7/23/2019 Budaya Dan Adat Resam Kaum Melanau _ Oneplusoneminusone

1/3

oneplusoneminusone.wordpress.com

https://oneplusoneminusone.wordpress.com/2012/08/09/budaya-dan-adat-resam-kaum-melanau/

August 9, 2012

BUDAYA DAN ADAT RESAM KAUM MELANAU

Masyarakat Melanau merupakan masyarakat etnik yang terdapat di Sarawak. Umumnya

masyarakat Melanau mempunyai persamaan dengan masyarakat Melayu baik dari segi

kepercayaan, kebudayaan dan adat resam. Justeru itu masyarakat ini merupakan satu

cabang dalam masyarakat Melayu. Namun begitu masyarakat Melanau tetap mempunyai

budaya dan adat resam mereka yang tersendiri. Adat resam ini jelas terlihat dalam

aspek kehidupan mereka seperti kelahiran, perkahwinan dan juga kematian. Adat resam

atau amalan ini diwarisi sejak zaman berzaman dan masih diteruskan hingga ke hari ini.

Pengenalan

Masyarakat Melanau adalah antara masyarakat yang terdapat di Sarawak. Umumnya

masyarakat Melanau mempunyai persamaan dengan masyarakat Melayu baik dari segi

kepercayaan, kebudayaan dan adat resam. Justeru itu masyarakat ini merupakan satu

cabang dalam masyarakat Melayu. Namun begitu masyarakat Melanau tetap mempunyai

budaya dan adat resam mereka yang tersendiri dan antaranya dalam aspek kelahiran.

Adat dan pantang larang tersebut adalah seperti berikut:

KELAHIRAN

>> Sewaktu Mengandung

Tiada sebarang adat khusus yang diamalkan oleh wanita hamil di kalangan masyarakat

Melanau, namun begitu mereka juga terikat daripada mengamalkan pantang larang.

Kebanyakan larangan yang dikenakan banyak bergantung kepada faktor pemakanan

seperti tidak boleh memakan buah-buahan yang berbau kuat seperti durian atau ulam

seperti petai kerana badan akan menjadi busuk. Wanita hamil tersebut juga tidak boleh

makan pucuk-pucuk paku kerana susu badan akan menjadi masam. Haiwan buruan yang

dibunuh di dalam hutan tidak boleh diberikan kepada wanita hamil kerana diyakini anak

dalam kandungan akan melecur seluruh badan.

Larangan ini juga tidak terhad kepada wanita hamil tersebut sahaja, malah si suami

uga dikehendaki menjauhi beberapa perkara. Si suami tidak boleh memotong kayu yang

bertindan atau memakan ikan pari kerana dikhuatiri bibir anak akan menjadi sumbing. Si

suami juga tidak boleh mengecat kerana dikhuatiri anak di dalam kandungan akan

diiringi minyak. Sekiranya terdapat sebarang kematian, si suami tidak boleh melihat

kerana anak di dalam kandungan akan mendapat penyakit. Suami juga tidak boleh

memotong akar temalet kerana anak akan meninggal dunia tanpa sebab. Semasa

mengandung juga wanita tersebut tidak boleh ditakut-takutkan kerana dikhuatiri akan

menyebabkan anak dalam kandungan cacat ataupun gugur.

>> Selepas Lahir

Apabila si ibu melahirkan anak, orang kampung dan saudara mara akan datang melawat.

Mereka lazimnya akan membawa hadiah bersama. Masyarakat Melanau juga dilarang

https://oneplusoneminusone.wordpress.com/2012/08/09/budaya-dan-adat-resam-kaum-melanau/https://oneplusoneminusone.wordpress.com/2012/08/09/budaya-dan-adat-resam-kaum-melanau/https://oneplusoneminusone.wordpress.com/

7/23/2019 Budaya Dan Adat Resam Kaum Melanau _ Oneplusoneminusone

2/3

daripada memuji bayi yang baru dilahirkan. Sebaliknya mereka lebih senang jika bayi itu

dikatakan hodoh dan sebagainya. Selepas bersalin, ibu tersebut dikehendaki

mengeringkan badannya di puyan dan tidak boleh makan sembarangan. Sesiapa yang

ingin bermalam di dalam rumah tersebut hendaklah bermalam selama tiga hari.

makanan dan barang-barang di dalam rumah tidak boleh dipinjam atau dibawa keluar,

ika tidak anak akan jatuh sakit atau meninggal.

Dalam tempoh berpantang juga, si ayah tidak dibenarkan memegang anak itu selepas

balik dari hutan atau balik dari laut kerana bau laut dan hutan masih melekat di

badannya sehingga boleh menjejaskan kesihatan anak tersebut.

Bagi bayi perempuan, semasa kecilnya dahinya dipipihkan dengan sejenis alat iaitu jak.

Ini bertujuan untuk mencantikkan dahinya. Proses ini sudah menjadi identiti khas di

kalangan masyarakat Melanau.

>> PERKAHWINAN

Pengenalan.

Perkahwinan dalam masyarakat Melanau mengandungi beberapa istiadat yang sangat

diambil berat kerana implikasi sosial yang terdapat padanya. Aspek pangkat

dititikberatkan dalam institusi perkahwinan berbanding dengan institusi yang lain.

Masyarakat Melanau juga begitu mementingkan status sosial mereka iaitu sembilan

pikul, tujuh pikul, tujuh betirih dan lima betirih. Jenis barangan dan hadiah yang perlu

dibawa untuk tanda tunaeng dan barang yang mengiringi mas kahwin seperti adat

menuga, adat mebin dan pakan juga dikira berdasarkan status sosial ini. Namun begitu,

asas adat perkahwinan adalah sama seperti masyarakat lain iaitu merisik, meminang

dan majlis perkahwinan.

>> Merisik

Di kalangan masyarakat Melanau, perkahwinan antara pasangan daripada status sosial

yang sama dikenali dengan sama gara. Perkahwinan antara pasangan yang berlainan

status sosialnya dikenali sebagai sida adat. Wakil pihak lelaki mengunjungi rumah

keluarga perempuan untuk mengetahui lebih lanjut dan memastikan status sosial

keluarga perempuan dan untuk menentukan sama ada gadis itu sudah berpunya atau

belum. Sekiranya gadis itu belum berpunya, ditanyakan sama ada gadis itu boleh

dipinang ataupun tidak serta mas kahwinnya.

>> Meminang

Pada hari yang telah dipersetujui oleh kedua-dua belah pihak keluarga lelaki dan

perempuan, maka diadakanlah adat tanda tunang, wakil keluarga lelaki, iaitu beberapa

orang lelaki dan perempuan yang telah berumur akan menyerahkan barang hantaran

peminangan iaitu sebentuk cincin emas, sebilah senjata, segantang padi, sebiji kelapa

dan satu pikul barang tembaga. Dengan penyerahan barang tersebut oleh wakil keluarga

lelaki dan diterima oleh wakil keluarga perempuan maka rasmilah pertunangan itu.

Kedua-dua pihak hendaklah mematuhi segala syarat yang telah dipersetujui bersama.

Jika persetujuan dilanggar, pertunangan boleh diputuskan. Sekiranya pihak perempuan

yang memutuskannya, barang tanda tunang mesti dikembalikan kepada pihak lelaki

tetapi jika pihak lelaki yang memutuskannya, tanda tunang itu menjadi milik pihak

perempuan.

>> Majlis Perkahwinan

7/23/2019 Budaya Dan Adat Resam Kaum Melanau _ Oneplusoneminusone

3/3

Majlis perkahwinan diadakan secara besar-besaran kecuali perkahwinan jenis peramas

iaitu per-kahwinan kerana ditangkap basah. Persiapan untuk rnajlis ini berlangsung

beberapa hari lebih awal. Bakal pengantin lelaki dikehendaki menyerahkan hadiah mas

kahwin iaitu penyekab dan berian dan hadiah lain seperti adat menuga, adat mebin

dan pakan sehari sebelum majlis itu diadakan. Penyerahan ini disusul dengan acara

pernikahan. Pernikahan boleh juga di-adakan pada pagi keesokannya iaitu pada hari

diadakan majlis perkahwinan. Kenduri perkahwinan diadakan di rumah kedua-dua belah

pihak pengantin lelaki dan pengantin perempuan yang dihadiri oleh sanak saudara, jirandan sahabat handai.

Kemuncak acara majlis ialah persandingan yang biasanya diadakan pada tengah hari.

Persandingan pertama diadakan di rumah pengantin lelaki dan ini diikuti dengan

persandingan kedua di rumah pengantin perempuan. Pengantin lelaki dan perempuan

yang lengkap dengan pakaian tradisional bersanding di atas pelamin untuk disaksikan

oleh para jemputan. Pada hari yang ditetapkan, bakal pengantin perempuan bersama-

sama rombongan keluarganya pergi ke rumah pengantin lelaki. Ketibaan mereka

disambut oleh keluarga pengantin lelaki. Wakil keluarga pengantin lelaki akan

menghadiahkan adat pahe kepada pengantin perernpuan. Penyerahan hadiah ini sangatpenting kerana selagi pengantin pe-rempuan belum menerima hadiah tersebut, dia

dilarang memakan sebarang makanan di rumah pengantin lelaki itu.

Selesai bersanding di rumah pengantin lelaki, diada-kan pula persandingan di rumah

pengantin perempuan untuk menjalani adat petudui iaitu penyerahan pelbagai barang,

antaranya termasuklah sebentuk cincin emas dan seutas gelang perak oleh pengantin

lelaki kepada pengantin perempuan. Semasa menjalani adat ini, kedua-dua pengantin

dikenakan pelbagai pantang larang, misal-nya tidak boleh mandi di sungai dan tidak

boleh tidur pada waktu siang.

Pada sebelah malam, di rumah pengantin perempuan diadakan pula upacara makan nasi

temuan. Semasa ja-muan berlangsung upacara suap-menyuap antara kedua-dua

pengantin itu dilakukan. Selepas itu, diadakan pula upacara begendang, iaitu tari-

menari. Hadirin dijemput untuk ikut serta tetapi pasangannya mestilah daripada kaum

sejenis yakni lelaki berpasangan sesama lelaki dan perempuan dengan perempuan.

Mereka menari hingga larut malam. Pada hari ketujuh, diadakan upacara mem-bebaskan

mereka daripada pantang yang dikenakan. Upacara membuang pantang ini juga

bertujuan untuk membuang ke laut segala bala atau bencana yang mung-kin mengancam

pasangan suami isteri itu. Upacara ini sebenarnya lebih merupakan upacara bersukaria

dan mandi-manda beramai-ramai di tepi pantai.