Ú¢…è à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢„¢çãy²Ú¢…è à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢„¢çãy²Ú¢…è à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢„¢çãy²Ú¢…è à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢„¢çãy²Ú¢…è à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢„¢çãy²(}¢¢§ÝÚ çÚ„™ü Ðí¢ï…ïvÅ ÜUï MÐ }¢ïæ ÐíS¼é¼)

2013-2014

ÐíS¼é¼ÜU¼¢ü :

ÚÏ¢¢Úè ç|¢¶¢|¢¢§ü ±è.çã‹Îè ç±|¢¢x¢,

»„.Çè. ¥¢Åüì„ »‹Ç ±è.¥¢Ú. ÜU¢ï}¢„ü ÜU¢ïHï…, }¢¢‡¢„¢

2

Ðí¢ÜUÜUƒÝ

Ï¢™ÐÝ „ï ãè }¢éÛ¢ï çã‹Îè |¢¢¯¢ »±æ „¢çãy² ÜUï Ðíç¼ ç±à¢ï¯ Mç™ Úãè ãñ J

§„è ÜU¢Ú‡¢±à¢ }¢ñæ x¢é…Ú¢¼ ÜUï “}¢¢‡¢„¢” à¢ãÚ }¢ïæ »ÜU çã‹Îè 籯² ÜUï ¥Š²¢ÐÜU

ÜUï MÐ }¢ïæ „æçÝD¼¢ ÜUï „¢ƒ ¥ÐÝ¢ ÜU¢²ü ÜUÚ Ú㢠ãê¡ J ÐíS¼é¼ HÍ¢é ࢢïÍ¢ “Ú¢…è

à¢ïÆ ÜU¢ ÜUƒ¢-„¢çãy²” ²é.…è.„è. m¢Ú¢ x²¢Úã±ï ŒH¢Ý ÜUï ¥æ¼x¢ü¼ “}¢¢§üÝÚ çÚ„™ü

Ðí¢ï…ïvÅ” ÜUï MÐ }¢ïæ }¢æ…êÚ ã饢 ãñ J §„ Ðí¢ï…ïvÅ ÜU¢ï }¢ñæÝï Ï¢ÇGè Hx¢Ý ¥¢ñÚ }¢ïãݼ

»±æ x¢ãÝ ¥Š²²Ý ÜUÚÜUï ¥ÐÝï ÜU¢²ü ÜU¢ï Ðꇢü çÜU²¢ ãñ J …¢ï ¥¢ÐÜU¢ï „}¢<м ÜUÚÝï

…¢ Ú㢠ãê¡ J

Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï ÜUƒ¢„¢çãy² ÜU¢ï ¥Š²²Ý ÜUè „éç±{¢ ÜUè ÎëçC „ï }¢ñæÝï §„ï „¢¼

¥Š²¢²¢ïæ }¢ïæ ç±|¢v¼ çÜU²¢ ãñ J

Ðíƒ}¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUè …è±Ý ÐçÚ™² ÜU¢ ãñ J

Îê„Ú¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„ »±æ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ÜU¢ ÐçÚ™² ãñ J

¼è„Ú¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢ ±S¼é 籋²¢„ ãñ J ç…„}¢ïæ ¼y„}¢ »±æ

çÝcÜU±™ ©Ð‹²¢„ ÜUè ÜUƒ¢±S¼é ÜU¢ ÐçÚ™² çβ¢ x¢²¢ ãñ J

™¢ñƒ¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï Ðí}¢é¶Ð¢~¢¢ïæ ÜU¢ ÐçÚ™² çβ¢ x¢²¢ ãñ J

Т¡™±¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢¡ ÜU¢ ±S¼é 籋²¢„ ãñ J

Àn¢ ¥Š²¢² - Ú¢…è à¢ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ ÜUï Т~¢¢ïæ ÜUè „æ±ïÎÝ¢»¡ ãñ J

„¢¼±¢¡ ¥Š²¢² - ‘©Ð„æã¢Ú’ ÜU¢ ãñ, …¢ï ࢢï{ ÐíÏ¢æ{ ÜU¢ çÝ™¢ïÇ ãñ J

3

ÐíS¼é¼ }¢¢§ÝÚ çÚ„™ü Ðí¢ï…ïvÅ ÜUè à¢M¥¢¼ ÜUÚÝï „ï ÐãHï }¢éÛ¢ï ÜU¢õHï… ÜUè

çÐíç‹„ÐH Ÿ¢è}¢¼è ã¢S²Î¢Ï¢ãÝ „ï ÐíïÚ‡¢¢ ç}¢Hè J }¢ñæ §ÝÜUï Ðíç¼ Nβ „ïï ÜU뼿¢¼¢

ÐíÜUÅ ÜUÚ¼¢ ãê¡ J

ࢢï{ÐíÏ¢æ{ ÜUè „¢}¢x¢íè „æÜUHÝ }¢ïæ ç…Ý ¥Š²¢ÐÜU¢ïæ »±æ SÅ¢ÈU ç}¢~¢¢ïæ ÜU¢ „ã²¢ïx¢

ç}¢H¢ ãñ J ©Ý „|¢è ÜU¢ ¼ãï çÎH „ï à¢éçRU²¢ ¥Î¢ ÜUÚ¼¢ ãê¡ J

}¢ñæ ¥ÐÝè ÐyÝè ÜU¢ ¶¢„ ¼¢ñÚ „ï ¥¢|¢¢Úè ãê¡, ç…‹ã¢ïæÝï ÎïÚ Ú¢¼ ¼ÜU }¢éÛ¢ï ÜU¢²ü

ÜUÚÝï ÜUï çH» Ðí¢ïy„¢çã¼ çÜU²¢ J

¥æ¼ }¢ïæ §„ ‘}¢¢§üÝÚ çÚ„™ü Ðí¢ï…ïvÅ’ ÜU¢ï Ðꇢü ÜUÚ¼ï „}¢² ¥x¢Ú ÜUéÀ x¢Hç¼²¢¡

Úã x¢§ü ã¢ï, ¼¢ï }¢ñæ ¥¢Ð H¢ïx¢¢ïæ „ï }¢¢ÈUè ™¢ã¼¢ ãê¡ J

¥¢ÐÜU¢

Ðí¢. |¢è¶¢|¢¢§ü ÚÏ¢¢Úè

¥¢Åüì„ »‹Ç ÜU¢ï}¢„ü ÜU¢õHï…, }¢¢‡¢„¢

(©œ¢Ú x¢é…Ú¢¼)

4

¥ÝéRU}¢ç‡¢ÜU¢

• Ðíƒ}¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ …è±Ý ÐçÚ™² 1

• Îê„Ú¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„ »±æ ÜUã¢Ýè „æx¢íã 16

• ¼è„Ú¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢ ±S¼é-籋²¢„ 39

• ™¢ñƒ¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜUï Ðí}¢é¶ Т~¢ 59

• Т晱¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ ±S¼é-籋²¢„ 90

• Àn¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜUï Т~¢¢ïæ ÜUè „æ±ïÎÝ¢»¡ 123

• „¢¼±¢¡ ¥Š²¢²

©Ð„æã¢Ú 148

–––

5

Ðíƒ}¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ …è±Ý ÐçÚ™²

20±èæ ࢼ¢ÏÎè ÜUï ¥æç¼}¢ Îà¢ÜU ¼ÜU ¥ÝïÜU Hïç¶ÜU¢¥¢ïæ Ýï ÜUã¢Ýè »±æ

©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢ „ë…Ý çÜU²¢ ãñ J §Ý Hïç¶ÜU¢¥¢ïæ ÜUè ÜUã¢Ýè »±æ ©Ð‹²¢„¢ïæ

ÜU¢ „ë…Ý çÜU²¢ ãñ J ©Ý Hïç¶ÜU¢¥¢ïæ ÜUï ¥æ¼x¢ü¼ »ÜU Ý¢}¢ ç±à¢ï¯ ©ËHï¶Ýè²

ãñ ±ã ãñ - Ú¢…è „ïÆ J çã‹Îè „¢çãy² …x¢¼ }¢ïæ Ú¢…è ÜU¢ }¢ãœ±Ðꇢü Sƒ¢Ý

Ú㢠ãñ J v²¢ïæçÜU ©ÝÜUï „}¢S¼ „¢çãy² }¢ïæ ¥¢{éçÝÜU …è±Ý }¢ê˲ ÜUï Ï¢è™

„æÍ¢¯üÚ¼ Ý¢Úè ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ç±ç±{ MТïæ }¢ïæ çζ¢§ü Îï¼¢ ãñ J

}¢ã¢Îï±è ±}¢¢ü ÜUï ÜUƒÝ¢Ýé„¢Ú - “¥¢… S~¢è ÜU¢ „ã²¢ïx¢è ÐéM¯ Ý ¥¢çÎ}¢

²éx¢ ÜU¢ ¥ãïÚè ãñ, …¢ï ©„ÜUï H¢» ãé» Ðà¢é-Ðÿ¢è²¢ïæ ÜU¢ï ¶¢l MÐ }¢ïæ

ÐçÚ±<¼¼ ÜUÚ ÎïÝï }¢ïæ ãè ©„ÜUï ÜU¼üò ÜUè §ç¼ ã¢ï …¢», Ý ±ã ±ïÎÜU¢H

ÜU¢ x¢ëãSƒ ãñ …¢ï ©„ÜUï „¢ƒ ²¿¢ }¢ïæ |¢¢x¢ HïÝ¢ ãè ©„ï „ã{}¢ü™¢çÚ‡¢è ÜUï

ÐÎ ¼ÜU Ðãé¡™¢ „ÜUï, Ý ±ã ±èÚ ²éx¢ ÜU¢ ²éh-ÐÚ¢²‡¢ ¥¢ã¼ ãñ ç…„ÜUè

çà¢çƒH ¥¢ñÚ ÆæÇGè ª¡ x¢çH²¢ïæ „ï Àêżè ãé§ü ¼H±¢Ú „¡|¢¢H HïÝï }¢ïæ ãè ©„ÜUï

…è±Ý ÜUè „¢ƒüÜU¼¢ ã¢ï J …Ï¢ S~¢è }¢ïæ |¢è …è±Ý ÜUï ¥ÝïÜU MТïæ ¥¢ñÚ

ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ ÜUï „¢ƒ ™HÝï ¥¢ñÚ ©ÝÜUï ¥ÝéMÐ ÐçÚ±¼üÝ¢ïæ ÜU¢ï NÎÄ¢æx¢}¢ ÜUÚÝï

6

ÜUè à¢çv¼ ©yÐ‹Ý ã¢ï …¢» J” §„è ÜUƒÝ ÜU¢ï ÎëçC }¢ïæ Ú¶ÜUÚ }¢ñæÝï ¥Š²²Ý

ÜUè çÎࢢ ¼² ÜUè ãñ J }¢ã¢Îï±è ÜUï à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ ãñ, “±¢S¼±

}¢ïæ S~¢è |¢è „}¢¢… ÜU¢ »ÜU ç±à¢ï¯ ¥æx¢ ¼ƒ¢ }¢ãœ±Ðꇢü Ý¢x¢çÚÜU ãñ J” ¥¼:

Ðí¢™èÝ ÜU¢H „ï HïÜUÚ ¥¢… ¼ÜU „}¢¢… }¢ïæ S~¢è ÜU¢ï Îï¶Ýï ÜU¢ ÎëçCÜU¢ï‡¢

¥Hx¢-¥Hx¢ ÐíÜU¢Ú ÜU¢ Ú㢠ãñ J …ñ„ï - ¥¢çÎÜU¢H }¢ïæ S~¢è ÜU¢ï ¥Hx¢ ÎëçC

„ï Îﶢ ƒ¢ ©„ï ¥ÝïÜU Ý¢}¢¢ïæ „ï …¢Ý¢ ƒ¢, ±ãèæ |¢çv¼ÜU¢H }¢ïæ ©„ï Ðê…Ýè²

}¢¢Ý¢ HïçÜUÝ Úèç¼ÜU¢H }¢ïæ Í¢¢ïÚ à¢ëæx¢¢çÚÜU¼¢ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ý¢Úè ÜU¢ï à¢ëæx¢¢çÚÜU

ÎëçC „ï ãè Îﶢ x¢²¢ J ¥¢… ¥¢{éçÝÜU ²éx¢ }¢ïæ |¢è Ý¢Úè ÜU¢ï ç±ç±{ MТïæ

}¢ïæ Îﶢ …¢ Ú㢠ãñ J ç…„ï „¢çãy² ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï òv¼ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ ¥¢ñÚ

çÜU²¢ …¢ Ú㢠ãñ J

„¢çãy² }¢ïæ Ý¢Úè ÜUè ç±ç|¢‹Ý çSƒç¼²¢ïæ ¥¢ñÚ x¢ç¼²¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ Ý¢Úè

Hï¶Ý ÜUè ¥ÐÝè ç±à¢ï¯¼¢ ãñ J ¥¼: Ú¢…è „ïÆ Ýï |¢è Ý¢Úè ÜUï ç±ç±{

¥¢²¢}¢¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ „êÿ}¢¼¢ ÜUï „¢ƒ ¥ÐÝï „æÐꇢü „¢çãy² }¢ïæ çÜU²¢ ãñ J

§„}¢ïæ Ý¢Úè ÜUï …è±Ý ÜUè çSƒç¼²¢¡, ¼Ý¢±, „æÍ¢¯ü, mæm ¥¢çÎ ÜU¢ ç™~¢‡¢

ç}¢H¼¢ ãñ J ¥¼: Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ڙݢ „æ„¢Ú ÜUã¢Ýè, ©Ð‹²¢„, ¥Ýé±¢Î,

ÜUç±¼¢, „}¢èÿ¢¢ ¥¢çÎ ç±ç±{ MТïæ }¢ïæ çζ¢§ü Îï¼¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜUï

ڙݢ-„æ„¢Ú ÜU¢ ¥Š²²Ý ÐíS¼é¼ ÜUÚÝï „ï Ðê±ü ©ÝÜUï òçv¼y± ÜU¢ï …¢ÝÝ¢

„}¢è™èÝ ã¢ïx¢¢ v²¢ïæçÜU òçv¼y± „ï ãè „¢çãy²ÜU¢Ú ÜUï „¢çãy² ÜUè „ãè

Ðã™¢Ý ã¢ï „ÜU¼è ãñ J

7

…‹}¢ : ¥æç¼}¢ Îà¢ÜU ÜUè }¢çãH¢ ©Ð‹²¢„ÜU¢Ú¢ïæ }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ ÜU¢

}¢ãœ±Ðꇢü Sƒ¢Ý ãñ J ©ÝÜU¢ …‹}¢ 4 ¥vÅêÏ¢Ú, 1935 }¢ïæ Ý¢ñà¢ãÚ¢ À¢±Ýè

(©œ¢Ú Ðçp}¢ „è}¢¢æ¼ ÐíÎïà¢) ÜUï »ÜU „æÐ‹Ý ÿ¢ç~¢² ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ã饢 J

Ï¢™ÐÝ ¼¢ï H¢ã¢ñÚ }¢ïæ ¥ÐÝï çм¢ ÜUï „¢ƒ Ϣ輢 HïçÜUÝ Îïà¢-ç±|¢¢…Ý ÜUï

ÜU¢Ú‡¢ ©ÝÜUï Sƒ¢Ý¢ïæ ÐÚ Îæx¢ï-ÈU„¢Î ã¢ï Úãï ƒï J H¢ã¢ñÚ }¢ïæ |¢è ²ãè

ÐçÚçSƒç¼ ã¢ïÝï ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ú¢…è „ïÆ ÜUï çм¢…è ÜU¢ï 1947 }¢ïæ H¢ã¢ñÚ À¢ïÇGÝ¢

ÐÇG¢ J §„è Îïà¢-ç±|¢¢…Ý ¥¢ñÚ „¢æÐí΢ç²ÜU Îæx¢ï-ÈU„¢Î ÜUè ~¢¢„Îè ÜU¢ Ðí|¢¢±

©ÝÜUï òçv¼y± »±æ „æÐꇢü ÐçÚ±¢Ú ÜU¢ï 籱ࢼ¢±à¢ ©œ¢Ú ÐíÎïࢠÜUï ࢢã…㢡ÐéÚ

à¢ãÚ }¢ïæ ¥¢ÜUÚ Ï¢„Ý¢ ÐÇG¢ J

}¢¢¼¢-çм¢ »±æ ÐçÚ±¢Ú : Ï¢™ÐÝ „ï ãè Ú¢…è „ïÆ ÐÚ }¢¢¼¢-çм¢ »±æ

ÐçÚ±¢Ú ÜUï „æSÜU¢Ú ÜU¢ Ðí|¢¢± Ú㢠ãñæ J §„ÜU¢ }¢ãy±Ðꇢü ÜU¢Ú‡¢ ²ãè ƒ¢ çÜU

Ú¢…è …è ÜUï çм¢ »ÜU „æSÜU¢Úà¢èH òçv¼ ƒï J ©ÝÜU¢ Ý¢}¢ Îïà¢Ú¢… ~¢ïãÝ

ƒ¢ J ©Ý}¢ïæ …¢ï ¥¢Îà¢ü±¢Îè |¢¢±Ý¢ ƒè ©„ï Ú¢…è „ïÆ Ýï x¢í㇢ ÜUÚÝï ÜU¢

Ðí²¢„ çÜU²¢ J „¢ƒ ãè ±ï Îïà¢|¢v¼ ƒï, S±¢ç|¢}¢¢Ý ÜUè |¢¢±Ý¢ ©ÝÜUï Ú¢ï}¢-

Ú¢ï}¢ }¢ïæ |¢Úè ãé§ü ƒè J §„ ÐíÜU¢Ú §ÝÜUï òçv¼y± ÜUè À¢Ð „ã…¼¢ „ï

ÐçÚ±¢Ú ÜUï „|¢è „ÎS²¢ïæ ÐÚ SÐC MÐ „ï çζ¢§ü Îï¼è ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜUè

}¢¢¡ Ÿ¢è}¢¼è H¢…±æ¼è |¢Hï ãè ¥çà¢çÿ¢¼ ƒè HïçÜUÝ }¢êH¼: ¥Ýéࢢ„Ý çÐí²

¥¢ñÚ „æ¼éçH¼ ç±™¢Ú¢ïæ ÜUè ã¢ïÝï ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ãè ±ã ¥ÐÝï ÐçÚ±¢Ú ÜU¢ï „æSÜU¢Úà¢èH

8

Ϣݢ¼è Úãè J ±ï ÎêÚÎà¢èü ç±™¢Ú¢ïæ±¢Hè, ô™¼Ýà¢èH ¼ƒ¢ ¥Ðê±ü ¥æ¼:ÎëçC ÜUè

S±¢ç}¢Ýè ƒè J

Ú¢…è „ïÆ ÜUï }¢¢¼¢-çм¢ Ýïï …¢ï çà¢ÿ¢¢ Îè ƒè ©„ÜU¢ ¥¢Úæ|¢ ²ãè ƒ¢,

“{Ý ÜUè ÜU}¢è „é¶ ÜUè ÜU}¢è Ýãèæ ãñ {Ý ÜUï ¥|¢¢± ÜU¢ï „¢ï™ÜUÚ S±²æ

ÜU¢ï ãèÝ |¢¢±Ý¢ „ïï x¢í¢ç„¼ Ýãèæ ÜUÚ HïÝ¢ ™¢çã» J”4 §„ ÐíÜU¢Ú Ï¢™ÐÝ

ÜUè ¥ÝïÜU S}¢ëç¼²¢¡ Ú¢…è …è ÜUï S}¢ëç¼ÐÅH ÐÚ ¼ÚH ã¢ï¼è ãé» çζ¢§ü Îï¼è

ãñ J §„è ÜUï ãè ÜU¢Ú‡¢ S±¢ç|¢}¢¢Ýè ¥¢ñÚ „æ²}¢è …è±Ý ÜU¢ï „æ¼¢ï¯Ðê±üÜU

ò缼 ÜUÚÝï ÜUè SÈUê<¼ Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ï ç}¢Hè J çм¢…è ÜU¢ }¢¢ÝÝ¢ §„

„êçv¼ „ï Ðí|¢¢ç±¼ ƒ¢ çÜU, “{Ý-„æÐ眢 ÜUè ã¢çÝ ÜU¢ï§ü ÿ¢ç¼ Ýãèæ ã¢ï¼è J

Îê„Úè ¥¢ïÚ }¢¢¡ ÜUè ¥çà¢ÿ¢¢ ¥¢ñÚ |¢è ò¢±ã¢çÚÜ ƒè çÜU òçv¼ ÜU¢ï ¥ÐÝï

…è±Ý }¢ïæ ÜUñ„è |¢è ÐçÚçSƒç¼ }¢ïæ »Ç…SÅ ÜUÚÝï ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ ã¢ïÝ¢

¥¢±à²ÜU ãñ J ²¢ ¥ÐÝ¢ ¼¢H}¢ïH çϢƢÝï ÜUè ¥çݱ¢²ü¼¢ ÜUï „¢}¢‰²ü ÜU¢

ã¢ïÝ¢ ¥¢±à²ÜU ãñ J „æ|¢±¼: ²ãè ÜU¢Ú‡¢ ƒ¢ ÜUè çÎH çãH¢ ÎïÝï±¢Hï „æÍ¢¯¢ïü

}¢ïæ |¢è ©‹ã¢ïæÝï ¥ÐÝè }¢¢¡ ÜU¢ï »ÜU ©‹Ý¼, ÿ¢¢ï|¢ç±ãèÝ, „}¢Û¢Î¢Ú ± „ã²¢ïx¢Î¢ç²Ýè

}¢éÎí¢ }¢ïæ ¥ÐÝï çм¢ ÜUï „¢ƒ „‹ÝŠÎì ¶Çï Т²¢ J”5

|¢¢§ü-Ï¢ãÝ : Ú¢…è „ïÆ ÜUï çм¢ Ðé~¢ »±æ Ðéç~¢²¢ïæ ÜU¢ï „}¢¢Ý ÎëçC „ï

Îï¶¼ï ƒï J Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ï ΢ï |¢¢§ü ƒï J Ï¢Çï |¢¢§ü ÜU¢ Ý¢}¢ ÜUëc‡¢H¢H ¥¢ñÚ

À¢ïÅï |¢¢§ü ÜU¢ Ý¢}¢ ²à¢Ð¢H ƒ¢ J Îé|¢¢üx² „ï ΢ïÝ¢ï ÜU¢ çÝ{Ý ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J

9

²à¢Ð¢H ÜUè ÐyÝè ÜU¢ Ý¢}¢ ©¯¢ ãñ J

©ÝÜUè ΢ï Ï¢ãÝï ãñæ - »ÜU ÜU¢ Ý¢}¢ Ú¢… ¶¢ï„H¢ …¢ï x¢ëç㇢è ÜUï MÐ

}¢ïæ òS¼ ãñ J ©ÝÜUï Ðç¼ §æÎíÎï± ¶¢ï„H¢ »Ç±¢ïÜUïÅ ãñ J Îê„Úè Ï¢ãÝ ÜU¢

Ý¢}¢ Ç¢õ. ÜU}¢Hïà¢ô„ã ãñ J ç…‹ã¢ïæÝï ôãÎè }¢ïæ Ðè»™.ÇGè. ÜUè ©Ð¢ç{ Ðí¢Œ¼ ÜUè

ãñ J ©ÝÜUï Ðç¼ ÜU¢ Ý¢}¢ }¢Ý}¢¢ïãÝô„ã ãñ J

Ú¢…è „ïÆ ÜUï x¢éM : ©ÝÜUï x¢éM Ç¢õ. Îï±Ú¢… ãñ J ±ï Hï¶Ý ÜUï „æÏ¢æ{

}¢ïæ ©‹ãïæ ÜUã¼ï ƒï, “…Ï¢ ÜU¢ï§ü „ëçC Hï¶ÜU¢ïæ ÜUï ÐÚï ±x¢ü ÜU¢ï ¥¢RU¢æ¼ ÜUÚïæ ¼¢ï

à¢ÜU ã¢ïÝï Hx¢¼¢ ãñ çÜU ÜUãèæ ÎëçC ÜUï Ý¢}¢ ÐÚ çÜU„è „¢}¢¢ç…ÜU ÈUñà¢Ý ÜU¢

ç…RU ¼¢ï Ýãèæ çÜU²¢ …¢ Ú㢠ãñ, …Ï¢ çÜU „ë…Ý ÜUï ÿ¢ï~¢ }¢ïæ ãÚ Hï¶ÜU ÜU¢ï

¥ÐÝè …è±Ý ÎëçC ç±ÜU焼 ÜUÚÝï ÜU¢ ¥ç{ÜU¢Ú ãñ J”6 ¥ÐÝï Ѓ ÐíÎà¢üÜU

ÜUï ±™Ý ÜU¢ ТHÝ Ú¢…è „ïÆ Ýï Ðꇢü MÐ „ï çÜU²¢ ãñ, v²¢ïæçÜU „ãè MÐ

}¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï ¥ÐÝï „¢çãy² ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï ݲ¢ …è±Ý ç±ÜU焼 ÜUÚÝï ÜU¢

Ðí²¢„ çÜU²¢ ãñ J …è±Ý¢Ýé|¢± ÜUï ¥¢{¢Ú ÐÚ ãè ©‹¢ÜU¢ „}¢S¼ „¢çãy²

çÝ<}¢¼ ã饢 ãñ J

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ÐçÚ±¢Ú : Ú¢…è „ïÆ ÜUï Ðé~¢ ÜU¢ Ý¢}¢ Ú¢ãéH ãñ J Ï¢ãê

©Á±H¢ ¼ƒ¢ ©ÝÜUè Тï¼è ÜU¢ Ý¢}¢ }¢¢Ý„è ãñ J ²ï ¼èÝ¢ïæ ¥|¢è ¥}¢çÚÜU¢

}¢ïæ ãñæ J Ú¢…è „ïÆ ÜUï Ðç¼ çÝÚæ…Ý „ïÆ Ýï |¢¢Ú¼è² Ú¢…S± „ï±¢ „ï ¥±ÜU¢à¢

10

Ðí¢Œ¼ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ ±ï çÎËHè }¢ïæ ãè ãñ J

çà¢ÿ¢¢ : Îïࢠç±|¢¢…Ý ÜUï Ðp¢¼ ࢢã…㢡ÐéÚ }¢ïæ ¥¢ Ï¢„Ýï ÜUï ÜU¢Ú‡¢

©ÝÜUè §æÅÚç}¢çDzŠ¼ÜU çà¢ÿ¢¢ ²ãè „æÐ‹Ý ãé§ü J ©„ÜUï Ðp¢¼ì ©‹ã¢ïæÝï

H¶Ýª „ï SÝ¢¼ÜU ¼ÜU çà¢ÿ¢¢ Ðꇢü ÜUè J ©‹ã¢ïæÝï Îà¢üÝࢢS~¢ }¢ïæ SÝ¢¼ÜU¢ïœ¢Ú

ÜUï çH» Ðí±ïࢠçH²¢ ÐÚæ¼é çÜU„è ÜU¢Ú‡¢±à¢ ©‹ãïæ çà¢ÿ¢¢ À¢ïÇGÝè ÐÇGè J ÐÚæ¼é

©ÝÜUï }¢Ý }¢ïæ ©Ó™ çà¢ÿ¢¢ ÜUè ¥Î}² ¥¢ÜU¢æÿ¢¢ ƒè ¥¼»± ©‹ã¢ïæÝï ç±±¢ã

ÜUï ÐæÎíã ±¯ü Ðp¢¼ì ¥æx¢íï…è „¢çãy² }¢ïæ SÝ¢¼ÜU¢ïœ¢Ú ÜUè ©Ð¢ç{ Ðí¢Œ¼ ÜUè J7

“¥ÿ¢Ú¢ïæ ÜUï „æ„¢Ú }¢ïæ ±ã ±¢Ð„è ¥¢ñÚ ©„ „æHxݼ¢ „ï ãè »ÜU Ðê±ü

¥¢æ¼çÚÜU „é¶ ÜUè ¥Ýé|¢êç¼ ãè ©ÝÜUï çH» „Ï¢„ï Ï¢ÇGè ÐíïÚ‡¢¢ ç„h ãé§ü J”8

ç…¿¢¢„é Ðí±ë眢 ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ©‹ã¢ïæÝï x¢é…Ú¢¼ ç±Eç±l¢H², ¥ã}¢Î¢Ï¢¢Î „ï

“¼éHÝ¢y}¢ÜU {}¢ü ¥¢ñÚ |¢¢Ú¼è² Îà¢üÝ” 籯² ÐÚ ç±à¢ï¯ ¥Š²²Ý çÜU²¢ J

¥æx¢íï…è „¢çãy² ÜU¢ „êÿ}¢ ¥Š²²Ý ÜUÚÝï „ï Ðçp}¢è „¢çãy² ÜUè ¥¢H¢ï™Ý¢y}¢ÜU

Ðhç¼²¢ïæ ÜU¢ ±S¼é ÐÚ¶ Ï¢¢ï{ ©‹ãïæ ã饢 J

Ú¢…è „ïÆ ¥ã}¢Î¢Ï¢¢Î ç±Eç±l¢H² „ï Ðè»™.ÇGè. ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è ƒè,

ࢢï{ÜU¢²ü ÜUï 籯² ÜU¢ |¢è ™²Ý çÜU²¢ ƒ¢, …¢ï ‘ôãÎè ÜUã¢Ýè ¥¢ñÚ

¥çS¼y±±¢Îè’ ƒ¢ J §„ 籯² ÜU¢ï Ðæ…èÜUÚ‡¢ ÜUÚÝï ÜUï çH» ÐíS¼é¼ çÜU²¢

HïçÜUÝ ©‹ãèæ çÎÝ¢ïæ ¥ã}¢Î¢Ï¢¢Î }¢ïæ ÜUïç‹Îí² ôãÎè çÝÎïࢢH² ÜUè ¥¢ïÚ „ï »ÜU

ãæÎè ÜUï …¢Ýï}¢¢Ýï „¢çãy²ÜU¢Ú ç±c‡¢é Ðí|¢¢ÜUÚ ÜUƒ¢ „~¢ ÜUï „æ™¢HÜU ÜUï MÐ

11

}¢ïæ ©ÐçSƒ¼ ãé» J ©„è çà¢çÏ¢Ú }¢ïæ §ÝÜUè Ðíç±çC ‘»ÜU Ï¢ÇGè Í¢ÅÝ¢’ à¢è¯üÜU

ÜUã¢Ýè ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï ãé§ü J §„ çà¢çÏ¢Ú }¢ïæ ¥ÝïÜU ²é±ÜU¢ïæÝï ¥ÐÝè Ðíç±çC²¢¡

„ç}}¢çH¼ ÜUè ãé§ü ƒè J §„ „}¢² ©‹ã¢ïæÝï ¥ÐÝè çÎࢢ çÝçp¼ ÜUÚ Îè ¥¢ñÚ

Hï¶Ý ÜU¢ï …è±Ý ÜU¢ ™Ú}¢Ÿ¢ï² ¥¢ñÚ Ðíï² }¢¢Ý çH²¢ J ©‹ã¢ïæÝï ¥¢Úæ|¢ }¢ïæ

ÜUã¢Ýè ¥¢ñÚ ÜUç±¼¢ ÐÚ Á²¢Î¢ Š²¢Ý çβ¢ J ¥¼: ÜU¢Ã² çÝ}¢¢ü‡¢ ÜUÚÝ¢

¼ƒ¢ ÜUã¢Ýè çH¶Ý¢ §„è ÜU¢ ¥¢ñÚ Š²¢Ý çβ¢ J

|¢¢¯¢ ¿¢¢Ý : Ú¢…è „ïÆ ÜUï „¢çãy² ÜU¢ ¥Š²²Ý ÜUÚÝï „ï ¿¢¢¼ ã¢ï¼¢

ãñ çÜU ©‹ãïæ »ÜU |¢¢¯¢ ÜU¢ ¿¢¢Ý Ýãèæ, ¥ÝïÜU |¢¢¯¢¥¢ïæ ÜU¢ ¿¢¢Ý Ðí¢Œ¼ ãñ J

±ï Ï¢ãé¿¢¢Ýè òçv¼y± ÜUè {Ýè ãñæ J |¢¢¯¢ ¿¢¢Ý ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï |¢è òçv¼y±

ÜUè Ðã™¢Ý „ã… MÐ „ï ã¢ï …¢¼è ãñ J ôãÎè, ¥æx¢íï…è, Ð慢Ϣè, ©Îêü ¼ƒ¢

x¢é…Ú¢¼è ¥¢çÎ ç±ç±{ |¢¢¯¢¥¢ïæ ÐÚ Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ Ðí|¢éy± ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜU¢

ÚãÝ„ãÝ …㢡-…㢡 |¢è ã饢 ©Ý ÐíÎïࢢïæ ÜUè |¢¢¯¢¥¢ïæ ÜU¢ï ©‹ã¢ïæÝï „ã…¼¢

„ï x¢í㇢ çÜU²¢ J ©„ÜU¢ SÐC Ðí|¢¢± „¢çãy² }¢ïæ çζ¢§ü Îï¼¢ ãñ J

ç±±¢ã : Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ç±±¢ã 1957 }¢ïæ ©œ¢Ú ÐíÎïࢠÜUï »ÜU …}¢èÝ΢Ú

Í¢Ú¢Ýï }¢ïæ „æÐ‹Ý ã饢 J ÐãHï „ï ãè ²ã ÐçÚ±¢Ú ࢢã…㢡ÐéÚ }¢ïæ Ï¢„¢ ã饢

ƒ¢ J ©ÝÜUï Ðç¼ ©Ó™ çà¢ÿ¢¢ Ðí¢Œ¼, |¢¢Ú¼è² Ú¢…S² „ï±¢ }¢ïæ ¥ç{ÜU¢Úè

Úãï J Ðç¼ ÜU¢ Sƒ¢Ý¢æ¼Ú‡¢ x¢é…Ú¢¼ ã¢ïÝï ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ±ï ÜUÚèÏ¢ „¢ïHã ±¯ü ±ï

x¢é…Ú¢¼ }¢ïæ Úãï J

12

„¢çãçy²ÜU Ðí|¢¢± : Ú¢…è „ïÆ ÜUè ÐãHè ÜUã¢Ýè Ðí²¢ïx¢±¢Î ÜU¢ï Ðí±¼üÜU

„çә΢ÝæÎ ãèÚ¢ÝæÎ ±¢y„¢²Ý ‘¥¿¢ï²’ …è ÜUï ‘Ý²¢ Ðí¼èÜU’ }¢ïæ ¥x¢S¼

1974 ÜUï ¥æÜU }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ ãé§ü J Ï¢¢Î }¢ïæ ¥Hx¢-¥Hx¢ Ð~¢-Ðç~¢ÜU¢¥¢ïæ }¢ïæ

©ÝÜU¢ x¢l¢y}¢ÜU „¢çãy² ÐíÜU¢çࢼ ã¢ïÝï Hx¢¢ J §„è ÜU¢Ú‡¢ ÜU¢Ã² ÐíÜU¢à¢Ý

ÜUè ¥¢ïÚ ©ÝÜU¢ Š²¢Ý ãè Ýãèæ x¢²¢ J ¥¼: ÜU¢Ã² ÜUè ¥Ðïÿ¢¢ x¢l }¢ïæ Á²¢Î¢

ڙݢ»¡ çÝ}¢¢ü‡¢ ã¢ïÝï Hx¢è J Ú¢…è „ïÆ ÜUç±¼¢»¡ çH¶¼è Úãè ¥¢ñÚ ¥¢…

|¢è çH¶ Úãè ãñ J §ÝÜUè ™¢Ú Î…üÝ „ï |¢è ¥ç{ÜU ÜUç±¼¢»¡ ¥Hx¢-¥Hx¢

¥æÜU¢ïæ }¢ïæ ¥¿¢ï², çx¢Úè…¢ÜUé}¢¢Ú }¢¢ƒéÚ ¼ƒ¢ Ç¢õ. Îï±Ú¢… …ñ„ï }¢ã¢Ý ÜUç±²¢ïæ

Ýï ÐíÜU¢çࢼ ÜUè ãñ ÜUéÀ ÜUç±¼¢¥¢ïæ ÜU¢ ¥æx¢íï…è ¥Ý鱢Π|¢è ã饢 ãñ, ÐÚæ¼é

¥|¢è ¼ÜU ±ï ©‹ãïæ „æÜUHÝ ÜU¢ MÐ Ýãèæ Îï Т²è ãñ J ¥¢… Ú¢…è „ïÆ

ÜUã¢Ýè, ©Ð‹²¢„, ÜUç±¼¢¥¢ïæ ÜUï ¥ç¼çÚv¼ „}¢èÿ¢¢ ¥¢ñÚ „}¢„¢}¢¢ç²ÜU Hﶢï

ÐÚ |¢è Š²¢Ý Îï Úãè ãñ J

Ú¢…è „ïÆ Ýï ¥ÝïÜU }¢ã¢Ý „¢çãy²ÜU¢Ú¢ïæ ÜUï „¢çãy² ÜU¢ï ÐÉ¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï

¿¢¢Ý |¢æÇG¢Ú ÜU¢ï Ϣɢ²¢ J ©‹ã¢ïæÝï Ðí}¢é¶ MÐ „ï à¢Ú¼™æÎí, Ú±è‹ÎíÝ¢ƒ Æ¢ÜUêÚ,

Ð턢Π¼ƒ¢ ¥¿¢ï² …ñ„ï à¢è¯ü „¢çãy²ÜU¢Ú¢ïæ ÜU¢ ¥Š²²Ý çÜU²¢ …¢ï ©ÝÜUï

ÐíïÚÜU |¢è Ï¢Ýï J x¢l ¼ƒ¢ ÜU¢Ã² Hï¶Ý }¢ïæ ¥¿¢ï²…è Ýï ¥¢{éçÝÜU ç±™¢Ú¢ïæ

ÜU¢ï Sƒ¢Ý çβ¢ ãñ J ²ãè ¥¢{éçÝÜU ç±™¢Ú Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ï ¥¢ÜU<¯¼ ÜUÚ¼ï

Úãï J

13

¥¿¢ï² ÜUï 籯² }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ ÜUï ç±™¢Ú ãñ çÜU, “©ÝÜUè ڙݢ»¡ Ï¢ïãÎ

¥Àê¼ï Éæx¢ „ï ¥ÐÝè ڙݢ ÜUï |¢è¼Ú ¥Ï¢ ¥æ¼Ú¢H¢ï ÜUè ڙݢ ÜUÚ¼è ƒè,

ç…„ ¥æ¼çÚÿ¢ }¢ïæ ТÆÜU ¥ÐÝè ÜUËÐÝ¢ ÜU¢ Ú™¢± Ú™ „ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ »ÜU

ݲï |¢¢± Ï¢¢ï{ ÜU¢ï …‹}¢ Îï „ÜU¼¢ ãñ J ©ÝÜUè ڙݢ ¥æ¼Ú¢H „x¢<|¢¼

ãñ J”9 ±ï ¥¢¢™¢²ü ã…¢Úè Ð턢Πçm±ïÎè ÜUï x¢l-„¢ñD± „ï Ðí|¢¢ç±¼ ãñ J

x¢…¢ÝÝ }¢¢{± }¢éçv¼Ï¢¢ï{ ÜUï ÜU¢Ã² }¢ïæ …¢ï ©yÜUëC¼¢ ãñ ©„ÜUè ¥¢ñÚ |¢è

Hïç¶ÜU¢ ÜU¢ Š²¢Ý ¥¢ÜU<¯¼ ã饢 ãñ J

òçv¼y± : çÜU„è |¢è „¢çãy²ÜU¢Ú ÜUï „¢çãy² ÜU¢ ¥Š²²Ý ÜUÚÝï „ï

ÐãHï ©„ ڙݢÜU¢Ú ÜUï òçv¼y± ÜU¢ï „}¢Û¢Ý¢ ¥¢±à²ÜU ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

v²¢ïæçÜU òçv¼y± ÐÚ ãè ÜUëç¼y± çÝ|¢üÚ ã¢ï¼¢ ãñ J ڙݢÜU¢Ú ÜUè Mç™-

¥Mç™, ЄæÎ-ݢЄæÎ ¥¢çΠϢ¢¼ïæ òçv¼y± ÜUï ÐçÚ™² „ï ãè Ðí¢Œ¼ ã¢ï

„ÜU¼è ãñ J

òçv¼y± ÜUï çH» ¥Hx¢-¥Hx¢ à¢Ï΢ïæ ÜU¢ Ðí²¢ïx¢ çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ J ôãÎè

„¢çãy² }¢ïæ ‘Ã²çv¼y±’ à¢ÏÎ¥æx¢íï…è }¢ïæ ‘Ð„üÝ¢çHÅè’ à¢ÏÎ ÜU¢ в¢ü²±¢™è

}¢¢Ý¢ ãñ J ‘ЄüÝïçHÅè’ à¢ÏÎ ÜU¢ òéyÐ眢 HñÅèÝ |¢¢¯¢ ÜUï ‘Ð„¢ïüÝ¢’ à¢ÏÎ

„ï ãé§ü ãñ, ç…„ÜU¢ ¥ƒü ãñ, ÝÜUHè ™ïãÚï Hx¢¢Ý¢ J ôÜU¼é ¥¢x¢ï ™HÜUÚ

‘Ý¢ÅÜU ç±l¢’ }¢ïæ ‘¥ÝéÜU¢²’ à¢ÏÎ ÜU¢ Ðí²¢ïx¢ ã¢ïÝï Hx¢¢ ãñ J ôãÎè „¢çãy²

}¢ïæ |¢è òçv¼y± ÜU¢ï §„è ¥ƒü }¢ïæ S±èÜUë¼ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J §„ ç±±ï™Ý „ï

14

ÜU㢠…¢¼¢ ãñ çÜU òçv¼y± ÜU¢ ç±à¢ï¯ x¢é‡¢ ãè ©„ÜU¢ òçv¼y± ã¢ï¼¢ ãñ J

òçv¼y± ÜUï ¥æ¼x¢ü¼ òçv¼ ÜUïï „éŒ¼ x¢é‡¢¢ïæ ÜU¢ „}¢¢±ïࢠçÜU²¢ …¢¼¢ ãñ J

òçv¼y± ÜU¢ ç±ÜU¢„ ÐçÚ±ïà¢x¢¼ çSƒç¼²¢ïæ „ï |¢è ã¢ï¼¢ ãñ J ²ãè

ÐçÚ±ïࢠ¥ÐÝï „¢ƒ „¢}¢¢ç…ÜU 籯}¢¼¢¥¢ïæ »±æ }¢¢Ý±è² „æ±ïÎÝ¢¥¢ïæ ÜU¢ »ÜU

ÐêÚ¢ „æ„¢Ú çH» Úã¼¢ ãñ J

ÐçÚ±ïࢠ¼ƒ¢ ‘òçv¼ ™ï¼Ý¢’ ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ Ç¢õ. }¢{éÜUÚ ¶Ú¢Åï…¢ Ýï ¥ÐÝï

HÍ¢éࢢï{ ÐíÏ¢æ{ }¢ïæ ç…RU çÜU²¢ ãñ, “…è±Ý ÜUï ç±ç±{ ÿ¢ï~¢¢ïæ }¢ïæ òçv¼ ÜUè

S±¼æ~¢¼¢ ¥¢ñÚ ©„ÜUè }¢çã}¢¢ ÜU¢ï …Ï¢-…Ï¢ ÎÏ¢¢²¢ x¢²¢, ©„ï ÝC ÜUÚÝï ÜU¢

Ðí²¢„ çÜU²¢ x¢²¢ ¼¢ï ©„ÜUï ç±Mh ç±Îí¢ïã ÜUï d¢ï¼ ÈUêÅ çÝÜUHï ¥¢ñÚ

©Îì΢}¢ ±ïx¢ ÜUï „¢ƒ òçv¼ S±¼æ~¢¼¢ ÜU¢ï ç±…² |¢è Ðí¢Œ¼ ãé§ü ãñ J òçv¼

}¢çã}¢¢ ÜUè Sƒ¢ÐÝ¢ ÜUï „¼ìÐí²¢„¢ïæ „ï òçv¼±¢Îè ô™¼Ý ¥¢ñÚ …è±Ý Îà¢üÝ

ÜU¢ ¥ç±|¢¢ü± ¥¢ñÚ ç±ÜU¢„ ã饢 ãñ J”10

Ú¢…è „ïÆ ÜUï òçv¼y± }¢ïæ ©ÝÜUï }¢¢¼¢-çм¢, }¢ã¢Ý „¢çãy²ÜU¢Ú¢ïæ ¼ƒ¢

©ÝÜUï x¢éM ÜU¢ ²¢ïx¢Î¢Ý „ç±à¢ï¯ Ú㢠ãñ J

òçv¼y± ΢ï ÐíÜU¢Ú ÜU¢ ã¢ï¼¢ ãñ - Ï¢¢s òçv¼y± ¥¢ñÚ ¥¢æ¼çÚÜU òçv¼y± J

Ú¢…è „ïÆ ÜUï Ï¢¢s òçv¼y± ÜUï „æÏ¢æ{ }¢ïæ §¼Ý¢ ãè ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ ãñ

x¢¢ñÚ±‡¢ü, ¼ï…S±è Ýï~¢, }¢¢ïãÜU ™ïãÚ¢, ¥¢¡¶¢ïæ ÐÚ Ï¢Çï ÈUíï}¢ ÜU¢ ™à}¢¢ ¥¢ñÚ

15

}¢¢ƒï ÐÚ ôÏ¢Îè J §„ ÐíÜU¢Ú ÜU¢ Ï¢¢s òçv¼y± »ÜU Ï¢¢Ú Îï¶Ýï „ï ãæ}¢ïࢢ

ÜUï çH» ²¢Î Úã …¢¼¢ ãñ J ÜU¢ïÅ¢ï }¢ïæ ™ïãÚ¢ Îï¶Ýï ÜUï Ï¢¢Î »ï„¢ Ðí¼è¼ ã¢ïÝï

Hx¢¼¢ ãñ }¢¢Ý¢ïæ ±ã |¢è¼Ú „ ÜUéÀ ÜUãÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J ©ÝÜUï ™ïãÚï ÐÚ À¢§ü

}¢éSÜUéÚ¢ãÅ ©ÝÜUï |¢Ã² òçv¼y± ÜUè Ðã™¢Ý ãñ J

ç…„ ÐíÜU¢Ú Ï¢¢s òçv¼y± ÜUè ¥ÐÝè Ðã™¢Ý ã¢ï¼è ãñ ÆèÜU ©„è ÐíÜU¢Ú

¥¢æ¼çÚÜU òçv¼y± ÜUè |¢è Ðã™¢Ý ã¢ï¼è ãñ J ²ã òçv¼y± ©„ òçv¼ ÜUè

™¢çÚç~¢ÜU ç±à¢ï¯¼¢¥¢ïæ „ï …¢Ý¢ …¢¼¢ ãñ J §Ý ΢ïÝ¢ïæ ÐíÜU¢Ú ÜUï òçv¼y± ÜUï

„æ²¢ïx¢ „ï ãè òçv¼ ÜU¢ ÐêÚ¢ òçv¼y± Ϣݼ¢ ãñ J ¥¢æ¼çÚÜU òçv¼y± ÜU¢ï

…¢ÝÝï ÜUï çH» ©„ òçv¼ ÜUï ¥¢æ¼çÚÜU x¢é‡¢¢ïæ „ï ÐçÚ發 ã¢ïÝ¢ ¥¢±à²ÜU

ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ¥¢æ¼çÚÜU }¢Ý ™¢Ú¢ïæ ¥¢ïÚ Ã²¢Œ¼ 籄æx¢ç¼²¢ïæ »±æ ç±Îíéм¢¥¢ïæ

ÜU¢ï Îï¶ÜUÚ Ã²çƒ¼ ã¢ï¼¢ ãñ ç…„ÜU¢ çÝMЇ¢ ©ÝÜUï „¢çãy² }¢ïæ ÎíCò ãñ J

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ï çм¢ ¥¢ñÚ ¼yÐp¢¼ì Ðç¼ ÜUï Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú Sƒ¢Ý¢æ¼Ú‡¢ ã¢ïÝï

ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Îïà¢-ç±ÎïࢠÜUè ²¢~¢¢ ÜUÚÝè ÐÇGè J ÝïТH, ¥}¢çÚÜU¢, §æxHñ‹Ç,

Ï¢ïçË…²}¢ ¥¢çÎ Sƒ¢Ý¢ïæ ÜUï Ðí±¢„ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ©‹ãïæ ¥ÝïÜU ¥Ýé|¢± Ðí¢Œ¼ ãé»

…¢ï ¥Ýé|¢êç¼ ÜUï MÐ }¢ïæ ¥ÝïÜU „¢çãy² }¢ïæ Îï¶ï …¢ „ÜU¼ï ãñæ J

„¢çãy² »±æ „}¢¢… ÜUï „æÎ|¢ü |¢ïæ Ú¢…è „ïÆ ÜUï ç±™¢Ú ¥y²æ¼ }¢ãœ±Ðꇢü

ãñ J §„ „æÏ¢æ{ }¢ïæ ©ÝÜU¢ }¢¢ÝÝ¢ ãñ çÜU „¢çãy² ÜUï „¢ƒ „}¢¢… ÜU¢ ¼ƒ¢

„}¢¢… ÜUï „¢ƒ „¢çãy² ÜU¢ Í¢çÝD „æÏ¢æ{ ãñ §„çH» …Ï¢ |¢è ÜU¢ï§ü òçv¼

16

§üÝ „ï ÐíàÝ ÜUÚ¼¢ ãñ çÜU ±ï ‘v²¢ïæ çH¶¼è ãñ ?’ ¼¢ï ±ï „ã…¼¢ „ï ÜUã

Îï¼è ãñ ‘§„ ÐíàÝ ÜU¢ ©œ¢Ú Ï¢¼¢Ý¢ Ï¢ãé¼ ÜUçÆÝ Ï¢¢¼ ãñ …ñ„ï çÜU ¥ÐÝï

™ï¼-¥™ï¼, ÐíÜUÅ-¥ÐíÜUÅ, ¿¢¢¼-¥¿¢¢¼ ÜU¢ çㄢϢ ÎïÝï ÜU¢ï ÜUã çβ¢ x¢²¢

ã¢ï, ±ã |¢è „±ü¿¢¢Ýè }¢éÎí¢ }¢ïæ J ‘}¢ñæ çH¶¼è ãê¡, v²¢ïæçÜU Ðí±ë眢x¢¼ MÐ „ï

çH¶Ýï ÜUï ¥H¢±¢ ©¼Ý¢ „ã… ÜUéÀ ¥¢ñÚ ÜUÚ ãè Ýãèæ „ÜU¼è J ±ãè

¥¢ÜUÚ }¢ïÚ¢ |¢è¼Ú-Ï¢¢ãÚ ÜU¢, „¢Š²-„¢{Ý ÜU¢ ²¢ïx¢ çÝÜUż}¢ „ÈUH¼}¢ MÐ

}¢ïæ ©ÎìÍ¢¢çż ã¢ï¼¢ ãñ J ±ãè ¥¢ÜUÚ }¢éÛ¢ï „¢ƒüÜU¼¢ ÜUè ¥Ýé|¢êç¼ ÜUè |¢è¼Ú

¥ã„¢„ 㢃 Hx¢¼¢ ãñ J’

}¢çãH¢ Hï¶Ý ÜUï „æÎ|¢ü }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ Ýï ç±ç|¢‹Ý Ð~¢-Ðç~¢ÜU¢¥¢ïæ ÜUï

}¢¢Š²}¢ „ï ¥ÐÝï ç±™¢Ú ¥ç|¢Ã²v¼ çÜU²ï ãñæ J ±ã }¢çãH¢ Hï¶Ý ÜU¢ï ¥ÐÝè

ÐèÇG¢ „ï x¢é…ÚÝï ÜU¢ §ç¼ã¢„ }¢¢Ý¼è ãñ v²¢ïæçÜU »ÜU Ý¢Úè ãè Îê„Úè Ý¢Úè

ÜU¢ Îé:¶ „}¢Û¢ÜUÚ ©„ï ¥ç|¢Ã²v¼ ÜUÚ „ÜU¼è ãñ J

}¢çãH¢ Hï¶Ý ÜUè Ðíx¢ç¼ ÜUï 籯² }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ }¢¼ ãñ, “¥¢y}¢Î²¢

ÜUè „ÚãÎïæ H¢æÍ¢ÜUÚ ©ÝÜU¢ Hï¶Ý }¢éw²{¢Ú¢ ÜUï ÐíàÝ¢ïæ „ï …êÛ¢ Ú㢠ãñ J »ÜU

±S¼éÐÚÜU Ðñ}¢¢Ýï „ï ©„ÜU¢ ¥¢ÜUHÝ „æ|¢± ã¢ïÝï Hx¢¢ ãñ J ©„ÜUè x¢é‡¢±œ¢¢

¥„æçÎx{ ãñ J”

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ï ¥ÐÝï „¢çãy² „ë…Ý ãï¼é ¥ÝïÜU ÐéÚSÜU¢Ú »±æ „}}¢¢Ý

ÐéÚSÜU¢Ú Ðí¢Œ¼ ãé» ãñæ J ²ƒ¢ -

17

„}}¢¢Ý-ÐéÚSÜU¢Ú :

1 ÜUƒ¢ „¢çãy² ÐÚ ‘ڙݢ’ ÐéÚSÜU¢Ú, ÜUHÜUœ¢¢ - 1985

2 ‘¼¼ì-„}¢’ ©Ð‹²¢„ ÐÚ |¢¢Ú¼è² |¢¢¯¢ ÐçگΠÐéÚSÜU¢Ú ÜUHÜUœ¢¢ -

1985

3 ç±à¢ï̄ ²¢ïx¢Î¢Ý ÜUï çH» ôãÎè ¥ÜU¢Î}¢è „}}¢¢Ý ÐéÚSÜU¢Ú - 1986-87

4 ‘²¢~¢-}¢éçv¼’ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ÐÚ ôãÎè çÝÎïࢢH² m¢Ú¢ ôãÎè¼Ú |¢¢¯è

Hï¶ÜUè² ÐéÚSÜU¢Ú - 1987-88

5 çÎËHè ÜUÝ¢üÅÜU ¥æ{ m¢Ú¢ ôãÎè Ðíç¼çÝç{ „}}¢¢Ý - 1991

6 ¥Ýæ¼ x¢¢ïТH à¢ï±Çï ôãÎè ÜUƒ¢ - „¢çãy² ÐéÚSÜU¢Ú - 1993

7 ±¢x²}¢ç‡¢ „}}¢¢Ý : Ú¢…Sƒ¢Ý - 2001

18

©ÐHçÏ{²¢¡ :

1 ÈUïH¢ï, |¢¢Ú¼è² ©Ó™ ¥Š²²Ý „æSƒ¢Ý, çà¢}¢H¢ - 1996-97

2 }¢Ý¢ïÝè¼ „ÎS², …ÝÚH ÜU¢ñç‹„H „¢çãy² ¥ÜU¢Î}¢è, ݧü çÎËHè

3 }¢Ý¢ïÝè¼ „ÎS², ôãÎè „H¢ãÜU¢Ú „ç}¢ç¼, ôãÎè çÝÎïࢢH², çÎËHè

4 ÜU¢²üÜU¢Úè „ç}¢ç¼, ôãÎè ¥ÜU¢Î}¢è - 1993

5 ¥¢…è±Ý „ÎS², ÐïÝ §æÅÚÝïà¢ÝH

6 ¥¢…è±Ý „ÎS², |¢¢Ú¼è² „¢çãy² ÐçÚ¯Î, ¥ã}¢Î¢Ï¢¢Î

7 ¥ÜU¢Î}¢è ¥¢õÈU ÈU¢§üÝ ¥¢Åü„ì ¥õ‹Ç çHÅÚï™Ú

8 Тï²Åîè „¢ï„¢²Åè ¥¢õÈU ¥¢õƒ„ü, ݧü çÎËHè

9 §ç‡Ç²Ý „¢ï„¢²Åè ¥¢õÈU ¥¢õƒ„ü, ݧü çÎËHè

10 ¥¢õƒ„ü çx¢ËÇ ¥¢õÈU §üç‹Ç²¢, ݧü çÎËHè

19

Îê„Ú¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„ »±æ ÜUã¢Ýè „æx¢íã

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ÜUéH Î¢ï ©Ð‹²¢„ ÐíÜU¢çࢼ ã¢ï ™éÜUï ãñ - ç…Ý}¢ïæ ÐãH¢

‘¼¼ì-„}¢’ ãñ ¥¢ñÚ Îê„Ú¢ ‘çÝcÜU±™’ ãñ J ç…ÝÜU¢ ÐçÚ™² ÐíS¼é¼ ãñæ -

¼¼ì-„}¢ : Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ÐãH¢ ©Ð‹²¢„ ‘¼¼ì-„}¢’ „Ýì 1983 }¢ïæ

ÐíÜU¢çࢼ ã饢 ãñ J ²ã »ÜU Ï¢ãé™<™¼ ©Ð‹²¢„ ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè

ÜUƒ¢±S¼é „¢}¢¢ç…ÜU¼¢ ÜUï {Ú¢¼H ÐÚ ÐíS¼é¼ ÜUè x¢§ü ãñ §„}¢ïæ „}¢¢… ÜU¢

²ƒ¢ƒ¢üÜUÝ ãñ J ç±±ïÓ² ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ¥¢{éçÝÜU çà¢çÿ¢¼ Ý¢Úè ÜUè „¢}¢¢ç…ÜU,

}¢¢Ýç„ÜU, }¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU ¥¢çÎ „}¢S²¢¥¢ïæ ÜU¢ „êÿ}¢¼¢ „ï ç™~¢‡¢ çÜU²¢ x¢²¢

ãñ J ¥¼: ²ã „}¢S²¢ Ðí{¢Ý „¢}¢¢ç…ÜU ©Ð‹²¢„ ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè

Ðí}¢é¶ „}¢S²¢ ç±{±¢-ç±±¢ã ãñ J ²ã „¢}¢¢ç…ÜU „}¢S²¢ ¥¢… ÜUè Ýãèæ

Ï¢çËÜU Ðí¢™èÝ ÜU¢H „ï, ÐÚæÐÚ¢x¢¼ MÐ „ï ™Hè ¥¢ Úãè ãñ J ç…„ï ©…¢x¢Ú

ÜUÚÝï ÜU¢ Ðí²¢„ Ú¢…è Ýï çÜU²¢ ãñ J §„çH» ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ ãñ, “¼¼ì-

„}¢” ¥¢±ïx¢ |¢è¼ ÜU¢²Ú¼¢ „ï ƒÚƒÚ¢²ï Ðæ…¢ï ÜU¢ï ¥çSƒÚ Ï¢¢Hê }¢ïæ x¢ÇG¢ÜUÚ

„¢}¢Ýï ЄÚï ¥„è}¢ „¢x¢Ú „ï ©Æ¼ï „æÍ¢¯ü »±æ mæm ÜUè ¥Ýçx¢Ý¼ HãÚ¢ïæ „ï

20

ÅÜUÚ¢¼è …è…è籯¢ ÜUè ç±…² x¢¢ƒ¢ ãñ J” SÐC ãñ çÜU Ú¢…è „ïÆ Ýï ¥ÐÝï

©Ð‹²¢„ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï Ý¢Úè …è±Ý ÜUè òƒ¢, „æÍ¢¯ü, mæm ¥¢çÎ ÜU¢

ç™~¢‡¢ çÜU²¢ ãñ J ©Ð‹²¢„ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ±„é{¢ ãñ J ±ã Ðíç¼|¢¢ „æÐ‹Ý Ý¢Úè

ãñ J …¢ï ¥Š²¢ÐÝ ÜU¢²ü „ï „æ¼éC ãñ J

§„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ¥¢<ƒÜU ÐçÚçSƒç¼ ÜUè „}¢S²¢ Ýãèæ ãñ Ï¢çËÜU ò¢±„¢ç²ÜU

òS¼¼¢ ÜU¢ „êÿ}¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ç…„ ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ±„é{¢ ÜU¢

ç±±¢ã ã饢 ±ã |¢è »ÜU |¢Ú¢-ÐêÚ¢ ÐçÚ±¢Ú ãñ J ÐÚæ¼é ±„é{¢ ÜUï …è±Ý }¢ïæ

~¢¢„Î çSƒç¼²¢ïæ ÜU¢ çÝ}¢¢ü‡¢ ¼Ï¢ ã¢ïÝï Hx¢¼¢ ãñ …Ï¢ ©„ÜUï Ðç¼ çÝç¶H

ÜUè »ÜU ÜU¢Ú ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢ëy²é ã¢ï …¢¼è ãñ J ¼¼ì-„}¢ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ±„é{¢

ÜUè …¢ï ~¢¢„Îè ãñ ±ã ¥¢<ƒÜU, „¢}¢¢ç…ÜU ¥¢ñÚ Ï¢¢s S±MÐè ÜU}¢ ãñ,

}¢¢Ýç„ÜU ¥¢ñÚ ¥¢æ¼çÚÜU ¥ç{ÜU ãñ J “±ã ¥Ï¢ §„ ¥¢¼ï ãé» ÐíàÝ ÜU¢ï ÐãHï

„ï „ê¡Í¢ Hï¼è ãï J ЊϢæÎ ÜUÚ Hï¼è ãñ ¥ÐÝï ÐíÜU¢ïD¢ïæ ÜU¢ï Ý Îéç±{¢x¢íS¼

ãñ J ¥Ï¢ Ý ©¼Ýè Ï¢çã}¢éü¶ J ¥v„Ú x¢é}¢-„è ãé§ü Úã¼è ãñ J ÇG¢²çÚ²¢ï-Ð~¢¢ïæ

}¢ïæ òS¼ ¥ÐÝï »ÜU¢æ¼ }¢ïæ ¶¢Hè À¢ïÇ çλ …¢Ýï ÜUè …MÚ¼ ÜU¢ï ¥Ï¢ ±ã

©„ ãÎ ¼ÜU }¢é¶Ú ÜUÚ Îï¼è ãñ çÜU „¢}¢Ýï±¢Hï ÜU¢ ¥¢y}¢„}}¢¢Ý ©„ï

Hÿ}¢‡¢Úﶢ ÜUï 焱¢ ÜUéÀ ¥¢ñÚ „}¢Û¢ ãè Ýãèæ „ÜU¼¢ J”13

§„è }¢¢Ýç„ÜU¼¢ „ï Ï¢™Ýï ÜUï çH» ±„é{¢ ÜUï }¢Ý }¢ïæ ¥ÝïÜU ç±™¢Ú

¥¢¼ï ãñæ J ¥¢çy}¢²¼¢ „ï Ï¢™Ýï ÜUè §ÓÀ¢ Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú ©„ÜUï }¢Ý }¢ïæ ¥¢¼è ãñ,

21

“„Ï¢ÜUéÀ ÐçÚ發...Ðé±¢üÝé}¢¢çݼ J ÜUÎ}¢-ÜUÎ}¢ J ™ŒÐ¢-™ŒÐ¢ J §ü„ „ÇGÜU

ÜUï Ï¢¢Î ™¢ñÚ¢ã¢, ©„ ™¢ñÚ¢ãï ÜUï Ï¢¢Î ²ã }¢¢ïÇ, §„ }¢¢ïÇ ÜUï Ï¢¢Î Ï¢¢…¢Ú...

§„ Ï¢¢…¢Ú ÜUï Ï¢¢Î ±èƒè.... §„ ¥¢Í¢¢¼ ÜUï Ï¢¢Î ²ã ¥¢Í¢¢¼ J Í¢Ú ÜUï

Ï¢¢Î ²ã vH¢„, vH¢„ ÜUï Ï¢¢Î ²ã Í¢Ú …㢡 ¥¢çy}¢²¼¢ ÜUï Ï¢¢±…êÎ |¢è

¥¢çy}¢²¼¢ „ï Ï¢™¢± ÜUè §ÓÀ¢ }¢Ý }¢ïæ ÐãHï …¢x¢¼è ãñ J”14

§¼Ý¢ ã¢ïÝï ÜUï Ï¢¢±…êÎ |¢è ±„é{¢ ¥ÐÝï …è±Ý }¢ê˲¢ïæ ÜUï Ðíç¼ „…x¢

çζ¢§ü Îï¼è ãñ J ÐãHï …ã¢¡ Ðç¼ ÜUè }¢ëy²é ÜUï Ï¢¢Î |¢è ç±{±¢ S~¢è ÜU¢ï

Ðç¼x¢ëã }¢ïæ ãè ÚãÝ¢ ÐǼ¢ ƒ¢ ±ã¢¡ ¥Ï¢ ÐçÚçSƒç¼ }¢ïæ ÜU¢ÈUè ÐçÚ±¼üÝ ã饢

ãñ J ±„é{¢ |¢è ¥ÐÝï |¢¢§ü-|¢¢|¢è ¥¢ñÚ }¢¢¡ ÜUï „¢ƒ Úã¼è ãñ J Ðí¢™èÝ ÜU¢H

}¢ïæ ç±{±¢-ç±±¢ã ÜU¢ï ¥{}¢ü ¥¢ñÚ Ð¢Ð ÜUï MÐ }¢ïæ Îﶢ …¢¼¢ ƒ¢, ±ã¢¡ ¥Ï¢

ç±{±¢ ç±±¢ã ÜU¢ï Ðíç¼D¢ ÜUè ÎëçC „ï Îﶢ …¢¼¢ ãñ J ±„é{¢ ÜUï |¢¢§ü-

|¢¢|¢è ©„ï ÐéÝ<±±¢ã ÜUÚÝï ÜUï çH» ¥¢x¢íã ÜUÚ¼ï ãñ ÐÚ‹¼é ±„é{¢ }¢ïæ §„ÜUï

çH» ©y„¢ã Ýãèæ ãñ J Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú „…{… ÜUÚ H¢ïx¢¢ïæ ÜUï „¢}¢Ýï …¢Ý¢, ©„ÜUè

Ý¢Úè ™ï¼Ý¢ ÜU¢ï ÜU¢Å¼¢ ãñ J “©„ÜUï Ý ™¢ãÝï ÐÚ |¢è Ý»-Ý» H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï

Ï¢éH¢²¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ïÚ H¢ïx¢ ¥¢¼ï ãñæ, …¢¼ï ãñæ, ݢмï ãñæ, ¼¢ïH¼ï ãñæ, ÜU¢ï晼ï

ãñæ J HãéHéã¢Ý ÜUÚ¼ï ãñ J”15 ±„é{¢ ÜUè §„ ÎÎü|¢Úè ÜUã¢Ýè ÜUï „¢ƒ

‘ç±±ïÜU’ ¥¢ñÚ ‘¥¢ÝæÎ’ ÜUè ÜUã¢Ýè |¢è …éÇGè ãé§ü ãñ J ±„é{¢ ÜUï „¢ƒ ¥¢ÝæÎ

ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ ¼Ï¢ ã¢ï¼è ãñ …Ï¢ ±ã ²¢~¢¢ ÜUÚÝï ãï¼é ¥ÜUïHè ™Hè …¢¼è ãñ

©„è „}¢² ¥™¢ÝÜU ±ã Ï¢è}¢¢Ú ÐÇ …¢¼è ãñ ¼Ï¢ ¥¢‹¢æÎ ©„ÜUè „ï±¢ ÜUÚ¼¢

22

ãñ J §„ „æÎ|¢ü }¢ïæ ±ã ÜUã¼¢ ãñ, “²ã ¥™¢ÝÜU ÜUè Ï¢è}¢¢Úè, ÐÚÎïà¢, ©ÐÚ

„ï ¥ÜUïH¢ÐÝ ¥¢ñÚ Í¢Ú „ï ÎêÚè J „¢ï™¼¢ Ú㢠v²¢ ÜUM¡ …¢ï ¼é}ãïæ ¥ÓÀ¢

Hx¢ï J”16

§„ÐíÜU¢Ú …¢ï |¢è òçv¼ ±„é{¢ „ï ç}¢H¼¢ ãñ ±ã ©„ÜUè ¥¢ïÚ ¥¢ÜU<¯¼

ã¢ï …¢¼¢ ãñ v²¢ïæçÜU ±ã „éæÎÚ ãñ, „éà¢èH ãñ ¥¢ñÚ Ï¢éçh}¢¢Ý ãñ J §„çH²ï

¥¢ÝæÎ |¢è ©„ÜUè ¥¢ïÚ ¥¢ÜU<¯¼ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ±„é{¢ …Ï¢ ©Åè …¢Ýï ÜUï

çH» çÝÜUH¼è ãñ ¼Ï¢ ¥ÐÝè „ãïHè ÜUËÐÝ¢ ÜU¢ï Ï¢¼¢¼è ãñ, “„ê²¢üS¼ }¢ïÚï

çH» ݲ¢ Ýãèæ ãñ, ã¢H¢æçÜU ¼èÝ¢ïæ çÎࢢ¥¢ïæ }¢ïæ ÈUñHï „}¢éÎí ÜUè „}¢x¢í¼¢ ÜUï

ÜU¢Ú‡¢ ²ã¢¡ ©„ÜUè ÀÅ¢ çÝÚ¢Hè …MÚ ãñ, ÐÚæ¼é ²ã¢¡ ÜU¢ „ê²¢ïüβ ¼¢ï

¥çÐí¼}¢ J”17

§„ ÐíÜU¢Ú ‘¼¼ì-„}¢’ ©Ð‹²¢„ ÜUè Ðí}¢é¶ „}¢S²¢ ç±{±¢ ç±±¢ã ¥ƒ¢ü¼ì

ÐéÝ<±±¢ã ÜUè Úãè ãñ J ¥¼: ²ã „}¢S²¢Ðí{¢Ý ©Ð‹Ä¢¢„ ãñ J

¥æ¼ }¢ïæ ²ãè ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ ãñ - ‘¼¼ì-„}¢’ Ý¢Úè ÜUï |¢² ¥¢ñÚ

¥¢à¢æÜU¢ ÜUè ÜUƒ¢ ãñ, …㢡 ¥¢Ÿ¢²ãèÝ „}¢Û¢è …¢Ýï±¢Hè ç±{±¢ Ý¢Úè ÜUï

Ðíç¼ ÐêÚ¢ „}¢¢… |¢ïçDzï ÜUè ¼Úã H¢ïHéÐ Úã¼¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ Ýï ±„é{¢ ÜUï

¥¢æ¼çÚÜU }¢Ý ÜUè „æ±ïÎÝ¢¥¢ïæ ÜUè ¥ç|¢Ã²çv¼ ÜUè ãñ …ñ„ï, “Ý¢}¢¢ïæ ÜUï ¥¢x¢ï

çÇx¢çÚ²¢¡ ¥¢ñÚ ç±à¢ï¯‡¢ J ™ïãÚï ÐÚ x¢æ|¢èÚ¼¢ ¥¢ñÚ à¢¢Hèݼ¢ ÜU¢ }¢é¶¢ñÅ¢ J

|¢è¼Ú ±ãè ¶ÎϢμè ãé§ü |¢évÜUÇ HæÐż¢ …¢ï ¶æçǼ ÜUé¡¥¢ÚïÐÝ ÜUï »ã„¢„

23

ÜUï „¢}¢Ýï çÜU¼Ýè …ËÎè Ýæx¢è ã¢ï …¢¼è ãñ J” ²ã¢¡ „}¢¢… }¢ïæ, “¥¢{ï ¼¢ï

|¢ïçDzï ã¢ï¼ï ãñæ J ¥ÜUïH¢ Îﶼï ãè Û¢ÐÅ ÐǼï ãñæ J” §„ ÜUƒÝ „ï ±„é{¢

ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ ç™~¢‡¢ Ú¢…è Ýï ²ã¢¡ çÜU²¢ ãñ J

çÝcÜU±™ : Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ Îê„Ú¢ }¢ãœ±Ðꇢü ©Ð‹²¢„ ‘çÝcÜU±™’ ãñ …¢ï

„Ýì 1995 }¢ïæ |¢¢Ú¼è² ¿¢¢ÝÐèÆ „ï ÐíÜU¢çࢼ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J ²ã ©Ð‹²¢„

}¢éw² MÐ „ï ¥¢… ÜUè ²é±¢ ÐèÉè ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ï ©…¢x¢Ú ÜUÚ¼¢ ãñ

„¢ƒ ãè §„}¢ïæ ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUï òçv¼x¢¼ ÜU¢ „êÿ}¢ ¼ƒ¢ }¢}¢üSÐà¢èü ç™~¢‡¢

ÐíS¼é¼ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J

‘çÝcÜU±™’ ©Ð‹²¢„ ÜUè ÜUƒ¢±S¼é ²é±ÜU¢ï ÜUè }¢¢Ýç„ÜU ÐçÚçSƒç¼ ÐÚ

ÜUïç‹Îí¼ ãñæ J §„}¢ïæ ¥Hx¢-¥Hx¢ ΢ï ÜUƒ¢ÝÜU ãñæ, ç…Ý}¢ïæ »ÜU„ê~¢¼¢ ãñ J ¥¢…

ã}¢ „}¢¢… }¢ïæ Îﶼï ãñ çÜU çS~¢²¢ïæ „ï Á²¢Î¢ ÐéM¯ ÜU¢ï ãè ©Ó™ ÜU¢ïçÅ ÜU¢

Sƒ¢Ý çβ¢ …¢ Ú㢠ãñ J »ï„è ÐçÚçSƒç¼ }¢ïæ |¢è ¥¢… ÜUè Ý¢Úè ÐÚ ¥‹²¢²

¼ƒ¢ ¥y²¢™¢Ú çÜU²ï …¢ Úãï ãñ J ¥¢{éçÝÜU ²éx¢ }¢ïæ …è±Ý }¢ê˲¢ïæ ÜU¢ s¢„

ã¢ï Ú㢠ãñ ç…„ÜU¢ ç±±ï™Ý ÐíS¼é¼ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J §Ý ΢ïÝ¢ïæ

ÜUƒ¢ÝÜU¢ïæ ÜUïï Ý¢²ÜU S±Îïà¢è ãñ HïçÜUÝ Ý¢ç²ÜU¢ ¥Hx¢-¥Hx¢ Sƒ¢Ý ÜUè ãñ J

…ñ„ï ÜUè Ðíƒ}¢ |¢¢x¢ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ |¢¢Ú¼ ÜUè ¥¢ñÚ çm¼è² |¢¢x¢ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢

ç±Îïà¢è ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï ݧü ÐèÉè ¥¢ñÚ ÐéÚ¢Ýè ÜUï mæm ÜU¢ï

„ÐC çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ¥ÐÝï ÜU¢ï ©œ¢Ú΢²è }¢¢ÝÝï±¢Hè ÐéÚ¢Ýè ÐèÉè ÐãHè

ڙݢ }¢ïæ ¶éHï ¼¢ñÚ ÐÚ ÐíS¼é¼ ã¢ï¼è ãñ, ¼¢ï çm¼è² |¢¢x¢ ÜUï ÜUƒ¢±S¼é }¢ïæ

24

ÐíÓÀ‹Ý MÐ „ï ÐíS¼é¼ ã¢ï¼ï ãé» çζ¢§ü Îï¼è ãñ J §„ ÐíÜU¢Ú ‘çÝcÜU±™’

©Ð‹²¢„ ÜUè ΢ïÝ¢ïæ ÜUƒ¢ÜUëç¼²¢¡ Ý¢Úè m¢Ú¢ ÐéM¯ ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUï ࢢ﯇¢ ÜUè

΢S¼¢Ý „éÝ¢¼è ãñ J

¥¢{éçÝÜU ²éx¢ ÜUè „Ï¢„ï Ï¢ÇGè „}¢S²¢ ТçÚ±¢çÚÜU ãñ J ‘çÝcÜU±™’

©Ð‹²¢„ ÜUï Ðíƒ}¢ ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ §„è ¥Hx¢¢±±¢Î ÜUè ÐçÚçSƒç¼ ÜU¢ ç™~¢‡¢

}¢éw² Т~¢ ±¢„é ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï ã饢 ãñ J ±¢„é ÜU¢ï HïÜUÚ Í¢Ú }¢ïæ ç±ç|¢‹Ý

„æÏ¢æ{¢ï ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ¥Hx¢¢± ©ÐçSƒ¼ ã¢ï Ú㢠ãñ …ñ„ï, “}¢ñæ …¢Ý¼¢ ƒ¢ J ©ÐÚ-

©ÐÚ „Ï¢ à¢¢æ¼ ãñ J |¢è¼Ú „Ï¢ ¥Hx¢-¥Hx¢ ¥à¢¢æ¼ ãñ J }¢¢¡ ¶¢Ý¢ Ϣݢ¼è

ãñ, ÐÚ ™¢ñÜUà¢è ÜUÚ¼è Úã¼è ãñ J §„ çã¼ ÜU¢ï Š²¢Ý }¢ïæ ڶݢ ¼¢ï ™¢çã»

ƒ¢ J”

‘çÝcÜU±™’ ©Ð‹²¢„ ÜUï Îê„Úï ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ …¢ï ¥Hx¢¢± ©yÐ‹Ý ã¢ï Ú㢠ãñ

±ã ‘}¢¢ƒ¢ü’ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ©yÐ‹Ý ã¢ï¼¢ ãñ, …¢ï §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ

¥¢ñÚ ±ã ç±Îïà¢è ãñ, Îê„Ú¢ ÜU¢Ú‡¢ ãñ çÜU Ý¢²ÜU ©„ ÐÚ ÐêÚï MÐ „ï ¥¢çŸ¢¼

ãñ J §‹ãèæ ΢ï ÜU¢Ú‡¢¢ïæ „ï ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ¼ƒ¢ Í¢Ú }¢ïæ ¥Hx¢¢± Ϣݼ¢ …¢ Úã¢

ãñ J “}¢ñæ ࢢ²Î ²ã ™¢ã¼¢ ãê¡ çÜU …¢ï ÜUéÀ |¢è ©‹ãïæ „¢ï™Ý¢ ¥ÓÀ¢ Hx¢ï,

±ï ±ãè „¢ï™ Hï J ¶¢Hè ¶¢ÜU¢ïæ }¢ïæ ¥ÐÝè ЄæÎ ÜUï Úæx¢ |¢Ú¼ï Úãï J ÅêÅÝ

„ï Úÿ¢¢ ã¢ï „ÜU¼è ãñ J ã¢ï¼è ãñ v²¢ ?” ‘çÝcÜU±™’ ©Ð‹²¢„ ÜUï ±ëœ¢¢æ¼

΢ï ÜU¢ Ý¢²ÜU |¢è ¶¢HèÐÝ |¢¢ïx¢ Ú㢠ãñ, “„Ï¢ÜUéÀ »ÜUÎ}¢ ¥Hx¢...

çÇGÈUÚïæÅ J ƒ¢ïÇï çÎÝ ¼¢ï ÜUéÀ §‹ÅÚïôSÅx¢ Hx¢¼¢ ãñ, ÇGèUÚ ¶¢HèÐÝ ÎÏ¢¢ï™Ýï

25

Hx¢¼¢ ãñ J ãÚ ÐH Hx¢¼¢ ãñ - }¢ñæ ÜUãèæ ¥¢ñÚ ãê¡...ÜUãèæ Ï¢¢ãÚ...¥¢ñÚ

¥ÜUïH¢ J” §„ ÐíÜU¢Ú ÐíS¼é¼ ©Ð‹²¢„ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï Ú¢…è „ïÆ Ýï ²ã SÐC

çÜU²¢ ãñ çÜU ¥Hx¢¢± ÜUï ÜU¢Ú‡¢ òçv¼ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÐÚ x¢ãÚ¢ ÐçÚ‡¢¢}¢

ã¢ï …¢¼¢ ãï J §Ý „|¢è Ï¢¢¼¢ïæ ÜUï „¢ƒ-„¢ƒ ±ëœ¢¢æ¼ ΢ï }¢ïæ Îñçã „æÏ¢æ{¢ï ÜU¢

ç™~¢‡¢ |¢è „êÿ}¢¼¢ ÜUï „¢ƒ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J „¢ƒ ãè Тp¢y² „æSÜUëç¼ ÜUï

ÜU¢Ú‡¢ }¢Ýéc² çÜU¼Ý¢ ¥ÜUïH¢ ã¢ï …¢¼¢ ãñ ²ã SÐC çÜU²¢ ãñ “ÇGèUÚ „ï „Ï¢

ÜUéÀ ÉÜU …¢¼¢ ãñ J |¢è¼Ú ±ãè „èÉè²¢¡ çζ¢§ü ÎïÝï Hx¢¼è ãñ …¢ï „΢

¥Hx¢-¥Hx¢ }¢¢H¢ïæ ÐÚ Hï …¢¼è ãñ J Ï¢¢ãÚ à¢ÚèÚ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï Hx¢ …¢¼¢

ãñ J”

‘çÝcÜU±™’ ©Ð‹²¢„ ÜUï Ðíƒ}¢ ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ …¢ï „æÍ¢¯ü}¢² ±¢¼¢±Ú‡¢ çÝ}¢¢ü‡¢

ã饢 ±ã ±¢„é ¥¢ñÚ }¢èÚ¢ ÜU¢ï HïÜUÚ ãè ãñ J }¢èÚ¢ ÜUï à¢Ï΢ïæ }¢ïæ “çÜU„è |¢è

Ï¢¢¼ }¢ïæ ¥Ï¢ }¢ïÚ¢ 癜¢ Ýãèæ ƒ¢ J }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU ãè Ï¢¢¼ ã¢±è ƒè - ±¢„é

¼Ï¢ ¥¢RU¢æ¼ Ýãèæ ƒ¢ J ¥Ï¢ ãñ J ¼Ï¢ »ï„è H¢™¢Úè Ýãèæ ƒè, ¥Ï¢ ãñ J”

±ã ±¢„é ÜU¢ï HïÜUÚ ÐãHï ¼¢ï çÝS„æx¢ ƒè, ÐÚæ¼é ¥Ï¢ ±ã ±¢„é „ï }¢év¼

ÚãÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J “±¢„é „ï }¢éçv¼...±¢„é …ñ„ï òçv¼ „ï ©„ÜUï …ñ„ï HÇGÜUè

ÜUï |¢ç±c² ÜU¢ï }¢éçv¼ J ²ãè ¼¢ï ƒ¢, …¢ï ™¢ã¢ …¢ Ú㢠ƒ¢ §¼Ýï çÎÝ¢ïæ J

¥Ï¢ ±ã „Ï¢ ã¢ï Ú㢠ƒ¢ ¥ÐÝï ¥¢Ð J ÇGèUÚ v²¢ïæ...v²¢ïæ »ï„è ¥ç±Ÿ¢¢æ¼

Îé¶Ý J §„ »ÜU¢»ÜU ÜUï ÎH-Ï¢ÎH, Ú±ñ²ï ÜU¢ï …Ï¢ }¢ñæ ãè „ã Ýãèæ Т

Ú㢠ƒ¢ ¼¢ï ±¢„é ?” §„ ÐíÜU¢Ú »ÜU ¥¢ïÚ ±¢„é ¥¢ñÚ }¢èÚ¢ }¢ïæ mæm¢y}¢ÜU

26

ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ ÜU¢ çÝ}¢¢ü‡¢ ã¢ï …¢¼¢ ãñ ¼¢ï Îê„Úè ¥¢ïÚ §Ý ΢ïÝ¢ïæ }¢ïæ S±ÓÀæÎ

„æÏ¢æ{¢ï ÜUè çSƒç¼ |¢è ç±l}¢¢Ý ãñ J …ñ„ï “}¢ñæ ¶éÎ ãè „¢ï™Ýï Ï¢ñÆ¢ ã¢ï¼¢

¼¢ï …¢Ý Hï¼¢ çÜU »ï„¢ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU HÐÝ }¢ïæ {è ÜUè {¢Ú ТÝè ÜU¢ S±|¢¢±

HïÜUÚ çx¢Úï, ¥¼: …¢ï ã¢ïÝ¢ ãñ ±ãè ã¢ï Ú㢠ƒ¢ J {è {è ÜUè ¼Úã …H Úã¢

ƒ¢...¼ÇÐ ÜUÚ J” ²ã¢¡ Hïç¶ÜU¢ Ýï ±¢„é ÜUï ¥¢æ¼çÚÜU }¢ÝÜU¢ï Ðí¼èÜU¢y}¢ÜU

MÐ „ï ÐíS¼é¼ çÜU²¢ ãñ J ç…„ ÐíÜU¢Ú Í¢è …H¼¢ ãñ ©„è ÐíÜU¢Ú ±¢„é ÜU¢

}¢Ý |¢è ç¼H-ç¼H …H Ú㢠ƒ¢ J

ç±±ïÓ² ©Ð‹²¢„ ÜUï ÐíÜU¢à¢ÜUè² ±v¼Ã² }¢ïæ çH¶¢ x¢²¢ ãñ çÜU ©Ð‹²¢„

ÜUï ΢ïÝ¢ïæ ±ëœ¢¢æ¼ ÜU¢ï Çx¢}¢x¢¢ãÅ }¢ïæ ¥ÐÝï }¢êH „ï ©¶ÇGè ²é±¢ ÐèÉè ÜUè

}¢¢Ýç„ÜU¼¢ „ï ©|¢Ú¼ï ãé» Î¢ï ¥¢w²¢Ý ãñ J §æÎé ÐíÜU¢à¢ Т‡¢Çï² …è ÜU¢

ÜUãÝ¢ ãñ, “§Ý}¢ïæ …¢ï ¥„éÚÿ¢¢ ¥¢ñÚ Ï¢ï™ïÝè ãñ ±ã ¥Ï¢ ¼ÜU ¥ÝÎï¶è Úã¼è

¥¢²è ãñ, v²¢ïæçÜU ã}¢¢Úè „¢ï™ ±²SÜU ÐèÉè ÜUè „æ±ïÎÝ¢¥¢ïæ ÐÚ Û¢éÜUè ãé§ü

ãñ JÎÚ¥„H ©ÝÜUè Ï¢ï¶Ï¢Ú ÜUڱŢïæ ¼Hï Ï¢ãé¼ „ï Ý¢…éÜU ¥¢±ïx¢ çЄ¼ï ¥¢²ï

ãñæ J ‘çÝcÜU±™’ ÜUï ΢ïÝ¢ïæ ±ëœ¢¢æ¼¢ï ÜUï Т~¢¢ï ÜU¢ »ï„¢ …êۢݢ ÜUãèæ Ý ÜUãèæ

}¢ê˲ ÜUï „æRU}¢‡¢ ÜUè x¢±¢ãè Îï¼¢ ãñ J” ±ëœ¢¢æ¼ ÐãHï ÜUï ç±à¢¢H ÜU¢ »ÜU

ãè ç}¢~¢ ãñ ±¢„é, …Ï¢çÜU S±|¢¢± ΢ïÝ¢ïæ ç}¢~¢¢ï ÜU¢ ç±ÐçÚ¼ ãñ …Ï¢ ¼ÜU ±¢„é

©„ÜUè Ï¢ãÝ ÜU¢ï zHÅü ÜUÚ¼¢ Úã¼¢, ç±à¢¢H ©„ÜUï ç±Úéh ƒ¢ J çÜU‹¼é …Ï¢

ÝèÚ¢ Ýï Ú}¢‡¢ ÜU¢ï S±èÜU¢Ú¼ï ãé» ©„ï ÆéÜUÚ¢ çβ¢ ¼¢ï ç±à¢¢H ¥æÎÚ ¼ÜU

çãH x¢²¢ ¥¢ñÚ „¢ï™¼¢ Úã¢, “±ã ¥¢x¢ ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ, }¢ñæ ТÝè Ï¢Ý …¢Ý¢

27

™¢ã¼¢ ãê¡ J ±ã ТÝè ã¢ï¼¢ ãñ ¼¢ï }¢ñæ Úï¼ ÜUè Œ²¢„ ÜUè ¼Úã ©„ï „¢ñæÜU

Hï¼¢ J Úïà¢ï-Úïà¢ï }¢ïæ »ï„¢ ¥Ð¢ÚÎà¢èü Îé:¶ J” §„ ÐíÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ Ýï Ý¢²ÜU

ç±à¢¢H ¥¢ñÚ ©„ÜU¢ ç}¢~¢ ±¢„é ÜUï S±|¢¢± ÜU¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢ ãñ J ç…„„ï

SÐC ã¢ï …¢¼¢ ãñ çÜU ΢ïÝ¢ïæ ç}¢~¢¢ïæ ÜUï ç±™¢Ú »ÜU-Îê„Úï ÜUï ç±Mh ãñ J

ÜUã¢Ýè-„¢çãy² : ç…„ ÐíÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ Ýï ΢ï }¢ãœ±Ðꇢü ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢

„ë…Ý ÜUÚÜUï ôãÎè „¢çãy² }¢ïæ }¢ãœ±Ðꇢü ²¢ïx¢Î¢Ý çβ¢ ãñ, ©„è ÐíÜU¢Ú

©‹ã¢ïæÝï ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ „ë…Ý |¢è çÜU²¢ ãñ J ©ÝÜUè „|¢è ÜUã¢çݲ¢¡ ç±™¢Ú

¼ƒ¢ |¢¢± Ðí{¢Ý ãñæ J ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ 籯² ÜUè ç±ç±{¼¢ Т²è …¢¼è ãñ J

©ÝÜUï ÜUã¢Ýè-„¢çãy² ÜU¢ ÐçÚ™² ÐíS¼é¼ ãñ -

¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï :

‘¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï’ ²ã Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ÐãH¢ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ãñ J

ç…„ÜU¢ Ðíƒ}¢ „æSÜUÚ‡¢ „Ýì 1979 }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ ã饢 §„}¢ïæ Ý¢ñ ÜUã¢çݲ¢¡

ƒè HïçÜUÝ ¼è„Úï „æSÜUÚ‡¢ }¢ïæ ÜUéH ç}¢H¢ÜUÚ x²¢Úã ÜUã¢çݲ¢¡ „æÜUçH¼ ÜUè

x¢§ü ãñ J ²ã ¼è„Ú¢ „æSÜUÚ‡¢ „Ýì 2001 }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ ã饢 J §„ „æÜUHÝ

ÜUè „|¢è ÜUã¢çݲ¢¡ ¥¢Ð„è „æÏ¢æ{¢ïæ „ï …éÇGè ãé§ü ãñ J S±¼: Ú¢…è „ïÆ

çH¶¼è ãñ “çÜU„è Ú¢ïÐè ãé§ü ڙݢ ÜU¢ï ݧü …}¢èÝ ÐÚ Ú¢ïÐÝ¢ „}¢² ¥¢ñÚ

…è±Ý-Ðí±¢ã ÜUï ¥Ýçx¢Ý¼ ¥Îëಠ¥¢²¢}¢¢ïæ ÜUè S¢œ¢¢ ¥¢ñÚ MТæ¼Ú‡¢ ÜUï „™

ÜU¢ï êH …¢Ýï ÜUï ÎéS„¢ã„ …ñ„¢ ãñ J” SÐC ãñ çÜU Ú¢…è „ïÆ Ýï ÐíS¼é¼

28

ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ }¢¢Ý±è² …è±Ý ç™~¢‡¢ çÜU²¢ ãñ J Ý¢Úè ÜUè „éÚÿ¢¢ ‘„}¢¢æ¼Ú

™H¼ï ãé»’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ãñ J “¥¢…...¥¢… ÜU¢ï§ü ¥¢ñÚ |¢è, çÜU„è ¥¢ñÚ „ï ÜUéÀ

»ï„¢ ãè ÜUã Ú㢠ãñ, ±ã „éÚçÿ¢¼¼¢ }¢ã„ê„ ÜUÚ¼è ãñ ©„ÜUï „¢ƒ, çÜU„ÜUï

„¢ƒ ? ç}¢ôHÎ ÜUï „¢ƒ ? }¢ïÚï Ï¢Ó™ï ÜUï „¢ƒ ? ç…„ÜUï Îê{ ÜUè ÜUÓ™è

x¢æ{ ¥¢ñÚ ÐïࢢϢ ÜU¢ x¢}¢ü x¢èH¢ÐÝ }¢ñæ ¥|¢è ¼ÜU ¥ÐÝï ÜUÐÇG¢ïæ }¢ïæ }¢ã„ê„

ÜUÚ „ÜU¼¢ ãê¡ J” ‘¥}¢ê¼ü ÜUéÀ’ ÜUã¢Ýè S~¢è ÜUï ¥}¢ê¼ü|¢¢± Ðíï}¢ ÜU¢ „¢ÿ¢¢yÜU¢Ú

ÜUÚ¢¼è ãñ J ç…„ÜU¢ ç™~¢‡¢ }¢¢¡ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ©„ÜU¢ Ï¢ïÅ¢

ÜUŒÐè ãñ ±ãè }¢¢¡ ÜU¢ „ãÚ¢ ãñ J »ÜU çÎÝ ÜUŒÐè ¥ÐÝï ç}¢~¢ ÜU¢ï HïÜUÚ Í¢Ú

¥¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ™¢² ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ çÜU ²¢Ú }¢éÛ¢ï ™¢² çÐH¢¥¢ïæ ¼Ï¢

ÜUŒÐè ÜUè Ï¢ãÝ „é}}¢è ™¢² ÜU¢ Åîï HïÜUÚ ¥¢ …¢¼è ãñ, “}¢¢¡ ±ñ„ï ¼¢ï Ï¢ãé¼

©Î¢Ú Ý ƒè, „¢}¢‰²ü |¢è Ýãèæ ƒ¢ Ï¢ãé¼, ÐÚæ¼é …Ï¢ ÜU|¢è „¢ï™ Hï¼è çÜU

}¢ïÚï ã¢ïÝï „ï ãè §ü„ Í¢Ú }¢ïæ ÜU|¢è-ÜU|¢¢Ú ã¡„è ÜUï ÜUãÜUãï „éÝÝï ÜU¢ï ç}¢H¼ï

ãñæ ¼¢ï »ÜU¢»ÜU |¢¢±éÜU ã¢ï ©Æ¼è ƒè J §„è ÜU¢Ú‡¢ ÜU|¢è Ï¢¢…¢Ú „ï ÜUïHï

²¢ ¥}¢MÎ }¢¡x¢¢ Hï¼è, ÜU|¢è-ÜU|¢è x¢Ú}¢ ÐÜU¢ñçDz¢¡ ²¢ ¥¢… ÜUè ¼Úã ¼Hï

ãé» Å¢ïSÅ¢ïæ ÜU¢ ÉïÚ |¢ï… Îï¼è J” HïçÜUÝ ¥¢… ÜUŒÐè Ýãèæ ãñ ¥¢õçv„Ç‹Å ÜUï

ÜU¢Ú‡¢ ©„ÜUè }¢ëy²é ã¢ï ™éÜUè ãñ ¥¢ñÚ }¢¢¡ ²ã „ãÝ Ýãèæ ÜUÚ Ð¢¼è J §„

ÐíÜU¢Ú ¥}¢ê¼ü ã¢ï ™éÜUè ãñ ¥¢ñÚ }¢¢¡ ²ã „ãÝ Ýãèæ ÜUÚ Ð¢¼è J §„ ÐíÜU¢Ú

¥}¢ê¼ü |¢¢±¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ „…è±¼¢ ÜUï „¢ƒ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J „æÐꇢü ÜUã¢Ýè

}¢ïæ Ý¢Úè …¢ç¼ ÜU¢ ࢢ﯇¢, ©„ÜUè ç±ÇæϢݢ Ðꇢü ô…Îx¢è, „æÍ¢¯ü, Ý¢Úè ÜUè

ÀÅÐÅ¢ãÅ, ©„ÜU¢ ¥¢æ¼çÚÜU mæm, 籱ࢼ¢, Îé:¶ ¥¢çÎ ÜU¢ ç™~¢‡¢ Ï¢¶êÏ¢è

29

ã饢 ãñ J ‘»ÜU ²¢~¢¢æ¼’ ²ã ÜUã¢Ýè Ðç¼-ÐyÝè ÜUï „¢ï™ ¼ƒ¢ ç±™¢Ú¢ïæ ÜUï

¥¢{¢Ú ÐÚ çH¶è x¢§ü ãñ J ‘¥ÐÝï ç±Mh’ ΢}Ðy² …è±Ý ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J

‘©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ }¢ëy²é ÜUï »ã„¢„ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ãñ J

‘¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢’ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ÚèÝê ÜUè çSƒç¼ ¥æ¼müm¢y}¢ÜU

ãñ J »ÜU ¥¢ïÚ Ðç¼ ¥¢ñÚ Îê„Úè ¥¢ñÚ Ðíï}¢è ãï J ©„ï Ðç¼ „ï Ðíï}¢è ÜU¢

¥çS¼y± Ï¢ÇG¢ Hx¢Ýï Hx¢¼¢ ãñ J Ðç¼ „ï Ð퇢² }¢ïæ ±ã ¼Ý¢±Ðꇢü ãñ J

“©„ÜUè ©ÐçSƒç¼ ÜUï ÎÏ¢¢± ¥¢ñÚ ¼Ý¢± J ™é¼Ýï ãé» ¥ã„¢„ ¥¢ñÚ }¢¢Ýç„ÜU

¥„éç±{¢ ©Ð…¢¼è çSƒç¼²¢¡ J” ±S¼é¼: Ú¢…è „ïÆ Ýï ¥ÐÝè ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ

¼Ý¢±x¢í„¼ ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ç±ç±{ MТïæ }¢ïæ çÜU²¢ ãñ J

¼è„Úè ãƒïHè :

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ‘¼è„Úè ãƒïHè ÜUã¢Ýè „æx¢íã „Ýì 1981 }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ

ã饢 J §„ ÜUã¢Ýè „æx¢íã }¢ïæ ΄ ÜUã¢çݲ¢¡ „æx¢íçã¼ ãñ J „|¢è ÜUã¢çݲ¢¡

Hïç¶ÜU¢ ÜUï „æ±ïÎÝà¢èH òçv¼y±, Ðí¢ñÉ ô™¼Ý »±æ ¥ç|¢Ã²çv¼ „¢}¢‰²ü ÜUè

„¢ÿ¢è ãñæ J

‘¥Ý¢±ëœ¢ ÜU¢ñÝ’ Ý¢Úè ÜUï ࢢ﯇¢ »±æ Î}¢Ý ÜUè ÜUã¢Ýè ãñæ J §„}¢ïæ Ý¢Úè

ÜUè „æ±ïïÎÝ¢¥¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ Ï¢ÇG¢ Nβx¢í¢ãè ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï à¢Ï΢ï }¢ïæ “}¢ñæ

„æÜUé發 ãè ãé§ü Úã¼è-çÝÚ¢±ïx¢, ™éÐ, ²ƒ¢„æ|¢± „¢}¢¢‹² J ¥¢¡„ê-„¢ï¶

30

»ÜU¢æ¼ }¢ïæ ±ã …ã¢¡-¼ã¢¡ ÀêÅ Ý …¢» §„ÜUï çH» }¢ñæ „…x¢ Úã¼è J” ©„ÜUï

¥‹¼}¢üÝ }¢ïæ »ÜU ¥¢RU¢ïà¢-„¢ ãñ, “¥¢ÐÝï }¢ïÚè Ï¢¢¼ ÜU¢ ©œ¢Ú Ýãèæ çβ¢,

ТТ...ТТ v²¢ ¥¢ÐÜU¢ï ÐíÜU¢à¢ Ýï |¢ïx¢¢ ãñ ? v²¢ ©„Ýï }¢éÛ¢ï çH±¢ HïÝï

ÜU¢ï ÜU㢠ãñ ?” ‘ÜU¢²¢-Ðí±ï࢒ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ¥¢… ÜUH ÜUè ݲè ÐèÉGè ÜUè

ÐÉG¢§ü ÐÚ Ã²æx² çÜU²¢ ãñ J §„ÜUï „¢ƒ ãè çм¢ ÜUï òçv¼x¢¼ ÐÚ Ðé~¢ ÜU¢

㢱è ã¢ïÝ¢ ç™ç~¢¼ ãñ J ‘çÜU„ÜU¢ §ç¼ã¢„’ }¢ïæ çм¢ ÜUï çH» Ðé~¢ ÜU¢ ¥ÐÝï

…è±Ý ÜU¢ çãS„¢ Ý Ï¢Ý Ð¢Ýï ÜUè H¢™¢Úè ãñ J ‘Ýx¢Ú Ú„¢²Ý’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ

}¢ã¢Ýx¢Úè² …è±Ý ÜUè „}¢S²¢¥¢ïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ±¢S¼ç±ÜU¼¢ ÜUï „¢ƒ çÜU²¢

x¢²¢ ãñ J ‘»ÜU Ï¢ÇGè Í¢ÅÝ¢’ ±ëh-…è±Ý ÜUï ÜU¢M燢ÜU çSƒç¼ ÜU¢ï ©|¢¢Ú¼è

ãñ J

‘}¢ïÚï çH» Ýãèæ’ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ 籱ࢼ¢±à¢ ç±Îí¢ïã¢y}¢ÜU Ï¢Ý …¢¼è ãñ J

…Ï¢ ©„ï Í¢Ú }¢ïæ Ðíï}¢ »±æ ¥¢çy}¢²¼¢ Ðí¢Œ¼ Ýãèæ ã¢ï¼è ¼Ï¢ ±ã Í¢Ú ÜUï Ï¢¢ãÚ

©„ Ðíï}¢ ÜU¢ï ¼H¢à¢¼è ãñ J ©„ï ç±±¢çã¼ ÐéM¯ „ï Ðíï}¢ ÜUÚÝï }¢ïæ ÜU¢ï§ü „æÜU¢ï™

Ýãèæ ã¢ï¼¢ J ±ã S±¼æ~¢ ÚãÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J Hïç¶ÜU¢ Ýï ²ã¢¡ ç„h ÜUÚ çβ¢

ãñ çÜU S~¢è çÜU¼Ýè |¢è „éçà¢çÿ¢¼ v²¢ïæ Ý ã¢ï, çÜU¼Ýï |¢è ©Ó™ ÐÎ ÐÚ v²¢ïæ

Ý ã¢ï ¥æ¼ }¢ïæ ©„ÜUè Ðã™¢Ý »ÜU „¢}¢¢‹² S~¢è ÜUï MÐ }¢ïæ ãè ãñ J ¥¢…

ÜUè S~¢è »ï„è ãñ ç…„ï Ðíï}¢ |¢è ™¢çã», Í¢Ú |¢è ™¢çã», Ï¢Ó™ï |¢è ™¢çã»

ÐÚæ¼é §„ „Ï¢ÜUï çH» »ÜU Ðç¼ ¼¢ï ¥¢²ïx¢¢ ãè J Hïç¶ÜU¢ Ýï ÜUã¢Ýè ÜU¢

¥¢Úæ|¢ §ü„è Ï¢¢¼ „ï çÜU²¢ ãñ, “©HÛ¢Ý, {éÝÝï Hx¢è ƒè }¢Ý ÜU¢ï |¢è¼Ú ãè

31

|¢è¼Ú J ¥ç}¢çŸ¢¼ ç}¢Æ¢„ ÜU¢ï Ðè¼ï-Ðè¼ï ÜU¢ï§ü Ï¢ïãÎ ÇGèUÜU¢-„¢ Í¢ê¡Å ¥™¢ÝÜU

x¢Hï „ï ©¼Ú …¢¼¢ J Ï¢¢¡ãï ÜU„¼ï-ÜU„¼ï Ï¢è™ ÜUãèæ ¥ÐÝ¢ Ú¢S¼¢ |¢êH …¢¼è J

¼¢ÜU¼¢ Úã …¢¼¢ ±ã ¥v„Ú »ÜUÅÜU, …ñ„ï ©„ï Ýãèæ, ©„ÜUï Ð¢Ú Îï¶ Úã¢

ã¢ï ÜUéÀ J” SÐC ãñ çÜU Ú¢…è „ïÆ Ýï ç±±ïÓ² ÜUã¢Ýè „æx¢íã ÜUè „|¢è

ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè …è±Ý ÜUè ~¢¢„Î}¢² çSƒç¼²¢ïæ ÜU¢ï ©|¢¢ÚÝï ÜU¢ Ðí²¢„

çÜU²¢ ãñ J

²¢~¢¢}¢év¼ :

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ¼è„Ú¢ „æx¢íã ‘²¢~¢¢}¢év¼’ ãñ, …¢ï „Ýì 1987 }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ

ã饢 J §„}¢ïæ „¢¼ ÜUã¢çݲ¢¡ „æx¢íçã¼ ãñ J ‘¶ïH’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Nβ Ú¢ïx¢x¢íS¼

¥¢ï}¢ ÜUè }¢ÝçSƒç¼ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ãñ J ±ã ¥Hx¢¢± ÜU¢ï |¢¢ïx¢ Ú㢠ãñ J

¥Hx¢¢± ÜU¢ï |¢¢ïx¢Ýï ÜU¢ ÜU¢Ú‡¢ ãñ ©„ÜU¢ Hï¶ÜU ç}¢~¢ J §„è ÐíÜU¢Ú ‘©Ý

΢ïÝ¢ïæ ÜUï Ϣ虒 Ý¢}¢ÜU ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ðÿ¢¢Í¢¢¼ ÜU¢ Ú¢ïx¢è ¥Hx¢¢± ÜU¢ ¥Ýé|¢±

ÜUÚ¼¢ ãñ J ÐyÝè ÜUè ÀÅÐÅ¢ãÅ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ðç¼ ÜU¢ï ©H¢ãÝ¢ ¼ÜU Îï¼è ãñ J

±¢S¼± }¢ïæ ±ã »ÜU S±Sƒ Ðç¼ ™¢ã¼è ãñ J ‘¥¢}¢Ýï-„¢}¢Ýï’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ©Ó™

±x¢ü ÜUï m¢Ú¢ Ý¢ñÜUÚ¢ïæ ÐÚ ã¢ïÝï±¢Hï ¥‹²¢² ÜU¢ ç™~¢‡¢ ãñ J ‘ÉH¢Ý ÐÚ’

ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ï¢ÎH¼ï ÐçÚ±ïࢠ}¢ïæ S~¢è ÜUè Ï¢ÎH¼è ÐçÚçSƒç¼ ÜU¢ ç™~¢‡¢ ãñ J

ç…„ ÜUƒ¢ à¢è¯üÜU ÐÚ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ÜU¢ Ý¢}¢ÜUÚ‡¢ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ ±ã

ÜUã¢Ýè ¥‹² ÜUã¢çݲ¢ïæ „ï „±üŸ¢ïD ÜUã¢Ýè ãñ J “§„}¢ïæ RU¢æç¼ ÜUè ™ï¼Ý¢

32

„ï |¢Úï çм¢-Ðé~¢ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU ÐçÚçSƒç¼ ÜU¢, x¢ãÚè ¥¢æ¼çÚÜU¼¢ ¥¢ñÚ ©ÝÜUï

¥¢æ¼çÚÜU ç±™¢Ú¢ïæ ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ Ýï „êÿ}¢ }¢¢Ý±è² „æ±ïÎÝ¢ ÜUï „¢ƒ ¥æçÜU¼

ÜUÚÝï }¢ïæ ÐêÚè „ÈUH¼¢ Ðí¢Œ¼ ÜUè ãñ J” „æx¢íã ÜUè ¥æç¼}¢ ¼èÝ ÜUã¢çݲ¢¡ -

‘¼é}¢ |¢è’, ‘ç}¢H¢ïæ HæÏ¢¢ ÐéH’ ¥¢ñÚ ‘©Ý ΢ïÝ¢ïæ ÜUï Ϣ虒 }¢ïæ ç|¢‹Ý ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ

ÜUï ±¢y²¢™RU }¢ïæ ÈU¡„ï Ðç¼-ÐyÝè ÜUï ¥æ¼müm ÜU¢, ¥¢à¢¢-¥¢ÜU¢æÿ¢¢¥¢ï ÜU¢

¥¢ñÚ ÜUéæÆ¢¥¢ï ÜU¢ }¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU¼¢ ÜUï ¥¢{¢Ú ÐÚ ²ƒ¢ƒü ç™~¢‡¢ çÜU²¢ x¢²¢

ãñ J §„ ÐíÜU¢Ú ¥Hx¢¢± ÜUè ÎëçC „ï Ú¢…è „ïÆ ÜUè ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ ç±ç|¢‹Ý

ÐíÜU¢Ú ÜUï ¥Hx¢¢± çζ¢§ü Îï¼ï ãñ, …¢ï ¥Hx¢-¥Hx¢ ÜU¢Ú‡¢¢ïæ „ï ©yÐ‹Ý ã¢ï¼ï

ãñæ J ©„è ÐíÜU¢Ú ¥}¢èÚè-x¢ÚèÏ¢è ÜU¢ |¢è ç™~¢‡¢ ÜUè²¢ x¢²¢ ãï J S~¢è ÜU¢

ç™~¢‡¢ |¢è ¥ÝïÜU MТïæ }¢ïæ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J §„ÜUï „¢ƒ-„¢ƒ }¢¢Ý±è²

„æ±ïÎÝ¢, ¥æ¼müm, ÜUéæÆ¢ ¼ƒ¢ }¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU¼¢ ÜU¢ „éæÎÚ ç™~¢‡¢ ç±±ïÓ² ÜUã¢Ýè

„æx¢íã }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ Ýï çÜU²¢ ãñ J

Îê„Úï Îïà¢ÜU¢H }¢ïæ :

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ™¢ñƒ¢ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ‘Îê„Úï Îïà¢ÜU¢H }¢ïæ’ ãñ, ç…„}¢ïæ ÜUéH

ç}¢H¢ÜUÚ x²¢Úã ÜUã¢çݲ¢¡ ãñæ J §„ „æx¢íã ÜUè ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ }¢¢Ý±è² „æÍ¢¯ü

ÜU¢ ç™~¢‡¢ |¢è ç}¢H¼¢ ãñ J „¢ƒ ãè }¢Š²±x¢èü² „}¢¢… ÜU¢ Ðíy²ïÜU „æ±ïÎÝà¢èH

òçv¼ ç±ÜUH¢æx¢¼¢ ¼ƒ¢ ¥Ðæx¢¼¢ „ï ¥¢RU¢æ¼ ã¢ïÝï ÜUï çH» ¥ç|¢à¢Œ¼ |¢è ãñ J

…ñ„ï çÜU ‘x¢çH²¢Úïæ’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ »ÜU ¥Ðæx¢-x¢ëã }¢ïæ Úã¼ï çÜUࢢïÚ ÜUè ÐèÇG¢ ¥¢ñÚ

33

籱ࢼ¢ ÜU¢ ç™~¢‡¢ „êÿ}¢¼¢ ÜUï „¢ƒ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J „æ±ïÎÝ¢¥¢ïæ ÜU¢

±¢S¼ç±ÜU¼¢ ÜUï „¢ƒ ç™~¢‡¢ §„ ÜUã¢Ýè }¢ïæ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ©„è ÐíÜU¢Ú

‘„çβ¢ïæ „ï’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ç}¢‹Ýè ÜUï ¼Ý¢± ¥¢ñÚ ¥æ¼müm ÜU¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢

x¢²¢ ãñ J Ý¢Úè ÜUè ²ã òƒ¢, ÐèÇG¢ »±æ Îé:¶ ¥¢… ÜU¢ Ýãèæ ãñ ¼¢ï

‘„çβ¢ïæ „ï’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ç}¢‹Ýè ÜUï ¼Ý¢± ¥¢ñÚ ¥æ¼müm ÜU¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢

x¢²¢ ãñ J Ý¢Úè ÜUè ²ã òƒ¢, ÐèÇG¢ »±æ Îé:¶ ¥¢… ÜU¢ Ýãèæ ãñ ¼¢ï „çβ¢ïæ

„ï ±ã |¢¢ïx¢ Úãè ãñ §„ ÎëçC „ï ÜUã¢Ýè ÜUï ÜU‰² ÜU¢ „¢}¢¢‹²èÜUÚ‡¢ ã¢ï

…¢¼¢ ãñ J v²¢ïæçÜU §„}¢ïæ “ÐéM¯ ࢢ焼 „}¢¢… }¢ïæ »ÜU ÐyÝè ÜUè }¢…Ï¢êÚè

¥¢ñÚ ç±±à¢¼¢ ÜU¢ „êÿ}¢ ¥æÜUÝ ã饢 ãñ J” ²ã¢¡ Hïç¶ÜU¢ Ýï Ðíç¼Ð¢çμ

çÜU²¢ ãñ çÜU ÐéM¯ Ðí{¢Ý „æSÜUëç¼ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ãè S~¢è ÜU¢ï 籱ࢠÚãÝ¢ ÐǼ¢

ãñ J ‘çÜUS„¢ Ï¢¢Ï¢ê Ï¢ë…ïEÚ …è ÜU¢’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢ñÜUÚè …¢Ýï ÐÚ }¢Ýéc² ÜUè

ã¢ïÝï±¢Hè }¢¢Ýç„ÜU çSƒç¼ ÜU¢ ±‡¢üÝ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ‘¥|¢è ¼¢ï’ ÜUã¢Ýè

}¢ïæ ΢}Ðy² …è±Ý ÜUè ¼Ý¢±Ðꇢü çSƒç¼ ÜU¢ ±‡¢üÝ ç}¢H¼¢ ãñ J ‘S~¢è’ ²ã

»ÜU ¥ÐÝÉ S~¢è ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J ‘Í¢¢ïÇG¢ïæ „ï x¢{ï’ §„ ÜUã¢Ýè }¢ïæ S±¢ƒüÐÚ¼¢

ÜU¢ ç™~¢‡¢ Ï¢¶êÏ¢è çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J {Ýè H¢ïx¢ çÜU„ ÐíÜU¢Ú S±¢ƒèü ã¢ï¼ï ãñæ

¼ƒ¢ ²ãè H¢ïx¢ »ÜU ¼ÚÈU „}¢¢… „ï±¢ ÜUÚ¼ï ãñ, ¼¢ï Îê„Úè ¼ÚÈU ¥ÐÝ¢

©ËHê „è{¢ ÜUÚ¼ï ãñ J ‘Îê„Úï Îïà¢ÜU¢H }¢ïæ’ ÜUã¢Ýè …è±Ý ÐÚ ¥¢{¢çÚ¼ ãñ J

§„ ÐíÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ ÜUè ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ï ÐÉ¼ï „}¢² ²ã ¥Ýé|¢± ã¢ïÝïï Hx¢¼¢

ãñ çÜU “™¢ãï ΢}Ðy² ÜUè {±H¼¢ ÜU¢ï ç„h ÜUÚÝï}¢ïæ „êHè Åæx¢è Ðçyݲ¢¡ ã¢ï,

“™¢ãï Í¢Ú Ï¢ñÆÝï ÜUï ÿ¢¢ï|¢ „ï ©ÈUݼï Ðç¼ ã¢ï, ™¢ãï ¥ÓÀï |¢ç±c² ÜUè ¥¢à¢¢

34

}¢ïæ ТH¼ê ã¢ï ™H¢ ™H¢ Ï¢Ó™¢ ã¢ï „Ï¢ ÜUï „Ï¢ „¢ï™-ò±ã¢Ú ÜUï mñ¼ „ï

x¢íS¼ ãñ, ±¢ï …¢ï ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼ï ãñ, ÜUÚ Ýãèæ Т¼ï, ±ï …¢ï „¢ï™¼ï ãñæ, ±ã ÜUã

|¢è Ýãèæ Т¼ï ãñ J ²ã |¢è »ÜU ¼Úã ÜUè ç±ÜUH¢æx¢¼¢ ãñ }¢¢Ýç„ÜU¼¢

±¢ç™ÜUç±ÜUH¢æx¢¼¢ J”

‘x¢çH²¢Úï’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ ‘Îï±¢’ ç±ÜUH¢æx¢ ãñ J “»ïæÆ ÜUÚ …¢æ{¢ï ¼ÜU

΢ñǼè ΢²è Å¢æx¢ ¥¢ñÚ ã±¢ }¢ïæ HÅÜU¼è Ï¢¢²è Å¢æx¢ ÜU¢ï Úã¼¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ

¼¢ñçH²ï „ï É¡ÜU ÜUÚ Úã¼¢ ƒ¢ J …Ï¢ ¼ÜU ЄÚÝï ÜU¢ „}¢² Ýãèæ ã¢ï …¢¼¢

ƒ¢ J »ï„¢ Ï¢Ý x¢²¢ çÜU ¥ÐÝ¢ ãè }¢Ý ¥ÐÝè ãè Îïã ÜU¢ï Îï¶Ý¢ Ý

™¢ãï J” §„ ÐíÜU¢Ú Îï±¢ }¢ïæ ¥ÐÝè ¥Ðæx¢ Îïã ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ãèÝ-|¢¢±Ý¢ ã¢ïÝï

ÜUïï ÜU¢Ú‡¢ »ÜU ÐíÜU¢Ú ÜUè çÚv¼¼¢ ãñ, ¶¢HèÐÝ ãñ J ÐíS¼é¼ „æx¢íã ÜUè

ÜUã¢çݲ¢¡ ТÆÜU ÜUè „æ±ïÎÝ¢ ÜU¢ï Û¢ÜUÛ¢¢ïÚ¼è ãñ Ðíy²ïÜU ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ðí¢Úæ|¢ „ï

¥æ¼ ¼ÜU x¢ãÚ¢ Ðí|¢¢± ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUè ÿ¢}¢¼¢ ãñ J

„çβ¢ïæ „ï :

²ã Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éôÝ΢ ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ „æÜUHÝ ãñ, …¢ï „Ýì 1996

}¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ ã饢 J ‘„çβ¢ïæ „ï’ ÜUã¢Ýè „æx¢íã }¢ïæ }¢éw² MÐ „ï »ï„è

ÜUã¢çݲ¢¡ ãñ …¢ï ΢}Ðy² ÜUï |¢¢ïx¢¼ï, Û¢ïH¼ï, É¢ï¼ï ¥¢ñÚ ©„„ï …êÛ¢¼ï „æÎ|¢¢ïü

ÜU¢ï HïÜUÚ ÐíS¼é¼ ÜUè x¢§ü ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ÜUç¼Ð² ÜUã¢çݲ¢¡ ‘¥æ{ï

}¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï’ §„ ÜUã¢Ýè „æx¢íã „ï Hè x¢§ü ãñ J‘¥ÐÝï ΢²Úï’, ‘„çβ¢ïæ

35

„ï’, ‘©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢’ ¥¢çÎ ÜUã¢çݲ¢¡ ТçÚ±¢çÚÜU ãñ ¼ƒ¢ ç…Ý}¢ïæ S~¢è-

ÐéM¯ „æÏ¢æ{¢ï ÜU¢ ç™~¢‡¢ ãñ J §„è ÐíÜU¢Ú Îé:¶è ±ëh¢ïæ, ç±ÜUH¢æx¢¢ï ÜUè

±ïÎÝ¢»¡ |¢è ãñ J ‘¥}¢ê¼ü ÜUéÀ’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ „éç}}¢ ÜUï Ðíï}¢ |¢¢±Ý¢ ÜUï ÚﶢæÜUÝ

ãñ J

‘ÐéH’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ ÜU‰² „æ±ïÎÝà¢èH ãñ J Ðé~¢ ÜUè ç…„ ™¢ñÚ¢ãï ÐÚ

ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢ëy²é ãé§ü ©„è ™¢ñÚ¢ãï ÐÚ ÐéH çÝ<}¢¼ ÜUÚÝï ÜU¢ ÆïÜU¢ çм¢ ÜU¢ï

ç}¢H¼¢ ãñ J ²ã »ÜU ~¢¢„Î ÐçÚçSƒç¼ ãñ J

²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ :

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ‘²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ’ ÜUã¢Ýè „æx¢íã }¢ïæ …¢ï ÜUã¢çݲ¢¡ ÐíS¼é¼

ÜUè x¢§ü ãñ ©ÝÜUï 籯² ¥Hx¢-¥Hx¢ ãñ J ÜUç¼Ð² ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ }¢¢Ý±¼¢±¢Îè

„æ±ïÎÝà¢èH ãñ ¼¢ï ÜUéÀ ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè ÜUè ÐèÇG¢ ÜUè ¥ç|¢Ã²çv¼ ÜU¢

„êÿ}¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J ‘Ϣ꼒 …ñ„è ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ RU¢ï{…‹² ¥Hx¢¢±

ÜU¢ ç™~¢‡¢ ç}¢H¼¢ ãñ J §„}¢ïæ „¢ïçݲ¢ ¼ƒ¢ ©„ÜUè }¢¢¡ ¥Hx¢¢± ÜUè çSƒç¼

}¢ïæ ãñ J ©Ý ΢ïÝ¢ïæ }¢ïæ çм¢ ¼ƒ¢ Ðç¼ ÜUï ò±ã¢Ú ÜUï Ðíç¼ RU¢ï{ ãñ J

“„¢ïçݲ¢ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ¼yÐÚ¼¢ çζ¢§ü Ýãèæ Îè J Т¡™ „¢¼ ç}¢ÝÅ »ï„ï ãè Ï¢ñÆï

ÚãÝï ÜUï Ï¢¢Î HÇÜUè }¢ïæ ÜUéÀ ãÚÜU¼ ¥¢²è J” »ï„è ãè çSƒç¼ }¢¢¡ ÜUè |¢è

ãñ, “Hx¢¢ ±ã §„ Ï¢¢¼ ÐÚ ã„ïx¢è, ÐÚ ±ã ã¡„è Ýãèæ ±ñ„ï ãè çÝ|¢¢ü± Ï¢ñÆè

36

Úãè J ©‹ã¢ïæÝï ΢ï x¢é‡¢¢ ©y„¢ã „ï Ï¢¢¼ ÜUè ÐèÇG¢ Ϣɢ§ü, ÐÚ }¢Ý Ýï ©ÝÜUè

çζ¢§ü çÎࢢ¥¢ïæ }¢ïæ …¢Ýï „ï §ÝÜU¢Ú çÜU²¢ J Hx¢¢ §„ ÜU}¢Úï }¢ïæ …}¢è Ï¢ñÆè

çÜU„è ¶¢}¢¢ïࢠ©ÐçSƒç¼ ÜU¢ Ï¢¢ïÛ¢ ÐÇ Ú㢠ãñ J” §„ ÐíÜU¢Ú ²ã }¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU

ÜUã¢Ýè ãñ J ‘Ï¢¢ãÚè H¢ïx¢’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ç±|¢¢…Ý ÜUè „}¢S²¢ ÜU¢ï ©|¢¢Ú¢ x¢²¢

ãñ J Ðç¼ »±æ „æÐ眢 ¶¢ï …¢Ýï ÐÚ }¢¢¡ ¥ÐÝï Ðé~¢ ÜUè ¥¢±¢Úx¢è ÜUï ÜU¢Ú‡¢

ò烼 ãñ - “}¢ñæ ™¢ã¼è ãê¡ ÜU¢ï§ü ±¢¼¢üH¢Ð...ÜU¢ï§ü „汢Πà¢M ÜUÚÝ¢ ç…„„ï

±ï ©„ ™éŒÐè ÜU¢ çÜUÝ¢Ú¢ À¢ïÇÜUÚ ¥¢x¢ï ÅãH ¥¢»... ÐÚ ±ï çÚv¼ …ñ„ï Hx¢è

¥Ï¢ ™ïãÚï ÐÚ ÜU¢ï§ü ™}¢ÜU Ýãèæ, ç±H¢²¼è-„è ç±Ú¢Ýè ЄÚè ƒè J” ‘}¢ñæ

¼¢ï …‹}¢¢ ãè’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ðíïç}¢ÜU¢ ݲݢ ¥ÐÝï çм¢ ÜUè ç…}}¢ï΢çÚ²¢ïæ }¢ïæ

©HÛ¢è ãé§ü ãñ ¥¢ñÚ Ðíï}¢è Ðí±¢„è Ï¢ÝÜUÚ ç±Úã |¢¢ïx¢¼¢ ã饢 ©„ÜUè Ðí¼èÿ¢¢

}¢ïæ ¶¢HèÐÝ ¥Ýé|¢± ÜUÚ¼¢ ãñ J ‘¥¢x¢¼’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ¥Ð¢çã… ÜUè }¢Ý¢ïÎࢢ

ÜU¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢ ãñ J ‘§Ý çÎÝ¢ïæ’ ÜUã¢Ýè ±ëh¢±Sƒ¢ ÜUï Í¢éÅÝ ÐÚ ¥¢{¢çÚ¼

ãñ J

‘¥ÜU¢ÚЇ¢ ¼¢ï Ýãèæ’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ „é{¢ÜUÚ }¢ïæ x¢|¢¢ü{¢Ú‡¢ ÜUè „æ|¢¢±Ý¢

Ýãèæ ãñ ÐÚæ¼é ±ã „¢Ú¢ Î¢ï¯ ÐyÝè ÜU¢ï Îï¼¢ ãñ J

‘²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ’ ²ã „æÜUHÝ ÜUè „Ï¢„ï }¢ãœ±Ðꇢü ÜUã¢Ýè §„ ÜUã¢Ýè

}¢ïæ Ï¢ïÅ¢, Ï¢ãê ¥¢ñÚ Ï¢Ó™¢ïæ ÜUï çÝ{Ý „ï }¢¢¼¢-çм¢ ÜUè ~¢¢„Îè ÜU¢ ±‡¢üÝ

ã饢 ãñ J

37

çÜU„ÜU¢ §ç¼ã¢„ :

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ÜUã¢Ýè „æx¢íã¢ïæ }¢ïæ „ï »ÜU }¢ãœ±Ðꇢü ÜUã¢Ýè „æx¢íã ‘çÜU„ÜU¢

§ç¼ã¢„’ ãñ J §„ „æx¢íã ÜUè ¥ç{ÜU¢æࢠÜUã¢çݲ¢¡ ô…Îx¢è ÜU¢ Ðæ™Ý¢}¢¢ ãñ J

©‹ã¢ïæÝï ¥ÐÝè ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ }¢¢Ý±è² …è±Ý ÜU¢ …è¼¢ …¢x¢¼¢ ç™~¢‡¢ çÜU²¢

ãñ J ¥ÝïÜU ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ …è±Ý ÜU¢ï „}¢x¢í ÎëçC „ï Îï¶Ýï ÜU¢ Ðí²yÝ çÜU²¢

x¢²¢ ãñ J S~¢è ÜUï ¥ÝïÜU MÐ §Ý ÜUã¢çݲ¢ïæ }¢ïæ ÎëçCx¢¼ ã¢ï¼ï ãñæ J ÜU|¢è

±ã }¢¢¡ ÜUï MÐ }¢ïæ, ÜU|¢è „ã™Úè, ¼¢ï ÜU|¢è Ðé~¢è ÜUï MÐ }¢ïæ „¢}¢Ýï ¥¢¼è

ãñ J Ý¢Úè ÜUï Îé:¶ »±æ ÎÎü ¼ƒ¢ mæm¢y}¢ÜU ÐçÚçSƒç¼ ÜU¢ ç™~¢‡¢ |¢è çÜU²¢

x¢²¢ ãñ J ‘©¼Ýè ÎêÚ’ ÜUã¢Ýè ÜUè }¢¢¡, »ï„ï ¥ÝïÜU MТïæ }¢ïæ S~¢è ÜU¢ï Îࢢü²¢

x¢²¢ ãñ J ‘çÜU„ÜU¢ §ç¼ã¢„’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ „¢æÐí΢ç²ÜU |¢¢±Ý¢ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ çм¢

¥¢ñÚ Ðé~¢ ÜUï ТÚSÐçÚÜU }¢Ý}¢éÅ¢± ãñ J

ç±±¢ã ÜUÚÝ¢ ™¢ãÝ¢ ãñ, ÐÚæ¼é çм¢ |¢¢Ú¼ ç±|¢¢…Ý }¢ïæ ¥ÐÝï ÐçÚ±¢Ú

ÐÚ ãé» ¥y²¢™¢Ú¢ïæ ÜU¢ §ç¼ã¢„ }¢ïæ „}Ðëv¼ Úã¼ï ãé» Ðé~¢ ÜU¢ ç±Ú¢ï{ ÜUÚ¼¢

ãñ, “¼ê v²¢ „}¢Û¢¢²ïx¢¢.... ¥¢ñÚ ±ã |¢è v²¢ïæ „}¢Û¢ïx¢è.... ¥¢ç¶Ú ²ã }¢ïÚ¢

§ç¼ã¢„ ãñ, ©„ÜUè Ýãèæ...±ã }¢ïÚï …w}¢ ƒï, ©„ÜUï Ýãèæ...²ã ÎÎü |¢è }¢ïÚ¢

ãè ãñ, Ï¢„, }¢ïÚ¢...§„ï }¢ïÚï ¥¢²¢}¢ }¢ïæ ¶ÇGè }¢ïÚè ã}¢„ÈUÚ ÐèÉè ãè „}¢Û¢

„ÜU¼è ãñ, }¢ïÚè |¢¢±è Ýãèæ.... …¢ ! ÜUã Îï ©„„ï !”

38

§„ „æÜUHÝ }¢ïæ ‘çÜU„ÜU¢ §ç¼ã¢„’, ‘Ï¢¢ãÚè H¢ïx¢’, ‘MÜU¢ï §¼æ…¢Ú

ãé„ïÝ’ §Ý ¼èÝ¢ïæ ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ ÜUƒ¢ÝÜU 籯² ÜUè ÎëçC „ï »ÜU …ñ„ï ãè

çH²¢ ãñ J ç…Ý}¢ïæ |¢¢Ú¼-ТÜU ç±|¢¢…Ý ÜUè ~¢¢„Îè ±<‡¢¼ ãñ J

¥Ý鱢ΠÜU¢²ü : Ú¢…è „ïÆ Ýï ÜUƒ¢ „¢çãy² ÜUï ¥ç¼çÚv¼ ¥Ý鱢ΠÜUï

ÿ¢ï~¢ }¢ïæ |¢è }¢ãœ±Ðꇢü |¢êç}¢ÜU¢ çÝ|¢¢²è ãñ J ©‹ã¢ïæÝï …}¢üÝ ÜUç± ‘}¢¢çÚ²¢

çÚËÜUï’ ÜUï ΄ Ð~¢¢ïæ ÜU¢ ôãÎè }¢ïæ ¥Ý鱢ΠçÜU²¢ J

Ú¢§ÝïÚ }¢¢çÚ²¢ çÚËÜUï ÜU¢ …‹}¢ ÈUí¢¡‹„ }¢ïæ „Ý 1957 }¢ïæ ã饢 J ¥¢ÐÜU¢ï

Ðçp}¢è ²éÚ¢ïÐ }¢ïæ ÐíÜUëç¼ ÜUï »ÜU ¥|¢ê¼Ðê±ü Í¢ÅÝ¢ ÜUè ¼Úã }¢¢Ý¢ …¢¼¢ ãñ J

…Ï¢ ±ï ç}¢HÅÚè }¢ïæ çà¢ÿ¢¢ Ðí¢Œ¼ ÜUÚ Úãï ƒï ¼¢ï Т¡™ ¼ÜU Ï¢Çï ±ïÎÝ¢Ðꇢü

çÏ¢¼¢²ï ãñ J ©ÝÜU¢ ÐãH¢ ÜU¢Ã² „æx¢íã 11 ±¯ü ÜUè ¥¢²é }¢ïæ ÐíÜU¢çࢼ ã饢 J

©‹ã¢ïæÝï ÜUéH ç}¢H¢ÜUÚ 30 ÜUç±¼¢ „æx¢íã, ÜUã¢çݲ¢¡, „}¢èÿ¢¢, „æS}¢Ú‡¢, Hï¶

¥¢ñÚ ©Ð‹²¢„ ¥¢çÎ ÜU¢ „ë…Ý çÜU²¢ ãñ J

§Ý Ð~¢¢ïæ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï Ú¢…è „ïÆ Ýï çÚËÜUï ÜUï S±|¢¢± ÜU¢ |¢è ç™~¢‡¢

çÜU²¢ ãñ çÜU ±ã »ÜU „æ±ïÎÝà¢èH òçv¼ ãñ J ¼ƒ¢ ©ÝÜUïï ¥¢æ¼çÚÜU }¢Ý }¢ïæ

çÝÚæ¼Ú ç…¿¢¢„¢ ©yÐ‹Ý ã¢ï¼ï ãé» çζ¢§ü Îï¼è ãñ J ©Ý}¢ïæ }¢ã¢Ý Ðíç¼|¢¢à¢çv¼

ã¢ïÝï ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ãè Ÿ¢ïD ÜU¢Ã²-ڙݢ ÜUÚ¼ï ƒï J »ÜU ô™¼Ýà¢èH òçv¼ ÜUï

MÐ }¢ïæ §ÝÜUè Ðã™¢Ý Ï¢Ýè ãé§ü ãñ J ©ÝÜUï Ð~¢¢ïæ ÜUï ¥Ý鱢ΠÜU¢²ü ÜUïï

}¢¢Š²}¢ „ï Ú¢…è „ïÆ Ýï »ÜU ݧü çÎࢢ ÎïÝï ÜU¢ ÜU¢²ü çÜU²¢ ãñ J

39

„æÎ|¢ü

1 „¢Æ¢ïœ¢Úè çã‹Îè ©Ð‹²¢„¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè-Ç¢õ. çÜUÚ‡¢ Ï¢¢H¢ ¥Ú¢ïÇG¢ (|¢êç}¢ÜU¢)

Ðë. 5

2 ±ãè (|¢êç}¢ÜU¢), Ðë. 5

3 Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ڙݢ „æ„¢Ú - Ç¢õ. SÝïã…¢ „¢ïÝ¢fï, Ðë. 81

4 Ú¢…è „ïÆ : ÜUƒ¢ „ëçC »±æ ÎëçC - Ç¢õ. ÜUà}¢èÚè H¢H, Ðë. 2

5 Ú¢…è „ïÆ : ÜUƒ¢ „ëçC »±æ ÎëçC - Ç¢õ. ÜU¢à}¢èÚèH¢H, Ðë. 2

6 Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ڙݢ „æ„¢Ú - Ç¢õ. SÝïã…¢ „¢ïÝ¢fï, Ðë. 81

7 ±ãè, Ðë. 82

8 Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ڙݢ „æ„¢Ú - Ç¢õ. SÝïã…¢ „¢ïÝ¢fï, Ðë. 83

9 ‘Îëc²æ¼ÜUé}¢¢Ú ÜUè x¢…GH¢ïæ ÜU¢ „}¢èÿ¢¢y}¢ÜU ¥Š²²Ý’ - HÍ¢é ࢢï{ ÐíÏ¢æ{

- Ç¢õ. }¢{éÜUÚ ¶Ú¢Åï, Ðë 53-54

10 Ú¢…è „ïÆ: ÜUƒ¢ „ëçC »±æ ÎëçC - Ç¢õ. ÜUà}¢èÚèH¢H, Ðë. 5

11 ¥¢{éçÝÜU ôãÎè ©Ð‹²¢„¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè ÜUïï ç±ç±{ MТïæ ÜU¢ ç™~¢‡¢ - Ç¢õ.

}¢¢ïã}}¢Î ¥…ãÚ ÉïÚè±¢H¢, Ðë. 170

13 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 142

14 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U18

40

15 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U122

16 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U24

17 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U197-98

18 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U123

19 ¼¼ì-„}¢ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. U127

20 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 28

21 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 60

22 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 80

23 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 80

24 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 39

25 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 48

26 ±ãè Ðë. 35

27 ôãÎè ÜUï ¥{éÝ¢¼Ý Ý¢Úè ©Ð‹²¢„ - §æÎéÐíÜU¢à¢ ТæÇï², Ðë. 149

28 çÝcÜU±™ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 13

29 ¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 12

30 ±ãè Ðë. 21

31 ¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 24-25

32 ±ãè, Ðë. 53

41

33 ¼è„Úè ãƒïHè - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 22

34 ¼è„Úè ãƒïHè - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 35U

35 ¼è„Úè ãƒïHè - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 137

36 „}¢èÿ¢¢ - 焼æÏ¢Ú - ¥vÅêÏ¢Ú - 1982

37 ÜUƒ¢ÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ : ࢢï{ ÐíÏ¢æ{ - Ðí¢. ç}¢Úx¢‡¢ï ¥ÝéÚ¢{¢ …Ý¢ÎüÝ, Ðë.

105

38 „}¢èÿ¢¢ - }¢¢™ü/»çÐíH 2000

39 Îê„Úï Îïà¢ÜU¢H }¢ïæ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 6

40 ²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 84

41 ²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 84

41 ±ãè Ðë. 85

42 ²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 46

43 ¼è„Úè ãƒïHè - Ú¢…è „ïÆ, Ðë. 19

• • •

42

¼è„Ú¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢ ±S¼é-籋²¢„

‘¼y„}¢’

‘¼y„}¢’ ©Ð‹²¢„ »ÜU „¢}¢¢ç…ÜU ©Ð‹²¢„ ãñ, …¢ï …è±Ý ÜUï Ðíç¼

»ÜU ¶éHè „¢ƒüÜU¼¢ ¥¢ñÚ ¶¢ï… ÜU¢ ÐçÚ‡¢¢}¢ ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè

Ý¢ç²ÜU¢ ç±{±¢ ãñ ¥¢ñÚ ÐéL¯ Т~¢ ‘ç±±ïÜU’, ‘¥¢ÝæÎ’ …¢ï ç±ç|¢ó¢ ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ

}¢ïæ ¥ÐÝè-¥ÐÝè ÐèÇ¢G çH²ï ãé» ãñæ J §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ΢ï Т~¢¢ïæ ÜUè

„}¢¢Ý¢æ¼Ú …è±Ý ²¢~¢¢ …¢ï ¥ÐÝè-¥ÐÝè, ¥Hx¢-¥Hx¢ çSƒç¼²¢ïæ }¢ïæ Ï¢æ{ï

ÚãÜUÚ |¢è …è…è籯¢ ÜUï }¢}¢ü ÜU¢ï ÅÅ¢ïH¼ï çζ¢§ü Îï¼ï ãñæ J §„}¢ïæ »ÜU

Ý¢²ÜU ç±±ïÜU çÜU„è ¥ÐÚ¢{ x¢íæƒè ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ãñ ¥¢ñÚ ¼è„Ú¢ ¼~¢ ¥¢ÝæÎ

¥ç±±¢çã¼ ãñ J ±„é{¢ ΢ï ÐéL¯¢ïæ ÜUï ÎÎü-çx¢Îü Í¢ê}¢¼è ãñ J ¼¢ï »ï„¢

Hx¢¼¢ ãñ ²ï ÐéL¯ ãè ©„ÜUï ¥¢„Т„ Í¢ê}¢ Úãï ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ

}¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU¼¢ ¥æ¼ ¼ÜU Ϣݼè Úã¼è ãñ J ‘¼y„}¢’ }¢ïæ x¢¢ñ‡¢ Т~¢¢ïæ ÜUè

„æw²¢ |¢è ¥ç{ÜU ãñ J …ñ„ï à¢Ú¼ |¢ñIJ¢, |¢¢|¢è, }¢¢¡, Ç¢õvÅÚ, HçH¼™æÎí,

43

„éç{Ú, ÜUËÐÝ¢, çà¢ÚèÝ Mƒ, çÎHèÐ, ÜU¢ñà¢H ¥¢çÎ J §„ ÐíÜU¢Ú §„

©Ð‹²¢„ ÜU¢ ¥¢çÎ, }¢Š² ¥¢ñÚ ¥æ¼ ϢǢG ãè ç…¿¢¢„¢Ðꇢü Ú㢠ãñ §„

©Ð‹²¢„ }¢ïæ ¥ç{ÜU¢Úè ÜUƒ¢ ÜUï „¢ƒ-„¢ƒ Ðí¢„æçx¢ÜU ÜUƒ¢ |¢è ç±±ïÜU

¥¢ñÚ çà¢çÚÝ ÜUï }¢¢Š²}¢ „ï ™H¼è ãï J ©Ð‹²¢„ ÜU¢ ¥¢Úæ|¢ »ÜU ‘²êƒ

ÈUïçSűH’ „ï ã¢ï¼¢ ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ±„é{¢ ™¢ñ{Úè »ÜU

„éçà¢çÿ¢¼ ç±{±¢ Ý¢Úè ãñ J ±„é{¢ ÜU¢ Ðç¼ çÝç¶H ÜU¢Ú ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢Ú

™éÜU¢ ãñ J ±ã ÐÉèG-çH¶è „éçà¢çÿ¢¼ Ý¢Úè ãñ J ±„é{¢ ÜU¢ Ðç¼ çݶçÎH

ÜU¢Ú ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢Ú ™éÜU¢ ãñ J ±ã ÐÉèG-çH¶è „éçà¢çÿ¢¼ Ý¢Úè ãñ J

¥ÐÝï |¢¢§ü-|¢¢|¢è ¥¢ñÚ }¢¢¡ ÜUï „¢ƒ H¶Ýª }¢ïæ Úã¼è ãñ ¥¢ïÚ H¶Ýª

²éçݱ<„Åè }¢ïæ „}¢¢…ࢢS~¢ ÜUè Ðí¢Š²¢çÐÜU¢ ã¢ï …¢¼è ãñ J ‘²êƒ ÈUïçSűH’

ÜUï ç„Hç„Hï }¢ïæ ¥ÐÝï ç±Eç±l¢H² ÜU¢ Ðíç¼çÝç{y± ÜUÚÝï±¢Hè À¢~¢¢¥¢ïæ

¥¢ñÚ ¥ÐÝï „ã²¢ïx¢è Ç¢õ. HçH¼™æÎ ÜUï „¢ƒ çÎËHè ¥¢¼è ãñ ¥¢ñÚ ²ãèæ

±ã¢¡ ÜUï HïBÚÚ ç±±ïÜU „ï }¢éH¢ÜU¢¼ ã¢ï¼è ãñ J §„ „}¢¢Ú¢ïã }¢ïæ ©„ÜUï „¢ƒ

ÐÉ¢G Ï¢~¢¢ ç}¢H …¢¼¢ ãñ, …¢ï ¥ÐÝè ç±Eç±l¢H² ÜUï çÎÝ¢ïæ ÜUè Ï¢ãé¼-

„è ²¢Îïæ ¼¢…¢ ÜUÚ Îï¼¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ Ýï ±„é{¢ ÜUè ¥æ¼}¢éü¶è ²¢~¢¢

ÜU¢ï |¢¢Ú¼è² }¢Š²}¢±x¢èü² „}¢¢… ¥¢ñÚ ÐçÚ±¢Ú ÜUè ç±{±¢ ÜUï LÐ }¢¢Ý¢

ãñ ¥¢ñÚ ©„ÜU¢ Ð΢üÈU¢à¢ ÜUÚ ¥¢{éçÝÜU¼¢ ÜUè ¶¢H ¶èæ™è ãñ J »ÜU

çà¢çÿ¢¼ ±„é{¢ ÜUï }¢Ý ÐÚ |¢¢Ú¼è² „æSÜU¢Ú¢ïæ ÜU¢ Ðí|¢¢± ÐÇ¢G ãñ J §„

„æSÜU¢Ú ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ±„é{¢ ÜU¢ ™çÚ~¢ »ÜU Ðíx¢ç¼à¢¢Hè Ï¢Ý x¢²¢ ãñ J

±„é{¢ ¥y²æ¼ „æ±ïÎÝà¢èH |¢¢± Ðí±‡¢ ¥¢ñÚ ™éŒÐè çÜUS}¢ ÜUè ²é±¼è ãñ J

44

©„ÜUè }¢¢¡ ÐçÚ±¢Ú ÜUè H¢ïÜU }¢²¢ü΢ ÜU¢ï HïÜUÚ Á²¢Î¢ ô™ç¼¼ Ýãèæ ãñ J

±ã ©„ÜUè ¶éà¢è }¢ïæ ãè ¥ÐÝè ¶éà¢è Îﶼè ãñ J ±„é{¢ ÜUï |¢¢§ü-|¢¢|¢è

©„ÜU¢ ÐéÝ<±±¢ã ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼ï ãñ J ç…„„ï ±ñ±¢çãÜU 籿¢¢ÐÝ ÜUï LÐ }¢ïæ

±„é{¢ ÜUï …è±Ý }¢ïæ »ÜU ¥ŠÄ¢¢ÐÜU ç±±ïÜU ¥¢¼¢ ãñ J ç…„„ï ±ã Ðíï}¢

ÜUÚÝï Hx¢¼è ãñ J ôÜU¼é ©„ÜUï ¥¢™Ú‡¢ ±„é{¢ ÜUï }¢Ý }¢ïæ …éx¢éŒ„¢ Ðñ΢

ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU ÐãHè çÝÚÿ¢Ú ÐyÝè ÜUï ã¢ï¼ï ¥ÐÝè „æ±ïÎÝà¢èH ¥¢ñÚ Ï¢¢ñçhÜU

¥ç|¢L癲¢ïæ ÜUï Ý¢}¢ ÐÚ ±„é{¢ ™¢ñ{Úè ÜU¢ï Ú¶ñH ϢݢÜUÚ Ú¶Ýï ÜU¢

ÐíS¼¢± Ú¶¼¢ ©„ÜUè ô™¼¢ ÜU¢ ÜU¢Ú‡¢ Ï¢Ý …¢¼è ãñ J ç±±ïÜU ÜUè ÐyÝè

çà¢çÚÝ ÜUè }¢ëy²é x¢|¢üТ¼ ÜUï ™vÜUÚ }¢ïæ ã¢ï …¢¼è ãñ J

±ã ÐyÝè ÜUè ÐèÇ¢G |¢Úè ²¢Î }¢ïæ …è Ú㢠ãñ J ©„ÜUè }¢ëy²é ÜUï çH»

¶éÎ ÜU¢ï ç…}}¢ïÎ¢Ú }¢¢Ý¼¢ ãñ J §„ ¥ÐÚ¢{ Ï¢¢ï{ „ï x¢íS¼ Ðí¢²çp¼ ÜUï

LÐ }¢ïæ ç±±ïÜU ©„„ï ࢢÎè ÜUÚÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ J ¥¢… |¢è à¢èçÚÝ ÜUè

S}¢ëç¼²¢¡ ©„ÜUï |¢è¼Ú Ï¢Ýè ãé§ü ãñ J ±„é{¢ „¢}¢¢ç…ÜU „æSÜU¢Ú¢ïæ ¥¢ñÚ

}¢¢Ýç„ÜU 籄æx¢ç¼²¢ïæ ÜUï Í¢ïÚï }¢ïæ çÝÜUHÝï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚ¼è ãñ J ÐÚ

ç±±ïÜU ©„ÜU¢ „¢ƒ Ýãèæ Îï Т¼¢ J ±ã ¥ÐÝï }¢¢Ýç„ÜU MÐ }¢ïæ ¥ÜUïHïÐÝ

„ï ç™ÐÜU¢ Úã¼¢ ãñ J ¥¢ñÚ ²ãè ~¢¢„Îè à¢éL ã¢ï …¢¼è ãñ J ¥ç¼¼ „ï

…éÇïG ÚãÜUÚ ±¼ü}¢¢Ý }¢ïæ …è±Ý ÜU¢ï Ý Ð㙢ÝÝï±¢Hè ²ã Åîï…ïÇè »ÜU

Ðí²¢ïx¢ Ï¢Ý …¢¼è ãñ J ±„é{¢ ¥¢ñÚ ç±±ïÜU ΢ïÝ¢ïæ ãè ¥ÐÝïï }¢Úï ãé» ÜU¢ï

É¢ï Úãï ãñæ J §„ ¥ƒü }¢ïæ ±ï ¼y„}¢ ãñ J

45

±¼ü}¢¢Ý }¢ïæ …èÝ¢ ¥ÜUïHï ±„é{¢ ÜUï Ï¢„ }¢ïæ Ýãèæ ãñ HïçÜUÝ §„

¥ÜUïHïÐÝ }¢ïæ ÚãÝï ÜU¢ï ¥ç|¢à¢# ãñ ! ²ã çÝ…¼¢ ©„ï ¥ƒüãèÝ Hx¢Ýï

Hx¢¼è ãñ J ±ã „ïç}¢Ý¢Ú±¢Hè Îê„Úè çÎËHè ²¢~¢¢ }¢ïæ }¢¢Ý¼è ãñ çÜU

…è±Ý ÜUï ¥¢}¢æ~¢‡¢ „ï }¢¢ñ¼ ÜU¢ ÜU¢ï§ü |¢è ã¢ã¢ÜU¢Ú ϢǢG Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼¢ J

ç±±ïÜU ©„ï ¥¢}¢æç~¢¼ ÜUÚ¼¢ ãñ J HïçÜUÝ ±¢Î¢ Ýãèæ çÝ|¢¢ Т¼¢ J ±ã

çÝڢࢢ H¢ñÅ …¢¼è ãñ J §„è ç„Hç„Hï }¢ïæ Îçÿ¢‡¢ ÜUè ²¢~¢¢ ¥¢ñÚ

¥™¢ÝÜU ¥S±Sƒ ã¢ï …¢Ý¢ ©„ÜUè çÝ²ç¼ ÜU¢ï ݲï }¢¢ïÇG ÐÚ ¶Ç¢G ÜUÚ

Îï¼¢ ãñ ²ãèæ ÐÚ ¥¢ÝæÎ „ï ±„é{¢ ÜU¢ „æÐÜUü ã¢ï¼¢ ãñ J …¢ï ¥ÐÝï

²¢¼Ý¢|¢Úï ¥ç¼¼ ÜUï Ï¢¢±…êÎ ±¼ü}¢¢Ý „ï …éÇ¢G Úã¼¢ ãñ J ¥ÐÝè ¥¢RU¢æ¼

}¢¢Ýç„ÜU¼¢ }¢ïæ |¢è ±ã Ï¢ïãÎ „ã… ¥¢ñÚ }¢éQU ãñ J ²ãè ±„é{¢ ÜU¢ï ÜUæ{¢

ç}¢H …¢¼¢ ãñ J ΢ïÝ¢ïæ Т„ ¥¢ …¢¼ï ãñæ J ç…„ÜUè ©„ï ¼H¢à¢ ƒè ôÜU¼é

ç±±ïÜU ¥¢ñÚ ±„é{¢ ΢ïÝ¢ïæ ç±±¢ã „ê~¢ }¢ïæ Ï¢æ{ Ýãèæ Т¼ï J Îçÿ¢‡¢ ÜUè

²¢~¢¢ ÜUï ç„Hç„Hï }¢ïæ ±„é{¢ ¥¢ÝæÎ ÜUï „æÐÜUü }¢ïæ ¥¢ÜUÚ |¢¢±Ý¢y}¢ÜU

ÎëçC „ï ™ï¼Ý¢ Í¢çÝC ã¢ï …¢¼è ãñ çÜU ΢ïÝ¢ïæ ç±±¢ã „ê~¢ }¢ïæ Ï¢æ{ …¢Ýï

ÜU¢ çÝp² ÜUÚ¼ï ãñæ J HæÏ¢ï „}¢² }¢ïæ ±ã ÜU¢}¢ ²¢~¢¢»¡ ÜUÚ Ð¢²è ƒè

HïçÜUÝ ²ã¢¡ ÜU}¢ }¢ïæ Ï¢æ{ …¢Ýï çÜU¼Ý¢ Ú¢S¼¢ ÐÚ ™éÜUè ãñ J ©„ï ¥ÐÝè

²¢~¢¢ ÜUè ¶¢ï… ÐêÚè ÜUÚÝï Hx¢¼è ãñæ J ÐÚ Í¢Ú H¢ñÅÝï ÐÚ ±„é{¢ ÜU¢ï

ç±±ïÜU ÜUï ™¢ã¼ |¢Úï Т~¢ ç}¢H¼ï ãñæ J ç…„}¢ïæ ±„é{¢ „ï ç±±¢ã „ê~¢ }¢ïæ

Ï¢æ{Ýï ÜUè §ÓÀ¢ òQU ÜUÚ¼¢ ãñ J ±„é{¢ ¥¢ñÚ §„ „}¢S²¢ }¢ïæ ©HÛ¢

…¢¼è ãñ J §„ ±QU ¼ÜU ±„é{¢ ¥ÐÝï.... ‘¼y„}¢’ }¢ïæ }¢éQU ã¢ï ™éÜUè ãñ J

46

±„é{¢ ™¢ñ{Úè ¥æ¼¼: ¥¢ÝæÎ ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ ç݇¢ü² ÜUÚ¼è ãñ J ÜUƒ¢ ²ãèæ ÐÚ

„}¢¢# ã¢ï …¢¼è ãñ J

§„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ …¢ï ÜUéÀ ãñ ÜU‰² ÜUï Ï¢¢ãÚ ãñ ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ ÜUéÀ ãñ

±„é{¢ ÜUè òƒ¢ çÜU„è ~¢¢„Îè „ï ¶y}¢ Ýãèæ ã¢ï¼è Ï¢çËÜU »ÜU ²¢~¢¢ „ï

à¢éL ã¢ï¼è ãñ J ²ãè Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ©Ð‹²¢„ ‘¼y„}¢’ UÜU¢ »ÜU „Ï¢H ¥¢ñÚ

„¢ƒüÜU ¥¢{¢Ú ãñ J¼y„: …¢ï „¢ï™Ýï ÜUï „¢ƒ ÜUéÀ ÜUÚÝï ÜUï çH» ç±±à¢

ÜUÚ¼¢ ãñ ²ã ¥¢{éçÝÜU „æ±ïÎÝ¢ ÜUè 籱ࢼ¢ Ýãèæ, ࢼü ãñ J ç…„ï

Hïç¶ÜU¢ ¥ÐÝï „¢ƒüÜU Ï¢ÎH¢± ¼ÜU Hï x¢²è ãñ J »ï„¢ Hx¢¼¢ ãñ çÜU ²ã¢¡

ÜU¢ï§ü „¢}¢¢‹² „è çÈUË}¢ Éæx¢ „ï ÜU¢ï§ü Ðíï}¢ ÜUƒ¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜU¢

©Ð‹²¢„ SƒêH ÜUƒ¢ ÐÚ ¥¢çŸ¢¼ Ýãèæ ãñ J Ï¢çËÜU Hïç¶ÜU¢ ÜUƒ¢ ¥¢ñÚ

™çÚ~¢¢ïæ ÜUè ¥æ¼™ïü¼Ý¢ }¢ïæ Ðí±ïࢠÜUÚ¼è ãñ ¥¢ñÚ ±ã¢¡ ÜUï ¼Ý¢±¢ïæ ¥¢ñÚ

SƒêH-ÐéƒH „ï ÅÜUÚ¢¼è ãñ J §„èçH» Ú¢…è „ïÆ „êÿ}¢¼¢ ÜU¢ï ¥ç{ÜU

}¢ãœ± Îï¼è ãñ J Hïç¶ÜU¢ Ýï §„ ©Ð‹²¢„ ÜU¢ ¥æ¼ »ÜU Ï¢ÇïG Ý¢ÅÜUè²

Éæx¢ „ï çÜU²¢ ãñ J §„ ÐíÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ Ýï §„ ©Ð‹²¢„ ÜU¢ à¢è¯üÜU

ç±±ïÜU ¥¢ñÚ ±„é{¢ ÜU¢ï ‘¼y„}¢¼¢’ ÜUï {Ú¢¼H ÐÚ ¶Ç¢G ÜUÚÜUï ©„ï „¢ƒüÜU¼¢

ÐíÎ¢Ý ÜUè ãñ J

47

çÝcÜU±™

‘çÝcÜU±™’ ²ã Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ©¶ÇèG ²é±¢ ÐèÉèG ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ }¢ïæ

„ï ©|¢Ú¼ï Î¢ï ±ëœ¢¢æ¼ ãñ J ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï Ï¢¢„ê ÜU¢ï

‘çÝcÜU±™’ ÝèÚ¢ ÜUï Ðíï}¢ „ï Ϣݢ²¢ ãñ ¥¢ñÚ Îê„Úï ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ ¶éΠݢ²ÜU

ãè ¥ÐÝè çSƒç¼ „ï ‘çÝcÜU±™’ Ï¢Ý x¢²¢ ãï J ²ï ΢ïÝ¢ïæ ¥Hx¢-¥Hx¢

ÜUƒ¢»¡ ãñæ, ÐÚ Ýãèæ |¢è ãñæ J ΢ïÝ¢ïæ ±ëœ¢¢¼¢ïæ }¢ïæ ÜUïç‹Îí² Ð¢~¢¢ïæ ÜUï

çÝcÜU±™ ²ƒ¢ƒü ÜUï „¢}¢Ýï ÐÅÜU çÎ²ï …¢Ýï ÜU¢ »ÜU „¢¡Û¢¢ ÜU¢Hx¢¼ ¥¢ñÚ

ÐçÚ±ïà¢x¢¼ çÚ༢ Hïç¶ÜU¢ Ýï ¼² çÜU²¢ ãñ J ²ã¢¡ §ÝÜUï ¥ÐÝï ÎÎü ãñæ,

¼ÜUü, ô…Îx¢è „ï çÝÐÅÝï ÜUï ¼ÚèÜUï Hïç¶ÜU¢ Ýï Ï¢¼¢²ï ãñæ J ÜUãÝ¢ Ý ã¢ïx¢¢

çÜU §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ …¢ï ¥„éÚÿ¢¢, Ï¢ï™ñÝè ¥ÝÎï¶è Úãè ãñ, Hïç¶ÜU¢ ݲè

ÐèÉèG ÜUè „}¢S²¢ ÜU¢ï „¢}¢Ýï H¢Ý¢ ™¢ã¼è ãñ, ²é±ÜU¢ï æ ÜUè „}¢S²¢

ô…Îx¢è ÜUï ÈUñ„Hï, ÜUéÀ Ï¢ÝÝï ÜUè §ÓÀ¢ ¥¢çÎ ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ ©…¢x¢Ú

ÜUÚÝ¢ ãè ¥ÐÝ¢ ©gïಠ„}¢Û¢¼è ãñ J v²¢ïæçÜU ã}¢¢Úè „¢ï™ ±²SÜU ÐèÉèG

ÜUè „æ±ïÎÝ¢¥¢ïæ ÐÚ Û¢éÜUè ãé§ü ãñ J ÎÚ¥„H ©ÝÜUè Ï¢ï¶Ï¢Ú ÜUڱŢïæ ¼Hï

Ï¢ãé¼ „ï Ý¢…éÜU ¥¢±ïx¢ çЄ¼ï ¥¢²ï ãñæ J

©Ð‹²¢„ ÜUï ΢ïÝ¢ïæ ±ëœ¢¢æ¼¢ïæ ÜUï Т~¢ ÜU¢ »ï„¢ …êۢݢ ÜUãèæ-Ý ÜUãèæ

„æRU}¢‡¢ ÜUè x¢±¢ãè |¢è Îï¼¢ ãñ J ç…Ý }¢¢‹²¼¢¥¢ïæ „ï ¥Ï¢ ÜU¢}¢ ™H¼¢

48

Ú㢠ãñ, ¥Ï¢ Ýãèæ ™H Ú㢠ãñ J »ÜU „æ„¢Ú ÜUè ¼H¢à¢ çÐÀHï }¢ê˲¢ïæ

ÜU¢ï Š±S¼ …LÚ ÜUÚ¼è ãñæ, ÐÚ »ÜU „¢ã„ ©„}¢ïæ çÈUÚ „ï …éÇG …¢¼¢ ãñæ,

¥¢Î}¢è ¥ÐÝ¢ Ú¢S¼¢ ¶éÎ Éê¡ÉG çÝÜU¢H¼¢ ãñ J ¥¢… ÜUï „}¢¢… }¢ïæ ÈUñHï

§„ ÐçÚ±ïࢠÜUï ÐÝÐ Úãï „æÍ¢¯¢ïü ÜU¢ „}¢¢… ÜU¢ï ¼¢ï ¥|²S¼ ã¢ïÝ¢ ãè

ã¢ïx¢¢ J

‘çÝcÜU±™’ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ Ï¢¢„ê ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ ÜU¢ Ðíï}¢,

ÐãHï Ï¢¢„ê ÜU¢ ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ï¢Ó™¢ „}¢Û¢Ý¢, çÈUÚ …Ï¢ ©„Ýï Ú}¢‡¢ ÜU¢ï ™éÝ¢

¼Ï¢ ÜU¢ ÐÀ¼¢±¢, Ï¢¢„ê ÜU¢ çÏ¢¶Ú …¢Ý¢, ô…Îx¢è „ï ª Ï¢ …¢Ý¢, ÝèÚ¢

ÜU¢ Ú}¢‡¢ „ï ࢢÎè ÜUÚÜUï ô…Îx¢è Ï¢„¢Ý¢ ²ã ©Ð‹²¢„ ÜUï ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼

}¢ïæ Ï¢¼¢²¢ ãñ, Ú¢…è „ïÆ Ýï Ï¢¢„ê ÜUï …è±Ý ÜU¢ï ÝèÚ¢ „ï ÜUñ„ï çÝcÜU±™

çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ï SÐC ¥æÜUÝ çÜU²¢ ãñ J ç±à¢¢H ÜUï m¢Ú¢

ÐÉïG-çH¶ï ²é±ÜU¢ïæ ÜUè „}¢S²¢ ÜU¢ï, ©ÝÜUè ÅêÅÝ ÜU¢ï ~¢S¼¼¢ ÜU¢ï Ú¢…è „ïÆ

Ï¢¼¢Ý¢ ™¢ã¼è ãñ J ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUè „}¢S²¢ ÐÚ çH¶¢ ã饢 ²ã ©Ð‹²¢„

ãñ J Hïç¶ÜU¢ Ýï ¥ÐÝè „êÿ}¢ ¥æ¼ÎëüçC ÜUï Ï¢HÏ¢ê¼ï ÐÚ Ý¢Ðï, }¢Ý¢ï籿¢¢Ý

ÜU¢ï ¥¢… ÜUï ²éx¢, ¥¢… ÜUï „}¢¢…, ¥¢… ÜUï Á±Hæ¼ Ý²ï ÐèÉèG ÜUï „æÎ|¢¢ïZ

ÜUè ÐèÇ¢G¥¢ïæ, 籄æx¢ç¼²¢ïæ ± ¥Ðïÿ¢¢¥¢ï ÜUï ÐçÚÐíïÿ² }¢ïæ ò¢w²¢ç²¼ çÜU²¢

ãñ J

ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ ÜU¢ ¥¢Úæ|¢ Í¢çż Í¢ÅÝ¢¥¢ïæ „ï ã¢ï¼¢ ãñ J ç±à¢¢H ÜU¢ï

ÜU¢õHï… ÜUè ÐéÚ¢Ýè ²¢Îïæ ²¢Î ¥¢¼è ãñæ J ÝèÚ¢ }¢¢¡ Ï¢ÝÝï±¢Hè ãñ ²ã Ï¢¢¼

49

ç±à¢¢H ÜUè }¢¢¡ ©„ï ÜUã¼è ãñ, ÜUè ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ð~¢ çH¶ÜUÚ Ï¢{¢§ü ΢ï J

ÜUH …¢ï Ï¢Ó™è ƒè ¥¢… }¢¢¡ Ï¢Ý Úãè ãñ J §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¥¢p²ü ç±à¢¢H

ÜU¢ï Hx¢¼¢ ãñ J

ÝèÚ¢ ç±à¢¢H ÜUï ™™ïÚè }¢¢ñ„è ÜUè HÇGÜUè ãñ J ÝèÚ¢, ç±à¢¢H ÜUï

„¢ƒ ©ÝÜUï Í¢Ú }¢ïæ Úã¼è ãñ J Ï¢¢„ê ç±à¢¢H ÜUï ÜU¢õHï… ÜU¢ ΢ïS¼ ãñ J

Ï¢¢„ê ãæ}¢ïࢢ ç±à¢¢H ÜUï Í¢Ú ¥¢¼¢ …¢¼¢ ãñ J ÝèÚ¢ Ï¢¢„ê ÜUï Ðíç¼

¥¢ÜU<¯¼ ã¢ï …¢¼è ãñ J Ï¢¢„ê |¢è ÝèÚ¢ ÜU¢ï ™¢ãÝï Hx¢¼¢ ãñ J HïçÜUÝ

Ï¢¢„ê S±|¢¢± „ï H¢ÐÚ±¢ã, ÈUvÜUÇG ¥¢ñÚ }¢éQU ƒ¢ J ©„ÜU¢ ãÚ Å¢ïHè ÜUï

„¢ƒ „æÏ¢æ{ ƒ¢ J …ñ„ï Ï¢çH²¢çÅv„ ¥¢ñÚ Ï¢èÅË„, çãŒÐè ¥¢ñÚ ã¢ïÚ ¥x¢é»

¥¢ïÚ çÈUÀHx¢é» ¥¢çÎ J ±ã „Ï¢ }¢ïæ ÚãÜUÚ |¢è ¥ÐÝï S±y± ÜU¢ï ¥Àê¼¢

Ú¶ Hï¼¢ ãñ J x¢ãÚ¢§ü }¢ïæ …¢ÜUÚ Ï¢¢¼ïæ „¢ï™¼¢ ƒ¢ J ©„ÜU¢ ÈUvÜUÇG

S±|¢¢±, ©„ÜU¢ ¶éHÜUÚ ÝèH¢ „ï ç}¢HÝ¢ }¢¢¡ ÜU¢ï ЄæÎ Ýãèæ ƒ¢ ‘¼é}ã¢Úè

±…ã „ï ç±à¢¢H Í¢Ú ¥¢ Ú㢠ãñ, ©„ï Í¢Ú ¥¢Ýï-…¢Ýï „ï }¢Ý¢ ÜUÚ Îï J

’ Ï¢¢„ê ÜU¢ï ç±à¢¢H ÜUã Ýãèæ Т¼¢ ©„ï Hx¢¼¢ ãñ çÜU ²ã }¢ïÚï ãè

¥çS¼y± ÜU¢ »ÜU …LÚè çãS„¢ ãñ, §„çH» ‘çϢݢ, ²yÝ ÜUï S±y± ¼ÜU

Ðãé¡™ Ú㢠ãê¡ J Ï¢¢„ê ¥¢ñÚ ç±à¢¢H ΢ïÝ¢ïæ ¥Hx¢ ç}¢^è }¢ïæ Ï¢Ýï ƒï J

ç±à¢¢H ÎéÏ¢H¢, Ý¢…éÜU, ç™ÇGç™Ç¢G, ¥ç¼çÚQU „æ±ïÎÝà¢èH, ¥æ¼}¢éü¶è ¥¢ñÚ

|¢¢±êêÜU ƒ¢ J Îê„Úè ¼ÚÈU Ï¢¢„ê ÐéL¯¢ïæ ÜU¢ |¢è ÐéL¯, }¢¢æ„H ²éQU ¥¢ñÚ

¥¢ES¼ ƒ¢, ΢ïÝ¢ïæ Ýï »ÜU Îê„Úï ÜU¢ï S±èÜU¢Ú çÜU²¢ ƒ¢ J

50

ç±à¢¢H ÜUï çм¢ Îïà¢Ðíï}¢è ƒï ©‹ãïæ ÎïࢠÜUï Ðíç¼ Ðíï}¢ ƒ¢ §„çH»

»}¢. ». }¢ïæ §ç¼ã¢„ 籯² HïÝï ÜUï çH» ©‹ã¢ïæÝï ç±à¢¢H ÐÚ …¢ïÚ çβ¢

ƒ¢ J Ðíç¼²¢ïçx¢¼¢ ÐÚèÿ¢¢ ÜUï Ðíç¼ |¢è ôÜU發 ƒï J ™¢ãï ¼¢ï ±ã ©„ÜU¢

{¢ïH ϢݢÜUÚ ç±à¢¢H çÐH¢ Îï¼ï ƒï J çм¢ ÜUè ¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜUï Ðíç¼ ÜUè

¥¢à¢¢ ¥¢ÜU¢æÿ¢¢¥¢ï ÜU¢ Hïç¶ÜU¢ Ýï ²ã¢¡ ÐÚ Ï¢¼¢²¢ ãñ J

Ï¢¢„ê ÜU¢ ÐçÚ±¢Ú Ýãèæ ƒ¢ J ±ã ç±à¢¢H „ï ÜUã¼¢ ƒ¢, ‘¥x¢Ú

¼é}ã¢Úï ¥æÎÚ ¥Hx¢ ¶ÇèG ÚãÝï ÜUè ¼¢ÚÜU Ýãèæ ãñ, }¢¼HÏ¢ H¼¢ ÜUè ¼Úã

ãè Ï¢ÉGÝ¢ ãñ ¼¢ï ÐïÇG „ï Ý¢¼¢ v²¢ïæ ¼¢ïÇG¼ï ã¢ï ? ²ê ¥¢Ú „™ » Ç¢=Hx¢

Ï¢¢õ² Åê Îï}¢ J” …Ï¢ ç±à¢¢H Ï¢¢„ê ÜU¢ï ÜUã¼¢ ãñ çÜU ¼é}¢ v²¢ ÜUÚÝ¢

™¢ã¼ï ã¢ï ? ±ã …±¢Ï¢ Îï¼¢ ãñ, ±ãè …¢ï }¢Ý }¢ïæ ¥¢» J „¢ï™¢ï …Ú¢

²ï ™è…ïæ }¢ïÚ¢ }¢¼HÏ¢ ãñ Œ²¢Ú, Í¢Ú, ÜU¢ï}¢H¼¢-çÜU¼Ý¢ ÇÚТïÜU ¥¢ñÚ Ðí¢ïÅïçvű

Ϣݢ¼è ãñ §‹„¢Ý ÜU¢ï J ²ã ÜUã¼ï ±QU ©„ÜU¢ ™ïãÚ¢ ©œ¢ïç…¼ ¥¢ñÚ ôã„ÜU

çζ¢§ü Îï¼¢ ƒ¢ J ç±à¢¢H ÜUï çм¢ ÜUï Îïà¢Ðíï}¢è „±¢H Ï¢¢„ê ÜU¢ï ¥ÓÀè

Ýãèæ Hx¢¼ï J ‘ݲï ÐèÉèG ÜUï ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUè }¢Ý¢ïÎࢢ ÜU¢ „ÈUH ¥æÜUÝ

Ú¢…è…è ÜUï Îï¶Ýè „ï ã饢 ãñ, ±ñ„¢ ÜUƒ¢-„¢çãy² }¢ïæ Ï¢ãé¼ ÜU}¢ ç}¢H¼¢

ãñ J

Ï¢¢„é …Ï¢ |¢è Í¢Ú ¥¢¼¢ ÝèÚ¢ ©„ÜUï „¢ƒ ÜU¢}¢ çÝÐÅ¢ÜUÚ „¼Úæ…

¶ïH¼è ç±à¢¢H ©„ï çÜU¼¢Ï¢ïæ ÐÉGÝï ÜU¢ï ÜUã¼¢ }¢x¢Ú ÝèÚ¢ Ýãèæ ÐÉG¼è Ï¢¢„ê

ÜU¢ï ТõÐ }²éç…ÜU ÜU¢ ࢢñÜU ƒ¢ J »ÜU çÎÝ ±ã çÎH ¶¢ïHÜUÚ ©„ÜUï „¢ƒ

51

Ý¢™¼è ãñ J ²ã Îï¶ÜUÚ ç±à¢¢H ÜU¢ï Hx¢¼¢ ãñ ²ã ©„Ýï ÜUÏ¢ ¥¢ñÚ ÜU㢡

„ï „è¶¢ ? ç±à¢¢H ÜU¢ï ÝèÚ¢ ÜU¢ §„ ¼Úã ÜU¢ ¶éHÜUÚ ÚãÝ¢ ЄæÎ Ýãèæ

ƒ¢ J ç±à¢¢H Ï¢ãé¼ „¢Úè çÜU¼¢Ï¢ïæ ÝèÚ¢ ÜU¢ï ÐÉGÝï ÜUï çH» H¢¼¢ ãñ J

ÝèÚ¢ ÜUã¼è ãñ - ‘¼é}¢ ¼¢ï …¢Ý¼ï ã¢ï }¢éÛ¢ï çÜU¼¢Ï¢¢ïæ ÜU¢ ࢢñÜU Ýãèæ ãñ J

¥¢²H¢§ÜU sé}¢Ý Ï¢è§æx„ J’ ±ã ÜUã¼è ãñ }¢ïÚè ô…Îx¢è }¢ïÚè ãñ J ç±à¢¢H

ÜU¢ï }¢¢¡ ÜUã¼è ãñ çÜU Ï¢¢„ê ÜU¢ï „}¢Û¢¢¥¢ï ç±à¢¢H Ï¢¢„ê ÜU¢ï ÝèÚ¢ „ï

ࢢÎè ÜUÚÝï ÜU¢ï ÜUã¼¢ ãñ J ¼Ï¢ Ï¢¢„ê Ýï ÜU㢠ƒ¢, ‘ࢢÎè ÜUÚ Hê¡ ? }¢ñæ

? ©„ Ï¢Ó™è „ï ? ©„}¢ïæ Ï¢Ú¢Ï¢Ú ÜUè ¥¢ñÚ¼ Éê¡ÉGÝï Ï¢ñÆê ? ±ã ÝèÚ¢ ÜUï

„¢ƒ »ÜU ¼Úã ÜU¢ }¢…¢ÜU ÜUÚ¼¢ ãñ J ‘§¼Ý¢ ϢǢG Îé:¶, §„„ï Ï¢ÇèG

Í¢éÅÝ ¥¢ñÚ v²¢ ã¢ï „ÜU¼è ãñ ÝèÚ¢ ÜUï çH» ?’ ¼é}¢ }¢ïÚï §Ú¢Îï ã¢ï ²ã

Ï¢¢¼ „éÝÜUÚ ç±à¢¢H ÜU¢ ç„Ú ÅÜUÚ¢ x¢²¢ ƒ¢ J §„ÜUï Ï¢¢±…êÎ |¢è ©„ï

ç„Ýï}¢¢ çζ¢Ýï Hï …¢¼¢ ƒ¢ }¢¢¡ ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ }¢ïæ ãæ}¢ïࢢ ¼Ý¢± ™H Úã¢

Ģ J

ÜU|¢è |¢è ç±à¢¢H ÝèÚ¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢„ê Ï¢ñÇô}¢ÅÝ ¶ïHÝï ÜUï çH» vHÏ¢

…¢¼ï ƒï ±ãèæ ÐÚ ©„ï }¢èSÅÚ ¥¢ñÚ ç}¢. ™¢±H¢ ©„ï Îﶼï ãñæ ¥¢ïñÚ ©„ï

¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜUï çH» ЄæÎ ÜUÚ¼ï ãñæ J ©ÝÜU¢ ¥ÜUïH¢ ©œ¢Ú¢ç{ÜU¢Úè ƒ¢

©ÝÜU¢ Ï¢ïÅ¢ - Ú}¢‡¢ - ©‹ãïæ …ñ„è HÇGÜUè ™¢çã» ƒè ±ñ„è ÝèÚ¢ ƒè J

©‹ã¢ïæÝï ÝèÚ¢ ÜU¢ï Îï¶ÜUÚ ±ñ„¢ ÐíS¼¢± |¢è Ú¶¢ ‘Ï¢ãé¼ ãè x¢íï„ ãñ |¢§ü

HÇGÜUè }¢ïæ J’ ÝèÚ¢ ÜU¢ï çζ¢Ýï ÜU¢ ÜU¢²üRU}¢ Îê„Úï çÎÝ ã¢ïÝï ±¢H¢ ƒ¢

52

}¢x¢Ú ©„„ï ÜU¢ñÝ ÜUãï ç±à¢¢H ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ ÜU¢ ¼¢ï ÐãHï „ï ãè Ðż¢ Ýãèæ

ƒ¢ ç±à¢¢H Ýï ÝèÚ¢ „ï ÜU㢡 ÐÚ ÝèÚ¢ Ýï ÜUéH Ðíç¼çRU²¢ Ýãèæ Îè ƒè J

²ã¢¡ ÐÚ ç±à¢¢H ÜUè mæm ÜUè çSƒç¼ ã¢ï …¢¼è ãñ J }¢x¢Ú Îê„Úï çÎÝ …Ï¢

ç}¢. ™¢±H¢ ¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜUï „¢ƒ ¥¢¼è ãñ ¼Ï¢ ÝèÚ¢ „…{… ÜUÚ ©ÝÜUï

„¢}¢Ýï Ï¢ñÆ …¢¼è ãñ J Ú¢¼¢ïæÚ¢¼ ÝèÚ¢ Ï¢ÎH x¢²è ãñ J

Î¢ï ¼èÝ çÎÝ ÜUï Ï¢¢Î ç±à¢¢H Ýï Îﶢ çÜU çÝÚ¢ „…-{… ÜUÚ …¢

Úãè ãñ ÐêÀÝï ÐÚ ÜU㢠çÜU ‘Ú¢ï}¢è §… ÅïôÜUx¢ }¢è ¥¢©Å” ±ã Ú}¢‡¢ ÜUï

„¢ƒ Ï¢¢ãÚ ™Hè …¢¼è ãñ J ²ã¢¡ ÐÚ Ú¢…è…è ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ¶éHÜUÚ …è

Úãè ãñ J ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ¥¢{éçÝÜU¼¢ ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J Ý¢Úè |¢è ÐéL¯¢ïæ

ÜUï …ñ„¢ …è±Ý …è „ÜU¼è ãñ J ç±Îí¢ïãÜUè ¥¢RU}¢¼¢ …㢡 ÝèÚ¢ ÜU¢ï »ÜU

Ý²è ¼¢ÜU¢¼ Îï¼è ãñ, ±ãè Ï¢¢„ê ÜU¢ï ¼¢ïÇG¼è ãñ J ÝèÚ¢ Ï¢¢ãÚ Ï¢…ï Ú¢¼

ÜU¢ï ±¢Ð„ ¥¢¼è ãñ ¼Ï¢ ç±à¢¢H ÜUã¼¢ ãñ ¼é}ã¢Úè }¢¢¡ ÜU¢ï |¢è ࢢÎè ÜUï

Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜUãÝ¢ ã¢ïx¢¢ J §„ ÐÚ ©„Ýï ÜU㢠ƒ¢ çÜU, ¼é}ãïæ v²¢ м¢

©‹ã¢ïæÝï }¢éÛ¢ï çÜU¼Ý¢ y²¢x¢ Ú¶¢ ãñ, }¢Ýãê„ „}¢Û¢ÜUÚ Îê„Ú¢ïæ ÜUï ã±¢Hï

ÜUÚ Ú¶¢ ãñ J ©„ÜUï §„ ±¢v² „ï ÝèÚ¢ ÜUï ¥æ¼Ú ÜU¢ Îé:¶ „¢}¢Ýï ¥¢

…¢¼¢ ãñ J Ú}¢‡¢ ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ ÜUï „æÏ¢æ{ ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ Ï¢¢„ê ÜU¢ï …Ï¢ м¢

™H¼¢ ãñ ¼Ï¢ ©„ÜU¢ ™ïãÚ¢ ©¼Ú x¢²¢ ƒ¢ J

v²¢ ¥Ï¢ ²ã §æ…èçÝ²Ú Ï¢¢Ï¢ê v²¢ §‹ãïæ |¢è ¥|¢è ¥¢Ý¢ ƒ¢ ? }¢ñæ

ãè Úã x¢²¢ ƒ¢, Š±S¼ ÜUÚÝï ÜU¢ï J Š±S¼ à¢ÏΠϢ¢„ê çÜU Ðíç¼çRU²¢ òQU

53

ÜUÚ¼¢ ãñ J Ï¢¢„ê ÜU¢ï Š±S¼ ÜUÚïx¢è ÝèÚ¢ ? ‘»ï„è ™ÐH ! ¥„éÚçÿ¢¼,

¥¢y}¢Ú¼, À¢ïÅï-À¢ïÅï Ðæ…¢ïæ ÐÚ ©™ÜUÜUÚ ª¡ ™è Ç¢H ÜU¢ï …ÜUÇG HïÝï ÜUï

©¼¢±HïÐÝ }¢ïæ Ï¢¢ñÚ¢²è »ÜU HÇGÜUè J ¥¢ñÚ Š²S¼ ã¢ïx¢¢ Ï¢¢„ê ? §ç¼ã¢„

ÜUè ™éÝ¢ñ¼è Îï¼¢, HHÜU¢Ú¼¢ ¥¢y}¢„œ¢¢-„æÐó¢ Ï¢¢„ê ÅêÅ x¢²¢ ƒ¢ J ©„ÜUï

Ï¢¢Î ÅêÅ¢ ã饢 Ï¢ï™ñÝ Hx¢ Ú㢠ƒ¢ ‘²ã Ï¢ï™ñÝè |¢è »ÜU |¢¢¯¢ ãñ J »ÜU

¥ÝÎï¶è ¶ÇGÜUè J’

ÝèÚ¢ ÜUè ࢢÎè ¼² ã¢ï …¢¼è ãñ, „Ï¢ ¶éࢠƒï J }¢x¢Ú Ï¢¢„ê ©Î¢„

ƒ¢, 㼢ࢠƒ¢ J ç±à¢¢H ©„ï „ã¢Ú¢ ÎïÝ¢ ™¢ã¼¢ ãñ }¢x¢Ú Ï¢¢„ê ÜUã¼¢

ãñ }¢ñæ }¢ê¶ü çÝÜUH¢, }¢ñæ Æx¢¢ x¢²¢, x¢H¼ ç„h ã饢, ±ñ„ï |¢è }¢é¶ü

¥¢Î}¢è ¥ÓÀï Hx¢¼ï ãñæ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï J ©‹ãïæ Îï¶ÜUÚ ¥ÐÝï „}¢Û¢Î¢Ú ã¢ïÝï

ÜU¢ ¥ç|¢}¢¢Ý 㢃 Hx¢¼¢ ãñ, v²¢ …¢ÝÝ¢ ãñ çÜU ¼é}ãïæ }¢ñæ çÜU¼Ýï ÈUéÅ

ÜUè ª¡ ™¢§ü „ï çx¢Ú¢ ãê¡ J çÜU¼Ý¢ ÜUÅ¢-ÜUÅ¢ ãê¡ ? ¼¢çÜU ¼ê }¢éÛ¢ï „ã…

„¡|¢H „ÜUï J ÝèÚ¢ ÜU¢ï {¢ï¶ïÏ¢¢… ÜUãÜUÚ ™H¢ …¢¼¢ ãñ J ÐÚèÿ¢¢ |¢è

Çî¢õÐ ÜUÚ¼¢ ãñ J Î¢ï „¢H ÜUï Ï¢¢Î §æçÇ²Ý »v„Ðíï„ }¢ïæ ©„ÜUè ÈU¢ïÅ¢ï

¥¢¼è ãñ J ‘|¢¢ïТH „ï ÜU‹²¢ÜUé}¢¢Úè „¢²ÜUH ÐÚ …¢Ýï±¢Hï ¥¢x¢é±¢ ÜUï

MÐ }¢ïæ’

Í¢Ú ¥¢ÜUÚ ç±à¢¢H Ýï Ï¢¢„ê ÜU¢ ã¢H „éÝ¢²¢ J ÝèÚ¢ Ýï ÜU㢠‘|¢êH

…¢²ïx¢¢ J …ñ„ï }¢ñæ |¢êH¼è …¢ Úãè ãê¡ ¼ï…è„ï J ±ãè ÎëçC±¢Ý ©Îìx¢¢Ú¢ïæ

„ï ÐçÚÐv± ΢ï Ú¢S¼¢ïæ „ï ¥ç{ÜU ТÚæx¢¼ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ Í¢¢ï¯‡¢¢

ÜUÚ „ÜU¼è ãñæ J ²ã¢¡ Ú¢…è…è ÜUè S~¢è ¥ÐÝ¢ ç݇¢ü² HïÝï }¢ïæ „}¢ƒü Ï¢Ý

54

x¢²è ãñæ J ²é±ÜU¢ïæ ÜUè }¢Ý¢ïÎࢢ ÜU¢ ÅêÅÝï çÏ¢¶ÚÝï ÜU¢ ç™~¢‡¢ Hïç¶ÜU¢

Ýï çÜU²¢ ãñ J ²ã¢¡ ÐÚ Hïç¶ÜU¢ Ý¢Úè Ðÿ¢ }¢ïæ ¥ÐÝ¢ ç݇¢ü² Hï¼è ãñ J

§„„ï SÐC ãñ çÜU Ú¢…è…è Ý¢Úè Ðÿ¢ }¢ïæ ãñ J

§„ ÐíÜU¢Ú „ï Ï¢¢„ê ÜU¢ …è±Ý ÝèÚ¢ „ï çÝcÜU±™ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

55

±ëœ¢¢æ¼ - 2

ÜUƒ¢±S¼é :

çÝcÜU±™ ÜUï ±ëœ¢¢æ¼ ΢ï }¢ïæ }¢¢ƒ¢ü Ú¢õÏ¢Åüì„, Ðíࢢæ¼, ±„è}¢ ¥¢ñÚ ÜUã¢Ýè

ÜU¢ Ý¢²ÜU ©„ÜUï }¢¢¼¢-çм¢, |¢¢§ü-|¢¢|¢è, ô™Åê-ô}¢Åê ¥¢çÎ Ð~¢¢ïæ ÜU¢

±‡¢üÝ ãñ J §„ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU Ðçp}¢è „|²¼¢ ÜUï Ðíç¼ ¥¢ÜU<¯¼

ã¢ï¼¢ ãñ J ‘çà¢ÿ¢¢ ²¢ Ý¢ñÜUÚè ÜUï çH» ç±Îïࢠ…¢Ýï ÜU¢ ¥¢ÜU¯ü‡¢ |¢¢Ú¼è²

„}¢¢… ÜUï ©Ó™ ±x¢ü }¢ïæ Îﶢ …¢¼¢ ãñ J ©„Ýï ¥|¢è Ï¢è.». Т„ çÜU²¢

ãñ J ©„ÜUï ΢ïS¼ Ðíà¢¢æ¼ ÜU¢ ¶¼ ¥¢²¢ ƒ¢ J ‘¥x¢Ú ÜUéÀ Ï¢ÝÝ¢ ãñ ¼¢ï

¥}¢ïçÚÜU¢ ™Hï ¥¢¥¢ï J }¢éÛ¢ï »ÜU „¢ƒè ÜUè …LÚ¼ ãñ J çÈUÚ |¢è Ðñ„¢-

ãè-Ðñ„¢ ãñ J ¥x¢Ú çм¢…è Ýï ÐêÀ¢ ¥¢x¢ï ÐÉ¢G§ü ÜU¢ v²¢ ã¢ïx¢¢ ? ¼¢ï

©„Ýï ÜU㢠±ã¢¡ ÐÚ »}¢. ». ÜUÚ Hê¡x¢¢ ¥¢ñÚ „¢ƒ }¢ïæ ÜU¢}¢ |¢è ÜUM¡x¢¢ J

çм¢…è ÜUï ç±Ú¢ï{ ÜUï Ï¢¢±…êÎ|¢è ±ã …¢Ýï ÜU¢ §æ¼…¢}¢ ÜUÚ Hï¼¢

ãñ J ±ã¢¡ Ðãé¡™Ýï ÐÚ ÜUéÀ çÎÝ ¥ÓÀï ™Hï …¢¼ï ãñæ J HïçÜUÝ Ðíà¢¢æ¼ çÜU„è

ÜU¢Hï ™vÜUÚ }¢ïæ |¢¢x¢ …¢¼¢ ãñ J v±¢ÅüÚ ÜU¢ çÜUÚ¢²¢ |¢è §„è ÜUï }¢¢ƒï

À¢ïÇG Îï¼¢ ãñ J ±ã }¢é¡ã ÀéТÜUÚ |¢¢x¢ Ú㢠ƒ¢ çÜU }¢ñæ „Ï¢ÜU¢ï ÜUñ„ï }¢é¡ã

çζ¢ª¡ x¢¢ ? ¼}¢è „¢}¢Ýï „ï ¥¢Î}¢è ¥¢ÜUÚ ©„ï }¢¢Ú¼¢ ãñ ¥¢ñÚ …ïÏ¢

56

„ï …Ï¢ ÜUéÀ Ýãèæ ç}¢H¼¢ ¼Ï¢ (²ê ÏHÇè §æçDzÝ) ÜUãÜUÚ çÝÜUH …¢¼¢

ãñ J ²ã¢¡ ÐÚ Hïç¶ÜU¢ Ýï |¢¢Ú¼è² H¢ïx¢¢ïæ ÜUï Ðíç¼ Ð¢p¢y² H¢ïx¢¢ïæ ÜUè v²¢

Ðíç¼çRU²¢ ãñ SÐC ã¢ï …¢¼è ãñ J ±ã ±ãèæ çx¢Ú ÐÇG¼¢ ãñ J ©„ï Ú¢õÏ¢Åü„

Hï …¢¼¢ ãñ, ±ãèæ ÐÚ }¢¢ƒ¢ü „ï ©„ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ ã¢ï¼è ãñ J Ú¢õÏ¢Åü„

ÈU¢ïÅ¢ïx¢í¢ÈUÚ ãñ J }¢¢ƒ¢ü ¥¢ñÚ Ú¢õÏ¢Åüì„ Î¢ïÝ¢ïæ ТÅüÝÚ ãñ J ©„ï Ï¢ãé¼ }¢¢Ú

ÐÇèG ƒè §„çH» ¥¢¼ï ãè ±ã „¢ï x¢²¢ ƒ¢ J

…Ï¢ ÝèæÎ „ï …¢x¢¼¢ ãñ ¼¢ï }¢¢ƒ¢ü ©„ï ÐêÀ¼è ãñ - ‘¥¢Ú ²ê ¥¢õH

Ú¢§Å J’ ²ãèæ „ï ¥¢x¢ï ©ÝÜUè Ðã™¢Ý x¢ãÚè ã¢ï¼è …¢¼è ãñ J }¢¢ƒ¢ü

ãæ}¢ïࢢ ©„ï ç™ÐÜUè Úã¼è ãñ J ±ã „¢ï™¼¢ ãñ çÜU ã¢Úï ãé» §„ ¼Úã „ï

…饢Úè ÜUè |¢¢¡ç¼ ¼¢ï ¥Ï¢ Í¢Ú Ýãèæ H¢ñÅ „ÜU¼¢ J Hïç¶ÜU¢ Ý¢²ÜU mæm

ÜUè ¥±Sƒ¢ }¢ïæ çx¢Ú¢ ã饢 çζ¢Ý¢ ™¢ã¼è ãñ J ¥¢… ÜUï ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUè

ã¢H¼ ÐÚÎïࢠ}¢ïæ ÜUñ„è ã¢ï¼è ãñ J ±ã mæm|¢Úè ô…Îx¢è ÜUñ„ï çÏ¢¼¢¼¢ ãñ

J Ý ™¢ã¼ï ãé» |¢è }¢¢ƒ¢ü ÜU¢ï ¥ÐÝè Úÿ¢¢ ÜUï çH» }¢¢ƒ¢ü ÜU¢ï S±èÜU¢ÚÝ¢

ÐÇG¼¢ ãñ J ±ã }¢¢ƒ¢ü ÜUè „ã¢²¼¢ „ï SÅéçÇ¥¢ï }¢ïæ ÚãÝï Hx¢¼¢ ãñ J }¢¢ƒ¢ü

ÐÚ ç±Îïà¢è „æSÜUëç¼ ÜU¢ Ðí|¢¢± ƒ¢ J }¢¢ƒ¢ü …Ï¢ x¢|¢ü±¼è ã¢ï¼è ãñ ¼Ï¢

¥Sм¢H }¢ïæ …¢ÜUÚ Ï¢Ó™¢ çx¢Ú¢ Îï¼è ãñ J ¼Ï¢ ±ã ©„„ï ÐêÀ¼¢ ãñ çÜU

¼é}¢Ýï »ï„¢ v²¢ïæ çÜU²¢ ? }¢¢ƒ¢üÝï …±¢Ï¢ çβ¢ ƒ¢ çÜU ‘²ã à¢ÚèÚ }¢ïÚ¢

ãñ, §„„ï }¢ïæ Ï¢Ó™¢ ڶݢ ãñ ²¢ Ýãèæ ±ã }¢ïÚ¢ çÝ…è }¢¢}¢H¢ ãñ J’ Ï¢è™

}¢ïæ Ï¢¢ïHÝï±¢Hï ¼é}¢ ÜU¢ñÝ ã¢ï¼ï ã¢ï J ²ã ç±Îïà¢è „æSÜUëç¼ ÜUè |¢¢¡ç¼ ç„ÈUü

ࢢÚèçÚÜU „é¶ ÜU¢ï |¢¢ïx¢Ý¢ …¢Ý¼è ãñ J

57

©„ï ¥¢ÜUÚ ¼èÝ „¢H ã¢ï ™éÜUï ƒï J Т~¢¢ïæ „ï ãè ¥¢Ð„ }¢ïæ }¢ïH…¢ïH

ã¢ï¼¢ ƒ¢ J }¢¢¡ Á²¢Î¢¼Ú ¥æx¢íï…è à¢ÏÎ çH¶¼è ƒè çÜU ÐÉG¼ï „}¢² ©„ï

¥„¢Ý …¢» J ©„Ýï ç™nè ÜU¢ …±¢Ï¢ Ýãèæ çβ¢ J ÜU|¢è ÜU|¢¢Ú ÐçÚ±¢Ú

ÜUï çÜU„è „ÎS² ÜUï ±¯üx¢¢¡Æ ÐÚ çx¢íôÅx¢ |¢ï… Îïï¼¢ ƒ¢ J ±ã ÜUã¼¢ ãñ

}¢ñæ ²ã¢¡ ÐÚ Ï¢ãé¼ ¶éࢠãê¡ J ©„ÜU¢ ±„è}¢ Ý¢}¢ÜU ΢ïS¼ ±ã¢¡ Úã¼¢ ƒ¢ J

Í¢Ú ÜUï ÜUéÀ ÜU¢Ú‡¢ ±ã ÐÚÎïࢠ¥¢Ýï±¢H¢ ƒ¢ J ©„ „}¢² ±„è}¢ ©„ï

|¢è ™HÝï ÜU¢ï ÜUã¼¢ ãñ ©„ÜUï Т„ Ðñ„¢ Ýãèæ ãñ, ¼|¢è ±„è}¢ çÜUÚ¢²¢

|¢ÚÜUÚ ©„ï H¢¼¢ ãñ J

±ã ±„è}¢ ÜUï „¢ƒ ç±ÎïࢠH¢ñż¢ ãñ J ©„ï Îï¶ÜUÚ Í¢Ú ÜUï H¢ïx¢

|¢¢ñ™vÜUï ã¢ï …¢¼ï ãñæ J ‘çϢݢ çÜU„è ¶Ï¢Ú ÜUï ÜUñ„ï ? »ï„ï ¥™¢ÝÜU J’

„Ï¢ ¶éࢠã¢ï …¢¼ï ãñæ J ©‹ãïæ Hx¢¼¢ ãñ çÜU ²ã ç±Îïࢠ}¢ïæ ÚãÜUÚ Ï¢ãé¼

¼ÚvÜUè ÜUÚ Ú㢠ãñ J Hïç¶ÜU¢ ÜU¢ }¢æƒÝ ãñ çÜU ÐÚÎïࢠ}¢ïæ ÚãÝï±¢H¢ïæ

ÜUï Ðíç¼ |¢¢Ú¼è² H¢ïx¢¢ïæ ÜUè „¢ï™ ÜUñ„è ãñ J’ „Ï¢ÜU¢ Œ²¢Ú Îï¶ÜUÚ ©„ï

±æ發 Hx¢¢ J ¼|¢è »ÜU ÜU}¢ ©}¢í±¢Hè HÇGÜUè ¥¢ÜUÚ ™¢² Îï¼è ãñ J

|¢ñ²²¢ ÐçÚ±¢Ú Îï¼ï ãñæ - ‘²ã ÜU}¢Hè ãñ J’ çÈUÚ ÜU}¢Hè ÜUã¼è ãñ ‘ÈUã

ÈU¢ïŢﱢHï |¢ñIJ¢ ãñ J’ ‘¥Ï¢ ÜU㢡 ãñ ÈU¢ïÅ¢ï J’ ©„ÜUï §„ „±¢H }¢ïæ

ç…¿¢¢„¢ …¢x¢ ©Æ¼è ãñ J ²ã¢¡ Åè.Ããè.ÐÚ }¢ïÚè ÈU¢ïÅ¢ï ƒè ¥Ï¢ Ý …¢Ýï

ÜU㢡 ãñ J „Ï¢ ¥ÐÝï ÜU¢}¢ }¢ïæ Hx¢ x¢²ï ƒï Úã x¢²è ƒè }¢¢¡ ÜUè }¢}¢¼¢

Îï¶ÜUÚ „}¢Û¢ }¢ïæ ¥¢ x¢²¢ ƒ¢ çÜU çÚà¼ï }¢ïæ |¢è x¢ç‡¢¼ ™H¼¢ ãñ J çβ¢

58

¼¢ï ãè ç}¢H¼¢ ãñ J }¢¢¡-Ï¢¢Ð, |¢¢§ü-Ï¢æ{é, Ðç¼-ÐyÝè …ñ„ï ¥¢<ƒÜU „æÏ¢æ{¢ï

}¢ïæ çㄢϢ çÜU¼¢Ï¢ ™H¼¢ ãñ J Œ²¢Ú }¢¢ï Ý¢Ð-¼¢ñH }¢ïæ çζ¢Ý¢ ÐÇG¼¢ ãñ J

‘à¢éL-à¢éL }¢ïæ ©„ï }¢¢ƒ¢ü ÜUï „¢ƒ §¼Ý¢ ¥ÅÐÅ¢ Hx¢¼¢ ƒ¢ çÜU, ©„„ï

„è{¢ ÐêÀ Ï¢ñÆ ƒ¢ v²¢ ãñ ãÚ „}¢² ™é}¢Ý¢-™¢ÅÝ¢ J çÜU„è Ï¢¢¼ ÜU¢ï

x¢¢¼ï Úã¢ï ¼¢ï çÚ༢ ©ƒH¢ Ýãèæ ÐÇG …¢¼¢ J

±ã §¼Ýï Ï¢ÇïG ÜU¢õHï… ÜUè çÐíç‹„ÐH ÐÎ „ï çÚÅ¢²Ú ãé§ü ƒè, }¢¢¡

©„ÜU¢ ã¢H …¢Ý …¢¼è ãñ ¥¢ñÚ ÜUã¼è ãñ ‘v²¢ Ï¢ãé¼ ¶¢Hè Hx¢ Úã¢

ãñ ?’ }¢¢¡ ÜUã¼è ãñ çÜU ¼é}¢ …¢Ýï ÐÚ à²¢}¢Hè ¼é}ãïæ ²¢Î ÜUÚÜUï Ï¢ãé¼

Ú¢ï²è ƒè J HïçÜUÝ ©„Ýï ಢ}¢Hè „ï Ϣݼï-Ϣݼï çÚà¼ï ÜU¢ï ŒHïÅ ÐÚ

çH¶è §Ï¢¢Ú¼ ÜUè ¼Úã ТïæÀ çβ¢ ƒ¢ J Ý¢Úè ãè ãÚÎ}¢ ÐéL¯¢ïæ „ï ÜUéæçƼ

Úãè ãñ J §„ Ï¢¢¼ „ï Hïç¶ÜU¢ ¥Àê¼è Ýãèæ Úã Т¼è J ¥¢… ÜUï ÐéL¯

Ý¢Úè ÜUè ¥±ãïHÝ¢ ÜUñ„ï ÜUÚ¼ï ãñæ J

±ã }¢Ý ãè }¢Ý Í¢éż¢ …¢ Ú㢠ƒ¢ ±ã çÜUÝ ™è…¢ïæ „ï ÅÜUÚ¢ Úã¢

ƒ¢ J¥v„Ú Ú¢¼ Ï¢ã¢Ú çÏ¢¼¢Ýè ÐÇG¼è ƒè çÎÝ }¢ïæ ÜUïæÇè Ï¢ï™Ýè ÐÇG¼è

ƒè J ã¢ïÅH }¢ïæ RU¢õÜUÚè {¢ïÝè ÐÇG¼è ƒè J ©Ý „Ï¢ÜU¢ï ÎïÝï ÜUï çH» ÜUéÀ

Ýãèæ ƒ¢,²ãèæ „Ï¢ „¢ï™ Ú㢠ƒ¢ J §„è Ï¢è™ }¢¢¡ Ýï Å¢ïÜU çβ¢, ‘ÜUã¢

ã¢ï ¼é}¢ ? …Ï¢ ¼ÜU ã¢ï ¼Ï¢ ¼ÜU ¼¢ï ²ã¢¡ Úã¢ï J’ }¢¢¡ ÜU¢ï ÐêÀ¼¢ ãñ çÜU

}¢ïÚè ÈU¢ïÅ¢ï ÜU㢡 ãñ, }¢¢¡ ã„Ýï Hx¢¼è ãñ ã¡„¼ï-ã¡„¼ï ¥¢¡„ê Û¢HÜU …¢¼ï

ãñæ J }¢¢¡ ãè »ÜU »ï„è ãñ çÜU ç…„ÜUè …x¢ã ÜU¢ï§ü Ýãèæ Hï „ÜU¼¢ ±ã

59

¥ÐÝï }¢¢¡ ÜUè Ï¢¢¼ …Ï¢ Ú¢õÏ¢Åü ÜU¢ï ÜUã¼¢ ãñ ¼Ï¢ ±ã ã¡„Ýï Hx¢¼¢ ãñ J

v²¢ïæçÜU ©ÝÜUï ²ã¢¡ ¼¢ï ãÚ ™¢ñƒï „¢H }¢ïæ }¢¢¡ Ï¢ÎH …¢¼è ãñ J ¼éHÝ¢

¼¢ï ±ñ„ï |¢è Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è „¢{饢ïæ ¥¢ñÚ „¢¡Ð¢ïæ ÜUï Îïࢠ}¢ïæ J }¢¢ƒ¢ü ¥¢ñÚ

Ú¢õÏ¢Åü ÜUï »ÜU ãè ç±™¢Ú ãñ J

}¢¢¡ ÜUã¼è ãñ ¼é}¢ ¶¼ ÜU¢ …±¢Ï¢ v²¢ïæ Ýãèæ Îï¼ï, v²¢ }¢¢ƒ¢ü }¢Ý¢

ÜUÚ¼è ã¢ïx¢è, §„ ÐÚ ±ã ÜUã¼¢ ãñ - }¢¢ƒ¢ü ! }¢¢ƒ¢ü ÜUè v²¢ ¥¢ñÜU¢¼

çÜU }¢Ý¢ ÜUÚï J ²ã }¢Ý }¢ïæ ãè ÜUã¼¢ ãñ çÜU ±ã м¢ çÜU¼Ýï çÎÝ¢ïæ ÜU¢

}¢¢ñ„}¢ ãñ J }¢x¢Ú }¢¢¡ ¥¢ñÚ |¢¢|¢è „ï Œ²¢Ú …ñ„¢ Œ²¢Ú ç±Îïࢠ}¢ïæ Ýãèæ

ç}¢H¼¢ J

…Ï¢ ±ã Í¢Ú „ï Í¢ê}¢Ýï çÝÜUH¼¢ ãñ ¼Ï¢ ©„ï „Ï¢ ÐéÚ¢Ýè Ï¢¢¼ïæ ²¢Î

¥¢¼è ãñæ J ÐéÚ¢Ýï „¢Úï Îëಠ¥ÐÝè ¥¢¡¶¢ïæ }¢ïæ „}¢¢ HïÝ¢ ™¢ã¼¢ ƒ¢ J

}¢¢¡ „ï ÜUã¼¢ ãñ çÜU ÜUã¢ï }¢ïÚè ÈU¢ïÅ¢ï v²¢ïæ ãÅ¢§ü ¼Ï¢ }¢¢¡ Ýãèæ ÜUãÝ¢

™¢ã¼è ãñ çÈUÚ |¢è ±ã ÜUã¼è ãñ „éÝïx¢¢ ¼ê ÜU¢¡™ ã¢ï x¢§ü ƒè ಢ}¢Hè

¼ïÚè ÈU¢ïÅ¢ï Îﶼï-Îﶼï J ç„ÈUü »ÜU ™¢ñ¶Å¢ H¢ïãï ÜU¢ J ¼ïÚï çϢݢ Тx¢H

ã¢ï x¢²è çÝx¢¢ñÇèG J ¥¢ñÚ …¢Ý¼ï ã¢ï ÆæÇÜU ²ã¢¡ „ï ™H¼è ²ã¢¡ ¼ÜU J

…¢Ýï ΢ï }¢ñæ …¢ÜUÚ ¼é}ãïæ »ÜU H¢…±¢Ï¢ ÈU¢ïÅ¢ï |¢ï…ê¡x¢è J …¢Ýï ÜUè ¼ñ²¢çÚ²¢¡

Í¢Ú }¢ïæ ã¢ï Úãè ƒè J „Ï¢ ÜU¢}¢ }¢ïæ Hx¢ Úãï J ±ã ò¢ÜUéH ã¢ï Ú㢠ƒ¢ J

ÐêÚè Ú¢¼ „¢ï²¢ Ýãèæ ±ã ! ±ã Ýãèæ ™¢ã¼¢ ƒ¢ J ¼ñIJ¢çÚ²¢¡ ã¢ï ™éÜUè

ƒè J ¥Ï¢ ¼¢ï …¢Ý¢ ãè ã¢ïx¢¢ J

60

±ã ÜUï±H ÜU霢¢ Ï¢ÝÜUÚ Úã x¢²¢ ƒ¢ J }¢¢ƒ¢ü ÜUï m¢Ú ÐÚ HÐHÐ

ÜUÚÝï ÜUï çH» }¢x¢Ú çÜU„è Ýï ©„ÜU¢ }¢Ý Ýãèæ Îﶢ J ç…„Ýï |¢è Îﶢ

©„ï ±ñ|¢± ÜUè ™¢ñ¶Å ÐÚ Îﶢ J çÜU„è Ýï Ýãèæ }¢x¢Ú }¢¢¡ Ýï ¼¢ï ÜUéÀ

„¢ï™¢ ã¢ï¼¢ J ±ã …¢Ýï Hx¢¼¢ ãñ J …¢¼¢ ãê¡ J ô™Åê …¢ª¡ x¢¢ Ýãèæ ¼¢ï

Û¢¢ïHè |¢Ú ™è…ïæ ÜUñ„ï ¥¢ Т²ïæx¢è J H¢ï …¢¼¢ ãê¡ }¢¢¡, ¼é}¢Ýï „è¶ çH²¢

ãñ …x¢¢Ý¢ }¢Ý J H¢ï …¢¼¢ ãê¡ Îïà¢, ¼é}ãïæ }¢ñæ ÜU|¢è Îï¶, „éÝ, Àê Ýãèæ

„ÜU¼¢ J }¢énè }¢ïæ Т …¢Ýï ÜU¢ï ÜUHÜUœ¢¢ Ú㢠J }¢é^è »ÜU ç}¢Hè }¢¢ƒ¢ü J

H¢ï …¢¼¢ ãê¡ }¢ñæ, Ýãèæ x¢²¢ ¼¢ï „¢Úï Û¢êÆ çÝƒÚ ¥¢²ïæx¢ï J Û¢êÆ¢ ÜUãH¢ª¡

x¢¢ J ¼¢ï ¥¢¼¢ ãê¡ }¢¢ƒ¢ü, ¼é}ã¢Úï Îïà¢, м¢ Ýãèæ v²¢ïæ ?

ÐíS¼é¼ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ Тp¢y² ¥¢ÜU¯ü‡¢ „ï |¢¢Ú¼è² ²é±ÜU¢ïæ ÜUè x¢¢ƒ¢

ÜUñ„ï Ï¢Ý …¢¼è ãñ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ±‡¢üÝ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ §¼Ý¢ }¢¢<}¢ÜU ¥¢ñÚ

Ðí|¢¢±¢ïyТÎÜU ãñ çÜU çÜUࢢïÚ±²èÝ ç±l¢<ƒ²¢ïæ ÐÚ |¢¢Ú¼è² „æSÜU¢Ú Ç¢H

„ÜU¼ï ãñæ J ¥¢ç¶Ú |¢¢Ú¼è² ݱ²é±ÜU |¢¢Ú¼è² Ÿ¢ïD¼¢ ÜU¢ï Ýãèæ |¢êH

„ÜU¼¢ J §„ ©Ð‹²¢„ ÜU¢ Ý¢²ÜU ç±Îïࢠ}¢ïæ ÚãÝ¢ ™¢ã¼¢ ãñ }¢x¢Ú Ï¢¢Î

}¢ïæ »ï„ï mæm }¢ïæ ÈU¡„ …¢¼¢ ãñ çÜU ±ã¢¡ „ï çÝÜUHÝ¢ ©„ÜUï çH» }¢éçàÜUH

ã¢ï …¢¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜUè ã¢H¼ „ïï‹Çç±™ ÜUè ¼Úã ã¢ï x¢²è J ²ã

©Ð‹²¢„ ç±Îïà¢è ¥¢ÜU¯ü‡¢ ÜUï ¶¢¶HïÐÝ ¥¢ñÚ |¢¢Ú¼è² ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUï

…è±Ý ÐÚ ã¢ïÝï±¢Hï ÐçÚ‡¢¢}¢ ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ Ýï SÐC çÜU²¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ

ÜUè ²ã ÜUëç¼ ÐêÚï ±ñ™¢çÚÜU „¢ã„ „ï ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUï …è±Ý ¥¢ñÚ ç±Îïà¢è

61

¶¢¶HïÐÝ ÜUï ÐçÚ±ïࢠÜUè »ÜU „¢ƒüÜU ¥ç|¢Ã²çQU ãñ J „¢ƒ ãè §„ ÜUëç¼

}¢ïæ }¢¢ƒ¢ü ÝèÚ¢ „ï ÜU§ü ÜUÎ}¢ ¥¢x¢ï ãñæ J …è±Ý ÜUï x¢ç‡¢¼ ¿¢¢Ý }¢ïæ

„™}¢é™ ТÚæx¢¼ ãñ J ç…„ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ý¢²ÜU Ï¢ïÏ¢„ ࢢï篼 Úã …¢¼¢ ãñ J

ࢢÚèçÚÜU ¥¢ñÚ }¢¢Ýç„ÜU ࢢ﯇¢ ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ïÜUÚ ¥ÐÝè Ðã™¢Ý ¶¢ï

Ï¢ñƼ¢ ãñ J ©„ÜUï çH» ²ã „Ï¢ Ï¢ãé¼ |¢¢Úè ÐÇG Ú㢠ãñ J Ý¢²ÜU ÜUè

S±Îïࢠ²¢~¢¢ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU Åîï…Çè ÜU¢ï ²ã Îê„Úè ÜUëç¼ Ï¢ÇèG Ï¢¢çÚÜUè „ï

ç™ç~¢¼ ÜUÚ¼è ãñ J }¢¢Ý¢ïæ ²ã ©„ÜU¢ ÐÚ}¢¢ïgïಠã¢ï J

²ã ÜUƒ¢ÜUëç¼ …㢡 ¼ÜU }¢éÛ¢ï ²¢Î ÐÇG¼¢ ãñ ÜU|¢è „¢çÚÜU¢ }¢ïæ çÜU„è

ç±à¢ï¯¢æÜU }¢ïæ ÀÐè ƒè J x¢ç‡¢¼ ¿¢¢Ý Ý¢}¢ „ï J ¥Ï¢ ²ã çÝcÜU±™ ÜUï

Ý¢}¢ „ï LÉG ã¢ï x¢²è ãñ J

•

62

™¢ñƒ¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è à¢ïÆ ÜUï ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜUï Ðí}¢é¶ Т~¢

¼y„}¢ ÜUï Т~¢ :

Ú¢…è „ïÆ ÜUï „¢}¢¢ç…ÜU ©Ð‹²¢„ ‘¼y„}¢’ }¢ïæ Т~¢ ¼ƒ¢ ™çÚ~¢-

ç™~¢‡¢ ÜU¢ Éæx¢ ¥ÐÝ¢ ãè ãñ J §„ÜUï Т~¢¢ïæ }¢ïæ в¢ü# ç±ç±{¼¢ ãñ J ²ã

„¢}¢¢ç…ÜU }¢Ý¢ï±ñ¿¢¢çÝÜU ©Ð‹²¢„ ãñ §„}¢ïæ „¢}¢¢ç…ÜU ÐëD|¢êç}¢ ÐÚ Ã²çQU

ÜU¢ ²ƒ¢ƒü±¢Îè ç™~¢‡¢ ãñ J

²ã ©Ð‹²¢„ ©Ó™±x¢èü² ç±{±¢ …è±Ý ÐÚ ¥¢{¢çÚ¼ ãñ J ç…„}¢ïæ

»ÜU ¼ÚÈU Ý¢Úè ¥æ¼}¢üÝ ÜUï Úïࢢïæ-Úïࢢïæ ÜUï ¥Hx¢ ÜUÚÜUï Ðí¢ñÉG |¢¢±¢ïæ ÜU¢ï

„¢}¢Ýï H¢Ýï ÜU¢ Ðí²yÝ ãñ ¼¢ï Îê„Úè ¥¢ñÚ ©„„ï …éÇïG ÐíàÝ¢ïæ ÜUè „¢ƒüÜU

„¢ã„ ÜU¢ Ðí²¢„ ãñ J

‘©Ð‹²¢„ ÐéÝ<±±¢ã ÜUï {Ú¢¼H ÐÚ ¶Ç¢G ãñ J ÜUƒ¢±S¼é ç…¼Ýè

„¢{¢Ú‡¢ çζ¼è ãñ ©¼Ýè „¢{¢Ú‡¢ Ýãèæ ãñ J ¥¢}¢ ¥¢Î}¢è ÜUè „}¢Û¢

„ï ÐÚï ãñ J’ Ý¢Úè ÜUï ÐéÝ<±±¢ã ÜUè „}¢S²¢ ÜU¢ ç±™¢Úç±}¢à¢ü …LÚè ãñ

}¢x¢Ú }¢êH „}¢S²¢ ÐéÝ<±±¢ã ÜUè ÐéÜU¢Ú „éÝÝï ÐÚ Ï¢H Îï¼è ãñ »ï„ï }¢ïæ

63

²ã »ÜU-S~¢è ÐéL¯ „æÏ¢æ{¢ïæ ÜUè ±ë眢 Ý ã¢ïÜUÚ …è±Ý ÜUè ÐéÜU¢Ú ÜU¢ï „éÝÝï

ÐÚ Ï¢H Îï¼è ãñ J »ï„ï }¢ïæ ²ã »ÜU x¢æ|¢èÚ Î¢à¢üçÝÜU ô™¼Ý ÜUè ±ë眢

Ï¢Ý x¢²è ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ Т~¢¢ïæ ÜU¢ ™çÚ~¢-ç™~¢‡¢ S±¢|¢¢ç±ÜU ãñ J

¥Ï¢ ã}¢ Т~¢¢ïæ ÜU¢ ÐçÚ™² Îï¶ïæx¢ï -

1. ±„é{¢ ™¢ñ{Úè :

¼y„}¢ ©Ð‹²¢„ ÜUè Ðí}¢é¶ Ý¢ç²ÜU¢ ±„é{¢ ãñ ç…„}¢ïæ »ÜU }¢¢Ýç„ÜU

¥¢æ¼çÚÜU mæm ÜU¢ „æÍ¢¯ü ãñ, ¼¢ï ©„ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ÜUÚ¼è ãé§ü çζ¢§ü ÐÇG¼è

ãñ J ±„é{¢ ™¢ñ{Úè ¥y²æ¼ ãè „æ±ïÎÝà¢èH, |¢¢±Ðí±‡¢ ¥¢ñÚ ™éŒÐè çÜUS}¢

ÜUè ²é±¼è ãñ J ©„ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ „|¢è Т~¢¢ïæ ÐÚ À¢§ü ãé§ü ãñ J §„ÜUï

x¢é‡¢ ÜUï ¥¢{¢Ú ÐÚ ãè ç±±ïÜU ¥¢ñÚ ¥¢ÝæÎ §üÎü-çx¢Îü çζ¢§ü ÐÇG¼ï ãñ J

¼y„}¢ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ±„é{¢ ™¢ñ{Úè „}¢x¢í ©Ð‹²¢„ ÐÚ }¢ã¢Îï±è ±}¢¢ü ÜUè

ÝèÚ |¢Úè Îé:¶ ÜUè Ï¢ÎHè-„è À¢§ü ãé§ü ãñ J

±„é{¢ ç±{±¢ »ÜU „éçà¢çÿ¢¼, ç±Îé¯è Ý¢Úè ãñ J ç…„ÜUè Àç±²¢ïæ ÜUï

LÐ }¢ïæ ©„ÜUï ¥ÐÝï ÐçÚ±¢Ú ¥¢ñÚ ÐçÚ±ïࢠÜUè Ðíç¼çRU²¢ |¢è ©|¢Ú¼è

™H¼è ãñ J ±„é{¢ ¼è„ ±¯ü ÜUè ²é±¼è ãñ ¥¢ñÚ H¶Ýª ç±Eç±l¢H²

}¢ïæ „}¢¢…ࢢS~¢ ÜUè Ðí¢Š²¢çÐÜU¢ ãñ J ©„ÜUï Ðç¼ çÝç¶H ÜUï ÜU¢Ú

ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢Ú …¢Ýï ÜUï Ï¢¢Î ±ã ¥ÐÝï |¢¢§ü-|¢¢|¢è, }¢¢¡ ÜUï „¢ƒ H¶Ýª

64

}¢ïæ Úã¼è ãñ J ±„é{¢ ÜUï }¢¢Ýç„ÜU ÐÅH }¢ïæ ¥|¢è |¢è ©„ÜUï „é¶}¢²

±ñ±¢çãÜU …è±Ý ÜUè S}¢ëç¼²¢¡ ¥¢ñÚ ©Ý„ï „æÏ¢æç{¼ ÜUL‡¢¢ ¥¢… ÜUï ©„ÜUï

„}¢ÿ¢ ©|¢Úè Úãè ãñ J ±ã »Ü „¢}¢¢‹² „é¶è …è±Ý …¢ï |¢¢Ú¼è²

ç±±¢ã „æSÜU¢Ú Ýï ©„ï ÐíÎ¢Ý çÜU²¢ ƒ¢ J ࢢ²Î ±ã ÎéÍ¢üÅÝ¢ Ý ã¢ï¼è

¼¢ï ±„é{¢ ÜU¢ …è±Ý |¢è „é¶è Ï¢Ý …¢¼¢ J ±„é{¢ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢

…è±Ý }¢ïæ ÐéÝ: ÐíSƒ¢çм ã¢ïÝï ÜUï Ðí²yÝ ÜUÚ¼è ãñ J ÐçÚ±ïà¢x¢¼ „æSÜU¢Ú¢ïæ

¥¢ñÚ }¢¢Ýç„ÜU¼¢ „ï …êÛ¢¼è ±„é{¢ ™¢ñ{Úè §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè ÜUï‹Îí ôÏ¢Îé

ãñ J „¢Ú¢ ©Ð‹²¢„ §„ ÐÚ çÅÜU¢ ã饢 ãñ J ±„é{¢ çÜU „}¢S²¢ ²ã

Ýãèæ ãñ çÜU ±ã ¥ç{ÜU …çÅH ãñ J ±ã „æSÜU¢Ú ¥¢ñÚ „¢}¢¢ç…ÜU }¢¢Ýç„ÜU

ÎÏ¢¢± ÜUï |¢¡±Ú }¢ïæ ©HÛ¢è ãñ J ©„ÜUï |¢¢§ü-|¢¢§ü |¢è ©„ï Ï¢ïãÎ Œ²¢Ú ÜUÚ¼ï

ãñ J |¢¢§ü ¼¢ï ©„ÜU¢ ÐéÝ<±±¢ã ÜU¢ï ¼ñ²¢Ú ãñ J ‘ЄæÎ Ýãèæ ãñ ©‹ãïæ »ï„ï

±¼ü}¢¢Ý ÜU¢ï ¥æç¼}¢ çÝ²ç¼ }¢¢ÝÜUÚ Ï¢ñÆ …¢Ý¢ J ©„ÜUï ¥Ýé„¢Ú „}¢Û¢¢Î

ÜUè ÎëçC ¥¢x¢ï ¼ÜU …¢¼è ãñ, ¥¢ñÚ ‘ÈUH¢„¢ ²ã çÜU’ „}¢Û¢-¥ÐÝï Т„

Ý ã¢ï ¼¢ï ¥ÐÝï çã¼ñ篲¢ïæ ÜUè „}¢Û¢ }¢ïæ ÜU¢}¢ Hï çH²¢ …¢» J’ ç…„}¢ïæ

Ï¢ãÝ ÜUï Ðíç¼ SÝïã ¥¢ñÚ Ÿ¢h¢ ÜUï „¢ƒ-„¢ƒ ¥ÐÝè ¥¢{éçÝÜU¼¢ ÜUï Ðíç¼

¥¢ÜU¯ü‡¢ |¢è ãñ J ÐÚ ±„é{¢ çÝç¶H ÜU¢ï |¢êH Ýãèæ Т¼è ©„ï çÝç¶H

ÜUè Ï¢¢¼ïæ ²¢Î ¥¢¼è ãñ ‘çÝç¶H ÜU¢ï ¥¢}¢ ¶¢Ýï ÜU¢ ࢢñÜU ƒ¢, }¢èÆï

™¢±H¢ïæ ÐÚ H^ê ƒ¢, ¥¢Hê ÜU¢ |¢Ú¼¢.... ÐéH ÜUï Ýè™ï ÜU¢ Ú¢S¼¢...

Ï¢¢„éÚè ±¢ÎÝ S±¼æ~¢¼¢ ©„ï Ýãèæ ãñ...¥ÐÝï ¥¢Ð„ï Ýãèæ...¥ÐÝï |¢è¼Ú „ï

65

Ýãèæ...J’ ²ã „æÍ¢¯ü Ðíç¼±íy² çί²ÜU „æSÜU¢Ú ¥¢ñÚ |¢¢±¢Ý¢y}¢ÜU „æÏ¢æ{

ÜU¢ï HïÜUÚ ãñ J çÝç¶H ÜUè }¢ëy²é ÜUï Ï¢¢Î ±„é{¢ ©„ÜUï „¢ƒ ÐyÝè LÐ

}¢ïæ çÏ¢¼¢²ï x¢²ï …è±Ý ÜUè S}¢ëç¼²¢ïæ ÜUï ¼æ¼é …¢H „ï çHÐÅè ãé§ü ãñ J

‘±„é{¢ ÜU¢ …è±Ý çx¢Ú-çx¢ÚÜUÚ „æ|¢H …¢Ý¢, ©„ÜUï ¥¢y}¢ Ï¢H ¼ƒ¢

¥¢Sƒ¢ ÜUï S±Ú ÜU¢ï }¢é¶Ú ÜUÚ¼¢ ãñ J’ §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ©Ó™±x¢èü² ±„é{¢

ÜU¢ ¥æ¼mæm ÎࢢüÝï ÜU¢ Ðí²¢„ Hïç¶ÜU¢ Ýï çÜU²¢ ãñ J |¢¢Ú¼è² S~¢è

(ç±{±¢) |¢è Ðç¼ ÜUï Ðíç¼ çÝD¢ ¥¢ñÚ ©„ÜUè „¢ƒüÜU¼¢ §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè

»ÜU }¢êH Ýèæ™ Ï¢Ý x¢²è ãñ J ±„é{¢ ÜUï }¢Ý ÐÚ |¢¢Ú¼è² „æSÜU¢Ú¢ïæ ÜU¢

Ðí|¢¢± ÐÇ¢G ãñ J ç…„ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ±ã ¥¼è¼ ÜUï Ðíç¼ çÝD¢ S}¢ëç¼²¢ïæ ÜUï

}¢¢Š²}¢ „ï Ðç¼ ÜU¢ „¢ã™²ü Ϣݢ²ï ڶݢ ™¢ã¼è ãñ J „éÎëÉG „æSÜU¢Ú

ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ±„é{¢ ÜU¢ ™çÚ~¢ Ðíx¢ç¼à¢èH Ï¢Ý x¢²¢ ãñ J ±„é{¢ ÜU¢ ™çÚ~¢

ç…¿¢¢„¢Ðꇢü ¥¢ñÚ }¢ãy±¢ÜU¢æÿ¢¢ ÜUï LÐ }¢ïæ ¥¢çÎ „ï ¥æ¼ ¼ÜU }¢ãœ±Ðꇢü

Ϣݢ Ú㢠J ±„é{¢ ª ÐÚ „ï ÜUÆ¢ïÚ Hx¢¼è ãñ }¢x¢Ú ¥æÎÚ „ï ÜU¢ï}¢H ãñ J

¥¢ñÚ „æÍ¢¯ü „ï ç{Úè ãé§ü Ý¢ç²ÜU¢ ãñ J çÈUÚ ±„é{¢ »ÜU „ãÝà¢èH Ý¢Úè

ÜUï MÐ }¢ïæ ТÆÜU¢ïæ ÜUï „}¢ÿ¢ ¥¢¼è ãñ J ²ãè §„ÜUï ™çÚ~¢ ÜU¢ï „Ï¢„ï Ï¢ÇèG

ç±à¢ï¯¼¢ ãñ J ±ã ¥ÐÝï Îé:¶ ÜU¢ï |¢è Ï¢¢ãÚ ÐíS¼é¼ Ýãèæ ÜUÚ¼è J

±„é{¢ ÜUï ÐéÝ<±±¢ã ÜUï çH» çβï 籿¢¢ÐÝ ©œ¢Ú }¢ïæ Ï¢ãé¼ „ï çÚà¼ï

¥¢¼ï ãñæ ÐÚ ©ÝÜUè ãÚÜU¼ïæ §¼Ýè ÈUêãÇG ¥¢ñÚ ¥¢™Ú‡¢ §¼Ýï „S¼ï Éæx¢

ÜU¢ ã¢ï¼¢ çÜU ±„é{¢ §„ï ¥çxÝ ÐÚèÿ¢¢ „}¢Û¢¼è ãñ J ±ã¢¡ ÐÚ ©„ÜUè

66

Ðã™¢Ý Hïv™ÚÚ ç±±ïÜU „ï ã¢ï …¢¼è ãñæ J ΢ïÝ¢ïæ ÜUï „æÏ¢æ{ §¼Ýï Ï¢ÉG …¢¼ï

ãñæ çÜU ç±±ïÜU ÜUè ¥ÐÝè }¢¢Ýç„ÜU ¥¢ñÚ |¢¢±Ý¢y}¢ÜU „}¢S²¢»¡ ãñ ç…„ÜUï

ÜU¢Ú‡¢ ±ã ç±±¢ã Ï¢æ{Ý }¢ïæ Ýãèæ Ï¢æ{Ý¢ ™¢ã¼¢ ãñ J §„ÜUï Ï¢¢Î Îçÿ¢‡¢

|¢¢Ú¼ ÜUè ²¢~¢¢ ÜUï ç„Hç„Hï }¢ïæ ±„é{¢ ¥¢ÝæÎÜUï „æÐÜUü }¢ïæ ¥¢¼è ãñ ¥¢ñÚ

±ã ²ã „æÐÜUü |¢¢±¢y}¢ÜU ÎëçC „ï §¼Ý¢ Í¢çÝC ã¢ï …¢¼¢ ãñ …Ï¢ Îçÿ¢‡¢

|¢¢Ú¼ ÜUè ²¢~¢¢ „ï H¢ñÅÝï ÐÚ ç±±ïÜU¢ Ð~¢ ç}¢H¼¢ ãñ J ç…„}¢ïæ ç±±¢ã

}¢ïæ Ï¢æ{ …¢Ýï ÜU¢ ç݇¢ü² Ï¢¼¢¼¢ ãñ, ÐÚæ¼é ±„é{¢ ¥¢ÝæÎ ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ

ç݇¢ü² Hï¼è ãñ J ±„é{¢ ¥¼è¼ x¢íS¼, ÐH¢²Ý ÜUï |¢¢± „ï x¢íS¼ òçQU

ÜUè ¥Ðïÿ¢¢ ¥¼è¼ „ï }¢éQU, „çRU² ¥¢ñÚ …è±Ý }¢ïæ Lç™ HïÝï±¢Hï ¥¢ÝæÎ

ÜU¢ï ãè S±èÜU¢Ú ÜUÚ¼è ãñ J

§„ ÐíÜU¢Ú ±„é{¢ ™¢ñ{Úè ™çÚ~¢-ç™~¢‡¢ ©Ð‹²¢„ ÜUï ¥¢çÎ ÜUï ¥æ¼

¼ÜU ç…¿¢¢„¢Ðꇢü Ϣݼ¢ ãñ J ±„é{¢ ÜUï }¢Ý ÜUè ÐèÇ¢G, mæm, Ï¢ï™ñÝè,

¥±„¢Î ¥¢çÎ „Ï¢ ÜU¢ ç™~¢‡¢ x¢ãÚè „æ±ïÎÝ¢ ÜUï „¢ƒ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J

籯¢Î „ï çÝڢࢢ ±„é{¢ ÜU¢ }¢Ý ²ã }¢¢ÝÝï Hx¢¼¢ ãñ çÜU ‘¥æ{ï ÜU¢

ãè …è±Ý „Ï¢ÜUéÀ ãñ J’ ±ã S±²æ ¥<…¼ …è±Ý à¢çQU ÜUï çH» …è±Ý

ÜUï ÝÜU¢Ú …êÛ¢¼è ãé§ü ¥ÐÝè }¢¢Ý„ ²¢~¢¢ ¼² ÜUÚ¼è ãñ J ±ã ÎÎü „ï

¥¢x¢ï ™HÝ¢ ãè …è±Ý „}¢Û¢¼è ãñ J ±„é{¢ çÜU„è |¢è ¼Úã ã¢Ú Ýãèæ

}¢¢Ý¼è Ï¢çËÜU „æÍ¢¯ü ÜUï Ï¢è™ çÍ¢Úè ãé§ü ¥¢x¢ï Ï¢ÉG …¢¼è ãñ ç…„„ï ¥æ¼

}¢ï ©„ÜU¢ …è±Ý „ÈUH ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

67

2. ç±±ïÜU :

ç±±ïÜU „¢ã„è, }¢ãœ±¢ÜU¢æÿ¢¢ ¥¢ñÚ „æ±ïÎÝà¢èH, „ãÝà¢çQU}¢¢Ý ¥¢çÎ

x¢é‡¢¢ïæ }¢ïæ „æÐó¢ §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ ©|¢ÚÜUÚ ¥¢²¢ ãñ J ©„ÜU¢ òçQUy±

¥¢ÜU¯ü{ÜU ¥¢ñÚ ç…¿¢¢„¢Ðꇢü Ú㢠ãñ J ç±±ïÜU çÎËHè ç±Eç±l¢H² }¢ïæ

¥æx¢íï…è ÜU¢ Ðí¢ïÈUï„Ú ãñ J „ãÝà¢çQU §Ý}¢ïæ ÈUêÅ-ÈUêÅÜUÚ |¢Úè ãé§ü ãñ J

ç±±ïÜU ç±{éÚ ãñ J ²ã »ÜU ¥ÐÚ¢{ x¢íæƒè ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ãñ J çÎËHè ÜUï ²éƒ

ÈUïçSűH }¢ïæ ©„ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ ±„éæ{Ú¢ ™¢ñ{Úè „ï ã¢ï¼è ãñ J ±ã ©„ï Ï¢ãé¼

™¢ãÝï Hx¢¼¢ ãñ J ±„é{¢ |¢è ©„ÜUè ¥¢ñÚ ¥¢ÜU<¯¼ ã¢ï …¢¼è ãñ J ±ã

©„„ï Ðíï}¢ ÜUÚ¼è ãñ ôÜU¼é ç±±ïÜU ÐyÝè ÜUè S}¢ëç¼ }¢ïæ ÐÇGÜUÚ ©„„ï ç±±¢ã

ÜUÚÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ J ©„ï ¥¢… |¢è çà¢çÚÝ ÜU¢ ¥¢|¢¢„ ã¢ï¼¢ ãñ J ±ã

¥¢… |¢è ©„è ÜUï Ðíï}¢ ÜU¢ï …è Ú㢠ãñ, ¥Ýé|¢± ÜUÚ Ú㢠ãñ J ±„é{¢ ÜUï

„}¢ÿ¢ ±ã ÜUã¼¢ ãñ - ‘¥¢² Hã ãÚ...à¢è ±¢… » ТÅü ¥¢õÈU |¢è...Ý¢ª

à¢è §… Ý¢ï }¢¢ïÚ... ²ãè ¥¼è¼ ÜUïï Ðíç¼ ¥ç¼à¢² ¥¢„çQU ©„ÜUè |¢ç±c²

ÜUè „¢Úè „æ|¢¢±Ý¢¥¢ïæ ç±ÜUËТïæ ÜU¢ï ÝÜU¢ÚÝï Hx¢¼è ãñ, ¥±Lh ÜUÚÝï

Hx¢¼è ãñ J ©Î¢„èÝ ÐéL¯ ÜU¢ï ±„é{¢ „}¢Û¢¼è ãñ - ‘ã¢H¢¡çÜU ²ã S±²æ

68

ÐèçÇG¼ ãñ, Ðí|¢¢ç±¼ ãñ, „çRU² ÐíÜUëç¼ ¥¢ñÚ ©Î¢„èÝ ÐéL¯ ÜU¢ |¢¢Ú¼è²

ç}¢ƒÜU |¢¢Ú¼è² }¢¢Ý„ ÜU¢ï x¢ãÚï S¼Ú ÐÚ „æ±ïçμ ÜUÚ¼¢ ãñ J’ Ðí¢ïÈUï„Ú

ç±±ïÜU ¥ÐÝï ÐyÝè ÜUï ¥æç¼}¢ çÎÝ¢ïæ ÜU¢ï |¢¢±Ðí±‡¢ ã¢ïÜUÚ S}¢Ú‡¢ ÜUÚ¼ï

ãé» çÐÍ¢H …¢¼ï ãñæ J ±ã¢ ©„ÜU¢ ™ïãÚ¢ Îﶼè ãè Ðx¢H¢ x¢²¢, }¢ñæ »ï„è

¥¢¡¶ïï ÈUÅè-ÈUÅè ÇêÏ¢è x¢§ü x¢èHè ! ÜU¢Ú¼ ! ²¢¼Ý¢ ! ¥¢¡¶¢ïæ ÜUï ÜU¢ï»,

§¼Ýï „ÈUïÎ ÜUè }¢Úï ÜUê¼Ú¢ïæ ÜUè ²¢Î çζ¢¼ï ƒï J Ç¢õvÅÚ¢ïæ „ï v²¢-v²¢

²¢™Ý¢»¡ Ýãèæ }¢ñæÝï Î¢ï… ã¢ÅüHï„ Ï¢éÅì„.... ±ã }¢ïÚè ÐèÆ ƒÐƒÐ¢¼ï Úãï

¥¢ñÚ ÐHæx¢ „ï ©Æ …¢Ýï ÜU¢ §à¢¢Ú¢ ÜUÚ¼ï Úãï J §„è ÜU¢Ú‡¢ ²ã ±„é{¢

ÜUï Т„ Ðãé¡™ÜUÚ |¢è ©„ ¼ÜU Ýãèæ Ðãé¡™ Т¼¢ J ç±±ïÜU |¢è ±„é{¢ ÜUï

„}¢¢Ý ¥|¢¢± }¢ïæ …è Ú㢠ãñ J §„ ¥ƒü }¢ïæ ²ã ΢ïÝ¢ïæ ¼y„}¢ ãñ J ²ã

¥|¢¢± ÜUè §ÝÜU¢ ÜU¢õÝ ŒHïÅÈU¢ï}¢ü Ï¢Ý …¢¼¢ ãñæ J ²ã ¥ÜUïH¢ÐÝ ¥…Ý|¢è²¼

ÜUè Îè±¢Ú¢ïæ ÉG㢠Îï¼¢ ãñ J HïçÜUÝ ¥¢y}¢Úç¼ ÜUï ¥æ{ïÚ¢ïæ }¢ïæ |¢ÅÜU¼¢

¥ãæ±¢Îè ¥¢y}¢Ðí¼¢çÇG¼ ç±±ïÜU Ðí¢# ÜUï ÝÜU¢ÚÝï }¢ïæ ¥¢y}¢¼ëçC Ðí¢# ÜUÚ¼¢

ãñ J ²ã¢¡ ¼ÜU ÜUè ±ã ¥ÐÝï ¥çS¼y± ÜU¢ï ÝÜU¢Ú¼¢ Úã¼¢ ãñ J ±ã ¥ÐÝï

…è±Ý ÜU¢ï ÜUÏ¢í ÜUï „ï ÆæÇï ¥æ{ïÚï }¢ïæ x¢¢ÇG Îï¼¢ ãñ J

‘…㢡 Ý ÜU¢ï§ü Š±çÝ Ý ÐéÜU¢Ú, Ý ÐíàÝ, Ý Ðíy²¢{¢, Ýãèæ çÜU„è

¼Úã ÜU¢ ΢ç²y± J ¥ÐÝï ÜUï‹Îí }¢ïæ ÜUèH ÜUè ¼Úã ÆéÜU¢ ²ã Т~¢ ¥ÐÝè

çÝ…è }¢ê˲±¼ì }¢ïæ |¢ÅÜU¢ ã饢 ¥¢y}¢Í¢¢¼è }¢Ýéc² ãñ J ¥¢y}¢ |¢² „ï

ÐèçÇG¼ §„ Т~¢ ÜU¢ }¢ñæ „Ï¢„ï ÐíÏ¢H ãñ J §„çH» ¥ÐÝ¢ Îéà}¢Ý ¥¢Ð

69

ãè ãñ J Îéà}¢Ý ¼¢ï »ÜU ãè ãñ J }¢ïÚ¢ }¢ñæ ¶éÎ J ±„é{¢ ©„ÜUï Ï¢¢s

òçQUy± „ï |¢íç}¢¼ ã¢ïÜUÚ ¥ÐÝè ¼Ý¢± }¢éçQU ÜU¢ »ÜU ÐÇ¢G± }¢¢ÝÜUÚ

©„„ï …éÇGÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J HïçÜUÝ ¥¢x¢ïï ™HÜUÚ ç±±ïÜU ÜUï Ý¢ÅÜUè² çRU²¢-

ÜUH¢Ð }¢éÎí¢»¡, 㢱|¢¢± ¼ƒ¢ ò±ã¢Ú ±„é{¢ ÜUï ÜU¢ï}¢H }¢Ý ÜU¢ï ¥¢Í¢¢¼

Îï¼ï ãñæ J ç±±ïÜU »ÜU „ïËÈU „ï‹ÅÇü ТïSÅ ãñ J à¢ê‹² }¢ïæ Ðꇢü ã¢ïÝ¢ ™¢çã»

ÐH¢²Ý±¢Îè ç±±ïÜU ¥ÐÝè ¥çS¼y± »±æ S±¼æ~¢¼¢ „ï ¥Ýç|¢¿¢ ¥„ã…

Т~¢ ãñæ J

ç±±ïÜU ¥¢ñÚ ±„é{¢ ÜUï ¥æ¼}¢üÝ¢ïæ Ýï »ÜU „ï ¥H¢± …H¼ï ãñæ J ²ï

΢ïÝ¢ïæ ãè S}¢ëç¼²¢ïæ ÜUï „æ„¢Ú }¢ïæ …è¼ï ÜUï ¥¢Îè ãñ J §„è ÜU¢Ú‡¢ ²ã

±„é{¢ ÜUï Т„ Ðãé¡™ÜUÚ|¢è ©„ ¼ÜU Ðãé¡™ Ýãèæ Т¼¢ J

70

3. ¥¢ÝæÎ :

©Ð‹²¢„ ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ ¥¢ÝæÎ ±„é{¢ ÜUï …è±Ý }¢ïæ ¥¢¼¢ ãñ J ±ã »ÜU

}¢ãœ±¢ÜU¢æÿ¢è òçQU ÜUï LÐ }¢ïæ ã}¢¢Úï „¢}¢Ýï ¥¢¼¢ ãñ J ¥¢ÝæÎ ÜU¢

ç™~¢‡¢ ¥¢Îà¢ü ÐéL¯ ãñ J ¥¢ÝæÎ |¢è ç±±ïÜU ÜUè ¼Úã ¥ÜUïH¢ ãñ J ±ã

ç±ç|¢ó¢ ÐçÚçSƒç¼²¢ïæ }¢ïæ ¥ÐÝè ÐèÇ¢G çH²ï ãé» ãñæ J ©„ÜU¢ çÝ}}¢è „ï Ðíï}¢

ƒ¢ J ©„ÜU¢ òçQUy± „æ±ïÎÝà¢èH Ú㢠ãñ J

Îçÿ¢‡¢ ÜUè ²¢~¢¢ }¢ïæ ±„é{¢ ÜUè ¥¢ÜUçS}¢ÜU Ï¢è}¢¢Úè ÜUï Ï¢è™ Ï¢æÎèÐéÚ

ÜUï x¢ïSŠ㢩„ }¢ïæ ¥¢ÝæÎ „ï ©„ÜUè |¢ïæÅ ã¢ï¼è ãñ …¢ï „¢Úï ¥ÐçÚ™² }¢ïæ

à¢éh }¢¢Ý±è² {Ú¢¼H ÐÚ ©„ÜUè „ã¢²¼¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J ²ã „¢}¢¢‹²

ÐçÚ™² {èÚï-{èÚï ÜU§ü |¢ïÅ¢ïæ }¢ïæ ©Ý Î¢ïÝ¢ïæ ÜU¢ï ¶¢ïH¼¢ ãñ J ¥¢Ýæ΢

¥ÐÝï Ï¢¢Úï }¢ïæ ©„ï „Ï¢ÜUéÀ Ï¢¼¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ±„é{¢ |¢è ¥¢ÝæÎ ÜU¢ï ¥ÐÝï

¥¢ñÚ ç±±ïÜU ÜUè Ï¢è™ Í¢çż „¢Úè Ï¢¢¼ Ï¢¼¢ Îï¼è ãñ J

çÝ}}¢è ¥¢ñÚ …ïÝè „}¢ï¼ „Ï¢ÜUéÀ Îï¼ï ãñæ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ΢ï Ðíï}¢ ÐíÜUÚ‡¢¢ïæ

ÜUï Ï¢¢Î |¢è ±ã ¥ç±±¢çã¼ ãñ J ¥ÐÝï Ðíï}¢ ÐíÜUÚ‡¢¢ïæ „ï ±ã ÜUãèæ |¢è

©yÀëæ¶H Ýãèæ Ú㢠J HïçÜUÝ çÝ}}¢è „ï ÎêÚ ÚãÜUÚ |¢è »ÜU |¢¢±¢y}¢ÜU

¥æ¼Ú¢H ÜUè çSƒç¼ „ï |¢è …ïÝè „ï ©„ÜUï „æÏ¢æ{ ¥ÐÝè „è}¢¢ ÜUï Ï¢¢Ú

Ýãèæ …¢¼ï, HïçÜUÝ çÝ}}¢è §¼Ýè ÀêÅ |¢è „ï Ýãèæ Îï¼è J §„è ÜU¢

71

ÐçÚ‡¢¢}¢ ²ã ãñ çÜU çÝ}}¢è ÜU¢ ç±±¢ã ÜUãèæ ¥¢ñÚ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ ¥¢ñÚ …ñÝè

ÜU¢ï À¢ïÇGÜUÚ ±ã S±²æ |¢¢Ú¼ H¢ñÅ ¥¢²¢ ãñ J ¥¢ÝæÎ ÜU¢ï §„ Í¢ÅÝ¢ „ï

x¢ãÚ¢ ¥¢Í¢¢¼ Ðãé¡™¢ ãñ J ¥¢ñÚ ©„ï …ÁÏ¢ ÜUÚÝï ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ „ï ±ã

x¢é…Ú Ú㢠ãñ J

Hïç¶ÜU¢ Ýï ¥¢ÝæÎ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ï x¢ÉGÝï }¢ïæ |¢è ¥Îì|¢ê¼ ڙݢy}¢ÜU

ÿ¢}¢¼¢ ÜU¢ ÐçÚ™² çβ¢ ãñ J ¥¢ÝæÎ ¥ÐÝï ²¢¼Ý¢ |¢Úï ¥¼è¼ ÜUï

Ï¢¢±…êÎ ±¼ü}¢¢Ý „ï …éÇ¢G Úã¼¢ ãñ J ¥ÐÝè ¥¢RU¢æ¼ }¢¢Ýç„ÜU¼¢ }¢ïæ |¢è

±ã Ï¢ïãÎ „ã… ¥¢ñÚ }¢éQU ãñ J ²ãèæ „ï ±„é{¢ ÜU¢ï „ã¢Ú¢ ç}¢H …¢¼¢

ãñ J ±ã ©„ÜUè „ï±¢ ÜUÚ¼¢ ãñ, HïçÜUÝ ¥¢ÝæÎ „æÍ¢¯ü ÜUÚ¼ï ãé» ©„„ï

¥¢x¢ï Ï¢ÉG ™éÜU¢ ãñ J ࢢ²Î §„çH» çÜU ±ã ±„é{¢ ÜUï çH» ±Ú ãñ J

¥¢ÝæÎ ÜU¢ï ±„é{¢ ÜUï ©„ÜUï ¥¼è¼ ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J ¥¢ÝæÎ ±„é{¢

ÜU¢ï ãS¼Ð¢H }¢ïæ |¢è ÜU¢ÈUè „ã¢²¼¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ïÚ Ï¢æx¢H¢ïÚ …¢Ýï ÜUï çH»

±„é{¢ ÜUè ÐêÚè ¼ñ²¢Úè ÜUÚ¼¢ ãñ J ±„é{¢ ÐÚ ¥ÐÝè …¢Ý çÀÇGÜU Îï¼¢

ãñ J ÐêÚè ¼Úã „ï ©„ÜU¢ w²¢H ÜUÚ¼¢ ãñ J ࢢ²Î ƒÜU x¢§ü ã¢ïx¢è J

§¼Ýè ÜU}¢…¢ïÚè ÜUè ã¢H¼ }¢ïæ Ï¢¢ãÚ Ýãèæ …¢Ý¢ ™¢çã» ƒ¢ J ¶¢„ÜUÚ

…Ï¢ }¢¢Hê}¢ ƒ¢ ¥x¢Hï çÎÝ „ÈUÚ ÜUÚÝ¢ ãñ J

¥¢ÝæÎ ±„é{¢ ÜUï …è±Ý }¢ïæ »ÜU „ã… S±¢|¢¢ç±ÜU ™çÚ~¢ ÜUï MÐ }¢ïæ

©|¢Ú¼¢ ãñ J ©„ÜUï ¶éHï Ï¢ïÏ¢¢ÜU òçQUy± }¢ïæ Ý ¼¢ï ç±±ïÜU ÜUè Ϣﱅã

72

„¼ÜUü¼¢ ãñ ¥¢ïÚ Ý ãè ò±ã¢Ú¢ïæ ÜUè ÐÚ¼¢ïæ „ï Û¢¢¡ÜU¼¢, ©mïx¢ J ¥¢ÝæÎ

ÜUï ò±ã¢Ú }¢ïæ Ý ¼¢ï çÜU„è ¼Úã ÜU¢ ÎÏ¢¢± ãñ Ý ²¢™Ý¢, Ý çÜU„è ¼Úã

ÜU¢ òQU ²¢ ¥Ã²QU Àœ¢¢… J ¥¢ÝæÎ ÜUï MÐ }¢ïæ ±„é{¢ ÜU¢ï ç}¢H¢

“„ãS~¢¢ïæ ÐÚ¼¢ïæ±¢Hè Ðí|¢é¼¢ }¢ïæ „æ|¢H¢ „¢ ™ïãÚ¢ „¢æÎí¼¢ ÜUï »ÜU ãè ôÏ¢Îé

ÐÚ ç„}¢Å¢ ¥¢ñÚ çÐÍ¢H¢ ã饢 ™ïãÚ¢ J”

§„ ÐíÜU¢Ú ¼y„}¢ ÜUï ©Ð²éüv¼ „|¢è Ðí}¢é¶ Т~¢ ãñæ J

©Ð‹²¢„ ÜUï x¢¢ñ‡¢ Т~¢ :

§„ ©Ð‹²¢„ ÜUï x¢¢ñ‡¢ Т~¢¢ïæ }¢ïæ Ç¢õ. HçH¼™æÎí, }¢¢¡, çÝç¶H, |¢¢|¢è,

à¢Ú¼ }¢ñIJ¢, ÜUËÐÝ¢, Lƒ-Ï¢…¢, ÜU¢ñà¢H, çÎHèÐ ¥¢çΠТ~¢ ÜU¢ ™çÚ~¢

©|¢ÜUÚ „¢}¢Ýï ¥¢²¢ ãñ J ²ï „|¢è Т~¢ ©Ð‹²¢„ ÜUè ÜUƒ¢ÜUï „æ²¢ï…Ý }¢ïæ

„㢲ÜU Ï¢Ý ™éÜUï ãñæ J §„ „|¢è Т~¢¢ïæ ÜUï ™çÚ~¢-ç™~¢‡¢ ÜUè |¢è ¥ÐÝè-

¥ÐÝè ç±à¢ï¯¼¢ ãñ J

1. Ç¢õ. HçH¼™æÎí :

Ç¢æ. HçH¼™æÎí H¶Ýª ç±Eç±l¢H² }¢ïæ ¥ƒüࢢS~¢ ÜUï Ðí¢ïÈUï„Ú ¥¢ñÚ

±„é{¢ ™¢ñ{Úè ÜUï „ãТÆè ãñæ …¢ï çÎËHè ç±Eç±l¢H² ÜUï „}¢¢Ú¢ïã ÜUï

73

„}¢² ¥ÐÝï À¢~¢¢ïæ ÜU¢ï Ðíç¼çÝç{y± ÜUÚ¼ï ãñæ J HçH¼…è ÜUï Ï¢ÇïG ã¡„}¢é¶

òæx²ÜU¢Ú ãñ J

2. çÝç¶H :

çÝç¶H ÜU¢ ™çÚ~¢ ã}¢ïæ ©Ð‹²¢„ ÜUï ¥¢Úæ|¢ }¢ïæ ç}¢H¼¢ ãñ J ²ã »ÜU

™¼éÚ, „¢ã„è, çÝÇÚ ¥¢ñÚ }¢ãœ±¢ÜU¢æÿ¢è ÐéL¯ }¢¢~¢ ãñ §„ÜU¢ òçQUœ±

¥y²æ¼ ãè ¥¢Îà¢ü Ï¢Ý ÐÇ¢ ãñ J çÝç¶H ±„é{¢ ÜU¢ Ðç¼ ãñ ç…„ÜUè ÜU¢Ú

ÎéÍ¢üÅÝ¢ }¢ïæ }¢ëy²é ã¢ï …¢¼è ãñ J

3. à¢Ú¼, |¢ñIJ¢, |¢¢|¢è :

à¢Ú¼ |¢ñIJ¢, |¢¢|¢è ±„é{¢ ™¢ñ{Úè ÜUï |¢¢§ü-|¢¢|¢è ãñæ …¢ï Îé:¶ }¢ïæ

±„é{¢ ÜU¢ï „ã¢Ú¢ Îï¼ï ãñæ ΢ïÝ¢ïæ ™çÚ~¢ ¥¢Îà¢ü MÐ }¢ïæ §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ

©|¢Ú x¢²¢ ãñ J à¢Ú¼ |¢ñIJ¢-|¢¢|¢è ±„é{¢ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ Œ²¢Ú ÜUÚ¼ï ãñæ J

±„é{¢ ÜU¢ Îé:¶ ©Ý„ï Îﶢ Ýãèæ …¢¼¢ J ±ã ±„é{¢ ÜU¢ ÐéÝ<±±¢ã ÜUÚÝ¢

™¢ã¼ï ãñæ ¥¢ñÚ çÝç¶H ÜUï w²¢H¢ïæ „ï ÎêÚ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼ï ãñæ J ±ã ±„é ÜU¢ï

„}¢Û¢¢¼ï ãñæ, S}¢ëç¼²¢ïæ ÜUï „ã¢Úï …è±Ý Ýãèæ ™H¼¢ J ±„é ™HÝï ÜUï çH»

Ðæ¶ Ýãèæ, ÐñÚ ™¢çã»... ÐñÚ¢ïæ ÜUï Ýè™ï …}¢èÝ ™¢çã»....J ±ã ©„„ï

Ï¢„¢Ý¢ ™¢ã¼ï ãñæ J ±„é{¢ ÜUè ô™¼¢ ÜU¢ï ¥ÐÝè ô™¼¢ }¢¢Ý¼ï ãñæ J

74

4. ÜUËÐÝ¢, Mƒ :

ÜUËÐÝ¢, Mƒ ±„é{¢ ÜUè „ãïçH²¢¡ ãñæ Mƒ ©„ÜUè »}¢. ». vH¢„}¢ïÅ

ãñ J …¢ï ç}¢à¢ÝçÚ²¢ïæ }¢ïæ ÐHè-Ï¢„è ¥Ý¢ƒ Ý¢Úè ãñæ J

5. Ï¢~¢¢ :

Ï¢~¢¢ |¢è ±„é{¢ ÜUï „¢ƒ ÐÉ¢G ãñ J ±ã çÎËHè ç±Eç±l¢H² ÜUï

²é±ÜU ©y„± }¢ïæ ±„é{¢ „ï ç}¢H¼¢ ãñæ J ±„é{¢ „ï ¥ÐÝï ç±Eç±l¢H² ÜUï

çÎÝ¢ïæ ÜUè ²¢Îïæ ¼¢…¢ ÜUÚ Îï¼¢ ãñ J ±ã »ÜU „æТÎÜU |¢è ãñ J

6. „é{èÚ, çÎHèÐ :

„é{èÚ ¥¢ñÚ çÎHèÐ |¢è §„ ©Ð‹²¢„ ÜUï x¢¢ñ‡¢ Т~¢ ãñ J ©ÝÜU¢

™çÚ~¢ |¢è ÜUéÀ ÿ¢‡¢ ÜUï çH» ©Ð‹²¢„ }¢ïæ çζ¢§ü ÐÇG¼¢ ãñ J

§„ ÐíÜU¢Ú ²ï „|¢è Т~¢ ©Ð‹²¢„ ÜUï x¢¢ñ‡¢ Т~¢ ãñæ J ç…‹ã¢ïæÝï ¥ÐÝ¢

¥ÐÝ¢ Ðí|¢¢± §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ À¢ïÇG çβ¢ ãñæ J ¼y„}¢ }¢ïæ ™çÚ~¢-ç™~¢‡¢

ÐÚæÐÚ¢ „ï ãÅÜUÚ Ð¢~¢¢ïæ ÜU¢ï ™çÚç~¢ÜU ¶êçÏ¢²¢ïæ ÜUï Т~¢¢ïæ m¢Ú¢ ãè ©…¢x¢Ú

ÜUÚ çβ¢ …¢¼¢ ãñ J

75

çÝcÜU±™Ý ÜUï Т~¢

ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ 1. Hïç¶ÜU¢ ÜUè ç±™¢Ú{¢Ú¢ ÜUï Ðíç¼çÝç{ Т~¢ …ñ„ï

ç±à¢¢H, Ï¢¢„ê, ÝèÚ¢ ¥¢çÎ ãñ J 2. ±ï Т~¢ ÜU¢ï §¼Ú Ðÿ¢ ÜUè ¥¢ïÚ „ï

Hïç¶ÜU¢ ÜUè ç±™¢Ú{¢Ú¢ ÜUï SÈUéÚ‡¢ }¢ïæ „ã²¢ïx¢ Îï¼ï ãñæ J …ñ„ï }¢¢¡ ¥¢ñÚ

ç}¢SÅÚ, ç}¢. ™¢±H¢ ¥¢çÎ J

ç±à¢¢H, Ï¢¢„ê, ÝèÚ¢, Ú}¢‡¢ ÜUï ¥¢{¢Ú ÐÚ ãè çÝcÜU±™ }¢ïæ ™¢Ú

Т~¢¢ïæ ÜUè ÜUƒ¢ »ÜU-Îê„Úï „ï …éÇèG ãé§ü ãñ J §„ÜUï „|¢è Т~¢ ݱ²é±ÜU

ãñæ „|¢è ¥ÓÀï ÜUéH ÜUï ÐÉïG-çH¶ï J ¥Ï¢ ã}¢ Т~¢¢ïæ ÜU¢ ÐçÚ™² Îï¶ïæx¢ï J

1. ç±à¢¢H :

çÝcÜU±™ ©Ð‹²¢„ ÜUï ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ ÜU¢ ç±à¢¢H ²ã Ðí}¢é¶ Т~¢ ãñ J

ÜUƒ¢±S¼é ÜUè à¢éL¥¢¼ ãè §„ Т~¢ „ï ã¢ï¼è ãñ J ©Ð‹²¢„ ÜUè ÜUƒ¢±S¼é

§„ÜUï §Îü-çx¢Îü Í¢ê}¢¼è Úã¼è ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ÝèÚ¢, ç±à¢¢H ÜUè

}¢¢ñ„}¢è Ï¢ãÝ ãñ J ç±à¢¢H ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ »ÜU ãè Í¢Ú }¢ïæ Úã¼ï ãñæ J à¢éL-

à¢éL }¢ïæ ç±à¢¢H ÝèÚ¢ „ï ¶éHÜUÚ Ï¢¢¼ïæ Ýãèæ ÜUÚ¼¢ J HïçÜUÝ ¥¢x¢ï ™HÜUÚ

΢ïÝ¢ïæ ÜU¢ „æÏ¢æ{ x¢ãÚ¢ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ±ã ÝèÚ¢ ÜUï S±|¢¢± ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ

ÜUéÀ …¢ÝÝï Hx¢¼¢ ãñ J

76

ç±à¢¢H »ÜU ¥¢¿¢¢ÜU¢Úè Ðé~¢ |¢è ãñ ¥ÐÝè x¢H¼è …ËÎè }¢¢Ý Hï¼¢

ãñ, …Ï¢ çм¢…è ©„ï §ç¼ã¢„ 籯² }¢ïæ »}¢. ». ÜUÚÝï ÜUï çH» ÜUã¼ï ãñæ

¼|¢è ™éÐ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ¥ÐÝï çм¢ ÜUï ç±Lh ÜU|¢è Ï¢¢¼ Ýãèæ ÜUÚ¼¢,

ç±à¢¢H »ÜU „ãÝà¢èH ²é±ÜU ãñ, Ï¢¢„ê ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ »ÜU-Îê„Úï ÜUï Т„

¥¢¼ï ãñæ ²ã ç±à¢¢H …¢Ý¼¢ ãñ J »ÜU ¼ÚÈU Ï¢ãÝ ãñ ¥¢ñÚ Îê„Úè ¼ÚÈU

΢ïS¼ ãñ J ±ã mæm }¢ïæ ÈU¡„ x¢²¢ ƒ¢ çÜU ¥¢ç¶Ú v²¢ ÜUL¡ ? ±ã ¥ÐÝï

Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ çÜU - ‘…¢ï ÜUéÀ |¢è }¢ñæ ÜUÚ¼¢ ƒ¢, ±ã }¢éÛ¢ï ãè Á²¢Î¢

©¶¢ÇG¼¢ ƒ¢ J’ ©„ÜUè }¢¢¡ ÜU¢ï |¢è „Ï¢ Ï¢¢¼ïæ }¢¢Hê}¢ ã¢ï x¢²è ƒè J »ÜU

Ï¢¢Ú }¢¢¡ ©„ï ¥¢ÎïࢠÎïï¼è ãñ çÜU ‘¼é}¢ ¥¢x¢ï „ï ΢ïS¼¢ïæ „ï Í¢Ú ÜUï Ï¢¢ãÚ

ç}¢H¢ ÜUÚ¢ï J’ ±ã }¢¢¡ ÜU¢ï |¢è …±¢Ï¢ Ýãèæ Îï¼¢ ƒ¢ ±ã ç„ÈUü „ã¼¢

…¢¼¢ ƒ¢, ±ã ¥æ¼}¢éü¶è ã¢ï x¢²¢ ƒ¢ J ±ã |¢¢±éÜU ãñ, …Ï¢ ÝèÚ¢ Ú}¢‡¢

²ï ࢢÎè ÜUÚ¼è ãñ ¼Ï¢ §„ï Ï¢ãé¼ Ï¢éÚ¢ Hx¢¼¢ ãñ J Ï¢¢„ê ÜU¢ï „}¢Û¢¢Ýï

Hx¢¼¢ ãñ J ç±à¢¢H ÜUã¼¢ ãñ ‘v²¢ ¼é}ãïæ м¢ ãñ çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÅêÅÝ¢

…èæÎx¢è ÜUï Ðíç¼ }¢ïÚè ¥¢Sƒ¢ ÜU¢ï çÜU¼Ý¢ çãH¢¼¢ ãñ ?’ §„ ÐíÜU¢Ú Ï¢¢„ê

ÜUï „¢ƒ ç±à¢¢H |¢è |¢¢±éÜU ã¢ï x¢²¢ ƒ¢ J ±ã ÝèÚ¢ ÜU¢ï Î¢ï¯ Îï¼¢ ãñ J

§„„ï SÐC ãñ çÜU ç±à¢¢H ÜU¢ }¢Ý Ï¢ãé¼ ÜU¢ï}¢H ãñ J

77

2. ÝèÚ¢ :

ÝèÚ¢ §„ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Îê„Ú¢ }¢ãœ±Ðꇢü Т~¢ ãñ J ±ã §„ ©Ð‹²¢„

ÜUï ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ J ÝèÚ¢ }¢¢¡-çм¢ ÜUï m¢Ú¢ ©Ðïçÿ¢¼ ƒè J

ÝèÚ¢ ÜUï çм¢, ©„ÜUè }¢¢¡ ÜU¢ï À¢ïÇGÜUÚ |¢¢x¢ x¢» ƒï J §„çH» ©„ÜUè

}¢¢¡ Ýï ©„ï ¥ÐÝè Ï¢ãÝ ÜUï Í¢Ú, ¥ÐÝï „ï ÎêÚ Ú¶¢ ƒ¢ J …Ï¢ ÝèÚ¢ ÜUè

ࢢÎè Ú}¢‡¢ „ï ¼² ã¢ï¼è ãñ ¼Ï¢ ç±à¢¢H ©„ÜUè }¢¢¡ ÜU¢ï Ï¢éH¢Ý¢ ™¢ã¼è

ãñ }¢x¢Ú ±ã Ýãèæ ™¢ã¼è J ç±à¢¢H ÜUã¼¢ ãñ }¢¢ñ„è Ý¢Ú¢… ã¢ï …¢»x¢è

©‹ãïæ ¶Ï¢Ú ÜUÚÝ¢ ãè ¥ÓÀ¢ ãñ J ¼Ï¢ ÝèÚ¢ ÜUã¼è ãñ, ‘¼é}ãïæ v²¢ м¢

©‹ã¢ïæÝï }¢éÛ¢ï çÜU¼Ý¢ y²¢x¢ Ú¶¢ ãñ, }¢Ýãê„ …¢ÝÜUÚ Îê„Ú¢ïæ ÜUï ã±¢Hï

ÜUÚÚ¶¢ ãñ J’ ©„ÜUè Ï¢¢¼¢ïæ „ï ©Ðïïçÿ¢¼¼¢ ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J ©„ÜUè

ÜU¢ï§ü x¢H¼è Ýãèæ ƒè }¢x¢Ú ©„ï „…¢ ç}¢H x¢²è ƒè J §„çH» ±ã ãÚ

…x¢ã Œ²¢Ú ÜU¢ï Éê¡ÉÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J ÜU|¢è ±ã Ðíï}¢ Ï¢¢„ê ¼¢ï ÜU|¢è Ú}¢‡¢

}¢ïæ Ý…Ú ¥¢¼¢ ƒ¢ J ÝèÚ¢ Ú}¢‡¢ „ï ࢢÎè ÜUÚÝï ÐÚ ©„ï Ï¢Ó™¢ ã¢ï …¢¼¢

ãñ, ²ã Îï¶ÜUÚ ç±à¢¢H ÜU¢ï Hx¢¼¢ ãñ, »ÜU À¢ïÅè „è Ï¢Ó™è ¥¢… }¢¢¡

Ï¢ÝÝï±¢Hè ãñ J §„„ï ç±à¢¢H ÜU¢ ÜUé¼êãH ÐíÜUÅ ã¢ï …¢¼è ãñ J

ÝèÚ¢ Ï¢¢„ê „ï |¢è Ðíï}¢ ãè ™¢ã¼è ƒè §„çH» ¶éHÜUÚ ç}¢H¼è ƒè J

ÐÚ …Ï¢ Ï¢¢„ê ÜU¢ Ðíï}¢ Ýãèæ ç}¢H¢ …Ï¢ ¥ÐÝï Ðíï}¢è ÜUè Ðí¢ç# ©„ï Ýãèæ

78

ã¢ï¼è, ¼Ï¢ ©„ÜUè Ð퇢² |¢¢±Ý¢ çÝڢࢢ }¢ïæ Ï¢ÎH …¢¼è ãñ }¢x¢Ú Ú¢…è…è

ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ »ï„¢ Ýãèæ ÜUÚ¼è ©„Ýï ¥ÐÝï Ðíï}¢è ÜU¢ï ÅéÜUÚ¢ ÜUÚ ±ã Ú}¢‡¢

„ï ࢢÎè ÜUÚÜUï ç„h ÜUÚ¼è ãñ çÜU ¥¢{éçÝÜU¼¢ ÜU¢ï ©„Ýï S±èÜU¢Ú¢ ãñ,

±ã ¥ÐÝï }¢Ý }¢…èü „ï …è „ÜU¼è ãñ ²ã¢¡ ÐÚ ¶éHÜUÚ çζ¢§ü Îï¼è ãñ J

‘¥¢… ÜUè Ý¢Úè »ÜU S±¼æ~¢ ç±™¢Ú ÜUÚ „ÜU¼è ãñ, …¢ï ¥ÐÝï ¥ç{ÜU¢Ú

ãñ ©„ï „}¢Û¢ „ÜU¼è ãñ J’ ã¢H¢¼ }¢Ýéc² ÜU¢ï „Ï¢ „趢 Îï¼ï ãñæ J Ï¢¢„ê

ÜUï Ðíï}¢ }¢ïæ …Ï¢ ©Ðïÿ¢¢ ç}¢H¼è ãñ ¼Ï¢ Ú}¢‡¢ „ï ࢢÎè ÜUÚ¼è ãñ J ±ã

¥ÐÝ¢ „æ„¢Úè …è±Ý |¢è ¥ÓÀ¢ …è¼è ãñ J ÝèÚ¢ Ï¢ãé¼ „æ±ïÎÝà¢èH ƒè

v²¢ïæçÜU ©„ï …è±Ý }¢ïæ ç„ÈUü Îé:¶ ¥¢ñÚ ÐèÇ¢G ãè ç}¢Hè ƒè J ç±à¢¢H

Ï¢¢„ê ÜUï ࢢÎè ÜUï w²¢H ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ï¢¼¢¼¢ ãñ ÝèÚ¢ ÜUã¼è ãñ ‘}¢ïÚè ¥¢ñÚ

©„ÜUè ÐçÚçSƒç¼ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ÈUÜUü Ýãèæ ãñæ, }¢ñæ |¢è ©„ÜUè ¼Úã ãê¡, }¢ïÚ¢ |¢è

ÜU¢ï§ü Í¢Ú Ýãèæ ãñ, ç…„Ýï ç…{Ú ™¢ã¢ {ÜUïH çβ¢ J Ï¢¢„ê |¢è |¢êH

…¢²ïx¢¢ …ñ„ï }¢ñæ |¢êH¼è …¢ Úãè ãê¡ J’ »ï„¢ Hx¢¼¢ ãñ çÜU ÝèÚ¢ Ýïï …¢ï

ÜUéÀ çÜU²¢ Ï¢ãé¼ ¥ÓÀ¢ çÜU²¢ ¥ÐÝï …è±Ý ÜU¢ ÈUñ„H¢ ÜUÚÝï ÜUè ¼¢ÜU¢¼

Ú¢…è…è ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ }¢ïæ ¥¢²è ãñæ ²ã ÜUãÝ¢ ÜU¢ï§ü Û¢êÆ Ýãèæ ã¢ïx¢¢ J

79

3. 좢㐠:

Ï¢¢„ê §„ ©Ð‹²¢„ ÜUï ÐãHï ±ëœ¢¢æ¼ ÜU¢ ¼è„Ú¢ Т~¢ ãñ J Ï¢¢„ê

ç±à¢¢H ÜUï „¢ƒ ÜU¢õHï… }¢ïæ ÐÉG¼¢ ãñ J ±ã ÐéL¯¢ïæ ÜU¢ |¢è ÐéL¯, }¢¢æ„H,

}¢éQU ¥¢ñÚ ¥¢y}¢ES¼ ƒ¢ J Ï¢¢„ê ç±à¢¢H ÜU¢ ç}¢~¢ ãñ J ±ã ç±à¢¢H ÜUï

Í¢Ú }¢ïæ ãæ}¢ïࢢ ¥¢¼¢-…¢¼¢ ƒ¢ J Ï¢¢„ê ¥¢ñÚ ç±à¢¢H ÜU¢ ãæ}¢ïࢢ ç}¢HÝ¢-

…éHÝ¢ ƒ¢, Ï¢¢„ê ÜUè ãÚ Ï¢¢¼ ç±à¢¢H ÜU¢ï }¢¢Hê}¢ ƒè J ÝèÚ¢-Ï¢¢„ê ÜUï

„æÏ¢æ{¢ï ÜU¢ï |¢è ±ã …¢Ý¼¢ ƒ¢ J Ï¢¢„ê }¢ïæ ãÚ „æÜUÅ ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ÜUÚÝï

ÜUè à¢çQU ƒè J ±ã ¥¢y}¢ç±E¢„è, ¥¢y}¢ES¼ ƒ¢ J §„çH» ç±à¢¢H ÜU¢ï

¥ÓÀ¢ Hx¢¼¢ ƒ¢, Ï¢¢„ê „ï ç±à¢¢H ¥¢ñÚ ç±à¢¢H „ï Ï¢¢„ê ±ã Ï¢¢¼ïæ ÜUÚ¼ï

ƒï …¢ï Hx¢¼¢ ƒ¢ „çβ¢ïæ „ï |¢è¼Ú ¼æçÎíH ÐÇèG ãñ J ç±à¢¢H ¥¢ñÚ Ï¢¢„ê

»ÜUÎ}¢ ç±ÐçÚ¼ ƒï J çÈUÚ |¢è ΢ïÝ¢ïæ Í¢çÝC ç}¢~¢ ƒï J ΢ïÝ¢ïæ Ýï »ÜU-

Îê„Úï ÜU¢ï S±èÜU¢Ú¢ çH²¢ ƒ¢, Ï¢¢„ê ç±à¢¢H ÜUè Ï¢ãÝ ÝèÚ¢ „ï Ðíï}¢ ÜUÚÝï

Hx¢¼¢ ãñ J ÐãHï ±ã ÝèÚ¢ ÜU¢ï ࢢÎè ÜUï çH» §ÝÜU¢Ú ÜUÚ¼¢ ãñ }¢x¢Ú

çÈUÚ ÝèÚ¢ §æÜU¢Ú ÜUÚ¼è ãñ J …Ï¢ ç±à¢¢H Ï¢¢„ê ÜU¢ï „}¢Û¢¢Ýï …¢¼¢ ãñ ¼Ï¢

Ï¢¢„ê ÜUã¼¢ ãñ ÝèÚ¢ Ï¢ãé¼ çÎHïÚ ãñ, à¢è ±¢æÅ„ ÜUæÅïæÅ çHS„ôÝx¢, ÜUæÅïæÅ

ÐñôÅx¢ …ñ„ï ÜU¢ï§ü §æ„¢Ý Ý ã¢ïÜUÚ Ð¢ÅHè ã¢ï J §„ ¼Úã „ï Ï¢¢„ê »ÜU

„Ó™¢ Ðíï}¢è ƒ¢ J Ï¢¢„ê ÜU¢ ÜU¢ï§ü ÐçÚ±¢Ú Ýãèæ ƒ¢ J ±ã ç±à¢¢H ÜUï

80

Í¢Ú ¥¢¼¢ ƒ¢ ©„ï Ï¢ãé¼ ¥ÓÀ¢ Hx¢¼¢ ƒ¢ J HïçÜUÝ …Ï¢ ÝèÚ¢ ÜUè ࢢÎè

¼² ã¢ï¼è ãñ ¼Ï¢ ©„ï Ï¢ãé¼ Ï¢éÚ¢ Hx¢¼¢ ãñ, ç±à¢¢H Ï¢¢„ê ÜUï ç}¢HÝï

ã¢ïSÅïH …¢¼¢ ãñ, ±ã ÐêÚè ¼Úã „ï ÅêÅ ™éÜU¢ ãñ J ©„ÜUè ¥¢¡¶ïæ §¼Ýè

ÜU¢ïÚè-ÜU¢ïÚè …ñ„ï Ú¢¼ |¢Úè ÐHÜU ¼ÜU Ý Û¢ÐÜUè ã¢ï J ©„ÜUï Îé:¶ }¢ïæ

Š±çÝ ±ãèæ ãñ ÐÚ »ï„è çÝ}¢¢ïüã çÝÎü}¢Ý ¶èæ™ ÜUè ¥¼H }¢ïæ „çβ¢ïæ „ï

„éó¢ ãé» ÐyƒÚ¢ïæ ÐÚ ÐÅÜUÜUÚ ãè Î}¢ Hï¼è ã¢Ç-}¢¢æ„ ÜUè çÝ}¢êüHÝ ÜU¢²¢

²ã Îï¶ÜUÚ ç±à¢¢H Ï¢¢ïH¢ ƒ¢ J ‘v²¢ ¼é}ãïæ м¢ ãñ ¼é}ã¢Ú¢ ÅêÅÝ¢ ô…Îx¢è

ÜUï Ðíç¼ }¢ïÚè ¥¢Sƒ¢ ÜU¢ï çÜU¼Ý¢ çãH¢¼¢ ãñ ?’ §„ÜU¢ }¢¼HÏ¢ }¢ñæ §Å

ЉƒÚ ÜU¢ Ϣݢ ãê¡ ¼é}¢ „Ï¢ÜUï çH» J §„ ¼Úã „ï Ï¢¢„ê ÅêÅÜUÚ ™êÚ ã¢ï

x¢²¢ ƒ¢ J Ï¢¢„ê SÐC¢ïQU¢ ƒ¢ ç±à¢¢H ÜUï çм¢ „ï ÜUã¼¢ ãñ çÜU ¥¢Ð

ã}¢ ÜU¢ï§ü Îïà¢Ðíï}¢ ƒ¢ ¥æx¢íï…¢ïæ ÜUï Ðíç¼ ÝÈUÚ¼ ÜU¢ Ýãèæ Ϣݢ „ÜU¼ï ¼é}ã¢Ú¢

…}¢¢Ý¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ ÜU¢ …}¢¢Ý¢ ¥¢ñÚ ãñ J ã}¢¢Úè „æSÜUëç¼ }¢ïæ ²ã Ýãèæ

ãñ ¼¢ï ã}¢ v²¢ïæ ÜUÚïæ, ã}¢¢Ú¢ „æ„¢Ú ¼¢ï …㢡 „ï ã}¢ ãñ ±ã¢¡ „ï à¢éL ã¢ï¼¢

ãñ J …¢ï }¢Ý }¢ïæ ¥¢²¢ Ï¢¢ïH Îï¼¢ ƒ¢, ©„ÜUï „|¢è ÜUï „¢ƒ „æÏ¢æ{ ƒï

©„ÜUï }¢Ý }¢ïæ Œ²¢Ú ÜU¢ ÜU¢ï§ü }¢¼HÏ¢ Ýãèæ ƒ¢ J }¢x¢Ú …Ï¢ ÝèÚ¢ ©„ï

ÆéÜUÚ¢ Îï¼è ãñ ¼Ï¢ ±ã ÅêÅ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜU¢õHï… À¢ïÇGÜUÚ ™H¢ …¢¼¢ ãñ

©„ÜUï ΄ „¢H Ï¢¢Î Ï¢¢„ê ÜUè ÈU¢ïÅ¢ï §æçÇ²Ý »v„Ðíï„ }¢ïæ ¥¢¼è ãñ -

‘|¢¢ïТH „ï ÜU‹²¢ÜUé}¢¢Úè „¢§çÜUH …¢Ýï±¢Hï ¥x¢é¥¢ ÜUï MÐ }¢ïæ J

81

§„çH» ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ ãñ çÜU Ï¢¢„ê ±ëœ¢¢æ¼ ãÚ »ÜU ݱ²é±ÜU ÜU¢ï

±ëœ¢¢æ¼ ãñ, ç…„ÜUè »ÜU ÝèÚ¢ ã¢ï „ÜU¼è ãñ ¥¢ñÚ Ú}¢‡¢ „}¢¢Ý¢æ¼Ú ã¢ï

„ÜU¼¢ ãñ, §„çH» Ï¢¢„ê ãè §„ ±ëœ¢¢æ¼ ÜU¢ Ý¢²ÜU ãñ J

4. Ú}¢‡¢ :

Ú}¢‡¢ ÜUƒ¢ÝÜU ÜU¢ï ϢɢGÝï±¢H¢ „㢲ÜU Т~¢ ãñ J Ï¢¢„ê ¥¢ïÚ ÝèÚ¢

…Ï¢ ¥Hx¢ ã¢ïÝï Hx¢¼ï ãñæ ¼Ï¢ Ú}¢‡¢ ÜU¢ Ðí±ïࢠã¢ï¼¢ ãñ Ú}¢‡¢ §æ…èçݲÚ

ãñ J ©„ÜUè ࢢÎè ÝèÚ¢ „ï ã¢ï …¢¼è ãñ, ©„ï Ï¢Ó™¢ |¢è ã¢ï …¢¼¢ ãñ

¥x¢Ú Ú}¢‡¢ §„ ±ëœ¢¢æ¼ }¢ïæ Ý ã¢ï ¼¢ï ²ã Í¢ÅÝ¢ ²¢ ÜUã¢Ýè ãè Ϣݼè

¥¼: ÜUã¢Ýè Ðê¼ü¼¢ ÜUï çH» Ú}¢‡¢ Ï¢ãé¼ ¥¢±à²ÜU Т~¢ ãñ ç…„„ï

©Ð‹²¢„ ÜU¢ MÐ ãè Ï¢ÎH …¢¼¢ ãñ §„çH» Ú}¢‡¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢„ê „}¢¢æ¼Ú

Т~¢ ÜUãÝ¢ ã¢ïx¢¢ J

82

§„ }¢éw² Т~¢¢ïæ ÜUï ¥H¢±¢ ÜUéÀ x¢¢ñ‡¢ |¢è ãñæ …ñ„ï –

1. }¢¢¡

2. ç}¢. ç}¢SÅÚ ™¢±H¢ J

1. }¢¢¡

}¢¢¡ ç±à¢¢H ÜUè }¢¢¡ ãñ ¥¢ñÚ ÝèÚ¢ ÜUè }¢¢ñ„è ãñ J ÝèÚ¢ §‹ãèæ ÜUï Í¢Ú

}¢ïæ Úã¼è ãñ J ²ã ç±à¢¢H ÜUè }¢¢¡ ¥Ýéࢢ„Ý çÐí² ãñ J ç±à¢¢H ÜU|¢è-

ÜU|¢¢Ú Í¢Ú ¥¢Ýï ÜUï çH» ÎïÚ ÜUÚ¼¢ ãñ, ¼¢ï }¢¢¡ ©„ï Ç¢¡Å Îï¼è ãñ ¥¢ñÚ

ÜUã¼è ãñ çÜU, ‘±ã ¼é}ã¢Ú¢ ΢ïS¼ ãñ, ¼é}¢ ©„ï Í¢Ú ¥¢Ýï „ï v²¢ïæ Ýãèæ

Ú¢ïÜU¼ï ?’ …Ï¢ …Ï¢ ç±à¢¢H ÜUï çм¢ ÜUï S±¼æ~¢¼¢ ÜUè ÜUã¢Ýè „éÝ¢¼ï ãñæ

¼Ï¢ ±ã ÜUã¼è ãñ Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú v²¢ïæ ¼éé}¢ Ï¢Ó™¢ïæ ÜU¢ï çãHx¢¢ Îï¼ï ã¢ï J ¥¢x¢ï

ÝèÚ¢ ÜU¢ï çÚ༢ …Ï¢ ¥¢¼¢ ãñ ¼Ï¢ ç±à¢¢H ÐÚ ©„ï „}¢Û¢¢Ýï ÜUè

ç…}}¢ï΢Úè Îï¼è ãñ J ࢢÎè ÜUï Ï¢¢Î ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ï¢Ó™¢ ã¢ïÝï ÐÚ ç±à¢¢H

ÜU¢ï Ð~¢ çH¶Ýï ÜUï çH» ÜUã¼è ãñæ J §„ ¼Úã }¢¢¡ „}¢²-„}¢² ÐÚ ²¢ïx²

„H¢ã ÎïÝï ÜU¢ ÜU¢}¢ ÜUÚ¼è ãñ J §„çH» }¢¢¡ |¢è ©Ð‹²¢„ }¢ïæ }¢ãœ±Ðꇢü

Т~¢ ãñ J

83

2. ™¢±H¢ ÎæÐ眢 :

²ã Ú}¢‡¢ ÜUï }¢¢¼¢-çм¢ ãñæ J Ú}¢‡¢ §ÜUH¢ñ¼è ¥¢ñH¢Î ãñ J Ÿ¢è}¢¼è

™¢±H¢ „¢}¢¢ç…ÜU ÜU¢²üÜU¼¢ü ãñ J ç}¢. ™¢±H¢ ç±Îïࢠ}¢ïæ ò¢Ð¢Ú ÜUÚ¼ï

ãñæ J ç±Îïࢠ}¢ïæ ©ÝÜUè §‹ÇSÅîè… ãñ J ™¢±H¢ ÎæÐ眢 ÝèÚ¢ ÜU¢ï Îï¶ Hï¼ï

ãñæ J ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ï¢ãé ÜUï ¼¢ñÚ ÐÚ Ð„æÎ ÜUÚ¼ï ãñæ, ÝèÚ¢ ¥¢ñÚ Ú}¢‡¢ ÜUè ࢢÎè

ã¢ï …¢¼è ãñ, ¥x¢Ú ™¢±H¢ ÎæÐ眢 ÝèÚ¢ ÜU¢ï Ýãèæ Îï¶¼ï ¼¢ï ÝèÚ¢-Ï¢¢„ê

ç±²¢ïx¢ ¥¢ñÚ ÝèÚ¢-Ú}¢‡¢ ÜUè ࢢÎè Ýãèæ ãé§ü ã¢ï¼è J

§„çH» ÝèÚ¢-Ú}¢‡¢ ÜUè ࢢÎè ÜUè ÎëçC „ï ©ÝÜU¢ §„ ÜUã¢Ýè }¢ïæ

ã¢ïÝ¢ }¢ãœ±Ðꇢü ãñ J §„ ¼Úã „ï ç}¢. ¥¢ñÚ ç}¢„ï… ™¢±H¢ §„ ÜUã¢Ýè

ÜUï „ã¢²ÜU Т~¢ ãñæ J

84

±ëœ¢¢æ¼ - 2 :

Т~¢ ÐçÚ™²

1. Ý¢²ÜU :

Ú¢…è…è Ýï §„ ÜUã¢Ýè ÜUï Ý¢²ÜU ÜU¢ ÜU¢ï§ü Ý¢}¢ Ýãèæ çβ¢ ãñ J

HïçÜUÝ ÜUã¢Ýè ±ãè Ï¢¼¢ Ú㢠ãñ J ¥¢ñÚ ©„ÜUï ãè §üÎü-çx¢Îü ÜUã¢Ýè Í¢ê}¢¼è

ãñ J §„ ÜUã¢Ýè ÜUï Ý¢²ÜU Ýï Ï¢è.». Т„ çÜU²¢ ãñ J §„ï ç±Îïࢠ„ï

Ðí¢à¢¢æ¼ Ý¢}¢ÜU ΢ïS¼ ÜU¢ Ð~¢ ¥¢¼¢ ãñ J ¥¢ñÚ ±ã ±ã¢¡ ÐÚ ©„ï Ï¢éH¢¼¢

ãñ J Ðíà¢¢æ¼ çH¶¼¢ ãñ çÜU, ‘Ï¢„ ¼é}¢ çÜU„è ¼Úã ¥¢ …¢¥¢ï, ãïôËÐx¢

ãñæÇ„ ÜUè …LÚ¼ ãñ J ΢ïÝ¢ïæ ÜUÚïæx¢ï ¼¢ï »v„ТïÅü ÜU¢ ÜU¢}¢ ¶êÏ¢ …}¢ïx¢¢ J’

§„çH» ±ã ç±Îïࢠ…¢Ý¢ ™¢ã¼¢ ãñ, HïçÜUÝ ©„ÜUï çм¢…è ÜU¢ }¢Ý Ýãèæ

ãñ çÈUÚ |¢è ±ã }¢¢Ý¼¢ Ýãèæ ãñ J

±ã …¢Ýï ÜU¢ ÈUñ„H¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J ±ã¢¡ …¢Ýï ÜUï Ï¢¢Î ©„ï Ï¢ãé¼ ÜUéÀ

|¢éx¢¼Ý¢ ÐÇG¼¢ ãñ ç…„Ýï Ý¢²ÜU ÜU¢ï Ï¢éH¢²¢ ƒ¢, ±ã çÜU„è ÜU¢Hè

™vÜUÚ }¢ïæ ÈU¡„ÜUè |¢¢x¢ x¢²¢ ƒ¢ J Ý¢²ÜU ±ã¢¡ …¢ÜUÚ ÐÀ¼¢Ýï Hx¢¼¢

ãñ, ¥x¢Ú }¢ñæ ±¢Ð„ …¢ª¡ x¢¢ ¼¢ï „Ï¢ }¢éÛ¢ï ±¢Ð„è ÜU¢ ÜU¢Ú‡¢ ÐêÀïæx¢ï J

85

¥¢ñÚ }¢ñæ ÜUéÀ Ï¢¼¢ Ýãèæ Тª¡ x¢¢ J v²¢ïæçÜU „Ï¢ÜU¢ ç±Ú¢ï{ ÜUÚÜUï }¢ñæ ²ã¢¡

¥¢²¢ ƒ¢ J Ý¢²ÜU ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ }¢¢ƒ¢ü „ï ã¢ï …¢¼è ãñæ, v±¢ÅüÚÜU¢

çÜUÚ¢²¢ |¢è ±ã ™éÜU¢¼è ãñ J }¢¢ƒ¢ü ç±Îïà¢è „æSÜUëç¼ }¢ïæ ÐyÝè Ï¢ÉèG ƒè J

§„çH» ±ã §„ÜUï „¢ƒ „æÏ¢æ{ Ú¶Ýï }¢ïæ çã™çÜU™¢¼è Ýãèæ ãñ J ±ã …Ï¢

™¢ãï ©„ï ç™ÐÜU …¢¼è ãñ J ΢ïÝ¢ïæ ÜUï ࢢÚèçÚÜU „æÏ¢æ{¢ïæ ÜUï ÜU¢Ú‡¢ }¢¢¡

Ï¢ÝÝï±¢Hè ƒè }¢x¢Ú ãSм¢H }¢ïæ …¢ÜUÚ Ï¢Ó™ï ÜU¢ï çx¢Ú¢ Îï¼è ãñæ J Ï¢Ó™¢

çx¢Ú¢Ýï ÐÚ ©„ï Ï¢ãé¼ Ï¢éÚ¢ Hx¢¼¢ ãñ J }¢x¢Ú ±ã }¢¢ƒ¢ü ÜUè ±…ã „ï ±ã¢¡

Úã Ú㢠ãñ J ²ã¢¡ ÐÚ ã}¢ïæ ç±Îïà¢è „æSÜUëç¼ }¢ïæ Ý¢Úè ÜUï ç±™¢Ú¢ïæ „ï

ÐçÚ發 Hïç¶ÜU¢ Ýï çÜU²¢ ãñ J }¢ïÚè }¢…èü }¢ñæÝïæ Ï¢Ó™¢ çx¢Ú¢ çβ¢ ¼é}¢

ÜU¢ñÝ ã¢ï¼ï ã¢ï ÐêÀÝï±¢Hï J §„ Ï¢¢¼ „ï ©„ÜUï Тp¢y² Ðí±ë眢 ÜU¢ м¢

™H¼¢ ãñ J

§{Ú Îïࢠ}¢ïæ }¢¢¡ ÜU¢ }¢Ý ãæ}¢ïࢢ ©„ï ç}¢HÝï ÜUè ¥¢„ Hx¢¢²ïï Ï¢ñÆ¢

ãñ J }¢¢¡ ¶¼ }¢ïæ ¥æx¢íï…è à¢Ï΢ïæ ÜU¢ Ðí²¢ïx¢ ÜUÚ¼è ãñæ v²¢ïæçÜU ôãÎè ÐÉG¼ï

„}¢² ©„ï ¼ÜUHèÈU Ý ã¢ï J }¢¢¡ ÜUï ¶¼ ÜU¢ …±¢Ï¢ Ýãèæ Îï¼¢ ƒ¢ J

±„è}¢ Ý¢}¢ÜU ΢ïS¼ ÜUï „¢ƒ ±ã ¥ÐÝï „¢ƒ, ¥ÐÝï Í¢Ú H¢ñż¢ ãñ J

}¢¢¡ ©„ï …¢Ý …¢¼è ãñ }¢x¢Ú ÜUéÀ Ýãèæ ÜUã¼è J ¥æ¼ }¢ïæ ©„ï Ú¢ïÜUÝï ÜUè

ÜU¢ïçà¢à¢ |¢è Ýãèæ ÜUÚ¼è Ï¢„ Ú¢ï Îï¼è ãñ J §„ ±ëœ¢¢æ¼ ÜUï Ý¢²ÜU ÜUï MÐ

}¢ïæ ãÚ ©„ ²é±ÜU ÜU¢ï MÐ ÜUï Ðíç¼mæm ÎïࢠÜUï Ðíç¼mæm „ï x¢é…ÚÝ¢ ÐÇG¼¢

ãñ J §„è ±ëœ¢¢æ¼ ÜUï Ý¢²ÜU ÜUï MÐ }¢ïæ ãÚ ©„ ²é±ÜU ÜU¢ MÐ Û¢HÜU¼¢

86

ãñ …¢ï ²¢ñ±Ý }¢ïæ ÜUéÀ ÜU}¢¢Ýï ÜUï ©y„¢ã „ï ¥ÐÝï ¥¢Ð ÈUñ„H¢ ÜUÚÜUï ©„

ÐÚ ¥}¢H ÜUÚ¼ï ãñæ J ¥¢ñÚ Ï¢¢Î }¢ïæ ©‹ãïæ ¥„ÈUH¼¢ ç}¢H¼è ãñ J

§„ ¼Úã „ï ©„}¢ïæ ©y„¢ã, ÐèÇ¢G, S±¢ç|¢}¢¢Ý, ÜUÆ¢ïÚ¼¢ ¥¢çÎ ç±à¢ï¯¼¢»¡

Т§ü …¢¼è ãñ :

2. }¢¢ƒ¢ü :

}¢¢ƒ¢ü »ÜU ¥}¢ÚèÜUÝ ²é±¼è ãñ J ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU …Ï¢ çÜU„è

„æÜUÅ ÜUè ±…ã „ï Ú¢S¼ï }¢ïæ çx¢Ú ÐÇG¼¢ ãñ ¼¢ï, Ú¢õÏ¢Åüì„ Ý¢}¢ÜU ÈU¢ïÅ¢ïx¢í¢ÈUÚ

©„ï ©Æ¢ÜUÚ ¥ÐÝï SÅéçÇ¥¢ï Hï …¢¼¢ ãñ J §„ SÅéçDz¢ïæ }¢ïæ }¢¢ƒ¢ü ¥¢ñÚ

Ú¢õÏ¢Åü„ ΢ïÝ¢ïæ ТÅüÝÚ ƒï J ±ãèæ ©„ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ }¢¢ƒ¢ü „ï ã¢ï …¢¼è

ãñ J }¢¢ƒ¢ü ©„ÜUè Ï¢ãé¼ „㢲¼¢ ÜUÚ¼è ãñ J Ðíà¢¢æ¼ |¢¢x¢ …¢¼¢ ãñ J Í¢Ú

çÜUÚ¢²¢ |¢è ©„ÜUï }¢¢ƒï }¢¢Ú¼¢ ãñ ¼Ï¢ ©„ÜU¢ çÜUÚ¢²¢ }¢¢ƒ¢ü ™éÜU¢¼è

ƒè J }¢¢ƒ¢ü ç±Îïࢠ}¢ïæ ΢ïS¼ ÜUè |¢¢¡ç¼ Ðí¼è¼ ãé§ü J ΢ïÝ¢ïæ ÜUï „æÏ¢æ{ Ï¢ÉG¼ï

ãñæ, çÜU¼Ýè ãè Ï¢¢Ú ࢢÚèçÚÜU „æÏ¢æ{ ¥¢²ï ƒï J }¢x¢Ú }¢¢ƒ¢üÜU¢ï ÐÀ¼¢±¢

Ýãèæ ƒ¢ J v²¢ïæçÜU ¥}¢çÚÜUÝ „æSÜUëç¼ }¢ïæ ÐHè Ï¢ÉèG ƒè ²ã Ï¢¢¼ï ©„ÜUï

çH» ÜU¢ï§ü }¢¢²Ýï Ýãèæ Ú¶¼è J v²¢ïæçÜU ±ã¢¡ ÐÚ ¼¢ï …ñ„ï ÜUÐÇïG Ï¢ÎH

…¢¼ï ãñæ ±ñ„ï ¥¢Î}¢è |¢è Ï¢ÎHï …¢¼ï ãñæ J

87

…Ï¢ ±ã }¢¢¡ Ï¢ÝÝï±¢Hè ãñ ¼¢ï ¥Sм¢H }¢ïæ …¢ÜUÚ Ï¢Ó™¢ çx¢Ú¢¼è ãñ,

²ã Ï¢¢¼ …Ï¢ §„ï м¢ ™H¼è ãñ ¼Ï¢ ±ã ÐêÀ¼¢ ãñ, ¼é}¢ ÐêÀÝï±¢Hï ÜU¢ñÝ

ã¢ï¼ï ã¢ï J ©„ÜU¢ ©œ¢Ú „éÝÜUÚ ±ã „ó¢ Úã …¢¼¢ ãñ, …Ï¢ ±ã ¥ÐÝï Í¢Ú

H¢ñż¢ ãñ, ¼Ï¢ ©„ï ÜU¢ï§ü Îé:¶ Ýãèæ ã¢ï¼¢ J

§„ ¼Úã „ï }¢¢ƒ¢ü ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ ç…„ÜUï m¢Ú¢ Тp¢y²

„¢æSÜUë¼è ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J çÈUÚ |¢è ©„}¢ïæ „¢ã„è ±ë眢, }¢Î¢üÝx¢è,

Îïà¢Ðíï}¢ ¥¢çÎ |¢¢± çζ¢§ü Îï¼ï ãñæ J

3. }¢¢¡ :

§„ ±ëœ¢¢æ¼ ΢ï ÜUè }¢¢¡ Ï¢ãé¼ ãè }¢ãœ±Ðꇢü Т~¢ ãñ, Ï¢éçh…è±è Т~¢

ãñ, ¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜU¢ï Ï¢ÇèG ™¼éÚ¼¢ „ï Ð㙢ݼè ãñ ©„ï çÝcÜU±™ ÜUÚ Îï¼è

ãñ J }¢¢¡ ¥ÐÝï Ï¢ïÅï „ï çÏ¢ÀÇèG ãé§ü ãñ J ±ã Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú Ï¢ïÅï ÜU¢ï Ð~¢

çH¶¼è ãñ J …Ï¢ Ï¢ïÅï ÜU¢ï ¶¼ çH¶¼è ãñ ¼¢ï ¥æx¢íï…è à¢Ï΢ïæ ÜU¢ Ðí²¢ïx¢

ÜUÚ¼è ãñ ©„ÜUï Ï¢ïÅïï ÜUè ÈU¢ïÅ¢ï Т„ }¢ïæ Ú¶¼è ãñ J HïçÜUÝ ©„ÜUï ª ÐÚ

ÜUè ÜU¢¡™ „ï ©„ï Ï¢¢{¢ ã¢ï¼è ãñ, v²¢ïæçÜU ©„ ÜU¢¡™ ÜUè ±…ã „ï ±ã

¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜU¢ï Àê Ýãèæ „ÜU¼è J §„çH» ÈU¢ïÅ¢ï ÜU¢ï „æ|¢¢HÜUÚ Ú¶ Îï¼è

ãñ J …Ï¢ ©„ÜU¢ Ï¢ïÅ¢ ¥¢¼¢ ãñ ¼Ï¢ „Ï¢„ï Á²¢Î¢ ©„ÜUï „¢ƒ „}¢²

88

çÏ¢¼¢¼è ãñ J ¥¢ñÚ ©„„ï Ï¢¢¼ï ÜUÚ¼è Ï¢è™-Ï¢è™ }¢ïæ Ú¢ï¼è |¢è ãñ J §„

¼Úã „ï }¢¢¡ ÜUè }¢}¢¼¢ ÜU¢ Hïç¶ÜU¢ Ýï Ï¢¼¢²¢ ãñ J

}¢¢¡ ¥ÐÝï ÜU¼üò ÜU¢ï ÐêÚè ¼Úã „ï çÝ|¢¢²¢ ƒ¢ ±ã »ÜU çÐíç‹„ÐH

Úãè ƒè …ã¢¡ ÐÚ ©„Ýï ÜU¼üò ÜU¢ï Ï¢ÇïG ¥ÓÀï Éæx¢ „ï çÝ|¢¢²¢ ƒ¢ J ±ã

Í¢Ú ÜU¢ „¢Ú¢ ÜU¢}¢ |¢è ÜUÚ¼è ƒè J „¢ƒ }¢ïæ }¢¢¡ }¢ïæ çÝÚèÿ¢‡¢ ÎëçC ãñæ J

…Ï¢ ©„ÜU¢ Ï¢ïÅ¢ ¥¢¼¢ ãñ ©„ çÎÝ „ï …¢Ýï çÎÝ ¼ÜU ©„ÜU¢ çÝÚèÿ¢‡¢

ÜUÚ¼è ãñ J ±ã Ï¢ïÅï ÜUï mæm ÜU¢ï …¢ÝÝ¢ ™¢ã¼è ƒè J §„çH» ©„ÜU¢

Ï¢ïÅ¢ ÜUã¼¢ ãñ ‘»ï„è ÜU¢ï§ü |¢è çÜU¼¢Ï¢ Ýãèæ ã¢ïx¢è, ç…„}¢ïæ }¢¢¡ Î…ü Ý ãé§ü

ã¢ï J’ §„ Îéçݲ¢ }¢ïæ }¢¢¡ „ï }¢ã¢Ý ÜU¢ï§ü Ýãèæ J

}¢¢¡ ¥¢ç¶Ú }¢¢¡ ãñ, }¢¢¡ ©„ï ¼Úã-¼Úã „ï „±¢H ÐêÀ ÜUÚ ©„ÜUï

}¢Ý ÜUï mæm ÜU¢ï …¢ÝÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J ©„ÜU¢ ¥¢y}¢ÐÚèÿ¢‡¢ ÜUÚ¼¢ ÜU¼üò

„}¢Û¢¼è ãñ J }¢¢¡ …¢Ý¼è ãñ ²ã ¥ÐÝè }¢Ý}¢¢Ýè ÜUÚÜUï ¥Ðڢ煼 ã饢

ãñ J ±ã Ï¢¼¢Ý¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ çÜU ±ã „ÈUH ã饢 ãñ, §„ Ï¢¢¼ ÜUè

™ïC¢ ÜUÚ Ú㢠ãñ J §„ ÐíÜU¢Ú ±ëœ¢¢æ¼ ΢ï ÜUè }¢¢¡ Ï¢ïÅï ÜU¢ï Ð㙢ÝÜUÚ

çÝcÜU±™ ÜUÚ Îï¼è ãñ J …Ï¢ ±ã …¢Ýï Hx¢¼¢ ãñ ¼Ï¢ ¥ÐÝ¢ Îé:¶ ©„ÜUï

„¢}¢Ýï ÐíÜUÅ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è ãñ, ôã}¢¼ ÜUï „¢ƒ Ï¢ïÅï ÜUè …¢Ýï ÜUè ¼ñ²¢Úè

ÜUÚ¼è ãñ J ¥æÎÚ „ï Ú¢ï¼è ãñ }¢x¢Ú ª ÐÚ „ï ¶éࢠçζ¢§ü Îï¼è ãñ J

89

§„„ï SÐC ã¢ï¼¢ çÜU }¢¢¡ ÜUï m¢Ú¢ Hïç¶ÜU¢ |¢¢Ú¼ ÜUè ãÚ }¢¢¡ ÜUè

Àç± ÜU¢ï çζ¢Ý¢ ™¢ã¼è ãñ J Hïç¶ÜU¢ ÜU¢ Ï¢ïÅ¢ |¢è ÐÚÎïࢠ}¢ïæ §ü„

ÜU¢Ú‡¢±à¢ ±ã §„ Т~¢ ÜUï m¢Ú¢ ¥ÐÝï |¢¢± ÐíÜUÅ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J

Hï¶Ý ãè ©„ Hï¶ ÜU¢ ÎÐü‡¢ ã¢ï¼¢ ãñ J

4. ±„è}¢ :

²ã Ý¢²ÜU ÜU¢ ç}¢~¢ ãñ …¢ï ¥}¢çÚÜU¢ }¢ïæ Úã¼¢ ãñæ J ΢ïÝ¢ïæ »ÜU Îê„Úï

ÜUè ã¢H¼ …¢Ý¼ï ãñæ J ±„è}¢ ÜUè ࢢÎè ÜUè „}¢S²¢ ƒè §„çH» ±ã Îïà¢

…¢Ý¢ ™¢ã¼¢ ãñ J HïçÜUÝ ¥ÜUïHï …¢Ýï ÜUè ôã}¢¼ Ýãèæ ãñ J §„çH» ±ã

§„ï |¢è „¢ƒ H¢¼¢ ãñ J §„ÜUï Т„ çÅÜUÅ ÜUï Ðñ„ï |¢è Ýãèæ ãñ J ±„è}¢

©„ÜUè }¢…Ï¢êÚè …¢ÝÜUÚ ÜUã¼¢ ãñ ‘ÜU¢ï§ü Ï¢¢¼ Ýãèæ ¼é}ã¢Ú¢ ¥¢Ýï-…¢Ýï ÜU¢

çÜUÚ¢²¢ }¢ñæ |¢Ú Îê¡x¢¢ J’ ±„è}¢ ÜUï }¢¢¡-Ï¢¢Ð ©„ÜUè ࢢÎè ¼² ÜUÚ¼ï ãñæ J

HïçÜUÝ §„Ýï HÇGÜUè Îï¶è Ýãèæ ƒè J HÇGÜUè ÜU¢ï Îï¶Ýï ÜUï çH» ±ã Îïà¢

¥¢²¢ ƒ¢ HïçÜUÝ …Ï¢ Îﶼ¢ ãñ ¼Ï¢ ©„ HÇGÜUè „ï ࢢÎè ÜUÚ¼¢ ãñ J

§„„ï ±„è}¢ çÜU¼Ý¢ ¥¢¿¢¢ÜU¢Úè ãñ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J ±„è}¢

Ý¢²ÜU ÜU¢ï Í¢Ú H¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©Ð‹²¢„ ÜU¢ï ¥¢x¢ï ϢɢG¼¢ ãñ §„çH» ²ã

Т~¢ }¢ãœ± Ú¶¼¢ ãñ J

90

5. Ú¢õÏ¢Åüì„ :

Ú¢õÏ¢Åüì„ ¥}¢çÚÜUÝ ²é±ÜU ãñ J ±ã ÈU¢ïÅ¢ïx¢í¢ÈUÚ ãñ J }¢¢ƒ¢ü „ï ТÅüÝÚçà¢Ð

}¢ïæ ©„Ýï SÅéçÇ¥¢ï ¶¢ïH¢ ƒ¢ J Ú¢õÏ¢Åü ãè Ý¢²ÜU ÜUè …¢Ý Ï¢™¢¼¢ ãñ J

ڢϢüÅü ãè Ý¢²ÜU ÜUè „ã¢²¼¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J §„„ï ©„ÜUè „ãÜU¢²ü¼¢ ÜUè

|¢¢±Ý¢ ÜU¢ м¢ ™H¼¢ ãñ J Ú¢õÏ¢Åü ÜU¢ï ÐÝï ÎïࢠÜUï Ðíç¼ Ï¢ãé¼ Ðíï}¢ ãñ J

±ã ÜUã¼¢ ãñ ‘¼é}¢ §æçDz‹„ ãÚ Ï¢¢¼ ÜU¢ï ÜUéÀ Á²¢Î¢ ãè Ú¢ï}¢¢æçÅ„¢§…

ÜUÚ¼ï ã¢ï J ÆèÜU ãñ, }¢¢¡ Ï¢™ÐÝ }¢ïæ x¢¢§ôÇx¢ SÅ¢Ú ã¢ï¼è ãñ ÐÚ Îﶢ Ýãèæ

ã}¢¢Úï ²ã¢¡ H¢ïx¢ çÜU¼Ýè …ËÎè ±²SÜU ã¢ï …¢¼ï ãñæ J }¢¢¡ ÜUè x¢¢ïÎ „ï ÀêÅ

|¢¢x¢Ýï ÜU¢ï ©¼¢±Hï Úã¼ï ãñæ J ±ã çÈUÚ ÜUã¼¢ ãñæ, ã}¢¢Úï Îïࢠ}¢ïæ …LÚ

ÜUéÀ »ï„¢ ãñ, §„çH» ¼é}¢ …ñ„ï çÜU¼Ýï H¢ïx¢ ¥ÐÝ¢ Ý„èÏ¢ ¥¢…}¢¢Ýï ™Hï

¥¢¼ï ãñæ J §„ ¼Úã „ï ©„ï ¥ÐÝï ÎïࢠÜUï Ðíç¼ Ðíï}¢ ãñ J ©„ï ¥ÐÝï

ÎïࢠÜU¢ ¥ç|¢}¢¢Ý ãñ J ±ã ¥}¢çÚÜUÝ ã¢ïÝïï ÜUè Ÿ¢ïD¼¢ ÜU¢ï ô±Çç™ÅÚ

ÜUè ¼Úã ¥¢ïÉïG Í¢ê}¢¼¢ ãñ J çÈUÚ |¢è „㢲ÜU Т~¢ ãñ J

çÝcÜU±™ ÜUï Îê„Úï ±ëœ¢¢æ¼ ÜUï }¢éw² Т~¢ ÜUï „¢ƒ ÜUéÀ x¢¢ñ‡¢ Т~¢ ãñ J

ç…„ÜU¢ ÐçÚ™² §„ ÐíÜU¢Ú ãñ J

1. çм¢, 2. |¢ñ²¢-|¢¢|¢è, 3. ಢ}¢Hè, 4. Ðíࢢæ¼, 5. ô™Åê-ô}¢Åê

¥¢çÎ J

91

1. çм¢ :

±ëœ¢¢æ¼ ΢ï ÜUï çм¢ ¥Ýéࢢ„Ý çÐí² ãñ J ±ï ¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜU¢ï ç±Îïà¢

…¢Ýï ÜUï Ú¢ïÜUÝ¢ ™¢ã¼ï ãñæ J v²¢ïæçÜU ©„Ýï ¥|¢è Ï¢è.». çÜU²¢ ãñ J ¥¢x¢ï

ÜUè ÐÉ¢G§ü Ï¢¢ÜUè ãñ J ©ÝÜUï ¥Ýé„¢Ú ÐÉ¢G§ü ÜU}¢¢§ü ÜU¢ „¢{Ý Ýãèæ ©„„ï

¥¢y}¢¢ ÜU¢ „¢{Ý Ýãèæ ©„„ï ¥¢y}¢¢ UÜU¢ ç±ÜU¢„ ã¢ï¼¢ ãñ J ²ã „Ï¢

Ï¢¢¼ïæ Ï¢ïÅï ÜU¢ï „}¢Û¢¢Ý¢ ™¢ã¼ï ãñæ J }¢x¢Ú Ï¢ïÅ¢ Ýãèæ „}¢Û¢¼¢ J ©ÝÜU¢

ç±Ú¢ï{ ¥¢¼¢ ãñ J ±ã ç±Îïࢠ…¢ÜUÚ ¥„ÈUH ã¢ï …¢¼¢ ãñ J }¢ñæ Îïà¢

…¢ÜUÚ çм¢ ÜU¢ï v²¢ …±¢Ï¢ Îê¡x¢¢, çã… }¢™ZÅ „Ý ãñæÇ H¢õSŠΠࢢïÚ J’

2. |¢ñ²¢-|¢¢|¢è :

±ñ„ï |¢ñIJ¢ Ú¢ïÜUÜUÚ §„„ï Ï¢¢¼ïæ Ýãèæ ÜUÚ¼ï ƒï J §„ „}¢² ÜU}¢Ú }¢ïæ

Ï¢éH¢ÜUÚ |¢ñIJ¢-|¢¢|¢è Ýï Ï¢¢¼ïæ ÜUè ƒè J |¢¢|¢è ¥ÐÝï |¢¢§ü ÜU¢ï ç±Îïà¢

|¢ï…Ý¢ ™¢ã¼è ãñ J ©„ÜUè |¢¢|¢è SÜUêH Åè™Ú ƒè J ©ÝÜUè }¢¢¡ ÜUï „¢ƒ

¥ÓÀè-¶¢„è …}¢¼è ƒè J

ô™Åê-ô}¢Åê-|¢ñIJ¢-|¢¢|¢è ÜUï „æ¼¢Ý ƒï J …Ï¢ Ý¢²ÜU ¥ÐÝï Í¢Ú ¥¢¼¢

ãñ ¼Ï¢ ç¶H¢ñÝ¢ïæ ÜUï çH» ©„ÜU¢ ÐêÚ¢ „¢}¢¢Ý ÐÚ¶ Hï¼ï ãñæ J

92

3. Ðíà¢¢æ¼ :

Ðíà¢¢æ¼ ‘±ëœ¢¢æ¼ Î¢ï’ ÜU¢ }¢ãœ±Ðꇢü Т~¢ ãñ J ²ã Ý¢ÅÜU ÜU¢ ΢ïS¼

ãñ J ²ãè ©„ï ç±ÎïࢠϢéH¢¼¢ ãñ J v²¢ïæçÜU ©„ï ãïôËÐx¢ ãñæÇì„ ÜUè …LÚ¼

ƒè J ©„è ÜUï ¥¢x¢íã ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ý¢²ÜU ¥}¢çÚÜU¢ …¢Ýï ÜUï çH» ©¼¢±H¢

ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ¥¢ñÚ Ý¢²ÜU ÜUï ±ã¢¡ …¢Ýï „ï ©Ð‹²¢„ ÜU¢ ¥¢Úæ|¢ ã¢ï¼¢

ãñ J ©Ð‹²¢„ ÜU¢ï ϢݢÝï ÜUï çH» Ðíà¢¢æ¼ »ÜU }¢ãœ±Ðꇢü Т~¢ ãñ J

•

93

Т晱¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ï æ ÜU¢ ±S¼é-籋²¢„

1 ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ J

2 ©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢ J

3 ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢ J

4 »ÜU ²¢~¢¢æ‹¼ J

5 ÐéÝ: ±ãè J

6 ¥ÐÝï ç±Mh J

7 çÜU„ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ J

8 x¢H¼ ã¢ï¼¢, Ð晼‹~¢ J

9 ¥‹{ï }¢¢Ç „ï ¥¢x¢ï J

10 ¥‹¼ãèÝ J

94

1. ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ

“¥‹{ï’ }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï” ÜUã¢Ýè „æx¢íã }¢ïæ ²ã Ï¢ãé ™<™¼ ÜUã¢Ýè ãñ J

‘¥}¢ê¼ü ÜUéÀ’ ÜUã¢Ýè }¢ïæ }¢éw² ¼èÝ Ð¢~¢ ãñæ J »ÜU ‘ÜUŒÐè’ Îê„Ú¢ ‘„éç}}¢’

ÜU¢ |¢¢§ü J ¼è„Ú¢ ãï ‘„éç}}¢’ ÜU¢ ‘ÜUŒÐè’ „éç}}¢ ÜUï |¢¢§ü ÜU¢ ç}¢~¢ ãñ J

„éç}}¢ ÜU¢ |¢¢§ü ÎÈU¼Ú }¢ïæ ÜU¢}¢ }¢ïæ òS¼ ãñ J ¥™¢ÝÜU »ÜU çÎÝ ‘ÜUŒÐè’

ÜUï »çv„Ç‹Å ÜUï „}¢¢™¢Ú ç}¢H¼ï ãñæ J ‘„éç}}¢’ ÜU¢ |¢¢§ü Îz¼Ú „ï „è{¢

¥ÐÝï Í¢Ú ¥¢¼¢ ãñ J

Í¢Ú ÐÚ ©„ÜUè }¢¢¡ Ýãèæ ƒè, ࢢ²Î ‘ÜUŒÐè’ ÜUï Í¢Ú x¢²è ƒè J ‘„éç}}¢’

ÜUï |¢¢§ü ÜU¢ï ¥™¢ÝÜU ¥ÐÝï ÐéÚ¢Ýï Ï¢™ÐÝ ÜUï çÎÝ ²¢Î ¥¢ …¢¼ï ãñæ J

‘Hx¢|¢x¢ ÇïÉG „¢H ÐãHï ‘ÜUŒÐè’ }¢éÛ¢ï »ÜU çÎÝ ¥™¢ÝÜU Ï¢ÇG¢ñ΢ ÜUï SÅïà¢Ý

ÐÚ ç}¢H x¢²¢ ƒ¢ J …Ï¢HÐéÚ }¢ïæ »ÜU ©}¢í ¼ÜU ÜUŒÐè ¥¢ñÚ }¢ñæ Hx¢|¢x¢ »ÜU

„¢ƒ Ï¢Çï ãé» ƒï J »ÜU „¢ƒ SÜUêH …¢¼ï J ©„ÜUè ÐÉ¢§ü …ËÎè ÀéÅ ƒ§ü

ƒè, v²¢ïæçÜU ©„ÜUï çм¢ Åè.Ï¢è. ÜUï }¢Úè… ƒï J ©ÝÜUè }¢ëy²é …ËÎè ã¢ï x¢§ü

ƒè J ‘ÜUŒÐè’ »ÜU çÎÝ x¢é„ï }¢ïæ ¥¢ÜUÚ ÐÉG¢§ü ÜU¢ ƒñH¢ ÝÎè }¢ïæ ÈUïæÜU ¥¢²¢

ƒ¢ ¥¢ñÚ „éç}}¢ ÜUï |¢¢§ü „ï ÜUã¼¢ ãñ - “Îï¶ ²¢Ú ¥ÐÝ ¼ïÚï „ï ¥¢x¢ï çÝÜUH

x¢²ï J”

95

‘ÜUŒÐè’ „éç}}¢ „ï Ðíï}¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J „éç}}¢ |¢è ÜUŒÐè „ï Ðíï}¢ ÜUÚ¼è ãñ J

„éç}}¢ ÜUï |¢¢§ü ÜU¢ï ²ã çÚ༢ ࢢ²Î }¢æ…êÚ Ýãèæ v²¢ïæçÜU ‘ÜUŒÐè’ ÜUï Т„

ÜUéÀ ç}¢HÜU¼ ãñ Ýãèæ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ‘ÜUŒÐè’ ÜUè ΢S¼¢Ý S±²æ Hï¶ÜU

ТÆÜU¢ïæ ÜU¢ï „éÝ¢¼¢ ãñ J v²¢ïæçÜU „éç}}¢ ÜU¢ |¢¢§ü ÜUŒÐè ÜU¢ ΢ïS¼ ãñ J

…Ï¢ ÜUŒÐè ©„ï »ÜU çÎÝ Úï˱ï SÅïà¢Ý ÐÚ ç}¢H¼¢ ãñ ¼Ï¢ ©„ÜUè çSƒç¼

ÜU¢ ±‡¢üÝ S±²æ Hï¶ÜU ÜUÚ¼¢ ãñ J” ©„ÜUï ÐñÚ }¢ïæ Å¢²Ú ÜUï ¼ËH¢ïæ±¢Hè }¢¢ïÅè

}¢¢ïÅè Ï¢ÎÚæx¢ ™ŒÐHïæ ƒè ¥¢ñÚ x¢æÎï ¶éÚÎÚï ÐñÚ J ÐñÚ ÜUè }¢¢ïãÚè »ÜU Ï¢ïÐÚ±¢ã

}¢…Ðêڢݢ ¥æ΢… }¢ïæ }¢¢ïÇ Ú¶è ƒè J à¢Åü ÜUï Ï¢ÅÝ ÅêÅ ™êÜUï ƒï J ÜU¢õHÚ

ÈUÅ¢ ã饢 ƒ¢ J”

‘ÜUŒÐè’ …㢡 }¢…ÎêÚè ÜUÚ¼¢ ƒ¢ ±ã¢¡ ©„ÜUï }¢¢çHÜU ©„„ï Ï¢ãé¼ ¶éà¢

Ýãèæ ƒï J v²¢ïæçÜU ÜUŒÐè ÜU¢}¢ ÜU}¢ ÜUÚ¼¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Ï¢êçx¢Úè Á²¢Î¢ J ÜU|¢è

ÜU|¢è ±ã }¢¢çHÜU ÜU¢ï |¢è Û¢¢Ç Îï¼¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÜUã¼¢ - “¼é}ã¢Ú¢ çβ¢ ã饢

}¢éÛ¢ï Ýãèæ Àé¼¢ }¢¢çHÜU J” ÜUŒÐè Ï¢™ÐÝ „ï ç™Çç™Çï S±|¢¢± ÜU¢ ƒ¢ J

v²¢ïæçÜU ©„ÜU¢ …‹}¢ x¢ÚèÏ¢ ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ã饢 ƒ¢ J ©„ÜUï 焱¢² ©„ÜUï Í¢Ú

}¢ïæ ç„ÈUü ©ÝÜUè }¢¢¡ ƒè J ‘„é}}¢è’ „ï ÜU|¢èÜUÏ¢¢Ú ç}¢H çH²¢ ÜUÚ¼¢ ƒ¢ J

§{Ú „éç}}¢ |¢è ©„ï ç}¢H çH²¢ ÜUÚ¼è ƒè J

‘„é}}¢è’ ÜU¢ï »ÜU çÎÝ Ï¢¢…¢Ú }¢ïæ ‘ÜUŒÐè’ ç}¢H …¢¼¢ ãñ J ‘ÜUŒÐè’ „é}}¢è

96

ÜU¢ï SÜUêÅÚ „ï Í¢Ú À¢ïÇÝï ÜU¢ ±¢Î¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J HïçÜUÝ „é}}¢è ÜU¢ï м¢ ãñ

çÜU ©„ÜUï Т„ SÜUêÅÚ Ýãèæ ãñ J ‘ÜUŒÐè’ Î¢ïS¼ ÜU¢ SÜUéÅÚ HïÝï x¢²¢ ƒ¢

HïçÜUÝ ¼Ï¢ ¼ÜU ‘„é}}¢è’ ¥ÐÝï ™¢™¢ ™¢™è ÜUï „¢ƒ x¢¢ÇGè }¢ïæ Ï¢ñÆÜUÚ ¥ÐÝï

Í¢Ú ¥¢ …¢¼è ãñ J

‘ÜUŒÐè’ ÜUï »v„èÇï‹Å „ï „Ï¢„ï Á²¢Î¢ Îé:¶ „é}}¢è ÜU¢ï ã饢 ƒ¢ v²¢ïæçÜU

‘„é}}¢è’ }¢Ý ãè }¢Ý ÜUŒÐè „ï Œ²¢Ú ÜUÚ¼è ƒè J „é}}¢è ÜUï |¢¢§üÝï |¢è „é}}¢è

ÜUè ¥¢¡¶¢ï }¢ïæ ÜUŒÐè ÜU¢ Œ²¢Ú Îﶢ ƒ¢ J „é}}¢è ÜU¢ |¢¢§ü ΢ïÝ¢ïæ }¢ïæ ç±±¢Î

ã¢ïÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ ƒ¢ J §„„ï „é}}¢è Ï¢ãé¼ Îé:¶è ƒè J »ÜU çÎÝ ¥™¢ÝÜU

‘ÜUŒÐè’ ÜUè }¢ëy²é ã¢ï …¢¼è ãñ J „é}}¢è S¼Ï{ ã¢ï …¢¼è ãñ J ‘ÜUŒÐè’ ÜUè }¢¢¡

Ï¢ïãÎ Ú¢ï¼è ãñ J ‘ÜUŒÐè’ „ï ТïSÅ}¢¢ïÅü}¢ ÜUè ç…}}¢ï΢Úè „é}}¢è ÜUï |¢¢§ü ÐÚ

¥¢Ý ÐǼè ãñ J „é}}¢è ÜU¢ |¢¢§ü ÜUŒÐè ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ - “©„ÜUè }¢ëy²é

ÜUï ࢢïÜU ÜUï ¥¢Í¢¢¼ ÜU¢ï „}¢Û¢ „ÜUÝï „ï Ð ãHï ãè, ©œ¢Ú΢ç²y² ÜU¢ »ÜU

ÚïH¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ¥¢ x¢²¢ ƒ¢ J }¢ïæ »ÜU Ï¢Çï Ï¢é…éx¢ü ÜUè ¼Úã òS¼ ã¢ï x¢²¢ J

çà¢Ý¢w¼, Ðæ™Ý¢}¢¢, ТïSÅ}¢¢ïÅü}¢, ΢Î, }¢¢¼}¢ „¢Úï „¢}¢¢ç…ÜU »±æ òçv¼x¢¼

¥ÝéD¢Ý J”

‘„é}}¢è’ ÜU¢ |¢¢§ü „é}}¢è ÜU¢ï ©Î¢„ Îﶼ¢ ãñ J ±ã Îï¶ Ú㢠ãñ çÜU

„é}}¢è ÜU¢ï çÜU¼Ý¢ ¥¢Í¢¢¼ Hx¢¢ ãñ J ÜUŒÐè ÜUè }¢ëy²é „ï J ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼

97

}¢ïæ ‘ÜUŒÐè’ ÜUè }¢¢ „ï ç™ÐÅÜUÚ „é}}¢è Îã¢Ç }¢¢ÚÜUÚ Ú¢ïÝï Hx¢¼è ãñ J

ÜUã¢Ýè ²ãè „}¢¢Œ¼ ã¢ï¼è ãñ J §„ ݢΠÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè »ÜU Îé:¶|¢Úï ÎÎü

ÜUè Ðíï}¢ÜUã¢Ýè ãñ J Ú¢…è „ïÆ Ýï ¥ÐÝè ÜUH}¢ „ï ÜUã¢Ýè ÜU¢ï Ú¢ï™ÜU ϢݢÝï

ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè ãñ J

98

2. ©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢ J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè »ÜU ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãñ J ÐéÚ¢Ýè ÐèÉè ¥¢ñÚ ±ã ÐèÉè

}¢ïæ v²¢ ¥æ¼Ú ãñ J §„ ÜU‰² ÜU¢ï Ú¢…è „ïÆ Ýï ç±S¼¢Ú „ï Ï¢¼¢²¢ ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU ãñ ‘¥¢çࢯ’ J ‘¥¢çࢯ’ »Ï¢ Ï¢êÉ¢ òçv¼ ãñ J ç…„ï

HÜU±¢ }¢¢Ú x¢²¢ ãñ J ©„ÜUè ÐyÝè ¥}¢Ú¢ï ÜUè }¢ëy²é ã¢ï x¢²è ãñ J Hïç¶ÜU¢

Ýï ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ ãè ©„ÜU¢ Îé:¶ ±‡¢üÝ §„ ÐíÜU¢Ú „ï çÜU²¢ ãñ J

“©„ÜUï çãS„ï }¢ïæ ©¼Ý¢ ãè ¥¢ÜU¢à¢ ƒ¢ 煼ݢ ç¶ÇÜUè ÜUè ¼ÚÈU }¢é¡ã ÜUÚÜUï

™¢ÚТ§ü ÐÚ HïÅï HïÅï çζ¼¢ ƒ¢ J ¥¢ïÚ ©¼Ýè ãè ã±¢ ç…¼Ýè ©„ §}¢¢Ú¼

ÜUè ÐãHè }¢æç…H ÐÚ »ÜU ¥¢ïÚ Ï¢Ýï ÜU}¢Úï ÜUï ÎÚ±¢…ï „ï ¥¢ „ÜU¼è ƒè J

²ã ¼¢ï ±ã |¢è …¢Ý¼¢ ƒ¢ çÜU ¥¢ÜU¢à¢ §¼Ý¢ ãè Ýãèæ ãñ 煼ݢ ©„ï

çζ¼¢ ãñ J …ñ„ï …è±Ý ©¼Ý¢ ãè Ýãèæ 煼ݢ „¢ ©„ÜU¢ ãñ J ±¯¢ïü „ï

À¢ïÅï „ï §„ ÜU}¢Úï }¢ïæ §„ ¶¢Å ÐÚ, α¢§ü²¢ïæ ÜUè ÜUÝ¢Ú¢ïæ „ï ç{Ú¢, ЄèÝï

ÜUè ç™Hç™H¢ãÅ }¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú ÆæÇG¢-x¢Ú}¢ ã¢ï¼¢ J”

‘¥¢çࢯ’ ÜU¢ ΢²¢¡ |¢¢x¢ ÐêÚ¢ HÜU±ï „ï }¢Ú x¢²¢ ãñ J ±ã ™êЙ¢Ð

¶¢Å ÐÚ ÐÇG¢ Úã¼¢ ãñ J Í¢Ú±¢Hï „|¢è òçv¼ ©„ÜUè ©Ðïÿ¢¢ ÜUÚ¼ï ãñ J Ï¢ÇGè

ãê ¼¢ï ÜUã¼è ãñ - “²ã „Ï¢ ¼é}ã¢Úïæ ТТï ÜU¢ ÈUH ãñ J ¼é}ã¢Úï ¥ÐÝï ТТïæ

ÜU¢ J ¥¢ñÚ ƒ¢ïÇG¢ Ï¢ãé¼ ã}¢¢Úï ТТïæ ÜU¢ |¢è ¼é}ã¢Ú¢ x¢ê-}¢ê~¢, Ý¢ÜU-ƒêÜU „Ï¢

„}¢ïÅÝ¢ ÐǼ¢ ãñ J”

99

Ý¢²ÜU ÜU¢ï ¥ÐÝè ÐyÝè ÜUè ²¢Î ¥¢¼è ãñ J ²ã „¢ï™¼¢ ãñ çÜU ÜU¢à¢

¥¢… }¢ïÚè ÐyÝè ¥}¢Ú¢ï …èç±¼ ã¢ï¼è ¼¢ï ²ã çÎÝ Ýãèæ Îï¶Ý¢ ÐǼ¢ J Ï¢ãê

ÜU¢ ç¼ÚSÜU¢Ú Û¢ïHÝ¢ Ýãèæ ÐǼ¢ J x¢¢çH²¢¡ Ýãèæ ¶¢Ýè ÐǼè J

‘Ý¢}¢ÜU’ ÜU¢ ТＢ ‘±M‡¢’ Îê{ HïÜUÚ ¥¢¼¢ ãñ J Í¢Ú }¢ïæ ç„ÈUü »ÜU

ТＢ ãè ãñ …¢ï ΢΢ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ Œ²¢Ú ÜUÚ¼¢ ãñ J ‘±M‡¢’ Îê{ ÜU¢ çx¢H¢„

HïÜUÚ ¥¢¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜUã¼¢ ãñ - “㢡 Ï¢ïÅ¢ ! ã}¢ ¼é}ã¢Úï 㢃 „ï ãè

Îê{ Ðè»ïæx¢ï J ¼é}ã¢Úï 焱¢ ã}¢ïæ Œ²¢Ú ÜUÚÝï±¢H¢ ¥¢ñÚ ÜU¢ñÝ ãñ ?” ТＢ

‘±M‡¢’ |¢è Îê{ çÐH¢¼ï çÐH¢¼ï |¢¢x¢ …¢¼¢ ãñ J ©„ÜUï SÜUêH ÜU¢ çÚvࢢ

¥¢ …¢¼¢ ãñ J Îê{ ÈUñH …¢¼¢ ãñ J ©„ÜU¢ ÐêÚ¢ à¢ÚèÚ ç™Ðç™Ð¢ ã¢ï …¢¼¢

ãñ J ÜUéÀ „}¢² Ï¢¢Î Ý¢²ÜU ÜU¢ Ï¢ïÅ¢ ‘ÜU}¢H’ ¥¢¼¢ ãñ J v²¢ ãñ Ï¢¢Ï¢ê…è ?

ÜUãÜUÚ Ï¢¢Ð ÜU¢ ã¢H ÐêÀ¼¢ ãñ J

ࢢ}¢ ã¢ïÝï ÐÚ ±M‡¢ çÈUÚ Ý¢²ÜU ÜUï Т„ ¥¢¼¢ ãñ J „¢}¢Ýï ÜUï }¢ñ΢Ý

}¢ïæ }¢ÜU¢Ý Ï¢Ý Ú㢠ãñ J Ý¢²ÜU „ï ÜUã¼¢ ãñ ±ñ„ï |¢è „¢}¢Ýï Ϣݼï }¢ÜU¢Ý

„ï ©„ÜUè ¥¢±¢… „ï Ý¢²ÜU Ï¢ãé¼ ãè ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ©„ÜUï ÜU}¢Úï

}¢ïæ ¥¢ïÚ À¢ïÅï À¢ïÅï Ï¢Ó™ï ¶ïHÝï ÜUï çH» ¥¢¼ï ãñæ J Ý¢}¢ÜU ÜU¢ çÎH Hx¢¢

Úã¼¢ ãñ J Ý¢}¢ÜU ÜU¢ï ¥™¢ÝÜU ÎÎü }¢ã„ê„ ã¢ï¼¢ ãñ J ± ã ¥ÐÝ¢ 㢃

©Æ¢¼¢ ãñ ÎÎü ¥¢ñÚ Ï¢É …¢¼¢ ãñ J ±ã ™êЙ¢Ð „ã Hï¼¢ ãñ J „¢}¢Ýï }¢ÜU¢Ý

Ï¢ÝÝï „ï ±ã Ï¢ï™ñÝ ã¢ï ©Æ¼¢ ãñ J v²¢ïæçÜU Ú¢¼çÎÝ }¢ÜU¢Ý Ï¢ÝÝï ÜUè ¶Å

100

ÐÅ ¥¢±¢… ©„ï ЄæÎ Ýãèæ J ±ã ¥ÐÝï Ý¢ñÜUÚ ‘Îï±ÜUè’ „ï ݲï }¢ÜU¢Ý ÜUè

Ï¢¢¼ ÜUÚ¼¢ ãñ J {èÚï {èÚï }¢ÜU¢Ý ª¡ ™¢ Ï¢Ý¼ï …¢¼¢ J ¥¢ÜU¢à¢ ÀéÐÝï Hx¢¼¢

ãñ J Ý¢²ÜU ¥¢ñÚ |¢è Îé:¶è ã¢ï …¢¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜUã¼¢ ãñ “¥Ï¢ ©{Ú ãè

…¢Ý¢ ÆèÜU ãñ J §ÜUÚ „‹Ý¢Å¢ ã¢ï x¢²¢ ãñ J ¥Ï¢ ²ã¢¡ ÜUéÀ Ýãèæ J }¢ÜU¢Ý

Ï¢Ý x¢²¢ ãñ J §„ }¢ÜU¢Ý ÜUï ¥‹ÎÚ …èÝ¢ …è±Ý ¥Ï¢ }¢¢ñ¼ ÜUï Ú¢S¼ï ™HÝï

Hx¢ x¢²¢ ãñ J »ï„è }¢¢ï¼ ÜUï çÜUÝ¢Úï v²¢ ÅãÚÝ¢ ? »ï„è |¢è¯‡¢ }¢¢ñ¼ ±ã

¥ÐÝï |¢è¼Ú Ú¢ï… …è¼¢ ãñ J „¢ƒ çH²ï ÇGèUÚ¼¢ ãñ J”

Ý¢²ÜU À: }¢çãÝï ÜUï Ï¢¢Î Îê„Úï ÜU}¢Úï }¢ïæ ™H¢ …¢¼¢ ãñ J ™H¢ v²¢

…¢¼¢ ãñ ©„ï ©É¢ÜUÚ H¢²¢ …¢¼¢ ãñ J ¼çÜU²ï Ï¢ÎH çÎ²ï …¢¼ï ãñ J

α¢§ü²¢¡, ¥¢ïÚ Ð¢Ýè ÜU¢ çx¢H¢„ ¥ÐÝï ç„Úã¢Ýï Hx¢±¢¼¢ ãñ J ¼Ï¢ ÜUãè

…¢ÜUÚ ÝèæÎ „ï „¢ï¼¢ ãñ J …Ï¢ ±ã ÝèæÎ „ï ©Æ¼¢ ãñ ¼¢ï ÜUã¼ï Hx¢¼¢ ãï -

‘ÜU㢡 ãñ ¥¢ÜU¢à¢ ? „¢}¢Ýï Îè±¢Ú ©Æ ¥¢²è ƒè J ¥¢ñÚ ©„ÜUï çãS„ï ÜUï

¥¢ÜU¢à¢ ÜU¢ï „è}¢ïæÅ ÜU¢ »ÜU ¥¢Ð¼ÜU¢Ú ÅêÜUÇG¢ ãÇÐ ™éÜU¢ ƒ¢ J” ÜUã¢Ýè

²ãèæ ¶y}¢ ã¢ï¼è ãñ J

•

101

3. ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢ J

“¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢” »ÜU Îé:¶Î Ðíï}¢ ÜUã¢Ýè ãñ J „}¢x¢í ÜUã¢Ýè ÜUè

ÜUƒ¢ zHñà¢Ï¢ïÜU }¢ïæ ÐíS¼é¼ ãé§ü ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU ãñ ‘çÚÝé’ J …¢ï Ðí¢Úæ|¢

}¢ïæ ã¢ïSÅïH }¢ïæ Úã¼ï ãé» Ï¢¼¢§ü x¢²è ãñ J …¢ï ÐéL¯ - »ÜU ‘΢΢’ ¥¢ñÚ Îê„Ú¢

‘„é}¢‹¼’ §Ý ΢ïÝ¢ïæ ÜUï Ï¢è™ ‘ÚèÝé’ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ç™~¢‡¢ §„ ÜUã¢Ýè ÜU¢

}¢éw² ©gïಠÚ㢠ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ “çÚÝé” ¶éÎ ¥ÐÝï ÐçÚ±¢Ú ¥¢ñÚ ç}¢~¢

‘΢΢’ ÜUè Ï¢¢¼ ç±S¼¢Ú „ï Ï¢¼™¢¼è ãñ J …ñ„ï “}¢ñæ ©„ï Ï¢ãé¼ Ï¢™ÐÝ „ï

…¢Ý¼è ãê¡ J ±ã Í¢Ú ¥¢¼¢ ¼¢ï ¥ç{ÜU¢æࢠ„}¢² ¼ÜU Ϣݢ Úã¼¢ ƒ¢ J Í¢Ú

}¢ïæ ãÚ „éϢ㠩„ÜUè ¥ÝéÐçSƒç¼ Í¢Ú }¢ïæ ©¼Ýè ã¢ï ã¢ï¼è, ç…¼Ýè ¥¢ïÇGèU„ ÜUï

Ý¢}¢ çH¶è ã¢ï¼è J à¢ï¯ „¢Ú¢ „}¢² ©„ÜUï Æã¢ÜU¢ï æ, }¢…¢ÜU¢ï, ÝÜUH¢ï ¥¢ñÚ

™éãHÏ¢¢ç…²¢ïæ }¢ïæ x¢é…ÚÝ¢ »ÜU ™éS¼ ¥¢Ý‹Î ÎïÝï±¢H¢ ÜU¢ïH¢ãH ±ã „¢Úï Í¢Ú

}¢ïæ çÏ¢¶ïÚ¼¢ Úã¼¢ J çм¢ ÜUã¼ï, ±ã »ÜU {éH¢ ã饢 ÐïÇ ãñ J }¢¢¡ ÜUã¼è

±ã çÐÀHï …‹}¢ ÜUè |¢ÅÜU¼è ãé§ü ÜU¢ï§ü „‹¼ ¥¢y}¢¢ ãñ J |¢¢|¢è ÜUã¼è v²¢ïæ

|¢¢§ü ࢢÎè ÜUÏ¢ ÜUÚ¢ïæx¢ïæ ? ±ã ã¡„¼¢ ¥¢ñÚ ÜUã¼¢ “¥ÐÝè }¢¢ï¼ çÜU„è

¥S¼Ð¢H ²¢ ÐïÇ ÜUï Ýè™ï çH¶è ãñ |¢¢|¢è J |¢x¢±¢Ý ÜU¢ï Û¢éÆH¢Ý¢ Ýãèæ

™¢ã¼¢ J”

102

‘çÚÝé’ ÜU¢ï ¥ÐÝï ç}¢~¢ ‘΢΢’ „ï Ï¢ãé¼ }¢Ý ãè }¢Ý Ðíï}¢ ƒ¢ J ΢΢

|¢è çÚ¼é ÜU¢ï Ï¢ïãÎ Ðíï}¢ ÜUÚ¼¢ ƒ¢ J HïçÜUÝ Î¢ïÝ¢ïæ Ðíï}¢ ÜU¢ï òv¼ Ýãèæ ÜUÚ

„ÜU¼ï ƒï J …Ï¢ ‘çÚÝé’ ÐÉG¢§ü ÜUï çH» ã¢ïSÅïH ™Hè …¢¼è ãñ ¼Ï¢ ‘çÚÝé’

ÜUï Í¢Ú±¢Hï ã¢ïSÅïH }¢ïæ ¶¢Ýï ÐèÝï ÜU¢ „¢}¢¢Ý ‘΢΢’ ÜUï …çÚ» ãè ç|¢…±¢¼ï

ƒï J ‘΢΢’ ÐãHï „ï ãè ¶¼ ÜUï …çÚ²ïï ‘çÚÝê’ ÜU¢ï „ê發 ÜUÚ Îï¼¢ ƒ¢ J

‘΢΢’ ¶¼ }¢ïæ çH¶¼ï çÜ - }¢ïæ ÜUH ¥¢ Ú㢠ãê¡ J }¢ñæ ¼é}ãï ç™çDz¢Í¢Ú

Hï …¢ª¡ x¢¢ ±ã¢¡ ¼éÛ¢ï ç™}ТÝÛ¢è çζ¢ª¡x¢¢ J ¼é}ã¢Úï ±¢ïÇüÝ ÜU¢ï ÜUã ÎïÝ¢

ÜUï }¢ïÚï Ï¢™ÐÝ ÜUï ΢ïS¼ ‘΢΢’ ¥¢ Úãï ãñæ J ¼é}ãïæ ¶¢Ý¢ |¢è Ï¢¢ãÚ ç¶H¢ª¡

x¢¢ J ç„Ýï}¢¢ |¢è çζ¢ª¡ x¢¢ ¥¢ñÚ à¢¢ïôÐx¢ |¢è ÜUÚ±¢ª¡ x¢¢ J ¶¼ ТÜUÚ

‘çÚÝé’ Ï¢ãé¼ ¶éࢠã¢ï¼è J ‘çÚÝé’ ¥ÓÀè ¼Úã „ï …¢Ý¼è ãñ çÜU ±ã Í¢Ú ÜU¢

ТçÚ±¢çÚÜU „ÎS² Ï¢Ý x¢²¢ ãñ J Í¢Ú ÜUï „|¢è H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ©„ ÐÚ ÐêÚ¢

|¢Ú¢ï„¢ ãñ J

»ÜU çÎÝ Ï¢¢¼ ãè Ï¢¢¼ }¢ïæ ‘çÚÝé’ ¥ÐÝè ࢢÎè ÜUè Ï¢¢¼ ‘΢΢’ „ï ÀïÇ

Îï¼è ãñ J ±ã ‘ࢢÎè’ Î¢Î „ï Ýãèæ ÐÚ ‘„é}¢‹¼’ „ï ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J

„éÝÜUÚ ‘΢΢’ ÜUï çÎH ÜU¢ï ãé¼ Æï„ Ðãé¡™¼è ãñ J ΢΢ ‘çÚÝé’ „ï ࢢÎè Ý

ÜUÚÝï ÜUè Ï¢¢¼ ÜUã¼¢ ãñ J ±ã ‘çÚÝê’ „ï SÐC ÜUã¼¢ ãñ çÜU “¼é}¢ ϢڢϢÚ

§Ú¢Î¢ ÜUÚ H¢ï çÜU ¼é}¢ ÜU|¢è ࢢÎè Ýãèæ ÜUÚ¢ïx¢è ¥¢…è±Ý ÜUé¡¥¢Úè Úã¢ïx¢è J”

HïçÜUÝ ‘çÚÝê’ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ï §‹ÜU¢Ú ÜUÚ Îï¼è ãñ J ±ã ࢢÎè ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è

ãñ J

103

‘çÚÝé’ ÜUè ࢢÎè „é}¢‹¼ „ï ¼² ã¢ï …¢¼è ãñ J Ï¢¢Ú¢¼ ¥¢Ýï±¢Hè ãñ J

Í¢Ú ÜU¢ „|¢è ÜU¢}¢ ‘΢΢’ ãè ÜUÚ¼¢ ãñ J }¢æÇÐ „}¢¢Ý, ¶¢Ýï ÜU¢ ¥¢ïÇüÚ

ÎïÝ¢, }¢ãï}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ï „¡|¢¢H¼¢ ²ã „|¢è ÜU¢}¢ ‘΢΢’ ÜU¢ï ç}¢H¢ ƒ¢ J Ï¢„

»ÜU çÎÝ Ï¢¢ÜUè Úã x¢²¢ ƒ¢ J ‘çÚÝé’ „…{… ÜUÚ ¥ÜUïHè Ï¢ñÆè ƒè J

¥™¢ÝÜU çÏ¢…Hè ™Hè …¢¼è ãñ J ‘çÚÝé’ ÜU¢ï ΢΢ ¥ÐÝè Ï¢¢¡ã¢ï }¢ïæ |¢Ú Hï¼ï

ãñæ ¥¢ñÚ ™é}Ϣݢïæ „ï ©„ÜU¢ S±¢x¢¼ ÜUÚ¼ï ãñæ J ‘çÚÝé’ ¶éÎ §„ÜU¢ Ï¢²¢Ý §„

ÐíÜU¢Ú „ï ÜUÚ¼è ãñ J »ÜU çÎÝ à¢ï¯ ƒ¢ J ¥¢¡x¢Ý, ÜU}¢Ú¢ï, ÎH¢Ý¢ï, ÜU}Т©‹Ç

¥¢ïÚ à¢¢çH²¢Ý¢ïæ }¢ïæ Ï¢çx¢²¢ Hx¢ ™éÜUè ƒè J }¢èÅÚ ÐÚ |¢¢Ú Ï¢ÉG x¢²¢ ƒ¢ J

ÐçÚÿ¢‡¢ ÜUï çH» çÏ¢…Hè ™¢Hê ÜUÚ¼ï ãè ¥™¢ÝÜU çÏ¢…Hè ™Hè x¢²è J }¢éÛ¢ï

Hx¢¢ ¥™¢ÝÜU çÜU„è Ýï ÐèÀï „ï ¥¢ÜUÚ }¢éÛ¢ï Ï¢¢¡ã¢ï }¢ïæ |¢èæ™ çH²¢ ãñ J ¥¢ñÚ

§¼Ý¢ |¢èæ™ çH²¢ ãñ çÜU...©„Ýï ¥ÐÝï ã¢ïÉ¢ïæ „ï }¢ïÚï ã¢ïÉ¢ïæ Ï¢‹Î ÜUÚ çβï J

»ÜU ÜU¢¼Ú ±ï„é{è ±ã ¥Ýx¢ÉG ¥¢y}¢¢ ÜU¢ï à¢ÚèÚ ÜU¢ ÐãH¢ ¥ã„¢„ ƒ¢ J

»ÜU ¼Ð¼è ãé§ü ç±™HÝ ÜU¢ï }¢ïÚï x¢Hï }¢ïæ ©¼¢Ú¼¢ ã饢 ±ã Ï¢¢ïH¢ ã}¢ Îéçݲ¢

}¢ïæ ¼éÛ¢ï }¢ïÚï …ñ„¢ Œ²¢Ú ÜUÚÝï±¢H¢, §¼Ýè ¥c‡¢¼¢ ÎïÝï±¢H¢, Îê„Ú Ý ÜU¢ï§ü

ãñ Ý ÜU¢ï§ü ç}¢Hïx¢¢ J §„ Œ²¢Ú ÜU¢ï ãè Ýãèæ …¢Ý¢ïx¢è ¼¢ï §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ï ÜU|¢è

Ýãèæ …¢Ý Т¥¢ïx¢è J çÈUÚ ©„ÜU¢ }¢éÛ¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú Ï¢¢¡ã¢ï }¢ïæ |¢ÚÝ¢ ¥¢ñÚ

™é}Ϣݢïæ ÜUï Ï¢¢ñÀ¢Ú „ï H¢ÎÝ¢ J }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè Ï¢ï„é{è ²¢Î ãñ J”

‘çÚÝé’ ÜUè ࢢÎè ã¢ï …¢¼è ãñ J ‘„é}¢‹¼’ ÜUï „¢ƒ ±ã ¶éࢠÝãèæ J Ï¢¢Ú

Ï¢¢Ú ©„ï ‘Î¢Î¢’ ÜUè ²¢Î „¼¢¼è ãñ J ç±±¢ã ÜUÚÜUÚï ƒè ±ã ¥ÐÝï ¥¢Ð

104

ÜU¢ï „æ¼éC Ýãèæ „}¢Û¢¼è J ‘çÚÝé’ Î¢Î¢ ÜUè ¶Ï¢Ú ¥ÐÝè }¢¢¼¢ „ï ÐêÀ¼è

Úã¼è ãñ J »ÜU çÎÝ }¢¢¼¢ Ýï çÚÝé ÜU¢ï …±¢Ï¢ çβ¢ çÜU ‘Ï¢ïÅè ¼ïÚè ç±Î¢

ÜUï Ï¢¢Î ±ã ÐïÇ ÜUè ¼Úã ÜUÅÜUÚ Ýè™ï çx¢Ú¢ ƒ¢ J ÜU§ü çÎÝ¢ïæ Ï¢¢Î ±ã

¥¢²¢ J HïçÜUÝ ±ã Ï¢è}¢¢Ú ã¢ï x¢²¢ ƒ¢ J

‘çÚÝéééé’ {èÚï {èÚï „é}¢‹¼ ÜUè ¥¢ïÚ ¥¢ÜU<¯¼ ã¢ïÝï ÜU¢ Ðí²yÝ ÜUÚ¼è ãñ J

HïçÜUÝ ±ã ÜU¢}¢²¢Ï¢ Ýãèæ ã¢ï¼è J ÜUã¢Ýè ±ãèæ „}¢¢Œ¼ ã¢ï¼è ãñ J

105

4. »ÜU ²¢~¢¢‹¼ J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ç±±¢çã¼ Ðç¼-ÐyÝè ÜUè ±ïÎÝ¢ ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J ÜUã¢Ýè

ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ …¢ï çÜU ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢}¢ Ýãèæ Ï¢¼¢²¢ x¢²¢ J ±ã ¥ÐÝï ç±±¢ã

„ï „æ¼éC Ýãèæ ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUè Í¢ÅÝ¢ x¢é…Ú¢¼ ÜUï Ï¢ÇG¢ñ΢ à¢ãÚ »±æ ÝçDz¢Î

à¢ãÚ ÜUè ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ Ðç¼ Ï¢ãé¼ ãè }¢ãy±ÜU¢æÿ¢è ãñ J ±ã ¥ÐÝï ÐÎ

„ï „æ¼éC Ýãèæ J Ý¢ç²ÜU ©„ï ÜU¢ÈUè „}¢…¢¼è ãñ çÜU …¢ï ¼é}ãïæ Ý¢ïÜUÚè ¥¢ñÚ

ÐÎ Ðí¢Œ¼ ãñ ±ã Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J ¥ÐÝè ±ñ±¢çãÜU …è±Ý ÜU¢ï |¢ÚÐêÚ „ï …è¥¢ï J

HïçÜUÝ Ý¢²ÜU ãæ}¢ïࢢ ¥ÐÝï ÐÎ ÜUè ©‹Ýç¼ ÜUï çH» §{Ú ©{Ú |¢¢x¢¼¢

Úã¼¢ ãñ J §„è ÜU¢Ú‡¢ ±ã ¥ÐÝï ç}¢~¢ Ï¢è.ÜUï.焋㢠ÜUï ç}¢Ë¢Ýï Ï¢ÇG¢ñ΢ …¢¼¢

ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ ãè Ý¢ç²ÜU¢ ÜUè „æ±ïÎÝ¢ Îï綻 “¼é}¢Ýï ÜU㢠¼¢ï

ãñ ÜU§ü Ï¢¢Ú, ÜUã¼ï Úãï ã¢ï çÜU …¢ï ÜUéÀ ÿ¢éÎí, çÀÀH¢, ãËÜU¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢ãÚè

ãñ, ©„ÜUè ¥¢ïÚ Ý Îï¶ïæx¢ï J ÜUï±H çÎH ¥¢ñÚ ©Î¢Ý ãè ¼é}ã¢Úï }¢ïÚï „}Ï¢‹{¢ïæ

ÜUè ÐçÚ‡¢ç¼ ãñ J »ï„¢ }¢¢ÝÜUÚ ™H¼ï Úãïæx¢ï J ©„ï ãè „¢ï™¼ï Úãïæx¢ï J ã}¢

„¢ï™¼ï Úãï ãñæ çÜU ã}¢ Ðíç¼Ï¢h ãñ J }¢ê˲±¢Ý ¥¢ñÚ „é‹ÎÚ ÜU¢ï Ϣݢ» Ú¶Ýï

|¢è ¥Ý‹¼„¢{ ÜUï Ðíç¼ ±™ÝÏ¢h ãñ J ±™ÝÏ¢h Úãïæx¢ï J ã}¢ ±ã „Ï¢ „¢ï™¼ï

106

Úãïæx¢ï J …¢ï ¥çS¼y±}¢¢Ý ã¢ï ²¢ Ý ã¢ï, ÐÚ‹¼é ç…„ÜU¢ ã¢ïÝ¢ »ÜU çSƒÚ „y²

ÜUè ¼Úã „¢ï™¢ …¢Ý¢ ™¢çã» J”

Ý¢ç²ÜU¢ Ðç¼ ÜU¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú „}¢Û¢¢¼è ãñ J ±ã ÜUã¼è ãñ çÜU ¼é}ãïæ …¢ï

|¢è |¢x¢±¢ÝÝï ¥<м çÜU²¢ ãñ ©„ï ãè }¢¢ÝÜUÚ ™H¢ï ±ãè „Ï¢ÜUéÀ ãñ J

HïçÜUÝ Ý¢²ÜU ãñ çÜU ©„ï S±èÜU¢²ü Ýãèæ ãñ J Ý¢²ÜU Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï HïÜUÚ ç}¢~¢

Ï¢è.ÜUï.焋㢠„ï ç}¢HÝï …¢¼¢ ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ¥ÐÝè x¢¢ÇGè }¢ïæ ãè Ï¢ñÆè Úã¼è

ãñ J ÜUéÀè „}¢² Ï¢¢Î Ý¢²ÜU ¥¢ñÚ Ï¢è.ÜUï.焋㢠¥¢õÇGèU„ „ï çÝÜUHÜUÚ Ï¢¢ãÚ

¥¢¼ï ãñæ J Ý¢²ÜU ¥ÐÝè x¢¢ÇGè }¢ïæ Ï¢ñÆ …¢¼¢ ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ ΢ïÝ¢ïæ

Úï˱ï SÅïà¢Ý ÐÚ ¥¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ çÎËHè …¢Ýï ±¢Hè ÅîïÝ ÜU¢ §‹¼…¢Ú ÜUÚÝï

Hx¢¼ï ãñæ J §„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ S~¢è ÜUè }¢Ý:çSƒç¼ ÜU¢ x¢ãÚ¢ Îé:¶

ãñ J »ï„¢ Hx¢¼¢ ãñ çÜU Hïç¶ÜU¢ ¥ÐÝè Ý¢ç²ÜU¢ ÜUï m¢Ú¢ }¢ÝÜUï |¢¢±¢ïæ ÜU¢ï

SÐC ÜUÚ Úãè ãñ J »ÜU±x¢èü² „¢Úè „éç±{¢»¡ ¥¢ñÚ „æЋݼ¢ ТÜUÚ |¢è …ñ„ï

΢ïÝ¢ïæ Ðç¼-ÐyÝè ¥ÐÝè òçv¼x¢¼ ç…‹Îx¢è ÜU¢ï çÝ…è ¼¢ñÚ ÐÚ …èÝï „ï

¥ç{ÜU¢Ú „ï ±æ發 ãñ J Ý¢Úè …è±Ý ÜUè 籱ࢼ¢ ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ¥æçÜU¼ ãé§ü

ãñ J

107

5. ÐéÝ: ±ãè J

“ÐéÝ:±ãè” »ÜU ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï

»ÜU ÐçÚ±¢Ú ÜUè ΢S¼¢Ý ÜU¢ „é‹ÎÚ ç™~¢‡¢ çÜU²¢ ãñ J ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU

ãñ - ‘Îï±±í¼’ …¢ï Í¢Ú-ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ „Ï¢„ï Ï¢ÇG¢ ãñ J ©}¢í ÜUï ÜU¢Ú‡¢ Ï¢¢Ï¢ê…è

ÜUè }¢ëy²é ã¢ï …¢¼è ãñ J Í¢Ú ÜUè „¢Úè ç…}}¢ï΢Úè Ý¢²ÜU ‘Îï±±í¼’ ÐÚ ¥¢Ý

ÐǼè ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ ãè Hïç¶ÜU¢ Ýï ‘Îï±±í¼’ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢

ÜU¢ ÐçÚ™² §„ ÐíÜU¢Ú „ï çβ¢ ãñ J

“©„ï ÜU¢}¢Ý¢ Ýãèæ ƒè çÜU ©„ï ã}¢ }¢¢Ýç„ÜU çSƒç¼ ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ÜUÚÝ¢

ÐÇïx¢¢ J Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUè }¢ëy²é Ýï ÉïÚ „ï „é¶¢ïæ ÜU¢ï …‹}¢ Îï çβ¢ ãñ J ™¢Ú¢ïæ

¼ÚÈU „Ï¢-ÜUéÀ ÆæÇG¢ ¥¢ñÚ à¢¢‹¼ ãñ J ÜUãèæ }¢¢ñ¼ m¢Ú¢ çλ ¥¢Í¢¢¼ ÜU¢ï

©…¢x¢Ú ÜUÚÝï±¢Hè ©Î¢„è Ýãèæ ãñ J »ÜU „ã… S±èÜUëç¼ ãñ J

¥Ï¢ Í¢Ú ÜUï ±¢¼¢±Ú‡¢ ÜUï ÜUÚ¢ãïæ çÏ¢¶ïÚ¼è ¥¢ïÚ }¢¢ñ¼ ÜUè ÎS¼ÜUï Îï¼è

ÜU¢ï§ü ¥¢ÎÚ Ýãèæ ãñ J ¥Ï¢ }¢H-}¢ê~¢ ÜUè Ï¢ÎÏ¢ê ÜU¢ï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUï çH» …H¢²è

x¢²è ¶éàÏ¢é ÜUè ¥x¢ÚϢ眢²¢ïæ Ýãèæ ãñ J ÜUéÀ Ýãèæ ãñ ¥¢„Т„ ÜU¢ï Ï¢¢Ï¢ê…è

ÜUï …è±Ý ÜUï çH» HÇ¼ï ¥çS¼y± ÜU¢ »ã„¢„ Îï „ÜUï J „Ï¢ ÜUéÀ S±ÓÀ

„æ|¢H¢ ã饢 J”

108

‘Îï±±í¼’ Í¢Ú }¢ïæ „Ï¢„ï Ï¢ÇG¢ òçv¼ ƒ¢ J Í¢Ú }¢ïæ ©„ÜUè ÐyÝè »±æ À¢ïÅï

|¢¢§ü »±æ Ï¢ãÝ ƒè J Ï¢ãÝ ç±Îïࢠ}¢ïæ ƒè J çм¢…è ÜUè }¢ëy²é ÜUï Ï¢¢Î Í¢Ú

ÜUï „¢Úï ¥ç{ÜU¢Ú Îï±±í¼ ÐÚ ƒ¢ïÐï …¢¼ï ãñ J Îï±±í¼ }¢ã„ê„ ÜUÚ¼¢ ãñ J ±ã

ÜUã¼¢ ãñ - ‘„Ï¢ ÜUéÀ ¥ÐÝï ÐñÚ¢ïæ ™HÜUÚ ¥¢ x¢²¢ ãï Т„ J ¥¢ç{Ý,

¥ç{ÜU¢Ú, S±¼æ~¢¼¢ J À¢ïÅï ÜUè }¢¢„éç}¢²¼ »ÜU ãè Í¢ÇGè }¢ïæ Ï¢ÇGè ã¢ï x¢§ü ãñ J

¥Ï¢ ©„ÜU¢ ÐêÚï ÐçÚ±¢Ú ÜU¢ ¥ç{ÜU¢Ú ÜU¢ Î…¢ü Т x¢²¢ J Îï±±í¼ Ýï }¢¢¡x¢¢

Ýãèæ ƒ¢ J ™¢ã¢ Ýãèæ ƒ¢, ÇGèUÚ |¢è »ï„ï ãè „Ï¢ ÜUéÀ ç}¢H x¢²¢ ƒ¢ J

Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUè }¢ëy²é ÜUï Ï¢¢Î „|¢è ç}¢~¢Ï¢æ{饢ïæ ÜUï Ð~¢ ¥¢ Úãï ãñ J ©„

}¢ïæ çH¶¢ ãñ - ÐÚ}¢¢y}¢¢ çαæx¢¼ ¥¢y}¢¢ ÜU¢ï ࢢæç¼ Îï ¥¢ñÚ ¼é}¢ „Ï¢ÜU¢ï Îé:¶

„ãÝï ÜUè „¢}¢‰²ü J”

Hïç¶ÜU¢ Ýï Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUï }¢ÚÝï ÜUï Ï¢¢Î çRU²¢ÜU}¢¢ïü ÜU¢ ±‡¢üÝ |¢è „é‹ÎÚ

¼ÚèÜUï „ï çÜU²¢ ãñ J Ï¢¢Ï¢ê…è ÜU¢ï »ÜU ¼ÚÈU ࢢ²¢ ÐÚ çHÅ¢²¢ …¢¼¢ ãñ J

©‹ãïæ ÐãHï çÝãH¢²¢ …¢¼¢ ãñ J „¢Úï ¥ÝéD¢Ý Ðꇢü çÜU²ï …¢¼ï ãñæ J ݲï

ÜUÐÇï ÐãÝ¢²ï …¢¼ï ãñæ J ÇGèUÚ Ý¢²ÜU ÜU¢ï Ï¢éH¢²¢ …¢¼¢ ãñ J Ï¢í¢r¢‡¢ m¢Ú¢

}¢æ~¢ Ðɱ¢²¢ …¢¼¢ ãñ J ÇGèUÚ ¥ƒèü ÜU¢ï ÜU¢{¢ çβ¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ Ï¢¢Ï¢ê…è

ÜU¢ï à}¢à¢¢Ý Hï …¢²¢ …¢¼¢ ãñ J

Ý¢²ÜU ‘Îï±±í¼’ ÜU¢ À¢ïÅ¢ |¢¢§ü ²ã „Ï¢ à¢¢æ¼ |¢¢± „ï Îï¶ Ú㢠ã¢ï¼¢

ãñ J ™¢™¢…è ÜUï ÜUãÝï ÐÚ ±ã |¢è S}¢à¢¢Ý ²¢~¢¢ }¢ïæ ࢢç}¢H ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

Ï¢¢Ï¢ê…è Ú„è ¥Î¢ ÜUÚÜUï Îï±±í¼ Í¢Ú ¥¢¼¢ ãñ J

109

¼ïÚã çÎÝ ÜUï Ï¢¢Î Îï±±í¼ ÜU¢ï ç„Ú ÐÚ Ï¢í¢r¢‡¢ »ÜU Ðx¢ÇGè Ú¶¼ï ãñæ J

ÜUã¼ï ãñ - “¥Ï¢ „ï ¼ê Ï¢ÇG¢ ã饢 Îï±±í¼ J ¥ÐÝï çм¢ ÜUï Sƒ¢Ý ÐÚ J

™¢™¢ Ýï |¢è ÜU㢠- “Îï± ¥Ï¢ ¥‹ÎÚ ™H¢ï ¥ ¼¢ï ¼é}ãè Í¢Ú ÜUï Ï¢Çï òçv¼

ã¢ï J Îï±±í¼ Í¢Ú ÜUï ¥‹ÎÚ ¥¢¼¢ ãñ J ©„ï }¢ã„ê„ ã¢ï¼¢ ãñ J ±ã „¢ï™¼¢

ãñ çÜU ±ã Ï¢ÇG¢ Ýãèæ ãñ J HïçÜUÝ Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUè }¢ëy²é Ýï ©„ï Ï¢ÇG¢ Ϣݢ çβ¢ J

¥ Ï¢Çï ã¢ïÝï ÜU¢ Îé:¶, Ï¢Çï ã¢ïÝï ÜUè ²¢¼Ý¢»¡ „Ï¢ ©„ï ãè „ãÝ¢ ãñ J

ÜUéÀ çÎÝ¢ïæ Ï¢¢Î Îï±±í¼ ÜUè Ï¢ãÝ Ï¢Ï¢Hè ÜU¢ Ð~¢ ¥¢¼¢ ãñ J ©„}¢ïæ „¢ÈU

çH¶¢ ƒ¢ çÜU - »Ç±¢‹„ Ðíx¢Ýï‹„è ÜUè Îࢢ }¢ïæ ±ã Ýãèæ ¥¢ „ÜU¼è J”

ϢϢHè ÜUï Ð~¢ ÜU¢ï ÐÉGÜUÚ Îï±±í¼ ¥S±Sƒ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ϢϢHè ÜU¢ Ð~¢

ÇGèUÚ ¶¢ïHÜUÚ ÐÉG¼¢ ãñ - ¼é}¢Ýï }¢¢Ý çH²¢ ã¢ïx¢¢ |¢ñ²¢ çÜU Ï¢¢Ï¢ê…è Ýãèæ

Úãï J Ýãèæ ã¢ïx¢è ¼¢ï }¢ñæ ©„ ÿ¢‡¢ ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ÜUÚÝï ÜU|¢è ±ã¢¡ ¥¢ª¡ x¢è ãè

Ýãèæ J …Ú¢ „¢ï™¢ï |¢ñ²¢ ! Ï¢¢Ï¢ê…è Ýï çϢ΢ ÜUÚ¼ï „}¢² ²ã ¼¢ï Ýãèæ ÜUã¢

ƒ¢ çÜU ϢϢHè …¢ !

¥Ï¢ ¥Ý¢ƒ ã¢ïÜUÚ ¥¢Ý¢ !” Îï±±í¼ Ï¢Ï¢Hè ÜU¢ Ð~¢ ÐÉGÜUÚ Îé:¶è ã¢ï¼¢

ãñ J ±ã ÜUãÝï Hx¢¼¢ ãñ ±ã ϢϢHè ÜUï ¥ÿ¢Ú¢ïæ ÜU¢ Ðíç¼ÜU¢Ú ÜUÚ¼¢ ãñ J ±ã

ÜUã¼¢ ãñ - “Ýãèæ Ýãèæ ϢϢHè ¼ê ¥Ý¢ƒ Ýãèæ, ¼êæ Ð çмëç±ãèÝ Ýãèæ J ¥|¢è

}¢ñæ ¼¢ï …èç±¼ ãê¡ J …¢ï ¼é}¢ „Ï¢ÜUï çH» ! ¼é}¢ À¢ïÅè ã¢ï J

Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚ¼¢ ãê¡ Ï¢ãé¼-Ï¢ãé¼ „é¶è Úã¢ï J „é¶è Úã |¢è „ÜU¢ïx¢è J ¥Ï¢

110

¼¢ï ¼é}¢ }¢ïÚï çH» Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚÝ¢ ϢϢHè J …ñ„ï ÜU|¢è Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUï çH²ï çÜU²¢

ÜUÚ¼è ƒè J”

§„ ¼Úã “ÐéÝ:±ãè” »ÜU ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãñ J ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ©yЋÝ

„}¢S²¢¥¢ïæ ÜU¢ ¶¢ÜU ÜUÚÜUï Ðx¢ÇGè |¢è „}¢S²¢ ÜU¢ï ÜUã¢Ýè ÜU¢ }¢éw² ¥¢{¢Ú

Ϣݢ²¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÐçÚ±¢Ú ÜUï }¢¢}¢H¢ï }¢ïæ ¥ÐÝè Hï¶Ýè ™H¢Ýï }¢ïæ

ç„hãS¼ ãñ J

111

6. ¥ÐÝï ç±Mh J

‘¥ÐÝè ç±Mh’ Ðç¼-ÐyÝè ÜUï Ï¢è™ ™H Úãï, ±ñ}¢ÝಠÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãï ‘Mç™’ …¢ï ÜUç±¼¢»¡ çH¶¼è ãñ J Mç™ Hï¶ÜU

Îï±…è ÜU¢ï ¥ÐÝ¢ x¢éM }¢¢Ý¼è ãñ J Îï±…è Hï¶ÜU ãñ J ಢ}¢ ÜUï ÐÚ}¢ ç}¢~¢

ãñ J ಢ}¢ »ÜU „ÈUH Ð~¢ÜU¢Ú ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï Îï±…è

ÜU¢ ç™~¢‡¢ §„ ÐíÜU¢Ú „ï çÜU²¢ ãñ - ‘}¢¢Hê}¢ ãñ J …±¢Ýè „ï ãè ÐyÝè „ï

¥Hx¢ Úãï ãñ J ÜU¢ï§ü À¢ïÅè }¢¢ïÅè Ï¢¢¼ Ýãèæ ãñ …±¢Ýè }¢ïæ ãè ÐyÝÀè ÜU¢ï À¢ïÇ

ÎïÝ¢ J ¥¢ñÚ »ï„¢ |¢è Ýãèæ çÜU §{Ú ©{Ú ¼¢ÜU Û¢¢¡ÜU ÜUÚ¼ï ã¢ï J ÐyÝè ÜU¢ï

À¢ïÇÝ¢ ç„ÈUü Hï¶Ý ÜUï ©gïಠ„ï J ç…„ÜU¢ Hï¶Ý ãè Ï¢ÇG¢ ©gïಠã¢ï¼¢ ãñ

±ã À¢ïÅè-}¢¢ïÅè ™è…¢ï ÜUè ¼Ú±¢ã Ýãèæ ÜUÚ¼¢ J ©ÝÜU¢ ²ã Ú±ñ²¢ Ý ã¢ï¼¢

¼¢ï ±ã §¼Ýï Ï¢Çï Hï¶ÜU Ï¢Ý …¢¼ï ? ÜU|¢è Ýãèæ J”

‘Mç™’ ÜUï m¢Ú¢ Hï¶ÜU ÜUè ¼¢ÚèÈU çÜU²¢ …¢Ý¢ ಢ}¢ ÜU¢ï ЄæÎ Ýãèæ J

ಢ}¢ |¢è Ýãèæ ™¢ã¼¢ çÜU ÐyÝè }¢ïÚï ¥H¢±¢ çÜU„è ÜUè ±¢ã ±¢ã ÜUÚï J

“Mç™” çH¶¼è ãñ - …Ï¢ ಢ}¢ „ï }¢ïÚè ࢢÎè ãé§ü ƒè ¼¢ï ±ã »ÜU Ð~¢ÜU¢Ú

ƒ¢ J çH¶Ýï ÜU¢ ࢢñÜU, {é}¢vÜUÇGè, ÜUãèæ çSƒÚ Ý Ï¢ñÆ „ÜUÝï ÜU¢ S±|¢¢±,

çÜU„è ÜU¢ï Т Hï¼ï |¢è ¼è±í §ÓÀ¢ !” Mç™ ÜUè ࢢÎè ã¢ï¼è ãñ J ¼Ï¢ Mç™

ࢢÎè ÜUè çϢ΢§ü ÜUï ±v¼ ¥ÐÝ¢ Ï¢vࢢ çÜU¼¢Ï¢¢ï „ï |¢ÚÜUÚ „„éÚ¢H H¢¼è ãñ J

112

‘ಢ}¢¢’ ÐyÝè ÜU¢ï Í¢é}¢¢Ýï ÜUï çH» çà¢}¢H¢ ¥¢¼¢ ãñ J çà¢}¢H¢ ÜUè

Ðí¢ÜUëç¼ÜU Ðã¢çDz¢¡ ÜU¢ï Îï¶ÜUÚ ©„ÜUè ÐyÝè Mç™ ¥¢ÜU<¯¼ ã¢ï¼è ãñæ ¥¢ñÚ

„}¢² »±æ »ÜU¢æ¼ ç}¢HÝï ÐÚ ÜUç±¼¢»¡ çH¶Ýï Ï¢ñÆ …¢¼è ãñ J ಢ}¢ ÜU§ü

}¢¼üÏ¢¢ Mç™ ÜU¢ï „}¢Û¢¢¼¢ ãñ çÜU ã}¢ ãÝè}¢êÝ ÜUÚÝï ¥¢» ãñ Ýãèæ çÜU

ÜUç±¼¢»¡ çH¶Ýï J §„}¢ïæ Mç™ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ¥¢Í¢¢¼ Hx¢¼¢ ãñ J ಢ}¢ }¢¢ïÜU¢

Îï¶ÜUÚ Mç™ ÜU¢ï ¥ÐÝè Ï¢¢¡ã¢ïæ }¢ïæ |¢Ú Hï¼¢ J HïçÜUÝ Mç™ ÜU¢ï ²ã „Ï¢

ЄæÎ Ýãèæ ƒ¢ J ±ã ¼¢ï »ÜU Ï¢ÇGè »±æ Ðíç„h Hïç¶ÜU¢ Ï¢ÝÝ¢ ™¢ã¼è ƒè J

“Mç™” ÜU¢ï Hï¶Ý ÜU¢ Ðí¢ïy„¢ãÝ Ýãèæ ç}¢H¼¢ ¼Ï¢ ±ã Ï¢¢ï¶H¢ ©Æ¼è ãñ

J ±ã „¢ï™Ýï Hx¢¼è ãñ - “}¢éÛ¢ï …¢Ýï v²¢ïæ Hx¢Ýï Hx¢¢ çÜU }¢ïÚï |¢è¼Ú ÜU¢

Hï¶ÜU }¢Ú Ú㢠ãñ J Ðí¢ïy„¢ãÝ ÜUï çϢݢ }¢ïÚï |¢è¼Ú ÐÝÐÝï ÜU¢ï ¥¢¼éÚ ã¢ï¼è

ڙݢy}¢ÜU¼¢ ÜUè |¢ê¶ ¥¢ñÚ }¢ïÚ¢ ç¼H-ç¼H }¢ÚÝ¢ J v²¢ ±ã Ýãèæ …¢Ý¼¢,

©„è Ýï ¼¢ïÇG¢ ãï }¢éÛ¢ï, §„ ¼Úã J”

“Mç™”Ýï çH¶ çH¶ÜUÚ »ÜU ÜU¢ïÐè, ÜUç±¼¢¥¢ï „ï |¢Ú ÇG¢Hè ƒè J

…Ï¢ ©„Ýï Îﶢ çÜU §Ý ÜUç±¼¢¥¢ïæ ÜU¢ ಢ}¢ ÜUï ¥¢x¢ï ÜU¢ï§ü }¢ê˲ Ýãèæ ãñ

¼Ï¢ Mç™ ¥ÐÝè ÜU¢õÐè ÜU¢ï …H¢ ÇG¢H¼è ãñ J ಢ}¢ Mç™ „ï SÐC à¢Ï΢ïæ

}¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ - “çÜU„è |¢è ™è… ÜU¢ï ¼é}¢„ï Á²¢Î¢ Œ²¢Ú Ýãèæ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼¢

¥¢ñÚ çÜU„è ÜU¢ï ¼é}¢ }¢éÛ¢„ï ¥ç{ÜU ÜUÚ¢ï „ã Ýãèæ „ÜU¼¢ J” ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼

}¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ ‘Mç™” ÜUè „æ±ïÎÝ¢ Îï¶Ýï ²¢ïx² ãñ J ±ã ÜUã¼è ãï - “}¢éÛ¢„ï

}¢éÛ¢è ÜU¢ï }¢¢¡x¢¼¢ ãñ ±ã J …Ï¢ ÜU|¢è |¢è ÜUãÝï Ï¢ñÆê¡x¢è, ¥ÐÝï ÜU‹{¢ïæ ÐÚ

113

ÐÇï ©„ÜUï ç„Ú ÜU¢ï „ãH¢¼è, ¶æÇG¢ï ÜUè ¥çݱ¢²ü¼¢ ÜU¢ï „}¢Û¢¢¼è, }¢ñæ ¥ÐÝï

¥¢Ð ÜU¢ï ¥ÐÝï ãè ç±Mh HǼè çζê¡x¢è J ©„ „}¢<м „}Ðꇢü¼¢ ÜUï „é¶

ÜU¢ï ÉïHÜUÚ ¥ÐÝï ÜU¢ï, ¥ÐÝï çH» ±¢Ð„ }¢¢¡x¢¼è }¢ñæ J ÜUï±H }¢ñæ ! ¥ÜUïHè

}¢ñæ J”

‘Mç™’ ÜUï ¥æç¼}¢ ÜUƒÝ¢ïæ „ï ÜUã¢Ýè ÜUè „}¢¢çŒ¼ ã¢ï¼è ãñ J ÐíS¼é¼

ÜUã¢Ýè }¢ïæ »ï„¢ Ðí¼è¼ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU S±²æ Hïç¶ÜU¢ ÜUè ¥ÐÝè ÜUã¢Ýè ã¢ï J

•

114

7. çÜU„ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ΢ï òçv¼ ÜUï Ï¢è™ ™H Úãï }¢¢Ýç„ÜU mæm ÜUè ÜUã¢Ýè

ãñ J „}¢x¢í ÜUã¢Ýè ÜUè ÜUƒ¢ çÏ¢ËHè ÜUï }¢è~¢ …ÐÝï ÜUï m¢Ú¢ ÜUãè x¢²è ãñ J

‘çÏ¢ËHè’ ¥¢ñÚ ‘Ï¢ïH¢’ ΢ïÝ¢ï Ðç¼-ÐyÝè ãï J çÏ¢ËHè ÐyÝè ÜU¢ï HïÜUÚ ¶éࢠãñ J

΢ïÝ¢ïæ ÜUï ΢}Ðy²…è±Ý „ï »ÜU Ï¢Ó™è |¢è ãñ ç…„ÜU¢ Ý¢}¢ ãñ ‘Ýè„’ J

çÏ¢ËHè ãæ}¢ïࢢ ¥ÐÝï }¢¢¡ Ï¢¢Ð ÜUè ¼¢ÚèÈU ÜUÚ¼¢ ƒ¢ …¢ï Ï¢ïH¢ ÜU¢ï çÏ¢HÜUéH

ЄæÎ Ýãèæ ƒ¢ J »ÜU çÎÝ ¼¢ï Ï¢ïH¢ ÜUã ÇG¢H¼è ãñ - “ç…„ x¢Hè …¢Ý¢

Ýãèæ, ©„ÜU¢ Ý¢}¢ v²¢ ÐêÀÝ¢ J” Ï¢ïH¢ çÏ¢ËHè ÜUï „¢ƒ Úã¼ï ãé» „æ¼éC

Ýãèæ ƒè J ©„ï çÏ¢ËHè ЄæÎ Ýãèæ ƒ¢ §„çH» »ÜU çÎÝ }¢¢ñÜU¢ ТÜUÚ ±ã

Í¢Ú „ï ÎêÚ ¥ÐÝè „ãïHè ÜUï ²ã¢¡ ÚãÝï ™Hè …¢¼è ãñ J ±ã çÏ¢ËH¢ „ï

¼H¢ÜU HïÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J çÏ¢ËÜU¢ ÐãHï ¼¢ï ¼H¢ÜU ÎïïÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ HïçÜUÝ

…Ï¢ „¢}¢Ýï „ï ¼H¢}¢ ÜU¢ Ý¢ïçÅ„ ¥¢¼¢ ãñ ¼¢ï ©„ï ¼H¢ÜU ÎïÝï ÐÚ }¢…Ï¢êÚ

ã¢ï …¢¼¢ ãñ J Ï¢Ó™è ÝèM ÜU¢ï ¥ÐÝï Т„ ãè Ú¶ Hï¼¢ ãñ J §¼Ý¢ ãè Ýãèæ

¥ÐÝï ç}¢~¢ ÜUï ÜUãÝï ÐÚ ±ã ÐéÝ:ç±±¢ã |¢è ÜUÚ¼¢ ãñ J ÐéÝü:ç±±¢ã „ï ±ã

¶éࢠÝãèæ J ç}¢~¢ …²æ¼ ÜUï à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ãè Îï¶ïæ “}¢ñæ çÏ¢ËÜU¢ï ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ „¢ï™

Ú㢠ƒ¢, …¢ï }¢ïÚï çÎH¢„ï |¢è …}¢èÝ ÐÚ ÐêÚè ¼Úã ¶ÇG¢ ã¢ïÜUÚ Ý§ü ç…‹Îx¢è

ÜUï çH» ¼¢ÜU¼ ϢŢïÚ Ú㢠ƒ¢ J ±ã Ï¢ïH¢ ÜUè ¼Úã ¼¢ÜU¼±Ú Ýãèæ ƒ¢,

115

ç±Îí¢ïã ÜUè ¥¢RU}¢ÜU¼¢ …㢡 Ï¢ïH¢ ÜU¢ï »ÜU ݧü ¼¢ÜU¼ Îï¼è ƒè, ±ã¢¡ çÏ¢ËHè

ÜU¢ï ¼¢ïÇ¼è ƒè J çÏ¢ËHè ÜUï „¢ƒ Ï¢¡{ï ƒï Ðé༢ï ÜUï „æSÜU¢Ú …¢ï §¼Ýè

ТÚæÐçÚÜU ™¢ñ¶Åïæ Ð¢Ú ÜUÚÝï ÜUï Ï¢¢Î |¢è ¥ÐÝè }¢„èãè }¢éÎí¢ }¢ïæ ¥ÿ¢é‡‡¢

ƒï J ΢}Ðy² ©„ÜUï çH» ¥¢ÎÚ ÜUè ±S¼é ƒ¢ J”

ç}¢~¢ ‘…²æ¼’ Ðç¼-ÐyÝè ÜUï çÚà¼ï ÜU¢ï ¶êÏ¢ ¥ÓÀè ¼Úã „ï „}¢Û¢Ý¢ ãñ J

±ã Ï¢ïïH¢ ÜU¢ï „}¢Û¢¢¼¢ ãñ çÜU ¼H¢ÜU Ý Hï J Ï¢Ó™è ‘çÚÝê’ ÜU¢ v²¢ ã¢ïx¢¢ ?

HïçÜUÝ Ï¢ïH¢ Ýãèæ }¢¢Ý¼è J …²æ¼ Ï¢ïH¢ ÜU¢ï „}¢…¢Ýï }¢ïæ ç±HæÏ¢ ã¢ï¼¢ ãñ J

²ã¢¡ ¼ÜU çÜU ©„ÜUè ÐyÝè |¢è Ï¢ïH¢ ÎêÚ Úãï ²ãè ™¢ã¼è ãñ J Ï¢ïH¢ S±¼æ~¢

ç±™¢Ú¢ïæ±¢Hè Ý¢Úè ãñ J ±ã ¥¢…¢Î ã¢ïÝ¢ ãñ J ±ã ¥ÐÝè ô…Îx¢è ¶éÎ …èÝ¢

™¢ã¼è ãñ J ©„ï ТçÚ±¢çÚÜU „æÏ¢æ{ …Ú¢ |¢è ЄæÎ Ýãèæ J Ϣڢ …²æ¼ v²¢

Ï¢¢ïH¼¢ ? çÜU„ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ ¥ÐÝè Ú¢² Îï¼¢ ? ±ã …¢Ý¼¢ ãñ çÜU çÏ¢ËÜUè

§„ ¼H¢ÜU „ï çÜU¼Ý¢ ÅêÅ …¢»x¢¢ J ±ã Ï¢™ÐÝ „ï çÏ¢ËÜUè ÜU¢ï ¥ÓÀè ¼Úã

„ï …¢Ý¼¢ ãñ J

çÏ¢ËÜUè ТçÚ±¢çÚÜU „æSÜU¢Ú¢ï }¢ïæ ÐH¢ òçv¼ ãñ J §„èçH» ¼¢ï ±ã¥ÐÝè

Ï¢Ó™è ÜU¢ï ¥ÐÝï Т„ Ú¶¼¢ ãñ J §¼Ý¢ ãè Ýãèæ ÜU¢ïÅü }¢ïæ …G… ÜU¢ï à¢Ï΢ï

}¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ çÜU ²ã ‘Ï¢ïH¢’ Ï¢Ó™è ÜU¢ï ÜUñ„ï ТHïx¢è ? ©„ÜUï ™çÚ~¢ ÜUè

ç™Ýx¢¢Úè §„ Ï¢Ó™è ÐÚ ÐÇ „ÜU¼è ãñ J …… „¢ãÏ¢ |¢è çÏ¢ËHè ÜUè Ï¢¢¼

}¢¢Ý¼ï ãñ J Ï¢Ó™è ÜUè ç…}}¢ï΢Úè çÏ¢ËÜU¢ï ÜU¢ï ãè „¢ñæÐ Îï¼ï ãñæ J ‘Ï¢ïH¢’ ÜU¢ï

§„„ï ÜU¢ï§üü ÈUÜUü Ýãèæ ÐǼ¢ J ±ã ¼¢ï »ï„¢ ãè ™¢ã¼è ƒè çÜU ±ã ãæ}¢ïࢢ

116

¥ÜUïHè Úãï J

‘çÏ¢ËÜU¢ï ¼H¢ÜU „ï ÐêÚè ¼Úã ÅêÅ …¢¼¢ ãñ J ©„}¢ïæ ¥Ï¢ ¥¢y}¢Î²¢ ÜUè

çSƒç¼ Ðñ΢ ã¢ï x¢²è ƒè J …²æ¼ ÜUï ÜUãÝï ÐÚ ±ã ÐéÝ: ç±±¢ã ÜUï çH»

¥¶Ï¢¢Ú }¢ïæ 籿¢¢ÐÝ Îï¼¢ ãñ J ÜU§ü Ð~¢ ©„ÜUï Т„ ¥¢¼ï ãñ J ¥¢ç¶Ú

„ï …²æ¼ ÜUï ÎÏ¢¢± „ï ±ã ç±±¢ã ÜUÚ ãè Hï¼¢ ãñ J §{Ú Ï¢ïH¢ Ð~¢ »±æ

ÈU¢ïÝ ÜUï …çÚ²ï …²æ¼ „ï çÏ¢ËÜU¢ »±æ ¥ÐÝè Ï¢Ó™è ‘çÝM’ ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ ÐêÀ¼è

ãñ J …²æ¼ „Ï¢ÜUéÀ Ï¢¼¢ Îï¼¢ ãñ J ±ã ÜUã¼¢ ãñ çÜU ç…„ çÏ¢ËHè ÜU¢ï ¼é}¢

ÇÚТïÜU „}¢Û¢¼è ƒè ±ã ¥Ï¢ ÇÚТïÜU Ýãèæ ãñ J ±ã ¥Ï¢ çÝÇÚ ãñ J ±ã

¥ÐÝè ç…‹Îx¢è ¶éÎ |¢è …è „ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥ÜUïHï Ýãèæ ÐéÝ:ç±±¢ã ÜUÚÜUï J

©„ÜUè Ï¢Ó™è |¢è Ï¢ïÎã ¶éࢠãñ J Ï¢ïH¢ ÜU¢ï §üc²¢ü ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ÜUÚÝ¢ ÐǼ¢

ãñ J

Ï¢ïH¢ „ãïHè ÜUï Í¢Ú Úã¼ï ª Ï¢ …¢¼è ãñ J ©„Ýï ¥Ï¢ »ÜU À¢ïÅ¢ „¢

ÜU}¢Ú¢ çÜUÚ¢²ï ÐÚ Hï çH²¢ ãñ J ±ã »ÜU À¢ïÅï „ï ÜU¢õHï… }¢ïæ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï

Hx¢è ãñ J ±ã „}¢¢… ÜU¢ï Ï¢¼¢Ý¢ ™¢ã¼è ãñ çÜU ¶éÎ ÜUï ÜU¢õHï… ÜUè ÜU|¢è-

ÜU|¢è ÜU¢Úx¢¼ ç„h ã¢ï¼ï ãñ J Ï¢ïH¢ ÜU|¢è …²æ¼ ÜU¢ï ¥¢…}¢x¢ÉG Ï¢éH¢¼è ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æç¼}¢ „汢ΠÎï綻 ç…„}¢ïæ …²æ¼ ÜUè }¢¢Ýç„ÜU¼¢ ÜU¢ Hﶢ-

…¢ï¶¢ SÐC Ý…Ú ¥¢¼¢ ãñ J

“}¢¢¡x¢ïï çϢݢ ¼¢ï }¢¢¡ |¢è Îê{ Ýãèæ Îï¼è, ¥¢ïÚ }¢ñæ ¼¢ï Ý ç…¼Ý¢-„¢

117

©„ïÝï }¢¢¡x¢¢, }¢ñæ ¼¢ï ©¼Ý¢ |¢è Ýãèæ ÜUÚ „ÜU¢ ! }¢ñæÝï …Ï¢ …Ï¢ §„ Ï¢¢Úï }¢ïæ

„¢ï™¢ çÏ¢ËÜU¢ ÜU¢ï }¢¢ÈU ÜUÚÝ¢ ãè ™êÝ¢ J Û¢ïH¼ï „ãÝï ÜUï ²¢ïx² }¢ñæÝï ©„ï

Ýãèæ „}¢Û¢¢, §„çH» ©„ï ©„ÜUï Ú¢S¼ï ™HÝï çβ¢ J Ï¢ïH¢ ÜU¢ï Ï¢éH¢±¢ïæ

ÐÚ }¢ïæ ¥¢…}¢x¢ÉG …¢ª¡ |¢è ¼¢ï ÜUñ„ï ?” §„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ¼}¢¢}¢ Ðç¼-

ÐyÝè ÜUï Ï¢è™ ¼Ý¢± ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J Ðç¼-ÐyÝè ÜUï Ï¢è™ ç}¢~¢ …²æ¼ ÜUï

Ú¢ïH ÜU¢ï Тï…ïçű Ï¢¼¢²¢ x¢²¢ ãñ J

•

118

8. x¢H¼ ã¢ï¼¢, Ð晼‹~¢ J

¥¢… ã}¢ ¥ÜUïHï v²¢ïæ ã¢ï¼ï …¢ Úãïï ãñæ ? ࢢ²Î §„çH» ÜUè …MÚ¼

ÜUï „}¢² ã}¢ »ÜUÎê„Úï ÜUï „ã™Úè Ýãèæ Ï¢Ý „ÜU¼ï J Í¢Ú ÜUï ÜU¢}¢ ¥¢ñÚ Ð

ç¼ ÜUè „ï±¢ }¢ïæ }¢à¢x¢êH }¢¢¡ ÜU¢ï „}¢² ãè Ýãèæ ãñ Ï¢Ó™ï ÜUï çH» ¥¢ñÚ ÇGèUÚ

Ï¢Ó™ï Ï¢Çï ã¢ïÜUÚ ¥¢y}¢ ÜUïç‹Îí¼ Ï¢Ý …¢¼ï ãñ J ²ãè x¢H¼ ã¢ï¼¢ Ð晼‹~¢ ãñ J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ Hïç¶ÜU¢ S±²æ ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ Ý¢}¢ Ýãèæ

Ï¢¼¢²¢ x¢²¢ ãñ J „}¢x¢í ÜUã¢Ýè ¥¢y}¢ ÜUƒ¢y}¢ÜU à¢ñHè }¢ïæ çH¶è x¢²è »ÜU

ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãï J ÜUã¢Ýè |¢è Ý¢ç²ÜU¢ …¢ï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ }¢¢¡ Ýãèæ Ï¢ÝÝ¢

™¢ã¼è J …Ï¢ ±ã ¥ÐÝï Ðç¼ ‘¥…è¼’ „ï Ðíïx¢ÝïÅ ã¢ï¼è ãñ ¼Ï¢ ©„ï ¥…è¼

ÐÚ x¢éS„¢ Ï¢ãé¼ ¥¢¼¢ ãñ J ±ã ¥…è¼ „ï ÜUã¼è ãñ - ΢ï }¢çãÝï ™É x¢²ï

ƒï J HïÇGè Ç¢õvÅÚ ÜUï ²ã¢¡ „ï H¢ñÅ¼ï ™éЙ¢Ð Í¢Ú ¥¢²è ƒè J ¥¢ÜUÚ Ú¢ïÅè

„ïÜUè J Ðç¼ ÜU¢ï Îè J ÇGèUÚ ÜU㢠²ã ¼é}¢Ýï v²¢ çÜU²¢ ¥…è¼ ? }¢ñæÝï ÜUã¢

ƒ¢ ¼é}¢ „ï çÜU }¢éÛ¢ï ¥|¢è Ï¢Ó™¢ Ýãèæ ™¢çã» J }¢éÛ¢ï Ï¢ãé¼ ÜUéÀ ÜUÚÝ¢ ãñ

¥|¢è J” ÐyÝè ÜUè Ï¢¢¼ „éÝÜUÚ ¥…è¼ Ýï ÜU㠲㠼¢ï Ýï™ÚH ãñ J ¥¢ç¶Ú

¼é}ãïæ »ÜU çÎÝ }¢¢¡ Ï¢ÝÝ¢ ãè ãñ J ÜUéÀ „}¢² Ï¢¢Î ‘„¢ïÝé’ Ý¢}¢ÜU Ï¢ïÅ¢ Ðñ΢

ã¢ï¼¢ ãï J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï Ï¢ïÅ¢ ЄæÎ Ýãèæ ãñ J ²ã ÜUéÀ „¢H¢ï ¼ÜU ¥ÜUïH¢

ãè …è±Ý …èÝ¢ ™¢ã¼è ãñæ J

119

Ï¢ïÅ¢ ‘„¢ïÝ’ „¢Çï ¼èÝ „¢H ÜU¢ ã¢ï x¢²¢ ãñ J ±ã SÜUêH }¢ïæ …¢Ýï Hx¢¢

ãñ J Í¢Ú Ï¢ãé¼ À¢ïÅ¢ ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ Í¢Ú ÜU¢ ÜU¢}¢ ÜUÚ¼ï-ÜUÚ¼ï ƒÜU …¢¼è ãñ

±ã »ÜU Ý¢ñÜUÚ Ú¶Ýï ÜU¢ï ÜUã¼è ãñ J HïçÜUÝ Ðç¼Îï± §‹ÜU¢Ú ÜUÚ Îï¼ï ãñæ J

¶¢Ý¢ |¢è Ðí¢§}¢„ ÐÚ ãè Ϣݼ¢ ãñ J ç…Ý„ï Ý¢ç²ÜU¢ ¥¢ñÚ |¢è ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï

…¢¼è ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï м¢ ãñ J ±ã ÜUã¼è ãñ - “}¢ñæ ¥…è¼ ÜUè ÜUçÆÝ¢§ü²¢¡

„}¢Û¢¼è ãê¡ J Ï¢¢Ï¢ê…è ÜU¢ Ð~¢ ¥|¢è |¢è ©„ÜUè …ïÏ¢ }¢ïæ Û¢H}¢ Ú㢠ãñ J

Ð~¢¢ïæ ÜU¢ }¢ég¢ çÝÐÅ¢ ÎïÝï ÐÚ ãè ±ã ©„ï ÈU¢Ç¼¢ ãñ J Mв¢ïæ ÜUï ¼ÜU¢…ïæ

¥|¢è ©„ÜUè …ïÏ¢ }¢ïæ „æ發 ãñ J”

‘Ï¢ïÅ¢’ „¢ïÝê çÜU¼¢Ï¢ ÜU¢ï HïÜUÚ }¢¢¡ „ï ÜUéÀ ÐéÀÝ¢ ™¢ã¼¢ ãñ J }¢¢¡ ãñ

çÜU ©„ÜU¢ …±¢Ï¢ ãè Ýãèæ Îï Т¼è J ÐÚïà¢¢Ý ã¢ïÜUÚ ©„ï …¢ïÚ „ï ¥ÐÝè

ÜU¢ï‹ãè „ï {vÜU¢ }¢¢Ú¼è ãñ J Ï¢Ó™¢ çx¢Ú …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ Ú¢ïÝï Hx¢¼¢ ãñ J Ú¢ï¼ï

Ú¢ï¼ï x¢¢Hè |¢è ÎïÝï Hx¢¼¢ ãñ J

çÜU }¢¢¡ ¼ê x¢‹Îè ãñ J }¢¢¡ ¼ê x¢‹Îè ãñ J Ï¢Ó™¢ „¢ïÝê Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï „¢ï …¢¼¢

ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ Í¢Ú ÜUï ÜU¢}¢ „ï ÈUê„üΠТÜUÚ ¥ÐÝè Ï¢™ÐÝ ÜUè „ãïHè ÜUé„é}¢

ÜU¢ï Ð~¢ çH¶¼è ãñ J Í¢Ú ÜUï „¢Úï Ðí¢ïÏHï}¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ¥ÐÝè „¶è „ï ÜUÚ¼è

ãñ J

ÜUéÀ ±¯¢ïü ÜUï Ï¢¢Î Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ Ðç¼ ¥…è¼ Ýãèæ Úã¼¢ J ±ã ¥ÜUïHè

Úã …¢¼è ãñ J ¼Ï¢ ©„ï ¥ÐÝï Ï¢ïÅï ÜU¢ w²¢H ¥¢¼¢ ãñ J ©„ÜU¢ Ï¢ïÅ¢ Ï¢ÇG¢

120

ã¢ï x¢²¢ ãñ J ±ã ¥Ï¢ ¥¢y}¢ ÜUïç‹Îí¼ ã¢ï x¢²¢ ãñ J ç}¢~¢ ÜUï „¢ƒ ã¢ïSÅïH

}¢ïæ Úã¼¢ ãñ J Ï¢ïÅï ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ ±ã ¥v„Ú „¢ï™¼è ãñ - “ÐÚ Ýãèæ ±ã ÐêÚè

¼Úã „ï ¥¢y}¢çÝ|¢üÚ ãñ J „‹Î|¢¢ïü ÜU¢ ©„ÜU¢ „æ™¢Ú ¥ÐÝï ¥ƒ¢ïü }¢ïæ Ðꇢü ãñ J

©„}¢ïæ }¢ïÚ¢ ÜU¢ï§ü ²¢ïx¢Î¢Ý Ýãèæ J ±ã 煼ݢ ¥¢x¢ï …¢¼¢ ãï, }¢ñæ ©„¼Ý¢ ãè

¥ÜUïHè ã¢ï¼è …¢¼è ãê¡ J }¢ïÚè ÜUM‡¢ òƒ¢ ©„ï ¥¢çࢯ¼è ãñ J |¢ÚÐêÚ

¥¢çࢯ¼è ãñ J ÐÚ ©„ÜUï …è±Ý ÜUï ¶¢ÜU¢ïæ }¢ïæ Úæx¢ |¢ÚÝï ÜU¢ „¢ã„ Ýãèæ ÜUÚ

Т¼è J”

§„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ¥ÜUïHïÐÝ ÜUè òƒ¢ ÜU¢ï òv¼ ÜUÚÝï±¢Hè »ÜU

}¢¢¡ ÜUï ÎÎü ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J

•

121

9. ¥‹{ï }¢¢Ç „ï ¥¢x¢ï J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè Ý¢ç²ÜU¢ ÜUï }¢¢Ýç„ÜU mæm ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ J ±ã ¥ÐÝï

»ÜU Ðç¼ ÜU¢ï À¢ïÇÜUÚ Îê„Úï Ðç¼ ç}¢Ÿ¢¢ (Ï¢¢ï„) ÜUï Т„ …¢¼è ãñ J HïçÜUÝ

©„ï ç}¢H¢ v²¢ ? ¶¢HèÐÝ ! çÝڢࢢ !

Ý¢ç²ÜU¢ ÜUï Ðç¼ ÜU¢ Ý¢}¢ ãñ ‘„éÚ…è¼’ …¢ï »ÜU ÜUæÐÝè }¢ïæ ç}¢ÜUïçÝÜU

ƒ¢ J ‘Ý¢ç²ÜU¢’ »ÜU ÜUæÐÝè }¢ïæ Ý¢ñÜUÚè ÜUÚ¼è ãñ J ÜUæÐÝè ÜU¢ Ï¢¢ï„ ãñ

ç}¢Ÿ¢¢ J ç}¢Ÿ¢¢ |¢è ™}¢ÜU Î}¢ÜU Îï¶ÜUÚ ±ã ¥ÐÝïï Ðç¼ „ï ¼H¢ÜU Hï Hï¼è

ãñ J ÜUéÀ „}¢² çÏ¢¼Ýï ÐÚ ±ã ç}¢Ÿ¢¢ ÜUè ¥¢Î¼¢ïæ „ï ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï …¢¼è ãñ J

¥Ï¢ ±ã …¢»ï ¼¢ï ÜU㢡 …¢» J ©„ï ÐéÝ: „éÚ…è¼ ÜU¢ Í¢Ú ²¢Î ¥¢¼¢ ãñ J

±ã „¢ï™¼è ãñ - “»ï„¢ ãè ƒ¢ …¢ï ©„}¢ï §„ Ý²ï …è±Ý ÜUè à¢M¥¢¼ v²¢ïæ

ÜUè ? „éÚ…è¼ ÜU¢ï ÐèÀï À¢ïÇÜUÚ v²¢ïæ ™Hè ¥¢²è ? ÜU¢}¢¢ïæ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ¥Ë„Ú

Ýãèæ ? ±ãè »ÜU Ï¢¡{è Ï¢¡{¢§ü x¢ëãSƒè J çÎÝ|¢Ú ƒ¢ïÇG¢ ƒ¢ïÇG¢ ¥ÐÝ¢ |¢¢x¢

„¢ñæмï ÚãÝ¢ J ࢢ}¢ ¼ÜU Ú¢ã Îï¶Ý¢ J Ðí¼èÿ¢¢ ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ „}¢² ÜUï Ï¢™ï

ãé» |¢¢x¢ ÜU¢ Îê„Úï ÜUï ©Ð²¢ïx¢ ÜUï çH» À¢ïÇ ÎïÝ¢ J „êÚ…è¼ |¢è »ï„¢ çÜU

¥±Ú¢ï{ Ýãèæ, ç±Ú¢ï{ Ýãèæ, ¥ç{ÜU¢Ú ÐíÎà¢üÝ Ýãèæ J „¢ÈU ÜUã çβ¢ - Ý

ÚãÝ¢ ã¢ï Ý Úã¢ï J ¼é}ã¢Úï çϢݢ }¢Ú Ýãèæ …¢ª¡ x¢¢ J”

122

Ý¢ç²ÜU¢ …Ï¢ ç}¢Ÿ¢¢ „ï ç}¢H¼è ãñæ ¼¢ï ç}¢Ÿ¢¢ SÐC à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ

çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ¼H¢ÜU …GMÚè ãñ J „éÚÿ¢¢ …GMÚè ãñ J ÜU¢ÝêÝè „éÚÿ¢¢ J „éÚ…è¼

ÜU¢ ãS¼ÿ¢ïÐ ÜU|¢è Ϣ΢ü༠Ýãèæ ÜUÚÝ¢ ™¢ãïx¢¢ J ±ã »ÜU Ýè™ …¢Ý±Ú ãñ J

Ý¢ç²ÜU¢ ¥ÐÝï ¥¢ÐÜU¢ï „}¢Û¢ Ýãèæ Т¼è J ±ã Ðê±üÐç¼ ¥¢ñÚ Ï¢¢Î ÜUï Ðç¼

ÜUè ¼éHÝ¢ ÜUÚ¼è ãñ J “¥æ¼Ú §¼Ý¢ ãè ãñ J ±ã¢¡ ¥ÐÝï 㢃 „ï Ú¢ïÅè

ÐÜU¢¼è J „ÈU¢§ü ÜUÚ¼è, ÜUÐÇï {¢ï¼è ƒè, ²ã¢¡ Ý¢ñÜUÚ¢ï „ï ÜUÚ±¢¼è ãñ J

„éÚ…è¼ }¢ïæ »ÜU ÐíÜU¢Ú ÜUè ¥¢Î¼ïæ ƒè, ¼¢ï ç}¢Ÿ¢¢ }¢ïæ Îê„Úï ÐíÜU¢Ú ÜUè J ±ã

Ú¢ïÅè ¶¢Ýï „}¢² ™ŒÐ ™ŒÐ ÜUÚ¼¢ ƒ¢, ±ã „¢ï¼ï „}¢² ¶Ú¢üÅï Hï¼¢ ãñ J

²ã H¢H …ê¼ï ЄæÎ ÜUÚ¼¢ ãñ J ¼¢ï ±ã ÜU¢Hï J ©„ï Îê{ |¢¢¼¢ ƒ¢ ¼¢ï

§„ï ÜU¢õÈUè J ±ã Îï„è Ðè¼¢ ƒ¢ ¼¢ï ²ã ç±H¢²¼è J ±ã »ÜU ÐíÜU¢Ú „ï Îïã

ÐÚ Ðãé¡™¼¢ ƒ¢ ¼¢ï ²ã Îê„Úï ÐíÜU¢Ú „ï J

Ý¢ç²ÜU¢Ýï Ðê±ü Ðç¼ ÜU¢ï ¼H¢ÜU Îï çβ¢ Í¢Ú À¢ïÇ çβ¢ J ¥Ï¢ ±ã ݲï

Í¢Ú }¢ïæ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUï Í¢Ú }¢ïæ ÚãÝï ÜUï çH» ¥¢ …¢¼è ãñ J ²ã¢¡ ¥¢ÜUÚ ²ã

Îﶼè ãñ çÜU ¥ç{ÜU¢æࢠÀêÅ ÜU¢ çãS„¢ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUè }¢Úè ãé§ü ÐyÝè ÜUè S}¢ëç¼

}¢ïæ „Î¢ Ï¢‹Î ÚãÝï±¢Hè ¥H}¢¢çÚ²¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢vࢢïæ }¢ïæ Ï¢æÎ ãñ J

…Ï¢ ±ã ÐãHï Ý¢ñÜUÚè ÜUÚ¼è ƒè ¼Ï¢ Í¢Ú „ï ã¢Úè ƒÜUè ¥¢õÇGèU„

Ðãé¡™¼è ¼¢ï Ï¢¢ï„ ç}¢Ÿ¢¢ Œ²¢Ú „ï ©„ï ¥ÐÝï Т„ Ï¢éH¢¼¢ çÎH¢„ï Îï¼¢, Œ²¢Ú

ÜU¢ }¢Úã}¢ Hx¢¢¼¢ J ©„ï ÀéÝ¢ ¥ÐÝï ¥x¢¢ïࢠ}¢ïæ ©„ï |¢Ú Hï¼¢ J

123

¼H¢ÜU ÜUï Ï¢¢Î ç}¢Ÿ¢¢ Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï Ï¢}Ï¢§ü Í¢é}¢¢Ýï Hï …¢¼¢ ãñ J »ÜU

Ï¢ÇGè ã¢ïÅH }¢ïæ ÜU}¢Ú¢ Ï¢éÜU ÜUÚ±¢¼¢ ãñ J ã¢ïÅH „}¢éÎí ÜUï çÜUÝ¢Úï ƒ¢ J

Ý¢ç²ÜU¢ Ýï ÐãHè Ï¢¢Ú „}¢éÎí Îﶢ ƒ¢ J ç}¢Ÿ¢¢ Ýï Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï Ï¢}Ï¢§ü

Í¢é}¢¢²¢ ƒ¢ J ݧü çÐv™Ú çζ¢§ü ƒè ¥¢ñÚ Ú¢¼ ÜUï „}¢² …¢HèÎ¢Ú x¢¢©Ý

ÐãÝ¢²¢ ƒ¢ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢¡Ð ÜU¢¡Ð …¢¼è ƒè J Ý¢ç²ÜU¢ ÜUï ÐïÅ }¢ïæ ΢ï

}¢çãÝï ÜU¢ x¢|¢ü Úã …¢¼¢ ãñ J ±ã „¢ï™¼è ãñ J 煼ݢ „Ï¢ÜUéÀ ç}¢Ÿ¢¢

ÜUï çH» ©„Ýï çÜU²¢ ©¼Ý¢ ãè ±ã ¥x¢Ú „éÚ…è¼ ÜUï çH» ÜUÚ¼è ¼¢ï ?

„éÚ…è¼ ©„ï çÜU¼Ý¢ Œ²¢Ú ÜUÚ¼¢ ? Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï ¥Ï¢ ΢ïÝ¢ïæ ¼ÚÈU ¥‹{ï }¢¢ïÇ

ãè Ý…GÚ ¥¢¼ï ãñæ J ¥Ï¢ Ý…Ú ¥¢¼¢ ãñ Àêż¢ ã饢 ±¼ü}¢¢Ý J Ý¢ç²ÜU¢

»ÜU ݲ¢-„¢ SÈUéÚ‡¢ ¥ÐÝï |¢è¼Ú }¢ã„ê„ ÜUÚ¼è ãñ J ¥™¢ÝÜU ±ã ¥ÐÝï

Í¢Ú }¢ïæ ©Æ ¶ÇGè ã¢ï¼è ãñ J ™ŒÐH Ðãݼè ãñ ¥¢ñÚ Ï¢¢ãÚ …¢Ýï Hx¢¼è ãñ J

±ã Ç¢õ. ÜUM‡¢¢ ¥çxÝã¢ï~¢è ÜUï çvHçÝÜU Ðãé¡™¼è ãñ J Ç¢õvÅÚ ÚãÝï Îèç…»

§„ï §„ ÜU¢ï}¢ÜUè ÜU¢ï§ü ¥¢±à²v¼¢ Ýãèæ v²¢ïæçÜU ²ã “ÚïÐ ÜU¢ ÜUï„ ãñ J”

ÜUã¢Ýè ²ãèæ „}¢¢Œ¼ ã¢ï¼è ãñ J

•

124

10. ¥‹¼ãèÝ J

ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ¥¢… „ÚÜU¢Úè Îz¼Ú¢ïæ }¢ïæ ™H Úãè ò±Sƒ¢ÐÝ ÜU}¢ü™¢çÚ²¢ïæ

ÜU¢ ¥Ýéࢢ„Ý H¢ïx¢¢ï „ï Ï¢¼¢ü± ¥¢ñÚ ¥ÐÝè ±çÚD ¥ç{ÜU¢çÚ²¢¡ „ï Ϣμ}¢è…è

„ï Ðïࢠ¥¢Ý¢, x¢ïÚ ç…}}¢ï΢Úè „ï „Ï¢„ï Ðïࢠ¥¢Ý¢ §„ÜU¢ ݼ腢 v²¢ ã¢ï

„ÜU¼¢ ãñ ? §Ý „|¢è „}¢S²¢¥¢ïæ ÜU¢ï §„ ÜUã¢Ýè }¢ïæ òv¼ çÜU²¢ ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU Ï¢ÇG¢ñ΢ …¢ Ú㢠ãñ J çÅÜUÅ ÜU¢ ÈU}¢¢üÝ¢ ãñ çÜU

çÅÜUÅ ÜU¢ï ŒHïÅÈU¢ï}¢ü „ï ãè HïÝ¢ ãñ J ÜU¢ÈUè ÎïÚ „ï ÜU¼¢Ú }¢ïæ ¶Çï ÚãÝï ÐÚ

|¢è çÅÜUÅ Ýãèæ ç}¢H Ú㢠ãï J Ý¢²ÜU Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú ÜUã¼¢ ãñ çÜU x¢¢ÇGè ÜUï

¥¢Ýï }¢ïæ ç„ÈUü ΄ ç}¢çÝÅ ÜUè ÎïÚ ãñ J x¢¢ÇGè ÀêÅ |¢è „ÜU¼è ãñ J HïçÜUÝ

vHÜUü ãñ çÜU „éݼ¢ ãè Ýãèæ ãñ J Ð㙢ݱ¢Hï »…‹Å ©„ÜUï Т„ ¥¢¼ï ãñæ

¥¢ñÚ çÅÜUÅ Hï …¢¼ï ãñ J Ý¢²ÜU ª¡ ™è ¥¢±¢… }¢ïæ Ï¢¢ïH¼¢ ãñ J ¼Ï¢ ÜUãèæ

…¢ÜUÚ ©„ï çÅÜUÅ ç}¢H Т¼¢ ãñ J ÜUéÀ „}¢² Ï¢¢Î Ý¢²ÜU ÜU¢ï ²¢Î ¥¢¼¢

ãñ çÜU ©„ÜUï ΄ Mçвï vHÜUü ÜUï Т„ Úã x¢²ï ãñ J ±ã ±¢Ð„ vHÜUü ÜUï

Т„ …¢¼¢ ãñ J HïçÜUÝ ÇKêÅè ÐêÚè ã¢ïÝï „ï ©„ Sƒ¢Ý ÐÚ Îê„Ú¢ vHÜUü ¥¢

…¢¼¢ ãñ J ±ã Ý¢²ÜU ÜUè Ï¢¢¼ ÜU¢ï „™ Ýãèæ }¢¢Ý¼¢ J ±¢Ð„ …Ï¢ SÅïà¢Ý

}¢¢S¼Ú ÜUï Т„ …¢Ýï |¢è {}¢ÜUè Îï¼¢ ãñ ¼¢ï ±ã vHÜUü ÜUã¼¢ ãñ - …㢡

|¢è …¢Ý¢ ãñ ¥¢Ð …¢§ü» J }¢ñæÝï Ðñ„ï ¥¢ÐÜUï Ýãèæ çH» J” Ý¢²ÜU „¢ï™¼¢

125

ãñ - „}¢S²¢ ç„ÈUü Mçвï ÜUè Ýãèæ ãñ, }¢x¢Ú ¥ÐÝè |¢êH ÜU¢ï Ý S±èÜU¢ÚÝ¢,

¥¢ñÚ ¥ÐÝï ÜU¼üò ÜU¢ Ý Ð¢HÝ ÜUÚ¼¢ ãñ J

Ý¢²ÜU SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ ÜUï Т„ …¢¼¢ ãñ J SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ vHÜUü ÜU¢ï

Ï¢éH¢¼¢ ãñ J vHÜUü …ËÎè Ýãèæ ¥¢¼¢ J §„è Ï¢è™ SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ „ï ÜU}ÐHïÝ

Ï¢éÜU HïÜUÚ Ý¢²ÜU ÜU}ÐHïÝ çH¶ Îï¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ¥ÐÝï Í¢Ú ¥¢ …¢Ý¢ ãñ J

Í¢Ú }¢ïæ ¥¢ÜUÚ Ï¢è±è ÜUè ™¢² Ðè¼¢ ãñ J ÜUéÀ çÎÝ¢ïæ Ï¢¢Î »ÜU |¢¢Ú¼ „ÚÜU¢Ú

ÜU¢ ©„ÜUï Т„ ¥¢¼¢ ãñ J ©„}¢ïæ „¢ÈU çH¶¢ ƒ¢ çÜU »}¢.».x¢éŒ¼¢ ÜU¢ï

„SÐï‹Ç ÜUÚ çβ¢ ãñ J Ý¢²ÜU ¶¼ ÐÉGÜUÚ „¢ï™ }¢ïæ ÐÇ …¢¼¢ ãñ J ±ã

¥ÐÝè ... ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ „¢ï™¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜUè ÐyÝè Ý¢Ú¢… ã¢ï¼è ãñæ J

HïçÜUÝ x¢éŒ¼¢ Ýï …¢ï Ϣμ}¢è…è ÜUè ƒè ©„ÜU¢ï ©„ï ÎæÇ ¥±à² ç}¢H¢ J

ÜUã¢Ýè ²ãè „}¢¢Œ¼ ã¢ï¼è ãñ J

•

126

Àn¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜUï Т~¢¢ïæ ÜUè „æ±ïÎÝ¢»¡

1. ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ -

“ÜUŒÐè” J

“„é}}¢è” J

2. ©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢

“¥¢çࢯ” J

3. ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢

“΢΢” J

“çÚÝé” J

4 »ÜU ²¢~¢¢‹¼ :

Ý¢ç²ÜU¢ J

Ý¢²ÜU J

5 ÐéÝ: ±ãè

Îï±±í¼ J

6 ¥ÐÝï ç±Mh

“Mç™”

“ಢ}¢”

127

7 çÜU„ ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ

“ç±vÜU¢ï”

8 x¢H¼ ã¢ïÝ¢ Ð晼‹~¢

“Ý¢ç²ÜU¢” J

9 ¥‹{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï

“Ý¢¢ç²ÜU¢” J

“„éÚ…è¼” J

“ç}¢Ÿ¢¢” J

10 ¥‹¼ãèÝ

“ÜUÐêÚ” J

----

128

Àn¢ ¥Š²¢²

Ú¢…è „ïÆ ÜUè ™éÝè ãé§ü ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜUï Т~¢¢ïæ ÜUè „æ±ïÎÝ¢»¡

1. ¥}¢ê¼ü - ÜUéÀ

(1) ‘ÜUŒÐè’ : ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢}¢ÜU ãñ ÜUŒÐè J …¢ï »ÜU

„¢}¢¢‹² ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ Ðñ΢ ã饢 ãñ J Ï¢™ÐÝ }¢ïæ ãè ©„ÜUï çм¢ ÜUè }¢ëy²é ã¢ï

…¢¼è ãñ J çм¢ ÜU¢ çRU²¢RU}¢ ©„ÜUè }¢¢¼¢ ÜUï }¢æx¢H„ê~¢ ÜU¢ï Ï¢ï™ÜUÚ çÜU²¢

x¢²¢ ƒ¢ J ©„ï ÐÉGÝï ÜU¢ Ï¢ãé¼ ãè ࢢñÜU ƒ¢ J HïçÜUÝ Ï¢™ÐÝ „ï ãè Í¢Ú

ÜUè ç…}}¢ï΢Úè ¶éÎ ÐÚ ¥¢ ÐÇÝï „ï ±ã ÐÉG¢§ü À¢ïÇ Îï¼¢ ãñ J »ÜU çÎÝ

x¢éS„ï }¢ïæ ¥¢ÜUÚ ÜUŒÐè ¥ÐÝï ÐÉ¢§ü ÜUï Ï¢S¼ï ÜU¢ï ÝÎè }¢ïæ ÈUïæÜU ¥¢¼¢ ãñ J

Hïç¶ÜU¢ ©„ÜUï òçv¼y± ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ çH¶¼è ãñ - “ÐïÚ }¢ïæ Å¢²Ú „ï ¼ËH¢ïæ±¢Hè

}¢¢ïÅè-}¢¢ïÅè Ï¢ÎÚæx¢ ™ŒÐHïæ ƒè ¥¢ñÚ x¢‹Îï ¶éÚÐÚï ÐñÚ...ÐñæÅ ÜUè }¢¢ïãÚè »ÜU

Ï¢ïÐÚ±¢ã }¢„Ðêڢݢ ¥‹ã¢² }¢ïæ }¢¢ïÇ Ú¶è ƒè J ÅêÅï Ï¢ÅÝ¢ïæ ¥¢ñÚ x¢‹Îï ÜU¢HÚ

ÜU¢ï |¢è ™¢ãï }¢ñæÝï ©Ç¼è Ý…Ú „ï ãè Îﶢ, ÇGèUÚ |¢è ±ã ¥ÐÝè ¼Úã

ç…‹Îx¢è …è Ú㢠ƒ¢ J”

129

‘ÜUŒÐè’ »ÜU }¢èH }¢ïæ ÜU¢}¢ ÜUÚ Ú㢠ã¢ï¼¢ ãñ J ÜU¢}¢ ÜU}¢ ÜUÚ¼¢, ¥¢ñÚ

Ï¢¢Ï¢êçx¢çÚ Á²¢Î¢ ÜUÚ¼¢, ç…„„ï }¢èH ÜUï }¢¢çHÜU ©„„ï Ý¢Ú¢… Úã¼ï ƒï J

…Ï¢ }¢¢çHÜU ©„ï „}¢…¢¼ï ãñæ ¼Ï¢ ±ã „¢ÈU à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ÜUã¼¢ - “¼é}ã¢Ú¢

çβ¢ ã饢 }¢éÛ¢ï Ýãèæ Àê¼¢ J ” ÜUŒÐè ç}¢H }¢ïæ ÜU¢}¢ ÜUÚ¼ï ÜUÚ¼ï ƒÜU …¢¼¢

¼¢ï ±ã „é}}¢è ÜUï Т„ ™H¢ …¢¼¢ J ±ã „é}}¢è „ï Ï¢ïãÎ Ðíï}¢ ÜUÚ¼¢ ƒ¢ J

¥¢ñÚ à¢¢²Î „é}}¢è |¢è J ‘ÜUŒÐè’ ÜU¢ »ÜU çÎÝ »v„èÇï‹Å ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

¥Ï¢ Ï¢™Ýï ÜUè ¥¢à¢¢ Ýãèæ ãñ J ©„ÜU¢ ç}¢~¢ ©„ï Îï¶Ýï ÜUï çH» ¥¢¼¢

ãñ J ©„ÜUï ç}¢~¢ ÜUï Ðãé¡™Ýï „ï ÐãHï ãè ÜUŒÐè Ýï Ðí¢‡¢ y²¢x¢ çÎ²ï ƒï J

Hïç¶ÜU¢ ÜUï à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ãè - “}¢ïÚï Ðãé¡™Ýï „ï ÐãHï ÜUŒÐè }¢Ú ™éÜU¢ ƒ¢ J

©„ÜUè Ðé¼çH²¢¡ ÜU¢ïÅÚ¢ïæ „ï Ï¢¢ãÚ ¥¢ x¢§ü ƒè J }¢¢¡„ ÜU¢ H¢ïƒÇG¢-„¢ ¶êÝ

ÜUï ÎçÚ²¢ }¢ïæ çÐÍ¢H Ú㢠ƒ¢ J” }¢Ú¢ ¼¢ï ©„ÜUï Т„ ÜUéÀ Ýãèæ ƒ¢ J ²ã¢æ

²ÜU çÜU ©„ÜUï ¥ÐÝ¢ Ï¢è}¢¢ |¢è Ýãèæ ÜUÚ±¢²¢ ƒ¢ J ¥x¢Ú ÜUÚ±¢²¢ ã¢ï¼¢

¼¢ï }¢¢¡ ÜU¢ï ÜUéÀ ãïËÐ ã¢ï …¢¼è J ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ „é}}¢è ÜUŒÐè ÜUï Т„

¥¢¼è ãñ ¥¢ñÚ Îã¢Ç }¢¢ÚÜUÚ Ú¢ïÝï Hx¢¼è ãñ J

‘„é}}¢è’ : ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ ‘„é}}¢è’ J „é}}¢è ÜU¢ ¥|¢è

ç±±¢ã Ýãèæ ã饢 ãñ J ‘„é}}¢è’ ¥ÐÝï |¢¢§ü ÜUï „¢ƒ Úã¼è ãñæ J „é}}¢è ÜUè

ÜUŒÐè ÜUï Í¢Ú ¥¢Ý¢ …¢Ý¢ Hx¢¢ Úã¼¢ ãñ, ±ã ÜUŒÐè ÜUè }¢¢¼¢ ÜU¢ï Ï¢ãé¼

130

™¢ã¼è ãñ J „é}}¢è ÜU¢ï …Ï¢ ÜUŒÐè ÜUï »v„èÇï‹Å ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ м¢ Hx¢¼¢ ãñ

¼¢ï ±ã Ï¢ïãÎ Îé:¶è ã¢ï¼è ãñ J ±ã ÜUŒÐè ÜU¢ï ¥ÓÀè ¼Úã „ï …¢Ý¼è ãñ J

±ã ²ã |¢è …¢Ý¼è ãñ çÜU çÜU„ ¼Úã „ï ÜUŒÐèÝï x¢ÚèÏ¢è }¢ïæ ¥ÐÝè çÎÝ

x¢é…¢Úï ãñæ J ¥¢ç¶Ú ÜUŒÐè ÜUè }¢ëy²é „ï ±ã ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï …¢¼è ãñ ¥¢ñÚ Ð¢Ðè

ÜUè }¢¢¼¢ „ï ç}¢HÜUÚ …¢ïÚ …¢ïÚ „ï Ú¢ïÝï Hx¢¼è ãñ J

131

2. ©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢

“¥¢çࢯ” : ‘©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²ÜU ãñ ¥¢çࢯ J ¥¢çࢯ

©}¢íÎÚ¢…G ãñ J ©„ÜUï Ï¢ãê Ï¢ïÅï ãñæ J ©„ÜU¢ »ÜU ТＢ |¢è ãñ J ‘¥¢çࢯ’ ÜU¢ï

HÜU±¢ }¢¢Ú …¢¼¢ ãñ J Í¢Ú }¢ïæ ©„ÜUè ±ïË²ê ¶¼}¢ ã¢ï …¢¼è ãñ J Ç¢õvÅÚ

Ýï ÜU㢠- “©„ÜU¢ ΢²¢¡ |¢¢x¢ }¢Ú x¢²¢ ãñ J v²¢ »ï„¢ |¢è ã¢ï¼¢ ãñ -

òçv¼ ¥¢{¢ }¢Ú …¢» ¥¢{¢ …èç±¼ Úãï ? ¥¢{¢ ¥ÐÝ¢ ã¢ï ¥¢{¢ ÐÚ¢²¢

? ¥¢{¢ „é¶-Îé:¶ SÐà¢ü-„æ±ïÎÝ „ã „ÜUï ¥ƒ±¢ …ÇG ã¢ï …¢» ?”

Í¢Ú }¢ïæ ©„ï ¥Hx¢ ÜUÚ çβ¢ …¢¼¢ ãñ J ©„ï ¥ÐÝè ÐyÝè ¥}¢Ú¢ï ÜUè

²¢Î „¼¢¼è ãï J Ï¢ÇGè Ï¢ãê Ýï SÐC à¢Ï΢ïæ }¢ïæ ÜUã çβ¢ ‘²ã „Ï¢ ¼é}ã¢Úï

ТТïæ ÜU¢ ÈUH ãñ, ¼é}ã¢Úï ¥ÐÝï ТТïæ ÜU¢ J ¥¢ñÚ ƒ¢ïÇï ã}¢¢Úï ТТïæ ÜU¢ J

¼é}ã¢Ú¢ x¢ê-}¢ê¼, Ý¢ÜU-ƒêÜU, „Ï¢ ã}¢ïæ „}¢ïż¢ ÐǼ¢ ãñ J”

Ý¢²ÜU ÜU¢ »ÜU ТＢ ãñ J ç…„ÜU¢ Ý¢}¢ ãñ “±M‡¢” J ±M‡¢ ãæ}¢ïࢢ

Ý¢²ÜU “¥¢çࢯ” ÜUè „ï±¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J …Ï¢ |¢è çÜU„è ™è… ÜUè …MÚ¼ ã¢ï¼è

¼¢ï ±M‡¢ ãè H¢ÜUÚ Îï¼¢ J „éÏ¢ã ࢢ}¢ Îê{ ÐèH¢Ý¢ J ™ïãÚ¢ „¢ÈU ÜUÚÝ¢,

¶¢Ý¢ ç¶H¢Ý¢ ²ã „Ï¢ ÜU¢}¢ ±M‡¢ ãè ÜUÚ¼¢ J ©„ÜU¢ ¶éÎ ÜU¢ Ï¢ïÅ¢

“v²¢ ãñ Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUñ„ï ã¢ï” ÜUãÜUÚ ™H¢ …¢¼¢ J ¥Ï¢ ©„異ÜU¢à¢ ÜU}¢ Ý…Ú

132

¥¢¼¢ ãñ J Í¢Ú±¢Hï ©„ï ©É¢ÜUÚ Ð¢„ ±¢Hï ÜU}¢Úï }¢ïæ ÇG¢H Îï¼ï ãñæ J ©„ÜUè

™¢ÚТ§ü ÐÚ çÏ¢Àï x¢gï, ™¢ÎÚ „|¢è Ï¢ÎH Îï¼ï ãñæ J Hïç¶ÜU¢ çH¶¼è ãñ -

“±ã ¥ÐÝï }¢ÚÝï ÜUï ¥æç¼}¢ Sƒ¢Ý ÐÚ ¥¢ x¢²¢ ãñ J

²ã¢¡ HïÅ¢-HïÅ¢ ¥¢ÜU¢à¢ Îﶼ¢ ãñ J ±ã ÇêÏ¢¼¢ Úãïx¢¢-„¢¡„ ÎÚ „¢¡„ J”

ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ }¢ÜU¢Ý ÜUè çα¢Ú }¢ïæ …ã¢¡ ¶¢Hè çãS„¢ ƒ¢ ±ã¢¡

|¢è çα¢Ú ¶èæ™ Îè …¢¼è ãñ J ¥Ï¢ ©„ÜU¢ï ¥¢ÜU¢à¢ Ý…GÚ Ýãèæ ¥¢¼¢ J

133

3. ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢

“΢΢” - ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢ ÜUã¢Ýè ÜU¢ }¢éw² Ý¢}¢ÜU ãñ “΢΢” J

‘΢΢’ ‘çÚÝê’ ÜUï Í¢Ú …¢¼¢ Úã¼¢ ãñ J ±ã çÚÝê „ï Ï¢ïãÎ Œ²¢Ú ÜUÚ¼¢ ãï J

ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ ãè Hïç¶ÜU¢ Ýï ±‡¢üÝ §„ ÐíÜU¢Ú „ï çÜU²¢ ãñ - “±ã

Ï¢ãé¼ Ï¢ÇG¢ ƒ¢, }¢ïæ Ï¢ãé¼ À¢ïÅè J ©„ï ¥ÐÝï „æ±ïx¢¢ïæ ÜU¢ ™ïÝ ƒ¢ J }¢éÛ¢ï …Ú¢

|¢è Ýãèæ §„ ™ï¼ ÜU¢ï ©„Ýï ÜU|¢è }¢ïÚï »ã„¢„ ÜUè ÐçÚç{ }¢ïæ H¢Ýï ÜU¢

Ðí²yÝ |¢è Ýãèæ çÜU²¢, ¥¼: }¢ïæ …ñ„è ƒè ±ñ„è ãè Ï¢Ýè Úãè J ©„ÜUï Ï¢¢ï{

©„ÜUï |¢è¼Ú ÐÝмï x¢²ï ¥¢ñÚ ¥çS¼y± Ï¢Ý x¢»ï J”

‘çÚÝê’ ÜUï Í¢Ú …¢Ý¢ ΢΢ ÜU¢ „|¢è ÜU¢ï ЄæÎ ƒ¢ J Í¢Ú±¢Hï ©„ï

¥ç{ÜU ™¢ãÝï Hx¢ï ƒï J Í¢Ú ÜU¢ ±ã ç±E¢„é òçv¼ ƒ¢ J çм¢ ¼¢ï ©„ÜUï

Ï¢¢Úï }¢ïæ {éH¢ ã饢 ÐïÇ ÜUã¼ï J }¢¢¼¢…è ÜUã¼è çÜU çÐÀHï …Ý}¢ ÜUè |¢ÅÜUè

ãé§ü ÜU¢ï§ü „‹¼ ¥¢y}¢¢ ãñ J |¢¢|¢è ÐêÀ¼è |¢¢§ü„¢ãÏ¢ ࢢÎè v²¢ïæ Ýãèæ ÜUÚ¼ï J

Í¢Ú ÜUï „ÎS²¢ïæ |¢è ÐêÀ¼ï, Ï¢êÚè Ï¢¢¼ ÜU¢ï ±ã ãæ}¢ïࢢ Ý…GÚ¥æ΢… ÜUÚ¼¢ J

‘çÚÝê’ Ýï ç±±¢ã ÜUÚÝï ÜU¢ …Ï¢ ç݇¢ü² çH²¢ ¼¢ï ΢΢ ÜU¢ï ¶êÏ¢ Îé:¶

ã饢 J ‘çÚÝê’ „é}¢‹Ý „ï ç±±¢ã ÜUÚÝï ÜUè ¼ñ²¢Úè „ï …éÅ …¢¼è ãñ J }¢æÇÐ

ÜU¢ï „…¢ çβ¢ …¢¼¢ ãñ J Ï¢¢Ú¢¼ ¥¢Ýï ÜU¢ ±v¼ ã¢ï¼¢ ãñ J ‘çÚÝê’ „…{…ÜUÚ

134

¥ÜUïHè Ï¢ñÆè ã¢ï¼è ãñ çÜU ¥™¢ÝÜU çÏ¢…Hè ™Hè …G¢¼è ãñ J §„è ÜU¢

ÈU¢²Î¢ ©Æ¢ÜUÚ ‘΢΢’ çÚÝê ÜU¢ï ¥ÐÝè Ï¢¢¡ã¢ïæ }¢ïæ |¢Ú Hï¼¢ ãñ J ±ã çÚÝê

„ï ÜUã¼¢ ãñ - “§„ Îéçݲ¢ }¢ï ©„ï }¢ïÚï …ñ„¢ Œ²¢Ú ÜUÚÝï±¢H¢ §¼Ýè ¥c‡¢¼¢

ÎïÝï±¢H¢ Îê„Ú¢ Ý ÜU¢ï§ü ç}¢H¢ ãñ Ý ç}¢Hïx¢¢ J §„ Œ²¢Ú ÜU¢ï ãè Ýãèæ

…¢Ý¢ïx¢è ¼¢ï §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ï ÜU|¢è Ýãèæ …¢Ý Т¥¢ïx¢è J”

‘çÚÝê’ ÜUè ࢢÎè ÜUï Ï¢¢Î ãè ‘Î¢Î¢’ çÝڢࢠã¢ï …¢¼¢ ãñ J ‘΢΢’

‘çÚÝê’ ÜUè 癋¼¢ }¢ïæ Ï¢è}¢¢Ú ÐÇ …¢¼¢ ãñ J ©„ï z˲ê ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ÜUã¢Ýè

ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ ‘Î¢Î¢’ ‘çÚÝê’ ÜUï ²ã¢¡ …¢Ý¢ çÏ¢HÜUéH Ï¢‹Î ÜUÚ Îï¼¢ ãñ J

(2) ‘çÚÝê’ - ‘çÚÝê’ ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ J ±ã Ï¢Çï Í¢Ú ÜUè

Ï¢ïÅè ãñ J ±ã Í¢Ú ÜUè ™ãïÝè Ï¢ïÅè ãñ J ©„ï „|¢è ÜU¢ï Œ²¢Ú ãñ J ²ã ‘΢΢’

ÜU¢ï ãæ}¢ïࢢ ¥¢ÎÚ|¢¢± „ï Îﶼè ãñ J ¼|¢è ¼¢ï ¥ÐÝ¢ çÚ༢ „é}¢‹¼ „ï ÜUÚ

Hï¼è ãñ J ‘„é}¢‹¼’ ÜU¢ï ±ã Ï¢ïãÎ ™¢ã¼è ãñ J ¼|¢è ¼¢ï ±ã ÜUã¼è ãñ - “}¢ñæ

¼é}ãï 煼ݢ Œ²¢Ú ÜUÚ¼¢ ãê¡ „é}¢‹¼ J ¼é}¢ }¢é…„ï ©„ï Á²¢Î¢ v²¢ïæ ÜUãèæ

ÜUÚ¼ï ¢ï }¢éÛ¢„ï Ï¢ÇG¢ ! }¢ïÚï „¢Úï ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢ J”

135

4. »ÜU ²¢~¢¢‹¼

(1) Ý¢ç²ÜU¢ : Ý¢ç²ÜU¢ §Ý ÜUã¢Ýè ÜUè Ðí}¢é¶ Т~¢ ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè

}¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ Ý¢}¢ Ýãèæ çβ¢ ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢

¥ÐÝï Ðç¼ ÜU¢ï Ï¢ïãÎ Ðíï}¢ ÜUÚ¼è ãñ J ¼|¢è ¼¢ï ±ã ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ

ÜUã¼è ãñ J “ã}¢ „¢ï™¼ï Úãï ãñæ çÜU ã}¢ Ðíç¼Ï¢h ãñæ J }¢ê˲±¢Ý ¥¢ñÚ „é‹ÎÚ

ÜU¢ï Ϣݢ²ï Ú¶Ýï ÜUè ¥Ý‹¼ „¢læ ÜUï Ðíç¼ ±™ÝÏ¢h ãñ J ±™ÝÏ¢h Úãïæx¢ï J

ã}¢ „Ï¢ ±ã „¢ï™¼ï Úãïæx¢ï …¢ï ¥çS¼y±}¢¢Ý ã¢ï ²¢ Ý ã¢ï J ÐÚ‹¼é ç…„ÜU¢

ã¢ïÝ¢ »ÜU çSƒÚ „y² ÜUè ¼Úã „¢ï™¢ …¢Ý¢ ™¢çã» J”

‘Ý¢ç²ÜU¢’ Ý¢²ÜU ÜUï Ðí}¢¢ïà¢Ý „ï Ï¢ïãÎ ¶éࢠãñ J ±ã Ý¢²ÜU ÜUï „¢ƒ

ÝçDz¢Î „ï Ï¢ÇG¢ñ΢ x¢¢ÇGè }¢ïæ „¢ƒ „ÈUÚ ÜUÚ¼è ãñ J „}¢x¢í ÜUã¢Ýè Ý¢ç²ÜU¢

¥¢ñÚ Ý¢²ÜU „æ±¢Î¢ï „ï ãè Ðꇢü ã¢ï¼è ãñ J

(2) Ý¢²ÜU : Ý¢²ÜU ÜU¢ |¢è Ý¢}¢ Ýãèæ çβ¢ x¢²¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÐíS¼é¼

ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï „¢ƒ HïÜUÚ ÝçDz¢Î „ï Ï¢ÇG¢ñ΢ ÜU¢Ú }¢ïæ …¢Ý¢ ãñ J

©„ï ¥ÐÝï Ðí}¢¢ïà¢Ý ÜU¢ Åï‹„Ý ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ Ý¢²ÜU ÜU¢ï Ï¢¢Ú-Ï¢¢Ú „}¢…¢¼è

ãñ çÜU Åï‹à¢Ý „ï ÜUéÀ ã¢ïÝï±¢H¢ Ýãèæ ãñ J Ï¢ïÜU¢Ú }¢ïæ ¥ÐÝè „ïã¼ v²¢ïæ ¶Ú¢Ï¢

ÜUÚ¼ï ã¢ïæ J HïçÜUÝ Ý¢²ÜU ãñ çÜU }¢¢Ý¼¢ ãè Ýãèæ J ±ã Ï¢ÇG¢ñ΢ ¥ÐÝï Ï¢¢ï„

136

Ï¢è.ÜUï.焋㢠ÜUï Т„ …¢¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU |¢è Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï Ï¢ïãÎ Ðíï}¢ ÜUÚ¼¢

ãñ J Ðç¼-ÐyÝè ΢ïÝ¢ïæ ÜUï „æ±¢Î¢ï }¢ïæ ÐêÚè ÜUã¢Ýè ÜUè „æڙݢ ÜUè x¢²è ãñ J

ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ðí¢Úæ|¢ |¢è „æ±¢Î¢ï „ï ã¢ï¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜUã¢Ýè ÜU¢ ¥æ¼ |¢è „汢΢ï

„ï ã¢ï¼¢ ãñ J

137

5. ÐéÝ:±ãè

Îï±±í¼ : ‘ÐéÝ:±ãè’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ðí}¢é¶ Ý¢²ÜU ãñ ‘Îï±±í¼’ J ‘Îï±±í¼’

Í¢Ú }¢ïæ „Ï¢„ï Ï¢ÇG¢ òçv¼ ãñ J ©„ÜUï çм¢ ÜUè }¢ëy²é ÜU¢ „}¢¢™¢Ú …Ï¢ ©„ï

ç}¢H¼¢ ãñ ¼¢ï „¢Ú¢ ¥ÐÝ¢ ÜU¢}¢ À¢ïÇÜUÚ ¥ÐÝï Í¢Ú ¥¢ …¢¼¢ ãñ J Í¢Ú }¢ïæ

¥¢ñÚ |¢è ãñ J HïçÜUÝ „}¢¢… ÜU¢ çݲ}¢ ãñ çÜU çм¢ ÜUï Ý ÚãÝï „ï çм¢ÜUè

ÐÍ¢ÇGè …¢ï Ï¢ÇG¢ HÇÜU¢ ã¢ï ±ã ¥ÐÝï ç„Ú ÐÚ Ï¢¢¡{ïx¢¢ J §„è ÜU¢Ú‡¢ çм¢

ÜU¢ ¥çxÝ„æSÜU¢Ú ÜUï ¼ïÚã çÎÝ Ï¢¢Î „}¢¢… ÜUï çÚS¼ïçÚ±¢… „ï ÐÍ¢ÇGè Îï±±í¼

ÜU¢ï ÐãÝ¢§ü …¢¼è ãñ J …ñ„ï çÜU Hïç¶ÜU¢ çH¶¼è ãñ - »ï„¢ Ýãèæ çÜU ™¢™¢

Ýï ãè ©„ï §„ Ï¢¢Úï }¢ïæ „Ï¢ Ï¢¼¢²¢ ã¢ï J ¼ïÚã±èæ …²ïD Ðé~¢ ÜU¢ï „¢}¢¢ç…ÜU

MÐ „ï ÐÍ¢ÇGè Ï¢¢¡{Ýï ÜUè ÚS}¢ „ï ±ã Ï¢Ú„¢ïæ ÐãHï „ï ÐçÚ發 ãñ J Î¢ï „¢H

ÐãHï ¥¢Ý‹ÎÐíÜU¢à¢ ÜUï çм¢ ÜUè }¢ëy²é ãé§ü ƒè J ©„ï ±ã ÿ¢‡¢ ²¢Î ãñ J

©„Ýï ±ã ÚS}¢ ¥ÓÀè ¼Úã „ï Îï¶è ƒè J”

‘Îï±±í¼’ ÜUï „¢Hï Ýï Á²¢ïæãè ÐÍ¢ÇGè ©„ÜUï ç„Ú ÐÚ Ú¶è ¥¢ñÚ ÜUã¢

“¥Ï¢ „ï¼ê Ï¢ÇG¢ ã饢 Îï±±í¼ J’ ¥ÐÝï çм¢ ÜUï Sƒ¢Ý ÐÚ J” Îï±±í¼ „¢ï™Ýï

Hx¢¢ ƒ¢ “Ýãèæ Ýãèæ ²ã Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUè }¢ëy²é Ýãèæ ãñ J ²ã ©„ï Ï¢ÇG¢ ϢݢÝï

ÜU¢ ¯Çì²æ~¢ ãñ J Ï¢Çï ã¢ïÝï ÜU¢ Îé:¶, Ï¢Çï ã¢ïÝï ÜUè ²¢¼Ý¢»¡ J ©„è ²¢~¢¢

ÜU¢ Ðí¢Úæ|¢ J

138

‘Îï±±í¼’ ¥ÐÝè Ï¢ãÝ ÜU¢ Ð~¢ Ðɼ¢ ãñ J ¥¢ñÚ ©„ÜUï …±¢Ï¢ }¢ïæ ²ã

ÜUã¼¢ ãñ - ‘Ýãèæ ϢϢHè ¼é}¢ ¥Ý¢ƒ Ýãèæ J ¼ê çмëç±ãèÝ Ýãèæ ¥|¢è ¼¢ï

}¢ñæ …èç±¼ ãê¡ J }¢ñæ …¢ï ãê¡ J „Ï¢ÜUï çH» J ¼é}¢ À¢ïÅè ã¢ï Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚ¼¢ ãê¡ J

¼é}¢ Ï¢ãé¼-Ï¢ãé¼ „é¶è Úã¢ï J ¥Ï¢ ¼¢ï ¼é}¢ }¢ïÚï çH» Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚÝ¢ ϢϢHè J

…ñ„ï ÜU|¢è Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUï çH» çÜU²¢ ÜUÚ¼è ƒè J”

§„ ¼Úã Ðí„¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ‘Îï±±í¼’ ÜUï m¢Ú¢ „}¢¢… ÜUè ÐÍ¢ÇGè ÜUè

ÐÚæÐÚ¢ ÜU¢ï Îࢢü²¢ x¢²¢ ãñ J „}¢¢… }¢ïæ Ï¢ÇG¢ ã¢ïÝ¢ ãè „Ï¢ÜUéÀ ãñ J Ï¢ÇG¢

ã¢ïÝ¢ ²¢çÝ ÜUè Í¢Ú ÜUè ¼}¢¢}¢ ÜUè, „|¢è ç…}}¢ï΢Úè ÜU¢ï „ãÝ ÜUÚÝ¢ J

139

6. ¥ÐÝï ç±Mh

Mç™ : ‘Mç™’ ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãñ J ±ã »ÜU ÜU±ç²~¢è ÜUï

MÐ }¢ïæ ã}¢¢Úï „¢}¢Ýï ¥¢Ðè ãñ J ࢢÎè „ï ÐãHï ±ã ¥ÐÝè ڙݢ» Hï¶ÜU

Îï±…è ÜU¢ï ÐÉG ÐÉG ÜUÚ „éÝ¢¼è ƒè J Îï±…è Mç™ „ï Ï¢ãé¼ ãè Ðí|¢¢ç±¼ ƒï J

²ã Îï±…è ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ ¥ÓÀè ¼Úã „ï …¢Ý¼è ãñ J ±ã ²ã |¢è …¢Ý¼è ãñ

çÜU Îï±…è ¥ÜUïHï ãñæ J ©ÝÜUè ÐyÝè Ýï ©ÝÜU¢ „¢ƒ À¢ïÇG çβ¢ ãñ J ±ã

Ï¢è}¢¢Ú ãñ J ÜUéÀ çÎÝ¢ïæ ÜUï Ï¢¢Î ‘Mç™’ Ð~¢ÜU¢Ú ‘ಢ}¢’ „ï ç±±¢ã ÜUÚ Hï¼è

ãñ J ±ã ÜUã¼è ãñ - “…Ï¢ ಢ}¢ „ï }¢ïÚè ࢢÎè ãé§ü ƒè ¼¢ï ±ã »Ü ©x¢¼¢

ã饢 Ð~¢ÜU¢Ú ƒ¢ J çH¶Ýï ÜU¢ ࢢñÜU, {é}¢vÜUÇGè, ÜUãèæ çSƒÚ Ï¢ñÆ „ÜUÝï ÜU¢

S±|¢¢±, ãÚ ™è… ÜU¢ï Ý¢ïæ™-Ý¢ïæ™ÜUÚ ¼¢Ú-¼¢Ú ÜUÚ ÎïÝï ÜU¢ S±|¢¢±, ±ã

¥‹¼}¢éü¶è ƒ¢ J ࢢ²Î »ÜU ¥ÓÀ¢ Hï¶ÜU ƒè J”

‘Mç™’ ಢ}¢ ÜU¢ï Ï¢ïãÎ Œ²¢Ú ÜUÚ¼è ãñ J HïçÜUÝ à²¢}¢ ÜU¢ï Mç™ ÜUè

…Ú¢ |¢è ô™¼¢ Ýãèæ J §„è ÜU¢Ú‡¢ ±ã ¥¢ïÚ ÜUç±¼¢¥¢ïæ ÜUè ڙݢ ÜUÚÝï

Hx¢¼è ãñ J ‘Mç™’ m¢Ú¢ ÜUç±¼¢»¡ çH¶Ý¢ ²ã ಢ}¢ ÜU¢ï çÏ¢HÜUéH ЄæÎ

Ýãèæ J ࢢÎè Ï¢¢Î Mç™ ¥ÐÝï ¥¢ÐÜUï „ï „‹ÎêÜU |¢Ú ÜUï çÜU¼¢Ï¢ïæ Hï ¥¢§ü

ď J

…Ï¢ ‘Mç™’ ÜU¢ï ²ã м¢ ™H¼¢ ãñ çÜU ©„ÜUï Ðç¼ à²¢}¢ ÜU¢ï ÐyÝè

140

ÜUè ÜUç±¼¢»¡ çÏ¢HÜUéH ЄæÎ Ýãèæ ¼¢ï ±ã }¢¢ñÜU¢ Îï¶ÜUÚ »ÜU çÎÝ »ÜU¢æ¼

}¢ïæ ¥ÐÝï ÜUç±¼¢¥¢ïæ „ï |¢Úè çÜU¼¢Ï¢ …H¢ ÇG¢H¼è ãñ ¥¢ñÚ ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼

}¢ïæ ÜUã¼è ãñ - “±ã ™¢ã¼¢ ãñ }¢éÛ¢ï ¥ç{ÜU¢Ú ÜUï MÐ }¢ïæ J ¶æÇG¢ï ÜUè

¥çݱ¢²ü¼¢ ÜU¢ï „}¢Û¢¢¼è ãñ, }¢ñæ ¥ÐÝï ¥¢ÐÜU¢ï ¥ÐÝï ãè ç±Mh HǼè

çζê¡x¢è J ¥Ð Ýï ÜU¢ï ¥ÐÝï çH» ±¢Ð„ }¢¢¡x¢¼è }¢ñæ J ¥ÜUïHè }¢ñæ J”

ಢ}¢ : ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ಢ}¢ »ÜU Ð~¢ÜU¢Ú ÜUï MÐ }¢ïæ ©|¢ÚÜUÚ ã}¢¢Úï

„¢}¢Ýï ¥¢¼¢ ãñ J ±ã S±¢ƒèü ãñ J ©„ÜUè ÐyÝè ©„ÜUï çϢݢ çÜU„è ¥¢ñÚ ÜU¢ï

™¢ãï ²ã ©„ï çÏ¢HÜUéH ЄæÎ Ýãèæ ¼|¢è ¼¢ï ಢ}¢ ¥¢Ýï ÐÚ x¢Hè ÜUÅè Ï¢¢¼ïæ

ÜUÚ¼¢ ãñ J ಢ}¢ ÜUï S±¢ƒèü S±|¢¢± ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ãè ‘Mç™’ ¥ÐÝè „¢Úè

ÜUç±¼¢»¡ ¥¢x¢ }¢ïæ …H¢ ÇG¢H¼è ãñ J ಢ}¢ »ÜU S±¢ƒèü òçv¼ ãñ J

141

7. çÜU„ ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ

ç±vÜUè : ‘ç±vÜUè’ ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ðí}¢é¶ Ý¢²ÜU ãñ J ©„ÜU¢ ç±±¢ã

‘Ï¢ïH¢’ „ï ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J HïçÜUÝ ‘Ï¢ïH¢’ ÜU¢ï ©Ó™±x¢ü }¢ïæ ÐHè Ï¢Çï Ï¢¢Ð ÜUè

Ï¢ïÅè ãñ ±ã ç±vÜUè „ï ¼H¢ÜU HïÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J ‘ç±vÜU}¢è’ Ϣڢ „è{¢-

„¢{¢ ²é±ÜU ãñæ J ©„ï ¥ÐÝè }¢¢¼¢ »±æ çм¢ „ï Ï¢ãé¼ ãè SÝïã ãñ J ÜUã¢Ýè

ÜUï Ðí¢Úæ|¢ }¢ïæ Hïç¶ÜU¢ Ýï ©„ÜU¢ ™çÚ~¢ §„ ÐíÜU¢Ú „ï ¶è晢 ãï - “ç±vÜUè

»ÜU {¢<}¢ÜU òçv¼ ƒ¢ J Í¢Ú }¢ïæ ±ã Îﶼ¢ Úã¼¢ ƒ¢ çÜU - }¢¢¡ ÜU¢

§¼Ú¢Ý¢, çм¢ ÜU¢ ÎéH¢ÚÝ¢ J »ÜU x¢ãÚè ТÚæÐçÚÜU çÝ|¢üÚ¼¢ - ÜUéÀ „™ ÜUéÀ

¥¢Ú¢ïçм J”

‘ç±vÜUè’ Ï¢ïH¢ ÜU¢ï ¥ÝãÎ ™¢ã¼¢ ãñ J ±ã ¥ÐÝè Ðé~¢è ‘Ýè„’ ÜU¢ï |¢è

Ï¢ãé¼ ™¢ã¼¢ ãñ J ©„ÜUè ÐyÝè ©„ÜUï ¼H¢ÜU ÎïÝï ÜUè Ý¢ïçÅ„ |¢ï…¼è ãñ ¼¢ï

±ã ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï ©Æ¼¢ ã¢ñ J ©„ÜU¢ ç}¢~¢ …²æ¼ ©„ï Ï¢ãé¼ „}¢Û¢¢¼¢ ãñ HïçÜUÝ

ÐyÝè ãñ çÜU }¢¢Ý¼è Ýãèæ J ç±vÜUè …²‹¼ „ï ÜUã¼¢ ãñ - “}¢ñæ ¼é}ãï „™

ÜUã¼¢ ãê¡ …²‹¼, ¥Ï¢ ÜUéÀ Ýãèæ ã¢ïx¢¢ J ±ã ÜU§ü çÎÝ Í¢Ú „ï Ï¢¢ãÚ ÚãÜUÚ

¥¢§ü ãñ J ²ã çx¢ËÅ ©„ïï }¢¢Ú ÇG¢Hïx¢¢ J ¼é}¢ Îï¶ HïÝ¢ J ±ã }¢éÛ¢„ï }¢¢¡ÈUè

}¢¢¡x¢ïx¢è ¥¢ñÚ...¥¢ñÚ }¢ñ J”

142

‘ç±vÜUè’ ÜU¢ ¼H¢ÜU ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ©„ÜUï Т„ ¥ÐÝè Ï¢Ó™è ‘ÝèM’

ÜU¢ï ÐÚ±çÚࢠÜUè ç…}}¢ï΢Úè ãñ J ±ã ¥ÐÝï ç}¢~¢ …²æ¼ „ï ÜUã¼¢ ãñ çÜU

Îï¶¢ï …²æ¼ ¥Ï¢ ¼é}¢ ©„ÜUè ô™¼¢ }¢¼ ÜUÚ¢ï ©„ï ¥ÐÝè ç…‹Îx¢è …èÝï ΢ï J

©„ï ãæ}¢ïࢢ ¥ÜUïH¢ÐÝ Ð„æÎ ãñ J ±ã }¢éÛ¢ï Ýãèæ ™¢ã¼è J ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ

©„ÜUè ç…‹Îx¢è }¢ïæ ÜU¢ï§ü ¥¢ñÚ ã¢ï J }¢ïæ |¢è ¥ÐÝï }¢¢¼¢-çм¢ ÜUï „¢ƒ ¥ÜUïH¢

ÚãÝ¢ ™¢ã¼¢ ãê¡ J

‘ç±vÜUè’ çϢݢ ÜUéÀ ÜU§ü ¥ÐÝè ÐyÝè Ï¢ïH¢ ÜU¢ï ¼H¢ÜU ÜUè ¥Ýé}¢ç¼ Îï

Îï¼¢ ãñ J …²‹¼ ÜU¢ï ²ã ¥ÓÀ¢ Ýãèæ Hx¢¼¢ J …²‹¼ ¼¢ï ²ã ™¢ã¼¢ ãñ çÜU

΢ïÝ¢ïæ Ðç¼-ÐyÝè ¥ÓÀè ¼Úã „ï Úãïæ ¥¢ñÚ ©„ÜU¢ ©„ ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ¥¢Ý¢-…¢Ý¢

Ϣݢ Úãï J „}¢x¢í ÜUã¢Ýè }¢ïæ ç±vÜUè-Îé:¶è ãñ J”

143

8. x¢H¼ ã¢ï¼¢ Ð晼‹~¢

Ý¢ç²ÜU¢ : ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ Ý¢}¢ Ýãèæ çβ¢ x¢²¢ ãñ J

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ç±±¢çã¼ S~¢è ãñ J ©„ÜU¢ ç±±¢ã »Ü „¢}¢¢‹² ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ã饢

ãñ J ©„ÜU¢ »ÜU Ï¢Ó™¢ |¢è ãñ ç…„ÜU¢ Ý¢}¢ ãñ - ‘„¢ïÝê’ J Ðç¼ ÜU¢ Ý¢}¢

ãñ - ¥…è¼ J ±ã »ÜU ÜUæÐÝè }¢ïæ ÜU¢}¢ ÜUÚ¼¢ ãñ J Í¢Ú ÜU¢ÈUè À¢ïÅ¢ ãñ J

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ¥ÐÝï §„ …è±Ý „ï „æ¼éC Ýãèæ J Hïç¶ÜU¢ Ýï ÜUã¢Ýè ÜUï Ðí¢Úæ|¢

}¢ïæ ©„ÜU¢ ™çÚ~¢ §„ ÐíÜU¢Ú „ï ¶è晢 ãñ - “Ý¢ç²ÜU¢ Ú„¢ï§üÍ¢Ú }¢ïæ ¥¢ÜUÚ

SÅ¢ï± ÜU¢ï …H¢¼è ãñ J SÅ¢ï± ãñ çÜU …H¼¢ ãè Ýãèæ SÅ¢ï± „ï {饢 çÝÜUH¼¢

ãñ J ç…„„ï ©„ÜUè ¥¢¡¶¢ïæ }¢ïæ „ï ¥¢¡„ê çÝÜUH …¢¼ï ãñ J Í¢Ú ÜUï Ï¢¢ãÚ ÜUÐÇG¢ïæ

ÜU¢ ÉïGÚ ÐÇG¢ ãñ J Ï¢¼üÝ |¢è …êÆï ÐÇï ãñ J §Ý „Ï¢„ï Ý¢ç²ÜU¢ ª Ï¢ …¢¼è

ãï J”

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ÜU¢ …Ï¢ ç±±¢ã ã¢ï¼¢ ãñ ¼Ï¢ ©„Ýï çÝp² çÜU²¢ ƒ¢ çÜU

©„ï Ï¢Ó™¢ …ËÎ Ýãèæ ™¢çã» J v²¢ïæçÜU ©„ï Ï¢ãé¼ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï ƒï J HïçÜUÝ

ÐçÚçSƒç¼±à¢ ±ã Ðíïx¢Ýï‹Å ã¢ï …¢¼è ãñ J ±ã x¢éS„ï }¢ïæ ¥¢ÜUÚ Ðç¼ ¥…è¼

„ï ÜUã¼è ãñ - “²ã v²¢ çÜU²¢ ¼é}¢Ýï ¥…è¼ ! }¢ñæÝï ¼é}¢„ï ÜU㢠ƒ¢ Ý çÜU

¥|¢è }¢éÛ¢ï Ï¢Ó™¢ Ýãèæ ™¢çã» J }¢éÛ¢ï ¥|¢è çÜU¼Ý¢ ÜUéÀ ÜUÚÝ¢ ãñ ? ¥¢§ü

ÇG¢¡Å ±¢¡Å ãé§ü J”

144

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ¥ÐÝè ±ïÎÝ¢ ¥ÐÝè çÐí² „¶è ‘ÜUé„é}¢’ „ï Ð~¢ ÜUï }¢¢Š²}¢

„ï ÜUã¼è ãñ J ÜUé„é}¢ Ð~¢ ÜUï }¢¢{²}¢ „ï Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï ÜUã¼è ãñ - “¼é}¢

…㢡 ¶ÇGè ã¢ï, ÜUÏ¢ ¼ÜU ±ãèæ ¶ÇGè Úã¢ïx¢è J ¥¢ñÚ ¥¢x¢ï ™HÝï „ï §‹ÜU¢Ú

ÜUÚ¼è Úã¢ïx¢è J ¼é}¢ §„ çSƒç¼ „ï ÐèçǼ ã¢ï v²¢ïæçÜU ¼é}ã¢Úï }¢Ý }¢ïæ Ï¢Ó™ï

ÜUï ¥¢x¢}¢Ý ÜUï Ðíç¼ »ÜU „ÈUH |¢¢±¢y}¢ÜU S±èÜU¢Ú ©yÐ‹Ý Ýãèæ ã¢ï Т¼¢

ãñ J ²ã ¼é}ã¢Úè „Ú¢„Ú ¥ÐçÚÐv±¼¢ ãñ J

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ¥ÐÝï Ï¢Ó™ï ÜU¢ï Œ²¢Ú Ýãèæ ÜUÚ¼è J …Ï¢ ±ã Ï¢Ó™¢ ÜUï Ï¢¢Úï

}¢ïæ ÐêÀ¼¢ ãñ ¼Ï¢ Ý¢ç²ÜU¢ ©„ Ï¢Ó™ï ÜU¢ï …¢ïÚ „ï {vÜU¢ }¢¢Ú¼è ãñ J Ï¢Ó™¢

…}¢èÝ ÐÚ çx¢Ú …¢¼¢ ãñ J …¢ïÚ „ï Ú¢ïÝï Hx¢¼¢ ãñ J §„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè

}¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ ç™~¢‡¢ »ÜU S±¼æ~¢ Ý¢Úè ÜUï MÐ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J

145

9. ¥‹{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï

(1) Ý¢ç²ÜU¢ (}¢ñæ) ‘¥‹{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï’ ÜUã¢Ýè ÜUè ‘Ý¢ç²ÜU¢’ S±¼æ~¢

ãñ J ©„ÜU¢ ç±±¢ã »ÜU x¢ÚèÏ¢ ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J Ðç¼ ÜU¢ Ý¢}¢

„éÚ…è¼ J „éÚ…è¼ »ÜU }¢èÜUïÝèÜU ãñ …¢ï ©„ï ЄæÎ Ýãèæ J Ý¢ç²ÜU¢ »ÜU

ÜUæÐÝè }¢ïæ Ý¢ñÜUÚè ÜUÚ¼è ãï J Ý¢ñÜUÚè ÜUÚ¼ï ãé» ¥ÐÝï Ï¢¢ï„ ç}¢Ÿ¢¢ „ï

¥¢ÜU<¯¼ ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ ©„„ï ÐéÝüç±±¢ã ÜUÚ¼è ãñ J HïçÜUÝ ©„ï ÐéÝ:ç±±¢ã

ÜUÚÜUï ç}¢H¢ v²¢ ? Í¢éÅÝ, ¼çÐࢠ! ¥¢ñÚ ÜUéÀ Ýãè J Ý¢ç²ÜU¢ S±²æ ÜUã¼è

ãñ - “»ï„¢ ãè ƒ¢, ¼¢ï §„ Ý» …è±Ý ÜUè à¢éM¥¢¼ §„Ýï v²¢ïæ ÜUè ?

„éÚ…è¼ ÜU¢ï ÐèÀï À¢ïÇÜUÚ v²¢ïæ ™Hè ¥¢§ü ? ÜU¢}¢¢ïæ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ¥æ¼Ú Ýãèæ ?

±ãè »ÜU Ï¢¡{è Ï¢¡{¢§ü x¢ëãSƒè ÜU¢ï çÎÝ|¢Ú ¥ÐÝ¢ ƒ¢ïÇG¢ ƒ¢ïÇG¢ |¢¢x¢ „¢ïæмï

ÚãÝ¢...ࢢ}¢ ¼ÜU Ú¢ã Îï¶Ý¢, Ðí¼èÿ¢¢ ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ „}¢² ÜUï Ï¢™ï ãé» |¢¢x¢

ÜU¢ï Îê„Úï ÜUï ©Ð²¢ïx¢ ÜUï çH» À¢ïÇ ÎïÝ¢ J „éÚ…è¼ |¢è »ï„¢ çÜU ¥±Ú¢ï{

Ýãèæ, ç±Ú¢ï{ Ýãèæ, ¥ç{ÜU¢Ú ÐíÎà¢üÝ Ýãèæ, „¢ÈU ÜUã çβ¢ Ý Úã¼¢ ã¢ï Ý

Úã¢ï, ¼é}ã¢Úï çϢݢ }¢ïæ }¢Ú Ýãèæ …¢ª x¢¢¡ J”

‘Ý¢ç²ÜU¢’ ¼H¢ÜU ÎïÜUÚ „éÚ…è¼ ÜU¢ Í¢Ú À¢ïÇÜUÚ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUï Í¢Ú ¥¢

…¢¼è ãñ J Í¢Ú }¢ïæ Îﶼè ãñ çÜU ¥ç{ÜU¢à¢æ çãS„¢ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUè }¢Úè ãé§ü ÐyÝè

ÜUè S}¢ëç¼ }¢ïæ „Î¢ Ï¢‹Î ÚãÝï±¢Hè ¥H}¢¢çÚ²¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢v„¢ïæ }¢ïæ Ï¢‹Î ãñ J

146

‘Ý¢ç²ÜU¢’ Ï¢¢ï„ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUï „¢ƒ Ï¢}Ï¢§ü Í¢ê}¢Ýï ¥¢¼è ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ »ÜU

Ï¢Çï ÈU¢§ü±SÅ¢Ú ã¢ïÅH }¢ïæ ÆãÚ¼è ãñ J ݲï Ðç¼ ÜUï „¢ƒ |¢ÚÐêÚ ¥¢Ý‹Î Hï¼è

ãñ J ©„Ýï ÐãHèÏ¢¢Ú Ï¢}Ï¢§ü Îﶢ ƒ¢ J „}¢éÎí |¢è ÐãHè Ï¢¢Ú Îﶢ ƒ¢ J

ãÚ Ú¢¼ ÜU¢ï ©„ÜU¢ Ðç¼ …¢HèÎ¢Ú ÜU¢ x¢¢©Ý ÐãÝ¢¼¢ ƒ¢ J ÇGèUÚ çÎH

¶¢ïHÜUÚ ¼çÏ¢²¼ „ï ©„ÜU¢ }¢…G¢ Hï¼¢ ƒ¢ J Ý¢ç²ÜU¢ ç}¢Ÿ¢¢ „ï |¢¢Úè|¢Ú¶}¢

Îïã „ï ÜU|¢è ÜU|¢è ªÏ¢ …¢¼è ƒè J ç}¢Ÿ¢¢ „ï ±ã x¢|¢ü±¼è Ï¢Ý …¢¼è ãñ J

HïçÜUÝ ²ã x¢|¢ü ©„ï }¢æ…êÚ Ýãèæ ƒ¢ J ©„ï „éÚ…è¼ ÜUè ²¢Î ¥¢¼è ãñ J ±ã

¥ÐÝè „ãïHè Ç¢õvÅÚ ¥çxÝã¢ï~¢è ÜUï ²ã¢¡ …¢¼è ãñ J ¥¢ñÚ ©„„ï ÜUã¼è ãï

çÜU Ç¢õvÅÚ ²ã ÚïÐ ÜUï„ ãñ J x¢|¢ü ÜU¢ï çx¢Ú¢ Îïï¼è ãñ J

(2) „éÚ…è¼ : ‘¥‹{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï’ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Îê„Ú¢ Т~¢ ãñ -

‘„éÚ…è¼’ J „éÚ…è¼ »ÜU x¢ÚèÏ¢ ÐçÚ±¢Ú ÜU¢ òçv¼ ãñ J ±ã ÐyÝè ÜU¢ï ÆèÜU

„ï ±v¼ Ýãèæ Îï Т¼¢ J §„è ÜU¢Ú‡¢ ©„ÜUè ÐyÝè ©„ÜUï ±à¢ }¢ïæ Ýãèæ Úã¼è J

©„ÜUè ÐyÝè ©„„ï ¼H¢ÜU HïÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J ¼|¢è „éÚ…è¼ ÜUã¼¢ ãñ - “Ý

ÚãÝ¢ ã¢ï ¼¢ï }¢¼ Úã¢ï }¢ñæ ¼é}ã¢Úï çϢݢ }¢Ú Ýãèæ …¢ª¡ x¢¢ J”

„}¢² ÜU¢ï Ðã™¢Ý ÜUÚ ‘„éÚ…è¼’ ¥ÐÝè ÐyÝè ÜU¢ï ¼H¢ÜU Îï Îïï¼¢ ãñ J

¼H¢ÜU ÜUï Ï¢¢Î ¥ÐÝ¢ …è±Ý ¥ÜUïHï ãè Ï¢„Ú ÜUÚ¼¢ ãñ J

(3) ç}¢Ÿ¢¢ : ç}¢Ÿ¢¢ »ÜU ÜUæÐÝè ÜU¢ }¢ïÝï…Ú ãñ J ±ã |¢¢Úè¶}¢ òçv¼

ãñ J ç}¢Ÿ¢¢ „éÚ…è¼ ÜUè ÐyÝè ÜU¢ï ¥ÐÝï …¢H }¢ïæ ÈU¡„¢¼¢ ãñ J ç}¢Ÿ¢¢ ÜUè

147

Ðê±ü ÐyÝè ÜU¢ ÜUéÀ ÜU¢Ú‡¢±à¢ Îïã¢æ¼ ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ±ã ¥ÜUïH¢ Ýãèæ Úã

„ÜU¼¢ J §ë„èçH» „éÚ…è¼ ÜUè ÐyÝè ÜU¢ï Ðñ„¢ï ÜUè H¢H™, ݲ¢ }¢ÜU¢Ý,

Í¢é}¢Ýï ÜUè H¢H™ ÎïÜUÚ ¥ÐÝï ±à¢ }¢ïæ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼¢ ãñ J §ü¼Ý¢ ãè Ýãèæ

±ã „éÚ…è¼ ÜU¢ï x¢¢Hè |¢è Îï¼¢ ãñæ J “„¢H¢ {é‹Ý¢ ãñ J Ï¢¢Î }¢ïæ ©yТ¼

}¢™¢»x¢¢ J ¼é}ãï ¼H¢ã Ýãèæ Îïx¢¢ J ¼H¢ÜU HïÝ¢ …MÚè ãñ J ÜU¢ÝêÝè ¼¢ïÚ

„ï, „éÚÿ¢¢ …GMÚè ãñ J”

ç}¢Ÿ¢¢ Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï ТÜUÚ Ðíy²ïÜU Ú¢ç~¢ ÜU¢ }¢…¢ ¥Hx¢ ¥‹Î¢… }¢ïæ

Hêż¢ ãñ J Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï ¼Úã ¼Úã ÜUï ÜUÐÇï ÐãÝ¢¼¢ ãñ J ²ã¢¡ ¼ÜU çÜU

…¢HèÎ¢Ú x¢¢ª Ý ÐãÝ¢ÜUÚ ÐêÚè Ú¢¼ ©„ï |¢¢ïx¢¼¢ ãñ J

ç}¢Ÿ¢¢ ÜUÐÅè òçv¼ ãñ, S±¢ƒèü ãñ J {Ý ÜU¢ H¢H™è ãñ J S~¢è ©„ÜUè

„Ï¢„ï Ï¢ÇGè ÜU}¢…¢ïÚè ãñ J Ýãèæ ¼¢ï Ï¢éÉG¢Ðï }¢ïæ ©„ï ÇGèUÚ „ï ç±±¢ã ÜUÚÝï ÜUè

ÜU㢡 ¥¢±à²v¼¢ ƒè J HïçÜUÝ ±ã ¥ÐÝè ç…‹Îx¢è ÜU¢ï »ÜU ݲï }¢¢ïÇüÝ

¥æ΢… „ï …èÝ¢ ™¢ã¼¢ ãñ J §„èçH» ¼¢ï ±ã Ý¢ç²ÜU¢ ÜU¢ï Í¢é}¢¢Ýï Ï¢}Ï¢§ü

Hï …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ »ÜU Ï¢Çï ã¢ïÅH }¢ïæ ÉãÚ¼¢ ãñ J ÇGèUÚ Ú¢¼ ÜU¢ï Úæx¢èÝ Ï¢Ý¢¼¢

ãñ J ‘ç}¢Ÿ¢¢’ »ÜU „|¢í¢‹¼ ±x¢ü ÜU¢ Ðíç¼çÝç{y± ÜUÚ¼¢ ãñ J

148

10. ¥‹¼ãèÝ

(1) “ÜUÐêÚ” : ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜU¢ Ý¢²}¢ ãñ “ÜUÐêÚ” ÜUÐêÚ Ï¢ÇG¢ñ΢ ÜUï

Úï˱ï SÅïà¢Ý ÐÚ ¶ÇG¢ ãñ J çÅçÜUÅ ÜUï çH» J x¢¢ÇGè ÜU¢ »H¢Ý ã¢ï …¢¼¢

ãñ J x¢¢ÇGè …¢ï SÅïà¢Ý ÐÚ ¥¢Ýï }¢ïæ ç„ÈUü ΄ ç}¢çÝÅ ÜUè ÎïÚ ãñ J ÜUã¢Ýè

ÜU¢ Ý¢²ÜU ‘ÜUÐêÚ’ Úï˱ï SÅïà¢Ý ÜUï vHÜUü „ï çÅçÜUÅ }¢¢¡x¢ Ú㢠ãñ J vHÜUü

H¢§üÝ }¢ïæ ¶Çï ÚãÝï ÜU¢ ãéÜU}¢ Îï¼¢ ãñ J

ÜUéÀ „}¢² Ï¢¢Î Ý¢²ÜU ÜU¢ï çÅçÜUÅ ç}¢H …¢¼¢ ãñ J HïçÜUÝ §„ Mвï

©„ï ±¢Ð„ Ýãèæ çβ¢ …¢¼¢ J ±ã ²¢Î ÜUÚÜUï ΄ Mвï HïÝï vHÜUü ÜUï

Т„ …¢¼¢ ãñ J ÜUéÀ „}¢² Ï¢¢Î vHëÜU Ï¢ÎH …¢¼¢ ãñ J Îê„Ú¢ vHÜUü

ÜUã¼¢ ãñ çÜU }¢éÛ¢ï ÜUéÀ }¢¢Hê}¢ Ýãèæ J }¢ñæ §„ Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜUéÀ Ýãèæ …¢Ý¼¢ J

‘Ý¢²ÜU’ Ï¢Çï SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ ÜUï Т„ …¢¼¢ ãñ J ÜU}ÐHïÝ çH¶±¢Ýï ÜUè Ï¢¢¼

ÜUÚ¼¢ ãñ J SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ ©„ vHÜUü ÜU¢ï Ï¢éH±¢¼¢ ãñ J vHÜUü SÅïà¢Ý }¢¢SÅÚ

ÜUï Т„ ¥¢Ýï „ï §‹ÜU¢Ú ÜUÚ Îï¼¢ ãñ J

¥¢ç¶Ú }¢ïæ Ý¢²ÜU ÜU}ÐHïÝ ÜUÚ ãè Îï¼¢ ãñ J ÜUéÀ „}¢²Ï¢¢Î »ÜU Ð~¢

¥¢¼¢ ãñ J ç…„}¢ïæ çH¶¢ ƒ¢ çÜU x¢éŒ¼¢ ÜU¢ï „SÐï‹Ç çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J Ý¢²ÜU

ÜUè ÐyÝè ÜU¢ï §„}¢ïæ Îé:¶ ã¢ï¼¢ ãñ J HïçÜUÝ Ý¢²ÜU §„ ÜUï„ }¢ïæ „ï Ï¢ãé¼

149

¶éࢠã¢ï¼¢ ãñ J

§„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢²ÜU Ýï |¢íC¢™¢Ú ÜUè ТïH ¶¢ïHè ãñ J

„±¢H ΄ Mвï ÜU¢ Ýãèæ HïçÜUÝ Ã²çv¼ „ï çÜU„ ¼Úã „ï Ðïࢠ¥¢Ý¢, ÐêÀï

…¢Ýï ÐÚ ÆèÜU „ï …±¢Ï¢ Ý ÎïÝ¢, §Ý „|¢è ÐíàÝ¢ïæ ÜU¢ ©œ¢Ú Ý¢²ÜU Ýï çβ¢

ãñ J

150

„æÎ|¢ü-„êç™

1 ¥}¢ê¼ü ÜUéÀ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 24 J

2 ©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 34 J

3 ±ãè Ú¢…è „ïÆ Ðë. 35 J

4 ¥çS¼y± „ï Ï¢ÇG¢ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 45 J

5 ±ãè Ú¢…è „ïÆ Ðë. 54 J

6 »ÜU ²¢~¢¢‹¼ - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 56 J

7 ÐéÝ: ±ãè - Ú¢…è „ïÆ Ðë. 69 J

8 ±ãè Ðë. 75 J

9 ¥ÐÝï ç±Mh - Ú¢…è „ïÆ - Ðë. 77 J

10 ±ãè ÐëD Ðë. 85 J

11 çÜU„ ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ Ú¢…è „ïÆ Ðë. 99 J

12 ±ãè ÐëD - 91 J

13 x¢H¼ ã¢ïx¢¢ Ð晼æ~¢ - Ú¢…è „ïÆ - Ðë. 99 J

14 ¥‹{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï - Ú¢…è „ïÆ - Ðë. 109 J

151

„¢¼±¢¡ ¥Š²¢²

©Ð„æã¢Ú

Ï¢ãé}¢é¶è Ðíç¼|¢¢ ÜUè {Ýè Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ …‹}¢ »ÜU „æÐ‹Ý ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ

ã饢 J Ú¢…è „ïÆ }¢éw² MÐ „ï ¥¢Æ±ïæ Îà¢ÜU ÜUè }¢çãH¢ ÜUƒ¢ÜU¢Ú ãñ J

©ÝÜUï çH¶Ýï ÜU¢ ç„Hç„H¢ 1974 „ï ãñ, …¢ï ¥¢… |¢è …¢Úè ãñ J §‹ã¢ïæÝï

„¢¼ ÜUã¢Ýè „æx¢íã, Î¢ï ©Ð‹²¢„, Ð~¢¢ïæ ÜU¢ ¥Ý鱢Π»±æ Îï±Ú¢… »ÜU ¥Š²²Ý

çH¶¢ ¥¢ïÚ ÜU§ü ¥ÝéçÎÝ ÜUëç¼²¢¡ |¢è ãñ J „}¢èÿ¢¢ »±æ ÜUç±¼¢ çH¶¼¢ |¢è

§ÝÜU¢ ࢢñÜU Ú㢠ãñ J ¥¢Æ±ïæ Îà¢ÜU ÜUè ÜUƒ¢ÜU¢Ú Ú¢…è „ïÆ ÜUï ÜUƒ¢y}¢ÜU

Hï¶ ÐÚ ÎëçC±¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» ÜU㢠„ÜU¼¢ ãñ çÜU S~¢è-ÐéM¯ „æÏ¢æ{¢ï ÜUï

¥H¢±¢ Ú¢…è „ïÆÝï ¥ÝïÜU „¢}¢¢ç…ÜU ¥¢<ƒÜU ݱ²é±ÜU¢ïæ ÜUè ç±ÜUH¢æx¢¢ï ÜUè

¼ƒ¢ ç±ç±{ „æÎ|¢¢ïü ÜUè ÜUã¢çݲ¢¡ »±æ ©Ð‹²¢„ çH¶ï ãñ J ©ÝÜUè ڙݢ

{<}¢¼¢ ÜU¢ ÿ¢ï~¢ ¥¢ñÚ Hï¶Ý ÜU¢ m¢ÐÚ¢ ç±S¼ë¼ ã¢ï¼¢ …¢ Ú㢠ãñ J Ú¢…è

„ïÆ ç„ÈUü Ý¢Úè …è±Ý ÐÚ ãè ÜUïç‹Îí¼ Ýãèæ ãñ, ©‹ã¢ïæÝï }¢¢Ý± …è±Ý ÜUï

ç±ç|¢‹Ý Ðÿ¢¢ïæ ÜU¢ï, ÜU¢ï‡¢¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝï ÜUƒ¢ „¢çãy² }¢ïæ ã饢 ãñ ¥¢ñÚ ÜUƒ¢

„¢çãy² ÜU¢ï ¥ç±S}¢Ú‡¢è² ÎïÝ Îè ãñ J

152

Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ Ðíƒ}¢ ©Ð‹²¢„ “¼y„}¢” »ÜU „¢}¢¢ç…ÜU ©Ð‹²¢„ ãñ J

ÐíS¼é¼ ©Ð‹²¢„ …è±Ý ÜUï Ðíç¼ »ÜU ¶éHè „¢ƒüÜU¼¢ ¥¢ïÚ ¶¢ï… ÜU¢ ÐçÚ‡¢¢}¢

ãï J ‘±„é{¢’ §„ ©Ð‹²¢„ ÜUè Ðí}¢é¶ Т~¢ ãñæ J ç±±ïÜU ¥¢ñÚ ¥¢Ý‹Î ²ã

΢ïÝ¢ïæ Ðí}¢é¶ Т~¢ ±„é{¢ ÜUï ¥¢„Т„ Í¢ê}¢¼ï Ý…Ú ¥¢¼ï ãñ J ±„é{¢ ç±{±¢

ãñ J ç±{±¢ ç±±¢ã ÜUè „}¢S²¢ ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ Ýï §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ Ï¢¼¢²¢ ãñ J

Ú¢…è „ïÆ Ýï ±„é{¢ ™¢ï{Úè ÜUè ¥æ¼}¢éü¶è ²¢~¢¢ ÜU¢ï |¢¢Ú¼è² }¢Š²}¢±x¢èü²

„}¢¢… ¥¢ñÚ ÐçÚ±¢Ú ÜUè ç±{±¢ ÜUï MÐ }¢ïæ }¢¢Ý¢ ãñ J §„ÜU¢ ™è~¢‡¢ „êÿ}¢

MÐ }¢ïæ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ çÜU²¢ ãñ J §„ }¢ïæ S~¢è ÜUï |¢è¼Ú ÜU¢ ÜUÆ¢ïÚ Ð΢üÈU¢à¢

ÜUÚ ¥¢{éçÝÜU¼¢ ÜUè ¶¢H ¶èæ™è ãñ J §„ ©Ð‹²¢„ }¢ïæ …¢ï ÜUéÀ ãñ ±ã ÜUƒ¢

ÜUï Ï¢¢ãÚ ãñ ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ ÜUéÀ ãñ J ±„é{¢ ÜUè òƒ¢ çÜU„è ~¢¢„Îè „ï ¶y}¢

Ýãèæ ã¢ï¼è, Ï¢çËÜU »ÜU ²¢~¢¢ „ï à¢M ã¢ï¼è ãñ J ²ã ©Ð‹²¢„ ‘¼y„}¢’ ÜU¢

»ÜU „Ï¢ÜU ¥¢ñÚ „¢ƒüÜU ¥¢{¢Ú ãñ J

“çÝcÜU±™” Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ Îê„Ú¢ ©Ð‹²¢„ ãñ J ç…„}¢ïæ Î¢ï ±ëœ¢¢æ¼ ãñ J

΢ïÝ¢ïæ ÜUƒ¢ ÜUëç¼²¢¡ »ÜU Îê„Úï ÜUï ÐêÚÜU ãñ J ¥¢… ÜUè ²é±¢ }¢¢Ýç„ÜU ÜUè

ÐçÚçSƒç¼ ç±ÜUëç¼ ÜUï ç±ç±{ ¥¢²¢}¢¢ïæ ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ Ýï ©Ð‹²¢„ }¢ïæ SÐC

çÜU²¢ ãñ J „¢ƒ ãè ΢ïÝ¢ïæ ÜUë眢²¢¡ Ý¢Úè m¢Ú¢ ÐéM¯ ÜUï ΢ï㇢ ÜU¢ï ࢢï篼

ÜUè ΢S¼¢Ý „éÝ¢¼è ãñ J ÐãH¢ ±ëœ¢¢æ¼ Ý¢Úè Ðí{¢Ý ãñ J Îê„Ú¢ Ý¢Úè ÐÚ

ÜUïç‹Îí¼ J ã}¢ ©Ð‹²¢„ ÜUè ²ã ç±à¢ï¯¼¢ ãñ çÜU ΢ïÝ¢ïæ ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜUè Ý¢ç²ÜU¢

153

¥ÐÝï ¼ÚèÜUï „ï …è±Ý …èÝï±¢Hè ²é±ç¼²¢¡ ãñ J |¢Hï ãè ÝèÚ¢ ¥¢ñÚ }¢¢ƒ¢ü

¥Hx¢ ¥Hx¢ ÐçÚ±ïࢠÜUè Ý¢ç²ÜU¢ ãï }¢x¢Ú ¥¢y}¢ç|¢}¢¢Ý ÜU¢ |¢¢± ΢ïÝ¢ïæ }¢ïæ

„}¢¢Ý ãñ J }¢¢ƒ¢ü „ï м¢ Hx¢¼¢ ãñ çÜU ¥¢Ýï±¢Hè ݲè ÐèÉGè »ï„è ã¢ï

„ÜU¼è ãñ J ²ã |¢è Ýãèæ ÜU㢠…¢ „ÜU¼¢ çÜU ¥¢Ýï ±¢Hè ¥¢ñÚ¼ ÜU¢ï}¢H

¥¢ñÚ }¢{éÚ ã¢ï ±ã ÐéM¯ ÜUï „}¢¢Ý „ÚH |¢è ã¢ï „ÜU¼è ãñ J

ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜUè ÎëçC „ï Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ }¢ê˲¢æÜUÝ ÜUÚïæ ¼¢ï ¥Hx¢-¥Hx¢

籯²¢ï ÜU¢ï HïÜUÚ çH¶è x¢²è Hïç¶ÜU¢ ÜUè ÜU§ü }¢¢ñçHÜU ¥¢ñÚ ©yÜUëC ÜUã¢çݲ¢¡

ãñ J ‘¥¡{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï’ Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ™<™¼ ÜUã¢Ýè „æx¢íã ãñ J §„

ÜUã¢Ýè „æx¢íã }¢ïæ “¥}¢ê¼ü ÜUéÀ” ÜUã¢Ýè Ð퇢² |¢¢±Ý¢ 籯² ÜU¢ï HïÜUÚ çH¶è

x¢²è ÜUã¢Ýè ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè ÜUè Ý¢ç²ÜU¢ “„é}}¢è” ÜUËÐÝ¢ ÜUï ¥¢ÜU¢à¢

}¢ïæ ©ÇG¢Ý |¢ÚÝï Hx¢è ƒè J ‘ÜUŒÐè’ ÜUï Ï¢¢Úï }¢ïæ J „é}}¢è |¢¢§ü ÜUï ÜU¢Ú‡¢ ¥ÐÝï

Ðíï}¢ ÜU¢ï ÐíÜUÅ Ýãèæ ÜUÚ „ÜU¼è …Ï¢ ‘ÜUŒÐè’ ÜUè }¢ëy²é ã¢ï …¢¼è ãñ ¼¢ï

}¢¢¼¢…è Ýï x¢Hï ç}¢HÜUÚ …¢ïÚ …¢ïÚ „ï Ú¢ï¼è ãñ J Ðíï}¢ ÜUï mæm ÜUè çSƒç¼

§„ ÜUã¢Ýè ÜU¢ }¢éw² ÜU‰² ãñ J

©„ÜU¢ ¥¢ÜU¢à¢ ÐéÚ¢Ýè ÐèÉè ÜUï òçv¼ ÜUè ΢S¼¢Ý ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUï

Ý¢²ÜU ÜU¢ï HÜU±¢ }¢¢Ú x¢²¢ ãñ J ©„ï Í¢Ú „ï ¥Hx¢ ÎêÚ ÜU}¢Úï }¢ïæ ÜUÚ çβ¢

…¢¼¢ ãñ J „¢}¢Ýï ݲ¢ }¢ÜU¢Ý Ï¢Ý Ú㢠ã¢ï¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ©„è }¢ÜU¢Ý ÜUï

154

ÐèÀï ¥¢ÜU¢à¢ ÜU¢ï Îï¶ Ú㢠ã¢ï¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜUï Ï¢ïÅï ÜU¢ï Ï¢¢Ð ÜUè …Ú¢ |¢è

ô™¼¢ Ýãèæ J Ý¢²ÜU ÜU¢ ТＢ ©„ÜUè Îï¶|¢¢H ÜUÚ¼¢ ãñ J Ý¢²ÜU ÜU¢ï ÐyÝè

‘¥}¢Ú¢ï’ ÜUè ²¢Î „¼¢¼è Úã¼è ãñ J ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ ©„ï Îê„Úï ÜU}¢Úï }¢ïæ

ç„ÜUÅ ÜUÚ çβ¢ …¢¼¢ ãñ J §„ ¼Úã ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ »ÜU ±ëh¼¢ ÜUè

ÐèÇG¢ ÜU¢ï, ©„ÜUè ç±ÜUH¢æx¢¼¢ ÜUè Ï¢ÇGè βÝè²¼¢ „ï Ϣݢ²¢ ãñ J ‘¥çS¼y±

„ï Ï¢ÇG¢’ ÜUã¢Ýè Ð퇢² |¢¢±Ý¢ „ï ÐíïçÚ¼ ÜUã¢Ýè ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ …Ï¢

¥ÐÝï Ðíï}¢è ÜUè Ðí¢çŒ¼ Ýãèæ ã¢ï¼è ¼Ï¢ ©„ÜUè Ð퇢² |¢¢±Ý¢ çÝڢࢢ }¢ïæ Ï¢ÎH

…¢¼è ãñ J ±ã Ðç¼ ÜUï Т„ ÚãÜUÚ |¢è }¢Ý „ï Ðíï}¢è ÜUï Т„ ãè ãñ J

“»ÜU ²¢~¢¢‹¼” »ÜU ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãñ J Ðç¼-ÐyÝè ¥ÐÝï …è±Ý

ÜUè }¢éH¢ÜU¢¼ »ÜU Îê„Úï ÜUï ¥ÓÀï x¢é‡¢¢ïæ ÜU¢ï …è±Ý ÜUï ΢²Úï ÜU¢ï Š²¢Ý }¢ïæ

Ú¶ÜUÚ ç…‹Îx¢è ÜUè à¢M¥¢¼ ÜUÚ¼ï ãñæ J }¢x¢Ú ¥æ¼ }¢ïæ Ý¢Úè ÜU¢ï ãè ãÚ …x¢ã

¥ÐÝè |¢¢±Ý¢ ÜU¢ï ÎÈUÝ¢ÜUÚ ÐéM¯¢ïæ ÜUï „¢ƒ ™HÝ¢ ÐǼ¢ ãñ §„è „}¢S²¢

ÜU¢ï Hïç¶ÜU¢ Ýï ¥ÐÝè ÜUã¢Ýè ÜU¢ }¢éw² 籯² Ϣݢ²¢ ãñ J

“ÐéÝ:±ãè »ÜU ТçÚ±¢çÚÜU ÜUã¢Ýè ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ ç„Ú ÐÚ

ÐÍ¢ÇGè Ï¢¢¡{Ýï ÜUè ÐÚæÐÚ¢ ÜU¢ï Îࢢü²¢ x¢²¢ ãñ J ÜUƒ¢ Ý¢²ÜU ‘Îï±ï‹Îí’ ÜU¢ï

Hx¢¼¢ ãñ çÜU ¥Ï¢ ±ã Ï¢ÇG¢ Ï¢Ý x¢²¢ ãñ J Í¢Ú ÜUè „¢Úè ç…}}¢ï΢Úè ©„

ÐÚ ¥¢Ý ÐÇGè ãñ J ¼|¢è ¼¢ï ±ã ÜUã¢Ýè ÜUï ¥æ¼ }¢ïæ ÜUã¼¢ ãñ - “ϢϢHè

¼é}¢ ¥Ý¢ƒ Ýãèæ J }¢ïæ ¼é}ã¢Ú¢ çм¢ ãê¡ J ²ã ÐíÜUëç¼ ÜU¢ çݲ}¢ ãñ J ÐãHé

155

¼é}¢ Ï¢¢Ï¢ê…è ÜUï çH» Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚ¼è ƒè ¥Ï¢ }¢ïÚï çH» Ðí¢ƒüÝ¢ ÜUÚÝ¢ J”

“¥ÐÝï ç±Mh” ΢}Ðy² …è±Ý „ï „æÏ¢æç{¼ ÜUã¢Ýè ãñ J §„è ¼Úã

çÜU„ÜUï Ðÿ¢ }¢ïæ ΢}Ðy² …è±Ý „ï „æÏ¢æç{¼ ÜUã¢Ýè ãñ J “x¢H¼ ã¢ï¼¢

Ð晼æ~¢” ¥¢… ÜUè ²é±¢ Ý¢Úè ÜUè ÜUã¢Ýè ãñ, …¢ï ÜU}¢ ©}¢í }¢ïæ Ï¢Ó™¢ Ýãèæ

™¢ã¼è J Ý¢ç²ÜU¢ Ï¢ãé¼ ÜUéÀ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼è ãñ J “¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï” Ú¢…è

ÜUè Ÿ¢ïcÆ ÜUã¢Ýè ãñ J ÐíS¼é¼ ÜUã¢Ýè }¢ïæ Ý¢ç²ÜU¢ ÜUè Ï¢ÇGè }¢ãœ±ÜU¢æÿ¢¢» ãñ J

±ã x¢ÚèÏ¢ ÐçÚ±¢Ú }¢ïæ Ýãèæ ÚãÝ¢ ™¢ã¼è J ¼|¢è ¼¢ï ¥ÐÝï Ðç¼ ÜU¢ï À¢ïÇÜUÚ,

±ã ¥ÐÝï¢ Ï¢¢ï„ ç}¢Ÿ¢¢ ÜUï „¢ƒ ç±±¢ã ÜUÚ Hï¼è ãñ J HïçÜUÝ ©„ï ç}¢H¼¢

v²¢ ãï ? ç„ÈUü {¢ï¶¢ ¥¢ñÚ ÐÀ¼¢±¢ J “¥æ¼ãèüÝ” ÜUã¢Ýè }¢ïæ ÎÈU¼Úè

}¢¢ã¢ñH ÜUè „}¢S² ÜU¢ï Ï¢¢¼¢²¢ x¢²¢ ãñ J

çà¢ËÐ ÜUè ÎëçC „ï Îï¶ïæ ¼¢ï Ú¢…è „ïÆ Ýï ÜUã¢çݲ¢ïæ ÜU¢ï ¼éHÝ¢ }¢ïæ

¥ÐÝï ©Ð‹²¢„¢ïæ }¢ï |¢¢¯¢-à¢ñHè ÜUï Ðíç¼ ¥ç{ÜU …¢x¢MÜU¼¢ çζ¢§ü ãñ J

ç±à¢ï¯¼: ©ÝÜUï ‘¼y„}¢’ ¥¢ñÚ ‘çÝcÜU±™’ ΢ïÝ¢ïæ ©Ð‹²¢„¢ïæ ÜU¢ï HïÜUÚ |¢¢¯¢ ÜUï

Ï¢¢Úï }¢ïæ Ï¢ãé¼ ™™¢ü ãé§ü ãñ J |¢¢¯¢ }¢ïæ ©Îêü ÜU¢ Ðí|¢¢± Îﶼï Ϣݼ¢ ãñ J

ÜUãè ÜUãè Ý¢Úè ÐÚ Ã²æx² ãñ, ¼¢ï ÜUãè ÜUãè ÐéM¯¢ï ÐÚ J §„èçH» Ú¢…è

„ïÆ Ýï òæx²¢y}¢ à¢ñHè ÜU¢ Ðí²¢ïx¢ ¥ç{ÜU çÜU²¢ ãñ J Ú¢…è „ïÆ ÜUè ÜUã¢çݲ¢¡

ÜUè |¢¢¯¢ „ÚH ãñ J ÜUãè ÜUãè Ðíç¼ÜU¢y}¢ÜU |¢¢¯¢ ÜU¢ Ðí²¢ïx¢ çÜU²¢ x¢²¢

ãñ J §„ ¼Úã Ú¢…è „ïÆ ¥ÐÝï ÜUƒ¢„¢çãy² ÜUï ÜU‰² »±æ çà¢ËР΢ïÝ¢ïæ S¼Ú¢ïæ

156

ÐÚ „}¢ëh ¥¢ñÚ ©ËHï¶Ýè² ãñ J

ÜUã¼¢ Ý ã¢ïx¢¢ çÜU Ú¢…è „ïÆ ÜUƒ¢-„¢çãy² ¥¢ñÚ çã‹Îè „¢çãy² …x¢¼

ÜUï çH» »ÜU ݱèÝ ± }¢¢ñçHÜU Ðí²¢„¢y}¢ÜU Ðê¡…è ãñ J

• • •

157

„æÎ|¢ü „êç™

1. ¼y„}¢ - Ú¢…ÜU}¢H ÐíÜU¢à¢Ý, ݧü çÎËHè 1983

2. çÝcÜU±™ - |¢¢Ú¼è² ¿¢¢ÝÐèÆ, ݧü çÎËHè 1995

ÜUã¢Ýè „æx¢íã

1. ¥æ{ï }¢¢ïÇ „ï ¥¢x¢ï - Ú¢…ÜU}¢H ÐíÜU¢à¢Ý - ݧü çÎËHè 1979

2. ²¢~¢¢²év¼ - Ýïà¢ÝH ÐHôà¢x¢ - çÎËHè „æSÜUÚ‡¢ - 1987

3. „çβ¢ïæ „ï - ±¢xÎï±è ÐíÜU¢à¢Ý, çÏ¢ÜU¢ÝïÚ ---

4. ¼è„Úè ãƒïHè - Ú¢…ÜU}¢H ÐíÜU¢à¢Ý - ݧü çÎËHè 1981

5. ²ã ÜUã¢Ýè Ýãèæ - |¢¢Ú¼è² ¿¢¢ÝÐèÆ 1998

6. ç}¢H¢ïæ HæÏ¢¢ ÐéH - ©Îêü ¥ÜU¢Î}¢è - çÎÌè 1998

„æÎ|¢ü x¢íæƒ

1. „¢É}¢ïÚè çã‹Îè ©Ð‹²¢„¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè - Ç¢õ. çÜUÚ‡¢ Ï¢¢H¢

2. Ú¢…è „ïÆ ÜU¢ ڙݢ „æ„¢Ú - Ç¢õ. Fïã…¢ „¢ïÝ¢Hï

3. Ú¢…è à¢ïÆ - ÜUƒ¢„ëçC - Ç¢õ. ÜU¢à}¢èÚè H¢H

4. çã‹Îè ©Ð‹²¢„¢ïæ }¢ïæ Ý¢Úè ÜUï ç±ç±{ MÐ - }¢¢ïã}}¢Î ¥}¢ãÚ

5. „}¢ÜU¢HèÝ }¢çãH¢ Hï¶Ý - Ç¢õ. ¥¢ï}¢ÐíÜU¢à¢ à¢}¢¢ü

158

Ð~¢-Ðç~¢ÜU¢»¡

1. „}¢èÿ¢¢ - ¥vÅéÏ¢Ú - 1982

2. ¥ÿ¢Ú¢ - Ú}¢ïࢠαï ----

3. ãæ„ - çÝ}¢üH¢ …ñÝ 1994

4. }¢Ý¢ïÚ}¢¢ - 1993

––––