!"nan *an se.ara le!si!al $iarti!an (*ispute a

conflict or conroversy+ a conflict of claims or rights+ an assertion of a right,

claim, or demand on oneside, met by contrary claims or allegations on the other)

Ter(in+l+i 5%en*elesaian sen!eta: r"&"!an 'a#asa inrisn*a %"n 'eraa(

(dispute resolution), (conflict management), conflict settlement), (conflict

intervention). Hal ini $iat"r $ala( Pasal 1 an!a 24 UU N+(+r ;2 Ta#"n 2006

tentan Perlin$"nan $an Penel+laan Lin!"nan Hi$"%,

Sen!eta lin!"nan #i$"% $a%at $ir"("s!an $ala( arti l"as $an arti

se(%it, Dala( %enertian l"as sen!eta lin!"nan #i$"% a$ala# %erselisi#an

!e%entinan antar $"a %i#a! ata" le'i# *an ti('"l se#"'"nan $enan

%e(an3aatan s"('er $a*a ala(, Pe(an3aatan s"('er $a*a ala( $isa(%in

(e('eri!an (an3aat !e%a$a s!el+(%+! +ran)&"a $a%at (eni('"l!an !er"ian

!e%a$a !el+(%+! lain)ata" seti$a!n*a (eleta!!an risi!+ !er"ian !e%a$a

!el+(%+! lain, Sen!eta lin!"nan #i$"%en9ir+n(ental $is%"tes se'enarn*a

ti$a! ter'atas %a$a sen!eta/sen!eta *an ti('"l !arena %eristi-a %en.e(aranata" %er"sa!an lin!"nan #i$"%n sa&a)teta%i &"a (eli%"ti sen!eta/sen!eta

*an ter&a$i !arena a$an*a ren.ana/ren.ana !e'i&a!an %e(erinta# $ala( 'i$an

%e(an3aatan $an %er"nt"!!an la#an)%e(an3aatan #asil #"tan )!eiatan

1Rina S"liastini) 2006, #erbandingan $$ %o -/001 dengan $$ %o - /-220


8/20

2 %ene'anan)ren.ana %e('an"nan %e('an!it tenaa listri!)ren.ana

%e('an"nan -a$"!)ren.ana %e('an"nan sal"ran "$ara teanan tini,

Per"("san sen!eta lin!"nan #i$"% $ala( arti se(%it ter$a%at $ala(UULH 166< $an UUPPLH, Sen!eta lin!"nan #i$"% $ala( UUPPLH

$ir"("s!an $ala( %asal 1 '"tir 24 se'aai: %erselisi#an antara $"a %i#a! ata"

le'i# *an ti('"l $ari !eiatan 'er%+tensi $an ata" tela# 'er$a(%a! %a$a

lin!"nan #i$"%,: =a$i 3+!"sn*a (asi# %a$a !eiatan) 'el"( (en.a!"%

!e'i&a!an/ !e'i&a!an ata" %r+ra( %e(erinta# *an 'er!aitan $enan (asala#/

(asala# lin!"nan #i$"%, Dala( UULH 166< %enertian sen!eta lin!"nan

$ir"("s!an $ala( %asal 1 '"tir 16)*ait": %erselisi#an antara $"a %i#a! ata" le'i#

*an $iti('"l!an +le# a$an*a ata" $i$"a a$an*a %en.e(aran ata" %er"sa!an

lin!"nan #i$"%: a!i'at $ari r"("san se(%it %enertian sen!eta lin!"nan

#i$"%)(a!a %+!+! 'a#asan ter'atas %a$a (asala# anti !er"ian $an %e("li#an

lin!"nan,

Dili#at $ari %i#a!/%i#a! *an terli'at)sen!eta/sen!eta lin!"nan ti$a! selal"

'er"%a %erti!aian antara an+ta/an+ta (as*ara!at $i sat" %i#a! $enan

%en"sa#a $an a%arat %e(erinta# $in %i#a! lain, =enis sen!eta lin!"nan #i$"%

*an %erta(a $a%at $i!ata!an 'er.+ra! %er$ata ("rni)se$an!an &enis !e$"a

'er.+ra! a$(inistrasi,

PENYELESAIAN SENGKETA LINGKUNGAN HIDUP BERDASARKAN

UU NOMOR 32 TAHUN 2009

Pen*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% $ala( UUPPLH $iat"r $ala(

%asal >< #ina 6;, Men"r"t UUPPLH %en*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"%

$a%at $ite(%"# se.ara s"!arela (elal"i $"a %ili#an (e!anis(e)*ait" (e!anis(e

%r+ses %ena$ilan $an (e!anis(e $i l"ar %ena$ilan, =i!a %ara %i#a! tela#

se%a!at "nt"! (e(ili# (e!anis(e $i l"ar %ena$ilan)(a!a "atan !e%er$ataan

(elal"i %ena$ilan #an*a $a%at $ite(%"# &i!a (e!anis(e $i l"ar %ena$ilan

$in*ata!an ti$a! 'er#asil +le# sala# sat" ata" %ara %i#a!,

22 S"%ria$i) S,H,) M,H"( 2004, hu3um ling3ungan di indonesia. =a!arta Sinar Gra3i!a,


9/20

Ketent"an %en*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% $iat"r $ala( %asal ;0

a*at 1 UU N+(+r 2; ta#"n 166


10/20

1 P!"#!$%&'" P!"!!*'&'" S!"#+!%' ,& L-'$ P!"#',&'"

Pe(erinta# (e(an$an %erl" "nt"! (eleal!an %en*elesaian sen!eta $i

l"ar %ena$ilan)se#ina $i!el"ar!anla# Un$an/Un$an N+(+r ;0 ta#"n 1666tentan Ar'itrase an Alternati3 Pen*elesaian Sen!etaAPS, Dala( %asal 1 an!a

10 $in*ata!an 'a#-a APS sebagai lembaga penyelesaian seng3eta atau beda

pendapat melalui prosedur yang disepa3ati para piha3,ya3ni penyelesaian diluar

pengadilan dengan cara 3onsultasi,mediasi,3onsolidasi atau penilaian ahli.

Mas A#(a$ Sant+s+ (en*ata!an 'a#-a a%a'ila (en*i(a! se&ara#

%er!e('anan ADR it" sen$iri $i neara te(%at ia %erta(a !ali se.ara

!+nse%si+nal $i!e('an!an)*ait" A(eri!a Seri!at)%ene('anan ADR

$ilatar'ela!ani +le# !e'"t"#an se'aai 'eri!"t

a Unt"! (en"rani %en"(%"!!an %er!ara %ena$ilan.+"rt

.+nesti+n, Ban*a!n*a !as"s *an $ia&"!an !e %ena$ilan

(en*e'a'!an %r+ses %ena$ilan serin !ali 'er!e%an&anan serta

(e(a!an -a!t", Pr+ses se%erti ini (e(a!an 'ia*a *an tini $an

#asil *an !"ran (e("as!an,

' Unt"! (enin!at!an !eterli'atan $an +t+n+(i (as*ara!at $ala(

%r+ses %en*elesaian %er!ara

. Unt"! (e(%erlan.ar serta (e(%erl"as a!ses !e%a$a !ea$ilan

$ Unt"! (e('eri!an !ese(%atan 'ai ter.a%ain*a %en*elesaian

sen!eta *an (en#asil!an !e%"t"san *an $a%at $iteri(a +le# $an

(e("as!an se("a %i#a!,

2 D'*'$ H-+-. P!"!!*'&'" S!"#+!%' ,& L-'$ P!"#',&'"

Pe(erinta# In$+nesia tela# (erati3i!asi 'e'era%a !+n9ensi internasi+nal

)se%erti K+n9ensi Was#int+n $enan UU N+(+r 4 ta#"n 16@>)!+n9ensi Ne-

Y+r! $irati3i!asi $enan Ke%%res N+(+r ;7 ta#"n 16>1, Setela# In$+nesia

(er$e!a)%en*elesaian sen!eta $i l"ar %ena$ilan teta% $ia!"i !e'era$aann*a

+le# %e(erinta# $enan (e(as"!!ann*a $ala( sala# sat" %asal UU N+(+r 17

ta#"n 16


11/20

Unt"! le'i# (e(%er&elas !e'era$aan UU N+(+r ;0 ta#"n 1666

$iatas)(a!a !#"s"s (enenai %en*elesaian sen!eta lin!"nan) %e(erinta#

%erl" (enel"ar!an Perat"ran !#"s"s, Pa$a ta#"n 2000 %e(erinta# (enel"ar!an

Perat"ran Pe(erinta# N+(+r 47 ta#"n 2000 tentan 4embaga #enyedia 5asa

#elayanan #enyelesaian Seng3eta 4ing3ungan 6idup di 4uar #engadilan.

Ke'era$aan Perat"ran Pe(erinta# N+(+r 47 ta#"n 2000 ini $i(a!s"$!an aar

sen!eta lin!"nan #i$"% *an ti('"l +le# a$an*a ata" $i$"a a$an*a

%en.e(aran $an?ata" %er"sa!an lin!"nan $a%at $iselesai!an $enan

(en"na!an &asa %i#a! !etia,

Ole# !arena it")Le('aa Pen*e$ia =asa *an $i 'ent"! +le# %e(erinta#

(e(%"n*ai !ean+taan *an ter$iri $ari tenaa %r+3essi+nal $i 'i$an

lin!"nan #i$"% *an 'erasal $ari %e(erinta# $an (as*ara!at%asal 10 a*at 1,

Unt"! (en&a$i an+ta le('aa %en*e$ia &asa )#ar"s $i%en"#i %ers*aratan

se'aai 'eri!"t

a!a% (ela!"!an tin$a!an #"!"(

Ber"("r %alin ren$a# ;4 ta#"n "nt"! ar'iter $an %alin ren$a# ;0

ta#"n "nt"! (e$iat+r ata" %i#a! !etia lainn*a

2, Me(ili!i %enala(an serta (en"asai se.ara a!ti3 $i 'i$an lin!"nan

#i$"% %alin se$i!it 14 ta#"n "nt"! ar'iter $an %alin se$i!it 4 ta#"n

"nt"! (e$iat+r ata" %i#a! !etia lainn*a

• Ti$a! a$a !e'eratan $ari (as*ara!at

• Me(ili!i !etera(%ilan (ela!"!an %er"n$inan ata" %enena#anDala( !aitann*a $enan !e'era$aan le('aa %en*e$ia &asa lin!"nan

#i$"%

se'aai(ana *an $i"rai!an $iatas)(a!a !e'er#asilann*a teta% $itent"!an +le#

terse$in*a le('aa *an netral se'aai %ela!sana $ari%a$a le('aa terse'"t,

*ait" %erta(a) (e$iat+r 'er%eran pasif , Hal ini 'erarti %ara %i#a! sen$iri *an

le'i# a!ti3 "nt"! (en*elesai!an %er(asala#an *an (ere!a #a$a%i se#ina

%eran (e$iat+r #an*a se'aai %enena#) (enara#!an %en*elesaian sen!eta) $an


12/20

se'aain*a, Ke$"a) (e$iat+r 'er%eran a3tif. Hal ini 'erarti (e$iat+r $a%at

(ela!"!an 'er'aai tin$a!an se%erti (er"("s!an $an (enarti!"lasi titi! te("

"nt"! (en$a%at!an !esa(aan %an$anan $an (e('eri!an %enertian !e%a$a

!e$"a 'ela# %i#a! tentan %en*elesaian sen!eta, Denan $e(i!ian se+ran

(e$iat+r $i#ara%!an $a%at (en*elesai!an %er(asala#an terse'"t !arena !e$"a

%i#a! *an 'ersen!eta 'ersi3at (en"n",;

Dala( %r+ses (e$iasi *an $it"nt"t $ari (e$iat+r a$ala# !e(a(%"an "nt"!

(e(a#a(i sel"r"# as%e! !e%entinan *an $isen!eta!an $an !e(a(%"an

(e(3asilitasi %r+ses %en.a%ain (asala#, Me$iasi se'enarn*a (er"%a!an %r+ses

%er"n$inan antara %i#a!/%i#a! *an 'ersen!eta $i(ana %i#a!/%i#a! terse'"tse.ara a!ti3 (ela!"!an ta-ar/(ena-ar "nt"! (en*elesai!an (asala# $enan

'ant"an (e$iat+r se'aai 3asilisat+r,

Me$iasi $iat"r $ala( %asal >4 $an >@ Un$an/"n$an N+(+r ;2 Ta#"n 2006,

Pen*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% (elal"i (e$iasi $inilai (er"%a!an

lan!a# ter'ai! (eli#at 'a#-a !e%"t"san #asil %er"n$inan (e$iasi (er"%a!an

res%+nsi3 atas %er(asala#an *an $isen!eta!an $isa(%in (eli#at %a$a sei

'ia*a $an -a!t" *an relati3 le'i# (ini(al,

Dari "raian terse'"t $a%at $isa(%ai!an 'a#-a .iri/.iri $an s*arat %en*elesaian

sen!eta lin!"nan #i$"% (elal"i (e$iasi a$ala#

Ciri7ciri '

1 Per"n$inan $enan 'ant"an %i#a! !etia *an netral,

2 Pi#a! !etia netral terse'"t $a%at $iteri(a +le# %ara %i#a! *an

'ersen!eta,

; T"as (e$iat+r a$ala# (e('eri!an 'ant"an s"'stansial $an %r+se$"ral) $an

teri!at %a$a !+$e eti! se'aai (e$iat+r,

3 Ra#(a$i) Ta!$ir,) 2011, 6u3um 4ing3ungan di Indonesia, =a!arta Ra&ara3in$+ Persa$a,


13/20

7 Me$iat+r ti$a! 'er-enan (ena('il !e%"t"san, Ke%"t"san $ia('il +le#

%i#a! *an 'ersen!eta it" sen$iri,

Syarat '

1 A$an*a !e!"atan ta-ar (ena-ar *an sei('an antara %ara %i#a!

2 Para %i#a! (enar"# #ara%an ter#a$a% #"'"nan $i(asa $e%an

; Ter$a%at 'an*a! %ers+alan *an (e("n!in!an ter&a$in*a %ert"!aran

7 A$an*a "rensi "nt"! (en*elesai!an se.ara .e%at

4 Ti$a! a$an*a rasa %e("s"#an *an (en$ala( ata" *an tela# 'erlans"n

la(a $i antara %ara %i#a!

@ A%a'ila %ara %i#a! (e(%"n*ai %en$"!"n ata" %eni!"t) (ere!a ti$a!

(e(ili!i %en#ara%an *an 'an*a! $an $a%at $i!en$ali!an


14/20

ter!"at, Sisi %eran terle(a# a$ala# a%a'ila (e$iat+r #an*a (ela!sana!an

%erann*a) *a!ni 7

1 Pen*elenara %erte("an

2 Pe(i(%in $is!"si netral

; Pe(eli#ara ata" %en&aa at"ran %er"n$inan aar %r+ses %er"n$inan

'erlans"n se.ara 'era$a'

7 Penen$ali e(+si %ara %i#a!

4 Pen$+r+n %i#a!? %er"n$in *an !"ran (a(%" ata" sean

(ene("!a!an %an$anann*a,

Sisi %eran *an !"at +le# (e$iat+r 'ila $ala( %er"n$inan a$ala#

(ener&a!an?(ela!"!an #al/#al $iantaran*a

1, Me(%ersia%!an $an (e('"at n+t"len %er"n$ianan

2, Mer"("s!an titi! te("?!ese%a!atan %ara %i#a! (e('ant" %ara %i#a!

aar (en*a$ari) 'a#-a sen!eta '"!an se'"a# %ertar"nan "nt"!

$i(enan!an) ta%i $iselesai!an

;, Men*"s"n $an (en"s"l!an alternati3 %e(e.a#an (asala#

7, Me('ant" %ara %i#a! (enanalisis alternati3 %e(e.a#an (asala#,

Men"r"t C"ller se'aai(ana $i!"ti% +le# S"*"$ Mar+n+) (en*e'"t!an < t"&"#

3"nsi (e$iat+r) *a!ni

1, Se'aai !atalisat+r catalyst (enan$"n %enertian 'a#-a !e#a$iran

(e$iat+r $ala( %r+ses %er"n$inan (a(%" (en$+r+n la#irn*a s"asana

*an !+nstr"!ti3 'ai $is!"si,

4 H*r+ni("s R#iti) S,H,)LLM) H"!"( Pen*elesaian Sen!eta Lin!"nan Hi$"%) Y+*a!arta Uni9ersitas At(a =a*a

Y+*a!arta)200@,


15/20

2, Se'aai %en$i$i! educator 'erarti se+ran (e$iat+r #ar"s 'er"sa#a

(e(a#a(i as%irasi) %r+se$"r !er&a) !eter'atasan %+litis $an !en$ala "sa#a

$ari %ara %i#a!, Ole# se'a' it") ia #ar"s 'er"sa#a (eli'at!an $iri $ala(

$ina(i!a %er'e$aan $iantara %ara %i#a!,

;, Se'aai %ener&e(a# translator ) 'erarti (e$iat+r #ar"s 'er"sa#a

(en*a(%ai!an $an (er"("s!an "s"lan %i#a! *an sat" !e%a$a %i#a!

lainn*a (elal"i 'a#asa ata" "n!a%an *an ena! $i$enar +le# %i#a!

lainn*a) tan%a (en"rani sasaran *an $i.a%ai +le# %en"s"l,

7, Se'aai naras"('er resource person) 'erarti se+ran (e$iat+r #ar"s

(en$a*a"na!an s"('er/s"('er in3+r(asi *an terse$ia,

4, Se'aai %en*an$an 'erita &ele! bearer of bad news) 'erarti se+ran

(e$iat+r #ar"s (en*a$ari) 'a#-a %ara %i#a! $ala( %r+ses %er"n$inan

$a%at 'ersi!a% e(+si+nal) (a!a (e$iat+r #ar"s (ena$a!an %erte("an

ter%isa# $enan %i#a!/%i#a! "nt"! (ena(%"n 'er'aai "s"lan,

@, Se'aai aen realitas agent of reality) 'erarti (e$iat+r #ar"s

'er"sa#a (e('eri %enertian se.ara teran !e%a$a sala# sat" %i#a!

'a#-a sasarann*a ti$a! ("n!in? ti$a! (as"! a!al "nt"! $i.a%ai

(elal"i %er"n$inan,


16/20

Me$iat+r (e('eri ta#" !e%a$a %ara %i#a! (enenai 'ent"! $ari %r+ses)

(en&elas!an at"ran $asar) 'e!er&a 'er$asar #"'"nan %er!e('anan $enan

%ara %i#a! $an (en$a%at !e%er.a*aan se'aai %i#a! netral) $an (ela!"!an

ne+siasi (enenai -e-enann*a $enan %ara %i#a!) (en&a-a' %ertan*aan %ara

%i#a!) 'ila %ara %i#a! se%a!at (elan&"t!an %er""n$inan) %ara %i#a! $i(inta

!+(it(en "nt"! (entaati at"ran *an 'erla!",

1, Ta#a% !e$"a %en"(%"lan $an %e('aian in3+r(asi,

Setela# ta#a% a-al selesai) (a!a (e$iat+r (ener"s!ann*a $enan (ena$a!an

ra%at 'ersa(a) $enan (e(inta %ern*ataan ata" %en&elasan %en$a#"l"an %a$a

(asin/(asin %i#a! *an 'ersen!eta, Pa$a ta#a% in3+r(asi) %ara %i#a! $an

(e$iat+r $ala( a.ara 'ersa(a, A%a'ila %ara %i#a! set"&" (ener"s!an (e$iasi)

(e$iat+r !e("$ian (e(%ersila!an (asin/(asin %i#a! (en*a&i!an 9ersin*a

(enenai 3a!ta $an %at+!an *an $ia('il $ala( sen!eta terse'"t,

Me$iat+r '+le# (ena&"!an %ertan*aan "nt"! (ene('an!an in3+r(asi) teta%i

ti$a! (eni&in!an %i#a! lain "nt"! (ena&"!an %ertan*aan ata" (ela!"!an

inter"%si a%a%"n, Me$iat+r (e('eri setia% %i#a! $enar %en$a%at (enenai

9ersin*a atas sen!eta terse'"t,

Me$iat+r #ar"s (ela!"!an !"ali3i!asi 3a!ta *an tela# $isa(%ai!an) !arena 3a!ta

*an $isa(%ai!an %ara %i#a! (er"%a!an !e%entinan/!e%entinan *an

$i%erta#an!an +le# (asin/(asin %i#a! aar %i#a! lain (en*et"&"in*a,

Para %i#a! $ala( (en*a(%ai!an 3a!ta (e(ili!i a*a $an 9ersi *an 'er'e$a/

'e$a) a$a *an santai) a$a *an e(+si) a$a *an ti$a! &elas) ini se("a #ar"s

$i%er#ati!an +le# (e$iat+r, Ke("$ian $ilan&"t!an $enan $is!"si ter#a$a%

in3+r(asi *an $isa(%ai!an +le# (asin/(asin %i#a!) "nt"! (en"!"#!an

'a#-a (e$iat+r tela# (enerti %ara %i#a!) (e$iat+r se.ara netral (e('"at

!esi(%"lan atas %en*a&ian (asin/ (asin %i#a!) (en"lani 3a!ta/3a!ta esensial

(en*an!"t setia% %ers%e!ti3 ata" %at+!an (enenai sen!eta,


17/20

1, Ta#a% !etia) (er"%a!an ta#a% %en*elesaian (asala#,

Sela(a ta#a% ta-ar/(ena-ar ata" %er"n$inan %en*elesaian %r+'le()

(e$iat+r 'e!er&a $enan %ara %i#a! se.ara 'ersa(a/sa(a $an ter!a$an ter%isa#)

(en"r"t !e%erl"ann*a) "na (e('ant" %ara %i#a! (er"("s!an %er(asala#an)

(en*"s"n aen$a "nt"! (e('a#as (asala# $an (ene9al"asi s+l"si, Pa$a ta#a%

!etia ini ter!a$an (e$iat+r (ena$a!an 5caucus: $enan (asin/(asin

$ala( (e$iasi, S"at" caucus (er"%a!an %erte("an sen$iri %ara %i#a! %a$a sat"

sisi ata" %erte("an sen$iri antara %ara %i#a! %a$a sat" sisi $enan (e$iat+r,4

Me$iat+r (en"na!an caucus 'ili! !e.il "nt"! (ena$a!an %erte("an %ri'a$i

$enan %ara %i#a! se.ara ter%isa#) $ala( #al ini (e$iat+r $a%at (ela!"!an tan*a &a-a' se.ara (en$ala( $an a!an (e(%er+le# in3+r(asi *an ti$a!

$i"n!a%!an %a$a s"at" !eiatan (e$iasi 'ersa(a,

Me$iat+r &"a $a%at (e('ant" s"at" %i#a! "nt"! (enent"!an alternati3/

alternati3 "nt"! (en*elesai!ann*a) (ene!s%l+rasi serta (ene9al"asi %ili#an/

%ili#an) !e%entinan $an !e("n!inan %en*elesaian se.ara le'i# ter'"!a,

A%a'ila (e$iat+r a!an (ena$a!an caucus) #ar"s (en&elas!an %en*elenaraan

caucus ini !e%a$a %ara %i#a!) (en*"s"n %erila!" (e$iat+r se#"'"nan

$enan caucus *an (en.a!"% !era#asiaan *ait" (e$iat+r ti$a! a!an

(en"n!a%!an a%a%"n %a$a %i#a! lain) !e."ali s"$a# $i'eri -e-enan "nt"!

it", Hal ini "nt"! (en&aa netralitas $ari (e$iat+r $an a!an (e(%erla!"!an *an

sa(a %a$a %ara %i#a!,

1, Ta#a% %ena('ilan !e%"t"san,

Dala( ta#a% ini %ara %i#a! salin 'e!er&a sa(a $enan 'ant"an (e$iat+r

"nt"! (e(ili# s+l"si *an $a%at $ise%a!ati 'ersa(a ata" seti$a!n*a s+l"si *an

$a%at $iteri(a ter#a$a% (asala# *an $ii$enti3i!asi, Setela# %ara %i#a!

(eni$enti3i!asi s+l"si *an ("n!in) %ara %i#a! #ar"s (e("t"s!an sen$iri a%a

*an a!an (ere!a set"&"i ata" se%a!ati, A!#irn*a %ara %i#a! *an se%a!at

'er#asil (e('"at !e%"t"san 'ersa(a) *an !e("$ian $it"an!an $ala( 'ent"!

5 Ra#(a$i) Ta!$ir,) 2011, 6u3um 4ing3ungan di Indonesia, =a!arta Ra&ara3in$+ Persa$a,


18/20

%er&an&ian, Me$iat+r $a%at (e('ant" "nt"! (en*"s"n !etent"an/!etent"an *an

a!an $i("at $ala( %er&an&ian aar see3isien ("n!in) se#ina ti$a! a$a

!e"nt"nan %ara %i#a! *an tertinal $i $ala( %er"n$inan,

S*arat (en&a$i Me$iat+r se'aai(ana $iat"r $ala( %asal 10 a*at 7 Perat"ran

Pe(erinta# n+(+r 47 ta#"n 2000 tentan Le('aa Pen*e$ia =asa Pela*anan

Pen*elesaian Sen!eta Lin!"nan Hi$"% $i L"ar Pena$ilan se'aai 'eri!"t

1, .a!a% (ela!"!an tin$a!an #"!"(

2, 'er"("r %alin ren$a# %alin ren$a# ;0 tia %"l"# ta#"n

;, (e(ili!i %enala(an serta (en"asai se.ara a!ti3 $i 'i$an lin!"nan

#i$"% %alin se$i!it 14 li(a 'elas ta#"n "nt"! ar'iter $an %alin se$i!it

4 li(a ta#"n "nt"! (e$iat+r ata" %i#a! !etia lainn*a

7, ti$a! a$a !e'eratan $ari (as*ara!at $an

4, (e(ili!i !etera(%ilan "nt"! (ela!"!an %er"n$inan ata" %enena#an,

Ba' III

PENUTUP


19/20

Pen.i%taan (+$el (e$iasi "nt"! %en*elesaian sen!eta lin!"nan #i$"% *an

le'i# e3e!ti3 (er"%a!an sala# sat" 'ent"! %en"naan #"!"( se'aai .+ntr+l $an

(en&a$i !e%astian 'ai (as*ara!at $ala( (en.i%ta!an !esei('anan $an

!eserasian antara %e('an"nan (en.a%ai tara3 !ese&a#teraan $an !e(a!("ran

$enan %e(a(3aatan s"('er $a*a ala( *an a$a se#ina #"!"( $a%at

$iara#!an "nt"! (en.a%ai s"at" %e('an"nan 'er!elan&"tan *an 'er-a-asan

lin!"nan se#ina ter-"&"$n*a s"at" %e('an"nan *an 'er!elan&"tan,

Pen"naan (+$el (e$iasi *an $ita-ar!an se'aai %ili#an "ta(a "nt"!

(en*elesaia!an sen!eta lin!"nan #i$"% $i#ara%!an $a%at (er"'a# %+la

'er3i!ir %ara %i#a! "nt"! $a%at (en*elesai!an s"at" sen!eta se.ara $a(ai) .e%at

$an 'er'ia*a ("ra# (elal"i (e$iasi $i'an$in (elal"i &al"r litiasi *an sela(a

ini (en&a$i t"(%"an "ta(a "nt"! (en*elesaia!an sen!eta, Dala( !+n$isi

$e(i!ian #"!"( $ite(%at!an ti$a! #an*a se'aai alat "nt"! (e(eli#ara

!eterti'an $ala( (as*ara!at a!an tata%i #"!"( &"a $i"na!an "nt"! (e('ant"

%r+ses %er"'a#an (as*ara!at, setia% +ran #ar"s (en&aa !"alitas lin!"nan

#i$"%) &i!a a$an*a tin$a!an %en.e(aran air %i#a! a%arat %e(erinta#an) !e%+lisian

#ar"s 'ertin$a! se.ara .e%at aar ti$a! a$a *an $ir"i!an le'i# 'an*a! lai)

$ala( (e$iasi %i#a! in$e%en$en #ar"s $ili'at!an) $an %erte("an (e$iasi

se#ar"sn*a $ila!"!an se.ara ter'"!a,

DACTAR PUSTAKA


20/20

Rina S"liastini) 2006, #erbandingan $$ %o -/001 dengan $$ %o - /-220

H*r+ni("s R#iti) S,H,)LLM) H"!"( Pen*elesaian Sen!eta Lin!"nan Hi$"%)

Y+*a!arta Uni9ersitas At(a =a*a Y+*a!arta)200@,

S"%ria$i) S,H,) M,H"( 2004, hu3um ling3ungan di indonesia. =a!arta Sinar

Gra3i!a

Ra#(a$i) Ta!$ir,) 2011, 6u3um 4ing3ungan di Indonesia, =a!arta Ra&ara3in$+

Persa$a,

S+$i!in)SH)M,H"() Penea!an #"!"( lin!"nan tin&a"an atas UU N+, 2; ta#"n

166

Hukum Penyelesaian Sengketa Lingkungan

Documents

Transcript of Hukum Penyelesaian Sengketa Lingkungan