KECAP PANUNJUKKECAP PANUNJUK
Kecap Gaganti PanunjukKecap Gaganti Panunjuk
• Iki, ike = ieu• Iku, iko = eta• Ika, ika = itu• I = di• (R)I = di
• Iki, ike = ieu• Iku, iko = eta• Ika, ika = itu• I = di• (R)I = di
Lamun hiji kecap dimimitian ku ang atawa ng hartina eta kecap teh geus dipikawanoh
Lamun hiji kecap dimimitian ku ang atawa ng hartina eta kecap teh geus dipikawanoh
• Iki ng = iking = ieu• Iku ng = ikung = eta• Ika ng = ikang = itu• Ikana, ikanang = itu, di
ditu
• Iki ng = iking = ieu• Iku ng = ikung = eta• Ika ng = ikang = itu• Ikana, ikanang = itu, di
ditu
KECAP PANUNJUK NU HARTINA NU BOGANA
(EMPUNYA)
KECAP PANUNJUK NU HARTINA NU BOGANA
(EMPUNYA)• Niki, niking = nu ieu, ieu nu
bogana• Niku, nikung = nu eta, eta nu
bogana
• Niki, niking = nu ieu, ieu nu bogana
• Niku, nikung = nu eta, eta nu bogana
KECAP NUDUHKEUN TEMPAT
KECAP NUDUHKEUN TEMPAT
• Riki, riking = di dieu• Riku, rikung = di ditu
• Riki, riking = di dieu• Riku, rikung = di ditu
PIKEUN NGAYAKINKEUN, DIGUNAKEUN RARANGKEN
TUKANG HĔN
PIKEUN NGAYAKINKEUN, DIGUNAKEUN RARANGKEN
TUKANG HĔN• Ika – ikahĕn• Iku – ikihĕn• Iku - ikuhĕn
• Ika – ikahĕn• Iku – ikihĕn• Iku - ikuhĕn
Atika, atiki, atikudisingget jadi tiki, tika,
tiku (nya eta)
Atika, atiki, atikudisingget jadi tiki, tika,
tiku (nya eta)Lamun ditambahan ng jadi
tiking, tikang, tikung Lamun ditambahan ng jadi
tiking, tikang, tikung
Ta, tang = etaTa, tang = eta
Conto kalimahConto kalimah
• Lara niking priyawiraha.• Atyanta prajña nikā.• Rikanang hawan matĕmu raksasa
len.• Suka yan pacangkrama rikang jaladi.• Hĕnĕngakna ng kathā sakarĕng.• Inalapnira tang Nandini.
• Lara niking priyawiraha.• Atyanta prajña nikā.• Rikanang hawan matĕmu raksasa
len.• Suka yan pacangkrama rikang jaladi.• Hĕnĕngakna ng kathā sakarĕng.• Inalapnira tang Nandini.
Kecap SandangKecap Sandang
• Si• Sang• Dang
• Si• Sang• Dang
Kecap sandang: SiKecap sandang: Si
- nu geus raket- sato- dipikanyaah- dipikaijid
- nu geus raket- sato- dipikanyaah- dipikaijid
Conto KalimahConto Kalimah
• Si Pandu-suta = anak Pandu (loma).• Si Singha = Singa (anu geus
dipikanyaho).• Si Jurumudi = Jurumudi (anu geus
dipikanyaho).• Si Panjahat = Penjahat (anu
dipikageuleuh).
• Si Pandu-suta = anak Pandu (loma).• Si Singha = Singa (anu geus
dipikanyaho).• Si Jurumudi = Jurumudi (anu geus
dipikanyaho).• Si Panjahat = Penjahat (anu
dipikageuleuh).
SaSa
• Sarua jeung si tapi leuwih hormat• Sarua jeung si tapi leuwih hormat
SangSang
• Dipake di hareupeun kecap nu nuduhkeun ngaran, gelar, atawa sato nu dianggap raja, sohor, atawa dihormat
• Dipake di hareupeun kecap nu nuduhkeun ngaran, gelar, atawa sato nu dianggap raja, sohor, atawa dihormat
Conto KalimahConto Kalimah
• Sang hyang Bayu = Dewa Angin• Sang Ugraçrawā = sang
Ugraçrawā• Sang Bhima = sang Bima• Sang Kancil = sang Kancil
• Sang hyang Bayu = Dewa Angin• Sang Ugraçrawā = sang
Ugraçrawā• Sang Bhima = sang Bima• Sang Kancil = sang Kancil
DangDang
pikeun nyebut jalma nu dihormat/ dihargaan, contona: ulama, guru, pandita
Contona:Dang Hyang Drona: Drona nu muliaDang Acāryya: Guru nu dihormat
pikeun nyebut jalma nu dihormat/ dihargaan, contona: ulama, guru, pandita
Contona:Dang Hyang Drona: Drona nu muliaDang Acāryya: Guru nu dihormat
Conto KalimahConto Kalimah
• Ikang si Çakuntalā singgih ike• Lunghā ta sang Menakā.• Wruh pwa bhagawān Kanwa
ryambĕk sang Çakuntala• An mangkana ling sang kanyā.
• Ikang si Çakuntalā singgih ike• Lunghā ta sang Menakā.• Wruh pwa bhagawān Kanwa
ryambĕk sang Çakuntala• An mangkana ling sang kanyā.
Conto kalimahConto kalimah
• Mangkana ling sang hyang Indra• Matang yan Poru ngaran sang
nātha, apan wĕka Puru• Glāna ta mahārāja Cantanu de
ning ujar sang Dacapati• Dang Hyang Krpa tumūtakĕn Dang
Hyang Drona.
• Mangkana ling sang hyang Indra• Matang yan Poru ngaran sang
nātha, apan wĕka Puru• Glāna ta mahārāja Cantanu de
ning ujar sang Dacapati• Dang Hyang Krpa tumūtakĕn Dang
Hyang Drona.
KECAP KANTETANKECAP KANTETAN
• Dumasar susunan basa Sansekerta• Dumasar susunan basa Jawa Kuna
• Dumasar susunan basa Sansekerta• Dumasar susunan basa Jawa Kuna
1. D-N1. D-N
• Rajaputra = putra raja• Maharaja = raja agung• Tribhuwana = buana tilu• Dhannurwedacastra = kitab elmu
manah• Yamaloka = tempat Dewa Yama• Kurukşetra =lapang/kuburan
bangsa kuru
• Rajaputra = putra raja• Maharaja = raja agung• Tribhuwana = buana tilu• Dhannurwedacastra = kitab elmu
manah• Yamaloka = tempat Dewa Yama• Kurukşetra =lapang/kuburan
bangsa kuru
2. Jeung2. Jeung
• Wanadri (wana-adri) = leuweung jeung gunung
• Gajaçwa (gaja-açwa) = gajah jeung kuda
• Sukaduhka = senang jeung susah• Lakibini = lalaki jeung awewe• Tapatapi = nu tapa lalaki jeung
awewe
• Wanadri (wana-adri) = leuweung jeung gunung
• Gajaçwa (gaja-açwa) = gajah jeung kuda
• Sukaduhka = senang jeung susah• Lakibini = lalaki jeung awewe• Tapatapi = nu tapa lalaki jeung
awewe
3. Nu kahiji kecap bilangan
3. Nu kahiji kecap bilangan
• Astadacaparwa = dalapanbelas bagian (jilid)
• Caturdwara = gapura opat• Pancāksara = lima aksara• Çataguna =saratus kali lipet
• Astadacaparwa = dalapanbelas bagian (jilid)
• Caturdwara = gapura opat• Pancāksara = lima aksara• Çataguna =saratus kali lipet
4. Kecap kahiji nuduhkeun sipat tina kecap kadua
4. Kecap kahiji nuduhkeun sipat tina kecap kadua
• Uttamajanma = jalma nu utama• Mahaprabhu = raja agung• Ruksawayawa = awak ruksak• Mithyāsamaya = janji bohong
• Uttamajanma = jalma nu utama• Mahaprabhu = raja agung• Ruksawayawa = awak ruksak• Mithyāsamaya = janji bohong
5. Dimimitian ku a, an, nir, nis (hartina henteu jeung
leungit)
5. Dimimitian ku a, an, nir, nis (hartina henteu jeung
leungit)• Awighna = teu aya halangan• Akampya = teu usik• Akrta = teu ma’mur• Anangga = teu awakan, bogoh• Anadara = teu sopan,teu hormat
• Awighna = teu aya halangan• Akampya = teu usik• Akrta = teu ma’mur• Anangga = teu awakan, bogoh• Anadara = teu sopan,teu hormat
• Nisțŗşna = teu nyaah• Niççesa = taya sesana• Nirdoşa = teu boga dosa• Nirbhagya = teu bagja• Nirbhaya = teu sieun
• Nisțŗşna = teu nyaah• Niççesa = taya sesana• Nirdoşa = teu boga dosa• Nirbhagya = teu bagja• Nirbhaya = teu sieun
Hartina bogaHartina boga
• Pancamuka = boga lima beungeut• Raksasarupa = rupana jiga raksasa• Trinetra = matana tilu• Samanama = sarua ngaranna
• Pancamuka = boga lima beungeut• Raksasarupa = rupana jiga raksasa• Trinetra = matana tilu• Samanama = sarua ngaranna
Dimimitian ku swa atawa sarwwa
Dimimitian ku swa atawa sarwwa
• Swabhawa = tabeat, kaayaanna sorangan
• Swawidya = elmuna sorangan• Swadharmma = kawajiban
sorangan• Swaputra = anak sorangan• Swayambara = pilihan sorangan
• Swabhawa = tabeat, kaayaanna sorangan
• Swawidya = elmuna sorangan• Swadharmma = kawajiban
sorangan• Swaputra = anak sorangan• Swayambara = pilihan sorangan
• Sarwwapuspa = rupa-rupa kembang
• Sarwwaphala = rupa-rupa buah• Sarwwayudha = sagala pakakas
perang (rupa-rupa perang)• Sarwwawaditra = sagala waditra)
• Sarwwapuspa = rupa-rupa kembang
• Sarwwaphala = rupa-rupa buah• Sarwwayudha = sagala pakakas
perang (rupa-rupa perang)• Sarwwawaditra = sagala waditra)
Kantetan aworKantetan awor
• Lituhayu = rupana geulis• Tamolah = teu usik, cicing• Janmottama = jalma utama• Nyugading = kalapa gading
• Lituhayu = rupana geulis• Tamolah = teu usik, cicing• Janmottama = jalma utama• Nyugading = kalapa gading
• Lawas ikang yajña dwadasa warsa.• Ngaran ing carita
Astadaçaparwwa, gawe bhagawan Byasa
• Nangkĕn Soma nirahara• Swabhawa nisțŗşna sira
• Lawas ikang yajña dwadasa warsa.• Ngaran ing carita
Astadaçaparwwa, gawe bhagawan Byasa
• Nangkĕn Soma nirahara• Swabhawa nisțŗşna sira
• Ahad: Āditya• Senen: Soma• Salasa: Anggara• Rebo: Buddha • Kemis : Whŗaspati• Jumaah: Çukra• Saptu: Çanaiçcara (Tumpĕk)
• Ahad: Āditya• Senen: Soma• Salasa: Anggara• Rebo: Buddha • Kemis : Whŗaspati• Jumaah: Çukra• Saptu: Çanaiçcara (Tumpĕk)
• Çrawana (Juli-Agt)• Bhadra• Asuji• Karttika• Margaçira• Posya• Magha• Phalguna• Cetra• Weçakha• Jestha• Āsadha
• Çrawana (Juli-Agt)• Bhadra• Asuji• Karttika• Margaçira• Posya• Magha• Phalguna• Cetra• Weçakha• Jestha• Āsadha
SADWARA(PARINGKĔLAN)
SADWARA(PARINGKĔLAN)
• Tunglai• Aryang• Wurukung• Paningron• Uwas• Mawulu
• Tunglai• Aryang• Wurukung• Paningron• Uwas• Mawulu
PancawaraPancawara
• Pahing• Pon• Wage• Kliwon• Legi
• Pahing• Pon• Wage• Kliwon• Legi
CONTO KALIMAHCONTO KALIMAH
• Sajna haji! Kumwa kengot ra bhujangga haji, ikang pancadaci krsna.
• Buddhawara pahing sangangatus wwaluwelas ikang cakakala.
• Kunang mangke Mawulu Wage• Nangken Soma mwang Wrhaspati
sira nirahara• Ekadaca cuklapaksa asujimasa
• Sajna haji! Kumwa kengot ra bhujangga haji, ikang pancadaci krsna.
• Buddhawara pahing sangangatus wwaluwelas ikang cakakala.
• Kunang mangke Mawulu Wage• Nangken Soma mwang Wrhaspati
sira nirahara• Ekadaca cuklapaksa asujimasa
KECAP PANANYAKECAP PANANYA
• Apa, mapa = naon, • Paran = kumaha• Aparan = naon, saha, kumaha,
naha
• Apa, mapa = naon, • Paran = kumaha• Aparan = naon, saha, kumaha,
naha
• Sapa, syapa (si-apa) = saha• Sangapa (sang-apa) = saha
(hormat)• Ndi, ndya = naon, mana, di mana,
ka mana, kumaha• Pira, sapira = sabaraha,
sababaraha, kumaha• Kapan = iraha, kumaha
• Sapa, syapa (si-apa) = saha• Sangapa (sang-apa) = saha
(hormat)• Ndi, ndya = naon, mana, di mana,
ka mana, kumaha• Pira, sapira = sabaraha,
sababaraha, kumaha• Kapan = iraha, kumaha
CONTO KALIMAHCONTO KALIMAH
• Aparan ulah nikang naga ri huwusnya cinapa de sang ibu?
• Aparan ta rahadyan sanghulun kabeh ginantung ri petung sawuluh?
• Aparan ta sang Ugracrawa ngaranira?
• Aparan ulah nikang naga ri huwusnya cinapa de sang ibu?
• Aparan ta rahadyan sanghulun kabeh ginantung ri petung sawuluh?
• Aparan ta sang Ugracrawa ngaranira?
• Sangapa makaputre kita?• Mwang ndi paranira matangyan
asepikang acrama?• Kadi mapa karmma awaku
mangdadi?• Syapa karika tinonta kinabhaktya
ning Indra kuneng?• Sangapa ngaranira sira sang
siniwinta kuneng?
• Sangapa makaputre kita?• Mwang ndi paranira matangyan
asepikang acrama?• Kadi mapa karmma awaku
mangdadi?• Syapa karika tinonta kinabhaktya
ning Indra kuneng?• Sangapa ngaranira sira sang
siniwinta kuneng?
KECAP PARENTAHKECAP PARENTAH
• Miceun rarangken -um-• Make ta (hormat)• Make ndah (mangga)• Ngarobah ma- jadi pa-,
maka- jadi paka-, maha- jadi paha-,ang- jeung mang- jadi pang-,• Make rarangken –i atawa –aken
ditambahan de atawa dening, atawa teu make de atawa dening,
• Miceun rarangken -um-• Make ta (hormat)• Make ndah (mangga)• Ngarobah ma- jadi pa-,
maka- jadi paka-, maha- jadi paha-,ang- jeung mang- jadi pang-,• Make rarangken –i atawa –aken
ditambahan de atawa dening, atawa teu make de atawa dening,
CONTO KALIMAHCONTO KALIMAH
• Tinghali de nta!• Patyani juga uson!• Patrem tekemaken i tenggek!
• Tinghali de nta!• Patyani juga uson!• Patrem tekemaken i tenggek!
NYAREKNYAREK
• Haywa
Contona:• Haywa kamu sangcaya• Haywa magong wuyungta
• Haywa
Contona:• Haywa kamu sangcaya• Haywa magong wuyungta
KECAP PANYAMBUNGKECAP PANYAMBUNG
• anu• sing, asing
Contona:Asing apulih pejahSing abangSing lungha
• anu• sing, asing
Contona:Asing apulih pejahSing abangSing lungha
KECAP GAGANTI TEU TANGTU
KECAP GAGANTI TEU TANGTU
1. Ngwwang: jalma (nu teu tangtu)2. Anu: nu3. Bari, bari-bari: saha wae, sing saha,
naon wae4. Angken/nangken: unggal5. Sira: hiji, hiji jalma6. Pira, pirang: sabaraha, sababaraha7. Waneh (jalma sejen), len (nu sejen,
salian), lyan (sejen), dudu (nu sejen), mwah (deuih)
1. Ngwwang: jalma (nu teu tangtu)2. Anu: nu3. Bari, bari-bari: saha wae, sing saha,
naon wae4. Angken/nangken: unggal5. Sira: hiji, hiji jalma6. Pira, pirang: sabaraha, sababaraha7. Waneh (jalma sejen), len (nu sejen,
salian), lyan (sejen), dudu (nu sejen), mwah (deuih)
CONTO KALIMAHCONTO KALIMAH
• Lawan ngwwang kadi sanghulun.• Bari-bari ni wuwusira.• Pirang warsa kunang lawasnira
temutangan pinakanaknira ta sang Citranggada mwang Citrawiryya.
• Pira kunang lawasnireng swarga, manangkil ta sire Bhatara Brahma.
• Pira karika lawas narendranungsuka cangkrama met lango.
• Lawan ngwwang kadi sanghulun.• Bari-bari ni wuwusira.• Pirang warsa kunang lawasnira
temutangan pinakanaknira ta sang Citranggada mwang Citrawiryya.
• Pira kunang lawasnireng swarga, manangkil ta sire Bhatara Brahma.
• Pira karika lawas narendranungsuka cangkrama met lango.
KECAP RAJEKANKECAP RAJEKAN
• Dwilingga murni• Dwilingga rarangkenan
• Dwilingga murni• Dwilingga rarangkenan
Dwilingga murniDwilingga murni
a. Hartina loba, sababaraha kali:anak-anak, ingid-ingid, tunggal-tunggal, inggal-inggal
b. Ngurangan kecap asalna:phala-phala, kunda-kunda, gunem-gunem
c. Teu pasti: (a)paran-paran, tiru-tiru
a. Hartina loba, sababaraha kali:anak-anak, ingid-ingid, tunggal-tunggal, inggal-inggal
b. Ngurangan kecap asalna:phala-phala, kunda-kunda, gunem-gunem
c. Teu pasti: (a)paran-paran, tiru-tiru
d. Nandeskeun harti asalna:tuhu-tuhu, sipi-sipi, laki-laki
d. Nandeskeun harti asalna:tuhu-tuhu, sipi-sipi, laki-laki
DWILINGGA RARANGKENAN
DWILINGGA RARANGKENAN
• Pulupuluhan, sirasirat, lipurlinipur, ananghyananghyaken, amedi-medi,patukar-tukar
• Pulupuluhan, sirasirat, lipurlinipur, ananghyananghyaken, amedi-medi,patukar-tukar
CONTO KALIMAHCONTO KALIMAH
• Anak laki-laki lituhayu paripurna.• Tonton t arupa nyawaknyam
aticaya gongnya.• Atyanta ramya nika de ning
sarwwakusuma.• Ika tamuta-mutani hyang Atma
ngaranira.
• Anak laki-laki lituhayu paripurna.• Tonton t arupa nyawaknyam
aticaya gongnya.• Atyanta ramya nika de ning
sarwwakusuma.• Ika tamuta-mutani hyang Atma
ngaranira.