Download - Drama Bali

Transcript
Page 1: Drama Bali

SMK

MEMAHAMI KARYA SASTRA

BALI

GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

Page 2: Drama Bali

DRAMA BALIKAPUPULANG

OLIH;I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

Page 3: Drama Bali

TEGES DRAMA

• Drama inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa.

• Drama Bali inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa Basa Bali.

• Drama taler mateges lelampahan,paigelan miwah sandiwara.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 4: Drama Bali

SOROH DRAMA

1. DRAMA BALI TRADISIONAL2. DRAMA BALI MODERN.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 5: Drama Bali

DRAMA BALI TRADISIONAL

Drama puniki kaparinama Drama Bali Klasik marupa soroh drama sané nyatuayang indik satua puri (istana), aab guminé sané ilu, tur nganggen gonk,gegendingan, miwah busana Bali.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 6: Drama Bali

CIHNA DRAMA BALI TRADISIONAL• Lelitihan satuané nénten nganggén sasuratan.• Nenten wénten sutradara.• Nganggén gamelan.• Madasar antuk tanjek gong,• Madaging gegendingan (tembang),• Unteng satuanényatuang soroh puri, wayang,babad,parwa

msl,• Nganggen srana topeng miwah busana Bali,• Sang pragina dados mareraosan majeng para pamiarsa

(sang ngaksi).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 7: Drama Bali

Imba Drama Bali Tradisional1. Arja; Arja Pakangraras,Cupak grantang,pajang

Mataram,msl2. Gambuh;Gambuh raja lasem, Gambuh dalem

Bungkut,Gambuh Dalem Dimadé,msl.3. Wayang Wong; Ghatot Kaca Sraya, Prabhu Salya, Sang

Prabhu parikesit,msl.4. Prémbon; Prembon Maya denawa, Utusan Patih

Ularan,Puputan Badung,msl.5. Sendratari; Ramayana,Kresna Dutha, Wiratha

Parwa,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 8: Drama Bali

Ring Bali soroh arja,gambuh miwah prémbon akéhan masesolahan nganggén topéng,Soroh topeng ring Bali wénten 3 soroh, sakadi:

I. Topeng Panca*Seka topéng sané madué pragina wantah lelima.II. Topéng Pajegan*Topéng sané nyaritayang indik sejarah topéng

ring Bali miwah indik Agama. Umpami:Topéng Sidhakarya miwah Topéng Wali.

III. Topéng Prémbon (Arja)* Marupa Drama tari topéng. Arja embas warsa 1940 ring Badung karintis olih Wayan Gria sareng I Madé Kredek. Praginané: Dalem,Galuh,Mantri,Desak,Penasar (Punta Kertala,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 9: Drama Bali

Drama Bali Modérn

Drama bali modérn marupa soroh drama sané nyatuang indik idep sané mangkin. Idepé sakadi mangkin wénten sané masolahan indik sakancan ring jeroan kulawarga banjar, masyarakat, mademenan,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 10: Drama Bali

Cihna drama Bali Modérn• Lelintihan satuané nganggén naskah,• Nganggén sutradara,• Nenten nganggen gamelan,• Tetindakané madasar sakadi polahé sujati (kenyataan),• Nganggen tutur/dialog,• Nganggén dekor (realistis) utawi cacirén (absurd).• Nganggén lampu warna-warni,• Unteng satuané nyatuang soroh idepé sakadi mangkin (suka,duka

miwah kapitresnan).• Nganggén busana sakadi sekala,• Sang pragina kaparinama:peran tokoh, tur tan dados mangraos ring

panonton.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 11: Drama Bali

•Ring Bali seka drama Bali modérn kaparnama teater/sanggar. Soroh teater sané wénten, inggih ipun:

Magenah ring Singaraja*Sanggar Bahtéra,Bukit Manis,Citra msl;

Magenah ring Badung*Sanggar Putih, Kukuruyuk, Teater Mini Badung, msl;

Magenah ring Gianyar*Sanggar Malini;Msl…

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 12: Drama Bali

Imba Drama Bali Modérn• Gedé darna: Kobaran Apiné;Aduh déwa Ratu lan Ki bayan

Suling.• Ketut Aryana: Nang Kepod.• Putu Arya Samadi: Phala Karma.

Wénten malih soroh drama sané marupa drama bali Trdisional nanging pidaging miwah sranané modérn. Drama Gong punika kasub pesan ring Bali duk warsa 1960, awanan sering masolahan ring balé Banjaré, alun-alun, TVRI ,mgl. Minekadi:Drama Gong Sanga Langit; Banyuning (Buléléng), Bhara Kartika Budaya (Badung); Drama Gong Abianbasé;msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 13: Drama Bali

SRANA NGWANGUN DRAMA

• SUTRADARA,• PRAGINA• NASKAH/SATUA,• GENAH

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 14: Drama Bali

LATIHAN SAJERONING DRAMA

• Nrawang (imajinasi),• Mandingang (asosiasi)• Masolah(ekting).• Magenah (bloking/penempatan ruangan),• Matindak (merespon).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 15: Drama Bali

TEHNIK LATIHAN DRAMA1. Ngwacén satua (naskah),2. Nwacén nganutin watak solah sang masolah,3. Ngraos lancar,becik miwah anut sahananing drama,4. Ngraos sinambi mapratingkah nganutin solah

wacénan,5. Ngraos nénten nganggé naskah, nganggén gerak-

gerik miwah ngatur genah kalangan,6. Nganggén busana raris masolah ring tengah

panggung.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 16: Drama Bali

IMBA NASKAH DRAMA “AIB”

• Kacritayang wenten anak bajang mayusa 21 tiban, pangawakanne landung, bokne dawa, selem tur samah, kulitne putih, rupane jegeg tur ring pipine misi sujenan. Yadiastun mapanganggo sederane, kajegegan ipune tusing ada ane nandingin ring desan ipune, Desa Taman Anyar. Wastan ipune Luh Sandat, sedek malali ka sisin pasihe ajak tunanganipune sane mawasta Gede Sura.

• Gede Sura : Luh dong tolih ombake magulung-gulung! Kadirasa ia milu ngrasayang rasa liang sane rasayang beli jani.(Gede Sura ngisi liman Luh Sandate).Makelo iraga suba matunangan, nanging mara jani Luh nyak ajakin beli malali

• Luh Sandat : Tusing ja keto Beli. Elek atin tiange tepukina teken pisagane, rerad-rerod di margane paduanan. (Luh Sandat menahin bokipune ane kaampehang angin).

• Gede Sura : Beh…nguda misi elek-elek keto, suba liu anak nawang iraga matunangan. Ngoyong malu dini nah Luh, beli kal meli jagung malu! Ditu asane ada dagang jagung. (majalan ngalahin ngojog dagang jagung).

• Luh Sandat : (Negak padidian diduur biase sambilanga bengong ngenehang daya lakar ngorahang unduk dewekne suba beling ).

• Gede Sura : (Teka ngaba jagung,tur ngetagin Luh Sandat ane sedek bengong )• Luh Sandat : peh beli ne…..tengkejut tiang beli. kaden tiang nak nyen!• Gede Sura : Dadi luh bengong? Ada ane sedeng pikir Luh ne?• Luh Sandat : Sing Beli….

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 17: Drama Bali

• Gede Sura : Ne Luh..Daar malu jagunge, pang sing enggal dingin.

• Ajak dadua :(Ngedaar jagung, tur saling macanda).• Luh Sandat :Beli jalan ja mulih, rasane gumine suba

ngansan sanja!• Gede Sura :Ngoyong ja biin kejep luh.!!!

Tumben malali da nak e nagih mulih dogen! (Gede Sura ngalemesin luh Sandat).

• Luh Sandat :Mai anake mulih Beli..padalem meme padidiana ngae canang, Tiang masi tonden meli bunga anggon nanding canang!

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 18: Drama Bali

• Gede Sura : Nah…lamun keto jalan jani mulih.(ajak dadua madandan majalan mulih, di jalane Luh Sandat lantas meli bunga).

• Luh Sandat :(Macelap mulihan tusing atehina baan Gede Sura, latas kacapatin baan memene).

• Meme :Mara teka luh, Gede dija ya?• Luh Sandat :Beli Gede langsung mulih, Mara atehina neked

diwangan dogen.• Meme :Me…dadi tusing orahin singgah? Buin mani orahin

nae ya singgah! Bin jep barengin meme nyait canang nah!• Luh Sandat :Nah me! antiang malu, tiang ngejang bunga

malu me (Luh Sandat ngejang bunga, lantas maekin memene).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 19: Drama Bali

• Meme : Dini negak luh, disamping meme! Ada ane lakar takonan meme abedik.

• Luh Sandat : Ape me? (luh sandat negak disamping memene laut nyemak tatuesan canang. Sakewala ipun bengong, tusing ada canang sane pragat kajait olih luh sandat, manah ipune nrawang)

• Meme :Luh, kenken adi bengong buka keto?• Luh Sandat :Sing me, sing kenken.• Meme :Luh, meme suba nawang paundukan iluhe. ne mara meme suba

nigehan ortan iluhe ajak I Gede Sura…• Luh Sandat :(nengil, nguntul tur yeh panyingakanne ngembeng)• Meme :Orahin meme luh, Nyen anak muani totonan? Tusing, I Gede,

Luh? Orahang dogen ajak meme Luh, jele melah iluh e meme mase ngelahang. Orahang luh…

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 20: Drama Bali

• Luh Sandat : Sing me, tiang sing nyidang ngorahang. Sampunang tiang paksane me!• Meme : Men, kenkenan yan suba liu anake nawang? tusing ngidang lakar

ngengkeban basang iluhe sane ngancan ngedenan ento. Yen tawange ken Bapan iluhe, bisa cacak,e luh,luh!

• Luh Sandat : Me, diolas (ngeling sigsigan, madiolas) sampunang paksane tiang me. Tiang tusing nyak ada anak lenan nawang, nyen ja tur da paksaa tiang ngorahang ne melaksane kene ken tiang.

• Meme : Ne penting luh! Nyen ane lakar ngakuin panak luhe? Nyen ane lakar bertangung jawab tur ngelindungin iluh lan panak iluh,e?

• Luh Sandat : Pelindung? pelindung orang meme? Ane bertangung jawab teken kulawarga? meme engsap teken kurenan meme. Tingalin bapa me. Apa sane gaenange iraga teken bapa me? metajen dogen teken ngusapin-ngusapin siap dogen geginane sebilang wai. Tiang tusing nyak cara meme, sewai-wai ngadep canang apang paon iragane tetep makudus, sing me, tiang sing nyak. Tiang ane lakar nyalanin niki padidian.

• Meme : Aduh, dewa ratu, iluh pianak meme. Tawang luh ane orang luh to?

• Luh Sandat : Me, ampurayang tiang me, da ja paksane tiang, diolas me, da paksane tiang buin!Tiang tusing ngidang ngorahang jani, elek tiang me.

• Meme : Nah..yening Iluh Tusing nyak ngorahang jani, barengan meme malu nanding canang, bendan ja Iluh siap Meme nyen orin si malu..!

• Buin manine I Gede Sura ka umah Luh Sandate lakar mastiang undukne Luh Sandat.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 21: Drama Bali

• Luh Sandat : ye…Beli Gede…suba antosange teken meme ajak bapa di bale daja.

• Gede Sura : (Tusing mesaut langsung ka bale daja)• Bapa : Negak malu de, kenken ne De…Luh Sandat suba beling ne, sawireh cai

tunangan ne. Pasti suba cai ane ngelah belingane.• Gede Sura : Sepatutne tiang sane matakon pa. (mamunyi nengkik). Nyen

jelema sane sujatine suba melingan luh sandat? Tiang merasa lek, sebilang tiang mentas dirurunge kadirasa onyangan kramane masasimbing tur ngomongan tiang.Sakewala sujatine tiang sing nawang apa.

• Bapa : Eda ja munafik keto de, akuin gen. Bapa sing kenken (Mataeg, cara anak suud matuakan, muane barak) Bapa lakar setuju gen, cai nganten ngajak luh sandat.

• Gede Sura : Suba orang tiang pa, anak tusing tiang, tusing pa. Sampunang bapa ngawag ngeraos ane tidong-tidong, ngraosang tiang ane boya-boya. Anak tusing tiang ane melingan luh sandat. Cutetne tiang tusing nyak ngakuin beling ne luh sandat. Bapa kengken ne, punyah?

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 22: Drama Bali

• Bapa :(Mataeg) Bapa sing punyah, naar tuak gen busan abedik, suud matajen suud matajen busan (mataeg) kene de, kaden cai ajak dadua suba makelo matunangan? Nyen men buin ne melingin luh sandat, yen sing cai? Jeg antenan ya de! cai sing tresna ajak pianak bapane?

• Gede Sura :Tusing keto pa. Niki maosang prinsip miwah kapatutan. Salingke melingan, kadirasa niman gen tiang tusing taen. Jani Bapa ngorahin tiang ngakuin panak ane tusing gelah tiange. Tusing sangup tiang pa. Luh (nolih luh sandat) Dadi ati luh nyakitin atin Beline. Tusing sajan luh inget teken semayane ipidan? Semayan iluhe ane ngorang lakar satia ajak beli, sujatine tuah dimunyi, tusing lakar taen mabukti.

• Luh Sandat : (Sebet lan sakit) Beli sampunang ngraos buka keto! raos beline to nyakitin keneh tiange. tiang...

• Gede Sura : Men... kaden iluh, luh tusing nyakitin Beli? luh suba nyakitin Beli. parilaksanan luh,e kadirasa nguwek tangkah beline! luh sandat, luh sandat (makenyem sinis) luh, kaden beli iluh anak luh kalem lan polos, nanging ne jani iluh tan bina sakadi baluan, tusing ngidang buin beli percaya ngajak iluh. jani orahang ken beli luh. Nyen muani ento? (luh sandat nengil sambilanga ngeling sigsigan) orahang luh, eda nengil dogen! (Gede sura bangras)

• Meme : Eda ketyange panak Memene De…iya mula pelih, nanging cai tusing patut ngetiang panak Memene. Luh orahang luh, eda menep keto. Yen Iluh nengil gen. Kal sing mragatang apa!

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 23: Drama Bali

• Luh Sandat : Tiang tusing ngidang, Beli...tusing ngidang Me..• Gede Sura : Kenken sejatine keneh iluhe? ngudiang iluh ngengkeban anak muani

totonan? apa iluh mula saja tresna ajak ia?• Meme : Da ketiange ya De…!• Luh Sandat : Beli, boya ja tiang tresna nanging tiang durung sanggup

nyritayang unduke puniki. diolas sampunang paksane tiang, Beli. Tiang tusing sangup ngorahang!• Gede Sura : Luh! (nengkik) da matiange beli baan parilaksanan iluhe ane buka kene.

Orahang luh. Orahang!• Luh Sandat : Sing beli, sampun orahang tiang. Sing sangup tiang ngorahang

beli. • Gede Sura : Cingak pa. Cingak me. Ia tusing nyak ngorahang nyen anak muani totonan!

Bapa ajak meme suba nakonan?• Meme : Meme nak suba man matakon De, sakewala iya mendep dogen.. sangkale

jani Gede sekenan Meme nakonan..• Gede Sura : Nah... Yen luh nu masi mendep Beli tusing ngidang ngorahang apa-apa

buin. Ne jani suud ba raga matunangan. Beli boya ja wadah lulu, disubane anak len man nyicipin manis tebune, jani beli bang luh ampasne. Beli tusing nyak Luh..Me, pa alih suba anak muani ane enyak ngakuin beling luh sandate! utawi alih anak ane melingan luh sandat. Nanging eda tiang pa. Tiang tusing sadia nganggon luh sandat kurenan. Beli mapamit luh, engsapan suba tresnan iragane ipidan (nolih luh sandat negak sambilange ngeling, lantas magedi kairing baan rasa pedih,sebet miwah gedeg).

• Luh Sandat : Beli…• Gede Sura : (Sing masaut tur nampokang liman Luh Sandate laut magedi)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 24: Drama Bali

• Bapa : Aaah Pengeng!! Busan matajen kalah. Haaahh... Ngadenan pules gen ba. Ba, eda ngeling gen terus luh, ba peteng. Ngadenang nyai ngae canang gen ngajak memen nyaine. (sambilanga menehang sarungne, uab-uab lan srandang-sradeng macelep ka kamar sambilanga magending-gending)

• Meme : (Maekin luh sandat tur ngelut pianak ipune, sane enu ngeling sigsigan) Meme nawang luh, masalah nenenang mula baat. Sakewala luh arus kuat luh tusing dadi lemah, nu ada meme ane nyayangin iluh. (luh sandat ngeling sigsigan, laut masare ring pabinan memene).

• Men Putu : (Buin mani, sanjane Men putu makaengan ulian daganganne udu, tusing ada nak meli) Aduuh.. Dewa Ratu! Dadi kene sepi gumine? uli tuni tusing ada anak mablanja. Kenken nenenan....

• Luh Sandat : (Teka maekin warung men putu) mek... wenten rujak poh? Dot pesan tiang naar rujak poh.

• Men Putu : Ada luh... Dong ditu pilihin! dadi tumben meli rujak luh, engkene ngidam?

• Luh Sandat : (jeg makleteg bayune luh sandat, tur masaut) tusing ja mek, tumben gen ja makita! men aji kuda ne makejang mek?

• Men putu : Amonto gen luh? aji telung tali onyangan. (luh sandat mayah, lantas majalan ka tukade)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 25: Drama Bali

• Men putu : Apin kenken nekepin andus, makelo-kelo pasti ja kal makudus. sajan cerik-cerik cara janine! tusing dadi orahin...mimih… enggal gati sanja gumine jani, mase tusing ada nak meblanja. Metutup gen ba nih..

• Luh Sandat : (neked di tukade Luh Sandat nagak di duur batune di sisin tukade sambilanga makeneh-keneh teken awak ne lara, suba beling tusing ada nak ngakuin, buin kaparikosa olih muani jele, muani bajingan) duh..Hyang Widhi karma napi sane jalanan tiang mangkin? Nguda kene nasib tiange? Napi pelih tiange? Hyang Widhi tiang leteh..tiang kotor..panak nenenan,panak bapa..muani terkutuk..muani ane ngrampas kasucian tiange pianakne padidi.(Luh Sandat inget teken undukne kaparikosa olih bapan ipune tur makaik disisin tukade) tusing amonto dogen kalaran tiange,sesampun beling tiang kaparikosa olih muani-muani bejat! Hyang Widhi tiang nista…mangkin tiang sampun tusing sanggup. Mangkin lakar puputin tiang. Ampurayang tiang Hyang Widhi, ampurayang tiang Me..

• Bapa : (Mara teka uli matuakan,punyah tur mamunyi ngacuh,tur langsung mageblung ulung di bataran balene)

• Luh Sandat : (Sasampune peteng luh sandat ngintip-ngitip bapane sane sedek mesare di bataran balene, ipun ngaba tiuk lantas nusuk tangkah bapane, ngoban luh sandatne seming, kenyemne pait. Lantas nyabut tiuk ane matancep di tangkah bapane laut adeng-adeng majujuk) Hyang Widhi ampurayang tiang, mangkin sampun puput, sampun puputin titiang .( Nusuk tangkahne padidi, ulung sampun padem)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 26: Drama Bali

DRAMA BALI

KAPUPULANG OLIH

I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd