Anakartlar

A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Anakartlar

AnakartlarMotherboards


Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksinizAnakartların nasıl çalıştığıAnakart türleriChipset çeşitlilikleriAnakart montaj ve yükseltme (upgrade) işlemleriAnakart problemlerini gidermek

Genel Bakış


Bilgisayarların temel taşıdırBütün donanımsal birimler anakarta bağlanırlarÇevre birimleri için portların çoğunu sunarGüç kaynağından gelen gücü sisteme dağıtır

Temel Kavramlar


PCB KatmanlarıPCB: Printed Circuit BoardÇok katmanlıdırBu kabloların oluşturduğu bir otoyol gibidir (Bus Systems) Bu kablo otoyollarına iz (traces) denir


Anakart SınıflandırmalarıŞekil Faktörü (Form Factor)

Fiziksel boyutBileşenlerin ve bölümlerin genel yerleriStandardizasyonATX, MiniATX, MicroATX, vb.

İşlemci Yuvası Yapısıİşlemci modelleri ile birlikte anılmaSlot, Socket (468, 775, 1156, 1366, Socket A, AM2)

Yongaseti (Chipset)Desteklenen işlemci ve bellek türüGenellikle 2 adet chip (Kuzey ve Güney)

Dahili (Onboard) Bileşenler


Anakart Şekil FaktörleriAT

IBM tarafından geliştirildiYaklaşık olarak 1980 - 1995 aralığından kullanıldıHarici bağlantılarda yetersizdi

LPX ve NLXAT’nin geliştirilmiş versiyonlarıdırGenişleme yuvaları kullanımını

mümkün kıldılarYeterince esnek değildiler

Güncel şekil faktörleriATXBTX

Şekil Boyut

AT 13.7 x 12” 350 x 305 mm

NLX 9.0 x 13.6” 229 x 346 mm

ATX 12 x 9.6” 305 x 244 mm

Micro ATX

9.6 x 9.6” 244 x 244 mm

Flex ATX 9.0 x 7.5” 229 x 191 mm

BTX 12.8 x 10.5”

325 x 267 mm

Micro BTX

10.5 x 10.5”

264 x 267 mm

Pico BTX 8 x 10.5” 203 x 267 mm

Güncellendi


ATX Şekil FaktörüAT üzerinde çok sayıda geliştirme barındırır

Standart kapılar arka panele yerleştirilirGüç kaynağının yeri daha iyi bir hava dolaşımına müsaade ederİşlemci ve bellek, erişimi daha kolay bir yere yerleştirilmiştirDaha kısa kablolar içerirDaha artırılmış başarım sunarSoft Power özelliğini yazılımsal olarak kullanırStandart ve yüksek esnekliğe sahip bağlantılar sunar

Özel kullanımlar için alt türevleri bulunurMicroATX veya MiniATXFlexATX


ATX Alt TürevleriMicroATX

Güncel olarak MiniATX terimini ile de bilinirATX’den %30 daha küçüktürStandart ATX güç kaynağı kullanır

FlexATXIntel tarafından MicroATX’den daha küçük olarak geliştirildiGenelde çok küçük özel güç kaynağı gerektirir

Kasalar anakartlara uyumlu olmalıdırBüyük ATX kasalara küçük

ATX anakartların montajı mümkündür

Büyük ATX anakart küçük ATX kasaya monte edilemez


BTX Şekil FaktörüBTX: Balanced Technology Extended

Hızlı işlemciler ve güçlü ekran kartlarının yarattığı aşırı ısınma…ATX’e benzer, ancak birbirinin yerine kullanılmazStandart ATX güç kaynağı kullanırBileşenlerin yerleri ısı dağıtımı ve soğutmaya yöneliktirATX’e karşılık gelen üç alt türü vardır

BTX = ATXMicroBTX = MicroATX PicoBTX = FlexATX

Genel kabul görmediğindenstandartlaşamamıştır

Gelecek vaat etmektedir


Özel Şekil FaktörleriDaha çok Dell, Sony vb. üreticiler kullanırlarSadece kendi özel kasalarına uyan anakartlarYedek parçaları pahalıdır ve kolayca temin edilmezlerÖzel olmaları esnek kullanım imkanı sunmazFarklı ticari amaçlarla geliştirilirler

Yetkili satıcılardan servis almaya zorlama

Görsel olarak ürün farklılıkları oluşturma


ATX Anakart Bağlantı Noktaları

CPU

CPU Fan

RAM

ATX Güç

ATX 12V

Buton ve LED

IDE

FDD

İkincil IDE

SATA

SATA

USB

COM Port

Joystick Port

FireWire

CD Sesi

PCI Express x1

PCI

PCI Express x16

Arka PanelBağlantıları


ATX Anakart Kontrol Yongaları

Kuzey Köprüsü

Güney Köprüsü

BIOS Yongası

Süper I/OYongası(Winbond)

RAID ve İkincilIDE Kontrolcüsü

SATAKontrolcüsü

FireWireKontrolcüleri

SesKontrolcüsü

VcoreRegülatörYongası

GB Ağ Kontrolcüsü

Kablosuz Ağ Kontrolcüsü

PCI-E GB Ağ Kontrolcüleri


ATX Anakart Bileşen Genel Yerleri

Yüksek Hızlı

Bileşenler:Kuzey

KöprüsüCPURAM

Ekran Kartı

Orta Hızlı Bileşenler:

PCI / PCI-Express

USBIDE / SATA

Düşük Hızlı Bileşenler:

Süper I/OBIOS

COM / LPTKlavye / Fare


ATX Anakart Arka Panel BağlantılarıKapladığı genel alan standarttırBağlayıcı içerik ve yerleşimi son derece esnektirArasındaki boşlukları kapatmak için

bir arka panel aynası ile beraber gelir


CPU Yuvası YapısıHer anakart, sadece 1 tür CPU paketini desteklerBuna bağlı olarak genelde destekledikleri CPU türü ile anılırlar

“Bu Core 2 Duo bir anakarttır” … ifadesi çok sık duyacaksınızİkinci duyacağınız tanımlama, bu “LGA 775 bir anakart” … ifadesidir

Bir anakart’ın LGA 775 CPU paketini desteklemesi, o CPU paketinde yer alan tüm CPU’ları desteklemesi anlamına gelmez

CPU desteği, paket yapısı ve yongasetinin bir bileşimidir

Yeni Eklendi


Intel Uyumlu Anakart Yapıları ve İşlemcilerCPU Paketi Modeller

LGA 1366 Core i7

LGA 1156 Core i3, Core i5, Core i7, Xeon

Socket 441 Atom

Socket P Core 2 Duo, Core 2 Quad, Celeron M, Celeron DC

Socket M Core Solo, Core Duo, Core 2 Duo, Celeron M

Socket J Xeon

LGA 775Pentium 4, Celeron D, Pentium D, Core 2 Duo, Core 2 Quad, Xeon, Celeron

Socket 495 Celeron

Socket 479 Pentium M, Celeron M

Socket 478 Pentium 4, Celeron, Celeron D

Socket 423 Pentium 4

Socket 370 Pentium III, Celeron

Slot 1 Pentium II, Pentium III, Celeron

Not: Bu tabloda tüm CPU paketleri verilmemiştir; en yeniden eskiye doğru yaygın kullanım alanı olan yapılara yer verilmiştir.

Yeni Eklendi


AMD Uyumlu Anakart YapılarıCPU Paketi Modeller

Socket AM3 Phenom II, Athlon II, Sempron

Socket AM2+Athlon 64, Athlon 64 X2, Opteron, Phenom II X4, Phenom X4, Phenom X3

Socket AM2 Athlon 64, Athlon 64 X2, Athlon 64 FX, Opteron, Sempron, Phenom

Socket F Opteron, Athlon 64 FX

Socket 940 Athlon 64 FX, Opteron

Socket 939 Athlon 64, Athlon 64 FX, Athlon 64 X2, AMD Opteron, Sempron

Socket 754 Athlon 64, Sempron, Turion 64, Mobile Athlon 64

Socket A Athlon, Athlon XP, Duron, Sempron, Athlon MP, Geode NX

Slot A Athlon

Socket FS1 Turion 64, Turion 64 X2, Mobile Sempron

Socket 563 Athlon XP-M

Socket F+ Opteron, Athlon 64 FX

Socket F Opteron, Athlon 64 FX

Not: Bu tabloda tüm CPU paketleri verilmemiştir; en yeniden eskiye doğru yaygın kullanım alanı olan yapılara yer verilmiştir.

Yeni Eklendi


İşlemci türünü belirlerRAM türünü ve kapasitesini belirlerAnakartın desteklediği takılabilecek iç ve dış aygıtları belirlerCPU, RAM ve I/O aygıtları arasında arayüz görevi yaparGenellikle 2 adet yongaya sahiptir

AMD: Northbridge (Kuzey Köprüsü) Intel: MCH

AMD: Southbridge (Güney Köprüsü) Intel: ICH

Üreticilere ve modellere göre değişen fonksiyonlar

Yonga Setleri / Chipset


Intel P45 Blok Diyagramı


Intel X58 Blok Diyagramı


AMD 790 GX Blok Diyagramı


Yongaseti ÜreticileriIntelAMD AtiNVIDIAVIASiS


Dahili (Onboard) BileşenlerAnakartların üzerinde yerleşik aygıtlar bulunabilir

Ses KartıAğ KartıFireWire DenetleyicileriRAID DenetleyicisiEkran Kartı

Desteklenen ve kullanılabilen port sayısı aynı olmayabilirDesteklenen sayıyı chipset belirlerMaliyet etkisiYongasetinin dışında ekstra yongalar da

onboard aygıtlar eklenebilir


Demo: Anakartı Tanımak


Anakartın Değiştirilmesi ve Montajı


Anakart kitapçığına erişebileceğinize emin olunKasalar 6 temel boyuttadır

SlimlineDesktopMiniTowerMidiTowerTowerCube

Modern anakartlar günceltüm kasalarla uyumludur

Anakart ve Kasa Seçimi


Kasadaki SeçeneklerÇıkarılabilir ön panelÖn tarafa yerleştirilmiş portlarÇıkarılabilir anakart tepsisi Güç kaynağı


Eski Anakartı SökmekGüç kaynağını elektrikten çekinKasanın yan panelini açınÖn panel kablo konumlarını not alınAnakarta bağlı olan tüm kabloları sökünGenişleme yuvalarındaki kartları çıkarınOptik ve disk sürücüleri çıkartınEğer kartın hareketine engel olacak ise

güç kaynağını sökünAnakartı kasaya sabitleyen vidaları sökünAnakartı kasanın dışına çıkarın


Yeni Anakartı Monte EtmekAnakart kasa dışında iken CPU ve

RAM’leri takınAnakartı kasa içine indirin ve sabitleyinSürücüleri ve güç kaynağını takınTüm kablo bağlantılarını yapınGenişleme ve varsa erkan kartlarını takın


Negatif ve pozitif bağlantılara sahiptirlerTek yönlü çalışırlarYanlış yönde takmak sorun oluşturmazDeneyerek doğru yön bulunabilir

Ön Panel Kablo Bağlantıları


Ekstra Bağlantı NoktalarıÖn panelde yer alan USB, FireWire, ses vb bağlantı noktaları


Demo: Anakart Montajı


Anakart veya CPU Kaynaklı ArızalarAnakart ve CPU arızaları kolay ayırt edilemezOlası ortak belirtileri vardır;

Sistemin başlayamaması Kasadan gelen yanık kokusu Fanlar ve güç ışıkları çalışsa da sistemin açılmamasıDiğer bileşenlerden olmadığı belirlenen kesikli problemler

Yaygın olarak 2 temel sebebi olabilirBurn-in Failure: Üretim hatasıElektrostatik boşalma


Aralıklı problemler çıkmasıÖrneğin diskin CMOS’da görünüp

Windows altında görünmemesiBileşenlerin stabil çalışmamasıMavi ekranlarSistem kilitlenmeleri

Bozuk bileşenlerAni voltaj değişimleri Elektrostatik boşalma BIOS’un destek vermemesiSürücü yazılımı problemleri

Bileşen Kaynaklı Hatalar


Montaj detaylarını gözden geçirinGüç kaynağının yeterli ve düzgün güç sağladığından emin olunBIOS yazılımını güncelleyin

Nadirde olsa yeni yazılımın yeni sorunlar getirebileceğini unutmayınProblemi yalıtmak için potansiyel faktörleri ortadan kaldırın

Eğer sabit disk çalışmıyorsa başka bir sabit disk deneyin yada aynı sabit diski başka bir anakartta deneyin

Varsa bir PostCard ile hatanınhangi adımda gerçekleştiğinitespit edin

Çözüm Önerileri


Görsel inceleme yapınKırık, oksitlenme vb sorunların olup olmadığını tespit etmeye çalışınEğer bir bileşen çalışmıyorsa bir etiket ile sorunlu bileşeni işaretleyin

RTC akımını ölçünPilin yakınındaki direnci bulun (1K Ω) ve üzerindeki gerilimi ölçün Gerilim değeri 1mV ile 10mV arasında olmalıdır

Görsel Muayene ve Gerilimler


CPU test simülatörünü CPU soketine takın Güç kaynağını açınCPU test simülatöründen CPU gerilim değerini kontrol edinGerilim değerindeki +/- %10 oynamalar kabul edilebilirdirGerilimlerin normal çıkması durumunda test işlemlerine CPU

ile devam edin

CPU Test Simülatörü


PCI slotuna takılırBOOT işlemi sırasında çalışan aşamayı gösterirBazı kartlar özel hata kodları döndürür

PostCard ile Hata Tespiti


Kasa dışında tüm PC bileşenlerini bağlayınGüç ve veri kablolarını takın

Uzay Montajı


Anakartı çalıştırın ve fonksiyonlarını kontrol edinBIOS setup yazılımına girin ve varsayılan ayarları yükleyinHardware monitör kısmından aygıtların ısı ve voltaj

değerlerinin normal olduğundan emin olunTest sırasında hata oluşur ise, PostCard üzerinden hata oluşan

aşamayı tespit edin veya dönen hata kodunun açıklamasını izleyin

Anakart Testi


Benchmark veya tanılama yazılımları

Yazılımsal Anakart Testleri


Barebone SistemlerShuttle şekil faktörüTost makinesi boyutunda ve güçlü PC’ler

SFF: Small Form FactorKüçük biçim katsayılı kasalarVia ITX ve Mini-ITXNettop

A+ Ötesinde


Bölüm SonuGöstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz…

Niyazi SaralGenel Koordinatör

Eğitim İçerikleri

Erman ÜretEğitim İçerikleri

SeslendirmeEğitim Videoları

Hüseyin YiğitEğitim İçerikleriGörsel Tasarım

Seslendirme MetinleriVideo Montaj

Gülnaz KocatepeSeslendirme

Fatma Yılmaz YiğitSes Montaj

Betül BayrakdarSlayt Senkronizasyon

Kontrol

Anakartlar

Documents

Transcript of Anakartlar