ΖΩΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

2014

ΕΛΕΝΗ ΤΡΟΒΑ και PARTNER WOLF

ΝΟΜΙΚΑ ΝΕΑ

6/3/2014

Ζώα συντροφιάς- ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

3

Περιεχόμενα

Εισαγωγή ............................................................................................................................... 9

ΝΟΜΟΣ 2017 της 20.2/27.2.92 .............................................................................................. 10

Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς. (Α 31) ....... 10

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ............................................................................................................................. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ................................................................................ 11

'Αρθρο 1 .................................................................................................................................. 11

Ορισμοί .................................................................................................................................... 11

'Αρθρο 2 .................................................................................................................................. 12

Πεδίο εφαρμογής και εφαρμογή .............................................................................................. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ. ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ....................................................................... 12

ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ .................................................................................................. 12

'Αρθρο 3 .................................................................................................................................. 13

Βασικές αρχές για τη φυσική κατάσταση των ζώων ............................................................... 13

'Αρθρο 4 .................................................................................................................................. 13

4

Κατοχή .................................................................................................................................... 13

'Αρθρο 5 .................................................................................................................................. 14

Αναπαραγωγή .......................................................................................................................... 14

'Αρθρο 6 .................................................................................................................................. 14

Οριο ηλικίας Μα την αγορά .................................................................................................... 14

'Αρθρο 7 .................................................................................................................................. 14

Εκγύμναση .............................................................................................................................. 14

'Αρθρο 8 .................................................................................................................................. 14

Εμπόριο, εκτροφή και φύλαξη για εμπορικούς ....................................................................... 14

λόγους - Καταφύγια για ζώα ................................................................................................... 14

'Αρθρο 9 .................................................................................................................................. 15

Διαφημίσεις, θεάματα, εκθέσεις, ............................................................................................. 15

διαγωνισμοί και παρόμοιες εκδηλώσεις .................................................................................. 15

'Αρθρο 10 ................................................................................................................................ 16

Χειρουργικές επεμβάσεις ........................................................................................................ 16

'Αρθρο 11 ................................................................................................................................ 17

Θανάτωση ................................................................................................................................ 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ..................................................... 18

ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΑ ΑΔΕΣΠΟΤΑ ΖΩΑ ........................................................................................ 18

'Αρθρο 12 ................................................................................................................................ 18

Μείωση του αριθμού των αδέσποτων ζώων ........................................................................... 18

'Αρθρο 13 ................................................................................................................................ 19

Εξαιρέσεις ως προς τη σύλληψη, την κράτηση ....................................................................... 19

και τη θανάτωση ...................................................................................................................... 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ .................................................... 19

'Αρθρο 14 ................................................................................................................................ 20

Προγράμματα πληροφόρησης και εκπαίδευσης ...................................................................... 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ V - ΠΟΛΥΜΕΡΕΙΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ .......................................................... 20

'ΑΡΘΡΟ 15 .............................................................................................................................. 20

Πολυμερείς διαβουλεύσεις ...................................................................................................... 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ - ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ .................................................................................... 21

'Αρθρο 16 ................................................................................................................................ 21

Τροποποιήσεις ......................................................................................................................... 22

'Αρθρο 17 ................................................................................................................................ 22

5

Υπογραφή, επικύρωση, αποδοχή, έγκριση .............................................................................. 22

'Αρθρο 18 ................................................................................................................................ 23

'Εναρξη ισχύος ........................................................................................................................ 23

'Αρθρο 19 ................................................................................................................................ 23

Προσχώρηση των κρατών μη μελών ....................................................................................... 23

'Αρθρο 20 ................................................................................................................................ 23

Ρήτρα Επικρατείας .................................................................................................................. 23

'Αρθρο 21 ................................................................................................................................ 24

Επιφυλάξεις ............................................................................................................................. 24

'Αρθρο 22 ................................................................................................................................ 25

Καταγγελία .............................................................................................................................. 25

'Αρθρο 23 ................................................................................................................................ 25

Κοινοποιήσεις.......................................................................................................................... 25

'Αρθρο δεύτερο ........................................................................................................................ 26

'Αρθρο τρίτο ............................................................................................................................ 26

'Αρθρο τέταρτο ........................................................................................................................ 26

ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3170 (ΦΕΚ Α' 191/29.7.2003) ............................................................. 28

Ν. 4039/2012 Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες διατάξεις όπως

τροποποιήθηκε με το ν. 4235/2014 ......................................................................................... 29

Άρθρο 1 ............................................................................................................................... 29

Ορισμοί ................................................................................................................................ 29

Άρθρο 2 ............................................................................................................................... 30

Αρμόδιες Αρχές ................................................................................................................... 30

Άρθρο 3 ............................................................................................................................... 31

Αρμοδιότητες ...................................................................................................................... 31

Άρθρο 4 ............................................................................................................................... 32

Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των

ιδιοκτητών τους - Σήμανση, βιβλιάριο υγείας ή διαβατήριο ............................................... 32

Άρθρο 5 ............................................................................................................................... 35

Υποχρεώσεις ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς ................................................ 35

Άρθρο 6 ............................................................................................................................... 37

Εκτροφή, αναπαραγωγή και εμπορία ζώων συντροφιάς ..................................................... 37

Άρθρο 7 ............................................................................................................................... 39

Διοργάνωση εκθέσεων με ζώα συντροφιάς ......................................................................... 39

Άρθρο 8 ............................................................................................................................... 39

6

Διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κατοικίες ......................................................................... 39

Άρθρο 9 ............................................................................................................................... 40

Περισυλλογή και διαχείριση αδέσποτων ζώων συντροφιάς ............................................... 40

Άρθρο 10 ............................................................................................................................. 43

Μετακίνηση και μεταφορά ζώων συντροφιάς..................................................................... 43

Άρθρο 11 ............................................................................................................................. 44

Αποτροπή πρόσβασης αδέσποτων ζώων συντροφιάς σε απορρίμματα και περισυλλογή

νεκρών ................................................................................................................................. 44

ζώων .................................................................................................................................... 44

Άρθρο 12 ............................................................................................................................. 45

Απαγόρευση χρησιμοποίησης κάθε είδους ζώου σε κάθε είδους θεάματα και άλλες

συναφείς .............................................................................................................................. 45

δραστηριότητες.................................................................................................................... 45

Άρθρο 13 ............................................................................................................................. 46

Εξαιρέσεις ........................................................................................................................... 46

Άρθρο 14 ............................................................................................................................. 46

Αρμόδια αρχή ...................................................................................................................... 46

Άρθρο 15 ............................................................................................................................. 46

Υπεύθυνη δήλωση ............................................................................................................... 46

Άρθρο 16 ............................................................................................................................. 47

Κακοποίηση των ζώων ........................................................................................................ 47

Άρθρο 17 ............................................................................................................................. 48

Κατάρτιση και εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και καταπολέμησης ζωονόσων ........ 48

Άρθρο 18 ............................................................................................................................. 49

Εκπαίδευση, επιμόρφωση, προαγωγή φιλοζωίας ................................................................ 49

Άρθρο 19 ............................................................................................................................. 50

Συμπληρωματικές διατάξεις προστασίας των ζώων ........................................................... 50

Άρθρο 20 ............................................................................................................................. 50

Ποινικές κυρώσεις ............................................................................................................... 50

Άρθρο 21 ............................................................................................................................. 51

Διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα .................................................................................... 51

Άρθρο 22 ............................................................................................................................. 55

Τελικές και μεταβατικές διατάξεις ...................................................................................... 55

Άρθρο 23 ............................................................................................................................. 56

Καταργούμενες διατάξεις .................................................................................................... 56

7

Άρθρο 24 ............................................................................................................................. 56

Άρθρο 25 ............................................................................................................................. 57

Άρθρο 26 ............................................................................................................................. 58

Έναρξη ισχύος ..................................................................................................................... 58

Ν 4238/2014: Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.), αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ.

και λοιπές διατάξεις ................................................................................................................. 60

Άρθρο 33 ............................................................................................................................. 60

ΕΓΚ Β/4//2011: ΕΓΓΡ.ΥΠΟΜΕΔΙ 13/9/11:Σχετικά με τις μετακ.ζώων συντροφιάς με τη

χρήση λεωφορείων των ΚΤΕΛ Α.Ε. ....................................................................................... 61

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ........................................................................................................................ 64

1/2013 ΓΝΜΔ ΕΙΣΑΠ (EΓΚ) ................................................................................................. 64

Αριθμός 3810/2012 ................................................................................................................. 69

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ........................................................................................... 69

ΤΜΗΜΑ Δ΄ ............................................................................................................................... 69

3322/2012 ΣΤΕ ......................................................................................................................... 73

Αριθμός 1934/2010 ................................................................................................................. 81

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ ........................................................................................ 81

Ε` Ποινικό Τμήμα ..................................................................................................................... 81

2182/2011 ΔΕΦ ΑΘ ................................................................................................................. 86

Αριθμ. 253/2012 ...................................................................................................................... 93

ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΗΒΩΝ ................................................................................ 93

1030/2009 ΑΠ (ΠΟΙΝ).............................................................................................................. 98

Αριθμός 1511/2003 ............................................................................................................... 106

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ......................................................................................... 106

Αριθμός 2144/2002 ............................................................................................................... 109

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ............................................................................. 109

ΠεντΣτρατΘεσ 813/2002 ....................................................................................................... 112

Αριθμός 178/2003 ................................................................................................................ 120

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ ......................................................................... 120

Δ` Πολιτικό Τμήμα ................................................................................................................ 120

ΑΠ Αριθμ. 407/1999 .............................................................................................................. 124

ΑΠ 964/1996 ......................................................................................................................... 126

ΜΙΚΤΟ ΟΡΚΩΤΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ............................................................................ 127

Αριθμ. 46-47/1994 ................................................................................................................. 127

Α.Π. 1761/1994...................................................................................................................... 129

8

Διοικ. Πρωτ. Αθ. 2155/1993 ................................................................................................. 132

Αριθ. απόφασης 1158/1993. .................................................................................................. 135

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ................................................................................... 135

ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 737/1992 ............................................................................................ 138

ΜΟΝΟΜ. ΠΡΩΤΟΔ. ΑΘΗΝΩΝ 2758/1992. ....................................................................... 140

Αριθμ. 60/1991 Πλημ/κείο Μεσολογγίου ............................................................................. 142

ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ,997/1990 Δ' Τμ. ........................................................................................ 145

ΜΟΝ.ΠΡΩΤ. ΑΘΗΝΩΝ 1064/1990 ..................................................................................... 148

ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 7561/1989 ...................................................................................... 150

Σ.Ε. 3291/1988 (τμ. Δ') ......................................................................................................... 153

Εφετείο Αθηνών 2107/1987 .................................................................................................. 155

Άρθρο της Ελένης Τροβά από τον Τιμητικό Τόμο Απόστολου Γεωργιάδη ......................... 157

Από την «ευθύνη κατόχου ζώων» στην υποχρέωση φροντίδας των «Ζώων Συντροφιάς» ... 157

9

Εισαγωγή

Με το παρόν επιχειρούμε την κωδικοποίηση της νομοθεσίας για τα ζώα συντροφιάς αλλά και

τη συγκρότηση ενός επίκαιρου σώματος πληροφοριών για το θέμα.

Η μελέτη του ζητήματος και η προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει το δίκαιο

τα ζώα συντροφιάς παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς συνιστά μια νέα προσέγγιση

στον ίδιο τον άνθρωπο τον οποίο τα ζώα συντροφεύουν.

Ξεκινάμε αυτή την προσέγγιση με αναλυτική παράθεση νομολογίας και ευχόμαστε σύντομα

να μπορέσουμε να προβούμε σε θεωρητικότερες αναλύσεις.

Αφιερώνεται στο Μανόλη για την αγάπη του στο Βολφ και τον Κάρλος

Ελένη Τροβά

10

ΝΟΜΟΣ 2017 της 20.2/27.2.92

Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων

συντροφιάς. (Α 31)1

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εκδίδομε τον ακόλουθο Νόμο που ψήφισε η Βουλή

'Αρθρο Πρώτο

Κυρώνεται και έχει την ισχύ, που προβλέπει το άρθρο 28 παρ. 1 του

Συντάγματος η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς,

που καταρτίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης και υπογράφτηκε από την

Ελλάδα στις 13 Νοεμβρίου 1987, της οποίας το κείμενο, στην ελληνική,

έχει ως εξής:

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Τα Κράτη Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπογράφουν την παρούσα

Σύμβαση.

Θεωρώντας ότι ο στόχος του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η

πραγματοποίηση μιας πιο στενής ένωσης μεταξύ των μελών του

Αναγνωρίζοντας ότι το άτομο έχει μια ηθική δέσμευση να σέβεται όλα

τα ζωντανά δημιουργήματα και διατηρώντας το πνεύμα των ιδιαίτερων

δεσμών που υπάρχουν μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων συντροφιάς

Θεωρώντας τη σημασία των ζώων συντροφιάς ανάλογα με τη συμβολή τους

σιην ποιότητα ζωής και συνεπώς την αξία τους για την κοινωνία

Θεωρώντας τις δυσκολίες που απορρέουν από τη μεγάλη ποικιλία των

ζώων, που συντηρούνται από τον άνθρωπο.

1 Η ανακοίνωση της 18.5.1992 (ΦΕΚ Α 90) για τηνθέση σε ισχύ της

Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς που

κυρώθηκε με τον παρόντα νόμο.

11

Θεωρώντας τους κινδύνους που συνεπάγεται ο ζωικός υπερπληθυσμός για

την υγιεινή, την υγεία και την ασφάλεια του ανθρώπου και των άλλων ζώων

Θεωρώντας ότι η κατοχή ειδών της άγριας πανίδας σαν ζώα συντροφιάς

δεν θα πρέπει να ενθαρρύνεται

'Εχοντας επίγνωση των διαφόρων συνθηκών, πον διέπουν την απόκτηση,

κατοχή, εκτροφή για εμπορικούς ή μη λόγους, την παραχώρηση και το

εμπόριο ζώων συντροφιάς

'Εχοντας επίγνωση ότι οι συνθήκες κατοχής ζώων συντροφιάς δεν

επιτρέπουν πάντα τη βελτίωση της υγείος τους και της ευεξίας τους

Διαπιστώνοντας ότι η αντιμετώπιση των ζώων συντροφιάς ποικίλλει

σημαντικά, μερικές φορές εξαιτίας, Της έλλειψης γνώσεων ή συνείδησης

Θεωρώντας ότι μία κοινή βασική αντιμετώπιση και πρακτική, που

οδηγούν σε μια υπεύθυνη συμπεριφορά των ιδιοκτητών ζώων συντροφιάς.

είναι όχι μόνο ένας στόχος επιθυμητός αλλά και ρεαλιστικός.

Συμφώνησαν τα παρακάτω:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

'Αρθρο 1

Ορισμοί

1. Με τον όρο ζώο συντροφιάς, εννοούμε κάθε ζώο, που συντηρείται ή

προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στο σπίτι του

νέα ευχαρίστησή του και σαν σύντροφός του.

2. Με τον όρο εμπόριο ζώων συντροφιάς, εννοούμε το σύνολο των

συναλλαγών, που γίνονται κανονικά σε σημαντικές ποσότητες και για

κερδοσκοπικούς λόγους και επιβάλλουν τη διαβίβαση της ιδιοκτησίας των

ζώων αυτών.

3. Με τον όρο εκτροφή και φύλαξη ζώων συντροφιάς με εμπορική μορφή

εννοούμε την εκτροφή και τη φύλαξη που πραγματοποιούνται κυρίως για

κερδοσκοπικούς λόγους και σε σημαντικές ποσότητες.

4. Με τον όρο καταφύγιο για ζώα, εννοούμε μη κερδοσκοπικές

εγκαταστάσεις όπου μπορούν να συντηρούνται, σε σημαντικό αριθμό, ζώα

συντροφιάς. Εφόσον το επιτρέπει η εθνική νομοθεσία ή και τα διοικητικά

μέτρα μια τέτοια εγκατάσταση μπορεί να δεχθεί αδέσποτα ζώα.

5. Με τον όρο, αδέσποτο ζώο, εννοούμε κάθε ζώο συντροφιάς το οποίο,

είτε δεν έχει σπίτι, είτε βρίσκεται εκτός των ορίων του σπιτικού του

ιδιοκτήτη του ή του φύλακά του και δεν βρίσκεται υπό την άμεση επίβλεψη

ή έλεγχο κανενός ιδιοκτήτη ή φύλακα.

6. Με τον όρο αρμόδια αρχή εννοούμε την αρχή, που καθορίζεται από το

12

κράτος μέλος.

'Αρθρο 2

Πεδίο εφαρμογής και εφαρμογή

1. Κάθε μέρος υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να

αποκτήσουν ισχύ οι διατάξεις αυτής της Σύμβασης, όσον αφορά

α) Τα ζώα συντροφιάς που συντηρούνται από ένα νομικό ή φυσικό

πρόσωπο σε οποιοδήποτε σπιτικό, σε οποιαδήποτε εγκατάσταση, που

επιδίδεται στο εμπόριο ή στην εκτροφή και για τη φύλαξη για εμπορικούς

λόγους τέτοιων ζώων, καθώς επίσης και σε οποιοδήποτε καταφύγιο για ζώα.

β) Ενδεχομένως, τα αδέσποτα ζώα.

2. Καμιά διάταξη της Σύμβασης αυτής δεν θίγει την εφαρμογή άλλων

διατάξεων για την προστασία των ζώων ή για τη διάσωση των απειλουμένων

άγριων ειδών.

3. Καμιά διάταξη, της παρούσας Σύμβασης δεν θίγει το δικαίωμα των

μελών να θεσπίσουν πιο αυστηρά μέτρα για να εξασφαλίσουν την προστασία

των ζώων συντροφιάς ή για να εφαρμόζουν τις παρακάτω διατάξεις σε

κατηγορίες ζώων, που δεν αναφέρονται σαφώς στο παρόν έγγραφο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ. ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

13

'Αρθρο 3

Βασικές αρχές για τη φυσική κατάσταση των ζώων

1. Κανείς δεν πρέπει να κάνει άσκοπα ένα ζώο συντροφιάς να πονά, να

υποφέρει ή να αγωνιά.

2. Κανείς δεν πρέπει να εγκαταλείπει ένα ζώο συντροφιάς.

'Αρθρο 4

Κατοχή

1. Κάθε άτομο, που έχει ένα ζώο συντροφιάς ή έχει δεχθεί να

ασχοληθεί μ' αυτό πρέπει να είναι υπεύθυνο για την υγεία και τη φυσική

κατάστασή του.

2. Κάθε άτομο, που έχει ένα ζώο συντροφιάς ή ασχολείται με αυτό,

πρέπει να του παρέχει τις εγκαταστάσεις, τις φροντίδες και την προσοχή,

που λαμβάνουν υπόψη τους τις συνήθειές του, σύμφωνα με το είδος και τη

φυλή του. Και κυρίως:

α) να του παρέχει σε επαρκή ποσότητα, την τροφή και το νερό που

χρειάζεται,

β) να του παρέχει τις κατάλληλες δυνατότητες άσκησης,

γ) να λαμβάνει όλα τα λογικά μέτρα για να μην το αφήσει να

δραπετέυσει.

3. 'Ενα ζώο δεν πρέπει να κρατείται σαν ζώο συντροφιάς εφόσον:

14

α) δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις, που αναφέρονται στην παραπάνω

παράγραφο 2, ή εφόσον,

β) παρότι πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, το ζώο δεν μπορεί να

προσαρμοστεί στην αιχμαλωσία.

'Αρθρο 5

Αναπαραγωγή

Κάθε άτομο που επιλέγει ένα ζώο συντροφιάς Μα αναπαραγωγή πρέπει να

υποχρεούται να λαμβάνει υπόψη του τα ανατομικά, φυσιολογικά

χαρακτηριστικά, καθώς και χαρακτηριστικά, της συμπεριφοράς του, που είναι

τέτοιας φύσης ώστε να τίθενται σε κίνδυνο η υγεία και η ευεξία των

τέκνων ή του θηλυκού.

'Αρθρο 6

Οριο ηλικίας Μα την αγορά

Κανένα ζώο συντροφιάς δεν πρέπει να πουλιέται σε άτομα ηλικίας κάτω

των 16 ετών χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων τους ή των κηδεμόνων τους.

'Αρθρο 7

Εκγύμναση

Κανένα ζώο δεν πρέπει να γυμνάζεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να γεται

η υγεία και η ευεξία του, κυρίως, πιέζοντας το να ξεπεράσει τις

ικανότητές του ή τη φιιαική του δύναμη ή χρησιμοποιώντας τεχνητά μέσα

που το πληγώνουν ή το κάνουν άσκοπα να πονά, να υποφέρει ή να αγωνιά.

'Αρθρο 8

Εμπόριο, εκτροφή και φύλαξη για εμπορικούς

λόγους - Καταφύγια για ζώα

1. Κάθε άτομο, το οποίο κατά την εποχή που τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση

επιδίδεται στο εμπόριο ή στην για εμποτικούς σκοπούς, εκτροφή ή φύλαξη

15

ζώων συντροφιάς ή διαχειρίζεται ένα καταφύγιο για ζημιά πρέπει στα

πλαίσια μιας κατάλληλης προθεσμίας που Θα πρέπει να καθοριστεί από κάθε

μέρος, να το δηλώσει στην αρμόδα αρχή.

Κάθε άτομο που σκοπεύει να επιδοθεί με μια απ' αυτές τις

δραστηριότητες πρέπει να το δηλώσει στην αρμόδια αρχή.

2. Η δήλωση αυτή πρέπει να προσδιορίζει:

α) τα είδη ζώων συντροφιάς που περιλαμβάνονται ή θα περιληφθούν

β) το υπεύθυνο άτομο και οι γνώσεις του

γ) περιγραφή των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού που

χρησιμοποιούνται ή θα χρησιμοποιηθούν.

3. Οι δραστηριότητες που αναφέρονται παρακάτω μπορεί να ασκηθούν

μόνο εφόσον:

α) το υπεύθυνο άτομο κατέχει τις απαραίτητες γνώσεις και την

επιτηδειότητα για την άσκηση αυτής της δραστηριότητας, λόγω είτε μιας

επαγγελματικής κατάρτισης, είτε επαρκούς πείρας με τα ζώα συντροφιάς

και

β) οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται για τη

δραστηριότητα ικανοποιούν τις προϋποθέσεις που τέθηκαν στο άρθρο 4.

4. Με βάση τη δήλωση που έγινε, σύμφωνα με τις διατάξεις της

παραγράφου 1, η αρμόδια αρχή πρέπει να καθορίσει εάν οι προϋποθέσεις,

που αναφέρονται στην παράγραφο 3, πληρούνται ή όχι.

Σε περίπτωση που όσο θα πληρούνται σε ικανοποιητικό βαθμό, η αρμόδια

αρχή θα πρέπει να προτείνει μέτρα, και, αν κρίνεται απαραίτητο για την

προστασία των ζώων, να απαγορεύσει την έναρξη ή τη συνέχιση της

δραστηριότητας.

5. Η αρμόδια αρχή πρέπει, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, να

ελέγχει αν πληρούνται ή όχι οι προϋποθέοεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.

'Αρθρο 9

Διαφημίσεις, θεάματα, εκθέσεις,

διαγωνισμοί και παρόμοιες εκδηλώσεις

1. Τα ζώα συντροφιάς δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφημίσεις,

θεάματα: εκθέσεις, διαγωνισμούς ή παρόμοιες εκδηλώσεις, εκτός αν:

α) ο οργανωτής έχει δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε

τα ζώα να τύχουν μεταχείρισης όπως αυτή καθορίζεται από το άρθρο 4

παράγραφος 2 και αν

β) η υγεία τους και η φυσική τους κατάσταση δεν τίθεται σε κίνδυνο.

16

2. Καμία ουσία δεν πρέπει να χορηγείται σε ένα ζώο συντροφιάς,

καμία θεραπεία δεν πρέπει να του εφαρμόζεται, ούτε να χρησιμοποιείται

καμία μέθοδος με το σκοπό να αυξηθεί ή να ελαττωθεί το φυσικό επίπεδο

των ικανοτήτων του:

α) κατά τη διάρκεια συναγωνισμού ή

β) σε κάθε άλλη στιγμή, αν αυτό μπορεί να επιφέρει κάποιο κίνδυνο

στην υγεία και στην καλή φυσική κατάσταση αυτού του ζώου.

***ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 12 του Ν.3170/2003

(Α΄ 191) ορίσθηκαν τα εξής:

"Οι παραβάτες κάθε επιτακτικής ή απαγορευτικής διάταξης του Ν. 1444/1984

(ΦΕΚ 78 Α΄), καθώς και οι παραβάτες των διατάξεων των άρθρων 9, 10 και 11

της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς που κυρώθηκε

με το Ν. 2017/1992, τιμωρούνται με τις ποινές που προβλέπονται από την

παράγραφο 2 του άρθρου 8 του Ν. 1197/1981, όπως αντικαθίσταται με την

παράγραφο 5 του άρθρου αυτού."

'Αρθρο 10

Χειρουργικές επεμβάσεις

1. Οι χειρουργικές επεμβάσεις, που προορίζονται να τροποποιήσουν

την εξωτερική εμφάνιση ενός ζώου συντροφιάς ή που προορίζονται για

άλλους μη θεραπευτικούς σκοπούς πρέπει να απαγορευτούν και κυρίως:

α) το κόψιμο της ουράς

β) το κόψιμο των αυτιών

γ) η τομή των φωνητικών χορδών'

δ) η αφαίρεση των νυχιών και των δοντιών.

2. Δεν πρέπει να επιτραπούν εξαιρέσεις, ως προς αυτής την

απαγόρευση παρά μόνο:

α) αν ένας κτηνίατρος κρίνει αναγκαία μία μη θεραπευτική επέμβαση

είτε για λόγους κτηνιατρικούς, είτε προς όφελος ενός συγκεκριμένου ζώου

β) Μα να εμποδίσει την αναπαραγωγή.

3.α. Οι επεμβάσεις κατά τη διάρκεια των οποίων το ζώο θα υποστεί ή

θα διακινδυνεύσει να αισθανθεί οδυνηρούς πόνους δεν θα πρέπει να

πραγματοποιούνται παρά μόνο με αναισθησία "αι από έναν κτηνίατρο ή υπό

τον ελεγχό του.

β) Οι επεμβάσεις, που δεν είναι αναγκαίο να γίνονται με αναισθησία,

μπορούν να πραγματοποιούνται από αρμόδιο άτομο, σύμφωνα με την εθνική

νομοθεσία.

17

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 12 του Ν.3170/2003








'Αρθρο 11

Θανάτωση

1. Μόνον ένας κτηνίατρος ή ένα άλλο αρμόδιο άτομο μπορεί να προβεί

στη θανάτωση ενός ζώου συντροφιάς, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις

για να δοθεί τέλος στους πόνους ενός ζώου και εφόσον η βοήθεια ενός

κτηνίατρου ή ενός άλλου αρμόδιου προσώπου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί

γρήγορα ή για κάθε άλλη επείγουσα περίπτωση, που προβλέπεται από την

εθνική νομοθεσία. Κάθε θανάτωση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν

ελάχιστους φυσικούς ή ηθικούς πόνους λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες

περιστάσεις. Η εκλεγείσα μέθοδος, εκτός από τις επείγουσες

περιπτώσεις, πρέπει:

α) είτε να αρχίζει με άμεση απώλεια των αισθήσεων και μετά το

θάνατο.

β) είτε να αρχίζει με την χορήγηση μιας βαθειάς γενικής αναισθησίας

που να την ακολουθεί μια διαδικασία, η οποία θα προκαλεί το θάνατο κατά

βέβαιο και τελειωτικό τρόπο.

Το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για τη θανάτωση πρέπει να είναι

σίγουρο ότι το ζώο είναι νεκρό προτού αρχίσει η αφαίρεση του δέρματός

του.

2. Οι παρακάτω μέθοδοι θανάτωσης πρέπει να απαγορευτούν:

α) ο πνιγμός και άλλες μέθοδοι, που προκαλούν ασφυξία, αν αυτές δεν

επιφέρουν τα αποτελέσματα, που αναφέρονται στην παράγραφο 1, στο β'

εδάφιο

β) η χρήση κάθε είδους δηλητηρίου η ναρκωτικού που η δόση και η

εφαρμογή δεν μπορούν να ελεγχθούν κατά τρόπο ώστε να πραγματοποιηθούν

τα αποτελέσματα, που αναφέρονται στην παράγραφο 1

γ) η ηλεκτρική εκκένωση, εφόσον αυτή δεν γίνεται με την άμεση

απώλεια των αισθήσεων.

Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 12 του Ν.3170/2003







18


ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ

ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΑ ΑΔΕΣΠΟΤΑ ΖΩΑ

'Αρθρο 12

Μείωση του αριθμού των αδέσποτων ζώων

'Οταν το ένα μέρος κρίνει ότι ο αριθμός των αδέσποτων ζώων αποτελεί

για αυτούς πρόβλημα πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία νομοθετικά και/ή

διοικητικά μέτρα με μεθόδους, που δεν προξενούν πόνους, μήτε οδύνες,

μήτε αναπόφευκτες αγωνίας.

α) Τέτοια μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται μόνο:

αα) αν τέτοια ζώα πρέπει να συλλαμβάνονται και αυτό να γίνεται με

όσο το δυνατόν ελάχιστους ηθικούς και φυσικούς πόνους λαμβανομένης

υπόψη της φύσης του ζώου

ββ) αν τα ζώα, που συλλαμβάνονται φυλακίζονται ή Θανατώνονται, και

αυτό να γίνεται, σύμφωνα με τις αρχές, που τίθενται στην παρούσα

Σύμβαση.

β) Τα μέρη υποχρεούνται να αντιμετωπίσουν:

αα) το μόνιμο καθορισμό της ταυτότητας ως προς τους σκύλους και τις

γάτες με κατάλληλα μέσα, που δεν προκαλούν μικρούς ή περαστικούς

πόνους, οδύνες ή αγωνίες, όπως είναι το τατουάζ, που συνοδεύεται από

την εγγραφή του αριθμού, τα ονόματα και τις διευθύνσεις των ιδιοκτητών

ββ) τη μείωση της μη ελεγχόμενης αναπαραγωγής στους σκύλους και στις

γάτες με την πραγματοποίηση της στείρωσής τους

19

γγ) την ενθάρρυνση του ατόμου που βρίσκει ένα αδέσποτο σκύλο ή γάτα

ώστε να το επισημάνει στην αρμόδια αρχή.

'Αρθρο 13

Εξαιρέσεις ως προς τη σύλληψη, την κράτηση

και τη θανάτωση

Οι εξαιρέσεις ως προς τις αρχές που τίθενται στην παρούσα Σύμβαση

που αφορά τη σύλληψη, τηγ κράτηση και τη θανάτωση για τα αδέσποτα ζώα

δεν πρέπει να γίνονται δεκτές παρά μόνο όταν αυτές είναι αναπόφευκτες

στα πλαίσια των κυβερνητικών προγραμμάτων για τον έλεγχο των ασθενειών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

20

'Αρθρο 14

Προγράμματα πληροφόρησης και εκπαίδευσης

Τα μέρη υποχρεούνται να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των προγραμμάτων

πληροφόρησης και εκπαίδευσης για να προωθήσουν, μεταξύ των οργανισμών

και των ατόμων που ασχολούνται με την κράτηση, την εκτροφή, την

εκπαίδευση, το εμπόριο και τη φύλαξη των ζώων συντροφιάς, την ενημέρωση

και τη γνώση των διατάξεων και των αρχών της παρούσας Σύμβασης. Σ' αυτά

τα προγράμματα, πρέπει να δοθεί κυρίως προσοχή στα εξής σημεία:

α) στην εκγύμναση των ζώων συντροφιάς με το σκοπό την εμπορία ή το

συναγωνισμό, που πρέπει να πραγματοποιούνται από άτομα που έχουν

γνώσεις και κατάλληλες ικανότητες

β) στην αποθάρρυνση:

αα) Για να μη δωρίζεται ένα ζώο συντροφιάς σε άτομα κάτω των 16

χρόνων χωρίς τη ρητή συναίνεση των γονιών του ή άλλων προσώπων που

ασκούν την πατρική κηδεμονία

ββ) για να μη δωρίζονται ζώα συντροφιάς σαν βραβείο, ανταμοιβή ή

πρίμ .

γγ) της μη ελεγχόμενης αναπαραγωγής των ζώων συντροφιάς

γ) για τα ενδεχόμενα αρνητικά αποτελέσματα, ως προς την υγεία και

την καλή φυσική κατάσταση των άγριων ζώων, από την απόκτηση ή από τη

σύστασή τους σαν ζώα συντροφιάς

δ) τους κινδύνους που απορρέουν από την ανεύθυνη απόκτηση των ζώων

συντροφιάς που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των μη επιθυμητών ή

εγκαταλελειμένων ζώων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ V - ΠΟΛΥΜΕΡΕΙΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ

'ΑΡΘΡΟ 15

Πολυμερείς διαβουλεύσεις

1. Τα μέρη προβαίνουν, σε διάστημα πέντε χρόνων μετά που αρχίζει να

ισχύει η Σίμβαση και εν συνεχεία για κάθε πέντε χρόνια και σε κάθε

περίπτωση, κάθε φορά που μια πλειοψηφία αντιπροσωπων των μερών το

ζητεί, σε πολυμερείς διαβουλεύσεις στους κόλπους του Συμβουλίου της

Ευρώπης, με το σκοπό να εξετασθεί η εφαρμογή της Σύμβασης όπως και η

σκοπιμότητα της εππνεξέτασής της για να γίνει μια διεύρυνση σε

ορισμένες από αυτές τις διατάξεις.

21

Αυτές οι διαβουλεύσως θα λάβουν μέρος κατά τη διάρκεια των συσκέψεων

που συγκαλούνται από το Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

2. Κάθε μέρος έχει το δικαίωμα να ορίζει έναν αντιπρόσωπο για να

συμετέχει σε αυτές τις διαβουλεύσεις. Κάθε κράτος μέλος του Συμβουλίου

της Ευρώπης που δεν αποτελεί μέρος της Σύμβασης έχει δικαίωμα να

αντιπροσωπεύεται σε αυτές τις διαβουλεύσεις από έναν παρατηρητή.

3. Μετά από κάθε διαβούλευση, τα μέρη υποβάλλουν την Επιτροπή των

Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης μια έκθεση σχετικά με τη

διαβούλευση και τη λειτουργία της Σύμβασης στην οποία περιλαμβάνονται

αν αυτό κρίνεται αναγκαίο, προτάσεις που αναφέρονται στην τροποποίηση

των άρθρων 15 ως 23 της Σύμβασης.

4. Με την επιφύλαξη των διατάξεων της παρούσας Σύμβασης, τα μέρη

συντάσσουν τον εσωτερικό κανονισμό των διαβουλεύσεων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ - ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

'Αρθρο 16

22

Τροποποιήσεις

1. Κάθε τροποποίηση στα άρθρα 1 ως 14, που προτείνεται από ένα μέρος

ή από την Επιτροπή των Υπουργών κοινοποιείται στο Γενικό Γραμματέα του

Συμβουλίου της Ευρώπης και μεταβιβάζεται με τις φροντίδες του στα κράτη

μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης σε κάθε κράτος που προσκαλείται να

προσχωρήσει στη Συμφωνία σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 19.

2. Κάθε τροποποίηση που προτείνεται σύμφωνα με τις διατάξεις της

προηγούμενης παραγράφου εξετάζεται τουλάχιστον δύο μήνες μετά την

ημερομηνία της μεταβίβασής της από το Γενικό Γραμματέα από μια πολυμερή

διαβούλευση όπου αυτή η τροποποίηση μπορεί να υιοθετηθεί με την

πλειοψηφία από τα δύο τρίτα των μερών. Το κείμενο που υιοθετείται

κοινοποιείται στα μέρη.

3. Με τη λήξη μιας περιόδου δώδεκα μηνών μετά την υιοθέτησή της από

μια πολυμερή διαβούλευση, κάθε τροποποίηση αρχίζει να ισχύει εκτός εάν

ένα από τα μέρη έχει κοινοποιήσει τις αντιρρήσεις του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ - ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

'Αρθρο 17

Υπογραφή, επικύρωση, αποδοχή, έγκριση

Η παρούσα Σύμβαση πρόκειται να υπογραφεί από τα κράτη μέλη του

Συμβουλίου της Ευρώπης, θα υποβληθεί για επικύρωση, αποδοχή ή έγκριση.

Τα έγγραφα επικύρωσης, αποδοχής ή έγκρισης θα κατατεθούν στο Γενικό

Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

23

'Αρθρο 18

'Εναρξη ισχύος

1. Η παρούσα Σύμβαση θα τεθεί σε ισχύ την πρώτη ημέρα του μήνα που

ακολουθεί τη λήξη μιας περιόδου 6 μηνών μετά την ημερομηνία και* την

οποία τέσσερα κράτη-μέλη του Συμβολαίου της Ευρώπης θα έχουν εκφράσει

τη συγκατάθεσή τους να συνδεθεί με τη Σύμβαση σύμφωνα με τις διατάξεις

του άρθρου 17.

2. Για κάθε κράτος μέλος που θα εκφράσει στη συνέχεια τη συγκατάθεσή

του να συνδεθεί με τη Σύμβαση, αυτή θα τεθεί σε ισχύ την πρώτη μέρα του

μήνα που ακολουθεί τη λήξη χρονικής περιόδου 6 μηνών μετά από την

ημερομηνία κατάθεσης του εγγράφου επικύρωσης, αποδοχής ή έγκρισης

'Αρθρο 19

Προσχώρηση των κρατών μη μελών

1. Μετά τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης αυτής, η επιτροπή των Υπουργών

του Συμβουλίου της Ευρώπης θα μπορεί να καλέσει έκαστο κράτος μη μέλος

του Συμβουλίου της Ευρώπης να προσχωρήσει στην παρούσα Σύμβαση, με

απόφαση ληφθείσα κατά πλειοψηφία προβλεπόμενη στο άρθρο 20 του

Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης και με Ομοφωνία των

αντιπροσώπων των συμβαλλόμενων κρατών που έχουν δικαίωμα να αποφανθούν

στην Επιτροπή Υπουργών.

2. Για κάθε κράτος που έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση, η Σύμβαση θα

τεθεί σε ισχύ την πρώτη μέρα του μήνα που ακολουθεί τη λήξη μιας

περιόδου 6 μηνών μετά την ημερομηνία κατάθεσης του εγγράφου προσχώρησης

στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

'Αρθρο 20

Ρήτρα Επικρατείας

1. 'Εκαστο κράτος μπορεί κατά την υπογραφή ή κατά την κατάθεση του

εγγράφου της επικύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώριθείσα ισχύσει η

παρούσα Σύμβαση.

2. Κάθε μέρος μπορεί σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη ημερομηνία με

δήλωση που θα απευθύνεται στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της

Ευρώπης, να επιστείνει την εφαρμογή της παρούσας Σύμβασις σε

οποιαδήποτε άλλη, εδαφική περιοχή που ορίζεται στη δήλωση. Η Σύμβαση θα

τεθεί σε ισχύ για την εδαφική περιοχή την πρώτη μέρα του μήνα που

24

ακολουθεί τη λήξη περιόδου 6 μηνών μετά την ημερομηνία παραλαβής της

δήλωσης από το Γενικό Γραμματέα.

3. Κάθε δήλωση που γίνεται σύμφωνα με τις 2 προηγούμενες

παραγράφους μπορεί να αποσυρθεί, όσον αφορά οποιαδήποτε εδαφική περιοχή

που αναφέρεται σ' αυτήν τη δήλωση, με κοινοποίηση που απευθύνεται στο

Γενικό Γραμματέα.

Η ανάκληση θα ισχύσει την πρώτη μέρα του μήνα που ακολουθεί τη λήξη

περιόδου 6 μηνών μετά την ημερομηνία παραλαβής της κοινοποήσης από το

Γενικό Γραμματέα.

'Αρθρο 21

Επιφυλάξεις

1. Κάθε κράτος μπορεί κατά την υπογραφή ή την υποβολή του εγγράφου

του επικύρωαης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης να δηλώσει ότι κάνει

χρήση μιας ή περισσότερες επιφυλάξεις σύμφωνα με το άρθρο 6 και του

εδαφίου α' της παρ. 1 του άρθρου 10 ουδεμία άλλη επιφύλαξη δεν μπορεί

να υπάρξει.

2. Κάθε μέλος που διατύπωσε επιφύλαξη σύμφωνα με τις προηγούμενες

παραγράφους μπορεί να την αποσύρει εν μέρει ή καθ' ολοκληρία

απευθύνοντας κοινοποίηση στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της

Ευρώπης. Η απόσυρση θα ισχύσει κατά την ημερομηνία παραλαβής της

κοινοποίησης από το Γενικό Γραμματέα.

3. Το Μέρος που διατύπωσε κάποια επιφύλαξη ως προς μια διάταξη της

παρούσας Σύμβασης δεν μπορεί να ζητήσει την εφαρμογή αυτής της διάταξης

από κάποιο άλλο Μέρος. Πάντως δύναται εάν η επιφύλαξη είναι μεικτή ή

υπό όρους να ζητήσει την εφαρμογή αυτής της διάταξης στο μέτρο που

γίνεται αυτή αποδεκτή.

25

'Αρθρο 22

Καταγγελία

1. Κάθε μέρος δύναται, πάντα, να καταγγείλει την παρούσα Σύμβαση

απευθύνοντας κοινοποίηση στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της

Ευρώπης.

2. Η καταγγελία θα ισχύσει την 1η μέρα του μήνα που ακολουθεί τη

λήξη μιας περιόδου 8 μηνών μετά την ημερομηνία λήψης της κοινοποίησης

από το Γενικό Γραμματέα.

'Αρθρο 23

Κοινοποιήσεις

Ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης θα κοινοποιήσει στα

Κράτη Μέλη του Συμβουλίου και σε κάθε Κράτος που προσχώρησε στην

παρούσα Σύμβαση ή που κλήθηκε να το κάνει:

α. κάθε υπογραφή

β. την κατάθεση κάθε εγγράφου επικύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή

προσχώρισης.

γ. Κάθε ημερομηνία θέσης σε ισχύ της παρούσας Σύμβασης σύμφωνα με

τα άρθρα 18, 19, 20 αυτής.

δ. κάθε άλλη σύρραξη, κοινοποίηση ή ανακοίνωση που αφορά την παρούσα

Σύμβαση.

Σε πίστωση των ανωτέρω, οι υπογεγραμμένοι, όπως πρέπει δεόντως

26

εξουσιοδοτημένοι για το σκοπό αυτόν υπέγραψαν την παρούσα Σύμβαση.

'Εγινε στην ..,............... στις........................ στα

γαλλικά και στα αγγλικά τα δύο κείμενα έχουν την ίδια ισχύ σε ένα

μονάχα αντίτυπο που θα κατατεθεί στα αρχεία του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ο Γεν. Γραμμματέας του Συμβουλείου της Ευρώπης θα διαβιβάσει ακριβές

αντίγραφο σε καθένα από τα Κράτη - Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και

σε κάθε Κράτος που καλλείται να προσχωρήσει στην παρούοα Σύμβαση.

'Αρθρο δεύτερο

Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα

της Κυβερνήσεως ρυθμίζεται κάθε λεπτομέρεια εφαρμογής των διατάξεων της

κυρούμενης Σύμβασης.

'Αρθρο τρίτο

[1. Οι παραβάτες των διατάξεων των άρθρων 9, 10 και 11 της Σύμβασης

που κυρώνεται με τον παρόντα νόμο τιμωρούνται με τις προβλεπόμενες από

την παράγραφο 2 του άρθρου β του ν.1197/1981 (ΦΕΚ 240 Α') ποινές.

2. Τα προβλεπόμενα από την παράγραφο 2 του άρθρου 8 του ν. 1197/1981

πρόστιμα αναπροσαρμόζονται από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου από

10.000 έως 100.000 δραχμές].

***Το άρθρο τρίτο καταργήθηκε από την περίπτωση γ΄ του άρθρου

15 του Ν.3170/2003 (Α΄ 191).

'Αρθρο τέταρτο

Η ισχύς του παρόντος νόμου αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην

Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Παραγγέλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της

Κυβερνήσεως και την εκτέλεσή του ως Νόμο του Κράτους.

Αθήνα, 20 Φεβρουαρίου 1992

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙΙΟΜΙΚΟΝ

ΑΝΤ. ΣΑΜΑΡΑΣ ΙΩ. ΠΑΛΑΙΟΚΡΑΣΣΑΣ

ΓΕΟΡΓΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Σ. ΧΑΤΖΗΓΑΚΗΣ ΜΙΧ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Θεωρήθηκε και τέθηκε η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους.

27

Αθήνα 21 Φεβρουαρίου 1992

Ο ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ

Μ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

28

ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3170 (ΦΕΚ Α' 191/29.7.2003)

Τα άρθρα 1-13 του παρόντος νόμου ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΑΝ με το άρθρο 23 Ν.4039/2012,

ΦΕΚ Α 15/2.2.2012.

Ήταν ο πρώτος νόμος για τα ζώα συντροφιάς

29

Ν. 4039/2012 Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες

διατάξεις όπως τροποποιήθηκε με το ν. 4235/2014

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή.

Άρθρο 1

Ορισμοί

Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου, ισχύουν οι παρακάτω ορισμοί:

α) Ζώο είναι κάθε έμβιος οργανισμός, που συναισθάνεται και κινείται σε ξηρά, αέρα και θάλασσα

ή οποιοδήποτε άλλο υδατικό οικοσύστημα ή υγροβιότοπο.

β) Ευζωία είναι το σύνολο των κανόνων, που πρέπει να εφαρμόζει ο άνθρωπος στα ζώα,

αναφορικά με την προστασία τους και την καλή μεταχείριση τους, έτσι ώστε να μην πονούν και

υποφέρουν, την παραμονή τους σε χώρο στεγνό, καθαρό και προστατευμένο από τις καιρικές

συνθήκες, χωρίς να είναι μόνιμα δεμένα και διαβιούντα εντός ακατάλληλων κατασκευών (π.χ.

μεταλλικών), τη φροντίδα για ιατρική περίθαλψη και χορήγηση κατάλληλης τροφής και νερού, την

καθημερινή άσκηση ή τον περίπατο τους και γενικά τη μέριμνα για σεβασμό της ύπαρξης τους.

γ) Ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον

άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς.

δ) Δεσποζόμενο ζώο συντροφιάς είναι κάθε μη άγριο ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να

συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς

και τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και φροντίδα του ιδιοκτήτη, κατόχου, συνοδού ή φύλακα του.

Ως ζώα συντροφιάς θεωρούνται και οι σκύλοι, που χρησιμοποιούνται για το κυνήγι, τη φύλαξη

ποιμνίων, τη φύλαξη χώρων, την παροχή βοήθειας και προστασίας ατόμων με ειδικές ανάγκες,

καθώς και οι σκύλοι έρευνας και διάσωσης και οι σκύλοι που χρησιμοποιούνται από τις ένοπλες

δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας.

ε) Αδέσποτο ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο συντροφιάς, το οποίο είτε δεν έχει κατοικία είτε

βρίσκεται έξω από τα όρια της κατοικίας του ιδιοκτήτη, του κατόχου, του συνοδού ή του φύλακα

του και δεν τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και τον έλεγχο τους. Οι κυνηγετικοί και σκύλοι φύλαξης

ποιμνίων, καθώς και οι σκύλοι έρευνας και διάσωσης, κατά τη διάρκεια του κυνηγιού, της

εκπαίδευσης τους, της φύλαξης του ποιμνίου, της έρευνας και της διάσωσης, δεν θεωρούνται

αδέσποτα ζώα.

«στ) Επικίνδυνο ζώο συντροφιάς είναι το ζώο συντροφιάς, που εκδηλώνει απρόκλητη και

αδικαιολόγητη επιθετικότητα, χωρίς να απειληθεί, προς τον άνθρωπο ή τα άλλα ζώα, καθώς και το

ζώο που πάσχει ή είναι φορέας σοβαρού νοσήματος, που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο ή στα

άλλα ζώα και δεν θεραπεύεται.»

Η περίπτωση στ` αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.1.α.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

ζ) Μικρό ζώο συντροφιάς είναι το ζώο συντροφιάς, το βάρος του οποίου δεν υπερβαίνει τα δέκα

(10) κιλά.

30

η) Καταφύγιο αδέσποτων ζώων είναι η ειδική εγκατάσταση, που προορίζεται για την περίθαλψη

και την προσωρινή παραμονή σημαντικού αριθμού αδέσποτων ή ανεπιθύμητων ζώων συντροφιάς.

θ) Σοβαρό νόσημα είναι κάθε νόσημα άμεσου και υψηλού κινδύνου για την υγεία του ανθρώπου

ή ζώου, του ίδιου ή άλλου είδους.

ι) Τσίρκο είναι η προσωρινή υπαίθρια εγκατάσταση, σκηνή ή τέντα, στην οποία

πραγματοποιούνται με κερδοσκοπικό σκοπό μουσικοχορευτικές και ακροβατικές παραστάσεις ή

άλλου είδους συναφείς εκδηλώσεις για την ψυχαγωγία των ανθρώπων με τη συμμετοχή ή μη

ζώων.

ια) θίασος με ποικίλο πρόγραμμα (βαριετέ) είναι ομάδα ατόμων, η οποία σε μόνιμη ή προσωρινή

εγκατάσταση πραγματοποιεί με κερδοσκοπικό σκοπό και σε εναλλασσόμενη ακολουθία

ψυχαγωγικά προγράμματα, παραστάσεις, διασκεδαστικά μικρά κωμικά θεατρικά δρώμενα,

τραγούδια, χορό με ποικίλο περιεχόμενο και με τη συμμετοχή ή μη ζώων.

ιβ) Αρμόδιες Αρχές Διαχείρισης της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης καταγραφής των ζώων

συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους είναι οι αρχές εκείνες, που μεριμνούν για την υλοποίηση, τη

λειτουργία και την εποπτεία του όλου συστήματος σήμανσης και καταγραφής των ζώων

συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους.

ιγ) Αρμόδιες Αρχές Εφαρμογής και Ελέγχου των κανόνων προστασίας των ζώων και του

συστήματος και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους είναι οι αρχές

εκείνες, που σε επίπεδο Περιφέρειας, Περιφερειακών Ενοτήτων και Δήμων, μεριμνούν για την ορθή

εφαρμογή και τον έλεγχο εφαρμογής - σε συνεργασία με τις αρχές της προηγούμενης περίπτωσης

ιβ`- του συστήματος της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης σήμανσης και καταγραφής των ζώων

συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους, καθώς και για την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη

τήρησης των κανόνων προστασίας των ζώων.

«ιδ) Αρμόδια όργανα για τη βεβαίωση των παραβάσεων είναι τα όργανα που τις διαπιστώνουν

κατά την άσκηση των ελεγκτικών καθηκόντων τους και συγκεκριμένα οι υπάλληλοι της Ελληνικής

Αστυνομίας, της Δασικής Υπηρεσίας, των Τελωνείων, των Σταθμών Υγειονομικού Κτηνιατρικού

Ελέγχου (ΣΥΚΕ), του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής και οι ιδιωτικοί φύλακες θήρας

των κυνηγετικών οργανώσεων.»

Η περίπτωση ιδ` αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.1.β.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

«ιε) Αρμόδιος Φορέας Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και

των ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση είναι ο κτηνίατρος, που με βάση

προβλεπόμενη διαδικασία, με την υποβολή ηλεκτρονικής αίτησης στη Διεύθυνση Πληροφορικής

του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, πιστοποιείται, αποκτά ειδικό κωδικό

πρόσβασης στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής ζώων συντροφιάς,

διενεργεί τη σήμανση και καταγράφει τα ζώα συντροφιάς και τους ιδιοκτήτες τους στη

Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση, εκδίδει το βιβλιάριο υγείας ή το διαβατήριο του ζώου σε

περίπτωση που το ζώο θα μεταφερθεί στο εξωτερικό και σε κάθε αλλαγή του ιδιοκτήτη ή του

προσωρινού κατόχου του και ενημερώνει τη βάση με τις απαραίτητες πληροφορίες.»

Η περίπτωση ιε` αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.1.γ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

Άρθρο 2

Αρμόδιες Αρχές

31

1. Αρμόδια Αρχή για την προστασία των ζώων και την τήρηση των κανόνων ευζωίας τους είναι η

Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Αρμόδιες

Αρχές Διαχείρισης της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης καταγραφής των ζώων συντροφιάς και

των ιδιοκτητών τους ορίζονται: α. η Διεύθυνση Κτηνιατρικής Αντίληψης Φαρμάκων και

Εφαρμογών της Γενικής Διεύθυνσης Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων και β. η Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

2. Αρμόδιες Αρχές Εφαρμογής και Ελέγχου των κανόνων προστασίας των ζώων και του

συστήματος της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους

ορίζονται οι Διευθύνσεις Κτηνιατρικής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας

και Κτηνιατρικής των Περιφερειών, οι Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των

Περιφερειακών Ενοτήτων της Χώρας και οι κτηνιατρικές υπηρεσίες των Δήμων και όπου αυτές δεν

έχουν συσταθεί τα Γραφεία Γεωργικής Ανάπτυξης του οικείου Δήμου.

3. Αρμόδιος Φορέας Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των

ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση ορίζεται ο κτηνίατρος, που πιστοποιείται με

τη νόμιμη διαδικασία, που αναφέρεται στο άρθρο 4 του παρόντος νόμου.

Άρθρο 3

Αρμοδιότητες

1. Για την εφαρμογή του παρόντος νόμου οι Αρμόδιες Αρχές Διαχείρισης της Διαδικτυακής

Ηλεκτρονικής Βάσης καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους του άρθρου 2

του παρόντος νόμου έχουν τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

Α. Η Διεύθυνση Κτηνιατρικής Αντίληψης Φαρμάκων και Εφαρμογών (ΚΑΦΕ) του Υπουργείου

Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων:

α) την εισήγηση για την έκδοση των υπουργικών αποφάσεων, που προβλέπονται στο νόμο

αυτόν,

β) την έκδοση εγκυκλίων για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής σήμανσης και καταγραφής των

ζώων συντροφιάς και για κάθε θέμα, που αφορά στα ζώα συντροφιάς,

γ) σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων: αα) τον έλεγχο της λειτουργίας της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, στην οποία

καταχωρίζονται τα στοιχεία σήμανσης των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους, ββ) τον

εμπλουτισμό με τις απαραίτητες πληροφορίες της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης καταγραφής

των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους και τη διαρκή αναβάθμιση της και γγ) τη

χορήγηση κωδικών πρόσβασης στους κτηνιάτρους, που πιστοποιούνται με τη νόμιμη διαδικασία.

Β. Η Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων:

α. Την παροχή της απαραίτητης μηχανογραφικής υποδομής (κεντρικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές,

δίκτυο κ.λπ.) για τη λειτουργία της κεντρικής διαδικτυακής ηλεκτρονικής βάσης, στην οποία

καταχωρίζονται τα στοιχεία σήμανσης των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους, καθώς και

την προμήθεια των ανιχνευτών ηλεκτρονικών μέσων σήμανσης, που προβλέπονται στο άρθρο 4

παράγραφος 4.

β. Την εξασφάλιση της συνεχούς λειτουργίας, την τεχνική υποστήριξη, τη συντήρηση και την

προστασία της μηχανογραφικής υποδομής, που υποστηρίζει το σύστημα.

γ. Την υποχρέωση τήρησης αντιγράφων ασφαλείας, ώστε τα στοιχεία, που καταχωρίζονται στη

βάση δεδομένων, να είναι διαθέσιμα για έλεγχο για τρία (3) τουλάχιστον χρόνια.

32

2. Για την εφαρμογή του παρόντος νόμου οι Αρμόδιες Αρχές Εφαρμογής και Ελέγχου του

συστήματος της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους,

του άρθρου 2 παράγραφος 2, έχουν τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α. Τη συνεργασία με το Φορέα Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων

συντροφιάς για το συντονισμό των ενεργειών τους και την παροχή τεχνικών οδηγιών και κάθε

είδους υποστήριξη για την πλήρη και ενιαία εφαρμογή της ηλεκτρονικής σήμανσης και καταγραφής

των ζώων συντροφιάς.

β. Τον έλεγχο και την εποπτεία του Φορέα Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των

ζώων συντροφιάς.

3. Οι Φορείς Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των

ιδιοκτητών τους, του άρθρου 2 παράγραφος 3, έχουν τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α. Τη διενέργεια της σήμανσης των ζώων συντροφιάς με τη χρησιμοποίηση των κατάλληλων

μέσων ηλεκτρονικής σήμανσης και την καταχώριση των στοιχείων σήμανσης των ζώων

συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση και τη διαρκή

ενημέρωση της.

β. Τη μέριμνα για την ενημέρωση με οποιονδήποτε πρόσφορο τρόπο των ιδιοκτητών και

κατόχων ζώων συντροφιάς για τις υποχρεώσεις τους, όσον αφορά στην εφαρμογή της

ηλεκτρονικής σήμανσης των ζώων συντροφιάς και στις απαιτήσεις του παρόντος νόμου για την

ηλεκτρονική σήμανση και την καταγραφή των ζώων συντροφιάς.

γ. Την έκδοση σύμφωνου με τα παραρτήματα 2 και 3 βιβλιαρίου υγείας κατά τη σήμανση του

ζώου συντροφιάς ή διαβατηρίου, σε περίπτωση που το ζώο θα μεταφερθεί στο εξωτερικό, καθώς

και την καταγραφή σε αυτά, ατελώς, της οποιασδήποτε αλλαγής ιδιοκτήτη κατά την κτηνιατρική

εξέταση του ζώου ή κατά τον εμβολιασμό του.

Το κείμενο του παρόντος παρατίθεται όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 46 Ν.4235/2014,

ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 4

Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων

συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους - Σήμανση, βιβλιάριο υγείας ή

διαβατήριο

1. Στη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

δημιουργείται Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς

και των ιδιοκτητών τους. Στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση καταχωρίζονται από τους

κτηνιάτρους, που έχουν πιστοποιηθεί, τα στοιχεία, που αφορούν στην αναγνώριση των

δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς (όπως φύλο, χρώμα, ράτσα, απώλεια, παράδοση σε άλλον

ιδιοκτήτη, θάνατος) και τα στοιχεία αναγνώρισης του ιδιοκτήτη τους (όπως ονοματεπώνυμο,

διεύθυνση, τηλέφωνο και αριθμό ταυτότητας ή διαβατηρίου ή ισοδύναμου εγγράφου, όπως

δίπλωμα οδήγησης ή ασφαλιστικό βιβλιάριο), καθώς και τηρούνται απαρεγκλίτως οι διατάξεις «περί

προσωπικών δεδομένων». Η πιστοποίηση των κτηνιάτρων πραγματοποιείται με την ηλεκτρονική

υποβολή αίτησης στη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων και τη χορήγηση στον αιτούντα κτηνίατρο κωδικού πρόσβασης στη Διαδικτυακή

Ηλεκτρονική Βάση. Η Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση συνδέεται απευθείας με τα κτηνιατρεία και

γενικά τους χώρους, που πραγματοποιείται η σήμανση των ζώων συντροφιάς. Η πιστοποίηση των

κτηνιάτρων των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των Περιφερειακών

33

Ενοτήτων της χώρας είναι υποχρεωτική. Στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση εισάγονται λογικοί

παράμετροι συσχέτισης του αριθμού των ζώων ανά ιδιοκτήτη, προκειμένου να εξασφαλίζεται η

ευζωία των ζώων και η τήρηση των βασικών υγειονομικών κανόνων.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Με το άρθρο 46 παρ.2.α. Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014,ορίζεται ότι:

"α) Το τέταρτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 4 αντικαθίσταται ως εξής:

«Εξαιρούνται από την πιστοποίηση αυτή και την πρόσβαση στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση οι

κτηνίατροι, υπήκοοι κρατών - μελών της ΕΕ, που παρέχουν προσωρινά και περιστασιακά τις

κτηνιατρικές υπηρεσίες τους στην Ελλάδα, σύμφωνα με το π.δ. 38/ 2010 (Α 78).»"

2. Οι απαιτήσεις για την ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή των στοιχείων των δεσποζόμενων

ζώων συντροφιάς εφαρμόζονται και για την ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή των αδέσποτων

ζώων συντροφιάς.

3.α.«α) Η σήμανση κάθε ζώου συντροφιάς είναι υποχρεωτική, συμπεριλαμβανομένων των

σκύλων που χρησιμοποιούνται για τη φύλαξη ποιμνίων.»

Η δαπάνη της σήμανσης και της καταγραφής των

δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς βαρύνει τον ιδιοκτήτη τους και των αδέσποτων τον οικείο Δήμο

ή το φιλοζωικό σωματείο ή την ένωση, που μπορούν να προμηθεύονται το ηλεκτρονικό μέσο

σήμανσης απευθείας από το εμπόριο.

Στην περίπτωση ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων (ΑΜΕΑ με ποσοστό αναπηρίας μεγαλύτερο ή ίσο

του 80%, πολύτεκνοι, τρίτεκνοι, μονογονεϊκές οικογένειες, άνεργοι εγγεγραμμένοι στα μητρώα του

Ο.Α.Ε.Δ., οι διαβιούντες με το επίδομα της Πρόνοιας), οι ιδιοκτήτες των ζώων συντροφιάς

επιβαρύνονται με το κόστος μόνο του ηλεκτρονικού μέσου σήμανσης και οι υπόλοιπες υπηρεσίες

προσφέρονται αζημίως όταν η σήμανση του ζώου πραγματοποιείται στα κτηνιατρεία ή στους

ειδικά διαμορφωμένους χώρους, των Δήμων, των διαδημοτικών κέντρων και των Διευθύνσεων

Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των Περιφερειακών Ενοτήτων της Χώρας.

Για την πραγματοποίηση της ηλεκτρονικής σήμανσης ή την έκδοση βιβλιαρίου υγείας ή

διαβατηρίου ο ιδιοκτήτης του δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται να επιδεικνύει στον

κτηνίατρο, που έχει πιστοποιηθεί, την αστυνομική του ταυτότητα ή το διαβατήριο του ή άλλο

ισοδύναμο έγγραφο, προκειμένου να επαληθευτούν τα ατομικά του στοιχεία και να αντιστοιχηθεί ο

μοναδικός κωδικός σήμανσης του ζώου συντροφιάς με τα ατομικά στοιχεία του ιδιοκτήτη του. Ο

διενεργών τη σήμανση πιστοποιημένος κτηνίατρος χορηγεί ατελώς στον ιδιοκτήτη του ζώου

βεβαίωση ηλεκτρονικής σήμανσης και καταγραφής, με βάση το υπόδειγμα του Παραρτήματος 1, με

τον αριθμό σήμανσης του ζώου, τα χαρακτηριστικά του (φύλο, χρώμα, ράτσα) και τα στοιχεία του

ιδιοκτήτη (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο και αριθμό ταυτότητας ή διαβατηρίου ή άλλου

ισοδύναμου εγγράφου).

Το πρώτο εδάφιο της περ. α΄ αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.β.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

β. Ο Ο.Τ.Α., προκειμένου να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα και λειτουργία των υποδομών του, που

σχετίζονται με τη διαχείριση αδέσποτων και δεσποζόμενων ζώων, δύναται να επιβάλει, μετά από

απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ανταποδοτικό τέλος, το οποίο δεν μπορεί να ξεπερνά το

ποσό των τριών (3) ευρώ, ανά σημαινόμενο ζώο.

«Το προαναφερθέν τέλος εισπράττεται και εντός τριάντα (30) ημερών αποδίδεται στον οικείο

Ο.Τ.Α., από τον κτηνίατρο που διενεργεί την πράξη της σήμανσης και καταγραφής του ζώου στη

Διαδικτυακή Βάση Δεδομένων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.»

Το δεύτερο εδάφιο της περ. β΄ αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.γ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

4. Η σήμανση και η αναγνώριση κάθε ζώου συντροφιάς πραγματοποιείται με την τοποθέτηση

στην αριστερή εξωτερική πλευρά του τράχηλου του ζώου συστήματος ηλεκτρονικής αναγνώρισης

(αποκριτής πομποδέκτης), το οποίο είναι παθητική συσκευή αναγνώρισης ραδιοσυχνότητας μόνο

34

για ανάγνωση, σύμφωνο με το πρότυπο ISO 11784 και τεχνολογίας HDX ή FDX-B και μπορεί να

αναγνωστεί από συσκευή ανάγνωσης συμβατή με το πρότυπο ISO 11785 και καταχωρίζεται στη

Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των

ιδιοκτητών τους. Οι διαθέτες του ηλεκτρονικού μέσου σήμανσης, λιανικής ή χονδρικής πώλησης,

υποχρεούνται να διαθέτουν στην ελληνική αγορά ηλεκτρονικό μέσο σήμανσης σύμφωνο με τις

παραπάνω απαιτήσεις με οδηγίες χρήσης και στην ελληνική γλώσσα.

«5. Η ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή, η έκδοση διαβατηρίου και βιβλιαρίου υγείας,

σύμφωνα με τα υποδείγματα των Παραρτημάτων 2 και 3, πραγματοποιούνται από κτηνιάτρους,

που έχουν πιστοποιηθεί, ασκούν νόμιμα το κτηνιατρικό επάγγελμα στην Ελλάδα και διαθέτουν

άδεια ασκήσεως επαγγέλματος/βεβαίωση συνδρομής νομίμων προϋποθέσεων έναρξης άσκησης του

γεωτεχνικού επαγγέλματος από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΓΕΩΤΕΕ), Αριθμό

Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) και κτηνιατρείο που λειτουργεί νόμιμα.»

Βιβλιάριο υγείας δεν απαιτείται, εάν το ζώο συντροφιάς διαθέτει

διαβατήριο.

Στην περίπτωση που η σήμανση των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς πραγματοποιείται σε

κτηνιατρείο ή διαμορφωμένο χώρο που ανήκει σε Ο.Τ.Α. ή σύμπραξη Ο.Τ.Α., ο ιδιοκτήτης του

ζώου εκτός από το κόστος του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης μπορεί να επιβαρύνεται και με

πρόσθετο κόστος για την παροχή των υπηρεσιών της σήμανσης, το οποίο είναι δυνατόν να

επιβάλλεται, όταν καθοριστεί με απόφαση του οικείου ή των οικείων Ο.Τ.Α..

*** Το πρώτο εδάφιο της παρ.5 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.δ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

6. Οι κτηνίατροι, που πραγματοποιούν την ηλεκτρονική σήμανση των δεσποζόμενων ζώων

συντροφιάς, υποχρεούνται να ελέγχουν τη λειτουργικότητα των μέσων ηλεκτρονικής σήμανσης

και να χρησιμοποιούν τα μέσα, που πληρούν τις απαιτήσεις της παραγράφου 4. Σε περίπτωση

καταγγελίας για τη διάθεση ή τη χρησιμοποίηση μέσων ηλεκτρονικής σήμανσης, που δεν πληρούν

τις απαιτήσεις της παραγράφου 4, τα πρόσωπα, που διαθέτουν ή χρησιμοποιούν αυτά,

υποχρεούνται να παρέχουν πλήρη αποδεικτικά στοιχεία για τη συμμόρφωση τους με την

παράγραφο 4, στις αρμόδιες αρχές ελέγχου και εφαρμογής του συστήματος του άρθρου 2.

«7. Ο ιδιοκτήτης κάθε ζώου συντροφιάς υποχρεούται να ενημερώνει τον κτηνίατρο, που έχει

πιστοποιηθεί, για τη μεταβολή των στοιχείων, που έχουν καταχωριστεί στη βάση δεδομένων και

αφορούν είτε τον ίδιο (όπως ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, αριθμό ταυτότητας ή

διαβατηρίου ή άλλου ισοδύναμου εγγράφου) είτε το ζώο συντροφιάς, που έχει δηλώσει στο όνομα

του (όπως θάνατος, παράδοση σε άλλον ιδιοκτήτη), το αργότερο εντός 15 ημερών από τη

μεταβολή, με σκοπό να επικαιροποιούνται οι πληροφορίες της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης.

Της προθεσμίας αυτής εξαιρείται η απώλεια, η οποία δηλώνεται εντός 5 ημερών, σύμφωνα με την

περίπτωση β της παρ. 1 του άρθρου 5. Σε κάθε περίπτωση αλλαγής ιδιοκτήτη είναι απαραίτητη η

σχετική επισημείωση στο βιβλιάριο υγείας ή στο διαβατήριο του ζώου από τον κτηνίατρο, ατελώς,

κατά την ετήσια κτηνιατρική εξέταση του ζώου ή κατά τον εμβολιασμό του, προκειμένου να

ενημερώνεται και η Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση.»

Η παρ.7 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.ε.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

8. Η συμπλήρωση των στοιχείων του βιβλιάριου υγείας ή του διαβατηρίου του ζώου συντροφιάς

πραγματοποιείται χειρόγραφα ή και μέσω της εφαρμογής της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης. Ο

μοναδικός κωδικός της Ηλεκτρονικής Σήμανσης του ζώου συντροφιάς εγγράφεται στο βιβλιάριο

υγείας ή στο διαβατήριο του ζώου χειρόγραφα ή με την ετικέτα ταυτοποίησης.

«9. Για την αναγνώριση των ιδιοκτητών δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς, που φέρουν

ηλεκτρονική σήμανση, τον έλεγχο του βιβλιάριου υγείας ή του διαβατηρίου και γενικά για την

εφαρμογή του παρόντος άρθρου η Ελληνική Αστυνομία, η Δασική Υπηρεσία, τα Τελωνεία, οι

Σταθμοί Υγειονομικού Κτηνιατρικού Ελέγχου (ΣΥΚΕ), το Λιμενικό Σώμα - Ελληνική Ακτοφυλακή

και

η Θηροφυλακή των κυνηγετικών συλλόγων, εφοδιάζονται με τους κατάλληλους ανιχνευτές, η

δαπάνη αγοράς των οποίων βαρύνει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και έως έναν

35

ανιχνευτή ανά φορέα.»

Η παρ. 9 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.στ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

10. Το αργότερο μέσα σε ένα μήνα από τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, ο Πανελλήνιος

Κτηνιατρικός Σύλλογος υποχρεούται να παραδώσει σε ηλεκτρονική μορφή, συμβατή με τη

Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση, τα στοιχεία των ιδιοκτητών και των κωδικών σήμανσης των

ζώων συντροφιάς, που έχει καταγράψει από την ημερομηνία ανάθεσης σε αυτόν της τήρησης

Ηλεκτρονικής Βάσης Δεδομένων μέχρι την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου,

διατηρώντας πρόσβαση στην προαναφερθείσα βάση με κωδικό πρόσβασης. Επίσης, κωδικός

πρόσβασης παρέχεται και στους Ο.Τ.Α., προκειμένου να έχουν τον έλεγχο δεσποζόμενων και

αδέσποτων ζώων, στα διοικητικά τους όρια.

11. Η Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των

ιδιοκτητών τους αρχίζει να λειτουργεί ένα μήνα μετά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος

νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

12. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ρυθμίζονται οι όροι

δημιουργίας της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης, ειδικότερα τα θέματα, που αφορούν στη

διαδικασία πιστοποίησης και χορήγησης κωδικού πρόσβασης στους φορείς εκτέλεσης της

σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή

Ηλεκτρονική Βάση, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την οργάνωση και τη λειτουργία της

βάσης.


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 5

Υποχρεώσεις ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς

1. Ο ιδιοκτήτης του δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται:

«α) να μεριμνά για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου του, καθώς και για την έκδοση

βιβλιαρίου υγείας πριν εγκαταλείψει το ζώο τον τόπο γέννησης του και οπωσδήποτε μέσα σε

προθεσμία δύο μηνών από τη γέννηση αυτού ή μέσα σε ένα μήνα από την εύρεση ή απόκτηση

του, καθώς και να τοποθετεί σε εμφανές σημείο του περιλαίμιου του ζώου μεταλλική κονκάρδα, η

οποία παρέχεται από τους κτηνιάτρους κατά την πραγματοποίηση του αντιλυσσικού εμβολιασμού

του,».

Η περίπτωση α΄αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.2.στ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

β) να δηλώνει μέσα σε πέντε ημέρες την απώλεια του ζώου του σε κτηνίατρο, που έχει

πιστοποιηθεί στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς

και των ιδιοκτητών τους,

γ) να τηρεί τους κανόνες ευζωίας του ζώου και να μεριμνά για την κτηνιατρική εξέταση του, η

οποία αποδεικνύεται από τη σχετική εγγραφή στο βιβλιάριο υγείας ή στο διαβατήριο του ζώου,

καθώς και να μεριμνά για την εξασφάλιση άνετου, υγιεινού και κατάλληλου καταλύματος,

προσαρμοσμένου στο φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, που να του επιτρέπει να βρίσκεται στη

φυσική του όρθια στάση, χωρίς να εμποδίζονται οι φυσικές του κινήσεις και η δυνατότητα του για

την πραγματοποίηση της απαραίτητης για την υγεία και την ευζωία του άσκησης,

36

«δ) να εφοδιάζεται με το διαβατήριο του ζώου του, εάν πρόκειται να ταξιδέψει με αυτό στο

εξωτερικό και να μεριμνά για την ενημέρωση του σε κάθε αλλαγή του ιδιοκτήτη ή του προσωρινού

κατόχου του. Το διαβατήριο πρέπει να είναι σύμφωνο με τα Παραρτήματα 2 και 3.»

Η περίπτωση δ΄αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 46 παρ.3.β.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

ε) να μην εγκαταλείπει το ζώο του, ενώ σε περίπτωση που επιθυμεί να αποχωριστεί το ζώο

συντροφιάς, πρέπει να γνωστοποιεί στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου του τόπου της κατοικίας

του την πρόθεση του αυτή, να το παραδίδει σε αυτόν και να λαμβάνει από πιστοποιημένο

κτηνίατρο αντίγραφο της μεταβολής της εγγραφής του ζώου του στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική

Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς, όπου θα αναφέρεται ο Δήμος ως

προσωρινός κάτοχος του αδέσποτου πλέον ζώου,

στ) να μεριμνά για τον άμεσο καθαρισμό του περιβάλλοντος από τα περιττώματα του ζώου εκτός

αν πρόκειται για σκύλο βοήθειας,

ζ) να μεριμνά για τη στείρωση τους, εφόσον δεν επιθυμεί τη διατήρηση των νεογέννητων ζώων ή

δεν μπορεί να τα διαθέσει σε νέους ιδιοκτήτες.

«η) να προσκομίζει ή αποστέλλει ταχυδρομικά, επί αποδείξει, στον οικείο Δήμο αντίγραφο του

πιστοποιητικού ηλεκτρονικής σήμανσης του ζώου του».

Η περίπτωση η` προστέθηκε με το άρθρο 46 παρ.3.γ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

2. Ο κάτοχος του ζώου συντροφιάς ευθύνεται για οποιαδήποτε βλάβη ή ζημιά, που προκαλείται

από το ζώο, σύμφωνα με το άρθρο 924 Α.Κ.. Για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, εκτός από εκείνα

της παραγράφου 5 του άρθρου 9, η αντίστοιχη ευθύνη βαρύνει τον οικείο Δήμο.

3. Ειδικά ο ιδιοκτήτης σκύλου: α) μεριμνά για να γίνεται ο περίπατος σκύλων πάντα με συνοδό, β)

οφείλει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από το

χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτησιών ή σε κοινόχρηστους

χώρους.

«γ) για την αποφυγή ατυχημάτων υποχρεούται κατά τη διάρκεια του περιπάτου να κρατάει το

σκύλο του δεμένο και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν. Η ίδια υποχρέωση ισχύει και για

τον οποιονδήποτε συνοδό του ζώου, πέραν του ιδιοκτήτη του».

Η περίπτωση γ` προστέθηκε με το άρθρο 46 παρ.3.δ.

Ν.4235/2014,ΦΕΚ Α 32/11.2.2014.

4. Ο ιδιοκτήτης κυνηγετικού σκύλου κατά τη διάρκεια του κυνηγιού ή την οποιαδήποτε

μετακίνηση του μαζί με το σκύλο του για το σκοπό αυτόν έχει την υποχρέωση να φέρει μαζί του

ενημερωμένο το βιβλιάριο υγείας ή το διαβατήριο του σκύλου του. Οι υποχρεώσεις των

περιπτώσεων α` και β` της προηγούμενης παραγράφου δεν ισχύουν για τους σκύλους βοηθείας,

καθώς και για τους σκύλους φύλαξης ποιμνίων, τους κυνηγετικούς σκύλους και τους σκύλους

έρευνας και διάσωσης κατά τη διάρκεια της φύλαξης του ποιμνίου, του κυνηγιού, της εκπαίδευσης

και της έρευνας και διάσωσης, αντίστοιχα.

5. Αφαιρείται η άδεια κυνηγιού από κυνηγό, του οποίου ο σκύλος, που χρησιμοποιείται στο

κυνήγι, δεν έχει σημανθεί σύμφωνα με την περίπτωση α` της παραγράφου 1 και δεν έχει εγγραφεί

χειρόγραφα ή με την ετικέτα ταυτοποίησης, ο αριθμός της σήμανσης στο βιβλιάριο υγείας ή στο

διαβατήριο του ζώου συντροφιάς, μέχρι να σημανθεί το συγκεκριμένο ζώο. Τα μέσα μεταφοράς,

που χρησιμοποιούνται στην περίπτωση αυτή, πρέπει να είναι κατάλληλα με επαρκή χώρο, φωτισμό

και αερισμό και να ικανοποιούν τις φυσιολογικές ανάγκες του ζώου.

6. Πέραν των περιοχών που καθορίζονται με τη διαδικασία του άρθρου 57 του ν. 2637/1998

37

«Σύσταση Οργανισμού Πιστοποίησης Λογαριασμών, Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου

Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων, Οργανισμού Πιστοποίησης και

Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων, Γενικών Διευθυντών και θέσεων προσωπικού, στο Υπουργείο

Γεωργίας και «Εταιρείας Αξιοποίησης Αγροτικής Γης» Α.Ε. και άλλες διατάξεις» (Α` 200) σε

ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές επιτρέπεται να καθορίζονται περιορισμένοι χώροι εκγύμνασης

σκύλων, καθώς και να διεξάγονται αγώνες κυνηγετικών ικανοτήτων σκύλων δεικτών με

όρους και προϋποθέσεις, που καθορίζονται και στις δύο περιπτώσεις με κοινή απόφαση του

Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και του Υπουργού Αγροτικής

Ανάπτυξης και Τροφίμων.

7. Μετά την παρέλευση 30 ημερών από τη δημοσίευση του νόμου αυτού απαγορεύεται η

δημοσίευση αγγελιών για ζώα συντροφιάς προς πώληση, υιοθεσία ή δωρεάν παραχώρηση σε

έντυπα, φυλλάδια, τοιχοκολλήσεις ή σε ιστοσελίδες, αν δεν αναφέρεται ο αριθμός της ηλεκτρονικής

σήμανσης τους.

δ.α. Απαγορεύεται να εισάγονται στην Ελλάδα ζώα συντροφιάς, που δεν έχουν ηλεκτρονική

σήμανση. Τα στοιχεία σήμανσης των εισαγόμενων ζώων (κωδικός σήμανσης και όνομα εισαγωγέα),

από χώρες εκτός Ε.Ε. καταγράφονται στα σημεία εισόδου στην Ελλάδα και ενημερώνεται

απευθείας η ηλεκτρονική βάση δεδομένων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

β. Απαγορεύεται η αφαίρεση του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης από τον ιδιοκτήτη του ζώου

συντροφιάς (με σκοπό να αποτραπούν φαινόμενα εγκατάλειψης ζώου) ή από άλλο πρόσωπο ή από

κτηνίατρο (με σκοπό την αποτροπή παράνομου σκοπού).


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 6

Εκτροφή, αναπαραγωγή και εμπορία ζώων συντροφιάς

1. Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή η ένωση προσώπων, που για εμπορικούς σκοπούς εκτρέφει,

αναπαράγει ή πωλεί ζώα συντροφιάς, οφείλει να εφοδιάζεται με αντίστοιχη άδεια ίδρυσης και

λειτουργίας, που εκδίδεται από τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας και

Κτηνιατρικής της οικείας Περιφέρειας, στην οποία έχει την κατοικία ή την έδρα του, να υπόκειται

στον έλεγχο της αρχής αυτής και να συμμορφώνεται με τους όρους, που προβλέπονται στο π.δ.

184/1996. Για τη χορήγηση άδειας εκτροφής, αναπαραγωγής και εμπορίας ζώων συντροφιάς

38

πρέπει να τηρούνται οι κανόνες ευζωίας, οι κανόνες ασφάλειας, οι κανόνες παροχής κατάλληλης

κτηνιατρικής αντίληψης των ζώων και οι διατάξεις του ν. 604/1977 και του π.δ. 463/1978. Οι

εκτρεφόμενοι, αναπαραγόμενοι ή οι προς πώληση σκύλοι και γάτες διαθέτουν βιβλιάριο υγείας ή

διαβατήριο, σημαίνονται υποχρεωτικά και καταχωρίζονται στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση του

άρθρου 4. Στις εγκαταστάσεις εκτροφής, αναπαραγωγής ή εμπορίας τους πρέπει να τηρούνται όλοι

οι κανόνες ευζωίας, ασφάλειας και παροχής κατάλληλης κτηνιατρικής περίθαλψης.

«Οταν εκτρέφεται έστω και ένας θηλυκός σκύλος αναπαραγωγής για εμπορικούς σκοπούς

απαιτείται υποχρεωτικά η έκδοση άδειας εκτροφής, αναπαραγωγής και εμπορίας ζώων

συντροφιάς. Αδεια εκτροφής, αναπαραγωγής και εμπορίας ζώων συντροφιάς απαιτείται και για

τους ερασιτέχνες εκτροφείς σκύλων ή γατών όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του προηγούμενου

εδαφίου.»

Για κάθε θηλυκό ζώο

αναπαραγωγής τηρούνται μητρώα. Θηλυκοί σκύλοι αναπαραγωγής δεν γονιμοποιούνται πριν από

το δεύτερο οιστρικό κύκλο και σε καμία περίπτωση πριν από την παρέλευση εννέα μηνών από τον

τελευταίο τοκετό. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή μετά το 9ο έτος της ηλικίας του ζώου.

2. Δεν επιτρέπεται να επιλέγονται για αναπαραγωγή ζώα συντροφιάς, που τα ανατομικά και

φυσιολογικά χαρακτηριστικά ή τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς τους μπορεί, ανάλογα με το

είδος και τη φυλή, να αποδειχθούν βλαβερά για την υγεία και ευζωία του θηλυκού

αναπαραγωγικού ζώου συντροφιάς και των απογόνων του. Ο προσδιορισμός των βλαβερών

χαρακτηριστικών γίνεται με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

«3. Απαγορεύεται:

α) η πώληση σκύλων και γατών σε υπαίθριους δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανόμενων των

υπαίθριων αγορών,

β) η πώληση ζώων συντροφιάς με ηλικία μικρότερη των οκτώ (8) εβδομάδων,

γ) η εισαγωγή και εμπορία σκύλων που είναι ακρωτηριασμένοι,

δ) η αναπαραγωγή σκύλων που είναι ακρωτηριασμένοι.»

γ) Η παράγραφος 4 του άρθρου 6 αντικαθίσταται ως εξής:

«4. Για τη χορήγηση της άδειας εκτροφής, αναπαραγωγής και εμπορίας ζώων συντροφιάς, καθώς

και της άδειας εκπαιδευτή σκύλων σε επαγγελματίες εκτροφείς και ερασιτέχνες, με απόφαση του

Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του τυχόν συναρμόδιου Υπουργού καθορίζονται

οι ειδικοί όροι και οι προϋποθέσεις, που πρέπει να πληρούν οι χώροι εκτροφής, αναπαραγωγής,

εμπορίας και εκπαίδευσης των ζώων συντροφιάς ως προς τις εγκαταστάσεις, τους χώρους

διαμονής ή παραμονής των ζώων, τις συνθήκες ευζωίας και τον αναγκαίο εξοπλισμό ανά είδος

ζώου, η αρμόδια αρχή ελέγχου, η διαδικασία ελέγχου και οι κυρώσεις, καθώς και κάθε άλλο

σχετικό θέμα.»

5. Κατά την πώληση ενός ζώου, υπογράφεται η «Δήλωση Αγοράς ζώου από νέο ιδιοκτήτη»,

μεταξύ του πωλητή και του αγοραστή-νέου ιδιοκτήτη, σύμφωνα με το υπόδειγμα «Δήλωση

Αγοράς ζώου» του Παραρτήματος 5.


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

39

Άρθρο 7

Διοργάνωση εκθέσεων με ζώα συντροφιάς

«1. Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή η ένωση προσώπων, που διοργανώνει εκθέσεις με ζώα

συντροφιάς, οφείλει να εφοδιάζεται με σχετική άδεια, η οποία εκδίδεται από την αρμόδια υπηρεσία

Κτηνιατρικής του οικείου Δήμου και όπου αυτή δεν έχει συσταθεί από την υπηρεσία Κτηνιατρικής

της οικείας Περιφερειακής Ενότητας.»

2. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης τα ζώα συντροφιάς πρέπει να βρίσκονται υπό την άμεση

επίβλεψη του ιδιοκτήτη, κατόχου ή συνοδού τους, ο οποίος οφείλει να μην τους προξενεί φόβο ή

πόνο. Ζώα συντροφιάς, που εκδηλώνουν χωρίς αιτία επιθετική συμπεριφορά προς τα άλλα ζώα ή

τον άνθρωπο, φέρουν υποχρεωτικά φί-μωτρο ή απομακρύνονται από την έκθεση. Η παρουσία

κτηνιάτρου είναι υποχρεωτική σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης.

3. Τα ζώα συντροφιάς, που συμμετέχουν σε εκθέσεις, πρέπει να έχουν σημανθεί και καταγραφεί

και οι συνοδοί τους να φέρουν το βιβλιάριο υγείας ή το διαβατήριο τους, από το οποίο να

προκύπτει ότι είναι εμβολιασμένα και ότι έχουν υποβληθεί σε πρόσφατο αποπαρασιτισμό.

4. Απαγορεύεται η συμμετοχή ακρωτηριασμένων ζώων σε κάθε είδους εκθέσεις.

Άρθρο 8

Διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κατοικίες

1. Επιτρέπεται η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κάθε κατοικία. Στις

πολυκατοικίες, που αποτελούνται από δύο διαμερίσματα και πάνω, επιτρέπεται η διατήρηση

δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κάθε διαμέρισμα με την προϋπόθεση ότι αυτά: α) διαμένουν

στο ίδιο διαμέρισμα με τον ιδιοκτήτη τους ή τον κάτοχο τους, β) δεν παραμένουν μόνιμα στις

βεράντες ή στους ανοιχτούς χώρους του διαμερίσματος, γ) η παραμονή στα διαμερίσματα

πολυκατοικιών τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των κανόνων ευζωίας, των υγειονομικών

διατάξεων και των αστυνομικών διατάξεων περί κοινής ησυχίας και δ) έχουν ελεγχθεί

ηλεκτρονικά, έχουν σημανθεί, καταγραφεί και φέρουν βιβλιάριο υγείας.

Δεν μπορεί να απαγορευθεί η διατήρηση ζώων συντροφιάς με τον κανονισμό της πολυκατοικίας,

εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του προηγούμενου εδαφίου. Με τον ίδιο κανονισμό μπορεί να

περιορίζεται ο μέγιστος αριθμός των ζώων, που επιτρέπονται, στα δύο (2) ζώα ανά διαμέρισμα.

2. Επιτρέπεται η διατήρηση ζώων συντροφιάς, που έχουν σημανθεί και καταχωρισθεί νομίμως και

φέρουν βιβλιάριο υγείας, στις μονοκατοικίες με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες καλής

μεταχείρισης και ευζωίας των ζώων, καθώς και οι ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις και οι

αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας.

3. Απαγορεύεται η διατήρηση και παραμονή ζώων συντροφιάς σε κοινόχρηστους χώρους της

πολυκατοικίας. Επιτρέπεται όμως στην πυλωτή, στην ταράτσα, στον ακάλυπτο χώρο και στον

κήπο εφόσον υφίσταται η ομόφωνη απόφαση της γενικής συνέλευσης των ιδιοκτητών.

4. Οι ανωτέρω αριθμητικοί περιορισμοί ισχύουν μόνο για σκύλους και γάτες. Για τα λοιπά ζώα

συντροφιάς, πρέπει να τηρούνται οι όροι της παραγράφου 2.


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

40

Άρθρο 9

Περισυλλογή και διαχείριση αδέσποτων ζώων συντροφιάς

«1. Οι Δήμοι υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων

ζώων συντροφιάς, σύμφωνα με το παρόν άρθρο. Η αρμοδιότητα αυτή μπορεί να ασκείται και από

συνδέσμους Δήμων, καθώς και από φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία, αφού προηγηθεί σχετική

έγγραφη συμφωνία με τον αρμόδιο Δήμο, ο οποίος έχει τη συνολική εποπτεία των αδέσποτων

ζώων συντροφιάς εντός των διοικητικών του ορίων. Οι κατά τα ως άνω φιλοζωικές ενώσεις και

σωματεία που εγκρίνονται από τον αρμόδιο Δήμο οφείλουν να διαθέτουν υποδομή, συνιστάμενη

στην ύπαρξη κατάλληλων σχετικών εγκαταστάσεων ή οχημάτων μεταφοράς ζώων και ανθρώπινο

δυναμικό με εμπειρία στο χειρισμό των ζώων. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων καθορίζονται το είδος και ο αριθμός των εγκαταστάσεων και των οχημάτων, καθώς και

η εμπειρία του ανθρώπινου δυναμικού, που πρέπει να διαθέτουν οι φιλοζωικές ενώσεις και τα

σωματεία, για την άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτής της παραγράφου.»

2. Για τον παραπάνω σκοπό κάθε Δήμος ή όμοροι ή συνεργαζόμενοι Δήμοι ιδρύουν και

λειτουργούν δημοτικά ή διαδημοτικά κτηνιατρεία και καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς

επιτρεπομένης της συνεργασίας με ενδιαφερόμενα φιλοζωικά σωματεία και ενώσεις ή και εθελοντές

φιλόζωους σε ιδιόκτητους ή μισθωμένους ή παραχωρούμενους από το Δημόσιο, την Περιφέρεια ή

από ιδιώτες χώρους. Στους Δήμους είναι δυνατόν να παρέχεται και οικονομική ενίσχυση από

δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς για τη δημιουργία και λειτουργία καταφυγίων. Τα καταφύγια

αδέσποτων ζώων συντροφιάς αποτελούν χώρους προσωρινής παραμονής και περίθαλψης και η

ίδρυση και λειτουργία τους διέπεται από τις ισχύουσες διατάξεις για τα ενδιαιτήματα ζώων του ν.

604/1977 και του π.δ. 463/1978. Ο έλεγχος τήρησης των όρων λειτουργίας τους ασκείται από την

αρμόδια Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφέρειας,

σύμφωνα με το άρθρο 12 του ν. 604/1977. Τα προβλεπόμενα από την παράγραφο 2 του ίδιου

άρθρου διοικητικά πρόστιμα καθορίζονται από 1.000 έως 10.000 ευρώ. Υπό την εποπτεία των

Δήμων, μπορούν να ιδρυθούν και να λειτουργούν καταφύγια ή και κτηνιατρεία αδέσποτων ζώων

συντροφιάς και από φιλοζωικα σωματεία και ενώσεις, που διαθέτουν το κατάλληλο κτηνιατρικό

προσωπικό (1 κτηνίατρος ανά 50 ζώα), την τεχνική υποδομή, τις εγκαταστάσεις και τον αναγκαίο

εξοπλισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 604/1977 και του π.δ. 463/1978.

41

«Υπό την εποπτεία των Δήμων, μπορούν να ιδρυθούν και να λειτουργούν καταφύγια ή και

κτηνιατρεία αδέσποτων ζώων συντροφιάς και από φιλοζωικα σωματεία και ενώσεις, που διαθέτουν

το κατάλληλο κτηνιατρικό προσωπικό, τουλάχιστον έναν κτηνίατρο ανά 50 ζώα, την τεχνική

υποδομή, τις εγκαταστάσεις και τον αναγκαίο εξοπλισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.

604/1977 και του π.δ. 463/1978, όπως ισχύουν.»

«3. Για την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, συγκροτούνται συνεργεία από άτομα

κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στην αιχμαλωσία ζώων συντροφιάς. Τα συνεργεία αυτά

ελέγχονται για το έργο τους, ως προς τις επιτρεπόμενες μεθόδους σύλληψης και αιχμαλωσίας των

ζώων αυτών, από κτηνίατρο της αρμόδιας υπηρεσίας Κτηνιατρικής του Δήμου και, όπου αυτή δεν

έχει συσταθεί, από κτηνίατρο του Τμήματος Κτηνιατρικής της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας

και Κτηνιατρικής της οικείας Περιφερειακής Ενότητας. Η εποπτεία και ο έλεγχος πραγματοποιείται

βάσει ανάλυσης κινδύνου. Τη μέριμνα για την εκπαίδευση των ατόμων αυτών έχει ο οικείος

Δήμος.»

«4. α) Τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, οδηγούνται τμηματικά στα υπάρχοντα

καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς, στα δημοτικά κτηνιατρεία ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις,

και σε ιδιωτικά κτηνιατρεία, που διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή και μπορούν να φιλοξενήσουν

προσωρινά και για εύλογο χρονικό διάστημα τα προς περίθαλψη ζώα, μέχρι την αποθεραπεία τους,

υποβάλλονται σε κτηνιατρική εξέταση, στειρώνονται, σημαίνονται με ηλεκτρονική σήμανση ως

αδέσποτα και καταγράφονται στη διαδικτυακή ηλεκτρονική βάση.

β) Αν διαπιστωθεί από την κτηνιατρική εξέταση ότι είναι τραυματισμένα ή πάσχουν από ιάσιμο

νόσημα, υποβάλλονται στην κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

γ) Αν διαπιστωθεί από την κτηνιατρική εξέταση ότι είναι επικίνδυνα ζώα συντροφιάς ή ότι πάσχουν

από ανίατη ασθένεια ή ότι είναι πλήρως ανίκανα να αυτοσυντηρηθούν λόγω γήρατος ή αναπηρίας

και η διατήρηση τους στη ζωή είναι πρόδηλα αντίθετη με τους κανόνες ευζωίας τους και αρνηθούν

τα φιλοζωικα σωματεία της περιοχής να αναλάβουν τη φροντίδα, εποπτεία και τη διαδικασία

υιοθεσίας τους, υποβάλλονται σε ευθανασία.»

5. Αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, και διαπιστώνεται από τη σήμανση τους ότι

έχουν ιδιοκτήτη, που έχει δηλώσει ή αμέλησε να δηλώσει την απώλεια τους, επιστρέφονται σε

αυτόν.

6. Αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, και διαπιστώνεται ότι είναι υγιή ή έχουν

πλέον αποθεραπευθεί, καθώς και τα προερχόμενα από παράδοση από τον ιδιοκτήτη τους

μπορούν να υιοθετούνται από ενήλικα άτομα ή από φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία, που

λειτουργούν νόμιμα.

7. Σε κάθε περίπτωση τα ζώα συντροφιάς, που υιοθετούνται, σημαίνονται άμεσα ηλεκτρονικά και

καταγράφονται στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση με τα πλήρη στοιχεία του προσωρινού και του

οριστικού ιδιοκτήτη τους και υποβάλλονται σε αποπαρασίτωση και εμβολιασμό. Κατά την

παράδοση ενός ζώου για υιοθεσία υπογράφεται η «Δήλωση Υιοθεσίας ζώου από νέο ιδιοκτήτη»

μεταξύ του υπευθύνου του καταφυγίου ή του φιλοζωϊκού σωματείου και του νέου ιδιοκτήτη,

σύμφωνα με το Υπόδειγμα «Δήλωση Υιοθεσίας Ζώου» του Παραρτήματος 4.

8. Στην περίπτωση υιοθεσίας των αδέσποτων ζώων συντροφιάς από ενδιαφερόμενο νέο

ιδιοκτήτη, που δεν είναι μόνιμος κάτοικος της Ελλάδας, η υιοθεσία πραγματοποιείται με την

απευθείας παράδοση τους στους ενδιαφερόμενους νέους ιδιοκτήτες υπό την προϋπόθεση ότι τα

ζώα έχουν στειρωθεί, σημανθεί και καταγραφεί στη διαδικτυακή ηλεκτρονική βάση δεδομένων με

τα πλήρη στοιχεία του προσωρινού κατόχου τους και τα πλήρη στοιχεία του νέου ιδιοκτήτη, τα

οποία προκύπτουν από επίσημο αποδεικτικό έγγραφο. Απαγορεύεται η διατήρηση και παραμονή

των ζώων αυτών σε καταφύγια εκτός Ελλάδας.

9. Ζώα συντροφιάς ηλικίας μικρότερης των πέντε (5) μηνών, που δεν έχουν υιοθετηθεί,

παραμένουν προσωρινά στα καταφύγια ζώων, που διατηρούν οι Δήμοι ή τα Διαδημοτικά Κέντρα

και τα συνεργαζόμενα με τους φορείς αυτούς φιλοζωικα σωματεία και ενώσεις ως τη

42

συμπλήρωση της ηλικίας των πέντε (5) μηνών, έχοντας την απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα.

Ζώα συντροφιάς, που δεν έχουν υιοθετηθεί και σύμφωνα με γνωμάτευση του κτηνίατρου

κρίνονται ότι είναι υγιή, επανεντάσσονται άμεσα στο οικείο τους περιβάλλον, εντός των

διοικητικών ορίων του Δήμου που περισυλλέγησαν, αφού προηγουμένως ελεγχθεί ότι έχουν

σημανθεί και καταγραφεί ηλεκτρονικά και ότι έχουν υποβληθεί σε αποπαρασίτωση, εμβολιασμό και

στείρωση.

«10. Για την επαναφορά στο φυσικό περιβάλλον των αδέσποτων ζώων συντροφιάς λαμβάνεται

υπόψη η πυκνότητα του πληθυσμού των αδέσποτων ζώων στην περιοχή που επαναφέρονται. Την

ευθύνη για την επίβλεψη και τη φροντίδα των επανεντασσομενων αδέσποτων ζώων έχουν, από

κοινού, οι Δήμοι, οι οποίοι μάλιστα δύνανται να δημιουργήσουν και σημεία παροχής τροφής και

νερού για τα ζώα αυτά, καθώς και τα συνεργαζόμενα με αυτούς φιλοζωικά σωματεία και ενώσεις.

Δεν απαγορεύεται η παροχή τροφής και νερού σε αδέσποτα ζώα συντροφιάς από φιλόζωους

πολίτες, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες καθαριότητας και υγιεινής.

Δεν επιτρέπεται επαναφορά σε περιοχές με νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικά κέντρα,

αυτοκινητόδρομους ταχείας κυκλοφορίας, στους χώρους αποβίβασης και επιβίβασης ακτοπλοϊκών

συγκοινωνιών στα λιμάνια, στα αεροδρόμια, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στους

περιφραγμένους αρχαιολογικούς χώρους και στους περιφραγμένους χώρους του Οργανισμού

Κεντρικών Αγορών και Αλιείας ΑΕ και της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης ΑΕ. Με απόφαση της

πενταμελούς επιτροπής της παραγράφου 12 ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες προσδιορισμού της

πυκνότητας του πληθυσμού των αδέσποτων ζώων στην περιοχή που αυτά επαναφέρονται, καθώς

και η οριοθέτηση των περιοχών που δεν επιτρέπεται η επαναφορά τους.

11. Οι στειρώσεις σε αδέσποτα ζώα συντροφιάς, όπως επίσης και η σήμανση και η καταγραφή

τους πραγματοποιούνται δωρεάν και από εθελοντές επαγγελματίες κτηνιάτρους, που έχουν την

Ελληνική υπηκοότητα ή την υπηκοότητα ενός από τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και οι

οποίοι συγκεντρώνουν όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις, προκειμένου να μπορούν να ασκήσουν

νόμιμα το επάγγελμα του κτηνιάτρου στην Ελλάδα. Εθελοντές κτηνίατροι που μετακινούνται προς

τη Χώρα, προκειμένου να ασκήσουν το επάγγελμα του κτηνιάτρου προσωρινά ή περιστασιακά,

πραγματοποιούν μόνο στειρώσεις και σήμανση αδέσποτων ζώων.

Στους εθελοντές κτηνίατρους για την πραγματοποίηση των στειρώσεων, της σήμανσης και της

καταγραφής των αδέσποτων ζώων συντροφιάς μπορεί να διατίθενται οι εγκαταστάσεις των

γραφείων των αρμόδιων Υπηρεσιών Κτηνιατρικής της οικείας Περιφέρειας, Περιφερειακής Ενότητας

ή του Δήμου ή άλλοι χώροι που ανήκουν στην οικεία Περιφέρεια ή Δήμο, εφόσον υπάρχουν

διαθέσιμοι, υπό την εποπτεία των προαναφερθέντων αρμόδιων υπηρεσιών. Με απόφαση του

Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθορίζονται οι προδιαγραφές των εγκαταστάσεων

αυτών, ο εξοπλισμός τους, η χρονική διάρκεια διάθεσης τους, η διαδικασία διάθεσης και κάθε

σχετικό θέμα. Για τον ίδιο σκοπό, επιτρέπεται να διατίθενται και οι χώροι τοπικών ιδιωτικών

κτηνιατρείων.

Η στείρωση, σήμανση και καταγραφή των αδέσποτων ζωών συντροφιάς μπορεί να

πραγματοποιείται και σε κινητές εγκαταστάσεις κατάλληλες για άσκηση κτηνιατρικών πράξεων,

που διαθέτουν οι εθελοντές κτηνίατροι. Για τις κινητές εγκαταστάσεις παροχής κτηνιατρικών

πράξεων χορηγείται άδεια λειτουργίας από την αρμόδια υπηρεσία Κτηνιατρικής της οικείας

Περιφερειακής Ενότητας, όπου πρόκειται να δραστηριοποιηθούν, εφόσον πληρούνται οι απαιτήσεις

που προβλέπονται στην απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων που εκδίδεται

σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 13.

12. α) Σε κάθε Δήμο συγκροτείται με απόφαση του Δημάρχου πενταμελής επιτροπή

παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης αδέσποτων ζώων συντροφιάς, τα δύο μέλη της

οποίας ορίζονται από τα φιλοζωικά σωματεία και τις ενώσεις που λειτουργούν νόμιμα και που

εδρεύουν στο Δήμο ή στην οικεία Περιφερειακή Ενότητα. Στην επιτροπή μετέχουν:

αα) Ενας (1) κτηνίατρος, που ορίζεται από τον οικείο Δήμο και ο οποίος είναι, κατά προτίμηση, ο

υπεύθυνος του προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς και ελλείψει αυτού

άλλος ιδιώτης κτηνίατρος.

ββ) Ενας (1) εκπαιδευτής σκύλων, ο οποίος είναι μέλος νομίμως αναγνωρισμένου επαγγελματικού

43

σωματείου εκπαιδευτών σκύλων και ελλείψει αυτού εκπρόσωπος του οικείου Δήμου.

γγ) Ενας (1) εκπρόσωπος, που ορίζεται από τον οικείο Δήμο, με τον αναπληρωτή του.

Η επιτροπή αποφασίζει για την επικινδυνότητα ενός ζώου συντροφιάς, σύμφωνα με τον ορισμό

της περίπτωσης στ του άρθρου 1, όπως ισχύει και αντιμετωπίζει τα προβλήματα που προκύπτουν

κατά τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων. Οι Δήμοι, οι Περιφερειακές Ενότητες και οι Περιφέρειες

δημιουργούν δίκτυο ενημέρωσης των πολιτών για τα ζώα που διατίθενται προς υιοθεσία.

β) Στην περίπτωση που υπάρχει διαφωνία για την επικινδυνότητα ενός αδέσποτου ζώου

συντροφιάς ή για την αναγκαιότητα της πραγματοποίησης ευθανασίας σε αδέσποτο ζώο

συντροφιάς, την οριστική απόφαση λαμβάνει ειδική επιστημονική επιτροπή που συγκροτείται σε

κάθε Δήμο με απόφαση του Δημάρχου και αποτελείται από:

αα) έναν κτηνίατρο της κτηνιατρικής υπηρεσίας της οικείας Περιφερειακής Ενότητας με τον

αναπληρωτή του,

ββ) έναν ιδιώτη κτηνίατρο που ασκεί νόμιμα το επάγγελμα στη Χώρα και δραστηριοποιείται στην

περιοχή δικαιοδοσίας του Δήμου ή όμορου Δήμου με τον αναπληρωτή του,

γγ) έναν κτηνίατρο που ασκεί νόμιμα το επάγγελμα στη Χώρα και συνεργάζεται με το φιλοζωικό

σωματείο που δραστηριοποιείται στην περιοχή δικαιοδοσίας του Δήμου ή όμορου Δήμου με τον

αναπληρωτή του.

Σε περίπτωση επιθετικού ζώου ο Δήμος μπορεί να ζητήσει τη γνώμη εκπαιδευτή σκύλων, ο οποίος

είναι μέλος νομίμως αναγνωρισμένου σωματείου εκπαιδευτών σκύλων.»

13. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ρυθμίζονται θέματα σχετικά

με τις επιτρεπόμενες μεθόδους ευθανασίας, τους όρους λειτουργίας των κινητών εγκαταστάσεων

πραγματοποίησης κτηνιατρικών πράξεων, σε αδέσποτα ζώα συντροφιάς, καθώς και κάθε άλλο

σχετικό θέμα.

«14. Με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

καθορίζονται οι πρόσθετοι όροι και οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση από την αρμόδια Περιφέρεια

σε Δήμους, σε Συνδέσμους Δήμων και υπό την εποπτεία των Δήμων, σε εγκεκριμένα φιλοζωικά

σωματεία και ενώσεις, άδειας ίδρυσης και λειτουργίας καταφυγίων αδέσποτων ζώων συντροφιάς,

οι όροι και οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς για

τη λειτουργία τους και κάθε σχετικό θέμα.»

«15. Με απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων καθορίζονται ο Δήμος και οι σύνδεσμοι Δήμων, που επιχορηγούνται για τη δημιουργία

και λειτουργία καταφυγίου αδέσποτων ζώων συντροφιάς και για την υλοποίηση των ενεργειών

διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, το ύψος, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις

καταβολής της οικονομικής ενίσχυσης και κάθε άλλο σχετικό θέμα.»


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 10

Μετακίνηση και μεταφορά ζώων συντροφιάς

1. Η μετακίνηση και μεταφορά ζώων συντροφιάς διέπεται από τις διατάξεις του Κανονισμού (Ε.Κ.)

998/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Μαΐου 2003 «για τους

υγειονομικούς όρους που εφαρμόζονται στις μη εμπορικού χαρακτήρα μετακινήσεις ζώων

συντροφιάς και για την τροποποίηση της Οδηγίας 92/65/ΕΟΚ του Συμβουλίου», του Κανονισμού

44

(Ε.Ε.) 388/2010 της Επιτροπής της 6ης Μαΐου 2010, του Κανονισμού (Ε.Κ.) 1/2005 του

Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 2004 «για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά», καθώς

και από τις διατάξεις του π.δ. 184/1996 (Α` 137).

2. Με την επιφύλαξη ευνοϊκότερων ρυθμίσεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ή Κανονισμών

των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς επιτρέπεται η μεταφορά μικρών ζώων συντροφιάς σε όλα τα

οδικά, σιδηροδρομικά και σταθερής τροχιάς μέσα μαζικής μεταφοράς, καθώς και στα ταξί και στα

επιβατηγά πλοία, εφόσον τα ζώα είναι τοποθετημένα σε ασφαλές κλουβί μεταφοράς και

συνοδεύονται από τον ιδιοκτήτη ή τον κάτοχο τους.

«Οι σκύλοι βοήθειας, εφόσον φέρουν λουρί χειρισμού, μπορούν να μεταφέρονται στα μέσα

μεταφοράς, χωρίς κλουβί μεταφοράς και χωρίς φίμωτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθος τους.»

3. Τα επιβατηγά πλοία υποχρεωτικά διαθέτουν καθαρά κλουβιά, προστατευόμενα από αντίξοες

καιρικές συνθήκες, για τη μεταφορά μεγάλων ζώων συντροφιάς.

4. Οι παράγραφοι 1 και 2 δεν εφαρμόζονται κατά τις μετακινήσεις ή μεταφορές, που

διενεργούνται από τα συνεργεία περισυλλογής αδέσποτων ζώων και τα συνεργεία μεταφοράς ζώων

του άρθρου 9 από και προς τα κτηνιατρεία, τις κτηνιατρικές κλινικές και τα καταφύγια εντός της

Επικράτειας.

Άρθρο 11

Αποτροπή πρόσβασης αδέσποτων ζώων συντροφιάς σε απορρίμματα και

περισυλλογή νεκρών

ζώων

1. Οι υπεύθυνοι σφαγείων, κρεοπωλείων, νοσοκομείων, στρατοπέδων, κατασκηνώσεων,

καταστημάτων διάθεσης τροφίμων, εγκαταστάσεων μαζικής εστίασης και γενικά χώρων

υγειονομικού ενδιαφέροντος έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την

αποτροπή της πρόσβασης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς στα απορρίμματα των

εγκαταστάσεων τους.

2. Οι υπηρεσίες, που σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις είναι αρμόδιες για την καθαριότητα των

οδών του εθνικού, επαρχιακού και αστικού δικτύου, έχουν άμεση υποχρέωση να απομακρύνουν

45

από τις οδούς και τα πεζοδρόμια τα νεκρά ζώα και να μεριμνούν για την αποτέφρωση ή την

υγειονομική ταφή τους, σύμφωνα με τις εθνικές και κοινοτικές διατάξεις. Αποτεφρωτήρια ζώων

συντροφιάς ιδρύονται και λειτουργούν και από Δήμους και Συνδέσμους Δήμων.

«3. Η διάθεση των νεκρών ζώων συντροφιάς, όπως αποτέφρωση και υγειονομική ταφή,

πραγματοποιείται σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική και ενωσιακή νομοθεσία.»

Άρθρο 12

Απαγόρευση χρησιμοποίησης κάθε είδους ζώου σε κάθε είδους θεάματα

και άλλες συναφείς

δραστηριότητες

1. Απαγορεύεται η διατήρηση κάθε είδους ζώου σε τσίρκο ή σε θίασο με ποικίλο πρόγραμμα,

εφόσον τα ζώα αυτά χρησιμοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο και για οποιονδήποτε σκοπό στο

πρόγραμμα τους, πραγματοποιούν παραστάσεις ή παρελαύνουν ή εμφανίζονται ενώπιον του

κοινού.

2. Απαγορεύεται η διατήρηση κάθε είδους ζώου σε επιχειρήσεις ψυχαγωγικών παιχνιδιών, πίστας

αυτοκινητιδίων, μουσικών συναυλιών, επιδείξεων, πανηγυριών ή άλλων καλλιτεχνικών ή

ψυχαγωγικών εκδηλώσεων, εφ` όσον τα ζώα χρησιμοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο και για

οποιονδήποτε σκοπό στο πρόγραμμα τους.

«2.α. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 7, απαγορεύεται η χρησιμοποίηση ζώου σε

υπαίθρια δημόσια έκθεση με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους.»

3. Απαγορεύεται η εκτροφή, η εκπαίδευση και η χρησιμοποίηση ζώων για οποιοδήποτε είδος

μονομαχίας. Επίσης απαγορεύεται η εκτροφή και η χρησιμοποίηση σκύλων και γατών για

παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών.

46


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 13

Εξαιρέσεις

«1. Από τις απαγορεύσεις που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 12

εξαιρούνται, οι νομίμως λειτουργούντες ζωολογικοί κήποι, τα ενυδρεία, τα καταστήματα πώλησης

ζώων, τα κέντρα περίθαλψης ειδών άγριας πανίδας, τα εκτροφεία θηραμάτων και οι εκθέσεις

ανάπτυξης και προβολής του κτηνοτροφικού και γεωργικού τομέα, που διέπονται από ειδικές

διατάξεις, υπό την προϋπόθεση ότι και στους παραπάνω χώρους δεν διεξάγονται παραστάσεις,

κάθε είδους, με τη συμμετοχή ζώων, πλην παραστάσεων ιππικής δεξιοτεχνίας και διεξαγωγής

αθλημάτων ιππασίας, που περιλαμβάνουν την υπερπήδηση εμποδίων, την ιππική δεξιοτεχνία και το

ιππικό τρίαθλο.»

2. Οι διατάξεις του άρθρου 12 εφαρμόζονται με την επιφύλαξη του άρθρου 7, καθώς και των

ειδικών διατάξεων, που αφορούν στα άλογα ιπποδρομιών και στις ιπποδρομίες.

Άρθρο 14

Αρμόδια αρχή

Αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του άρθρου 12 είναι ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που

εκδίδει την άδεια λειτουργίας της επιχείρησης ή πραγματοποίησης της εκδήλωσης κατά το άρθρο

81 του ν. 3463/2006.

Ν 4039/2012: Ζώα συντροφιάς: προστασία από την εκμετάλλευση,υποχρεώσεις ιδιοκτητών

κλπ (562011)

Άρθρο 15

Υπεύθυνη δήλωση

1. Στις περιπτώσεις που για κερδοσκοπικά, ψυχαγωγικά ή καλλιτεχνικά θεάματα, μουσικής ή

παραστατικής ή άλλης τέχνης ή άλλες συναφείς καλλιτεχνικές ή ψυχαγωγικές εκδηλώσεις ή

προγράμματα από τα αναφερόμενα στο άρθρο 12, απαιτείται η έκδοση άδειας λειτουργίας, ο αιτών

την άδεια οφείλει να υποβάλει στην αρμόδια για τη χορήγηση της άδειας αρχή και υπεύθυνη

δήλωση του ν. 1599/1986 ότι δεν διατηρεί ζώα στις εγκαταστάσεις του με σκοπό τη

χρησιμοποίηση τους με οποιονδήποτε τρόπο στο πρόγραμμα ή στην εκδήλωση με την επιφύλαξη

των εξαιρέσεων που αναφέρονται στο άρθρο 13.

2. Η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 δικαιούται να κάνει επιτόπιο έλεγχο στο σημείο εγκατάστασης

της επιχείρησης οποιαδήποτε χρονική στιγμή, πριν ή και μετά την έκδοση της άδειας, για να

διαπιστώσει αν τηρούνται οι διατάξεις του παρόντος νόμου. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου η αρχή

μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή των αστυνομικών αρχών, εφόσον το κρίνει απαραίτητο. Η

επιχείρηση οφείλει να συνδράμει την αρχή κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Σε περίπτωση άρνησης

47

της δεν χορηγείται η άδεια λειτουργίας ή, αν αυτή έχει ήδη χορηγηθεί, ανακαλείται.

3. Η αρχή του άρθρου 14 είναι αρμόδια και για την παραλαβή και εξέταση καταγγελιών τρίτων,

ιδιωτών ή σωματείων, σχετικά με παραβάσεις των διατάξεων του άρθρου 12 του παρόντος νόμου.

Σε περίπτωση καταγγελίας η αρχή υποχρεούται σε άμεσο επιτόπιο έλεγχο το αργότερο εντός της

επόμενης εργάσιμης ημέρας.

Άρθρο 16

Κακοποίηση των ζώων

α. Με την επιφύλαξη ειδικά προβλεπόμενων περιπτώσεων της ισχύουσας κοινοτικής και εθνικής

νομοθεσίας, καθώς και της διάταξης του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 4 του άρθρου 9

απαγορεύεται ο βασανισμός, η κακοποίηση, η κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους

ζώου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ` αυτού, όπως ιδίως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο

πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη και ο ακρωτηριασμός. Η στείρωση του ζώου καθώς και κάθε άλλη

κτηνιατρική πράξη με θεραπευτικό σκοπό, δεν θεωρείται ακρωτηριασμός.

β. Απαγορεύεται, εξαιρουμένων των περιπτώσεων κινηματογραφικών ταινιών και γενικότερα

οπτικοακουστικού υλικού εκπαιδευτικού προσανατολισμού, η πώληση, εμπορία και παρουσίαση -

διακίνηση μέσω διαδικτύου οποιουδήποτε οπτικοακουστικού υλικού, όπως βίντεο ή άλλου είδους

κινηματογραφικού ή φωτογραφικού υλικού στα οποία απεικονίζεται οποιαδήποτε πράξη βίας

εναντίον ζώου, καθώς και σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ζώων ή μεταξύ ζώου και ανθρώπου με

σκοπό το κέρδος ή τη σεξουαλική ικανοποίηση ατόμων που παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε

αυτά. Στην ανωτέρω απαγόρευση συμπεριλαμβάνεται και η περίπτωση της μονομαχίας μεταξύ

ζώων.

γ. Σε περίπτωση τραυματισμού ζώου συντροφιάς σε τροχαίο ατύχημα, ο υπαίτιος της πράξης

αυτής, υποχρεούται να ειδοποιήσει άμεσα τον οικείο Δήμο, προκειμένου να παρασχεθεί στο

τραυματισμένο ζώο η απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα.

48

Άρθρο 17

Κατάρτιση και εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και καταπολέμησης

ζωονόσων

1. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των νοσημάτων, που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο

ή σε άλλα ζώα του ίδιου ή άλλου είδους, γίνεται με ειδικά προγράμματα, που καταρτίζονται από τη

Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και

εφαρμόζονται από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης.

2. Αν εκδηλωθεί κρούσμα λύσσας σε ζώο, η Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής μπορεί να λαμβάνει

πρόσθετα μέτρα είτε σε συγκεκριμένη περιοχή της χώρας είτε σε όλη την Επικράτεια πέραν

εκείνων, που προβλέπονται από τις διατάξεις των νόμων 1197/1981 και 2017/1992.

3. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθορίζονται οι κτηνιατρικοί

υγειονομικοί κανόνες και όροι, που αφορούν στην αποτροπή του κινδύνου εισβολής στη χώρα ή

διαφυγής επιζωοτικών νοσημάτων.

«Αρθρο 17α

Αντιμετώπιση λεϊσμανίασης

1. Οι δεσποζόμενοι σκύλοι, στους οποίους έχει διαγνωστεί η νόσος της λεϊσμανίασης (Leishmania

spp) από κτηνίατρο και έχει επιβεβαιωθεί με εργαστηριακές εξετάσεις η μη αναστρέψιμη πορεία της,

λαμβάνοντας υπόψη τους κανόνες υγείας και ευζωίας των ζώων, καθώς και το δυνητικό κίνδυνο

για τη δημόσια υγεία, από την ύπαρξη φλεβοτόμων - μεταδοτών της ως άνω νόσου, υπόκεινται σε

ευθανασία, με τη συναίνεση του ιδιοκτήτη.

Στην περίπτωση που δεν εφαρμόζεται ευθανασία, μετά από γνωμάτευση του κτηνίατρου και με

την ευθύνη των ιδιοκτητών των δεσποζόμενων σκύλων, λαμβάνονται όλα τα υποστηρικτικά

θεραπευτικά και προληπτικά μέτρα, λόγω του ότι η νόσος κατατάσσεται στα νοσήματα

υποχρεωτικής δήλωσης, σύμφωνα με το π.δ. 41/2006 (Α 44) και καταγράφεται υποχρεωτικά στο

βιβλίο των νοσημάτων υποχρεωτικής δήλωσης, που πρέπει να διατηρεί κάθε κτηνίατρος.

49

2. Σε όλους τους αδέσποτους σκύλους, ανεξάρτητα με την κλινική εικόνα, που είναι υπό την

προστασία φιλοζωικών ενώσεων ή σωματείων ή Δήμων, αν οι σκύλοι βρίσκονται σε καταφύγια

ζώων ή είναι ελεύθεροι, αντίστοιχα, επιβάλλεται ορολογική εξέταση για την ανίχνευση τίτλου

αντισωμάτων κατά της Leishmania spp, κατά την πρώτη διαδικασία περισυλλογής τους και πριν

από οποιαδήποτε άλλη ιατρική πράξη, όπως περίθαλψη ή στείρωση. Εφόσον το αποτέλεσμα είναι

θετικό:

α) Αν επιβεβαιωθεί από τον κτηνίατρο, με επιπλέον αιματολογικές εξετάσεις, η μη αναστρέψιμη

πορεία της, λαμβάνοντας υπόψη τους κανόνες υγείας και ευζωίας των ζώων, καθώς και το

δυνητικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, από την ύπαρξη φλεβοτόμων - μεταδοτών της Leishmania

spp, υπόκεινται σε ευθανασία.

β) Αν, μετά από γνωμάτευση κτηνιάτρου, η κλινική εικόνα και οι αιματολογικές και

παρασιτολογικές εξετάσεις επιτρέπουν τη θεραπεία, οι σκύλοι επιβάλλεται να κρατούνται σε κλειστό

χώρο καθ όλη τη διάρκεια της θεραπείας. Η θεραπεία ορίζεται από τον κτηνίατρο, σύμφωνα με τα

προτεινόμενα θεραπευτικά πρωτόκολλα, με τη χρησιμοποίηση εγκεκριμένων φαρμακευτικών

σκευασμάτων από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων ή τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων.

Με ευθύνη των φιλοζωικών ενώσεων ή σωματείων ή των Δήμων, ανάλογα με το αν οι σκύλοι

βρίσκονται σε καταφύγια ζώων ή είναι ελεύθεροι, γίνεται αυστηρή καταγραφή των ζώων που είναι

υπό θεραπεία, τηρούνται όλα τα παραστατικά των εξετάσεων και αναλαμβάνεται η ευθύνη της

πλήρους θεραπείας και λήψης των κατάλληλων προληπτικών μέτρων για την προστασία της

Δημόσιας Υγείας.

Εάν οι σκύλοι δοθούν σε αναδόχους επιβάλλεται η υποχρεωτική γραπτή ενημέρωση του αναδόχου

για τον τίτλο αντισωμάτων και εν συνεχεία ο ανάδοχος υποχρεούται να αναλάβει γραπτώς την

ευθύνη της ενδεδειγμένης θεραπείας με παράλληλο έλεγχο από τη φιλοζωική ένωση ή σωματείο ή

το Δήμο.

Κάθε εξάμηνο επιβάλλεται να γίνεται κτηνιατρική εξέταση και ανίχνευση τίτλου αντισωμάτων κατά

της Leishmania spp για την αξιολόγηση της πορείας του νοσήματος, με τήρηση όλων των

παραστατικών των εργαστηριακών εξετάσεων.

Σε κάθε περίπτωση όλα τα ανωτέρω αποδεικτικά έγγραφα πρέπει να είναι στη διάθεση των

Διευθύνσεων Κτηνιατρικής των Περιφερειών της Χώρας για έλεγχο.»

Το άρθρο 17α προσστέθηκε με το άρθρο 46 Ν.4235/2014,

ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 18

Εκπαίδευση, επιμόρφωση, προαγωγή φιλοζωίας

1. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε συνεργασία με

άλλους φορείς μεριμνούν: α) για την οργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων και την προβολή από

τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, προγραμμάτων πληροφόρησης και εκπαίδευσης των ατόμων, που

είναι ιδιοκτήτες ή κάτοχοι ζώων συντροφιάς και των ατόμων, που ασχολούνται με την εκτροφή,

εκπαίδευση, εμπόριο και φύλαξη των ζώων αυτών, καθώς και για την ενημέρωση τοπικών

κοινωνιών και ομάδων σχετικά με το περιεχόμενο των διατάξεων που αφορούν στην προστασία

των ζώων, β) για την προώθηση, ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη της ιδέας της φιλοζωίας σε

νηπιαγωγεία και σχολεία με εκδηλώσεις, ομιλίες, προβολές, σεμινάρια αντιμετώπισης και χειρισμού

αδέσποτων ζώων και άλλα κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα.

2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μπορεί

να χρηματοδοτούνται οι δραστηριότητες, που αναφέρονται στις προηγούμενες παραγράφους και

50

να καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση αυτή.

Άρθρο 19

Συμπληρωματικές διατάξεις προστασίας των ζώων

1. Με εντολή του αρμόδιου εισαγγελέα αφαιρείται προσωρινά ή οριστικά το ζώο συντροφιάς ή

ζώο άλλης κατηγορίας από την κατοχή του παραβάτη των διατάξεων του άρθρου 5 παράγραφος

1 περιπτώσεις α`, β` και γ` και του άρθρου 16 και το ζώο παραδίνεται στο καταφύγιο αδέσποτων

ζώων του αρμόδιου Δήμου ή σε ενδιαφερόμενη φιλοζωική εταιρεία ή σωματείο. Αν η μεταχείριση

του ζώου είναι ιδιαίτερα σκληρή και βάναυση και προκάλεσε ιδιαίτερο πόνο ή φόβο στο ζώο, η

αφαίρεση είναι οριστική. Ο εισαγγελέας μπορεί επίσης με διάταξη του να απαγορεύσει την

απόκτηση άλλου ζώου από τον παραβάτη.

2. Ο αρμόδιος Εισαγγελέας, όταν επιλαμβάνεται δημοσιεύματος ή καταγγελίας, μπορεί, με επιτόπια

αυτοψία, να διαπιστώσει τις συνθήκες, που επικρατούν σε οποιοδήποτε καταφύγιο αδέσποτων

ζώων συντροφιάς ή εκτροφείο, και αν αυτές δεν είναι σύμφωνες με τα οριζόμενα στο άρθρο 9 και

στις ειδικές διατάξεις, που διέπουν τη λειτουργία τους, με προσωρινή διάταξη του, να καθορίσει τα

μέτρα που πρέπει να λάβει ο ιδιοκτήτης του καταφυγίου ή εκτροφείου και το χρονικό διάστημα

εντός του οποίου πρέπει να συμμορφωθεί.


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 20

Ποινικές κυρώσεις

1. Η παράνομη εμπορία ζώων συντροφιάς κατά τους όρους του παρόντος νόμου, (άρθρο 6, παρ.

1 και άρθρο 10 παρ. 1) τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική

ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ έως δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ.

51

«2. Οι παραβάτες των διατάξεων των περιπτώσεων γ και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 5, των

περιπτώσεων γ` και δ` της παραγράφου 3 του άρθρου 6, της παραγράφου 4 του άρθρου 7, καθώς

και των παραγράφων α` και β` του άρθρου 16 τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός

έτους και χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) έως δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ.»

3. Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου 12 τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο έτη και με

χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) έως δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ.

4. Οι παραβάτες της διάταξης της περίπτωσης β` της παραγράφου 8 του άρθρου 5, καθώς και η

κλοπή οποιουδήποτε ζώου συντροφιάς τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών και χρηματική

ποινή μέχρι τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ, ενώ η κλοπή κυνηγετικού σκύλου ή σκύλου βοήθειας

τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ένα έτος και χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) μέχρι οκτώ

χιλιάδες (8.000) ευρώ.

«4.α. Οι παραβάτες των διατάξεων των άρθρων 3, 4, 7, 9,10 και 11 του ν. 2017/1992 (Α 31)

τιμωρούνται με τις ποινές που προβλέπονται στην παράγραφο 2.»

5. Στις περιπτώσεις των προηγούμενων παραγράφων η έκθεση βεβαίωσης της παράβασης, που

συντάσσεται από αρμόδια Αρχή και διαβιβάζεται αυθημερόν στον αρμόδιο Δήμο για την επιβολή

των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων και προστίμων.

6. Σε περίπτωση υποτροπής οι χρηματικές ποινές, που προβλέπονται στις παραγράφους 1, 2 και 3

διπλασιάζονται.


ΦΕΚ Α 32/11.2.1014.

Άρθρο 21

Διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα

Οι διοικητικές κυρώσεις και τα πρόστιμα, που επιβάλλονται για παραβάσεις των διατάξεων του

παρόντος νόμου αναγράφονται στον Πίνακα που ακολουθεί.

«

α/α ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΠΡΟΣΤΙΜΟ

1 Μη εφαρμογή από τον ιδιοκτήτη, τον κάτοχο ή Αρθρο 1 περ.β 500 ευρώ

τον υπεύθυνο των ζώων, των κανόνων προστασίας

και καλής μεταχείρισης τους και μη τήρηση, από

μέρους τους, των ειδικών απαιτήσεων της περ. β

του άρθρου 1, ώστε να εξασφαλίζεται ο σεβασμός

της ύπαρξης τους.

2 Παράλειψη εμπρόθεσμης σήμανσης και καταγραφής Αρθρο 4 παρ.7 300 ευρώ

του ζώου συντροφιάς ή δήλωσης της απώλειας του Αρθρο 5 παρ.1

ζώου συντροφιάς. περ. α)

3 Παράλειψη τήρησης των κανόνων ευζωίας του ζώου Αρθρο 5 παρ. 1 500 ευρώ

συντροφιάς ή της κτηνιατρικής εξέτασης του ζώου. περ. γ)

4 Μη κατοχή ενημερωμένου βιβλιαρίου υγείας καθώς Αρθρο 5 παρ. 1 300 ευρώ

και μη κατοχή ενημερωμένου διαβατηρίου σε περ. γ) και περ.

περίπτωση ταξιδιού στο εξωτερικό ή σε κάθε αλλαγή δ)

του ιδιοκτήτη ή του προσωρινού του κατόχου.

5 Εγκατάλειψη του ζώου χωρίς τήρηση των Αρθρο 5 παρ. 1 300 ευρώ

οριζόμενων στο άρθρο 5 παρ.1 περ. β) και ε) και περ. β) και ε)

52

αποφυγή στείρωσης χωρίς την τήρηση των και ζ)

οριζομένων στο άρθρο 5 παρ.1 περ. ζ).

6 Απουσία εν ισχύ αντιλυσσικού εμβολιασμού και μη Αρθρο 5 παρ. 1 100 ευρώ

τοποθέτηση της μεταλλικής κονκάρδας ή παράλειψη περ. α) και στ)

άμεσου καθαρισμού του περιβάλλοντος από τα

περιττώματα του ζώου.

7 Παράλειψη προσκόμισης στον οικείο Δήμο του Αρθρο 5 παρ. 1 300 ευρώ

αντιγράφου του Πιστοποιητικού ηλεκτρονικής παρ. η)

ταυτοποίησης.

8 Παράλειψη τήρησης των κανόνων για τον ασφαλή Αρθρο 5 παρ. 2 300 ευρώ

περίπατο του σκύλου ή πρόκληση ζημιάς από σκύλο και 3

ή παράλειψη λήψης μέτρων πρόληψης της εξόδου

του σκύλου από την ιδιοκτησία του κυρίου/κατόχου

/συνοδού/φύλακα.

9 Μη κατοχή ενημερωμένου διαβατηρίου/βιβλιαρίου Αρθρο 5 παρ. 4 300 ευρώ

υγείας του κυνηγετικού σκύλου σε οποιαδήποτε

μετακίνηση του ζώου.

10 Δημοσίευση ή/και τοιχοκόλληση αγγελίας για ζώα Αρθρο 5 παρ. 7 300 ευρώ

συντροφιάς προς υιοθεσία ή δωρεάν παραχώρηση

ή πώληση σε έντυπο, φυλλάδιο ή ιστοσελίδα χωρίς

αναφορά του αριθμού ηλεκτρονικής σήμανσης τους.

11 Είσοδος στην ελληνική επικράτεια ζώου συντροφιάς Αρθρο 5 παρ. 8 300 ευρώ

που δεν έχει ηλεκτρονική σήμανση. περ. α)

12 Αφαίρεση του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης από Αρθρο 5 παρ. 8 3.000 ευρώ

τον ιδιοκτήτη ή άλλο πρόσωπο ή τον κτηνίατρο. περ. β) και αφαίρεση

άδειας

επαγγέλματος

του

κτηνιάτρου

13 Εκτροφή, αναπαραγωγή ή πώληση ζώων συντροφιάς Αρθρο 6 παρ. 1 3.000 Ευρώ

για εμπορικούς σκοπούς χωρίς άδεια.

14 Παράλειψη σήμανσης και καταχώρισης των Αρθρο 6 παρ. 1 3.000 Ευρώ

εκτρεφόμενων, αναπαραγόμενων ή προς πώληση

σκύλων και γατών.

15 Πώληση ζώου συντροφιάς με ηλικία μικρότερη των Αρθρο 6 παρ. 3 1.000 Ευρώ

8 εβδομάδων και πώληση σκύλων και γατών σε περ. α) και β) ανά ζώο που

υπαίθριους δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων πωλείται

των υπαίθριων αγορών.

16 Διαμονή ζώων συντροφιάς που προορίζονται για Αρθρο 6 παρ. 1 2.000 Ευρώ

εκτροφή, αναπαραγωγή ή πώληση για εμπορικό

σκοπό σε ακατάλληλο χώρο, μη τήρηση κανόνων

ευζωίας, ασφάλειας και παροχής κατάλληλης

κτηνιατρικής περίθαλψης.

17 Παράλειψη τήρησης ενημερωμένων βιβλιαρίων Αρθρο 6 παρ.1 1.000 Ευρώ

υγείας/διαβατηρίων ζώων συντροφιάς που για το πρώτο

προορίζονται για εκτροφή, αναπαραγωγή ή πώληση ζώο

για εμπορικό σκοπό. προσαυ-

ξανόμενο

κατά 10% για

κάθε επόμενο

18 Παράλειψη τήρησης μητρώων για κάθε θηλυκό ζώο Αρθρο 6 παρ. 1 1.000 Ευρώ

αναπαραγωγής στις εγκαταστάσεις εκτροφής, για το πρώτο

διαθέσιμων ανά πάσα στιγμή για έλεγχο. ζώο

προσαυ-

ξανόμενο

κατά 10% για


19 Εκτροφή για εμπορικούς σκοπούς, έστω και ενός Αρθρο 6 παρ.1 1.000 Ευρώ

θηλυκού σκύλου αναπαραγωγής χωρίς άδεια εκτροφής. για το πρώτο

ζώο

53

προσαυ-

ξανόμενο

κατά 10% για


20 Γονιμοποίηση θηλυκών σκύλων αναπαραγωγής πριν Αρθρο 6 παρ. 1 1.000 Ευρώ

από το δεύτερο οιστρικό κύκλο και πάντως πριν από για το πρώτο

την παρέλευση εννέα μηνών από τον τελευταίο τοκετό. ζώο

προσαυ-

ξανόμενο

κατά 10% για


21 Εισαγωγή και εμπορία ακρωτηριασμένων σκύλων. Αρθρο 6 παρ. 3 1.000 Ευρώ

περ. γ) ανά ζώο

22 Αναπαραγωγή ακρωτηριασμένων ζώων Αρθρο 6 παρ. 3 1.000 Ευρώ

περ. δ) ανά ζώο

23 Διοργάνωση έκθεσης με ζώα συντροφιάς χωρίς άδεια. Αρθρο 7 παρ. 1 5.000 Ευρώ

ανά ημέρα

εκδήλωσης

24 Πρόκληση φόβου ή πόνου σε ζώο συντροφιάς κατά Αρθρο 7 παρ. 2 1.000 Ευρώ

τη διάρκεια εκδήλωσης ή παράλειψη άμεσης επίβλεψης ανά ζώο

ζώου συντροφιάς κατά τη διάρκεια εκδήλωσης ή

παράλειψη χρήσης φίμωτρου ή απομάκρυνσης από

εκδήλωση ζώου συντροφιάς που εκδηλώνει

επιθετική συμπεριφορά.

25 α) Παράλειψη σήμανσης και καταγραφής ζώου Αρθρο 7 παρ. 3 1.000 Ευρώ

συντροφιάςπου συμμετέχει σε έκθεση ή και 4 ανά ζώο

β) προσκόμιση ακρωτηριασμένου ζώου για

συμμετοχή του σε έκθεση και αποδοχή του από

τον υπεύθυνο που την διοργανώνει.

26 Παράλειψη κατοχής ενημερωμένων βιβλιαρίων Αρθρο 7 παρ.3 1.000 Ευρώ

υγείας/διαβατηρίων ζώων συντροφιάς που για το πρώτο

συμμετέχουν σε έκθεση. ζώο

προσαυ-

ξανόμενο

κατά 10% για


27 α) Παράλειψη τήρησης των κανόνων ευζωίας, των Αρθρο 8 παρ. 1 500 Ευρώ

υγειονομικών διατάξεων και των αστυνομικών και 2 ανά ζώο

διατάξεων περί κοινής ησυχίας για ζώα συντροφιάς

που διατηρούνται σε μονοκατοικίες και διαμερίσματα,

β) Διατήρηση περισσότερων από 2 ζώων συντροφιάς

σε διαμέρισμα πολυκατοικίας, όπου ο κανονισμός

απαγορεύει τη διατήρηση ζώων συντροφιάς.

28 Διατήρηση και παραμονή ζώου σε κοινόχρηστο Αρθρο 8 παρ. 3 300 Ευρώ

χώρο ή σε κήπο πολυκατοικίας. ανά ζώο

29 Μετακίνηση ή μεταφορά έως 5 ζώων συντροφιάς Αρθρο 10 παρ.1 500 Ευρώ

κατά παράβαση των διατάξεων του Καν 998/2003

και του Καν. 1/2005.

30 Μετακίνηση ή μεταφορά άνω των 5 ζώων συντροφιάς Αρθρο 10 παρ. 1 1.000 Ευρώ

κατά παράβαση του Π.Δ. 184/1996 και του

Καν. 1/2005.

31 Μεταφορά ζώου συντροφιάς σε μέσο μαζικής Αρθρο 10 παρ. 2 300 Ευρώ

μεταφοράς χωρίς τήρηση των οριζόμενων στο άρθρο ανά ζώο

10 παρ.3.

32 Ανυπαρξία ειδικών κλουβιών σε επιβατικά πλοία για Αρθρο 10 παρ. 3 5.000 Ευρώ

τη μεταφορά μεγάλων ζώων συντροφιάς.

33 Παράλειψη λήψης κατάλληλων μέτρων για την Αρθρο 11 παρ.1 600 Ευρώ

αποτροπή πρόσβασης των αδέσποτων σε απορρίμματα

από τους υπευθύνους του άρθρου 11 παρ.1.

34 Διατήρηση ζώου σε τσίρκο ή θίασο εφόσον Αρθρο 12 παρ.1 20.000

54

χρησιμοποιείται με οποιοδήποτε τρόπο ή για Ευρώ για

οποιοδήποτε σκοπό στο πρόγραμμα του, κάθε ζώο

πραγματοποιεί παράσταση ή παρελαύνει ή εμφανίζεται που

σε κοινό. διατηρείται

35 Διατήρηση ζώου σε επιχείρηση του άρθρου 12 παρ. Αρθρο 12 παρ.2 10.000 Ευρώ

2 εφόσον χρησιμοποιείται με οποιοδήποτε για κάθε ζώο

τρόπο ή για οποιοδήποτε σκοπό στο πρόγραμμα της. που

διατηρείται

36 Χρησιμοποίηση ζώου σε υπαίθρια δημόσια έκθεση Αρθρο 12 παρ.2α 5.000 Ευρώ

με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους. για κάθε

χρησιμο-

ποιούμενο

ζώο

37 Εκτροφή, εκπαίδευση και χρησιμοποίηση ζώου Αρθρο 12 παρ. 3 10.000

σε οποιοδήποτε είδος μονομαχίας. εδάφιο πρώτο Ευρώ για

κάθε ζώο

38 Εκτροφή ή/και χρησιμοποίηση σκύλου ή γάτας Αρθρο 12 παρ. 3 10.000

για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την εδάφιο δεύτερο Ευρώ

παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών. για κάθε

ζώο

39 Κακοποίηση, βασανισμός, κακή ή βάναυση Αρθρο 16 παρ. α 30.000

μεταχείριση ζώου καθώς και πώληση, εμπορία και και β Ευρώ για

παρουσίαση-διακίνηση μέσω Διαδικτύου κάθε ζώο

οποιουδήποτε οπτικοακουστικού υλικού, στο οποίο και για κάθε

απεικονίζεται κάθε είδους σεξουαλική συνεύρεση με περιστατικό

ζώα καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας ή θανάτωση

μικρών ζώων με σκοπό το κέρδος και τη

σεξουαλική ικανοποίηση ατόμων που

παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε αυτά.

40 Εγκατάλειψη τραυματισμένου ζώου μετά από Αρθρο 16 παρ. γ 300 Ευρώ

τροχαίο ατύχημα.

41 Η καθοιονδήποτε τρόπο άρνηση ή παρακώλυση 300 Ευρώ

του ελέγχου που πραγματοποιούν τα αρμόδια

όργανα βεβαίωσης των παραβάσεων κατά την

άσκηση των καθηκόντων ελέγχου καθώς και η μη

παροχή ή η παροχή ψευδών, ελλιπών ή/και

ανακριβών πληροφοριών και στοιχείων.

***Βλέπε πίνακα σε συνημμένο γράφημα στο επάνω δεξί μέρος της οθόνης

2α. Στην περίπτωση της παραγράφου 1 του άρθρου 8, υποτροπή θεωρείται η μη συμμόρφωση

εντός 10 ημερών από τη βεβαίωση της παράβασης.

β. Σε περίπτωση υποτροπής τα πιο πάνω πρόστιμα διπλασιάζονται κάθε φορά ενώ από τους

παραβάτες των άρθρων 6, 7 και 12 αφαιρείται και η άδεια λειτουργίας για διάστημα από ένα μήνα

έως ένα έτος.

«3. Αρμόδια όργανα βεβαίωσης των παραβάσεων του παρόντος νόμου είναι τα αναφερόμενα στην

περίπτωση ιδ του άρθρου 1.»

4. Κατά τη διαπίστωση της παράβασης βεβαιώνεται επί τόπου από το αρμόδιο όργανο το

προβλεπόμενο διοικητικό πρόστιμο και αντίγραφο της βεβαίωσης της παράβασης αποστέλλεται

στην κτηνιατρική υπηρεσία του κατά τόπον αρμόδιου Δήμου και όπου αυτή δεν έχει συσταθεί στο

Γραφείο Γεωργικής Ανάπτυξης του Δήμου ή στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής

της οικείας Περιφερειακής Ενότητας, για την επιβολή του βεβαιωθέντος προστίμου.

5. Ο παραβάτης έχει δικαίωμα να εμφανισθεί αυτοπροσώπως ή να υποβάλει έγγραφο υπόμνημα

εντός προθεσμίας πέντε (5) εργάσιμων ημερών στον Προϊστάμενο της κτηνιατρικής υπηρεσίας του

55

κατά τόπον αρμόδιου Δήμου και όπου αυτή δεν έχει συσταθεί στον Προϊστάμενο του Γραφείου

Γεωργικής Ανάπτυξης του κατά τόπον αρμόδιου Δήμου, ή στον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης

Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της οικείας Περιφερειακής Ενότητας προκειμένου να

προβάλει τις αντιρρήσεις του. Η απόφαση, με την οποία εξετάζονται οι αντιρρήσεις, πρέπει να είναι

πλήρως αιτιολογημένη με αναφορά στα συγκεκριμένα περιστατικά και στοιχεία.

6. Αν δεν προβληθούν αντιρρήσεις ή αν απορριφθούν επικυρώνεται το διοικητικό πρόστιμο από

τον Προϊστάμενο της Αρχής και καταβάλλεται κατά το ήμισυ μέσα σε δέκα ημέρες από τη βεβαίωση

της παράβασης. Αν παρέλθει άπρακτη η ανωτέρω προθεσμία, το διοικητικό πρόστιμο καταβάλλεται

στον δικαιούχο Ο.Τ.Α. χωρίς έκπτωση, εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη βεβαίωση του.

7. Τα πρόστιμα από τις διοικητικές παραβάσεις, που δεν καταβλήθηκαν εντός της προθεσμίας των

δύο (2) μηνών, βεβαιώνονται μετά την πάροδο του ανωτέρω διμήνου υποχρεωτικά εντός

χρονικού διαστήματος τριών (3) μηνών από τον οικείο Ο.Τ.Α. στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. φορολογίας του

παραβάτη. Η βεβαίωση των προστίμων αυτών γίνεται με τη σύνταξη και αποστολή χρηματικών

καταλόγων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 58 του π.δ. 16/1989, εισάγονται σε Ειδικό

Κωδικό Αριθμό Εσόδου του Κρατικού Προϋπολογισμού, τα δε εισπραττόμενα ποσά, μετά την

αφαίρεση των δαπανών είσπραξης, αποδίδονται κατά τετράμηνο στο Υπουργείο Εσωτερικών, το

οποίο τα διανέμει στους Ο.Τ.Α. με βάση συντελεστές κατανομής, που καθορίζονται με απόφαση του

Υπουργού Εσωτερικών, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση της Κεντρικής Ένωσης Δήμων

Ελλάδος. Τα ποσά αυτά διατίθενται αποκλειστικά για τη βελτίωση των δημοτικών καταφυγίων και

κτηνιατρείων και για την αντιμετώπιση των δαπανών που προκύπτουν από την εφαρμογή του

νόμου αυτού.

8. Σε περίπτωση διαρκούς παράβασης, αρμόδια υπηρεσία, που τη βεβαιώνει, ορίζει εύλογο χρόνο

για την άρση της και αν ο παραβάτης δεν συμμορφωθεί επιβάλλει νέο πρόστιμο μετά από κάθε νέα

βεβαίωση της παράβασης.

9. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων καθορίζονται τα ειδικότερα θέματα που αφορούν στον τρόπο και στη διαδικασία

είσπραξης, διάθεσης και αναπροσαρμογής των προστίμων, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.

Άρθρο 22

Τελικές και μεταβατικές διατάξεις

1. Οι διατάξεις του νόμου αυτού δεν θίγουν άλλες διατάξεις νόμων ή διεθνών συμβάσεων, που

κυρώθηκαν με νόμο και προβλέπουν μεγαλύτερη προστασία σε οποιοδήποτε είδος ζώου. Επίσης

δεν θίγονται οι διατάξεις του νόμου «περί θήρας» (ν.δ. 86/1969), όπως αυτός εκάστοτε ισχύει και

οι κανονιστικές αυτού διατάξεις.

2. Όπου στις διατάξεις του νόμου αυτού αναφέρεται η ηλεκτρονική σήμανση των ζώων

συντροφιάς, εννοείται η σήμανση σκύλων και γατών.

3. Τα Παραρτήματα 1 έως 5, που αναφέρονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου, αποτελούν

αναπόσπαστο μέρος του.

4. Επιχειρήσεις τσίρκου, θίασοι με ποικίλο πρόγραμμα ή άλλες ανάλογες επιχειρήσεις με

παρεμφερές αντικείμενο, που λειτουργούν μόνιμα ή περιστασιακά στην Ελλάδα και κατέχουν ζώα

με σκοπό να τα χρησιμοποιήσουν στις εκδηλώσεις τους ή περιλαμβάνουν στο πρόγραμμα τους

παραστάσεις με οποιαδήποτε συμμετοχή οποιουδήποτε είδους ζώου, οφείλουν να συμμορφωθούν

με τις διατάξεις του παρόντος νόμου μέσα σε επτά μήνες από την έναρξη ισχύος του, άλλως

αφαιρείται η άδεια λειτουργίας τους και επιβάλλονται οι προβλεπόμενες διοικητικές και ποινικές

κυρώσεις.

56

5. Εντός διετίας από τη δημοσίευση του παρόντος νόμου δημιουργούνται και λειτουργούν σε

κάθε Δήμο ή σε όμορους ή συνεργαζόμενους Δήμους καταφύγια αδέσποτων ζώων.

Άρθρο 23

Καταργούμενες διατάξεις

Από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού καταργούνται οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 13 του ν.

3170/2003 εκτός από την παράγραφο 6 του άρθρου 7, καθώς και κάθε άλλη γενική ή ειδική

διάταξη, που ρυθμίζει με διαφορετικό τρόπο θέματα του νόμου αυτού ή αντίκειται στις διατάξεις

του.

Άρθρο 24

1. Το άρθρο τρίτο του ν. 3495/2006 (Α` 215) «Κύρωση του νέου αναθεωρημένου κειμένου της

Διεθνούς Σύμβασης Προστασίας Φυτών» αναριθμείται σε άρθρο πέμπτο.

2. Μεταξύ των άρθρων δεύτερο και πέμπτο παρεμβάλλονται δύο άρθρα, που έχουν ως εξής:

«Άρθρο τρίτο

Επίσημος Εθνικός Οργανισμός Προστασίας Φυτών

Επίσημος εθνικός οργανισμός προστασίας φυτών για την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης

Προστασίας Φυτών του παρόντος νόμου ορίζεται η Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής

του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Άρθρο τέταρτο

Εξουσιοδότηση

Για την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης Προστασίας Φυτών του παρόντος νόμου καθορίζονται

με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται μετά από πρόταση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και

57

Τροφίμων και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού και μετά από εισήγηση της Διεύθυνσης

Προστασίας Φυτικής Παραγωγής:

α) Οι υπηρεσίες φυτοΰγειονομικού ελέγχου και τα σημεία εισόδου, οι αρμοδιότητες τους, οι

φυτοϋγειονομικοί ελεγκτές και τα καθήκοντα τους, τα επίσημα εργαστήρια για την ανάλυση των

επίσημων δειγμάτων, καθώς και οι προδιαγραφές λειτουργίας τους.

β) Οι όροι και οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή των διεθνών προδιαγραφών και προτύπων,

σύμφωνα με το άρθρο Χ(4) της Διεθνούς Σύμβασης Προστασίας Φυτών του παρόντος νόμου.

γ) Τα τέλη ανταποδοτικού χαρακτήρα και τα παράβολα, οι υπόχρεοι καταβολής αυτών, οι

παρεχόμενες υπηρεσίες, έναντι των οποίων γίνεται η καταβολή και η διαδικασία είσπραξης τους.

δ) Κάθε άλλο αναγκαίο τεχνικό και λεπτομερειακό θέμα για την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης

του παρόντος νόμου.»

Άρθρο 25

Το άρθρο 17 του ν. 2637/3998, όπως αυτό είχε τροποποιηθεί, αντικατασταθεί και συμπληρωθεί

με την παρ. 5 του άρθρου 24 του ν. 2945/2001, την παρ. 6 του άρθρου 29 του ν. 3147/2003 και

την παρ. 4 του άρθρου 19 του ν. 3170/2003, αντικαθίσταται ως εξής:

«1. Η Νομική Υπηρεσία του ΟΠΕΚΕΠΕ διενεργείται από τους δικηγόρους του άρθρου 23 εδάφιο β`

του νόμου αυτού.

2. Στον ΟΠΕΚΕΠΕ παρέχεται νομική συνδρομή από το Ειδικό Γραφείο Κοινοτικού Δίκαιου του

Νομικού Συμβουλίου του Κράτους που λειτουργεί στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίμων. Το γνωμοδοτικό έργο παρέχεται κατόπιν υποβολής ερωτημάτων από τον Υπουργό

Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για θέματα κοινοτικού δίκαιου.

3. Στον ΟΠΕΚΕΠΕ συνιστάται με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

μετά από πρόταση του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, μικτή επιτροπή νομικής και νομοτεχνικής

υποστήριξης προκειμένου να παρέχει νομική συνδρομή: α) για την άμεση επίλυση των θεμάτων

που ανακύπτουν κατά τη λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ, ως διαπιστευμένου Οργανισμού Πληρωμών

και να αποφεύγονται δημοσιονομικές διορθώσεις σε βάρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και β) για τη

νομοτεχνική επεξεργασία κανονιστικών πράξεων και συμβάσεων. Για τη λειτουργία της Επιτροπής

εφαρμόζονται κατά τα λοιπά, οι διατάξεις του άρθρου 21 παρ. 2 του ν. 4024/2011 (Α` 226). Η

λειτουργούσα αντίστοιχη επιτροπή καταργείται από 30.9.2011. Τυχόν καταβληθείσα αποζημίωση

από 31.3.2011 μέχρι 30.9.2011 δεν αναζητείται.

4. Στις δικαστικές υποθέσεις, η εκάστοτε επιδικαζόμενη δικαστική δαπάνη υπέρ του ΟΠΕΚΕΠΕ

βεβαιώνεται με ειδικό κωδικό και εισπράττεται από την αρμόδια ΔΟΥ και ακολούθως αποδίδεται

στον ΟΠΕΚΕΠΕ.

5. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ απολαμβάνει όλων των δικονομικών και ατελειών του Δημοσίου και στις

δικαστικές του υποθέσεις εφαρμόζεται ο Κώδικας περί Δικών του Δημοσίου.

6. Οι δαπάνες για τις εκτός έδρας μετακινήσεις του προσωπικού του ΟΠΕΚΕΠΕ που έγιναν μέχρι

την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρ.8 του άρθρου

45 του ν. 3943/2011. Εφεξής η παρ. 8 του άρθρου 45 του ν. 3943/2011 (Α` 66) δεν θα

εφαρμόζεται για τις δαπάνες των εκτός έδρας μετακινήσεων του προσωπικού του ΟΠΕΚΕΠΕ που

αφορούν στους επιτόπιους φυσικούς ελέγχους που υποχρεούται, σύμφωνα με κοινοτικούς

κανονισμούς, να διενεργεί ο ΟΠΕΚΕΠΕ.

7. Οποιαδήποτε άλλη γενική ή ειδική διάταξη που αναφέρεται σε θέματα που ρυθμίζονται με τη

διάταξη αυτή καταργείται.»

58

Άρθρο 26

Έναρξη ισχύος

Η ισχύς του παρόντος νόμου αρχίζει από τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

***Παραλείπονται παραρτήματα - πίνακες

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Κατά την παράγραφο 11 άρθρου 17 Ν.4056/2012,ΦΕΚ Α 52/12.3.2012:

"Ο όρος «εγκεκριμένος κτηνίατρος» που απαντάται στο Παράρτημα 2 του ν. 4039/2012

(Α` 15 ) αντικαθίσταται από τον όρο «κτηνίατρος»".

Παραγγέλλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την εκτέλεση

του ως νόμου του Κράτους.


Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΚΑΡΟΛΟΣ ΓΡ. ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΡΕΠΠΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΗΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΗΜΑΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

ΜΙΧΑΗΛ ΧΡΥΣΟΧΟΪΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΜΑΝΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ

ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Θεωρήθηκε και τέθηκε η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους.


Ο ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

60

Ν 4238/2014: Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.),

αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και λοιπές διατάξεις

Άρθρο 33 Αξιοποίηση ζώων σε προγράμματα πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης

1. Σε προγράμματα και δράσεις πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης προβλημάτων

σωματικής, ψυχικής και νοητικής υγείας σε επίπεδο παροχής Π.Φ.Υ., δύναται να αξιοποιούνται ζώα

συντροφιάς και κατοικίδια ζώα, καθώς και σκύλοι βοηθείας.

2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας και

Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις, ο εξυπηρετούμενος

πληθυσμός, το είδος των προγραμμάτων, τα είδη και τα κριτήρια επιλογής των διαφόρων τύπων

των διαφόρων ζώων που συμμετέχουν στα προγράμματα, οι διαδικασίες έγκρισης, οργάνωσης,

λειτουργίας, καθώς και κάθε άλλη λεπτομέρεια που σχετίζεται με τα προγράμματα, τις υπηρεσίες

και τους φορείς που τα αναπτύσσουν.

61

ΕΓΚ Β/4//2011: ΕΓΓΡ.ΥΠΟΜΕΔΙ 13/9/11:Σχετικά με τις

μετακ.ζώων συντροφιάς με τη χρήση λεωφορείων των ΚΤΕΛ Α.Ε.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα,

13 Σεπτεμβρίου 2011

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

& ΔΙΚΤΥΩΝ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Αριθ.

Πρωτ. ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤ/ΤΑΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΒΑΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Β/

41804/4443

ΘΕΜΑ : Διευκρινήσεις σχετικά με τις μετακινήσεις ζώων συντροφιάς με τη

χρήση λεωφορείων των ΚΤΕΛ Α.Ε.

Αρθρο ΜΟΝΟ

ΣΧΕΤ.: 1.Εγκύκλιος αριθ. 218524/7-4-2004 του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης &

Τροφίμων

2.Έγγραφο αριθ. Δ.ΥΓ1γ/Γ.Π./65626/11-10-2006 του Υπουργείου Υγείας &

Κοινωνικής Αλληλεγγύης

3. Έγγραφο αριθ. ΥΓ1γ/Γ.Π./114166/1-12-2010 του Υπουργείου Υγείας &

Κοινωνικής Αλληλεγγύης

4. Έγγραφο αριθ. 2943/29-9-2010 της Π.Ο.Α.Υ.Σ.

5. Έγγραφο αριθ. 266/29-9-2010 της Π.Ο.Α.Σ.

Ως γνωστόν, με βάση τις διατάξεις της παρ. 1.(ιδ), του άρθρου 15 του ν.

2963/2001 (Α’ 268), που επαναλαμβάνονται και στην υ.α. οικ. Β 36934/2805 «Έκδοση

χάρτη υποχρεώσεων προς τον καταναλωτή (Χ.Υ.Κ.) των φορέων παροχής συγκοινωνιακού

έργου του Ν. 2963/2001 (Α’ 268)» (Β’ 862/10-7-02), επιτρέπονται οι μεταφορές με

λεωφορεία των ΚΤΕΛ Α.Ε. των ζώων συνοδείας αναπήρων καθώς και των μικρών

κατοικίδιων που μεταφέρονται με κατάλληλα για το σκοπό αυτό μέσα. Σημειώνεται ότι

βάσει των ανωτέρω σχετικών εγγράφων, τα ζώα συντροφιάς που μεταφέρονται με

δημόσια μέσα μεταφοράς πρέπει να είναι τοποθετημένα σε κατάλληλο και ασφαλές

κλουβί, το οποίο να αναγράφει υποχρεωτικά το ονοματεπώνυμο του ιδιοκτήτη, την

ταχυδρομική διεύθυνση και τηλέφωνο του. Οι ιδιοκτήτες των ζώων δεν απαλλάσσονται,

βέβαια, από τις λοιπές υποχρεώσεις τους, όπως π.χ. την σήμανση και καταγραφή σκύλων,

βιβλιάριο υγείας κ.λ.π., που καταγράφονται στο ν. 3170/2003 – Α’ 191, σύμφωνα με το 2ο

ως άνω σχετικό.

Προς διευκρίνιση και ομοιόμορφη εφαρμογή των διατάξεων για τη μεταφορά ζώων με

λεωφορεία των ΚΤΕΛ Α.Ε., σας πληροφορούμε τα ακόλουθα:

1. Προκειμένου να επιτραπεί η μεταφορά μικρών κατοικίδιων ζώων, αυτάθα πρέπει να

συνοδεύονται υποχρεωτικά από τον ιδιοκτήτη ή κάτοχο τους. Ο ιδιοκτήτης ή κάτοχος θα

πρέπει να επιδεικνύει το διαβατήριο του ζώου ή το βιβλιάριο υγείας, το οποίο να είναι

ενημερωμένο τουλάχιστον κατά την τελευταία διετία.

62

2. Οι ειδικότερες ρυθμίσεις της μεταφοράς των ζώων συνοδείας αναπήρων (ουσιαστικά

σκύλων συνοδείας τυφλών) καθώς και των μικρών κατοικίδιων, ανάλογα με τον τύπο του

λεωφορείου, έχουν ως ακολούθως:

Α. Λεωφορεία Αστικών ΚΤΕΛ:

Τα ζώα συνοδείας αναπήρων ανεξαρτήτως μεγέθους καθώς και τα μικρά κατοικίδια ζώα

μεταφέρονται εντός ειδικού καλαθιού μεταφοράς με μέγιστες διαστάσεις 50Χ40Χ70

εκατοστά, κατ’ αναλογία με τα ισχύοντα στους συγκοινωνιακούς φορείς αστικών

συγκοινωνιών Αθήνας και Θεσσαλονίκης και τοποθετούνται υποχρεωτικά εντός του χώρου

επιβατών. Τα ζώα συνοδείας αναπήρων δεν τοποθετούνται σε καλάθι αλλά φέρουν

υποχρεωτικά φίμωτρο κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.

Β. Λεωφορεία Υπεραστικών ΚΤΕΛ:

Στα λεωφορεία που εξυπηρετούν υπεραστικές συγκοινωνίες λόγω του μικρότερου

διαθέσιμου χώρου, περιορίζονται οι μέγιστες διαστάσεις του ειδικού καλαθιού μεταφοράς.

Έτσι, τα ζώα συνοδείας αναπήρων ανεξαρτήτως μεγέθους και τα μικρά κατοικίδια ζώα,

βάρους έως επτά (7) κιλών, που μεταφέρονται εντός ειδικού καλαθιού μεταφοράς

διαστάσεων 50Χ40X35 εκατοστά είναι επιτρεπτό να μεταφέρονται με τα λεωφορεία των

ΚΤΕΛ & ΚΤΕΛ Α.Ε. που εξυπηρετούν υπεραστικές συγκοινωνίες και τοποθετούνται

υποχρεωτικά εντός του χώρου επιβατών. Τα ζώα αυτά θα τοποθετούνται είτε στο

διάδρομο είτε στα κλιμακοστάσια των λεωφορείων, πλησίον σε κάθε περίπτωση του

ιδιοκτήτη τους. Τα ζώα συνοδείας αναπήρων, όπως προαναφέρθηκε, δεν τοποθετούνται

σε καλάθι αλλά φέρουν υποχρεωτικά φίμωτρο κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.

Για λόγους καλύτερης εξυπηρέτησης του επιβατικού κοινού, τα υπεραστικά ΚΤΕΛ &

ΚΤΕΛ Α.Ε. είναι επιτρεπτό να περιορίζουν τη μεταφορά των κατοικίδιων ζώων,

(α) σε ότι αφορά στον αριθμό σε δύο κατοικίδια ανά λεωφορείο και

(β) σε ορισμένα μόνο από τα εξυπηρετούμενα δρομολόγια τα οποία πάντως θα

αποτελούν το 30% τουλάχιστον των δρομολογίων κάθε γραμμής (και κατ’ ελάχιστο ένα

δρομολόγιο ανά ημέρα), κατανεμημένα σε όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Εφόσον αποφασιστεί από το οικείο υπεραστικό ΚΤΕΛ Α.Ε. ή ΚΤΕΛ να γίνει χρήση

του ως άνω (β) περιορισμού, θα πρέπει η πληροφορία αυτή να παρέχεται σε κάθε

ενδιαφερόμενο ενώ θα πρέπει να έχει αναρτηθεί εμφανώς σχετική ανακοίνωση στους

σταθμούς και πρακτορεία του ΚΤΕΛ. Ο περιορισμός των δρομολογίων θα δύναται να

εξυπηρετήσει και τις ανάγκες αλλεργικών κ.λπ. ατόμων που ευλόγως αποφεύγουν το

συγχρωτισμό με κατοικίδια ζώα. Σε κάθε περίπτωση βέβαια είναι ενδεδειγμένη η

κατάλληλη διευθέτηση των επιβατών εντός του λεωφορείου.

Για την περίπτωση αστικών λεωφορείων που είναι ενταγμένα και δρομολογούνται

από Υπεραστικά ΚΤΕΛ & ΚΤΕΛ Α.Ε. εφαρμόζονται τα προαναφερθέντα για τα λεωφορεία

των Αστικών ΚΤΕΛ.

3. Τα προαναφερόμενα αφορούν, αδιακρίτως, και στα λεωφορεία ιδιοκτησίας των ΚΤΕΛ

Α.Ε. και στα λεωφορεία ιδιοκτησίας μετόχων των ΚΤΕΛ Α.Ε. που εξυπηρετούν τις αστικές

& υπεραστικές συγκοινωνίες. Σε καμία περίπτωση η μεταφορά των μικρών κατοικίδιων ή

κατά μείζονα λόγο αυτών που συνοδεύουν αναπήρους δεν τελεί υπό την κρίση του

οδηγού ή / και του ιδιοκτήτη του λεωφορείου ή τη συναίνεση των λοιπών επιβατών.

4. Τονίζεται ότι σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις ρυθμίσεις της εγκυκλίου αυτής,

επιβάλλονται, από το οικείο Πειθαρχικό Συμβούλιο του π.δ. 170/2003 (Α’ 140), στις ΚΤΕΛ

Α.Ε. οι προβλεπόμενες κυρώσεις της παρ. 3(η) του άρθρου 2 του ίδιου π.δ. και σε

περίπτωση υποτροπής αυτές της παρ. 5 του ίδιου άρθρου. Οι οδηγοί των λεωφορείων που

δε συμμορφώνονται με τις ως άνω ρυθμίσεις, υπόκεινται στις πειθαρχικές κυρώσεις του

άρθρου 18 του π.δ. 246/2006 (Α’ 261) που επιβάλλονται από τα αρμόδια όργανα των

ΚΤΕΛ Α.Ε. & ΚΤΕΛ.

63

Τα συλλογικά όργανα των ΚΤΕΛ Α.Ε. παρακαλούνται για την ενημέρωση των

μελών τους ενώ οι ΚΤΕΛ Α.Ε. για την ενημέρωση του προσωπικού και των μετόχων τους.

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΑΡ. ΜΠΟΥΡΔΑΡΑΣ

64

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

1/2013 ΓΝΜΔ ΕΙΣΑΠ (EΓΚ)

Αποσαφήνιση ζητημάτων που έχουν εγερθεί από την εφαρμογή του Ν.4039/2012 (προστασία

ζώων).

Αθήνα, 8 Απριλίου 2013

Αριθμ. πρωτ. 1631

Αριθ. Εγκ. 1/3

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ

ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

Προς

Τους κ. κ. Διευθύνοντες τις Εισαγγελίες Εφετών

και Πρωτοδικών της χώρας

ΘΕΜΑ : Αποσαφήνιση ζητημάτων που έχουν εγερθεί από την εφαρμογή

του Ν. 4039/2012.

Με αφορμή την αρμοδιότητα στην εποπτεία επί θεμάτων προστασίας περιβάλλοντος καθώς και

το γεγονός ότι κατά την ημερίδα που πραγματοποίησε επιτυχώς η Ένωση Εισαγγελέων Ελλάδος με

την Πανελλήνια Συνομοσπονδία Φιλοζωικών και Περιβαλλοντικών Σωματείων Ελλάδας το Σάββατο

16 Φεβρουαρίου 2013, 5 μ.μ. στο Αμφιθέατρο «Α. Αργυριάδη» του Εθνικού και Καποδιστριακού

Πανεπιστημίου Αθηνών, ανεδείχθησαν προβλήματα που αναφύονται από την σχετική νομοθεσία

περί προστασίας ζώων, έχοντας υπόψη και την πολύτιμη εμπειρία που έχει αποκτήσει το ειδικό

Τμήμα της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών με υπεύθυνη εισαγγελέα την κα Α. Θεοδωροπούλου,

αποστέλλουμε την παρούσα εγκύκλιο προς διευκόλυνση του έργου Σας πάντα κατά τα όρια της

διακριτικής ευχέρειας που παρέχει η διάταξη του άρθρου 177§1 ΚΠΔ.

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 16 του ν.4039/12, περί προστασίας ζώων α} Με την

επιφύλαξη ειδικά προβλεπόμενων περιπτώσεων της ισχύουσας κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας,

καθώς και της διάταξης του τρίτου εδαφίου της παρ. 4 του άρθρου 9, απαγορεύεται, ο

65

βασανισμός, η κακοποίηση, η κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, καθώς

και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ` αυτού, όπως ιδίως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το

κάψιμο, η σύνθλιψη και ο ακρωτηριασμός. Η στείρωση του ζώου καθώς και κάθε άλλη

κτηνιατρική πράξη με θεραπευτικό σκοπό, δε θεωρείται ακρωτηριασμός. Β} Απαγορεύεται,

εξαιρουμένων των περιπτώσεων κινηματογραφικών ταινιών και γενικότερα οπτικοακουστικού

υλικού εκπαιδευτικού προσανατολισμού, η πώληση, εμπορία και παρουσίαση -διακίνηση μέσω

διαδικτύου οποιουδήποτε οπτικοακουστικού υλικού, όπως βίντεο ή άλλου είδους

κινηματογραφικού ή φωτογραφικού υλικού στα οποία απεικονίζεται οποιαδήποτε πράξη βίας

εναντίον ζώου, καθώς και σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ζώων ή μεταξύ ζώου και ανθρώπου με

σκοπό το κέρδος ή τη σεξουαλική ικανοποίηση ατόμων που παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε

αυτά. Στην ανωτέρω απαγόρευση συμπεριλαμβάνεται και η περίπτωση της μονομαχίας μεταξύ

ζώων. Γ) Σε περίπτωση τραυματισμού ζώου συντροφιάς σε τροχαίο ατύχημα ο υπαίτιος της

πράξης αυτής, υποχρεούται να ειδοποιήσει άμεσα τον οικείο Δήμο, προκειμένου να παρασχεθεί στο

τραυματισμένο ζώο η απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα.

Εκτός από την έννοια της ενεργητικής κακοποίησης, αντιληπτό καθίσταται το γεγονός ότι

στην έννοια της παθητικής κακοποίησης του άρθρου 16 του ν.4039/12 ή του άρθρου 1 του

ν.1197/81 ο οποίος δεν έχει καταργηθεί εισέτι, περιλαμβάνονται ενδεικτικά, η έλλειψη

καταλύματος, το ακατάλληλο κατάλυμα ή τα στενά κλουβιά, η μόνιμη αλυσόδεση, η ακατάλληλη

τροφή, η μόνιμη παραμονή σε μπαλκόνια, ταράτσες, η έλλειψη νερού ή νερού μη κατάλληλου,

χώροι μη στεγνοί και καθαροί, προστατευόμενοι από τις καιρικές συνθήκες, η έλλειψη φροντίδας

για κτηνιατρική περίθαλψη σε περίπτωση ασθενειών τους, αλλά και τον τακτικό εμβολιασμό και

την αποπαρασίτωσή τους, η έλλειψη καθημερινής άσκησης και περιπάτου.

Μείζονος σημασίας θέμα, καθίσταται και η αναφορά στην αστυνομική αρχή ότι πρόκειται για

αυτεπαγγέλτως διωκόμενο έγκλημα για το οποίο δεν προσαπαιτείται η καταβολή του παραβόλου

των 100 ευρώ, ως ισχύει για τα κατ` έγκληση διωκόμενα εγκλήματα, αλλά και η τήρηση της

αυτοφώρου διαδικασίας, κρίνεται αναγκαία για τον κολασμό του εγκλήματος αυτού που έχει

βαρύνουσα εγκληματική απαξία. {Σχετική η υπ αρ.71377/12/396322, από 30-3-2012, εγκύκλιος,

του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας προς τις αστυνομικές αρχές της χώρας.}.

Αυτονόητη κρίνεται η συνεργασία με τους φιλοζωικούς συλλόγους, αλλά και απαραίτητη, σε

πλείστες περιπτώσεις, η εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 19 παρ.1 για προσωρινή ή οριστική

αφαίρεση του ζώου από την κατοχή του παραβάτη των διατάξεων του άρθρου 5 παρ1 περ. α`, β`,

γ` και του άρθρου 16 όταν η μεταχείριση του ζώου είναι ιδιαίτερα σκληρή και βάναυση και

προκάλεσε ιδιαίτερο πόνο στο ζώο. Επίσης μπορεί ο Εισαγγελέας, με διάταξη του να απαγορεύσει

την απόκτηση άλλου ζώου από τον παραβάτη.

Σκόπιμη κρίνεται και η επιτόπια μετάβαση του αρμοδίου Εισαγγελέα όταν επιλαμβάνεται

δημοσιεύματος ή καταγγελίας προς διενέργεια αυτοψίας για να διαπιστώσει τις συνθήκες που

επικρατούν σε οποιοδήποτε καταφύγιο αδέσποτων ζώων συντροφιάς ή εκτροφείο κι αν αυτές δεν

είναι σύμφωνες με τα οριζόμενα στο άρθρο 9 και στις ειδικές διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία

τους, προκειμένου με προσωρινή διάταξη του, να καθορίσει τα μέτρα που πρέπει να λάβει ο

ιδιοκτήτης του καταφυγίου ή εκτροφείου και το χρονικό διάστημα εντός του οποίου πρέπει να

συμμορφωθεί.

Επιπροσθέτως, σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 2 του V4039/12, καθορίζεται ο κτηνίατρος

που έχει πιστοποιηθεί, ως αρμόδιος φορέας, εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των

ζώων συντροφιάς και ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική βάση. Οι φορείς εκτέλεσης

της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους, διενεργούν τη

σήμανση των ζώων συντροφιάς με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων μέσων ηλεκτρονικής σήμανσης,

καταχωρούν τα στοιχεία τόσο των ζώων όσο και των ιδιοκτητών τους στη διαδικτυακή

ηλεκτρονική βάση, την οποία τηρούν σε διαρκή βάση και εκδίδουν βιβλιάριο υγείας κατά τη

σήμανση των ζώων συντροφιάς ή διαβατήριο, σε περίπτωση που το ζώων θα μεταφερθεί στο

εξωτερικό{αρ 3 παρ.3}. Τα ανωτέρω, εφαρμόζονται και για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς , ενώ

καθορίζεται υποχρεωτική η σήμανση κάθε ζώου συντροφιάς, εξαιρουμένων των σκύλων που

χρησιμοποιούνται για την φύλαξη ποιμνίων, {αρ 4 παρ. 2 και 3α}. Οι υπηρεσίες της Δημοτικής

Αστυνομίας, της Θηροφυλακής των κυνηγετικών συλλόγων και οι υπάλληλοι των Τελωνείων και

των Σταθμών Υγειονομικού Κτηνιατρικού ελέγχου, εφοδιάζονται με τους κατάλληλους ανιχνευτές

για την αναγνώριση των ιδιοκτητών δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς που φέρουν ηλεκτρονική

66

σήμανση, [αρ.4 παρ.9}. Στην παρ. 1 του άρθρου 5, καθορίζονται αναλυτικά οι υποχρεώσεις των

ιδιοκτητών του δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς, δηλαδή η σήμανση και καταγραφή του ζώου, η

δήλωση απώλειας εντός πενθημέρου, η τήρηση των κανόνων ευζωίας, η εξασφάλιση κατάλληλου

καταλύματος. Σύμφωνα με το άρθρο 7 η διοργάνωση εκθέσεων με ζώα συντροφιάς επιτρέπεται

μετά από σχετική άδεια της αρμόδιας Υπηρεσίας Κτηνιατρικής του οικείου Δήμου {αρ 7}, όπου

ορίζονται και οι υποχρεώσεις όσων διοργανώνουν εκθέσεις. Με τη διάταξη του άρθρου 8

επιτρέπεται η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε μονοκατοικίες και πολυκατοικίες που

αποτελούνται από δύο διαμερίσματα και κάτω υπό προϋποθέσεις, ενώ απαγορεύεται η διατήρηση

και παραμονή ζώων συντροφιάς σε κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας {αρ 8}. Η

περισυλλογή και η διαχείριση αδέσποτων ζώων συντροφιάς όπως ορίζεται στο άρθρο 9 αποτελεί

υποχρέωση των Δήμων, δυνητικά μπορεί να ασκείται και από Συνδέσμους Δήμων , καθώς και από

Φιλοζωικές ενώσεις και Σωματεία σε συνεργασία με τον οικείο Δήμο, εφόσον αυτά διαθέτουν τις

κατάλληλες υποδομές. Για την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, συγκροτούνται

συνεργεία από άτομα κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στην αιχμαλωσία ζώων συντροφιάς

που καθοδηγούνται από κτηνίατρο. Η μετακίνηση και μεταφορά ζώων συντροφιάς διέπεται από τις

διατάξεις των κανονισμών 998/2003, 338/2010, 1/2005 και του ΠΔ 184/1996 {αρ 10 παρ1}.

Επιτρέπεται, με την επιφύλαξη ευνοϊκότερων ρυθμίσεων ή κανονισμών των μέσων μαζικής

μεταφοράς, καθώς και στα ταξί και επιβατηγά πλοία, εφόσον τα ζώα είναι τοποθετημένα σε

ασφαλές κλουβί μεταφοράς και συνοδεύονται από τον ιδιοκτήτη ή τον κάτοχο τους {αρ 10

παρ.2}. Με το άρθρο 12, θεσπίζεται απαγόρευση της χρησιμοποίησης κάθε είδους ζώου σε κάθε

είδους θεάματα {τσίρκο ή σε θίασο με ποικίλο πρόγραμμα} και άλλες συναφείς δραστηριότητες.

Επίσης, απαγορεύεται η εκτροφή, η εκπαίδευση και χρησιμοποίηση ζώων για οποιαδήποτε είδος

μονομαχίας, καθώς και η εκτροφή και χρησιμοποίηση σκύλων και γατών για παραγωγή γούνας,

δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών. Με το άρθρο 14,

καθορίζεται ότι ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του

άρθρου 12.

Στο άρθρο 20 προβλέπονται οι ποινικές κυρώσεις. Σύμφωνα με την παρ.1 αυτού, η παράνομη

εμπορία ζώων συντροφιάς κατά τους όρους του εν λόγω νόμου, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης

τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή από (5.000) ευρώ έως (15000) ευρώ. Με την ίδια

ποινή φυλάκισης και χρηματική τιμωρία τιμωρούνται οι παραβάτες των διατάξεων των παρ. α` και

β` του άρθρου 16 (άρθρο 20, παρ. 2). Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου 12 τιμωρούνται

με φυλάκιση μέχρι δύο έτη και με χρηματική ποινή από (5.000) ευρώ έως (15.000) ευρώ (άρθρο

20, παρ.3). Οι παραβάτες της διάταξης της περίπτωσης β` της παρ. 8 του άρθρου 5, καθώς και η

κλοπή οποιουδήποτε ζώου συντροφιάς τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι έξι μήνες και με χρηματική

ποινή (3.000) ευρώ, ενώ η κλοπή κυνηγητικού σκύλου ή σκύλου βοηθείας τιμωρείται με φυλάκιση

μέχρι ένα έτος και χρηματική ποινή από (5.000) ευρώ έως (8.000) ευρώ (άρθρο 20, παρ.4 ).

Σύμφωνα με την παρ.5 του άρθρου 20, η έκθεση βεβαίωσης της παράβασης, που συντάσσεται από

την αρμόδια αρχή για τις περιπτώσεις των παραγράφων 1 έως 4 του ιδίου άρθρου, διαβιβάζεται

αυθημερόν στον αρμόδιο Δήμο για την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων και

προστίμων.

Ο ισχύον στη χώρα μας νόμος 4039/12, ορίζει ως αρμόδια όργανα βεβαίωσης των

παραβάσεων που διαπιστώνουν κατά την άσκηση των καθηκόντων ελέγχου, τη Δημοτική

Αστυνομία, τη θηροφυλακή των κυνηγετικών συλλόγων, τους υπαλλήλους των τελωνείων και

των Σταθμών Υγειονομικού ελέγχου. Ως και στο άρθρο 21 ,{που προβλέπει τις διοικητικές

κυρώσεις και τα πρόστιμα}, αρμόδια όργανα βεβαίωσης των παραβάσεων του νόμου, αναφέρει τη

Δημοτική Αστυνομία και τους ως άνω λοιπούς κι όταν δε λειτουργεί υπηρεσία Δημοτικής

αστυνομίας, άλλη αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου. Ως φαίνεται η βούληση του νομοθέτη ήταν να

αφαιρέσει την αρμοδιότητα αυτή από την ΕΛ.ΑΣ και να την αναθέσει, αποκλειστικά στη Δημοτική

Αστυνομία {συμφώνως και με το άρθρο 1 εδ` 24 του ν.3431/2008 που διέπει τη Δημοτική

Αστυνομία}, τούτη ελέγχει την τήρηση των διατάξεων που αφορούν τα ζώα συντροφιάς, ενώ όταν

η αρμοδιότητα τυγχάνει συντρέχουσα με αυτή της ΕΛ.ΑΣ., αναφέρεται ρητώς, ως επί παραδείγματι,

η ρύθμιση της κυκλοφορίας του εδαφίου 8, ασκείται από κοινού με την ΕΛ.ΑΣ. Στο Π.Δ. 258/86

{Κ.Π.Δ}, ορίζεται : Στο άρθρο 33, ότι η προανάκριση και η προκαταρκτική εξέταση {άρ. 31 παρ.1,

στοιχ. α`, β`, γίνονται ύστερα από παραγγελία του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών και υπό τη

διεύθυνση του, 1} από τους Πταισματοδίκες και Ειρηνοδίκες, 2}από τους βαθμοφόρους της

χωροφυλακής που έχουν βαθμό, τουλάχιστον, υπενωματάρχη και 3} από τους υπαλλήλους που

έχουν βαθμό, τουλάχιστον υπαρχιφύλακα, στο δε άρθρο 34, ότι η προκαταρκτική εξέταση και η

προανάκριση ορισμένων εγκλημάτων ενεργείται και από δημοσίους υπαλλήλους, όπου αυτό

67

προβλέπεται σε ειδικούς νόμους, πάντοτε υπό τη διεύθυνση και την εποπτεία του Εισαγγελέα

Πλημ/κών. Οι ανακριτικοί υπάλληλοι οφείλουν να ανακοινώνουν, χωρίς χρονοτριβή, στον αρμόδιο

Εισαγγελέα, οτιδήποτε πληροφορούνται με κάθε τρόπο, για αξιόποινη πράξη που διώκεται

αυτεπαγγέλτως. Συμφώνως δε με το άρθρο 243 παρ.1, η προανάκριση ενεργείται από

οποιονδήποτε ανακριτικό υπάλληλο, μετά από γραπτή παραγγελία του Εισαγγελέα, οτιδήποτε

πληροφορούνται με κάθε τρόπο για αξιόποινη πράξη που διώκεται αυτεπαγγέλτως. Η προανάκριση

ενεργείται από οποιοδήποτε ανακριτικό υπάλληλο, μετά από γραπτή παραγγελία του Εισαγγελέα αν

από τη καθυστέρηση απειλείται άμεσος κίνδυνος ή αν πρόκειται για αυτόφωρο κακούργημα ή

πλημμέλημα, όλοι οι κατά τα άρθρα 33 και 34 ανακριτικοί υπάλληλοι είναι υποχρεωμένοι να

επιχειρούν όλες τις προανακριτικές πράξεις που είναι αναγκαίες για να βεβαιωθεί η πράξη και να

ανακαλυφθεί ο δράστης, έστω και χωρίς προηγούμενη παραγγελία του Εισαγγελέα. Στην

περίπτωση αυτή ειδοποιούν τον Εισαγγελέα με το ταχύτερο μέσο και του υποβάλλουν, χωρίς

χρονοτριβή τις εκθέσεις που συντάχθηκαν. Στο δε άρθρο 16 του ν.2800/2000, ορίζεται ότι

καθήκοντα γενικών ανακριτικών υπαλλήλων, ασκεί το αστυνομικό προσωπικό που προβλέπεται

από τις διατάξεις της παρ.1 του άρθρου 33 του Κ.Π.Δ. Με τις ανωτέρω διατάξεις με τις οποίες

καταργείται κάθε προγενέστερη γενική ή ειδική αντίθετη ρύθμιση, δημιουργείται τεκμήριο

αρμοδιότητας, υπέρ της Δημοτικής Αστυνομίας, για τον έλεγχο εφαρμογής των κανονιστικών

ρυθμίσεων που αφορούν τοπικές υποθέσεις, η άσκηση δε αστυνόμευσης από τη Δημοτική

Αστυνομία δε συνεπάγεται ρωγμή στο σύστημα αστυνόμευσης της χώρας, αφού η δημοτική

αστυνομία δεν αναλαμβάνει την άσκηση όλων των αρμοδιοτήτων αστυνόμευσης στα διοικητικά

της όρια, αλλά δρα συμπληρωματικά και μάλιστα σε συνάφεια με τη διοίκηση των τοπικών

υποθέσεων.

Η προανάκριση και η προκαταρκτική εξέταση γίνονται ύστερα από παραγγελία του Εισαγγελέα

Πλημμελειοδικών και υπό τη διεύθυνση του, τόσο από Ειρηνοδίκες-Πταισματοδίκες και

Αστυνομικούς υπαλλήλους της ΕΛ.ΑΣ. {γενικοί προανακριτικοί υπάλληλοι}, όσο και από λοιπούς

δημοσίους υπαλλήλους, όπου αυτό προβλέπεται ρητά {ειδικοί προανακριτικοί υπάλληλοι}. Στους

τελευταίους υπάγεται και το αστυνομικό προσωπικό της Δημοτικής Αστυνομίας. Η αρμοδιότητα

των ειδικών προανακριτικών υπαλλήλων για διενέργεια προανακρίσεως σε ορισμένα εγκλήματα

δεν αποκλείει την παράλληλη αρμοδιότητα των γενικών προανακριτικών υπαλλήλων να

ενεργήσουν προανάκριση και για τα εγκλήματα αυτά. Τούτο συνάγεται, σαφώς, από τη διατύπωση

της διατάξεως του άρθρου 34 του Κ.Π.Δ., προκειμένου να ορισθεί η αρμοδιότητα των ειδικών

προανακριτικών υπαλλήλων για διενέργεια προανακρίσεως, σε ορισμένα εγκλήματα. Τόσο οι

γενικοί, όσο και οι ειδικοί προανακριτικοί υπάλληλοι, ενεργούν καταρχήν προανάκριση, μετά από

έγγραφη παραγγελία του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών. Σε δύο {2} όμως περιπτώσεις, κατ`

εξαίρεση, οι προανακριτικοί υπάλληλοι {γενικοί και ειδικοί}, μπορούν, αλλά και υποχρεούνται να

ενεργήσουν προανάκριση, χωρίς προηγούμενοι παραγγελία του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, ήτοι:

1} όταν πρόκειται για αυτόφωρο κακούργημα ή πλημ/μα και 2} όταν επίκειται από την αναβολή,

κατά την κρίση τους κίνδυνος να ματαιωθεί ή να δυσχερανθεί, η βεβαίωση του διαπραχθέντος

εγκλήματος και η ανακάλυψη του δράστη, οπότε οφείλουν να επιχειρούν όλες τις προανακριτικές

πράξεις που είναι αναγκαίες για να βεβαιωθεί η πράξη, να ανακαλυφθεί ο δράστης και να

ειδοποιούν, αμέσως, τον Εισαγγελέα Πλημ/κών.

Αν για το ίδιο έγκλημα, επιληφθούν της προανακρίσεως περισσότεροι προανακριτικοί

υπάλληλοι που υπόκεινται στον ίδιο Εισαγγελέα, όπως λ.χ. ένας γενικός και ένας ειδικός

προανακριτικός υπάλληλος, επέρχεται μεταξύ αυτών σύγκρουση αρμοδιότητας η οποία αίρεται

από τον εν λόγω Εισαγγελέα, δυνάμει των άρθρων 31,33 και 34 του Κ.Π.Δ. Επομένως, η βεβαίωση

των διοικητικών παραβάσεων γίνεται μόνο από τα όργανα της Δημοτικής Αστυνομίας, το δε

προσωπικό της ΕΛ.ΑΣ., καθίσταται αναρμόδιο, καθ` ύλην.

Όμως οι αστυνομικοί της ΕΛ.ΑΣ., ως γενικοί προανακριτικοί υπάλληλοι, εφόσον υπάρχει σχετική

Εισαγγελική παραγγελία ή πρόκειται για αυτόφωρο κακούργημα ή πλημμέλημα ή απειλείται

κίνδυνος να ματαιωθεί ή δυσχερανθεί η βεβαίωση του εγκλήματος ή να αποκαλυφθεί ο δράστης,

υποχρεούνται στις αναγκαίες προανακριτικές ενέργειες για τη βεβαίωση των αξιοποίνων πράξεων,

την ανακάλυψη του δράστη και την ειδοποίηση του Εισαγγελέα. Παράλληλα, όμως, οφείλουν, να

ενημερώνουν και τον οικείο Ο.Τ.Α για τις διοικητικές παραβάσεις. Σημειωτέον, ότι, οι της Δημοτικής

Αστυνομίας, δε διαθέτουν εξοπλισμό και κρατητήρια για να προβούν σε σύλληψη στα πλαίσια του

αυτοφώρου. {Σχετική η υπ. αρ. 448/2010 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους}.

Επομένως, στην πραγματικότητα για την τήρηση του αυτοφώρου αρμόδια καθίσταται η Ελληνική

αστυνομία, για το αυτεπαγγέλτως διωκόμενο αδίκημα της παραβάσεως του άρθρου 16 του

68

ν.4039/2012.

Για δε την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του εγκλήματος {πλημμελήματος} σε βάρος των

ζώων στα πλαίσια, ιδίως, του αυτοφώρου, όταν αυτό τελείται μέσω του διαδικτύου ο Εισαγγελέας,

με την παραγγελία του για διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή προανάκρισης ιδίως μέσω της

Διεύθυνσης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ, παραγγέλλει την ιστοσελίδα κοινωνικής

δικτύωσης να παράσχει τα στοιχεία του χρήστη, διεύθυνση κ.τ.λ. Η ανωνυμία στο διαδίκτυο

συνδέθηκε με τρεις {3} γνωμοδοτήσεις της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, υπ. αρ. 9/09, 12/09 και

9/11, στις οποίες αναφέρεται ότι εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας {δεδομένα κίνησης και θέσης

των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, σύμφωνα με το ν.3471/06, ήτοι τα ηλεκτρονικά ίχνη των

χρηστών -ip address- δεν υπάγονται στις προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 19 του

Συντάγματος. Κατά το άρθρο 4 παρ.1 του ν.3471/06, με τον οποίο ενσωματώθηκε στην Ελληνική

ένομμη τάξη η οδηγία 2002/58/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης

Ιουλίου του έτους 2002, οποιαδήποτε χρήση των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και των

διαθεσίμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, προστατεύεται από το απόρρητο

των επικοινωνιών. Η άρση του απορρήτου είναι επιτρεπτή μόνο υπό τις προϋποθέσεις και τις

διαδικασίες που προβλέπονται από το άρθρο 19 του Συντάγματος. Το Σύνταγμα δεν αναφέρεται σε

οποιαδήποτε επικοινωνία ή ανταπόκριση μεταξύ προσώπων, καθιερώνει την προστασία της

επικοινωνίας με την έννοια της ανταλλαγής διανοημάτων, ειδήσεων, γνωμών και ειδικότερα αυτής

που γίνεται εντός πλαισίων οικειότητας και ιδιωτικής επικοινωνίας {Ολ. ΑΠ 1/2001}.

Οι περιπτώσεις που ενδιαφέρουν, όταν οι ανακριτικές αρχές, στα πλαίσια προκαταρκτικής

εξέτασης, προανάκρισης ή κυρίας ανάκρισης ζητούν την ανακοίνωση εκ μέρους των παροχών

υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, στοιχείων, σχετικών, με την ταυτότητα και τη θέση της

συνδέσεως ή του χρήστη, εκφευγουν του προστατευτικού πεδίου της διατάξεως του άρθρου 19

του Συντάγματος. Οι επαφές αυτές έχουν εγκληματικό περιεχόμενο. Προκειμένου δε να ασκηθούν

τα δικαιώματα του ατόμου, κατ` άρθρον 25 παρ.1 του Συντάγματος για παροχή προστασίας {αρ.

20 του Συντάγματος} και τιμωρήσεως των εγκλημάτων {αρ. 96 παρ. 1 και 87 παρ. 1 του

Συντάγματος}, μπορούν να συγκεντρώνουν τα αναγκαία αποδεκτά στοιχεία για τη βεβαίωση του

εγκλήματος {αρ. 251, 239 παρ. 1-2 και 248 Κ.Π.Δ}, χωρίς να τηρηθεί η διαδικασία άρσεως του

απορρήτου του ν. 2225/94, βεβαίως με την τήρηση των αρχών της αναλογικότητας, όταν δηλαδή

μόνο με αυτό το μέσο θα γίνει δυνατή η βεβαίωση του εγκλήματος και η ανακάλυψη του δράστη.

Η δε νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης {οδηγία 2002 /58 -ν3471/06 και οδηγία 24/06-

ν,3417/11, διευρύνει την έννοια της απόρρητης και προστατευόμενης επικοινωνίας αφού ο

ορισμός περί επικοινωνίας είναι ευρύτερος του άρθρου 19 του Συντάγματος. Η νομοθεσία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης {οδηγία 2002/58, ν.3471/06 και η οδηγία 24/06-ν.3417/11, διευρύνει την

έννοια της απόρρητης και προστατευόμενης επικοινωνίας και ως εκ τούτου το θέμα της ανωνυμίας

στο διαδίκτυο δέον θα ήταν να αντιμετωπιστεί νομοθετικά για να προληφθεί το έγκλημα μέσω

διαδικτύου και να τεθούν όρια στην ανώνυμη χρήση με ταυτοποίηση των διαχειριστών ή χρηστών

Εν κατακλείδι, η παροχή τροφής και νερού σε αδέσποτα ζώα δεν παραβιάζει τις διατάξεις του

ν.4039/2012, είναι μέσα στο πνεύμα σεβασμού κάθε έμβιας ύπαρξης για δικαίωμα στη ζωή, πρέπει

όμως να τηρούνται συνθήκες καθαριότητας, η έλλειψη της οποίας ασφαλώς δημιουργεί ευθύνη.

Ο Αντεισαγγελέας Αρείου Πάγου

Ρούσσος Εμμανουήλ Παπαδάκης

69

Αριθμός 3810/2012

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Δ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 10 Μαΐου 2011, με την εξής σύνθεση: Σωτ. Ρίζος,

Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Δ΄ Τμήματος, Γ. Παπαγεωργίου, Ε. Αντωνόπουλος, Ηρ. Τσακόπουλος,

Κ. Πισπιρίγκος, Σύμβουλοι, Μ. Σωτηροπούλου, Ι. Μιχαλακόπουλος, Πάρεδροι. Γραμματέας η Αικ.

Ρίπη.

Για να δικάσει την από 10 Σεπτεμβρίου 2007 αίτηση:

του ................ ................ του ...................., κατοίκου ..... ( ........... ....), ο οποίος παρέστη με τη

δικηγόρο Γεωργία Τασσοπούλου (Α.Μ. 20534), που την διόρισε με πληρεξούσιο,

κατά των: 1) Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ο οποίος παρέστη με τον

Κωνσταντίνο Κηπουρό, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και 2) Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου και ήδη Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, η οποία δεν παρέστη.

Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθούν: 1) η υπ’ αριθμ. πρωτ. 7535/31.8.2007

απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, 2) η 1743/8.5.2007 πράξη του

Προϊσταμένου της Διευθύνσεως Κτηνιατρικής της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Δωδεκανήσου και

κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Παρέδρου Ι. Μιχαλακόπουλου.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την πληρεξουσία του αιτούντος, η οποία ανέπτυξε και προφορικά

τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και τον αντιπρόσωπο

του Υπουργού, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ

α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο

1. Επειδή, για την άσκηση της υπό κρίσιν αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (ειδικά

γραμμάτια παραβόλου με αριθμούς 1944802 και 843981/2007, Σειράς Α).

2. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται ν’ ακυρωθούν: α) η υπό στοιχεία 7535/31.8.2007

πράξη του Γενικού Γραμματέως της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, με την οποίαν απερρίφθη

προσφυγή του αιτούντος, στρεφομένη κατά της 1743/2007 αποφάσεως του Προϊσταμένου της

Διευθύνσεως Κτηνιατρικής της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Δωδεκανήσου και β) η τελευταία

αυτή, 1743/8.5.2007 πράξη του Προϊσταμένου της Διευθύνσεως Κτηνιατρικής της Ν. Α.

Δωδεκανήσου, με την οποίαν ανεκλήθη προγενέστερη άδεια λειτουργίας ιδιωτικού ιατρείου μικρών

ζώων επ΄ ονόματι του αιτούντος [υπό στοιχεία 3118/13.9.2004], στην .... (οδός ..............., ..).

3. Επειδή, η υπόθεση εισάγεται προς συζήτηση στην επταμελή σύνθεση του Δ΄ Τμήματος, μετά

την 814/2011 παραπεμπτική απόφαση του ιδίου Τμήματος υπό πενταμελή σύνθεση, λόγω

σπουδαιότητας του ανακύψαντος ζητήματος.

70

4. Επειδή, την δίκη συνεχίζει χωρίς άλλη διατύπωση αντί της καταργηθείσης Νομαρχιακής

Αυτοδιοικήσεως Δωδεκανήσου η αρτισύστατος Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου δυνάμει του άρ. 283

παρ. 2 ν. 3852/2010 (Α΄. 87), εκπροσωπουμένη από τον οικείο Περιφερειάρχη [άρ. 159 παρ. 1

περίπτ. (δ) ν. 3852/2010].

5. Επειδή, νομίμως συζητείται η υπόθεση κατά την δικάσιμο της 2.6.2009 παρά την μη

παράσταση της Περιφερείας Νοτίου Αιγαίου, δεδομένου ότι κοινοποιήθηκε εμπροθέσμως προς

αυτήν αντίγραφο της ανωτέρω παραπεμπτικής αποφάσεως η οποία περιείχε και ορισμό δικασίμου

(βλ. την 7.4.2011 έκθεση επιδόσεως που υπάρχει στην δικογραφία).

6. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως προκύπτουν τα εξής:Επ΄ ονόματι του

αιτούντος, πτυχιούχου κτηνιάτρου, είχε χορηγηθεί άδεια λειτουργίας ιδιωτικού ιατρείου μικρών

ζώων στην οδό ........ ....., στην Κω, κατ’ εφαρμογήν του ν. 604/1977 (Α΄. 163) και του

εκτελεστικού του π. δ/τος 463/1978 (Α΄. 96) με την 3118 πράξη της Προϊσταμένης της Δ/νσεως

Κτηνιατρικής της Ν. Α. Δωδεκανήσου. Ακολούθως ο αιτών με την υπό στοιχεία ΔΔΟΥ

9261/7.11.2006 πράξη του Νομάρχη Δωδεκανήσου κατετάγη κατ΄ εφαρμογήν του άρ. 11 π. δ/τος

164/2004 (Α΄. 134) σε οργανική θέση κλάδου ΠΕ Κτηνιάτρων του Επαρχείου Κω με σχέση

εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, ανέλαβε δε υπηρεσία την 30ή Μαρτίου 2007, υπό

την ισχύ του Κώδικα Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ., ο

οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3528/2007 (Α΄ 26). Με την ήδη προσβαλλομένη

πράξη της Δ/νσεως Κτηνιατρικής της Ν. Α. Δωδεκανήσου (1743/8.5.2007) ανεκλήθη η άδεια

λειτουργίας του ιατρείου αυτού, με την αντίληψη ότι δεν επιτρέπεται κατά νόμον η άσκηση

ιδιωτικού επ’ αμοιβή έργου από υπάλληλο ν.π.δ.δ., έστω και επί συμβάσει. Με την πρώτη δε

προσβαλλομένη πράξη (7535/31.8.2007) του Γενικού Γραμματέως της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

απερρίφθη και σχετική προσφυγή νομιμότητος, που είχε ασκήσει ο αιτών.

7. Επειδή, ο ν. 604/1977, τιτλοφορούμενος «Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Ιδιωτικών Ιατρείων,

Κλινικών και ενδιαιτημάτων ζώων» (Α΄163), ορίζει τα εξής: « Άρθρον 2. Ορισμοί Όπου εν τω

παρόντι αναφέρεται: 1. Ιατρείον ζώων ή Κτηνιατρείον, νοείται ο χώρος εις τον οποίον ο κτηνίατρος

εξετάζει και παρέχει ιατρικήν αντίληψιν και νοσηλείαν εις ασθενή ζώα, μετά το πέρας της οποίας

ταύτα απέρχονται. ….» «Αρθρον 3. Κατηγορίαι - Προϋποθέσεις ιδρύσεως Κτηνιατρείων,

Κτηνιατρικών Κλινικών και Ενδιαιτημάτων ζώων 1. Τα Κτηνιατρεία, αι Κτηνιατρικαί Κλινικαί και τα

Ενδιαιτήματα ζώων διακρίνονται εις κατηγορίας ως κάτωθι: α) Κτηνιατρείον μικρών ζώων. β)

Κτηνιατρείον μεγάλων ζώων. γ) Κλινική μικρών ζώων. δ) Κλινική μεγάλων ζώων. ε) Ενδιαιτήματα

μικρών ζώων. 2. Διά Προεδρικού Διατάγματος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Γεωργίας

ορίζονται οι όροι και αι προϋποθέσεις ιδρύσεως των εν παρ. 1 καταστημάτων, το απαιτούμενον δι`

έκαστον τούτων επιστημονικόν προσωπικόν, η απαιτουμένη έκτασις και οι επί μέρους χώροι

αυτών, τα απαραίτητα όργανα και σκεύη δια την κανονικήν λειτουργίαν αυτών τηρουμένων των

εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων περί προστασίας δημοσίας υγείας ως και πάσα σχετική λεπτομέρεια

εφαρμογής του παρόντος άρθρου», «Άρθρον 6. Άδεια λειτουργίας 1. Διά την λειτουργίαν

κτηνιατρείων μικρών ή μεγάλων ζώων, κλινικής, ή ενδιαιτήματος ζώων απαιτείται σχετική άδεια,

χορηγουμένη υπό της προϊσταμένης Κτηνιατρικής αρχής του οικείου Νομού, αιτήσει του

ενδιαφερομένου, 2. …», όπως η παράγραφος 1 του άρ. 6 διαμορφώθηκε μετά την προσθήκη

εδαφίων από το άρ. 14 παρ. 2 περ. (α) ν. 3170/2003 (Α΄ 191), «Άρθρον 10 Διοικητική και

Επιστημονική Διεύθυνσις 1. 2. Την επιστημονικήν ευθύνην κτηνιατρείων μικρών ή μεγάλων ζώων,

Κτηνιατρικής Κλινικής, έχει ο εν τη αδεία λειτουργίας οριζόμενος Κτηνίατρος, όστις δέον να κατέχη

πτυχίον Κτηνιατρικής ημεδαπού ή αλλοδαπού Πανεπιστημίου ή ισοτίμου Ανωτάτης Σχολής, άδειαν

ασκήσεως του κτηνιατρικού επαγγέλματος εν Ελλάδι και είναι εγγεγραμμένος είς τινα

ανεγνωρισμένον Κτηνιατρικόν Σύλλογον», …», όπως η παράγραφος 2 του άρ. 10 διαμορφώθηκε

μετά την προσθήκη εδαφίων από το άρ. 14 παρ. 3 ν. 3170/2003, και, τέλος, «Άρθρον 11.

Υποχρεώσεις Κτηνιάτρου - Τηρούμενα βιβλία 1. Αι υποχρεώσεις του έχοντος την επιστημονικήν

ευθύνην κτηνιατρείων μικρών ή μεγάλων ζώων, Κλινικής ή την υγειονομικήν εποπτείαν

Ενδιαιτήματος ζώων κτηνιάτρου ρυθμίζονται δια Διατάγματος εκδιδομένου προτάσει του

Υπουργού Γεωργίας. Δια του αυτού Διατάγματος καθορίζονται τα υποχρεωτικώς τηρούμενα βιβλία

και λοιπά στοιχεία υπό των εν λειτουργία καταστημάτων της παραγράφου 1 του άρθρου 3. 2 …»,

όπως η παράγραφος 1 του άρ. 11 διαμορφώθηκε μετά την προσθήκη εδαφίων από το άρ. 14 παρ.

4 ν.3170/2003. Εξ άλλου, κατ΄ εξουσιοδότησιν των άρθρων 3 παρ. 2 και 11 παρ. 1 ν. 604/1977

εξεδόθη το π. δ. 463/1978, «Περί των όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας

ιδιωτικών ιατρείων, κλινικών και ενδιαιτημάτων ζώων, καθορισμού υποχρεώσεων Κτηνιάτρων και

71

τηρουμένων βιβλίων» (Α΄. 96), το οποίο στο σχετικό με τα κτηνιατρεία άρθρο 1 αυτού

περιλαμβάνει απλώς ορισμούς ως προς τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι χώροι των

ιατρείων αυτών.

8. Επειδή, περαιτέρω, το κωδικοποιητικό π. δ. 410/1988 [«Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο των

διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας, που αφορούν το προσωπικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού

δικαίου του Δημοσίου, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των λοιπών Νομικών

Προσώπων Δημοσίου Δικαίου», (Α΄ 191)] ορίζει τ΄ ακόλουθα στην παρ. 1 του άρθρου 14 αυτού

(επιγραφομένου «Καθήκοντα, περιορισμοί και αστική ευθύνη») σε σχέση με την υπηρεσιακή

κατάσταση των υπαλλήλων αυτής της κατηγορίας : «1. Οι διατάξεις που ισχύουν κάθε φορά για τα

θεμελιώδη καθήκοντα, τους περιορισμούς και την αστική ευθύνη των δημόσιων πολιτικών

διοικητικών υπαλλήλων εφαρμόζονται ανάλογα και για το προσωπικό του Κεφαλαίου αυτού, με

εξαίρεση τις διατάξεις για την εντοπιότητα». Το δε άρ. 31 του προμνησθέντος Κώδικα Δημοσίων

Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. (ν. 3528/2007), εντασσόμενο στο

κεφάλαιο το σχετικό με τους περιορισμούς των υπαλλήλων, ορίζει τ΄ ακόλουθα : «Άσκηση

ιδιωτικού έργου με αμοιβή 1. Μετά από άδεια ο υπάλληλος μπορεί να ασκεί ιδιωτικό έργο ή εργασία

με αμοιβή, εφόσον συμβιβάζεται με τα καθήκοντα της θέσης του και δεν εμποδίζει την ομαλή

εκτέλεση της υπηρεσίας του. 2. Η άδεια χορηγείται για συγκεκριμένο έργο ή εργασία μετά από

σύμφωνη αιτιολογημένη γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου και μπορεί να ανακαλείται με τον

ίδιο τρόπο … 3.Δεν επιτρέπεται στον υπάλληλο η κατ΄ επάγγελμα άσκηση εμπορίας. 4. Ειδικές

απαγορευτικές διατάξεις διατηρούνται σε ισχύ». Τέλος, το μεν άρ. 37 του κωδ. π. δ/τος 410/1988

ορίζει τα εξής : «Έννοια πειθαρχικού αδικήματος. 1. Κάθε παράβαση των καθηκόντων του

προσληφθέντος με υπαίτια πράξη ή παράλειψη, που μπορεί να καταλογισθεί, αποτελεί πειθαρχικό

αδίκημα. 2. Το κατά την έννοια της προηγούμενης παραγράφου καθήκον προσδιορίζεται τόσο από

τις διατάξεις, εγκυκλίους, οδηγίες και διαταγές που αφορούν στην υπηρεσία του

προσλαμβανόμενου, όσο και από τη διαγωγή που οφείλει να τηρεί, εξαιτίας της θέσης του, μέσα και

έξω από την υπηρεσία», ενώ στο άρ. 39 του ιδίου διατάγματος ορίζονται τ’ ακόλουθα:

«Πειθαρχικές ποινές. 1. Πειθαρχικές ποινές είναι: α) Έγγραφη επίπληξη. β) Πρόστιμο μέχρι τις

αποδοχές ενός μήνα. 2. Πειθαρχική ποινή επιβάλλεται, εφόσον δεν δικαιολογείται καταγγελία της

σύμβασης εργασίας για σπουδαίο λόγο. 3. Το πρόστιμο αποτελεί έσοδο του οικείου οργανισμού

τοπικής αυτοδιοίκησης» και στο άρθρο 53 αυτού ρυθμίζονται τα της καταγγελίας της συμβάσεως

εργασίας ως ακολούθως: «Καταγγελία της σύμβασης εργασίας από την υπηρεσία . Η σύμβαση της

εργασίας μπορεί να καταγγελθεί από την υπηρεσία οποτεδήποτε για σπουδαίο λόγο. Σπουδαίο λόγο

αποτελεί ιδίως: α)Η παράβαση του άρθρου 38 παρ. 1 περίπτ. α`. β) Η παράβαση καθήκοντος κατά

τον ποινικό κώδικα ή άλλο ειδικό ποινικό νόμο. γ) Η αδικαιολόγητη αποχή από την εκτέλεση των

καθηκόντων για δεκαπέντε (15) τουλάχιστον κατά συνέχεια ημέρες. δ) Η παραβίαση απορρήτων

της υπηρεσίας. ε) Η διάπραξη μέσα σε ένα έτος, από τότε που έχει τελεστεί αδίκημα που

τιμωρήθηκε τουλάχιστον με πρόστιμο ίσο με τις αποδοχές ενός μήνα, άλλου αδικήματος που

μπορεί να επισύρει την ίδια ποινή. στ) Η κατά σύστημα ανάρμοστη συμπεριφορά κατά την

εκτέλεση των καθηκόντων. ζ) Η σοβαρή απείθεια στις νόμιμες εντολές των προίσταμένων. 2. Η

καταγγελία της σύμβασης εργασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου αυτού, γίνεται με

απόφαση του αρμόδιου για την πρόσληψη οργάνου, μετά από σύμφωνη αιτιολογημένη γνώμη του

οικείου υπηρεσιακού συμβουλίου. Η λύση της σύμβασης εργασίας επέρχεται από την ανακοίνωση

της απόφασης στον απασχολούμενο.»

9. Επειδή, η υπό στοιχείο β) προσβαλλομένη πράξη είναι μη νομίμως αιτιολογημένη, διότι από τις

ανωτέρω διατάξεις του ν. 604/1977 δεν συνάγεται ότι η δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα εμποδίζει την

χορήγηση αδείας λειτουργίας ιατρείου μικρών ζώων ή ότι η κτήση της τοιαύτης ιδιότητος αποτελεί

λόγο ανακλήσεως της χορηγηθείσης αδειάς (πρβλ. ΣτΕ 1951/1982, 559-560,633/1983, 2425/1988·

πρβλ. και 1789, 1793/2010). Είναι δε διάφορο το ζήτημα επιβολής πειθαρχικών κυρώσεων εις

βάρος του αιτούντος ή και η καταγγελία της συμβάσεώς του από την υπηρεσία, διότι αθέτησε την

απορρέουσα από τις ως άνω διατάξεις των άρθρων 14 του κωδ. π. δ/τος 410/1988 και 31 παρ.

1,2 του Κώδικα Πολιτικών Υπαλλήλων (σε συνδυασμό με τ΄ άρθρα 37 παρ. 1, 2, 39 και 53 του

κωδ. π. δ/τος 410/1988) υποχρέωσή του είτε εφοδιασθεί με ειδική, προηγουμένη άδεια για την

άσκηση της επαγγελματικής αυτής δραστηριότητας είτε να απόσχει εν πάση περιπτώσει από

δραστηριότητα, η οποία έχει χαρακτήρα εμπορίας. Πρέπει, επομένως, να γίνει δεκτός ως βάσιμος ο

προβαλλόμενος σχετικός λόγος ακυρώσεως και ν’ ακυρωθούν οι προσβαλλόμενες πράξεις, ενώ

παρέλκει ως αλυσιτελής η εξέταση των υπολοίπων λόγων.

Δ ι ά τ α ύ τ α

72

Δέχεται την αίτηση ακυρώσεως,

Διατάσσει την απόδοση του παραβόλου,

Ακυρώνει την 1743/8.5.2007 πράξη του Προϊσταμένου της Διευθύνσεως Κτηνιατρικής της Ν. Α.

Δωδεκανήσου και την υπό στοιχεία 7535/31.8.2007 πράξη του Γ.Γ. της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

και

Επιβάλλει συμμέτρως εις βάρος του Δημοσίου και της Περιφερείας Νοτίου Αιγαίου την δικαστική

δαπάνη του αιτούντος, η οποία ανέρχεται σε χίλια τριακόσια ογδόντα (1.380) ευρώ,.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 18 Μαΐου 2011

Ο Πρόεδρος του Δ` Τμήματος Η Γραμματέας

Σωτ. Αλ. Ρίζος Αικ. Ρίπη

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 9ης Οκτωβρίου 2012.

Ο Πρόεδρος του Δ` Τμήματος Η Γραμματέας του Δ` Τμήματος

Σωτ. Αλ. Ρίζος Μ. Παπαδοπούλου

73

3322/2012 ΣΤΕ


ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Α΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 11 Ιανουαρίου 2010, με την εξής σύνθεση: Αθ.

Ράντος, Αντιπρόεδρος, Αναπληρωτής Πρόεδρος, ελλείποντος Προέδρου του Τμήματος, Δ.

Σκαλτσούνης, Σπ. Μαρκάτης, Σπ. Χρυσικοπούλου, Α. Καλογεροπούλου, Σύμβουλοι, Δ.

Εμμανουηλίδης, Κ. Κονιδιτσιώτου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Α. Κολιοπούλου.

Για να δικάσει την από 5 Μαρτίου 2007 αίτηση:

του Δήμου Αθηναίων, ο οποίος παρέστη με τη δικηγόρο Ευαγγελία Μανίκα (Α.Μ. 12411), που την

διόρισε με πληρεξούσιο,

κατά του .............., κατοίκου Κάτω Μάννα Κουρουπίου Σύρου, ο οποίος παρέστη με το δικηγόρο

Αριστείδη Παρασκευόπουλο (Α.Μ. 19211), που τον διόρισε με πληρεξούσιο.

Με την αίτηση αυτή ο αναιρεσείων Δήμος επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθμ. 3372/2006 απόφαση

του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών.

Οι πληρεξούσιοι των διαδίκων δήλωσαν, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 21 του

Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, ότι δεν θα αγορεύσουν.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Σπ.

Χρυσικοπούλου.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα

Σκέφθηκε κατά το Νόμο

1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης δεν απαιτείται κατά νόμον [άρθρα 276 παρ. 1

του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (Α΄

114), και 36 παρ. 1 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8)] καταβολή παραβόλου.

2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται, παραδεκτώς, η αναίρεση της 3372/2006 απόφασης του

Διοικητικού Εφετείου Αθηνών. Με την απόφαση αυτή έγινε εν μέρει δεκτή έφεση του

αναιρεσείοντος δήμου κατά της 14263/2004 απόφασης του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών,

μεταρρυθμίστηκε η τελευταία αυτή απόφαση και αναγνωρίστηκε ότι ο δήμος όφειλε να καταβάλει

στον αναιρεσίβλητο με βάση τις διατάξεις των άρθρων 105 και 106 του Εισ.Ν.Α.Κ. και 932 του Α.Κ.

ποσό 90.000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη ο αναιρεσίβλητος

λόγω τραυματισμού του σε ατύχημα, το οποίο συνέβη στις 6.3.1998 στην οδό .............. στο

Βοτανικό εξαιτίας πτώσης της μοτοσικλέτας του από επίθεση αδέσποτου σκύλου.

3. Επειδή, η υπόθεση έχει εισαχθεί προς συζήτηση στην επταμελή σύνθεση του Α΄ Τμήματος του

Δικαστηρίου με την από 13.12.2007 πράξη του Προέδρου του, λόγω της σπουδαιότητάς της,

σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 εδ. α του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8).

4. Επειδή, ο Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164) ορίζει

στο άρθρο 105 ότι «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την

άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός

74

αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού

συμφέροντος. …» και στο άρθρο 106 ότι «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων

εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων

δημόσιου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».

Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι, για να στοιχειοθετηθεί ευθύνη του Δημοσίου ή του νομικού

προσώπου δημοσίου δικαίου προς αποζημίωση, απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικώς οι εξής

προϋποθέσεις: 1) παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη υλικής ενέργειας

οργάνων του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου κατά την άσκηση της

ανατεθειμένης σε αυτά δημόσιας εξουσίας, 2) επέλευση ζημίας και 3) αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ

της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας και της

επελθούσας ζημίας (βλ. Σ.τ.Ε. 322/2009 7μελούς), χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση

πταίσματος του οργάνου (βλ. Σ.τ.Ε. 1413/2006 7μελούς). Περαιτέρω, κατά την έννοια των ίδιων

διατάξεων, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να

επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, κατ’ ανάλογη

εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα ( Α.Κ.).

5. Επειδή, με το άρθρο πρώτο του ν. 2017/1992 (Α΄ 31) κυρώθηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την

προστασία των ζώων συντροφιάς, που έχει υπογραφεί στο Στρασβούργο στις 13-11-1987. Η

Σύμβαση αυτή, η οποία τέθηκε σε ισχύ ως προς την Ελλάδα την 1.11.1992 σύμφωνα με το άρθρο

18 παρ. 2 αυτής [βλ. ανακοίνωση της 18.5.1992 ( Α΄ 90) για τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης], και

έχει, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, αυξημένη τυπική ισχύ έναντι των

διατάξεων των κοινών νόμων, ορίζει στο προοίμιό της ότι: «Τα Κράτη Μέλη του Συμβουλίου της

Ευρώπης υπογράφουν την παρούσα Σύμβαση», εκτιμώντας, μεταξύ άλλων, «τους κινδύνους που

συνεπάγεται ο ζωικός υπερπληθυσμός για την υγιεινή, την υγεία και την ασφάλεια του ανθρώπου

και των άλλων ζώων». Στο άρθρο 1 της Σύμβασης ορίζεται ότι: « Ορισμοί 1. Με τον όρο ζώο

συντροφιάς εννοούμε κάθε ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο,

κυρίως μέσα στο σπίτι του για ευχαρίστησή του και σαν σύντροφός του. 2. ... 5. Με τον όρο,

αδέσποτο ζώο, εννοούμε κάθε ζώο συντροφιάς το οποίο, είτε δεν έχει σπίτι, είτε βρίσκεται εκτός

των ορίων του σπιτιού του ιδιοκτήτη του ή του φύλακά του και δεν βρίσκεται υπό την άμεση

επίβλεψη ή έλεγχο κανενός ιδιοκτήτη ή φύλακα. 6. ...». Στο άρθρο 2 της Σύμβασης ορίζεται ότι:

«Πεδίο εφαρμογής και εφαρμογή 1. Κάθε μέρος υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να

αποκτήσουν ισχύ οι διατάξεις αυτής της Σύμβασης, όσον αφορά: α) …β) Ενδεχομένως, τα αδέσποτα

ζώα. 2. …». Περαιτέρω, στο άρθρο 12 ορίζονται τα εξής: « Μείωση του αριθμού των αδέσποτων

ζώων Οταν το ένα μέρος κρίνει ότι ο αριθμός των αδέσποτων ζώων αποτελεί για αυτούς πρόβλημα

πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία νομοθετικά και/ή διοικητικά μέτρα με μεθόδους, που δεν

προξενούν πόνους, μήτε οδύνες, μήτε αναπόφευκτες αγωνίες. α) Τέτοια μέτρα πρέπει να

εφαρμόζονται μόνο: αα) αν τέτοια ζώα πρέπει να συλλαμβάνονται και αυτό να γίνεται με όσο το

δυνατόν ελάχιστους ηθικούς και φυσικούς πόνους λαμβανομένης υπόψη της φύσης του ζώου ββ)

αν τα ζώα που συλλαμβάνονται φυλακίζονται ή θανατώνονται, και αυτό να γίνεται σύμφωνα με τις

αρχές που τίθενται στην παρούσα Σύμβαση. β) … Τέλος, στο άρθρο δεύτερο του ν. 2017/1992

ορίζεται ότι «Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της

Κυβερνήσεως ρυθμίζεται κάθε λεπτομέρεια εφαρμογής των διατάξεων της κυρούμενης Σύμβασης».

6. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 1 του ν. 829/1978 «Περί καταπολεμήσεως της εχινοκκοκιάσεως -

υδατιδώσεως, της λύσσης και των λοιπών ζωοανθρωπονόσων» (Α΄ 203), ο οποίος ίσχυε κατά τον

κρίσιμο χρόνο του ατυχήματος - πριν δηλαδή οι διατάξεις του νόμου αυτού, εκτός των διατάξεων

του άρθρου 5 παρ. 1, 2 περιπτ β΄, γ΄, και δ΄, 4 και 5, καταργηθούν με το άρθρο 15 περίπτ. α΄

του ν. 3170/2003 (Α΄ 191) - ορίζονται τα εξής: «1. Πρός πρόληψιν και εν γένει καταπολέμησιν της

εχινοκοκκιάσεως - υδατιδώσεως, της λύσσης και των λοιπών μεταδιδομένων εις τον άνθρωπον

ζωοανθρωπονόσων, αι Νομαρχιακαί Κτηνιατρικαί Υπηρεσίαι υποχρεούνται να εφαρμόζουν δωρεάν

τα κάτωθι γενικά και ειδικά μέτρα: α) ... γ) Την περισυλλογήν των άνευ συνοδού περιφερομένων εις

κοινοχρήστους χώρους, ως και την θανάτωσιν των αδεσπότων και των επικινδύνων διά την

δημοσίαν υγείαν κυνών. δ)… ζ)… 2. … 3…. 4. Διά Π.Δ/των, εκδιδομένων προτάσει του Υπουργού

Γεωργίας καθορίζεται ο τρόπος εφαρμογής των εις τας παρ. 1 και 2 διαλαμβανομένων μέτρων, ο

ορισμός του αδεσπότου και του επικινδύνου διά την δημοσίαν υγείαν κυνός, ως και πάσα σχετική

λεπτομέρεια εφαρμογής του παρόντος άρθρου». Οπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση που

συνοδεύει το ν. 829/1978, ο βασικός σκοπός του μέτρου της περισυλλογής των αδέσποτων

σκύλων είναι η προστασία της δημόσιας υγείας από τις μολυσματικές νόσους, των οποίων φορείς

είναι κυρίως οι σκύλοι («Να εκλείψουν από τους δρόμους των χωριών και των πόλεων οι αγέλες

των αδέσποτων σκύλων που, περιφερόμενοι πεινασμένοι και σε ημιάγρια κατάσταση, αποτελούν

75

ένα συνεχή κίνδυνο για την δημόσια υγεία και την κτηνοτροφία») [ βλ. Σ.τ.Ε. 439/1984 ]. Με βάση

δε την πιο πάνω εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 1 του ν. 829/1978 εκδόθηκε το

π.δ. 400/1983 «Εφαρμογή των μέτρων καταπολέμησης της εχινοκοκκίασης - υδατίδωσης, της

λύσσης και άλλων ζωοανθρωπονόσων» (Α΄ 151), το οποίο, όπως τροποποιήθηκε μεταγενεστέρως

με το π.δ. 289/1992 (Α΄ 148), ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο του ατυχήματος, πριν δηλαδή οι

διατάξεις του διατάγματος αυτού, εκτός των παρ. 4 και 5 του άρθρου 9, καταργηθούν με το

άρθρο 15 περίπτ. α΄ του ν. 3170/2003. Στο άρθρο 1 του προεδρικού αυτού διατάγματος ορίζεται

ότι: «Οι διατάξεις του Διατάγματος αυτού, εφαρμόζονται, για την καταπολέμηση της

εχινοκοκκίασης - υδατίδωσης της λύσσας και όσων άλλων ζωοανθρωπονόσων προβλέπονται από

τις κείμενες διατάξεις». Στο άρθρο 2, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του π.δ. 289/1992,

ορίζεται ότι: «1. Η καταπολέμηση των ζωοανθρωπονόσων του άρθρου 1 ενεργείται σύμφωνα με

ειδικό πρόγραμμα, το οποίο καταρτίζεται στα πλαίσια των διατάξεων του Ν. 829/1978 και του

παρόντος διατάγματος από την αρμόδια κεντρική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας και

εφαρμόζεται ανάλογα με τις υπάρχουσες ή τις παρουσιαζόμενες ανάγκες ταυτόχρονα σε όλη τη

χώρα ή τμήματα αυτής. 2. Το ανωτέρω πρόγραμμα κοινοποιείται σε όλες τις περιφερειακές

κτηνιατρικές υπηρεσίες, από τις οποίες οι νομαρχιακού επιπέδου μεριμνούν για την άμεση σύνταξη

σχεδίου εφαρμογής του στο Νομό με βάση τις υπάρχουσες δυνατότητες. 3. Το προσαρμοσμένο στις

τοπικές και ειδικότερες συνθήκες του Νομού πρόγραμμα, που μπορεί να περιλαμβάνει για το χρόνο

εφαρμογής του την υλοποίηση όλων ή μέρους των προβλεπομένων μέτρων σε ολόκληρο το Νομό

ή τμήματα αυτού, υποβάλλεται για έγκριση στο οικείο νομαρχιακό συμβούλιο με προοπτική να

εφαρμοσθεί για ένα ή περισσότερα χρόνια. Κάθε τροποποίηση του αρχικά υποβληθέντος και

εγκριθέντος προγράμματος (υλοποίηση έκτακτων μέτρων, επέκταση εφαρμογής του κ.λπ.)

υπόκειται στην έγκριση του νομαρχιακού συμβουλίου. 4. … 5. Το πρόγραμμα τίθεται σε εφαρμογή

με απόφασή του νομάρχη». Περαιτέρω, στην παρ. 1 του άρθρου 6 του ίδιου διατάγματος, με τίτλο

του άρθρου «Αδέσποτοι και επικίνδυνοι σκύλοι», όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το

άρθρο 4 του π.δ. 289/1992, ορίζεται ότι: « Οι σκύλοι χαρακτηρίζονται ως: α) Επικίνδυνοι για τη

δημόσια υγεία και τα παραγωγικά ζώα: όταν έχουν ηλικία άνω των δύο μηνών και δεν έχουν

καταγραφεί στα ειδικά μητρώα των κτηνιατρικών υπηρεσιών οπουδήποτε και να βρίσκονται. β)

Αδέσποτοι: όταν δεν έχουν σπίτι ή όταν βρίσκονται εκτός των ορίων του σπιτιού τους ή του

φύλακά τους και δεν βρίσκονται υπό άμεση επίβλεψη ή έλεγχο κανενός ιδιοκτήτη ή φύλακα».

Τέλος, στο άρθρο 8 του π.δ. 400/1983, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 6 του π.δ. 289/1992,

ορίζονται τα εξής: «1. Η περισυλλογή των χωρίς συνοδό περιφερόμενων και η ενδεχόμενη

θανάτωση των αδέσποτων και επικίνδυνων σκύλων, είναι δυνατό να ενεργείται από ειδικά

εξουσιοδοτημένα συνεργεία τα οποία συγκροτούνται για ορισμένο χρόνο και περιοχή δράσης από

Δήμους, Κοινότητες και ζωοφιλικά σωματεία. … Σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις πρόκλησης

σοβαρών προβλημάτων από αδέσποτα σκυλιά και όταν δεν αναπτύσσεται η σχετική

δραστηριότητα από τους πιο πάνω φορείς είναι δυνατό, μετά από σχετική εισήγηση της Δ/νσης

Κτηνιατρικής, να δίδεται εντολή από τον νομάρχη σε φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης για την

συγκρότηση του απαραίτητου συνεργείου. 2. Η εν γένει δράση των πιο πάνω συνεργείων

παρακολουθείται από τις οικείες κτηνιατρικές υπηρεσίες, οι οποίες παρέχουν σχετικές οδηγίες,

ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την τήρηση των αρχών περί προστασίας των ζώων. 3. Βασική επιδίωξη

των συνεργείων είναι η σύλληψη των σκύλων της παρ. 1 με δίχτυα, απόχες και άλλα κατάλληλα

μέσα. … 4. Οι σκύλοι που περισυλλέγονται σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο ή

παραδίδονται ως ανεπιθύμητοι από τους ιδιοκτήτες τους, κρατούνται σε καταφύγια ζώων, όπως

αυτά ορίζονται στο άρθρο 1, παρ. 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων

συντροφιάς που κυρώθηκε με το Ν. 2017/1992 (Α΄ 32), … Ως καταφύγια ζώων νοούνται και τα

κυνοκομεία. … 5. Οι πιο πάνω χώροι (καταφύγια) κατασκευάζονται και λειτουργούν από δήμους,

κοινότητες και ζωοφιλικά σωματεία. Η λειτουργία παρόμοιων εγκαταστάσεων του Δημοσίου μπορεί

να ανατίθεται στους φορείς του προηγούμενου εδαφίου με απόφαση του οικείου Νομάρχη. … 6.

Σκοπός των καταφυγίων της παρ. 4 είναι η επί σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα διαβίωση των

ζώων σ` αυτά εν αναμονή εμφάνισης ιδιοκτήτη. …». Κατ` επίκληση των άρθρων 1 και 3 του ν.

829/1978, του άρθρου δεύτερου του ν. 2017/1992, του π.δ. 400/1983, όπως τροποποιήθηκε με

το π.δ. 289/1992, και του άρθρου 1 του π.δ. 133/1992 με τίτλο «Επιβολή υγειονομικών και

λοιπών μέτρων για την προστασία και εξυγίανση της κτηνοτροφίας από λοιμώδη και παρασιτικά

νοσήματα των ζώων» (Α΄ 66) εκδόθηκε η 340105/23.4.1993 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας με

τίτλο «Εφαρμογή προγράμματος καταπολέμησης της εχινοκοκκίασης - υδατίδωσης, της λύσσας,

της λεϊσμανίασης και των άλλων ζωοανθρωπονόσων» (Β΄ 313/4.5.1993). Με το άρθρο 1 της

υπουργικής αυτής απόφασης εγκρίθηκε η εφαρμογή του ειδικού κρατικού προγράμματος για την

καταπολέμηση της εχινοκοκκίασης- υδατίδωσης, της λύσσας, της λεϊσμανίασης και των άλλων

ζωοανθρωπονόσων, που είναι ενδεχόμενο να μεταδοθούν από το σκύλο στον άνθρωπο, το

76

κείμενο του οποίου έχει ως εξής: «ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Τίτλος Πρόγραμμα

καταπολέμησης της Εχινοκοκκίασης - υδατίδωσης, λύσσας, λεϊσμανίασης και λοιπών

ζωοανθρωπονόσων στην Ελλάδα. Φορέας Δ/νση Υγείας των Ζώων του Υπ. Γεωργίας. Ειδικός

Φορέας Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων. Χρονική Περίοδος Εφαρμογής Από το 1993 και για δέκα χρόνια

με δυνατότητα παράτασης σύμφωνα με μεταγενέστερες εκτιμήσεις Υπολογισθείσα δαπάνη

2.500.000.000 δρχ. (για μια δεκαετία). ... Χρηματοδοτικός Φορέας Υπουργείο Γεωργίας Φορείς που

συμβάλλουν 1. Υπουργείο Εσωτερικών 2. Υπ. Εθν. Παιδείας & Θρ/των 3. Υπ. Υγείας και Πρόνοιας 4.

Υπ. Δημόσιας Τάξης 5. Ιδιώτες Κτηνίατροι 6. Ζωοφιλικά Σωματεία 7. Κυνηγετικοί Σύλλογοι 8.

Διεθνείς Οργανισμοί 1. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 1.1.

Επιδημιολογικά και

Επιζωοτιολογικά Στοιχεία Το πρόγραμμα άρχισε να εφαρμόζεται στη Χώρα μας από το 1983 και

συνεχίζεται μέχρι σήμερα με επιτυχία. … 1.2….1.2.1….1.2.2…. 1.3…. 1. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το

πρόγραμμα χωρίζεται στα παρακάτω σχέδια. - Στάδιο προκαταρκτικό - Στάδιο προετοιμασίας -

Στάδιο εκτέλεσης του προγράμματος - Στάδιο αξιολόγησης-έρευνας 2.1. Προκαταρκτικό στάδιο….

2.2. Στάδιο προετοιμασίας. Στη φάση αυτή γίνονται οι παρακάτω ενέργειες. 2.2.1. Διοικητικές

πράξεις. α) Εκδοση "ΑΠΟΦΑΣΗΣ" Νομάρχη σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 5 του Π.Δ. 289/92

"Τροποποίηση του Π.Δ/τος 400/83". β) Έκδοση "ΑΠΟΦΑΣΗΣ" Νομάρχη για την συγκρότηση

ειδικών συνεργείων εξέτασης των σκύλων (υπόδειγμα 1 ). Διευκρινίσεις - Οδηγίες 1. Δεν απαιτείται

"Εγκριση" Υπουργού Γεωργίας για την εφαρμογή του προγράμματος. 2. …. 7. Εκδοση

"ΑΠΟΦΑΣΗΣ" από Δήμους και Κοινότητες για τον ορισμό φορέων συγκρότησης ειδικών συνεργείων

περισυλλογής αδέσποτων σκύλων για ορισμένο χρόνο. Κάθε συνεργείο πρέπει να απαρτίζεται από

2-4 άτομα, … 8. Ο ρόλος των κτηνιατρικών υπηρεσιών για τη σύσταση συνεργείων περισυλλογής,

κατασκευή ή βελτίωση ήδη υπαρχόντων κυνοκομείων και νεκροταφείων ζώων, θα είναι καθαρά

συμβουλευτικός. 9. Σύμφωνα με το Π.Δ. 289/92, η δράση των συνεργείων περισυλλογής και η

λειτουργία των καταφύγιων, παρακολουθείται από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες, οι οποίες παρέχουν

σχετικές οδηγίες, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την τήρηση των αρχών περί προστασίας των ζώων.

2.2.2. …. 2.3. Στάδιο εκτέλεσης του προγράμματος. Αποτελεί την κύρια φάση του προγράμματος

κατά τη διάρκεια της οποίας αναπτύσσονται οι παρακάτω δραστηριότητες. 2.3.1…. 2.3.2.

Περισυλλογή αδεσπότων σκύλων. Οι φορείς που θα αναλάβουν την περισυλλογή των αδέσποτων ή

χωρίς συνοδό περιφερόμενων σκύλων, προγραμματίζουν τις μετακινήσεις των συνεργείων τα

οποία ενεργούν σύμφωνα με όσα διαλαμβάνονται στο άρθρο 8 του Π.Δ. 400/83 ως έχει

τροποποιηθεί από το Π.Δ. 289/ 92. Οι φορείς περισυλλογής αδεσπότων σκύλων υποβάλλουν στις

Νομαρχιακού επιπέδου κτηνιατρικές υπηρεσίες κάθε μήνα, κατάσταση με τον αριθμό των σκύλων

που περισυνέλεξαν (υπόδειγμα 19). Δεδομένου ότι δεν υπάρχει υποδομή για την περισυλλογή όλων

των αδεσπότων σκύλων της Χώρας θα πρέπει να δίδεται προτεραιότητα στα πλέον προβληματικά

ζώα, όπως τα λυσσύποπτα, τα επιθετικά, ή σε όσα χρειάζονται βοήθεια, όπως άρρωστα ή

τραυματισμένα. (όπως το επόμενο εδάφιο προστέθηκε με την 359342/14-6/22-6-1993 απόφαση

του Υπουργού Γεωργίας, Β` 446) ... 2.3.3. Ιδρυση-Οργάνωση καταφύγιων - κυνοκομείων. Από ένα

ή περισσότερα Ζωοφιλικά Σωματεία, Δήμους ή Κοινότητες, κατασκευάζονται και λειτουργούν

καταφύγια -κυνοκομεία, στα οποία θα συγκεντρώνονται τα περισυλλεγόμενα σκυλιά, καθώς και

εκείνα από τα οποία θέλουν οι ιδιοκτήτες τους να απαλλαγούν. ... ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ κάθε

δραστηριότητα περισυλλογής εφόσον δεν υπάρχει πρόνοια και κατάλληλη υποδομή για την

παραμονή των σκύλων σε κάποιο καταφύγιο - κυνοκομείο στην περιοχή δικαιοδοσίας του

συνεργείου ή εκτός αυτής. Το ύψος της αποζημιώσεως που θα καταβάλλεται για την περισυλλογή

σκύλων, θα καθορίζεται από τους Δ/ντάς των αρμοδίων κτηνιατρικών υπηρεσιών, ανάλογα με την

υπάρχουσα προσφορά και ζήτηση και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην

περιοχή. … Την … συντήρηση των σκύλων είναι δυνατόν να αναλαμβάνουν τα ζωοφιλικά σωματεία

ή οι ζωόφιλοι της περιοχής. Επίσης είναι επιθυμητή κάθε προσπάθεια υιοθεσίας των σκύλων από

τους ζωόφιλους της περιοχής. … Ο χρόνος παραμονής των σκύλων στα καταφύγια- κυνοκομεία, θα

καθορίζεται ΜΟΝΟ από τις διοικήσεις τους οι οποίες θα αποφασίζουν σε ποιες περιπτώσεις θα

εφαρμοσθούν οι διατάξεις που προβλέπονται από το Π.Δ. 289/92, άρθρο 8 παρ. 6. Επιθυμητόν

είναι, για την αποφυγή τριβών, στις διοικήσεις των κυνοκομείων να συμμετέχουν και ένας ή

περισσότεροι εκπρόσωποι ζωοφιλικών σωματείων. 2.3.3.1….».

7. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 24 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (π.δ. 410/1995, Α΄ 231),

ο οποίος ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο του ατυχήματος, με τίτλο του άρθρου «Αρμοδιότητες»,

ορίζεται ότι: «1. Η Διοίκηση όλων των τοπικών υποθέσεων ανήκει στην αρμοδιότητα των δήμων

και των κοινοτήτων, κύρια μέριμνα των οποίων αποτελεί η προαγωγή των κοινωνικών και

οικονομικών συμφερόντων, καθώς και των πολιτιστικών και πνευματικών ενδιαφερόντων των

κατοίκων της. Στην αρμοδιότητα των δήμων και των κοινοτήτων ανήκουν ιδίως: α)… η) η

77

προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, η προστασία της ζωής και της υγείας των

κατοίκων και η κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων πρόληψης, άμεσης βοήθειας και θεραπείας, θ)

…».

8. Επειδή, σύμφωνα με το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο του ένδικου

ατυχήματος και παρατίθεται στη σκέψη 6, το ζήτημα της περισυλλογής των αδέσποτων σκύλων

αντιμετωπιζόταν από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες του τότε Υπουργείου Γεωργίας και των νομαρχιών

μέσα στα πλαίσια, κυρίως, της εξυπηρέτησης του σκοπού καταπολέμησης των μεταδιδόμενων

στον άνθρωπο ζωοανθρωπονόσων και της προστασίας της δημόσιας υγείας και

παρακολουθηματικώς, της εξυπηρέτησης της δημόσιας ασφάλειας. Την περισυλλογή των

αδέσποτων ζώων πραγματοποιούσαν ειδικά συνεργεία, τα οποία συγκροτούσαν για ορισμένο

χρόνο και περιοχή δράσης οι οικείοι δήμοι και κοινότητες ή ζωοφιλικά σωματεία. Ειδικότερα, το

άρθρο 6 του π.δ. 289/1992 απένεμε στα όργανα, μεταξύ άλλων, των δήμων διακριτική ευχέρεια,

προκειμένου να σταθμίζουν την ανάγκη συγκρότησης συνεργείων περισυλλογής αδέσποτων

σκύλων σε συγκεκριμένη περιοχή δράσης και για ορισμένο χρόνο, ενόψει των περιστάσεων και των

εκτιμώμενων κινδύνων για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια και αφού λαμβανόταν υπόψη η

υπάρχουσα υποδομή για την παραμονή των σκύλων σε κάποιο καταφύγιο - κυνοκομείο στην

περιοχή αρμοδιότητας του συνεργείου ή εκτός αυτής, χωρίς να εξαρτά τη συγκρότηση των

συνεργείων αυτών από την προηγούμενη εντολή του οικείου νομάρχη - τέτοια εντολή μπορούσε

να δώσει ο νομάρχης ύστερα από εισήγηση της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής σε όλως εξαιρετικές

περιπτώσεις πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων από αδέσποτα σκυλιά και αδράνειας των οργάνων

του δήμου. Από τα ανωτέρω - και ανεξάρτητα από τυχόν συντρέχουσα ευθύνη του Δημοσίου -

προκύπτει ότι, σε περίπτωση πρόκλησης ατυχήματος από επίθεση αδέσποτου σκύλου, ευθύνεται,

κατ’ αρχήν, ο οικείος δήμος. Το περαιτέρω, όμως, ζήτημα αν είναι παράνομη η παράλειψη των

οργάνων του δήμου να συγκροτήσουν συνεργεία περισυλλογής αδέσποτων ζώων - παράλειψη που

οφείλεται σε κακή χρήση της διακριτικής ευχέρειας των πιο πάνω οργάνων - με συνέπεια να

θεμελιώνεται αστική ευθύνη του δήμου έναντι του ζημιωθέντος με βάση τα άρθρα 105 και 106 του

Εισ.Ν.Α.Κ., επιλύεται με βάση τα πραγματικά περιστατικά κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης. Για την

τελική δε κρίση πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή

κατά το χρόνο του ατυχήματος, καθώς και αν τα όργανα του δήμου γνώριζαν ή όφειλαν να

γνωρίζουν την παρουσία αδέσποτων σκύλων στην περιοχή πριν από το ατύχημα και παρά ταύτα

παρέλειψαν να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την αποτροπή των κινδύνων που απορρέουν

από τα ζώα αυτά, χωρίς να αρκεί μόνη η διαπίστωση της ύπαρξης αγέλης αδέσποτων σκύλων στην

περιοχή. Κατά την ειδικότερη γνώμη της Συμβούλου Σπ. Χρυσικοπούλου, από την ύπαρξη μέσα σε

αστική περιοχή αγέλης αδέσποτων σκύλων, δηλαδή πλήθους αδέσποτων σκύλων που ζουν και

μετακινούνται μαζί, δημιουργείται εξ αντικειμένου κίνδυνος βλάβης της ζωής, της σωματικής

ακεραιότητας, της υγείας ή των πραγμάτων τρίτων προσώπων. Τα όργανα του δήμου οφείλουν

και μπορούν να γνωρίζουν το γεγονός της ύπαρξης αγέλης αδέσποτων σκύλων μέσα στην

περιφέρειά τους επιδεικνύοντας οποιαδήποτε επιμέλεια (άρθρο 330 του Α.Κ.) και έχουν τη

δυνατότητα να αποτρέπουν τον κίνδυνο προσβολής έννομων αγαθών τρίτων με τα επιβαλλόμενα

στην περίπτωση αυτή πιο πάνω μέτρα περισυλλογής αδέσποτων σκύλων. Συνεπώς, κατά τη γνώμη

αυτή, στην περίπτωση ατυχήματος το οποίο προκλήθηκε σε τρίτο από αδέσποτο σκύλο που

βρισκόταν σε αγέλη, αρκεί μόνο το γεγονός της ύπαρξης αγέλης αδέσποτων σκύλων μέσα στην

περιφέρεια του δήμου για να είναι παράνομη η παράλειψη των οργάνων του να λάβουν τα πιο

πάνω μέτρα αποτροπής του κινδύνου και να θεμελιωθεί ευθύνη του δήμου έναντι του

ζημιωθέντος. Δεν απαιτείται δε στην περίπτωση αυτή τα όργανα του δήμου να γνώριζαν πριν από

το ατύχημα ότι η παρουσία αδέσποτων σκύλων στην περιοχή είχε λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις, αφού

η ύπαρξη αγέλης αδέσποτων σκύλων μέσα στην περιφέρεια του δήμου συνδέεται με τον κίνδυνο

προσβολής των έννομων αγαθών τρίτων προσώπων. Κατά την ειδικότερη, επίσης, γνώμη του

Παρέδρου Δ. Εμμανουηλίδη, κατά το χρόνο του ένδικου ατυχήματος η υποχρέωση των δήμων να

μεριμνούν για την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων στην εδαφική περιφέρειά τους προέκυπτε

ευθέως από το άρθρο 24 παρ. 1 περίπτ. η του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (π.δ. 410/1995)

και, συνεπώς, η παράλειψη των οργάνων του δήμου να συγκροτήσουν ειδικά συνεργεία

περισυλλογής τους και να κατασκευάσουν καταφύγια ζώων παραβιάζει τη διάταξη αυτή και

θεμελιώνει ευθύνη του δήμου για τη ζημία τρίτου από αδέσποτο σκύλο. Μειοψήφησε ο

Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Α. Ράντος, ο οποίος διατύπωσε την γνώμη ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο

του ατυχήματος, πριν δηλαδή από την έναρξη ισχύος του ν. 3170/2003, η βασική αρμοδιότητα για

τη διαχείριση και την περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων ανήκε στο Δημόσιο, και συγκεκριμένα,

στις αρμόδιες για την προστασία των ζώων κτηνιατρικές υπηρεσίες του τότε Υπουργείου Γεωργίας

και των οικείων νομαρχιών, που είχαν την εξουσία να δίδουν τις σχετικές εντολές και να

78

παρακολουθούν την εφαρμογή τους, όταν παρίστατο ανάγκη ή οι άλλοι φορείς αδρανούσαν.

Αντιθέτως, όπως προκύπτει από τη διατύπωση του άρθρου 6 του π.δ. 289/1992, οι Δήμοι και οι

Κοινότητες [οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.)], με συντρέχουσα «αρμοδιότητα» και των

ζωοφιλικών σωματείων, είχαν απλώς τη δυνατότητα να συγκροτούν εδικά συνεργεία περισυλλογής

αδέσποτων σκύλων, αν και εφόσον υπήρχε κατάλληλη υποδομή με τη λειτουργία κάποιου

καταφυγίου - κυνοκομείου στην περιοχή αρμοδιότητας του συνεργείου ή εκτός αυτής. Ο οικείος

νομάρχης είχε πάντως την αρμοδιότητα, ύστερα από εισήγηση της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής, να

δίδει προς τούτο εντολή στα όργανα του οικείου Ο.Τ.Α. Επομένως, κατά τη γνώμη αυτή, αν δεν

είχε δοθεί τέτοια εντολή από το νομάρχη στα όργανα του εναγόμενου Δήμου, την ευθύνη για

ατύχημα που προξενούσε αδέσποτος σκύλος σε τρίτο από την παράλειψη περισυλλογής του

αδέσποτου σκύλου είχε το Δημόσιο και όχι ο Δήμος.

9. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, το διοικητικό εφετείο δέχθηκε ότι από τα στοιχεία του

φακέλου προέκυπταν τα ακόλουθα: Στις 6 Μαρτίου 1998 και ώρα 07:00 περίπου και ενώ ο

εφεσίβλητος - αναιρεσίβλητος κατευθυνόταν με τη δίκυκλη μοτοσικλέτα του από την οικία του

στον τόπο εργασίας, στην οδό .............. στο Βοτανικό, εμφανίστηκε μία αγέλη αδέσποτων σκύλων,

ένας από τους οποίους ξαφνικά αποκόπηκε από τους υπόλοιπους και κατευθύνθηκε προς τη

μοτοσικλέτα του απειλητικά. Παρά την προσπάθειά του, ο αναιρεσίβλητος δεν κατόρθωσε να τον

αποφύγει, με αποτέλεσμα η μοτοσικλέτα να επιπέσει στο σκύλο και να ανατραπεί. Αποτέλεσμα

αυτού ήταν να σκοτωθεί ο σκύλος και ο αναιρεσίβλητος να τραυματιστεί σοβαρά και να μεταφερθεί

στο Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ», όπου οι γιατροί διέγνωσαν «Βαρεία

Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση - Διάχυτο Εγκεφαλικό Οίδημα - Θλάση πνεύμονα - Υποκάμψιο

Αιμάτωμα

Αριστερού νεφρού - Αιμάτωμα Αριστερού Οφθαλμού - Πάρεση Αριστερού περονιαίου νεύρου και

ωλενίου στο χέρι και στο πόδι. Λόγω αναπνευστικής ανεπάρκειας έγινε τραχειοτομή και

τοποθετήθηκε αναπνευστήρας». Εξαιτίας του ατυχήματος, που χαρακτηρίστηκε εργατικό, ο

αναιρεσίβλητος κατέστη ανάπηρος σε ποσοστό 80%, σύμφωνα με την 173/4.11.1999 γνωμάτευση

της αρμόδιας Υγειονομικής Επιτροπής. Εξάλλου, όπως αναφέρεται στην προσβαλλόμενη απόφαση,

με την 6884/1999 απόφαση του Πταισματοδικείου Αθηνών ο αναιρεσίβλητος κηρύχθηκε αθώος για

την κατηγορία ότι « στις 6.3.1998 και ώρα 7.00 κατελήφθη στην οδό .............. αρ. ... να οδηγεί

την με αρ. .............. δίκυκλη μοτοσικλέτα του χωρίς να έχει, όπως επιβάλλεται, τον έλεγχό της

ώστε να μπορεί σε κάθε στιγμή να εκτελεί τους απαιτούμενους χειρισμούς, με αποτέλεσμα να

επιπέσει η μοτοσικλέτα του σε διερχόμενο αδέσποτο σκύλο, να ανατραπεί, να τραυματιστεί ο ίδιος

και να υποστεί η μοτοσικλέτα υλικές ζημίες, κατά παράβαση του άρθρου 19 του Κ.Ο.Κ. (Ν.

2094/1992)». Με την από 10.7.2001 ένδικη αγωγή του, που στρεφόταν κατά του Ελληνικού

Δημοσίου και του εκκαλούντος- αναιρεσείοντος Δήμου Αθηναίων, ο αναιρεσίβλητος ισχυρίστηκε ότι

οι αρμόδιες υπηρεσίες των εναγομένων παρέλειψαν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας

των πολιτών από τα αδέσποτα σκυλιά, περισυλλέγοντας αυτά και φιλοξενώντας τα σε ειδικά

καταφύγια, τα οποία όφειλαν να κατασκευάσουν. Λόγω δε της παράλειψης αυτής και της συνεπεία

αυτής πρόκλησης του πιο πάνω ατυχήματος ισχυρίστηκε ότι υπέστη ηθική βλάβη, η οποία

συνίστατο στην προσβολή της υγείας και της προσωπικότητάς του. Και τούτο, διότι σε ηλικία 39

ετών έγινε παραπληγικός και ανίκανος προς εργασία, καταστράφηκε η οικογενειακή ζωή του και

στερήθηκε τη χαρά να αποκτήσει απογόνους, αφού η σύζυγός του τον εγκατέλειψε. Εξαιτίας όλων

αυτών κλονίστηκε η ψυχική υγεία του και βρίσκεται σε συνεχή παρακολούθηση ψυχολόγου και

νευρολόγου για την αντιμετώπιση της μόνιμης κατάθλιψης, στην οποία έχει περιπέσει. Ζήτησε δε με

τη αγωγή του να υποχρεωθούν οι εναγόμενοι να του καταβάλουν αλληλεγγύως και εις ολόκληρον

ο καθένας χρηματική ικανοποίηση 1.000.000.000 δρχ. (2.934.703 ευρώ). Υστερα από μετατροπή

του αιτήματος της αγωγής από καταψηφιστικό σε αναγνωριστικό με το από 2.2.2004 υπόμνημα

του αναιρεσιβλήτου και την παραίτησή του στο ακροατήριο από το δικόγραφο της αγωγής κατά

το μέρος που στρεφόταν κατά του Ελληνικού Δημοσίου, το διοικητικό πρωτοδικείο με την

πρωτόδικη απόφαση έκαμε εν μέρει δεκτή την αγωγή και αναγνώρισε την υποχρέωση του

αναιρεσείοντος δήμου να καταβάλει στον αναιρεσίβλητο ποσό 117.388 ευρώ. Το διοικητικό

εφετείο, δικάζοντας έφεση του αναιρεσείοντος δήμου, έκρινε με την προσβαλλόμενη απόφαση ότι,

όπως ο ίδιος ο Δήμος Αθηναίων συνομολόγησε, δεν είχε εκδώσει, όπως όφειλε, αποφάσεις για τον

ορισμό φορέων συγκρότησης ειδικών συνεργείων περισυλλογής αδέσποτων σκύλων για ορισμένο

χρόνο, ούτε είχε συγκροτήσει τέτοια συνεργεία, αλλ’ ούτε είχε κατασκευάσει καταφύγια αδέσποτων

ζώων και ότι οι παραλείψεις αυτές του δήμου ήταν παράνομες κατά τα άρθρα 105 και 106 του

Εισ.Ν.Α.Κ. Επομένως, έκρινε τελικώς το δικαστήριο, ο αναιρεσίβλητος, ο οποίος τραυματίστηκε και

κατέστη ανάπηρος σε ποσοστό 80% μετά την ανατροπή της μοτοσικλέτας του εξαιτίας της

πτώσης επ’ αυτής αδέσποτου σκύλου, δικαιούται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, την

79

οποία καθόρισε το δικαστήριο στο ποσό των 90.000 ευρώ.

10. Επειδή, σύμφωνα με τη γνώμη που πλειοψήφησε (βλ. σκέψη 8), το διοικητικό εφετείο,

δεχόμενο ότι συνέτρεχε η απαιτούμενη από τα άρθρα 105 και 106 του Εισ.Ν.Α.Κ. προϋπόθεση της

παράνομης παράλειψης των οργάνων του δήμου να συγκροτήσουν ειδικό συνεργείο περισυλλογής

αδέσποτων σκύλων και να κατασκευάσουν καταφύγιο αδέσποτων ζώων, εσφαλμένως ερμήνευσε

και εφάρμοσε τις διατάξεις που έχουν παρατεθεί στη σκέψη 6 και πλημμελώς αιτιολόγησε την κρίση

του αυτή. Και τούτο, διότι δεν αναφέρει στην προσβαλλόμενη απόφασή του τα περιστατικά εκείνα

που απαιτούνται σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές για τη θεμελίωση της αστικής ευθύνης του δήμου

από την παράλειψη των οργάνων του να λάβουν μέτρα περισυλλογής αδέσποτων σκύλων και,

συγκεκριμένα, δεν εκθέτει ότι α) η περιπλάνηση αδέσποτων σκύλων στην περιοχή κατά το χρόνο

του ατυχήματος είχε λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις που καθιστούσαν αναγκαία τη λήψη εκ μέρους

των οργάνων του δήμου των πιο πάνω μέτρων για την αποτροπή της προσβολής της υγείας, της

σωματικής ακεραιότητας και της περιουσίας τρίτων προσώπων, ούτε ότι β) τα όργανα του δήμου

γνώριζαν ή όφειλαν να γνωρίζουν το πρόβλημα αυτό πριν από το ατύχημα. Βασίμως λοιπόν

προβάλλεται ο σχετικός λόγος αναίρεσης (άρθρο 56 παρ. 1 περ. δ του π.δ. 18/1989). Κατ’

ακολουθίαν, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση,

αποβαίνει δε περιττή η εξέταση των υπόλοιπων λόγων αναίρεσης. Περαιτέρω, η υπόθεση, που

χρειάζεται διευκρίνιση κατά το πραγματικό, πρέπει να παραπεμφθεί στο ίδιο δικαστήριο για νέα

κρίση. Επίσης, και κατά τη γνώμη του Προέδρου είναι βάσιμος ο σχετικός λόγος αναίρεσης με άλλη

βάση, δηλαδή διότι, κατά τον κρίσιμο χρόνο του ένδικου ατυχήματος, δεν υπήρχε από το νόμο

υποχρέωση του αναιρεσείοντος δήμου να λάβει μέτρα περισυλλογής αδέσποτων σκύλων, αλλά η

σχετική υποχρέωση ανήκε στο Δημόσιο. Συνεπώς, θα έπρεπε κατά τη γνώμη αυτή, να γίνει δεκτή η

κρινόμενη αίτηση, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, περαιτέρω δε, εφόσον η υπόθεση δεν

χρειάζεται διευκρίνιση κατά το πραγματικό, θα έπρεπε, τελικώς, να απορριφθεί η κατά του Δήμου

αγωγή του ενάγοντος - αναιρεσιβλήτου για έλλειψη παθητικής νομιμοποίησης. Κατά τη γνώμη

όμως της Συμβούλου Σπ. Χρυσικοπούλου, εφόσον το διοικητικό εφετείο με την προσβαλλόμενη

απόφαση δέχθηκε, ανελέγκτως κατ’ αναίρεση, και δεν αμφισβητήθηκε ειδικότερα από τον

αναιρεσείοντα στα δικαστήρια της ουσίας, ότι ο σκύλος που προκάλεσε τη ζημία του

αναιρεσιβλήτου αποκόπηκε από αγέλη αδέσποτων σκύλων που εμφανίστηκε στην περιοχή του

Βοτανικού, μόνο το γεγονός της ύπαρξης αγέλης αδέσποτων σκύλων στην περιοχή, όπως δέχθηκε

ανελέγκτως το δικαστήριο, αρκεί για να συντρέξει στην επίδικη περίπτωση η προϋπόθεση για τη

θεμελίωση ευθύνης του αναιρεσείοντος δήμου λόγω της παράνομης παράλειψης των οργάνων

του, παράλειψης δηλαδή που τελέστηκε κατά κακή χρήση της διακριτικής ευχέρειας των οργάνων

του δήμου όσον αφορά τη λήψη μέτρων για την αποτροπή του ζημιογόνου για τον αναιρεσίβλητο

αποτελέσματος. Συνεπώς, κατά τη γνώμη αυτή, η πιο πάνω κρίση του διοικητικού εφετείου για τη

συνδρομή της παράνομης παράλειψης των οργάνων του αναιρεσείοντος δήμου είναι νόμιμη,

ανεξάρτητα από την ειδικότερη αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης, και ο σχετικός λόγος

αναίρεσης έπρεπε να απορριφθεί ως αβάσιμος. Τέλος, κατά τη γνώμη του Παρέδρου Δ.

Εμμανουηλίδη, εφόσον η παράλειψη των οργάνων του αναιρεσείοντος δήμου να συγκροτήσουν

ειδικό συνεργείο περισυλλογής αδέσποτων σκύλων και να κατασκευάσουν καταφύγιο ζώων

παραβιάζει ευθέως το άρθρο 24 παρ. 1 περ. η του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (π.δ.

410/1995), η πιο πάνω κρίση του διοικητικού εφετείου είναι νόμιμη, έστω και με διαφορετική

αιτιολογία, και ο λόγος αναίρεσης που πλήττει την αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης

έπρεπε να απορριφθεί ως αλυσιτελής.

Διά ταύτα

Δέχεται την κρινόμενη αίτηση.

Αναιρεί την 3372/2006 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, στο οποίο και παραπέμπει την

υπόθεση, σύμφωνα με το αιτιολογικό.

Επιβάλλει στον αναιρεσίβλητο να καταβάλει στον αναιρεσείοντα ως δικαστική δαπάνη το ποσό των

εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 22 Ιανουαρίου 2010

80

Ο Αναπληρωτής Πρόεδρος Η Γραμματέας

Αθ. Ράντος Α. Κολιοπούλου

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 17ης Σεπτεμβρίου 2012.

Ο Πρόεδρος του Α` Τμήματος Η Γραμματέας του Α` Τμήματος

Νικ. Σακελλαρίου Β. Ραφαηλάκη

ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

Εντέλλεται προς κάθε δικαστικό επιμελητή να εκτελέσει όταν του το ζητήσουν την παραπάνω

απόφαση, τους Εισαγγελείς να ενεργήσουν κατά την αρμοδιότητά τους και τους Διοικητές και τα

άλλα όργανα της Δημόσιας Δύναμης να βοηθήσουν όταν τους ζητηθεί.

Η εντολή πιστοποιείται με την σύνταξη και την υπογραφή του παρόντος.

Αθήνα, ..............................................

Ο Πρόεδρος του Α΄ Τμήματος Η Γραμματέας του Α΄ Τμήματος

81


ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

Ε` Ποινικό Τμήμα

Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Μιχαήλ Θεοχαρίδη, Αντιπρόεδρο του Αρείου

Πάγου, Νικόλαο Ζαΐρη, Γεώργιο Αδαμόπουλο, Αικατερίνη Βασιλακοπούλου-

Κατσαβριά - Εισηγήτρια και Κυριακούλα Γεροστάθη, Αρεοπαγίτες.

Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 15 Οκτωβρίου 2010, με

την παρουσία της Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ευτέρπης Κουτζαμάνη (γιατί

κωλύεται ο Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Αικατερίνης Φωτοπούλου, για να

δικάσει την αίτηση των αναιρεσειόντων - κατηγορουμένων: 1. Ε. Κ. του Π.,

κατοίκου ... και 2. Δ. Κ. του Π., κατοίκου .... ........ , που εκπροσωπήθηκαν από τον

πληρεξούσιο δικηγόρο τους Δημήτριο Παναγιώτου, περί αναιρέσεως της 809/2010

αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών. Με πολιτικώς ενάγοντα τον Τ. Κ. του

Γ., κάτοικο ..., ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του

Γεώργιο Πετράκη.

Το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα

λεπτομερώς αναφέρονται σ` αυτή και οι αναιρεσείοντες - κατηγορούμενοι ζητούν

την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 15 Ιουνίου 2010

αίτησή τους αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον

αριθμό 914/2010.

Αφού άκουσε

Τον πληρεξούσιο δικηγόρο των αναιρεσειόντων, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα

σχετικά πρακτικά, καθώς και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να αναιρεθεί η

προσβαλλόμενη απόφαση, καθόσον αφορά τον πρώτο αναιρεσείοντα, μόνο ως προς

τις διατάξεις της: α) για απόρριψη του ισχυρισμού του αναιρεσείοντα για

αναγνώριση της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2ε ΠΚ και β) περί

επιβολής ποινής ως προς τον ίδιο αναιρεσείοντα και να παραπεμφθεί η υπόθεση

στο ίδιο Δικαστήριο κατά το αναιρούμενο μέρος της προς νέα συζήτηση. Να

απορριφθεί κατά τα λοιπά η κρινόμενη αίτηση.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Κατά το άρθρο 12 παρ. 6 του Ν. 3170/2003 η κλοπή κυνηγετικού σκύλου

τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή πέντε

χιλιάδων ευρώ. Κατά δε το άρθρο 372 παρ. 1 του ΠΚ "όποιος αφαιρεί ξένο

(ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα από την κατοχή άλλου με σκοπό να το

ιδιοποιηθεί παράνομα τιμωρείται ... . Από τη διάταξη του άρθρου αυτού σαφώς

προκύπτει ότι τα στοιχεία του βασικού εγκλήματος της κλοπής είναι

αντικειμενικώς: 1) πράγμα, ήτοι κάθε ενσώματο αντικείμενο που είναι δεκτικό

εξουσιάσεως (κατά την κοινή αντίληψη του ΠΚ και όχι του ΑΚ προς την οποία

όμως εν πολλοίς συμπίπτει), 2 ) να είναι κινητό, εκείνο δηλαδή που κατά την

κοινή φυσική αντίληψη μπορεί να μετακινηθεί, 3) να είναι ξένο εν όλω ή εν

μέρει, ήτοι να ανήκει σε άλλον και όχι στο δράστη, λαμβανομένης προς τούτο

υπόψη της κυριότητας του πράγματος κατά τον ΑΚ, αφού ο ΠΚ δεν περιέχει ίδιο

αυτόνομο ορισμό, 4) να αφαιρεθεί από την κατοχή άλλου, την φυσική εξουσία,

δηλαδή, κάποιου προσώπου. Στην έννοια της κατοχής περιλαμβάνεται τόσο η

82

πραγματική επί του πράγματος εξουσία, όσο και η βούληση της εξουσιάσεως, η

δε αφαίρεση της κατοχής αυτής να γίνει χωρίς τη θέληση του κατόχου, και

υποκειμενικώς 5) δόλος του δράστη, αρκεί και ενδεχόμενος που περιλαμβάνει τη

γνώση ότι το αφαιρούμενο πράγμα είναι ξένο και βρίσκεται στη κατοχή άλλου

και τη βούληση ή αποδοχή της αφαιρέσεως του πράγματος από την ξένη κατοχή,

χωρίς τη συναίνεση του δικαιούχου, για να το υπαγάγει ο δράστης στην κατοχή

του, με σκοπό να το έχει οριστικά στην ιδιοκτησία του παρανόμως, δηλαδή

χωρίς νόμιμη δικαιολογητική αιτία. Εξάλλου, κατά το άρθρο 45 του ΠΚ αν δύο ή

περισσότεροι τέλεσαν από κοινού αξιόποινη πράξη, καθένας τους τιμωρείται ως

αυτουργός της πράξης. Με τον όρο από κοινού νοείται αντικειμενικά σύμπραξη

στην εκτέλεση της κύριας πράξης και υποκειμενικά κοινός δόλος, δηλαδή ότι ο

κάθε συναυτουργός θέλει ή αποδέχεται την πραγμάτωση της αντικειμενικής

υπόστασης του διαπραττόμενου εγκλήματος, γνωρίζοντας ότι και οι λοιποί

συμμέτοχοι πράττουν με δόλο τελέσεως του ίδιου εγκλήματος. Η σύμπραξη στην

εκτέλεση της κύριας πράξης μπορεί να συνίσταται ή στο ότι καθένας

πραγματώνει την όλη αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος ή ότι το έγκλημα

πραγματώνεται με συγκλίνουσες επί μέρους πράξεις των συμμετοχών, ταυτόχρονες

ή διαδοχικές. Είναι δε αδιάφορο αν η πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης

του εγκλήματος τελείται από όλους κατά τον αυτό τρόπο και με την αυτή

ενέργεια. Αρκεί ότι όλοι τελούν εν γνώσει της πρόθεσης μεταξύ τους για την

τέλεση του ίδιου εγκλήματος. Για τον έλεγχο υπό του Αρείου Πάγου της ορθής

ερμηνείας και εφαρμογής του άρθρου 45 του ΠΚ, πρέπει να αναφέρονται στην

απόφαση τα πραγματικά περιστατικά, βάσει των οποίων το δικαστήριο δέχεται

ότι ο δράστης συμμετείχε στην τέλεση του εγκλήματος ως συναυτουργός.

Εξάλλου, η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη από τις διατάξεις των

άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη

αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει λόγο αναιρέσεως από το άρθρο από το

άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ του ΚΠΔ, όταν αναφέρονται σ` αυτή με σαφήνεια,

πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά, τα

οποία αποδείχθηκαν από την ακροαματική διαδικασία και από τα οποία το

δικαστήριο που την εξέδωσε συνήγαγε την ύπαρξη των αντικειμενικών και

υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος για το οποίο καταδικάστηκε ο

κατηγορούμενος, τα αποδεικτικά μέσα από τα οποία προέκυψαν τα περιστατικά

αυτά και οι νομικοί συλλογισμοί με βάση τους οποίους έγινε η υπαγωγή των

περιστατικών στην εφαρμοσθείσα ουσιαστική ποινική διάταξη. Για την ύπαρξη

τέτοιας αιτιολογίας είναι επιτρεπτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με

το διατακτικό που αποτελούν ενιαίο σύνολο και αρκεί να αναφέρονται τα

αποδεικτικά μέσα κατ` είδος γενικώς, χωρίς να εκτίθεται τι προέκυψε χωριστά

από καθένα από αυτά. Περαιτέρω, λόγο αναιρέσεως συνιστά κατ` άρθρο 510 παρ.

1 στοιχ. Ε` του ΚΠΔ, η εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής

διατάξεως. Εσφαλμένη ερμηνεία υπάρχει όταν το δικαστήριο αποδίδει στο νόμο

έννοια διαφορετική από εκείνη που πραγματικά έχει, ενώ εσφαλμένη είναι η

εφαρμογή αυτού, όταν το δικαστήριο χωρίς να παρερμηνεύει το νόμο, δεν υπάγει

στην αληθινή έννοια του τα πραγματικά περιστατικά που δέχεται ότι προέκυψαν,

καθώς και όταν η σχετική διάταξη παραβιάσθηκε εκ πλαγίου, διότι δεν

αναφερόντα στην απόφαση κατά τρόπο σαφή, πλήρη και ορισμένο και χωρίς

αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά τα οποία δέχθηκε, ώστε να καθίσταται

εφικτός ο έλεγχος του Αρείου Πάγου για την ορθή ή μη εφαρμογή του νόμου,

οπότε η απόφαση στερείται νομίμου βάσεως. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως

προκύπτει από την προσβαλλόμενη υπ` αριθμ. 809/2010 απόφαση του Τριμελούς

Εφετείου Αθηνών, που δίκασε σε δεύτερο βαθμό, τούτο δέχθηκε, κατά την

αναιρετικώς ανέλεγκτη κρίση του περί τα πράγματα, μετά από εκτίμηση και

αξιολόγηση των αποδεικτικών μέσων, τα οποία έλαβε υπόψη του, τα ακόλουθα

πραγματικά περιστατικά: "Τις πρωινές ώρες της 28/2/2004 ο πολιτικώς ενάγων

Τ. Κ. και ο αδελφός του Ι. Κ. εκπαίδευαν τρία λαγόσκυλα, μεταξύ των οποίων

και ένα ράτσας "γκέκα", αξίας 3.000 ευρώ, που ανήκε στον πολιτικώς ενάγοντα,

στο Ποικίλο Όρος, εντός του χώρου εκγύμνασης κυνηγετικών σκύλων, που έχει

καθορίσει η Διεύθυνση Δασών Ανατολικής Αττικής. Κατά τον ίδιο χρόνο στον

παραπάνω τόπο βρίσκονταν και οι κατηγορούμενοι Ε. και Δ. Κ. (αδέλφια) - όπως

83

και οι ίδιοι το παραδέχονται - με το υπ` αριθμ. ... ΙΧΦ αυτοκίνητο, χρώματος

λευκού, εργοστασίου κατασκευής VOLKSWAGEN, τύπου TRANSPORTER, ιδιοκτησίας

του πρώτου κατηγορουμένου. Οι κατηγορούμενοι ενεργώντας από κοινού, κατά τον

παραπάνω χρόνο και στον παραπάνω τόπο, με κοινή απόφαση και κοινό δόλο,

αφαίρεσαν από την κατοχή του πολιτικώς ενάγοντος τον προαναφερόμενο

κυνηγετικό σκύλο, με σκοπό να τον ιδιοποιηθούν παράνομα. Συγκεκριμένα, γύρω

στις 10 π.μ. ώρα και ενώ είχαν τελειώσει ο πολιτικώς ενάγων με τον αδελφό

του την εκπαίδευση των σκύλων και βρίσκονταν σε απόσταση γύρω στα 100 μέτρα

από δασικό χωματόδρομο, βλέπουν να σταματά απότομα το παραπάνω αυτοκίνητο

στο οποίο επέβαιναν οι κατηγορούμενοι, να κατεβαίνει ο συνοδηγός και με

γρήγορες κινήσεις, να πιάνει τον παραπάνω σκύλο του πολιτικώς ενάγοντος, να

τον μεταφέρει και να τον βάζει στο αυτοκίνητο και στη συνέχεια να

απομακρύνονται. Όλο το σκηνικό έγινε εμπρός στα μάτια του πολιτικώς

ενάγοντος και του αδελφού του, οι οποίοι πρόλαβαν και συγκράτησαν τα

στοιχεία του αυτοκινήτου, το οποίο, όπως διαπιστώθηκε, ανήκε στον πρώτο

κατηγορούμενο. Ο παραπάνω σκύλος παραδόθηκε την 18/5/2004 από τον Σ. Λ.

(εξετασθείς μάρτυρας) στο Α.Τ. Ν. ....., ο οποίος κατέθεσε ότι τον βρήκε να

περιφέρεται αδέσποτος στην οδό ... στο .... Η κατάθεση του τελευταίου δεν

κρίνεται καθόλου πειστική και κατά την κρίση του δικαστηρίου οι

κατηγορούμενοι φοβούμενοι τις συνέπειες της σε βάρος τους από 15/3/2004

μηνύσεως και της από 4/4/2004 αγωγής που άσκησε εναντίον τους ο πολιτικώς

ενάγων, παράδωσαν τον σκύλο στο γνωστό τους Σ. Λ. για να τον επιστρέψει στον

πολιτικώς ενάγοντα. Η κρίση αυτή του δικαστηρίου συνάγεται κυρίως από τα

ακόλουθα: α) ο πολιτικώς ενάγουν και ο αδελφός του είδαν με λεπτομέρειες τις

κινήσεις των κατηγορουμένων, β) δεν εξηγείται το γεγονός πως ο σκύλος

βρέθηκε μετακινούμενος αδέσποτος από το Ποικίλο Όρος στο ... Αττικής, γ) ο

σκύλος όταν παραδόθηκε ήταν σε καλή κατάσταση και δεν είχε εμφάνιση

αδέσποτου, δ) ενώ στην από 1 8/5/2004 δήλωση ανεύρεσης ζώου του Σ. Λ. στο ΑΤ

... αναφέρεται (δηλώνει) ότι ο σκύλος ανευρέθη στις 16/5/2004 (δύο ημέρες

πριν), όπως ο ίδιος ανέφερε, εξεταζόμενος ως μάρτυρας όμως στο ακροατήριο

κατέθεσε ότι κράτησε ένα μήνα περίπου μετά την ανεύρεση του,

αυτοδιαψευδόμενος όμως, καταθέτοντας ενώπιον του δικαστηρίου τούτου ότι το

σκυλί ο πολιτικώς ενάγων το παρέλαβε τον Μάιο. Εν όψει όλων αυτών δεν

καταλείπεται καμία αμφιβολία ότι οι κατηγορούμενοι τέλεσαν την αποδιδόμενη

πράξη της κλοπής σκύλου του πολιτικώς ενάγοντος και πρέπει να κηρυχθούν

ένοχοι, απορριπτόμενου του αυτοτελούς ισχυρισμού του πρώτου κατηγορουμένου

περί χορηγήσεως του ελαφρυντικού του άρθρου 84 παρ. 2 ε του ΠΚ, καθόσον από

κανένα στοιχείο δεν αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος συμπεριφέρθηκε καλά για

σχετικά μεγάλο διάστημα και ούτε αυτός επικαλείται τέτοια συμπεριφορά". Με

βάση τις παραδοχές αυτές το δικαστήριο κήρυξε ενόχους τους κατηγορουμένους

του ότι: "Στο Ποικίλο Ορος και στο χώρο εκγύμνασης κυνηγετικών σκύλων που

έχει καθορίσει η Διεύθυνση Δασών Δυτικής Αττικής στις 28/2/2004, από κοινού

ενεργώντας, αμφότεροι οι κατηγορούμενοι, αφαίρεσαν από την κατοχή άλλου,

ξένο ολικά κινητό πράγμα, με σκοπό την παράνομη ιδιοποίησή του και

ειδικότερα αφαίρεσαν από την κατοχή του εγκαλούντος Τ. Κ., ένα λαγόσκυλο,

ράτσας "γκέκας", αξίας 3.000 ευρώ, με σκοπό την παράνομη ιδιοποίησή του".

Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφαση του

την απαιτούμενη από τις ως άνω διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠΔ ειδική

και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, αφού εκθέτει σ` αυτή με σαφήνεια, πληρότητα

και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία

αποδείχθηκαν από την ακροαματική διαδικασία και συγκροτούν την αντικειμενική

και υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της κλοπής, για το οποίο

καταδικάστηκε ο αναιρεσείων, τις αποδείξεις από τις οποίες συνήγαγε τα

περιστατικά αυτά καθώς και τους συλλογισμούς με βάση τους οποίους υπήγαγε τα

περιστατικά αυτά στις ουσιαστικές ποινικές διατάξεις των άρθρων 26 παρ. 1,

27, 45, 372 του ΠΚ και άρθρο 12 παρ. 6 του Ν. 3170/2003, που εφάρμοσε, τις

οποίες δεν παραβίασε ούτε ευθέως, ούτε εκ πλαγίου. Ειδικότερα, και σε σχέση

με τις επί μέρους αιτιάσεις των αναιρεσειόντων ότι η προσβαλλόμενη απόφαση

στερείται της απαιτούμενης ειδικής αιτιολογίας αλλά και νόμιμης βάσης, διότι

84

παραβίασε εκ πλαγίου την ουσιαστική ποινική διάταξη του άρθρου 45 του ΠΚ που

εφάρμοσε, "αφού δεν προκύπτει από αυτή ποιος από τους δύο συμμέτοχους

αφαίρεσε τον σκύλο, ώστε να καθίσταται δυνατός, άνευ αμφιβολιών, και μετά

πάσης βεβαιότητας, ο προσδιορισμός της συμμετοχικής δράσης εκάστου των

κατηγορουμένων", αυτές είναι απορριπτέες, καθόσον επί συναυτουργίας,

απαραίτητος όρος της τελέσεως του εγκλήματος είναι η γνώση του συναυτουργού

περί της προθέσεως του άλλου να τελέσει την πράξη και η θέληση να συμπράξει

με αυτόν (κοινός δόλος) που μπορεί να περιορισθεί και στην ενέργεια

μερικότερων πράξεων κατά την εκτέλεση του εγκλήματος, χωρίς να είναι

απαραίτητο στην καταδικαστική απόφαση να αναφέρονται χωριστά οι επί μέρους

ενέργειες του καθένα από τους συναυτουργούς, αλλά αρκεί να αναφέρεται η

πράξη και ο κοινός δόλος. Επομένως, στην κρινόμενη υπόθεση για την

αντικειμενική υπόσταση της ως άνω κλοπής κυνηγετικού σκύλου κατά

συναυτουργία δεν ήταν αναγκαίο να εκτίθεται στην απόφαση ποιος από τους

φερόμενους δύο δράστες οδηγούσε το αυτοκίνητο και ποιος αφαίρεσε το σκύλο,

αφού αρκεί ότι και οι δύο τελούσαν εν γνώσει της κοινής προθέσεως για την

τέλεση του παραπάνω εγκλήματος. Μετά από αυτά οι σχετικοί λόγοι της αιτήσεως

αναιρέσεως περί ελλείψεως ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και περί

εσφαλμένης ερμηνείας και εφαρμογής ουσιαστικής ποινικής διατάξεως, είναι

αβάσιμοι και απορριπτέοι. Η επιβαλλόμενη από τις διατάξεις του άρθρου 93 παρ

3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της

αποφάσεως πρέπει να υπάρχει όχι μόνο ως προς την κατηγορία, αλλά να

εντείνεται και στους προβαλλόμενους από τον κατηγορούμενο ή τον συνήγορο του

αυτοτελείς ισχυρισμούς. Ως αυτοτελείς ισχυρισμοί θεωρούνται εκείνοι, οι

οποίοι τείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξεως ή της ικανότητας

προς καταλογισμό ή την εξάλειψη του αξιόποινου ή την μείωση της ποινής.

Πρέπει όμως ο προβαλλόμενος ισχυρισμός να είναι ορισμένος και σαφής, δηλαδή,

κατά περίπτωση, να αναφέρονται με τρόπο αναλυτικό τα πραγματικά περιστατικά

που απαιτούνται από το νόμο, για την συγκρότηση της νομικής έννοιας του

πραγματικού ισχυρισμού και να αναπτυχθεί προφορικά (άρθρα 141 παρ. 2 και 331

του ΚΠΔ), ώστε να παρέχεται η δυνατότητα αξιολογήσεως και σε περίπτωση

αποδοχής να οδηγούν στο ειδικό για τον κατηγορούμενο αποτέλεσμα, καθόσον η

αόριστη προβολή αυτού όχι μόνο δεν υποχρεώνει το δικαστήριο να τον απορρίψει

αιτιολογημένα, αλλά ούτε καν το υποχρεώνει να απαντήσει σ` αυτόν. Τέτοιος

αυτοτελής ισχυρισμός είναι και η επίκληση από τον κατηγορούμενο ή το

συνήγορό του της συνδρομής της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2ε

του ΠΚ σύμφωνα με το οποίο απαιτείται ο υπαίτιος να συμπεριφέρθηκε καλά για

σχετικά μεγάλο διάστημα μετά την πράξη του, δηλαδή απαιτείται μετά την

αξιόποινη πράξη καλή γενικά συμπεριφορά που να εκτείνεται σε σχετικά μεγάλο

χρονικό διάστημα και να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης βούλησης και όχι φόβου ή

καταναγκασμού.

Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της

προσβαλλόμενης απόφασης ο πρώτος των αναιρεσειόντων Ε. Κ., δια του

πληρεξουσίου του δικηγόρου, υπέβαλε, για την περίπτωση που θα κηρυχθεί

ένοχος, αίτημα, με έγγραφο που κατέθεσε και ενσωματώθηκε στα πρακτικά, το

οποίο και ανέπτυξε προφορικά, να του αναγνωρισθεί το ελαφρυντικό της καλής

συμπεριφοράς για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την πράξη του, και

συγκεκριμένα ισχυρίσθηκε ότι συντρέχει στο πρόσωπο του η ελαφρυντική

περίσταση του άρθρου 84 παρ. 2ε του ΠΚ, καθόσον "από τον χρόνο τέλεσης της

πράξης έχει παρέλθει ιδιαιτέρως σημαντικό χρονικό διάστημα και δη των έξι

(6) ετών περίπου, κατά το οποίο ουδέποτε απασχόλησε καθ` οιονδήποτε τρόπο

την Ελληνική Δικαιοσύνη, επίσης συμμορφώνεται στις επιταγές του δικαίου, με

απαρέγκλιτη αυστηρότητα προς τον εαυτό του". Το Εφετείο με την προσβαλλόμενη

απόφασή του, απέρριψε ως αβάσιμο τον παραπάνω αυτοτελή του αναιρεσείοντος-

κατηγορουμένου με την αιτιολογία ότι "........ από κανένα στοιχείο δεν

αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος συμπεριφέρθηκε καλά για σχετικά μεγάλο

διάστημα, και ούτε αυτός επικαλείται τέτοια συμπεριφορά", αν και δεν είχε

υποχρέωση να απαντήσει ούτε να αιτιολογήσει την περί απορρίψεως κρίση του,

αφού ο ισχυρισμός αυτός όπως υποβλήθηκε, χωρίς δηλαδή να παρατίθενται τα

85

πραγματικά περιστατικά που είναι αναγκαία για τη θεμελίωσή του, ήταν

αόριστος, ώστε να μην παρέχεται στο δικαστήριο η δυνατότητα αξιολογήσεώς

του. Επομένως, ο σχετικός λόγος της αιτήσεως αναιρέσεως περί ελλείψεως

ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης, ως

προς την απόρριψη του αυτοτελούς αυτού ισχυρισμού, πρέπει να απορριφθεί ως

αβάσιμος. Κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω, αφού δεν υπάρχει άλλος λόγος προς

έρευνα, πρέπει να απορριφθεί η ένδικη αίτηση αναιρέσεως, καταδικασθούν δε οι

αναιρεσείοντες στα δικαστικά έξοδα και στη δικαστική δαπάνη του παραστάντος

πολιτικώς ενάγοντος (άρθρο 583 παρ. 1 του ΚΠΔ).

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Απορρίπτει την από 15/6/2010 αίτηση των Ε. Κ. του Π. και Δ. Κ. του Π., για

αναίρεση της υπ` αριθμ. 809/2010 απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών.

Και

Καταδικάζει τους αναιρεσείοντες στα δικαστικά έξοδα εκ διακοσίων είκοσι

(220) ευρώ, τον καθένα, και στη δικαστική δαπάνη του πολιτικώς ενάγοντος εκ

πεντακοσίων (500) ευρώ.

Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 18 Νοεμβρίου 2010.

Και

Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 9

Δεκεμβρίου 2010.

Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

86

2182/2011 ΔΕΦ ΑΘ

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Τμήμα 17ο Τριμελές

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 30 Σεπτεμβρίου 2010, με δικαστές τις: Λαμπρινή

Παπαδήμα, Πρόεδρο Εφετών Δ.Δ., Ευτυχία Κούρλα- Εισηγήτρια και Θεοφανώ Λαδοπούλου, Εφέτες

Δ.Δ. και γραμματέα τη Γεωργία Ηλιοπούλου, δικαστική υπάλληλο,

για να δικάσει την από 29 Mαρτίου 2010 (αριθ.καταχ. 1491/9.4.2010) έφεση:

του .............., κατοίκου Αθηνών (.............. αριθ. ...), ο οποίος παρέστη μαζί με τον πληρεξούσιο

δικηγόρο Λεωνίδα Τασσόπουλο,

κατά των: 1. Δήμου Αθηναίων, που εκπροσωπείται από το Δήμαρχό του και παρέστη με τον

πληρεξούσιο δικηγόρο Αντώνιο Μουχτούρη με δήλωση κατ` άρθρο 133 παρ. 2 Κ.Δ.Δ. και 2.

Ελληνικού Δημοσίου, που εκπροσωπείται από τον Υπουργό Οικονομικών, ο οποίος δεν παρέστη

Κατά τη συζήτηση ο διάδικος που παρέστη στο ακροατήριο ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και

ζήτησε όσα αναφέρονται στα πρακτικά.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη και

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα

Σκέφθηκε κατά το νόμο

87

1. Επειδή, με την κρινόμενη έφεση, για την οποία καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (2733972

σειράς Α΄ ειδικό έντυπο παραβόλου), ζητείται η εξαφάνιση της 5996/2009 οριστικής απόφασης του

Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε η από

24.2.2004 αγωγή του εκκαλούντος, με την οποία ζήτησε να υποχρεωθούν οι καθ` ων αυτή Δήμος

Αθηναίων και Ελληνικό Δημόσιο, ευθυνόμενοι αλληλεγγύως και εις ολόκληρον o καθένας, να του

καταβάλουν, νομιμοτόκως από την επέλευση της ζημίας άλλως από την κατάθεση και επίδοση της

αγωγής, το ποσό των 11.270 ευρώ ως αποζημίωση προς αποκατάσταση των ζημιών που υπέστη

και ως χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης εξαιτίας τραυματισμού του οφειλόμενου, κατά

τους ισχυρισμούς τους, σε παράνομες παραλείψεις οργάνων των καθ` ων. Νομίμως δε χώρησε η

συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο παρά τη μη παράσταση του εφεσίβλητου Ελληνικού

Δημοσίου, το οποίο είχε κλητευθεί νομoτύπως και εμπροθέσμως, όπως προκύπτει από το από

28.6.2010 αποδεικτικό επίδοσης της κλήσης για εμφάνιση της Επιμελήτριας Διοικητικών

Δικαστηρίων Ελ. Σωτηροπούλου.

2. Επειδή, στο άρθρο 92 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας ορίζεται ότι: «1. Σε έφεση υπόκεινται

οι αποφάσεις που εκδίδονται σε πρώτο βαθμό. 2 (όπως το πρώτο εδάφιο της παραγράφου αυτής

αντικαταστάθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 10 του ν. 3659/2008, η οποία αρχίζει να ισχύει,

σύμφωνα με το άρθρο 82 του ίδιου νόμου, ένα μήνα μετά τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της

Κυβέρνησης και, συνεπώς, έχει εφαρμογή στην προκειμένη περίπτωση κατ` άρθρο 83 παρ. 2 Κ.Δ.Δ.)

«Δεν υπόκεινται σε έφεση αποφάσεις που αφορούν σε χρηματικές διαφορές, αν το αντικείμενό τους

δεν υπερβαίνει το ποσό των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ…Το αντικείμενο της διαφοράς

προσδιορίζεται από το ποσό, το οποίο καθορίζεται με την πρωτόδικη απόφαση. Αν αντικείμενο της

διαφοράς είναι περισσότερα αυτοτελή και διακεκριμένα μεταξύ τους ποσά, το εκκλητό κρίνεται

χωριστά ως προς καθένα από τα ποσά αυτά…». Στην προκειμένη περίπτωση με την ασκηθείσα

ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου αγωγή ο εκκαλών ζήτησε την επιδίκαση των ποσών των

1.270 ευρώ προς αποκατάσταση υλικών ζημιών και των 10.000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση

λόγω ηθικής βλάβης. Συνεπώς, το αντικείμενο της διαφοράς- που προσδιορίζεται με βάση τα

ανωτέρω ποσά, το αίτημα επιδίκασης των οποίων απορρίφθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση- ως

προς το αυτοτελές και διακεκριμένο κεφάλαιο των υλικών ζημιών (πρβ. ΣτΕ 1147/2005),

υπολείπεται του θεσπιζόμενου στην παρ. 2 του ως άνω άρθρου 92 του Κ.Δ.Δ. ορίου του

ανεκκλήτου (5.000 ευρώ) και δεδομένου ότι εν προκειμένω δεν συντρέχει λόγος από τους

αναφερόμενους στην παρ. 4 του ίδιου άρθρου, που επιτρέπουν την κατ` εξαίρεση άσκηση έφεσης

ανεξαρτήτως του ύψους του αμφισβητούμενου ποσού, η εκκαλούμενη απόφαση είναι ως προς το

εν λόγω κεφάλαιο ανέκκλητη και για το λόγο αυτό, που εξετάζεται αυτεπαγγέλτως από το

Δικαστήριο, η κρινόμενη έφεση πρέπει κατά το αντίστοιχο μέρος να απορριφθεί ως απαράδεκτη, να

εξεταστεί δε περαιτέρω ως προς το, επίσης αυτοτελές και διακεκριμένο, κεφάλαιο της χρηματικής

ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης.

3. Επειδή, ο Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας ορίζει στο άρθρο 94 παρ. 1 ότι η προθεσμία για την

άσκηση έφεσης είναι εξήντα (60) ημερών και αρχίζει από την επίδοση της προσβαλλόμενης

απόφασης και στο άρθρο 126 παρ. 2 και 3 ότι τα ένδικα μέσα ασκούνται με δικόγραφο, το οποίο

κατατίθεται στη γραμματεία της κύριας έδρας του δικαστηρίου που εξέδωσε την προσβαλλόμενη

απόφαση, επ` αυτού δε συντάσσεται πράξη κατάθεσης. Εξάλλου, ο ίδιος Κώδικας στο μεν άρθρο 50

ορίζει ότι: «1. Οι επιδόσεις προς τους ιδιώτες διενεργούνται στην κατοικία ή στο χώρο της

εργασίας, κατά περίπτωση, προσωπικώς στους ίδιους ή στους νόμιμους αντιπροσώπους ή στους

εκπροσώπους ή στους δικαστικούς πληρεξουσίους ή στους αντικλήτους τους, σύμφωνα με τα

οριζόμενα στις ειδικότερες αντίστοιχες διατάξεις. 2. Για την εφαρμογή των διατάξεων του Κώδικα,

νοείται ως κατοικία η οικία, το διαμέρισμα και γενικώς ο στεγασμένος χώρος που προορίζεται για

διημέρευση και διανυκτέρευση, ενώ, ως χώρος εργασίας, ο χώρος άσκησης της επαγγελματικής

δραστηριότητας…», στο δε άρθρο 51 παρ. 1 ότι: «Αν τα πρόσωπα που αναφέρονται στην παρ. 1

του άρθρου 50 απουσιάζουν από την κατοικία τους, το έγγραφο παραδίδεται στο σύζυγο ή σε

οποιονδήποτε από τους συγγενείς ή σε μέλος του προσωπικού, εφόσον τα πρόσωπα αυτά

συνοικούν μαζί τους και σε περίπτωση μη ανεύρεσης κανενός από τα παραπάνω πρόσωπα, σε

οποιονδήποτε από τους λοιπούς συνοίκους», ενώ στο άρθρο 52 παρ. 1 ορίζει ότι: «Αν τα πρόσωπα

που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 50 απουσιάζουν από το κατάστημα, το γραφείο ή το

εργαστήριο όπου εργάζονται, το έγγραφο παραδίδεται σε συνεταίρο ή συνεργάτη ή υπάλληλο που

εργάζεται στον ίδιο χώρο…».

4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση στο περιλαμβανόμενο στο φάκελο της υπόθεσης

αποδεικτικό επίδοσης της εκκαλούμενης απόφασης, αναφέρεται ότι ο Ε.Φ. .............. μετέβη στις

88

25.1.2010 στην οδό .............. αριθ. ... (Νέα Σμύρνη) προκειμένου να επιδώσει αντίγραφο της

απόφασης στο .............., πληρεξούσιο δικηγόρο του εκκαλούντος, στη διεύθυνση δε αυτή, όπως

αναφέρεται στο ως άνω αποδεικτικό, ο επιδόσας βρήκε τον ίδιο προσωπικά και επέδωσε στον

σύνοικο ενήλικο .............. (πατέρα του). Το αποδεικτικό όμως αυτό είναι άκυρο, διότι σε αυτό

αφενός δεν βεβαιώνεται ότι ο διενεργήσας την επίδοση δεν βρήκε τον προς ον αυτή- στοιχείο

αναγκαίο για το κύρος της επίδοσης σε άλλο πρόσωπο (πρβ.ΣτΕ 2891/2006, 293/2003 κ.ά.)-

αφετέρου δεν προσδιορίζεται ειδικότερα εάν στην ανωτέρω διεύθυνση (η οποία αναγράφεται στην

επαγγελματική σφραγίδα του προαναφερθέντος πληρεξούσιου δικηγόρου) ευρίσκετο το γραφείο ή

η οικία αυτού, προκειμένου να κριθεί εάν, σε περίπτωση απουσίας του, μπορούσε να χωρήσει

νομίμως η επίδοση στον προαναφερθέντα συγγενή του, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 51

παρ. 1 του Κ.Δ.Δ. (πρβ.ΣτΕ 816/2004). Συνεπώς, εφόσον η εκκαλούμενη απόφαση δεν επιδόθηκε

νομίμως στον εκκαλούντα, δεν άρχισε η εξηκονθήμερη προθεσμία προς άσκηση της κρινομένης

έφεσης, η οποία, κατατεθείσα στη Γραμματεία του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών στις

29.3.2010 (βλ. την οικεία πράξη κατάθεσης), δηλαδή μετά την πάροδο της νόμιμης προθεσμίας

που έληξε στις 26.3.2010 (χωρίς να γίνεται επίκληση λόγου ανώτερης βίας που δικαιολογεί την

υπέρβαση αυτής), ασκείται εμπροθέσμως.

5. Επειδή, το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι για παράνομες

πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που

τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε

κατά παράβαση διάταξης που έχει τεθεί χάριν του γενικού συμφέροντος, οι διατάξεις δε αυτές

εφαρμόζονται, σύμφωνα με το άρθρο 106 ΕισΝΑΚ, και για την ευθύνη των δήμων, των

κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των

οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους. Με τις διατάξεις αυτές θεμελιώνεται ευθύνη των

ανωτέρω νομικών προσώπων και περαιτέρω υποχρέωση αυτών προς αποζημίωση για ζημία που

προκλήθηκε από την πλημμελή εκτέλεση ή την παράλειψη εκτέλεσης από τα όργανά τους των

καθηκόντων που ανατίθενται σε αυτά από το νόμο (πρβ.ΣτΕ 788/2006, 4331/2000 κ.ά.).

Περαιτέρω, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, το δικαστήριο της ουσίας, ανεξάρτητα από

την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, μπορεί να επιδικάσει στον ζημιωθέντα, ύστερα από αίτησή

του, εύλογη, κατά την κρίση του, χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης κατ’ ανάλογη

εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα (ΣτΕ 2521/2008, 2579/2006 κ.ά.).

6. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 24 παρ. 1 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (π.δ. 410/1995,

Α΄ 231), που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, ορίζετο ότι: «Η διοίκηση όλων των τοπικών

υποθέσεων ανήκει στην αρμοδιότητα των δήμων και των κοινοτήτων… Στην αρμοδιότητα των

δήμων και των κοινοτήτων ανήκουν ιδίως: α)… η)…η προστασία της ζωής και της υγείας των

κατοίκων…». Εξάλλου, στο άρθρο 8 του π.δ. 400/1983 «Εφαρμογή των μέτρων καταπολέμησης

της εχινοκοκκίασης- υδατίδωσης, της λύσσας και των λοιπών ζωοανθρωπονόσων» (Α΄151) που

εκδόθηκε κατ` εξουσιοδότηση της παρ. 4 του άρθρου 1 του ν. 829/1978 (Α΄ 203), όπως ίσχυε

κατά τον κρίσιμο χρόνο μετά την αντικατάστασή του από το άρθρο 6 του π.δ. 289/1992 (Α΄148),

ορίζοντο τα ακόλουθα: «1. Η περισυλλογή των χωρίς συνοδό περιφερόμενων και η ενδεχόμενη

θανάτωση των αδέσποτων και επικίνδυνων σκύλων, είναι δυνατό να ενεργείται από ειδικά

εξουσιοδοτημένα συνεργεία τα οποία συγκροτούνται για ορισμένο χρόνο και περιοχή δράσης από

Δήμους, Κοινότητες και ζωοφιλικά σωματεία. Ενα τουλάχιστον άτομο του συνεργείου έχει

κατάλληλη αγωγή, εκπαίδευση και επαρκή εμπειρία σε θέματα μεταχείρισης ζώων και χρήσης

αναισθητικών ή μέσων ευθανασίας. Σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις πρόκλησης σοβαρών

προβλημάτων από αδέσποτα σκυλιά και όταν δεν αναπτύσσεται η σχετική δραστηριότητα από

τους πιο πάνω φορείς είναι δυνατό, μετά από σχετική εισήγηση της Δ/νσης Κτηνιατρικής, να δίδεται

εντολή από το νομάρχη σε φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης για την συγκρότηση του απαραίτητου

συνεργείου. 2. Η εν γένει δράση των πιο πάνω συνεργείων παρακολουθείται από τις οικείες

κτηνιατρικές υπηρεσίες, οι οποίες παρέχουν σχετικές οδηγίες, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την τήρηση

των αρχών περί προστασίας των ζώων. 3… 4. Οι σκύλοι που περισυλλέγονται σύμφωνα με την

προηγούμενη παράγραφο ή παραδίδονται ως ανεπιθύμητοι από τους ιδιοκτήτες τους, κρατούνται

σε καταφύγια ζώων, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 1 παρ. 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την

προστασία των ζώων συντροφιάς που κυρώθηκε με το Ν. 2017/1992 (Α΄ 32)… Ως καταφύγια

ζώων νοούνται και τα κυνοκομεία… 5. Οι πιο πάνω χώροι (καταφύγια) κατασκευάζονται και

λειτουργούν από δήμους, κοινότητες και ζωοφιλικά σωματεία… Για τη δαπάνη κατασκευής των

ανωτέρω χώρων ισχύουν τα αναφερόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 13 του παρόντος…», στη δε

παρ. 2 του άρθρου 13 του ίδιου π.δ., όπως το πρώτο εδάφιο αυτής αντικαταστάθηκε από την

παρ. 2 του άρθρου 7 του π.δ. 289/1992, ορίζετο ότι: «Οι Δήμοι και οι Κοινότητες μπορεί να

89

ενισχυθούν με μέρος ή ολόκληρη τη δαπάνη που απαιτείται για την διαμόρφωση των χώρων

εξέτασης των σκύλων και των κοινών χώρων ενταφιασμού των ζώων, Οι ανωτέρω φορείς και τα

ζωοφιλικά σωματεία είναι ενδεχόμενο να ενισχύονται και για την κατασκευή καταφυγίων στα

πλαίσια της προσπάθειας αντιμετώπισης των αδέσποτων σκύλων και διάδοσης του πνεύματος

ζωοφιλίας. Το ποσό της ενίσχυσης για κάθε περίπτωση ορίζεται με απόφαση του Υπουργού

Γεωργίας, μετά από πρόταση της αρμόδιας κεντρικής υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας…». Κατά

την έννοια των διατάξεων του ανωτέρω άρθρου 8 του π.δ. 400/1983, ερμηνευομένων σε

συνδυασμό προς τις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1η του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, κατά

τις οποίες στην αρμοδιότητα των Ο.Τ.Α. ανήκει η διοίκηση, γενικότερα, των τοπικών υποθέσεων

αλλά, μεταξύ άλλων, και η προστασία της ζωής και της υγείας των κατοίκων, οι δήμοι και οι

κοινότητες έχουν υποχρέωση- και όχι απλώς δυνατότητα- να προβαίνουν εντός της περιφέρειάς

τους τόσο στην περισυλλογή των αδέσποτων και επικίνδυνων σκύλων όσο και στην φύλαξή τους

σε κατάλληλους χώρους (καταφύγια), προκειμένου να προστατεύονται οι κάτοικοι από τον

κίνδυνο πρόκλησης σωματικής κάκωσης ή βλάβης της υγείας τους από τα ζώα αυτά. Τα ανωτέρω

δεν αναιρούνται από τη μη ρητή πρόβλεψη της συγκεκριμένης υποχρέωσης από τις διατάξεις που

ίσχυαν, κατά τα προεκτεθέντα, κατά τον κρίσιμο χρόνο σε αντίθεση προς τις μεταγενέστερες

διατάξεις αρχικώς του ν.3170/2003 «Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες

διατάξεις» (Α΄ 191) και, ακολούθως, του νεότερου Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006,

Α΄114, άρθρο 75 περ. Iγ’ αριθ. 10).

7. Eπειδή, με την ασκηθείσα ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου αγωγή του ο εκκαλών

εξέθεσε ότι στις 30.4.2002 και ώρα 7 μ.μ., ενώ ευρισκόταν, επιβαίνων επί μοτοποδηλάτου, στη

συμβολή των οδών .............. και .............. (Αθήνα), δέχθηκε επίθεση δέκα (10) αδέσποτων

σκύλων, ο ένας από τους οποίους τον δάγκωσε στο αριστερό άκρο «(πρόσθια και οπίσθια

επιφάνεια γαστροκνημίας)». Λόγω του τραύματός του, συνεπεία του οποίου παρουσίασε

ακατάσχετη αιμορραγία και αφόρητους πόνους, ο εκκαλών μετέβη στα εξωτερικά ιατρεία του

Ιπποκράτειου Νοσοκομείου όπου οι ιατροί τοποθέτησαν στο τραύμα τρεις (3) ραφές «λόγω του

ότι έχει δημιουργηθεί δερματικός κρημνός», σύμφωνα με γνωμάτευση του Νοσοκομείου, την

οποία επικαλέστηκε πρωτοδίκως ο εκκαλών, χωρίς όμως, όπως βεβαιώνεται στην εκκαλούμενη

απόφαση, να προσκομίσει τη γνωμάτευση αυτή στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο. Ακολούθως, ο

εκκαλών υποχρεώθηκε να παραμείνει στην οικία του για να αναρρώσει επί 20 ημέρες, γεγονός το

οποίο είχε ως συνέπεια να υποστεί υλική ζημία ύψους 470 ευρώ, από την απώλεια των

εισοδημάτων του ως υπαλλήλου χρηματιστηριακής εταιρείας καθώς και 800 ευρώ από την

απώλεια των εισοδημάτων του ως οδηγού ταξί. Ισχυρίστηκε δε ότι η εν λόγω ζημία οφείλετο στην

παράνομη παράλειψη αφενός του Δήμου Αθηναίων να μεριμνήσει για την περισυλλογή των

αδέσποτων σκύλων, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις του π.δ. 400/1983, αφετέρου του

Ελληνικού Δημοσίου να ενισχύσει, παρέχοντας τους αναγκαίους χώρους και χρηματοδότηση, τον

ως άνω Δήμο για το σκοπό αυτό. Ενόψει αυτών, ζήτησε να υποχρεωθούν οι καθ` ων, ευθυνόμενοι

εις ολόκληρον ο καθένας να του καταβάλουν, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, το

συνολικό ποσό των 11.270 ευρώ, αναλυόμενο στα ποσά των 1.270 ευρώ προς αποκατάσταση

των ανωτέρω υλικών ζημιών και των 10.000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής

βλάβης που υπέστη εξαιτίας του ανωτέρω συμβάντος, του τραυματισμού του και της οικονομικής

δυσπραγίας, στην οποία περιήλθε συνεπεία της υποχρεωτικής αποχής του από κάθε εργασία κατά

το χρόνο που απαιτήθηκε για την ανάρρωσή του. Με την εκκαλούμενη απόφαση κρίθηκε ότι από

το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 2 και 8 του π.δ.400/1983 και 24 παρ.1 περ.η΄ του

Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα συνάγεται ότι οι Ο.Τ.Α. υπέχουν υποχρέωση προστασίας των

δημοτών από τη μετάδοση ζωοανθρωπονόσων με τον εμβολιασμό των ζώων και, σε εξαιρετικές

περιπτώσεις, θανάτωση των επικίνδυνων ζώων, όχι δε και υποχρέωση συγκρότησης συνεργείων

περισυλλογής αδέσποτων ζώων και εγκλεισμού αυτών σε ειδικά καταφύγια, αρμοδιότητα η οποία,

σύμφωνα με τον Οργανισμό εσωτερικής οργάνωσης και λειτουργίας των Κεντρικών Υπηρεσιών της

Ενιαίας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών- Πειραιώς (Β’ 395/11.5.1995), ανήκει στο Τμήμα

Κτηνιατρικών Εφαρμογών και Προστασίας των Ζώων της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής της

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Με βάση τα ανωτέρω, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι δεν υφίστατο υποχρέωση του

Ελληνικού Δημοσίου προς χρηματοδότηση του Δήμου Αθηναίων για τη συγκρότηση συνεργείων

περισυλλογής αδέσποτων σκύλων, δεδομένου, άλλωστε, ότι δεν είχε δοθεί τέτοια εντολή στον

τελευταίο από το Νομάρχη και, συνεπώς, ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή

των διατάξεων των άρθρων 105 και 106 ΕισΝΑΚ, διότι δεν στοιχειοθετείται παράνομη παράλειψη

εκ μέρους του Δήμου Αθηναίων και του Ελληνικού Δημοσίου, οι οποίοι, ως εκ τούτου, δεν

90

υποχρεούνται σε καταβολή στον εκκαλούντα αποζημίωσης, κατά το αίτημα της αγωγής, που,

κατόπιν των ανωτέρω, απορρίφθηκε ως αβάσιμη. Με την υπό κρίση έφεση αμφισβητείται η

ορθότητα της εκκαλούμενης απόφασης. Εξάλλου, μεταξύ των εγγράφων που κατέθεσε ενώπιον

του Δικαστηρίου ο εκκαλών περιλαμβάνεται και η βεβαίωση του Περιφερειακού Γενικού

Νοσοκομείου «Ιπποκράτειο». Η εν λόγω βεβαίωση όμως δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη από το

Δικαστήριο, εφόσον, όπως προαναφέρθηκε, στην εκκαλούμενη απόφαση βεβαιώνεται ότι ο

εκκαλών επικαλέστηκε αυτή χωρίς όμως να την προσκομίσει στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο,

συνεπώς, η προσκόμιση της βεβαίωσης αυτής το πρώτον στην κατ` έφεση δίκη δεν είναι επιτρεπτή

σύμφωνα με το άρθρο 96 παρ. 2 και 3 του Κ.Δ.Δ., δεδομένου, άλλωστε, ότι ο εκκαλών δεν

επικαλείται οποιοδήποτε λόγο καθιστώντα δικαιολογημένη τη μη προσκόμισή της στην πρωτόδικη

δίκη (πρβ. ΣτΕ 1848, 2468/2008 κ.ά.). Περαιτέρω, όμως, στη δικογραφία περιλαμβάνονται

έγγραφα που, όπως προκύπτει από τη σχετική σημείωση επ` αυτών κατετέθησαν νομίμως στο

πρωτοβάθμιο δικαστήριο, συγκεκριμένα δε, η υποβληθείσα από αυτόν στις 10.6.2002 μήνυση

ενώπιον του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών κατά των εφεσιβλήτων και οι από 3.7.2002 και

9.7.2002 ένορκες καταθέσεις ενώπιον του Πταισματοδίκη Αθηνών των μαρτύρων .............. και

.............., συνεργάτη και φίλου του εκκαλούντος αντίστοιχα, σύμφωνα με τις οποίες ο τελευταίος

γνωστοποίησε σε αυτούς αυθημερόν το συμβάν και το γεγονός ότι τραυματίστηκε και

υποχρεώθηκε να μεταβεί στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο` ο πρώτος από τους μάρτυρες κατέθεσε,

επίσης, ότι κατά την επίσκεψή του την επόμενη ημέρα στο σπίτι του εκκαλούντος είδε ότι το

αριστερό πόδι αυτού έφερε επίδεση, ενώ, περαιτέρω, κατά τις εν λόγω καταθέσεις, ο εκκαλών,

συνεπεία του τραυματισμού του, δεν μπόρεσε να εργαστεί επί 10 ημέρες (κατάθεση ..............) ή 15

ημέρες (κατάθεση ..............). Από τις ανωτέρω μαρτυρικές καταθέσεις που δόθηκαν στα πλαίσια

της ποινικής διαδικασίας- οι οποίες νομίμως λαμβάνονται υπόψη και εκτιμώνται από τα διοικητικά

δικαστήρια προς συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων (άρθρα 147 παρ. 1ζ και 148 του Κ.Δ.Δ., πρβ.

ΣτΕ 2069/2010, 2845/2007, 1217/2006)- σε συνδυασμό προς το περιεχόμενο της «μήνυσης» του

εκκαλούντος περί του συμβάντος, αποδεικνύεται, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, ο ισχυρισμός

του ότι ευρισκόμενος κατά την προαναφερθείσα ημερομηνία στο ανωτέρω σημείο δέχθηκε επίθεση

αδέσποτων σκύλων, συνεπεία της οποίας τραυματίστηκε.

8. Επειδή, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην έκτη σκέψη, υποχρέωση περισυλλογής των

αδέσποτων σκύλων εντός της περιφέρειάς του είχε ο Δήμος Αθηναίων και όχι, όπως εσφαλμένα

έκρινε το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθηνών- Πειραιώς, δεδομένου

ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ. 1 του π.δ. 400/1983, η σχετική αρμοδιότητα του νομάρχη

αφορά μόνον τη δυνατότητα, σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων

από αδέσποτα σκυλιά και εφόσον οι αρμόδιοι κατά το ίδιο άρθρο φορείς αδρανούν, να δίδει εντολή

στον οικείο Ο.Τ.Α. για τη συγκρότηση του απαραίτητου για την περισυλλογή αυτών συνεργείου,

κατόπιν εισήγησης της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής, στην άσκηση δε της αρμοδιότητας αυτής της εν

λόγω Διεύθυνσης αναφέρεται προφανώς ο Οργανισμός εσωτερικής οργάνωσης και λειτουργίας των

Κεντρικών Υπηρεσιών της Ενιαίας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών- Πειραιώς, τον οποίο

επικαλείται η εκκαλούμενη απόφαση. Συνεπώς, ο εφεσίβλητος Δήμος υπεχρεούτο σε συγκρότηση

συνεργείων περισυλλογής των αδέσποτων σκύλων εντός της περιφέρειάς του, η μη συγκρότηση

των οποίων (συνεργείων) στοιχειοθετεί ευθύνη αυτού προς αποζημίωση κατά τα άρθρα 105- 106

ΕισΝΑΚ σε περίπτωση επέλευσης ζημίας προκληθείσης από αδέσποτα ζώα, την ευθύνη δε αυτή δεν

αίρει η, κατά τους ισχυρισμούς του, εφαρμογή περιορισμένης κλίμακας προγράμματος

περισυλλογής και φύλαξης των αδέσποτων σκύλων της πόλης σε ειδικό χώρο (κυνοκομείο),

εφόσον διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος δεν αρκούσε προς αποτροπή

του κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία των κατοίκων, οι σχετικοί δε με το αντίθετο ισχυρισμοί αυτού

είναι απορριπτέοι. Περαιτέρω, εφόσον με τα ανωτέρω άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ, θεσπίζεται η

αντικειμενική ευθύνη του νομικού προσώπου δημόσιου δικαίου, αλυσιτελώς προβάλλεται από το

Δήμο Αθηναίων ότι το γεγονός της ύπαρξης αδέσποτων σκύλων στη συγκεκριμένη περιοχή δεν είχε

περιέλθει σε γνώση των οργάνων αυτού ώστε να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες (πρβ.ΣτΕ

740/2001). Εξάλλου, δεδομένου ότι ο Δήμος Αθηναίων δεν μερίμνησε για την περισυλλογή των

αδέσποτων σκύλων κατά αποτελεσματικό τρόπο, υπολαμβάνων ότι δεν υπέχει τέτοια υποχρέωση,

η επίδικη αξίωση του εκκαλούντος για αποζημίωση θεμελιώνεται στην εν λόγω παράνομη

παράλειψη του Δήμου αυτού και όχι στη μη ενίσχυσή του του προς τούτο από το Ελληνικό

Δημόσιο, ζήτημα το οποίο θα ετίθετο μόνον εάν ο Δήμος επεκαλείτο ως λόγο μη συμμόρφωσής

του προς την ανωτέρω υποχρέωσή του την έλλειψη των αναγκαίων πόρων και μέσων. Συνεπώς,

το Ελληνικό Δημόσιο δεν νομιμοποιείται παθητικώς στην παρούσα δίκη, κατά το βασίμως

προβληθέντα ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου σχετικό ισχυρισμό αυτού. Κατ` ακολουθίαν

δε των ανωτέρω, η εκκαλούμενη απόφαση κατά το κεφάλαιο αυτής που αφορά την υποχρέωση

91

του εφεσίβλητου Δήμου Αθηναίων προς καταβολή στον εκκαλούντα χρηματικής ικανοποίησης

λόγω ηθικής βλάβης πρέπει να εξαφανιστεί, περαιτέρω δε να εκδικαστεί η ασκηθείσα αγωγή κατά

το αίτημα αυτό.

9. Επειδή, ο εναγόμενος Δήμος Αθηναίων δεν προέβη σε περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων

εντός της περιφέρειάς του, επικαλούμενος, αβασίμως κατά τα προεκτεθέντα, ότι δεν υπεχρεούτο

προς τούτο, συνεπεία δε της παράλειψης αυτής ο ενάγων υπέστη υπέστη αναμφισβήτητα

σωματική και ψυχολογική δοκιμασία λόγω της επίθεσης που δέχθηκε. Ενόψει αυτού, το

Δικαστήριο κρίνει ότι ο ενάγων δικαιούται αποζημίωση προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που

υπέστη (ζήτημα το οποίο και μόνον εξετάζεται κατ` έφεση, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη

δεύτερη σκέψη), το ύψος της οποίας (αποζημίωσης), πρέπει να οριστεί σε 1.000 ευρώ,

λαμβανομένων υπόψη της σωματικής και ψυχικής ταλαιπωρίας του καθώς και της γενικότερης

αναστάτωσης που, κατά κοινή πείρα, προκάλεσε σε αυτόν το συμβάν, αλλά και ότι, λόγω της μη

παραδεκτής, κατά τα ανωτέρω, προσκόμισης της βεβαίωσης του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, δεν

αποδεικνύεται η επικαλούμενη σοβαρότητα του τραυματισμού του, ο οποίος εν πάση περιπτώσει

δεν ήταν πρόσφορος να επιφέρει τις συνέπειες που αναφέρονται στην αγωγή (υποχρεωτική ασιτία,

μοναξιά, εγκατάλειψη και αφόρητη κατάθλιψη). Συνεπώς, ο Δήμος Αθηναίων υποχρεούται να

καταβάλει στο ενάγοντα το ανωτέρω ποσό των 1.000 ευρώ, κατά το εν μέρει βάσιμο σχετικό

αίτημα αυτού. Το ποσό αυτό πρέπει να καταβληθεί στον ενάγοντα νομιμοτόκως, κατά το αίτημα

της αγωγής, από την επίδοση αυτής στον εναγόμενο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 21 του από

26.6/10.7.1944 Κ.Δ. «περί κώδικος των νόμων περί δικών του Δημοσίου» (Α΄ 139)- που

εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση δυνάμει του άρθρου 3 του ν.δ. 31/1968 (Α΄281)- και το

άρθρο 75 παρ. 2 εδάφιο α’ του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ΣτΕ 451/2005) και όχι από την

επέλευση της ζημίας ή από την κατάθεση της αγωγής, όπως αβασίμως ζητείται με αυτήν ή από την

υποβολή στις 10.6.2002 της ανωτέρω μήνυσής του, όπως, απαραδέκτως άλλωστε, ζητείται το

πρώτον με την έφεση (άρθρο 96 παρ.1 Κ.Δ.Δ.).

10. Επειδή, κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη έφεση πρέπει να απορριφθεί κατά το

μέρος που στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου, να γίνει δεκτή κατά το μέρος που στρέφεται

κατά του Δήμου Αθηναίων όσον αφορά το αίτημα επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης λόγω

ηθικής βλάβης και να απορριφθεί κατά το μέρος αυτό ως προς το αίτημα αποκατάστασης των

υλικών ζημιών, να αποδοθεί δε στον εκκαλούντα ποσό είκοσι πέντε (25) ευρώ από το παράβολο

που κατέβαλε, να καταπέσει δε αυτό κατά το λοιπό μέρος υπέρ του Δημοσίου, σύμφωνα με το

άρθρο 277 παρ. 9 Κ.Δ.Δ. Περαιτέρω, πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή η ασκηθείσα αγωγή κατά του

Δήμου Αθηναίων. Τέλος, πρέπει να συμψηφιστούν μεταξύ του ενάγοντος- εκκαλούντος και του

Δήμου Αθηναίων τα δικαστικά έξοδα και των δύο βαθμών δικαιοδοσίας (άρθρο 275 παρ. 1 εδάφ.

γ΄ Κ.Δ.Δ.).

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

- Απορρίπτει την έφεση κατά το μέρος που στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου και κατά το

λοιπό μέρος όσον αφορά το αίτημα αποκατάστασης των υλικών ζημιών.

- Δέχεται αυτήν κατά το μέρος που στρέφεται κατά του Δήμου Αθηναίων όσον αφορά το αίτημα

επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης.

- Διατάσσει την απόδοση στον εκκαλούντα ποσού είκοσι πέντε (25) ευρώ από το παράβολο που

κατέβαλε και την κατάπτωση του λοιπού υπέρ του Δημοσίου.

- Εξαφανίζει την 5996/2009 απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών κατά το

μέρος που με αυτήν απορρίφθηκε η αγωγή του εκκαλούντος κατά του Δήμου Αθηναίων όσον

αφορά το αίτημα επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης.

- Δικάζει την αγωγή κατά το αντίστοιχο μέρος.

- Δέχεται εν μέρει αυτήν.

- Υποχρεώνει το Δήμο Αθηναίων να καταβάλει στον ενάγοντα το ποσό των χιλίων (1.000) ευρώ,

νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής στον εναγόμενο.

92

Και

- Συμψηφίζει μεταξύ του ενάγοντος-εκκαλούντος και του Δήμου Αθηναίων τα δικαστικά έξοδα

και των δύο βαθμών δικαιοδοσίας.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 12 Μαΐου 2011.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η

ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΑ ΕΥΤΥΧΙΑ

ΚΟΥΡΛΑ

Η απόφαση δημοσιεύθηκε σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στις

30 Ιουνίου 2011.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΖΥΜΟΣΤΡΑ

93

Αριθμ. 253/2012

ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΗΒΩΝ

Αποτελούμενο από τον Κωνσταντίνο Φλετσύρη, Πρωτοδίκη, ως Δικαστή του Μονομελούς

Πρωτοδικείου, την οποία όρισε ο Πρόεδρος και τη Γραμματέα Αλεξάνδρα Αλογάρη,

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο της, στις 7 Ιουνίου 2012 για να δικάσει την υπόθεση

μεταξύ:

ΤΗΣ ΕΚΚΑΛΟΥΣΑΣ-ΕΝΑΓΟΜΕΝΗΣ: Ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία «..........», που

εδρεύει στην Αθήνα, οδός ................., νόμιμα εκπροσωπούμενης, η οποία εκπροσωπήθηκε

από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Λευτέρη Κτιστάκι.

ΤΟΝ ΕΦΕΣΙΒΛΗΤΩΝ-ΕΝΑΓΟΝΤΩΝ: 1. ................. του ................... και 2...................

...................του ..............., κατοίκων Οινοφύτων Βοιωτίας, οι οποίοι παραστάθηκαν ο μεν

πρώτος μετά και η δε δεύτερη δια του πληρεξούσιου δικηγόρου τους, Λεωνίδα Ρεπούσκου.

Οι ενάγοντες και ήδη εφεσίβλητοι με την από 30-5-2011 και με αριθμ. κατάθεσης 215/2011

αγωγή τους, την οποία άσκησαν ενώπιον του Ειρηνοδικείου Θήβας στρεφόμενοι κατά της

εναγομένης και ήδη εκκαλούσας, ζήτησαν για τους εκεί αναφερόμενους λόγους να γίνει δεκτή. Το

πρωτοβάθμια δικαστήριο με την υπ` αριθμ. 23/2012 απόφασή του, έκανε δεκτή την αγωγή.

Ήδη η εκκαλούσα με την από 9-4-2012 και με αριθμ. κατάθεσης 215/ΕΦΜ/2012 έφεσή της, η

94

οποία προσδιορίστηκε για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας, προσβάλλει την

απόφαση αυτή.

Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης και την εκφώνησή της από τα πινάκιο, οι πληρεξούσιοι

δικηγόροι των διαδίκων ζήτησαν να γίνουν δεκτά όσα αναφέρονται στις προτάσεις τους,

ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Η από 9-4-2012 και με αριθμό κατάθεσης δικογράφου εφέσεων με αριθμό 22/2012 ενώπιον του

Ειρηνοδικείου Θηβών και 215/ΕΦΜ/2012 ενώπιον του Πρωτοδικείου Θηβών υπό κρίση έφεση της

εναγομένης και ήδη εκκαλούσας κατά της υπ` αριθμ. 23/2012 οριστικής απόφασης του

Ειρηνοδικείου Θηβών, η οποία εκδόθηκε αντιμωλία των διαδίκων κατά την τακτική

διαδικασία, έχει ασκηθεί νομοτύπως (άρθρο 18 περ, 2, 495, 511 επ. ΚΠολΔ) και εμπροθέσμως

εφόσον, η εκκαλούσα δεν επικαλείται ούτε άλλωστε προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα ότι έγινε η

επίδοση της εκκαλουμένης απόφασης (άρθρο 518 παρ. 2 Κ.ΠολΔ). Πρέπει επομένως να γίνει τυπικά

δεκτή (άρθρο 533 παρ. 1 Κ.ΠολΔ) και να ερευνηθεί το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων της, Οι

ενάγοντες και νυν εφεσίβλητοι με την από 30-5-2011 και αρ. κατάθεσης 215/2011 αγωγή τους

προς το πρωτόδικο Δικαστήριο, ισχυρίστηκαν ότι είναι συνιδιοκτήτες κατά ποσοστά 50% εξ`

αδιαιρέτου ενός αυτοκινήτου, το οποίο υπέστη ζημιές από τη σύγκρουσή του με αδέσποτο σκύλο

επί της ΠΑΘΕ Αθηνών Λαμίας στο 62ο χλμ αυτής υπό τις συνθήκες που ειδικότερα αναφέρονται

στην αγωγή. Ότι από υπαιτιότητα της εναγομένης, η οποία δεν μερίμνησε όπως όφειλε και

μπορούσε για την ακώλυτη, ομαλή και ασφαλή διέλευση των αυτοκινήτων του κινούνται σ` αυτήν

(ΝΕΑ ΟΔΟΣ ΑΕ) και ειδικότερα δεν έλαβε τα απαιτούμενα μέτρα, ώστε να υπάρξει έγκαιρος

εντοπισμός και απομάκρυνση του ζώου από το οδόστρωμα, υπέστη τις αναφερόμενες στην αγωγή

θετικές ζημίες καθώς και ηθική βλάβη. Με βάση τα πραγματικά αυτά περιστατικά» ζήτησε να

υποχρεωθεί η εναγομένη να τους καταβάλει το ποσό των 4.538,00 ευρώ που εξειδικεύεται κατά τα

μερικότερα κονδύλια και να καταδικασθεί στη δικαστική τους δαπάνη. Το ως άνω Δικαστήριο, με

την εκκαλουμένη απόφαση του, έκανε εν μέρει δεκτή την αγωγή και υποχρέωσε την εναγομένη να

καταβάλει στοάς ενάγοντες το ποσό των 1.469 ευρώ εις έκαστο των εναγόντων που εξειδικεύεται

κατά τα μερικότερα κονδύλια με το νόμιμο τόκο από την επίδοση της αγωγής και να καταδικασθεί

στη δικαστική τους δαπάνη.

Κατά της απόφασης αυτής, παραπονείται η εκκαλούσα εναγομένη με την υπό κρίση έφεσή της για

εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου και για κακή εκτίμηση των αποδείξεων και ζητεί την εξαφάνιση

της, προκειμένου να απορριφθεί η κατ` αυτή αγωγή.

Από τα άρθρα 297, 298, 300 και 330 του ΑΚ, συνάγεται ότι, προϋπόθεση της ευθύνης για

αποζημίωση από αδικοπραξία, είναι η υπαιτιότητα του υπόχρεου, η οποία υπάρχει και στην

περίπτωση της αμέλειας, δηλαδή όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις

συναλλαγές, η παράνομη συμπεριφορά του υπόχρεου σε αποζημίωση έναντι εκείνου που

ζημιώθηκε και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς και της ζημίας.

Η παράνομη συμπεριφορά, ως όρος της αδικοπραξίας, μπορεί να συνίσταται σε θετική πράξη ή σε

παράλειψη, εφόσον, στην τελευταία περίπτωση, αυτός που υπέπεσε στην παράλειψη ήταν

υποχρεωμένος σε πράξη από το νόμο ή τη δικαιοπραξία, είτε από την καλή πίστη κατά την

κρατούσα κοινωνική αντίληψη. Αιτιώδης συνάφεια υπάρχει, όταν η πράξη ή η παράλειψη του

ευθυνόμενου προσώπου, ήταν ικανή, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και μπορούσε

αντικειμενικά να επιφέρει, κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων, το επιζήμιο

αποτέλεσμα. Η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, ότι τα πραγματικά περιστατικά που δέχτηκε ως

αποδειχθέντα εκτρέπουν το συμπέρασμα να θεωρηθεί κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας

ορισμένο γεγονός ως πρόσφορη αιτία της ζημίας, υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου, γιατί

είναι κρίση νομική, αναγόμενη στην ορθή ή μη υπαγωγή από το δικαστήριο της ουσίας των

διδαγμάτων της κοίτης πείρας στην αόριστη νομική έννοια της αιτιώδους συνάφειας (AΠ.

831/2005, Ελλ. Δικ. 47, 95). Περαιτέρω, κατά το άρθρο 914 ΑΚ, όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα

και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει σύμφωνα με όσα ορίζονται στα άρθρα 297 και

298 ΑΚ. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι, για να υπάρχει αδικοπραξία και, συνεπώς, υποχρέωση

του δράστη να αποζημιώσει τον παθόντα, απαιτούνται: α) ζημία κάποιου, β) η ζημία αυτή να

προκλήθηκε από το δράστη παρανόμως, γ) ο ζημιώσας να βρίσκεται σε υπαιτιότητα, η οποία

95

υπάρχει και στην περίπτωση της αμέλειας, όταν δηλαδή, κατά το άρθρο 330 του ΑΚ δεν

καταβάλλεται από το δράστη η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, δ) η παράνομη

συμπεριφορά του υπαίτιου να οφείλεται σε πράξη ή παράλειψη αυτού και ε) να υπάρχει αιτιώδης

συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου πράξεως ή παραλείψεως και της ζημίας που επήλθε (ΑΠ

831/2005, ΕλλΔικ 47, 95). Η προκληθείσα από το δράστη ζημία είναι παράνομη όταν προσβάλλεται

με τη συμπεριφορά του (πράξη) ή παράλειψη) δικαίωμα του παθόντος προστατευόμενο από το

νόμο και η υπαίτια παράλειψη του δράστη γεννά την προς αποζημίωση υποχρέωσή του, όταν

αυτός ήταν υποχρεωμένος στην πράξη από το νόμο ή τη δικαιοπραξία ή την καλή πίστη, κατά την

κρατούσα κοινωνική αντίληψη (Α.Π. 996/2004 ΕλλΔικ 47, 1624). Ειδικότερα, για την περίπτωση

αδικοπραξίας που τελείται με παράλειψη, για να υπάρξει υποχρέωση αποζημίωσης, η παράλειψη

πρέπει να είναι παράνομη. Αυτό συμβαίνει όταν ο υπαίτιος παραλείπει να προβεί σε θετική ενέργεια,

στην οποία είναι υποχρεωμένος να προβεί από το νόμο, τη δικαιοπραξία, την καλή πίστη και από

τις κρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις.

Από την επανεκτίμηση όλων των νομίμως και με επίκληση προσκομιζομένων αποδεικτικών

μέσων και συγκεκριμένα από τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων απόδειξης και ανταπόδειξης

που περιλαμβάνονται στα ταυτάριθμα με την εγκαλούμενη πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης από

όλα γενικώς τα έγγραφα μερικά από τα οποία λαμβάνονται υπόψη ως αποδεικτικά μέσα και άλλα

ως δικαστικά τεκμήρια, εφόσον επιτρέπεται το εμμάρτυρο της απόδειξης δίχως να παραλείπεται η

αξιολόγηση ουδενός αποδεικνύονται τα εξής: Την 10η -4- 2010 και περί ώρα 14.55, το υπ` αριθμ.

....................ΙΧΕ όχημα, συγκυριότητας των εναγόντων κατά ποσοστό 50% εξ` αδιαιρέτου

εκάστου, οδηγούμενο οπό τον προστηθέντα γιο του πρώτου και σύζυγο της δευτέρας των

εναγόντων αντίστοιχα ............................, εκινείτο με κατεύθυνση από Αθήνα προς Λαμία επί

της Π.Α.Θ.Ε. Αθηνών Λαμίας, στο ύψος της Χ/Θ 67, μετά το .........................., όταν ένας σκύλος

εισήλθε αιφνιδίως, από αριστερά ως προς την πορεία του στη δεξιά λωρίδα κυκλοφορίας, (η

Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης (Λ.Ε.Α) δεν προσμετράται, καθόσον προορίζεται αποκλειστικά και μόνο

για την κίνηση οχημάτων άμεσης ανάγκης και οχημάτων συντήρησης των αρμοδίων κρατικών

υπηρεσιών ή των εταιριών που, κατά παραχώρηση από το Δημόσιο, λειτουργούν, συντηρούν και

εκμεταλλεύονται αυτοκινητόδρομο ή οδό ταχείας κυκλοφορίας, για την αντιμετώπιση έκτακτων

γεγονότων, περιστατικών ή άλλων αναγκών), με αποτέλεσμα την επ` αυτού πρόσκρουση του

οχήματος και την πρόκληση ολικών ζημιών. Για το προαναφερόμενο ατύχημα δεν προκύπτει

ευθύνη των υπαλλήλων και λοιπών προστηθέντων οργάνων της εναγομένης. Από το ίδιο

αποδεικτικό υλικό αποδείχθηκε ότι με την από 19-12-2006. Σύμβαση Παραχώρησης που

υπογράφηκε μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου της ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία « ....... Α.Ε.

» και κυρώθηκε με το Ν. 3555/2007 παραχωρήθηκε στην τελευταία το αποκλειστικό δικαίωμα

λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης με την επιβολή και είσπραξη Διοδίων τελών και με

κάθε άλλη νόμιμη χρήση που αφορά αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση των χρηστών κατά τη

διάρκεια της Περιόδου Παραχώρησης για το Έργο Παραχώρησης (BIT), μέρος του οποίου είναι ο

αυτοκινητόδρομος ΠΑΘΕ από ΑΚ Μεταμόρφωσης έως την Σκάρφεια (άρθρα 4.1.1. 4.3.1 4.3.2 περ.

2 του Ν. 3555/2007).

Περαιτέρω με το άρθρο 6 παρ. 6.3, της σύμβασης ορίσθηκε ότι ο Παραχωρησιούχος - ήδη

εναγόμενη δεν θα ευθύνεται για θετικές ή παρεπόμενες ή αποθετικές ζημίες που θα προκληθούν σε

τρίτους από την ύπαρξη αυτού καθ` εαυτού του έργου ή από τη λειτουργία και συντήρηση του ή

των Κατασκευών ή οποιουδήποτε τμήματος αυτών ή από την εν γένει εκτέλεση του Έργου, εκτός

αν αυτές οφείλονται σε υπαιτιότητα αυτού ή των οποιονδήποτε προσώπων που χρησιμοποιεί για

την εκτέλεση της Σύμβασης (περιλαμβανομένου του Ανεξάρτητου Μηχανικού), λόγω μη τήρησης

των υποχρεώσεων του από την παρούσα, ανέλαβε δε (η εναγόμενη) την ευθύνη για οποιεσδήποτε

εργασίες αφορούν, μεταξύ άλλων, τον ηλεκτροφωτισμό, την κατακόρυφη και οριζόντια

σήμανση,τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις τα συστήματα άρδευσης, τα στηθαία

ασφαλείας, κιγκλιδώματα και περιφράξεις και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του έργου.

Πουθενά όμως στην από 19-12-2006 Σύμβαση Παραχώρησης που υπογράφηκε μεταξύ της εταιρίας

και του Ελληνικού Δημοσίου, δεν προβλέπεται υποχρέωση της Εταιρίας για την περισυλλογή των

αδέσποτων ζώων για τα οποία αποκλειστικά αρμόδιος παραμένει ο εκάστοτε αρμόδιος Δήμος, ο

οποίος μάλιστα συγκροτούν ειδικά συνεργεία περισυλλογής από άτομα τα οποία διαθέτουν την

κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία σε θέματα που αφορούν στην αιχμαλωσία των ζώων και

κατέχουν τις ειδικές γνώσεις χειρισμού τους (άρθρο 7 του Ν, 3170/2003). Η εκκαλούσα -

εναγομένη εταιρία έχει εγκαταστήσει περίφραξη σε όλο το μήκος του αυτοκινητόδρομου με ειδικό

συρματόπλεγμα εγκεκριμένο από τον Ανεξάρτητο Μηχανικό του Έργου Παραχώρησης και

96

ενδεικνυόμενο για τη χρήση σε αυτοκινητόδρομο, Η περίφραξη έχει ύψος περίπου 1,7 μέτρα και

στηρίζεται σε σταθερούς τσιμεντένιους πασσάλους, Κατά τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η είσοδος

οποιουδήποτε ζώου ή τρίτου ξένου αντικειμένου, το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει τροχαίο

ατύχημα ή κίνδυνο σε πρόσωπα και πράγματα κατά τη χρήση του αυτοκινητοδρόμου. Ωστόσο,

στις εισόδους εξόδους των αυτοκινήτων στον αυτοκινητόδρομο και ιδίως στους ανισόπεδους

κόμβους αυτού δεν είναι δυνατό να τοποθετηθεί περίφραξη.

Στα σημεία αυτά υπάρχουν ανοίγματα στην προκειμένου να επιτρέπεται η είσοδος και η έξοδος

οχημάτων στον αυτοκινητόδρομο. Σε αντίθετη περίπτωση θα παρεμποδιζόταν η είσοδος και

έξοδος των οχημάτων στον αυτοκινητόδρομο. Ειδικότερα δε, αποδείχθηκε ότι και στο σημείο του

ατυχήματος η εκκαλούσα - εναγόμενη Εταιρία έχει τοποθετήσει ήδη από το 2009 ειδική μόνιμη

περίφραξη με ειδικό συρματόπλεγμα ύψους 1,7 μέτρων εκατέρωθεν του αυτοκινητόδρομου, η

οποία στηρίζεται σε τσιμεντένιους πασσάλους, έτσι ώστε να είναι αδύνατο, εισήλθε το αδέσποτο

ζώο εκ του σημείου αυτού. Εξάλλου η εκκαλούσα - εναγομένη εταιρία πραγματοποιεί καθημερινά

τις προβλεπόμενες στην οικεία Σύμβαση Παραχώρησης Εργασίες συντήρησης του

Αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ. Αποδείχθηκε ότι κινητά συνεργεία της εταιρίας εκτελούν περιπολίες και

επιθεωρούν τον Αυτοκινητόδρομο ΠΑΘΕ σε τακτικά χρονικά διαστήματα επί εικοσιτετραώρου

βάσεως ώστε να εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία το» έργου παραχώρησης και η ασφαλής

κυκλοφορία τον χρηστών. Ειδικότερα προέκυψε ότι σε απόσταση περίπου 3 χλμ από το σημείο

του συμβάντος ευρίσκεται ο ανισόπεδος κόμβος της Ριτσώνας. Στο σημείο αυτά η περίφραξη

αναγκαστικά σταματά καθότι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα μπορούσαν να εισέρχονιαι και

εξέρχονται τα οχήματα, Από το σημείο αυτό προφανώς εισήλθε ο αδέσποτος σκύλος» στον οποίο

προσέκρουσε το αυτοκίνητο των εναγομένων και οποίος αφού διένυσε μικρή απόσταση εσωτερικό

και κατά μήκος του αυτοκινητόδρομοι), επιχείρησε να διασχίσει κάθετα το δρόμο και

συγκρούσθηκε με το αυτοκίνητο των εναγόντων -εφεσίβλητων. Δεδομένου δε ότι μεσολάβησε

μικρό χρονικό διάστημα από την είσοδο του σκύλου στον αυτοκινητόδρομο μέχρι την επέλευση

του ένδικου ατυχήματος, δεν ήταν ανθρωπίνως δυνατή, η άμεση γνώση και κινητοποίηση της

ομάδας περιπολίαςτης εκκαλούσας - εναγομένης εταιρίας σου είναι αρμόδια για το Τμήμα

Σχηματαρίου - Μαρτίνου, ώστε άμεσα να περισυλλέξει τον αδέσποτο σκύλο. Ούτε άλλωστε

ειδοποιήθηκε από οδηγό οχήματος για την είσοδο του ζώου στον αυτοκινητόδρομο. Οσον αφορά

δε στον ισχυρισμό των εναγόντων - εφεσίβλητων ότι ο σκύλος μπήκε από ένα συγκεκριμένο

άνοιγμα, αυτό είναι ανοιγμένο από άνθρωπο και αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το σύρμα είναι

κομμένο με εργαλείο κάθετα και συμμετρικά στις δύο άκρες του ανοίγματος, όπως βεβαίωσε και ο

μάρτυρας της εκκαλούσας εναγομένης στο ακροατήριο κατά την πρωτόδικη δίκη. Το άνοιγμα δεν

φτάνει μέχρι τα έδαφος αλλά σταματά τουλάχιστον σαράντα με πενήντα εκατοστά από το έδαφος.

Όσον αφορά στην έκθεση πραγματογνωμοσύνης που προσκομίσθηκε από τους ενάγοντες -

εφεσιβλήτους, αυτή έλαβε χώρα 10 μήνες μετά το ένδικο συμβάν (3-1-2011), έλαβε δε χώρα στο

62° χλμ της Εθνικής Οδού και όχι στο 65 + 700 χλμ αυτής, οι προσκομιζόμενες δε φωτογραφίες

επιπροσθέτως ουδόλως προκύπτει πάτε ελήφθησαν. Από τα παραπάνω αποδειχθέντα συνάγεται ότι

η εκκαλούσα - εναγομένη, είχε λάβει όλα τα προσήκοντα μέτρα για την αποτροπή του κινδύνου

βλάβης των οχημάτων που κινούνταν στην ΠΑΘΕ και, το τυχαίο περιστατικό της εισόδου ενός

αδέσποτου ζώου στο οδόστρωμα προφανώς από σημείο όπου δεν είναι δυνατή η τοποθέτηση

περίφραξης δεν μπορεί να θεμελιώσει οποιαδήποτε ευθύνη αυτής προς αποζημίωση των

εναγόντων, διότι δεν προέκυψε ουδεμία αδικοπραξία ούτε από θετική ενέργεια ούτε από

παράλειψη των οργάνων της. Συνεπώς ουδεμία υποχρέωση αποζημίωσης των εναγόντων

αφίστανται για τις αναφερόμενες στην ένδικη αγωγή αιτίες. Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, το οποίο

έκρινε τα αντίθετα με τα ανωτέρω, ότι δηλαδή το ένδικο ατύχημα και εντεύθεν η ζημία των

εναγόντων, οφείλονται σε υπαιτιότητα των οργάνων της εναγομένης εκκαλούσας, έσφαλε περί την

εφαρμογή του νόμου και περί την εκτίμηση των αποδείξεων.

Επομένως ο σχετικός λόγος έφεσης πρέπει να γίνει δεκτός, ως ουσιαστικά βάσιμος. Κατόπιν των

ανωτέρω παραδοχών, δεν θα εξεταστούν οι ισχυρισμοί που περιέχονται στους λοιπούς λόγους

εφέσεως με τους οποίους η εκκαλούσα παραπονείται για αοριστία των ζημιών των εναγόντων -

εφεσιβλήτων ή για τη μείωση της εμπορικής αξίας του αυτοκινήτου τους, εφόσον προαπαιτούμενο

αποζημίωσης αυτών εινοι η υπαιτιότητα της εναγομένης - εκκαλούσας. Σύμφωνα με όσα

εκτέθηκαν παραπάνω, η ένδικη έφεση πρέπει να γίνει δεκτή ως και ουσιαστικά βάσιμη κατά το

βάσιμο λόγο αυτής που αναφέρεται στην μη ύπαρξη υπαιτιότητας αυτής και να εξαφανισθεί η

εκκαλουμένη απόφαση. Στη συνέχεια το Δικαστήριο αυτό, αφού κρατήσει την υπόθεση και δικάσει

εκ νέου την αγωγή (άρθρο 535 παρ. ! Κ.ΠολΔ), πρέπει να την απορρίψει ως ουσιαστικά αβάσιμη.

97

Τέλος, λόγω της ήττας των εφεσιβλήτων εναγόντων πρέπει αυτοί να καταδικασθούν στην

πληρωμή των δικαστικών εξόδων της εκκαλούσας - εναγομένης και για τους δύο βαθμούς

δικαιοδοσίας (άρθρα 176, 183, 191 παρ. 2ΚΠολΔ) κατόπιν σχετικού αιτήματος.


Δικάζει αντιμωλία των διαδίκων,

Δέχεται τύποις και ουσία την έφεση.

Εξαφανίζει τη με αριθμό 23/2012 οριστική απόφαση τον Ειρηνοδικείου Θηβών, που εκδόθηκε

κατά την τακτική διαδικασία.

Κρατεί την υπόθεση και δικάζει την από 30-5-2011 και με αριθμό κατάθεσης 215/2011 αγωγή.

Απορρίπτει την αγωγή.

Επιβάλλει, στους ενάγοντες - εφεσίβλητους τα δικαστικά έξοδα της εναγομένης - εγκαλούσας

και των δύο βαθμών δικαιοδοσίας, το ποσό των οποίων ορίζει στα επτακόσια ευρώ (700,00 €).

Κρίθηκε, αποφασίσθηκε και δημοσιεύθηκε, σε έκτακτη και στο ακροατήριό του συνεδρίαση

στη Θήβα, στις 29 Αυγούστου 2012 χωρίς να παρίστανται οι διάδικοι και οι πληρεξούσιοι δικηγόροι

τους.

Η ΔΙΚΑΣΤΉΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

98

1030/2009 ΑΠ (ΠΟΙΝ)



Ε Ποινικό Τμήμα

Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Κωνσταντίνο Κούκλη, Αντιπρόεδρο Αρείου

Πάγου, Βασίλειο Λυκούδη και Ελευθέριο Νικολόπουλο- Εισηγητή, Αναστάσιο Λιανό

και Βιολέττα Κυτέα, Αρεοπαγίτες.

Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 6 Μαρτίου 2009, με την

παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Νικολάου Μαύρου (γιατί κωλύεται ο

Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Ευδοκίας Φραγκίδη, για να δικάσει τις

αιτήσεις των αναιρεσειόντων-κατηγορουμένων 1. Χ1, που εκπροσωπήθηκε από τον

πληρεξούσιο δικηγόρο της Δημήτριο Παπακωνσταντόπουλο και 2. Χ2 που

εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Βασίλειο Αλαβάνο-Τσαπαλίρα,

περί αναιρέσεως της 3171/2008 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών.

Με πολιτικώς ενάγουσα την Ψ1 που δεν παρέστη στο ακροατήριο.

Το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του, διέταξε όσα

λεπτομερώς αναφέρονται σ` αυτή, και οι αναιρεσείοντες-κατηγορούμενοι ζητούν

την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στις από 12 Ιανουαρίου

2009 και 9 Ιανουαρίου 2009 αιτήσεις τους αντίστοιχα, που καταχωρίστηκαν στο

οικείο πινάκιο με τον αριθμό 140/2009.

Αφού άκουσε

Τους πληρεξουσίους δικηγόρους των αναιρεσειόντων, που ζήτησαν όσα

αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να

απορριφθούν οι προκείμενες αιτήσεις αναίρεσης.


1.α- Κατά το άρθρο μόνο παρ.3 του Ν. 2243/1994, στα εγκλήματα που

διαπράττονται δια του τύπου, οι προβλεπόμενες στο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

με ποινή ακυρότητας ή απαραδέκτου προθεσμίες που υπερβαίνουν τις πέντε

ημέρες, συντέμνονται στο ήμισυ. Το κλάσμα που τυχόν προκύπτει συμπληρώνεται

ως την επόμενη ακέραιη μονάδα. Από τη διάταξη αυτή, προκύπτει ότι επί

αναίρεσης κατά καταδικαστικής απόφασης για εγκλήματα που διαπράττονται δια

του τύπου, η προς τούτο χορηγούμενη από το άρθρο 473 παρ. 1 του Κ.Π.Δ

προθεσμία των δέκα ημερών, για αναίρεση από εκείνον που καταδικάστηκε,

συντέμνεται στο ήμισυ, δηλαδή σε πέντε ημέρες και αρχίζει από τότε που η

τελεσίδικη απόφαση θα καταχωριστεί καθαρογραμμένη στο ειδικό βιβλίο που

τηρείται από τη γραμματεία του ποινικού δικαστηρίου. Κατά την αληθή έννοια

της διατάξεως αυτής, η κατά τα άνω σύντμηση της προθεσμίας στο ήμισυ

εφαρμόζεται επί πράξεων τελουμένων δια του τύπου όταν αυτές διώκονται

αυτοτελώς. `Όταν, όμως, η δια του τύπου τελούμενη παράβαση συρρέει με άλλη

αξιόποινη πράξη ή συρρέει ως μερικότερη πράξη εξακολουθούντος εγκλήματος που

δεν υπάγεται στις περί τύπου διατάξεις, και τα οποία εγκλήματα

συνεκδικάσθηκαν και εκδόθηκε κοινή για όλα καταδικαστική απόφαση, τότε ως

προς την προθεσμία ασκήσεως αναιρέσεως κατά της αποφάσεως αυτής κατισχύει η

γενική ρύθμιση του άρθρου 473 παρ.1 του Κ.Π.Δ. Αντίθετη εκδοχή, ότι δηλαδή

για καθένα από τα συρρέοντα εγκλήματα η προθεσμία αναιρέσεως κατά της

καταδικαστικής αποφάσεως λαμβάνεται υπόψη αυτοτελώς, θα κατέληγε σε άτοπα και

θα οδηγούσε σε φαλκίδευση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου ο οποίος είτε θα

έπρεπε να ασκήσει αυτοτελείς αιτήσεις αναιρέσεως τηρώντας τη νόμιμη προθεσμία

για καθένα από τα εγκλήματα που συνεκδικάσθηκαν, είτε για τα συρρέοντα και μη

υπαγόμενα στις περί τύπου διατάξεις εγκλήματα θα έπρεπε να υποχρεωθεί να

99

ασκήσει την αίτηση αναιρέσεως εντός της βραχύτερης προθεσμίας των πέντε

ημερών. β.-Στην προκείμενη περίπτωση με την από 12-1-2009 αίτηση της Χ1

επιδιώκεται η αναίρεση της υπ` αριθμ. 3171/2008 αποφάσεως του Τριμελούς

Εφετείου Αθηνών. Με την άνω απόφαση καταδικάσθηκε η αναιρεσείουσα για

συκοφαντική δυσφημήση κατ` εξακολούθηση με χρόνο και τόπο τέλεσης των

μερικότερων πράξεων την 6-3-2005 στην Αθήνα και την 2-4-2005 στα .... Για την

τελευταία πράξη το δικαστήριο δέχθηκε ότι η αναιρεσείουσα διέπραξε αυτή δια

του τύπου, ως μέσου τέλεσης αυτής. Η ως άνω απόφαση καταχωρίστηκε

καθαρογραμμένη στο ειδικό βιβλίο τελεσίδικων αποφάσεων στις 2 Ιανουαρίου

2009, όπως προκύπτει από την προσκομιζόμενη υπηρεσιακή βεβαίωση του Γραμματέα

του άνω Δικαστηρίου. Η κρινόμενη αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε με δήλωση που

κοινοποιήθηκε στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου την 12 Ιανουαρίου 2009 δηλαδή

εντός της κατά το άρθρο 473 παρ.1 Κ.Π.Δ δεκαήμερης προθεσμίας και επομένως,

κατά τα προεκτεθέντα, είναι εμπρόθεσμη και παραδεκτή και κατά το μέρος που

πλήττεται η προσβαλλόμενη καταδικαστική απόφαση για την μερικότερη πράξη της

συκοφαντικής δυσμημήσεως η οποία φέρεται ότι τελέσθηκε δια του τύπου. γ.- Με

την άνω αίτηση πρέπει να συνεκδικασθεί και η νομοτύπως και εμπροθέσμως

ασκηθείσα από 9-1-2009 αίτηση αναιρέσεως του Χ2 ο οποίος επίσης καταδικάσθηκε

με την άνω απόφαση

ΙΙ.- Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 362 και 363 του Π.Κ.

προκύπτει, ότι για τη στοιχειοθέτηση του προβλεπόμενου σ` αυτές εγκλήματος

της συκοφαντικής δυσφήμησης, απαιτείται ισχυρισμός ή διάδοση ενώπιον τρίτου,

για κάποιον άλλον, ``γεγονότος`` που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή

του και είναι ψευδές, ο δε υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές. Στην

έννοια του ``γεγονότος`` εντάσσεται κάθε συγκεκριμένο περιστατικό του

εξωτερικού κόσμου, που ανάγεται στο παρελθόν ή το παρόν, εμπίπτει στις

αισθήσεις και είναι δεκτικό αποδείξεως, καθώς και κάθε συγκεκριμένη σχέση ή

συμπεριφορά, η οποία προσάπτεται σε ορισμένο πρόσωπο, με συνέπεια να

επέρχεται εμφανής υποτίμηση της τιμής ή της υπόληψής του. Για την

υποκειμενική θεμελίωση του εγκλήματος, απαιτείται άμεσος δόλος συνιστάμενος,

στην ηθελημένη ενέργεια του ισχυρισμού ή της διάδοσης ενώπιον τρίτου, του

ψευδούς γεγονότος, εν γνώσει του δράστη ότι αυτό είναι ψευδές και δύναται να

βλάψει την τιμή και την υπόληψη του άλλου. Δεν αρκεί δηλαδή ο απλός ή ο

ενδεχόμενος δόλος. Εξάλλου, η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη κατά

το άρθρο 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ ειδική και

εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον εκ του άρθρου 510

παρ. 1 περ. Δ` του ίδιου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, όταν σ` αυτή περιέχονται με

σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις, τα πραγματικά περιστατικά που

προέκυψαν από την διαδικασία στο ακροατήριο, σχετικά με τα υποκειμενικά και

τα αντικειμενικά στοιχεία του εγκλήματος, οι αποδείξεις επί των οποίων

θεμελιώνονται τα περιστατικά αυτά, καθώς και οι σκέψεις με τις οποίες το

δικαστήριο υπήγαγε τα αποδειχθέντα περιστατικά, στην ουσιαστική ποινική

διάταξη που εφαρμόσθηκε. Ιδιαίτερη αιτιολόγηση για την ύπαρξη του δόλου, δεν

είναι αναγκαία. Όταν όμως για το αξιόποινο της πράξεως απαιτούνται, εκτός από

τα περιστατικά που απαρτίζουν κατά νόμο την έννοια αυτής και ορισμένα

πρόσθετα στοιχεία, όπως η γνώση ορισμένων περιστατικών στο έγκλημα της

συκοφαντικής δυσφήμησης, η ύπαρξη δηλαδή άμεσου δόλου, η αιτιολογία πρέπει να

εκτείνεται και στη γνώση αυτή, με παράθεση των περιστατικών που την

δικαιολογούν. Στην προκείμενη περίπτωση, με την προσβαλλόμενη υπ` αριθμ.

3171/2008 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, καταδικάσθηκαν οι

αναιρεσείοντες για συκοφαντική δυσφήμηση κατ`εξακολούθηση και επιβλήθηκε στην

μεν πρώτη Χ1 ποινή φυλακίσεως έξι (6) μηνών στον δε δεύτερο Χ2 ποινή

φυλακίσεως πέντε (5) μηνών, η οποία και για τους δύο ανεστάλη επί τριετία. Το

εκδόν την προσβαλλόμενη απόφαση δικαστήριο, με μνεία των κατ` ειδος

αναφερόμενων αποδεικτικών μέσων και κατά την ανέλεγκτη περί τα πράγματα κρίση

του, δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: " ... Η

δεύτερη κατηγορούµενη Χ1 είναι πρόεδρος του παγκρητίου συλλόγου προστασίας

ζώων "..." που διατηρεί κυνοκοµείο φιλοξενίας αδέσποτων σκύλων στα ... και ο

οποίος σύλλογος συνεργάζεται µε τον συνώνυµο σύλλογο προστασίας ζώων "..."

100

που εδρεύει στη Γερµανία και η εγκαλούσα Ψ1 είναι πρόεδρος του σωµατείου µε

την επωνυµία "Συνοµοσπονδία Ζωοφιλικών Σωµατείων Ελλάδος". Η εγκαλούσα, στα

πλαίσια της δραστηριότητας της ως προέδρου της ως άνω φιλοζωϊκής

συνοµοσπονδίας, είχε γίνει αποδέκτρια καταγγελιών για αθρόα εξαγωγή ζώων

συντροφίας από την Ελλάδα σε ξένες χώρες, χωρίς την τήρηση των προϋποθέσεων

του Ν. 3176/2003 και της ΥΑ 280239/2003, µε σκοπό να χρησιµοποιηθούν ως

πειραµατόζωα ή για την παρασκευή καλλυντικών ή στο εµπόριο γούνας. Έτσι, στα

πλαίσια καταγγελίας που είχε για παράνοµη εξαγωγή σκύλων από την Ελλάδα, στις

27-2-2005, τις πρωινές ώρες, η εγκαλούσα µαζί µε τον εξετασθέντα στο

ακροατήριο µάρτυρα ... και τη δικηγόρο της Αγάθη Λεκάκου, µετέβησαν στο

λιµάνι του Πειραιά, όπου, σύµφωνα µε πληροφορίες της, θα κατέπλεε από τα ...

το πλοίο "...", µε το οποίο µεταφερόταν φορτηγό αυτοκίνητο µε 58 σκύλους, που

θα εξάγονταν από το σωµατείο "..." στη Γερµανία, µε παραλήπτη το ως άνω

φιλοζωϊκό σωµατείο "...", χωρίς την τήρηση των νοµίµων διατυπώσεων. Πράγµατι

εντοπίστηκε το συγκεκριµένο φορτηγό και συνελήφθησαν από τη λιµενική αρχή που

είχε ειδοποιηθεί από την εγκαλούσα τρεις Γερµανοί υπήκοοι που συνόδευαν τα

ζώα, τα οποία οδηγήθηκαν σε πανσιόν µικρών ζώων, ενώ κατασχέθηκαν από την

λιµενική αρχή τα συνοδευτικά έγγραφα αυτών, επειδή η µεταφορά των ζώων ήταν

παράνοµη, αφού αυτά δεν διέθεταν την απαραίτητη σήµανση (µικροτσίπ) και

καταγραφή, καθώς και τα απαραίτητα νοµιµοποιητικά έγγραφα. Μετά απ` αυτά, η

δεύτερη κατηγορουµένη, στην προσπάθεια της να διασκεδάσει κάθε εναντίον της

κατηγορία για παράνοµη αποστολή ζώων στη Γερµανία, εξαπέλυσε έναν αγώνα

µείωσης της υπόληψης της εγκαλούσας, ισχυριζόµενη εν γνώσει της γι` αυτήν

ψευδή γεγονότα, ικανά να βλάψουν την τιµή και την υπόληψη της και να µειώσουν

το κύρος της ως προέδρου της ως άνω φιλοζωϊκής συνοµοσπονδίας σωµατείων, αφού

την εµφάνιζε να παρανοµεί και να ,κερδοσκοπεί εκµεταλλευόµενη τα αδέσποτα

ζώα. Ειδικότερα, η δεύτερη κατηγορούµενη, στις 6-3-2005 εµφανίσθηκε σε

σχετικό ρεπορτάζ στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθµού "....."

και εν γνώσει της δήλωσε και ισχυρίστηκε ψευδώς ενώπιον του τηλεοπτικού

κοινού του ως άνω σταθµού ότι η εγκαλούσα πωλεί 3.000 αδέσποτους σκύλους σε

ινστιτούτα για πειραµατόζωα. Επίσης, η δεύτερη κατηγορουµένη, στις 2-4-2005,

ως πρόεδρος του ως άνω σωµατείου, εξέδωσε δελτίο τύπου, στο οποίο αναφερόµενη

στο ως άνω περιστατικό της καταγγελίας της εγκαλούσας και της ένεκα αυτής

αποτροπής της εκ µέρους της ίδιας αποστολής ζώων στη Γερµανία, χαρακτήριζε

την εγκαλούσα "ζωόφιλη" που υποστηρίζεται από οµάδα "προστατών ζώων" και

"ευλογείταιι" από υπαλλήλους του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και της

τοπικής αυτοδιοίκησης, µε τη βοήθεια των οποίων έχει εξαπολύσει λυσσαλέο

πόλεµο εναντίον της ίδιας, διαδίδοντας ότι αυτή έχει προβεί σε κλοπή των

ζώων, τροµοκρατώντας και απειλώντας σε κάθε κατεύθυνση και επιχειρώντας ακόµη

και να της αποσπάσουν τα ζώα µε τρόπο παράνοµο και καταχρηστικό, ενώ όλοι

µαζί οι ανωτέρω εξυπηρετούν εκούσια ή ακούσια το "κύκλωµα" εκµετάλλευσης και

εµπορευµατοποίησης των αδέσποτων. Οι χαρακτηρισµοί στο ως άνω δελτίο τύπου

από µέρους της δεύτερης κατηγορούµενης για "κακόβουλη καταγγελία", για

"ζωόφιλη" εντός εισαγωγικών, για "προστάτες ζώων" εντός εισαγωγικών και για

εκούσια ή ακούσια εξυπηρέτηση του κυκλώµατος εκµετάλλευσης και

εµπορευµατοποίησης αδέσποτων ζώων, αποτελούν κρίσεις και χαρακτηρισµούς της

δεύτερης κατηγορούµενης που µειώνουν την τιµή και την υπόληψη της εγκαλούσας

και όχι δυσφηµιστικά γεγονότα και ως εκ τούτου κατ` ορθότερο χαρακτηρισµό της

πράξεως της δεύτερης κατηγορουµένης που αναφέρεται στις ως άνω κρίσεις και

χαρακτηρισµούς της, αυτή τέλεσε το πληµµέληµα της εξυβρίσεως σε βάρος

εγκαλούσας, ως προς το οποίο πρέπει να παύσει υφ` όρον η ποινική δίωξη που

ασκήθηκε εναντίον της κατ` εφαρµογή του άρθρου 31 παρ. 1 του Ν. 3346/2005

,αφού η πράξη αυτή κατά της οποίας ο νόµος απειλή φυλάκιση µέχρι ένα έτος ή

χρηµατική ποινή τελέστηκε πριν από τη δηµοσίευση του Ν. 3346/2005 και

συγκεκριµένα στις 2-4-2005 και έχει παραγραφεί το αξιόποινό της. Αντίθετα, οι

ως άνω ισχυρισµοί της δεύτερης κατηγορουµένης τόσο στο δελτίο ειδήσεων του

τηλεοπτικού καναλιού "...." ότι η ,εγκαλούσα πωλεί 3.000 αδέσποτους σκύλους

σε ινστιτούτα για πειραµατόζωα, όσο και και στο ως άνω δελτίο τύπου που

εξέδωσε , ότι η εγκαλούσα µε τους συνεργάτες της έχει εξαπολύσει λυσσαλέο

πόλεµο εναντίον της ίδιας, διαδίδοντας ότι αυτή έχει προβεί σε κλοπή των

101

ζώων, τροµοκρατώντας και απειλώντας σε κάθε κατεύθυνση και επιχειρώντας ακόµη

και να της αποσπάσουν τα ζώα µε τρόπο παράνοµο και καταχρηστικό αποτελούν

ισχυρισµούς για γεγονότα που µπορούν να µειώσουν την τιµή και την υπόληψη της

εγκαλούσας και ποu είναι ψευδή, καθόσον η εγκαλούσα δεν ισχυρίστηκε ούτε

διέδωσε ποτέ ότι η δεύτερη κατηγορουµένη είχε προβεί σε κλοπή των ζώων, ούτε

επεδίωξε να τα αποσπάσει από την κυριότητα της, αλλά, υπό την ως άνω ιδιότητα

της και λόγω των πληροφοριών που είχαν περιέλθει σ` αυτήν, ενδιαφέρθηκε για

τον έλεγχο της νοµιµότητας της µεταφοράς τους από την Ελλάδα στη Γερµανία και

η εγκαλούσα δεν εξυπηρετούσε µε οποιοδήποτε τρόπο την εµπορευµατοποίηση των

ζώων, ούτε είχε αναπτύξει έκνοµες δραστηριότητες, ούτε διευκολυνόταν στις

έκνοµες δραστηριότητές της από "προστάτες" ζώων, ούτε καλυπτόταν από

υπαλλήλους του Υπουργείου Γεωργικής Ανάπτυξης. Μάλιστα η δεύτερη

κατηγορουµένη γνώριζε την αναλήθεια και το ψεύδος των ως άνω γεγονότων που

ισχυρίστηκε ενώπιον τρίτων για την εγκαλούσα και τα ισχυρίστηκε εν γνώσει

τελώντας της αναλήθειάς τους µε σκοπό να βλάψει την τιµή και την υπόληψη της

εγκαλούσας, εµφανίζοντάς την ότι, παρά την ως άνω ιδιότητά της, της προέδρου

φιλοζωϊκής συνοµοσπονδίας σωµατείων, µόνον φαινοµενικά και όχι ουσιαστικά

είναι ζωόφιλη και τούτο, προκειµένου να αποδυναµώσει την καταγγελία στην

οποία είχε προβεί εκείνη εις βάρος της ίδιας για την παράνοµη αποστολή των

ζώων στην Γερµανία. Περαιτέρω, όπως αποδείχθηκε από τα αποδεικτικά στοιχεία

που προαναφέρθηκαν, ο πρώτος κατηγορούµενος Χ2 ως ιδιοκτήτης της διαδικτυακής

διεύθυνσης ....com (βλ. την αναγνωσθείσα σχετική ιστοσελίδα που βρίσκεται σε

φωτοαντίγραφο στην δικογραφία που τον αναφέρει ως· ιδιοκτήτη της ως άνω

διαδικτυακής διεύθυνσης -site-), στην οποία είναι αναρτηµένη η ξενόγλωσση

ιστοσελίδα του σωµατείου "...", το οποίο συνεργάζεται µε το σωµατείο "...",

του οποίου πρόεδρος είναι η δεύτερη κατηγορουµένη, ανέβασε και καταχώρισε

στην ιστοσελίδα αυτή και στην ως άνω διαδικτυακή διεύθυνση σειρά

δυσφηµιστικών για την εγκαλούσα κειµένων µε αφορµή το ως άνω επεισόδιο της

27-2-2005 στο λιµάνι του Πειραιά και την αποτροπή της εξαγωγής των 58 σκύλων

στη Γερµανία που θα παραλάµβανε το ως άνω σωµατείο "...". Ειδικότερα, ο

πρώτος κατηγορούµενος, στις 2-3-2005 ανέβασε και καταχώρησε στην ως άνω

ιστοσελίδα και στην. ως άνω διαδικτυακή διεύθυνση, κείµενο µε τίτλο "Τακτικές

της Άγριας Δύσης σταµάτησαν την "Πυροµέιν"", στο οποίο ισχυρίστηκε για την

εγκαλούσα ότι είναι γνωστή για τις εθνικιστικές και εξτρεµιστικές ακροδεξιές

της αντιλήψεις, ότι αυτή έχει ξεπεράσει τη δηµόσια εξουσία και ότι είχε

προβεί στην υπεξαγωγή των εγγράφων που συνόδευαν τους µεταφερόµενους σκύλους

της δεύτερης κατηγορουµένης. Επίσης, στις 2-3-2005, στην ίδια ως άνω

ιστοσελίδα ανέβασε και καταχώρισε επιστολή της ..., η οποία συνόδευε µαζύ µε

άλλους δύο Γερµανούς υπηκόους τα µεταφερόµενα ζώα και είχε συλληφθεί στο

λιµάνι του Πειραιά για παράνοµη µεταφορά ζώων συντροφίας, µε την οποία

ισχυριζόταν ότι τα συνοδευτικά έγγραφα των σκύλων είχαν υπεξαχθεί από την

εγκαλούσα, πράγµα που γνώριζε δήθεν από ιδία αντίληψη και ότι αυτή το ανέφερε

στον αξιωµατικό της λιµενικής αστυνοµίας παρουσία της εγκαλούσας, η οποία

όµως το αρνήθηκε και ζήτησε να ψάξει τη τσάντα της, πράγµα όµως που αυτή

αρνήθηκε να πράξει. Το περιεχόµενο της επιστολής αυτής` που ανέβασε και

καταχώρισε στην ως άνω ιστοσελίδα, ο πρώτος κατηγορούµενος το υιοθέτησε και

το διέδωσε στους επισκέπτες της ιστοσελίδας και της ως άνω διαδικτυακής

διεύθυνσης, προσθέτοντας επιπλέον και καταχωρώντας στην ως άνω ιστοσελίδα

και. τον ισχυρισµό ότι η λίστα των κατηγοριών και των µοµφών κατά των

αντιπάλων της ζωοφιλίας, της εγκαλούσας και της δικηγόρου της Άννας Λεκκάκου,

γίνεται όλο και µακρύτερη και ότι τα έγγραφα της µεταφοράς των ζώων κλάπηκαν

από την εγκαλούσα µπροστά στα µάτια των οδηγών. Τέλος, ο πρώτος

κατηγορούµενος, στις 15-3-2005, ανέβασε και καταχώρισε στην ίδια ως άνω

ιστοσελίδα ανυπόγραφο κείµενο (άρθρο) µε τον τίτλο "Το τέλος της ζωοφιλίας

στην Ελλάδα;", καθώς και κείµενο µε τον υπότιτλο "Άθλιες Προοπτικές", µε τα

οποία ισχυρίσθηκε ότι η εγκαλούσα και οι συνεργάτες της κινούν τα νήµατα στο

παρασκήνιο, όπως επιθυµούν, οι δε Αρχές πιστεύουν ακόµη αυτούς περισσότερο

από "εµάς τους αλλοδαπούς" και ότι η εγκαλούσα τους έχει επιλέξει ως τον

"εχθρό" στον αγώνα εξουσίας της, αποβλέποντας σε ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και

εθνικές επιχορηγήσεις από την τουριστική ζωοφιλική βιοµηχανία και όλα αυτά

102

καταλήγουν στα χρήµατα τα οποία η εγκαλούσα αντίπαλός τους θέλει να πάρει στα

χέρια της από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και την τουριστική ζωοφιλική

βιοµηχανία. Ο χαρακτηρισµός του πρώτου κατηγορουµένου για την εγκαλούσα ότι

είναι γνωστή για τις εθνικιστικές και εξτρεµιστικές ακροδεξιές της

αντιλήψεις, αποτελεί κρίση και χαρακτηρισµό που µειώνει την τιµή και την

υπόληψη της εγκαλούσας και όχι δυσφηµιστικό γεγονός και ως εκ τούτου κατ`

ορθότερο χαρακτηρισµό της πράξεως του πρώτου κατηγορουµένου που αναφέρεται

στην ως άνω κρίση και χαρακτηρισµό του, αυτός τέλεσε το πληµµέληµα της

εξυβρίσεως σε βάρος της εγκαλούσας, ως προς το οποίο πρέπει να παύσει υφ`

όρον η ποινική δίωξη που ασκήθηκε εναντίον του, κατ` εφαρµογή του άρθρου 31

παρ. 1 του Ν. 3346/2005, αφού η πράξη αυτή κατά της οποίας ο νόµος απειλή

φυλάκιση µέχρι ένα έτος ή χρηµατική ποινή τελέστηκε πριν από τη δηµοσίευση

του Ν. 3346/2005 και συγκεκριµένα στις 2-3-2005 και έχει παραγραφεί το

αξιόποινό της. Αντίθετα, οι υπόλοιποι ως άνω ισχυρισµοί του πρώτου

κατηγορουµένου, αναφέρονται σε γεγονότα που ισχυρίστηκε και διέδωσε ο πρώτος

κατηγορούµενος µέσω της ως άνω ιστοσελίδας ενώπιον απροσδιόριστου αριθµού

επισκεπτών της τα οποία ήταν ψευδή, καθόσον όλα τα έγγραφα συνόδευαν τα ζώα,

τα οποία ήταν ελλιπή και καθιστούσαν τη µεταφορά τους παράνοµη, κατασχέθηκαν

από τα αρµόδια προανακριτικά όργανα της λιµενικής αστυνοµίας, η δε εγκαλούσα

δεν προέβη στην κλοπή κανενός εγγράφου, αλλά απλώς κατήγγειλε το γεγονός της

παράνοµης µεταφοράς των ζώων από φιλοζωϊκά αισθήµατα και µόνο, χωρίς να

προσδοκά κανένα κέρδος, αφού δεν λαµβάνει επιχορηγήσεις. ή ευρωπαϊκές

επιδοτήσεις για τη φιλοζωϊκή δραστηριότητα της, τα ως άνω δε ψευδή γεγονότα

ήταν ικανά να βλάψουν την τιµή και την υπόληψη της εγκαλούσας, αφού αυτή

εµφανιζόταν ότι έκλεψε τα έγγραφα για να ενοχοποιήσει τους µεταφέροντες τα

ζώα συντροφίας και ότι είχε ως µοναδικό κίνητρο την αποκοµιδή οικονομικού

οφέλους από την εκµετάλλευση αδέσποτων ζώων και ο πρώτος κατηγορούµενος

γνώριζε την αναλήθεια των προαναφεροµένων ψευδών γεγονότων και ισχυρίστηκε

και διέδωσε αυτά µε σκοπό να βλάψει την τιµή και την υπόληψη της εγκαλούσας,

να µειώσει το κύρος της, να την εµφανίσει ως αναξιόπιστη, να υποσκάψει τη

φιλοζωϊκή δραστηριότητα της, να αποδυναµώσει την κατηγορία σε βάρος της

δεύτερης κατηγορουµένης και συνεργάτιδας του και να επιτευχθεί έτσι η εξαγωγή

των ζώων συντροφίας στη Γερµανία και η απ` αυτόν παραλαβή τους. Ο ισχυρισµός

του πρώτου κατηγορουµένου ότι η συκοφαντική δυσφήµηση για την οποία

κατηγορείται έγινε διά του τύπου είναι αβάσιµος. Τούτο διότι για να θεωρείται

ότι η δυσφήµηση έγινε διά του τύπου πρέπει να έχει γίνει µε δηµοσίευση

εντύπου και ως τέτοιο δεν θεωρείται το διαδίκτυο (ίντερνετ) ή η τηλεόραση.

Ειδικότερα, οι διατάξεις των άρθρων 1 παρ.1 και 2 παρ.1 και 2 του Α.Ν.

1098/1938 "περί Τύπου", οι οποίες επανήλθαν σε ισχύ µε το άρθρο 2 του Ν.

10/1975 και οι οποίες δεν καταργήθηκαν από την παρ. 1 του άρθρου µόνου του Ν.

2243/1994, γιατί αυτές δεν. εµπίπτουν στην έννοια της ουσιαστικής ποινικής

δικονοµικής διατάξεως αλλ` απλώς και µόνον προσδιορίζουν την έννοιά του

τύπου, του εντύπου, του δηµοσιεύµατος και της δηµοσιεύσεως, ορίζουν ότι

"Τύπος και έντυπον, επί των οποίων εφαρµόζονται οι διατάξεις του νόµου τούτο

είναί πάν ότι εκ τυπσγραφίας ή οιουδήποτε άλλου µηχανικού ή χηµικού µέσου

παράγεται εις όµοια αντίτυπα και χρησιµεύει εις πολλαπλασιασµόν ή διάδοση

χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων, µετά ή άνευ σηµειώσεων ή µουσικών έργων

µετά κειµένου ή επεξηγήσεων ή φωνογραφικών πλακών". "Ως δηµοσίευσις εντύπου

θεωρείται η διανοµή, πώλησις, καθώς και η εις δηµόσιον µέρος ή εν δηµοσία

συναθροίσει ή εις µέρος προσιτόν εις το κοινόν τοιχοκόλλησις ή έκθεσις παντός

εντύπου". Και "Αδίκηµα του Τύπου υπάρχει όταν λάβει χώρα ή κατά την

προηγούµενην παράγραφον δηµοσίευσις". Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι

για τη στοιχειοθέτηση των εγκληµάτων που τελούνται δια του Τύπου, δηλαδή των

εγκληµάτων του κοινού δικαίου που προβλέπονται από τον Ποινικό Κώδικα ή από

τους ειδικούς ποινικούς νόµους και τελούνται µε κατάχρηση του Τύπου ως µέσου

για την εκδήλωσή τους (Ολ. ΑΠ. 759/198β), δεν αρκεί να συντρέχει το στοιχείο

του εντύπου, όπως εννοιολογικώς προσδιορίζεται από το ως άνω άρθρο 1 του A.Ν

1092/1938, αλλά προσαπαιτείται και η δηµοσίευσή του, η οποία σύµφωνα µε 1

άρθρο 2 παρ.1 του ίδιου νόµου θεωρείται ότι υπάρχει όταν συντελεσθεί η

103

διανοµή πώληση του εντύπου, καθώς και η τοιχοκόλληση ή έκθεση αυτού σε

δηµόσιο µέρος ή σε δηµόσια συνάθροιση ή σε µέρος προσιτό στο κοινό. Κατά

συνέπεια καταχώριση στο διαδίκτυο (ίντερνετ) κειµένου µε δυσφηµιστικά

γεγονότα και ανακοίνωση από τηλεοράσεως δυσφηµιστικών γεγονότων, αφού το

διαδίκτυο και τηλεόραση δεν αποτελούν τυπογραφία ούτε θεωρούνται µηχανικά

µέσα πολλαπλασιασµού χειρογράφων και δεν θεωρούνται ως "τύπος" ή "έντυπο",

δεν στοιχειοθετούν αδίκηµα τελούµενο διά του τύπου, όπως αβάσιµα ισχυρίζεται

ο πρώτος κατηγορούµενος (βλ. ΑΠ. 345/2002 ΝοΒ 2002, 1522 και Ποιν.Λογ

2002,278 και ΑΠ. 136/2000 ΠοινΧρ 2000,412 και Ποιν.Δνη 2000, 494). Άλλωστε, ο

ισχυρισµός του πρώτου κατηγορουµένου ότι η συκοφαντική δυσφήµηση που τέλεσε

σε βάρος της εγκαλούσας ως διά του τύπου έχει υποπέσει στην δεκαοκτάµηνη

παραγραφή είναι αβάσιµος και απορριπτέος και εκ του λόγου ότι επήλθε στις 7-

8-2006 αναστολή της µη συµπληρωθείσας µέχρι τότε παραγραφής µε την νοµότυπη

επίδοση στον πρώτο κατηγορούµενο του υπ` αριθµ. 31611/2006 κλητηρίου

θεσπίσµατος και µέχρι σήµερα δεν έχει συµπληρωθεί ο χρόνος της αναστολής της

παραγραφής και της παραγραφής του πληµµελήµατος που τέλεσε, ακόµη και αν

θεωρηθεί ότι αυτό τελέστηκε διά του τύπου, πράγµα που όπως προαναφέρθηκε δεν

συµβαίνει (βλ. στη δικογραφία το σχετικό αποδεικτικό επιδόσεως του

κλητηρίου θεσπίσµατος στον δεύτερο κατηγορούµενο και το υπ` αριθµ. πρωτ.

106479/6-10-2006 έγγραφο του Yπουργείου Δικαιοσύνης). Tέλος, το αίτηµα της

δεύτερης κατηγορουµένης να αναβληθεί η υπόθεση η υπόθεση για να προσκοµισθούν

οι κασέττες από τον τηλεοπτικό σταθµό "...." πρέπει να απορριφθεί, αφού κατά

την κρίση του Δικαστηρίου κρίνεται παρελκυστικό της εκδικάσεως της υποθέσεως,

ενόψει του ότι η προσκόµιση των κασεττών από τον τηλεοπτικό σταθµό "...." δεν

θα συντελέσει στην ορθότερη και ασφαλέστερη διάγνωση της υποθέσεως. Εποµένως,

ενόψει όλων των ανωτέρω, πρέπει να παύσει υφ` όρον η ποινική δίωξη που

ασκήθηκε κατά των κατηγορουµένων όσον αφορά τις προαναφερθείσες πράξεις τους

που κατ` ορθότερο χαρακτηρισµό αποτελούν εξυβρίσεις και να κηρυχθούν οι

κατηγορούµενοι για τις υπόλοιπες ως άνω πράξεις τους ένοχοι συκοφαντικής

δυσφηµήσεως της εγκαλούσας κατ` εξακολούθηση, σύµφωνα µε το διατακτικό.

Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε από τα αποδεικτικά στοιχεία που προαναφέρθηκαν, ο

πρώτος κατηγορούµενος µέχρι τότε που τέλεσε. την ως άνω αξιόποινη πράξη της

συκοφαντικής δυσφηµήσεως κατ` εξακολούθηση έζησε έντιµη ατοµική,

οικογενειακή, επαγγελµατική και γενικά κοινωνική ζωή και η δεύτερη

κατηγορουμένη µετά την ως άνω αξιόποινη πράξη της συκοφαντικής δυσφηµήσεως

κατ` εξακολούθηση συµπεριφέρθηκε καλά για σχετικά µεγάλο διάστηµα και γιαυτό

στον πρώτο κατηγορούµενο πρέπει να αναγνωρισθεί η ελαφρυντική περίσταση του

άρθρου 84 παρ. 2 περ. α του Π.Κ. και να γίνει δεκτό ότι αυτός µέχρι της

τελέσεως της ως άνω αξιόποινης πράξης που διέπραξε έζησε έντιµη ατοµική,

οικογενειακή επαγγελµατική και γενικά κοινωνική ζωή και στην δεύτερη

κατηγορούµενη πρέπει να αναγνωρισθεί η ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84

παρ. 2 περ. ε του Π.Κ. και να γίνει δεκτό ότι αυτή συµπεριφέρθηκε καλά για

σχετικά µεγάλο διάστηµα µετά την ως άνω αξιόποινη πράξη της...".- Με τις

παραδοχές αυτές, η αιτιολογία της προσβαλλόμενης αποφάσεως δεν είναι ειδική

και εμπεριστατωμένη. Και τούτο διότι δεν εκτίθενται στην απόφαση και μάλιστα

με θετικό τρόπο συγκεκριμένα περιστατικά, από τα οποία το Εφετείο συνήγαγε τη

γνώση των κατηγορουμένων- αναιρεσειόντων για την αναλήθεια των γεγονότων στα

οποία αφορά η συκοφαντική δυσφήμιση, δεδομένου ότι σε σχέση με το στοιχείο

αυτό του άμεσου δόλου (γνώση) η προσβαλλόμενη απόφαση περιορίζεται να

παραθέσει στο σκεπτικό και το διατακτικό της, τόσον για την κατηγορουμένη Χ1

όσο και για τον κατηγορούμενο Χ2 απλώς ότι οι κατηγορούμενοι "γνώριζαν την

αναλήθειά τους" και "τελούσανε εν γνώσει της αναλήθειας τους" χωρίς όμως η

γνώση αυτή των κατηγορουμένων να είναι καθόλου αυτονόητη, αφού τα γεγονότα

δεν συνδέονται αναπόσπαστα με αυτούς. Επομένως , ο από το άρθρο 510 παρ.1

στοιχ. Δ`του Κ.Π.Δ λόγος αναιρέσεως και των δύο αναιρεσειόντων με τον οποίο

πλήττεται η απόφαση για έλλειψη αιτιολογίας είναι βάσιμος και πρέπει κατά

παραδοχή αυτού να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, παραπεμφθεί δε η υπόθεση

για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση,

το οποίο θα συγκροτηθεί από δικαστές άλλους από εκείνους που δίκασαν

104

προηγουμένως,.

ΙΙΙ.- Με την παράγραφο 1 του άρθρου µόνου Ν. 2243/1994 ορίσθηκε ότι

διατηρείται εν ισχύϊ η διάταξη του άρθρού 47 ΑΝ 1092/1938, όπως

αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 4 § 2 Ν. 1738/1987. Το άρθρο 47 ΑΝ 1092/1938 μετά

την κατά τα άνω αντικατάστασή του διαµορφώθηκε ως εξής: "τα αδικήµατα που

πράττονται δια του τύπου παραγράφονται µετά 18 µήνες από την τέλεση της

πράξης. Η προθεσµία της παραγραφής αναστέλλεται για όσο χρόνο σύµφωνα µε

διάταξη νόµου δεν µπορεί να αρχίσει ή να εξακολουθήσει η ποινική δίωξη και

για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί η κύρια διαδικασία ώσπου να γίνει αµετάκλητη

η καταδικαστική απόφαση. Σε κάθε περίπτωση ο χρόνος της αναστολής δεν µπορεί

να υπερβεί τα δύο έτη". Η ειδική αυτή παραγραφή δια τα αδικήµατα του Τύπου

κατισχύει της παραγραφής των άρθρων 111 και 113 Π.Κ. ( Ολ.ΑΠ 1364/1984 ). Από

τις διατάξεις αυτές σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 310 παρ. 1 εδ.β`,

370εδ.β`και 511 ΚΠΔ προκύπτει ότι η παραγραφή, ως θεσμός δημόσιας τάξεως,

εξετάζεται αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο σε κάθε στάση της δίκης, ακόμη και

από τον Άρειο Πάγο, ο οποίος, διαπιστώνοντας τη συμπλήρωση αυτής, υποχρεούται

να αναιρέσει την προσβαλλόμενη καταδικαστική απόφαση και να παύσει οριστικά

την ποινική δίωξη, εφόσον η αίτηση αναιρέσεως είναι τυπικά παραδεκτή και

περιέχεται σ` αυτήν ένας τουλάχιστον παραδεκτός και βάσιμος λόγος από τους

περιοριστικά αναφερόμενους στο άρθρο 510 Κ.Π.Δ (Ολ.ΑΠ 7/2005). Στην

προκείμενη περίπτωση, η μερικότερη πράξη της συκοφαντικής δυσφήμισης δια του

τύπου για την οποία καταδικάσθηκε η αναιρεσείουσα Χ1, φέρεται ότι τελέσθηκε

στην ... στις 2-4-2005, έκτοτε δε και μέχρι τη συζήτηση της αιτήσεως

αναιρέσεως (6-3-2009) παρήλθε, υπολογιζομένου και του χρόνου αναστολής,

χρονικό διάστημα πέραν σαράντα δύο (42) μηνών και εξαλείφθηκε με παραγραφή το

αξιόποινο της πράξεως αυτής. Επομένως, αφού η ένδικη αίτηση περιέχει

παραδεκτό λόγο αναιρέσεως ο οποίος κρίθηκε και βάσιμος, πρέπει να παύσει

οριστικά η ποινική δίωξη κατά της άνω κατηγορουμένης για την άνω μερικότερη

πράξη της συκοφαντικής δυσφήμισης, λόγω παραγραφής, κατά τα στο διατακτικό.


Ι.- Αναιρεί την υπ` αριθμ. 3171/2008 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών.

ΙΙ.- Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο άνω δικαστήριο που θα

συγκροτηθεί από δικαστές άλλους από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως

ΙΙΙ._ Παύει οριστικά την ποινική δίωξη κατά της κατηγορουμένης Χ1 για την

πράξη της συκοφαντικής δυσφήμισης δια του τύπου, την οποία φέρεται ότι τέλεσε

στα ... την 2α Απριλίου 2005.

Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 13 Μαρτίου 2009.

Και

Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 10

Απριλίου 2009.


106


ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Ε΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 9 Απριλίου 2003, με την εξής

σύνθεση : Ι. Μαρή, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του

Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Ν. Ρόζος, Αικ. Σακελλαροπούλου,

Σύμβουλοι, Κ. Κουσούλης, Μ. Τριπολιτσιώτη, Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ.

Βλασερού.

Για να δικάσει την από 22 Απριλίου 2002 αίτηση :

της ......... η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Γεώργιο Λιάνη (Α.Μ. 7151), που

τον διόρισε στο ακροατήριο ο Πρόεδρός της,

κατά των : ..........οι οποίοι παρέστησαν με τον Δ. Χειμώνα, Πάρεδρο του

Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Με την αίτηση αυτή η αιτούσα Κοινότητα επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθμ.

882/15.2.2002 απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής επί της

προσφυγής των Αικατερίνης Γαρμπή και Διονυσίου Σχοινά κατά της υπ’ αριθμ.

3261/19.11.2001 απόφασης του Νομάρχη Ανατολικής Αττικής.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή, Συμβούλου Ν.

Ρόζου.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο της αιτούσας Κοινότητας, ο

οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε

να γίνει δεκτή η αίτηση και τον αντιπρόσωπο των Υπουργών, ο οποίος ζήτησε την

απόρριψή της.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του

δικαστηρίου κ α ι


Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο

1. Επειδή η κρινόμενη αίτηση ασκείται κατά νόμον χωρίς την καταβολή

παραβόλου.

2. Επειδή με το από 15.11.2000 πρακτικό της, η Επιτροπή του άρθρου 5 του Ν.

604/1977 διατύπωσε ομόφωνα τη σύμφωνη γνωμοδότησή της να χορηγηθή στους

Διονύσιο Σχοινά και Αικατερίνη Γαρμπή άδεια ιδρύσεως ενδιαιτήματος μικρών

ζώων, την οποία είχαν ζητήσει με την κατατεθείσα στη Νομαρχία Ανατολικής

Αττικής με αριθμό πρωτοκόλλου 2652/22.9.2000 αίτησή τους. Την έγκριση δε της

ιδρύσεως εισηγήθηκε εν συνεχεία προς το Νομάρχη Ανατολικής Αττικής και η

Διεύθυνση Κτηνιατρικής και Αλιείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Ανατολικής

Αττικής. Εν τούτοις με την 3261/19.11.2001 απόφασή του ο Νομάρχης Ανατολικής

Αττικής "απέρριψε" την ανωτέρω εισήγηση. Κατά της αποφάσεώς του αυτής οι

ανωτέρω προσέφυγαν ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής, ο

οποίος με την 882/15.2.2002 απόφασή του έκανε δεκτή την προσφυγή τους και

ακύρωσε την προαναφερόμενη νομαρχιακή απόφαση. Με την κρινόμενη αίτησή της η

Κοινότητα Γραμματικού ζητεί την ακύρωση της ανωτέρω αποφάσεως του Γενικού

Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής.

3. Επειδή με την παρ. 1 του άρθρ. 5 του π.δ/τος 361/2001 (ΦΕΚ 244 Α΄),

ορίζεται ότι : "Στο Ε΄ Τμήμα υπάγονται τα ένδικα βοηθήματα και μέσα που

αφορούν διαφορές οι οποίες προκύπτουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας για :

α) .... την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, των δασών και δασικών

107

εκτάσεων, των υδάτων, της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας, ε) ....

την πολεοδομία ....". Ως νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος ή την

πολεοδομία κατά τη διάταξη αυτή, νοείται είτε αυτοτελές νομοθέτημα το οποίο

αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος ή την πολεοδόμηση των οικισμών της

χώρας είτε διατάξεις που έχουν τους αυτούς σκοπούς και αποτελούν αυτοτελές

κεφάλαιο περιλαμβανόμενο σε νομοθέτημα που ρυθμίζει άλλα θέματα (πρβλ. ΣτΕ

4673/1996).

4. Επειδή εν προκειμένω η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε κατ’ επίκληση του Ν.

607/1977 "Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Ιδιωτικών Ιατρείων, Κλινικών και

Ενδιαιτημάτων Ζώων" (ΦΕΚ 163 Α΄) και του Π.Δ/τος 463/1978 "Περί των όρων και

προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας ιδιωτικών ιατρείων, κλινικών και

ενδιαιτημάτων ζώων, καθορισμού υποχρεώσεων Κτηνιάτρων και τηρουμένων βιβλίων"

(ΦΕΚ 96 Α΄). Με το Ν. 607/1977 ορίζεται ότι : "Τα εν τω Κράτει λειτουργούντα

.... ενδιαιτήματα ζώων ως και έτερα ιδρύματα σκοπούντα την πρόληψιν ή την

θεραπείαν των λοιμωδών ή άλλων νόσων των ζώων ..... διατελούν υπό τον έλεγχον

του κράτους, ασκούμενου υπό του Υπουργείου Γεωργίας" (άρθρο 1), ότι "΄Οπου εν

τω παρόντι αναφέρεται : 1.... 3. Ενδιαίτημα ζώων, νοείται ειδικόν οίκημα, εις

το οποίον παρέχεται επ’ αμοιβή ή μη τροφή, κατοικία, περιποίησις και

παρακολούθησις, εις υγιή ή εν αναρρώσει ζώα. 4. Μικρά ζώα νοούνται οι κύνες,

αι γαλαί, οι κόνικλοι, τα διακοσμητικά και ωδικά πτηνά και γενικώς τα μικρά

οικιακά ζώα συντροφίας" (άρθρο 2), ότι "1. Τα ενδιαιτήματα ζώων διακρίνονται

εις κατηγορίας ως κάτωθι : α) .... ε) Ενδιαιτήματα μικρών ζώων. 2. Διά

Προεδρικού Διατάγματος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Γεωργίας ορίζονται

οι όροι και αι προϋποθέσεις ιδρύσεως των εν παρ. 1 καταστημάτων, το

απαιτούμενον δι’ έκαστον τούτων επιστημονικόν προσωπικόν, η απαιτουμένη

έκτασις και οι επί μέρους χώροι αυτών, τα απαραίτητα όργανα και σκεύη διά την

κανονικήν λειτουργίαν αυτών τηρουμένων των εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων περί

προστασίας δημοσίας υγείας ως και πάσα σχετική λεπτομέρεια εφαρμογής του

παρόντος άρθρου (άρθρο 3) και ότι : "1. Τα .... ενδιαιτήματα ζώων ιδρύονται

υπό φυσικών ή νομικών προσώπων. 2. Διά την ίδρυσιν των εν τη προηγουμένη

παραγράφω αναφερομένων καταστημάτων .... απαιτείται άδεια του οικείου

Νομάρχου, εκδιδομένη τη εισηγήσει της αρμοδίας κτηνιατριακής υπηρεσίας και

μετά σύμφωνον γνώμην της Επιτροπής του άρθρου 5" (άρθρο 4). Εξ άλλου, με το

μεν άρθρο 2 του κατ’ εξουσιοδότηση της ανωτέρω διατάξεως της παρ. 2 του

άρθρου 3 του Ν. 604/1977 εκδοθέντος π.δ/τος 463/1978 ότι "Διά την χορήγησιν

της εν παραγράφω 2 του άρθρου 4 του Ν. 604/1977 αδείας ιδρύσεως, ιδιωτικής

κλινικής μικρών και μεγάλων ζώων απαιτείται οίκημα το οποίον δέον να

ευρίσκεται εκτός του κέντρου της πόλεως, να απέχη τουλάχιστον 100 μέτρα από

παιδικούς σταθμούς, σχολεία, παιδικούς χώρους, γήπεδα αθλοπαιδιών, κήπους,

εκκλησίας, νοσοκομεία ή κλινικάς άνω των 20 κλινών, χώρους κοινωνικών ή

εκπολιτιστικών εκδηλώσεων και ομαδικών εν γένει συγκεντρώσεων .....", με το

δε άρθρο 3 : "1. Διά την χορήγησιν της εν παρ. 2 του άρθρου 4 του Ν. 604/1977

αδείας ιδρύσεως ενδιαιτήματος μικρών ζώων, απαιτείται ειδικόν ανεξάρτητον

κτίριον, πληρούν τους κατά τας εκάστοτε ισχυούσας διατάξεις υγειονομικούς

όρους, ευρισκόμενον εκτός σχεδίου πόλεως, εις απόστασιν 100 τουλάχιστον

μέτρων εκ της πλησιεστέρας κατοικίας και λοιπών εγκαταστάσεων και χώρων των

αναφερομένων εν παραγράφω 1 του άρθρου 2 του παρόντος και το οποίον δέον να

περιλαμβάνη τους κάτωθι χώρους : α) Γραφείον διοικήσεως και διαχειρίσεως. β)

Αίθουσαν προσωπικού. γ) Αποθήκην τροφών και υλικού. δ) Αίθουσαν παρασκευής ή

προετοιμασίας της τροφής των ζώων, μετά των σχετικών σκευών και ειδών

εστιάσεως των ζώων ως και πλυντηρίου αυτών. ε) Αίθουσαν απομονώσεως ασθενών

ζώων. στ) Αίθουσαν διαμονής φιλοξενουμένων κυνών. ζ) Αίθουσαν διαμονής

φιλοξενουμένων γαλών και λοιπών ζώων. η) Προαύλιον ασκήσεως κυνών. θ)

Εγκαταστάσεις παροχής θερμού – ψυχρού ύδατος, αφοδευτηρίου. 2. Οι υπό τα

στοιχεία α – ε χώροι της προηγουμένης παραγράφου δέον όπως έχουν συνολικήν

επιφάνειαν κατ’ ελάχιστον 60 μ2, οι δε υπό στοιχεία στ και ζ ανάλογον προς

τον αριθμόν των φιλοξενουμένων ζώων, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι δι’ έκαστον

φιλοξενούμενον κύνα υπολογίζεται χώρος επιφανείας 1 μ2 και όγκος

περιβάλλοντος 10 μ3 και δι’ έκαστην γαλήν 0,5 μ2 και 2 μ3 αντιστοίχως, αι δε

108

αίθουσαι διαμονής και απομονώσεως των ζώων να είναι απηλλαγμέναι περισσείας

υγρασίας και να εξαερίζονται καλώς. 3 .Τα ενδιαιτήματα μικρών ζώων δέον να

είναι : α) Επηνδρωμένα κατ’ ελάχιστον, διά του διοικητικού υπευθύνου και του

αναλαμβάνοντος την υγειονομικήν επίβλεψιν και εποπτείαν του ενδιαιτήματος

Κτηνιάτρου, όστις δύναται να έχει και την ιδιότητα του διοικητικού υπευθύνου

ως και ενός καταλλήλου σταυλίτου. β) Εξωπλισμένα διά των απαραιτήτων οργάνων,

εργαλείων και σκευών". Τέλος, με το επόμενο άρθρο 4 θεσπίζονται οι γενικοί

υγειονομικοί όροι οι ισχύοντες στο εσωτερικό των κλινικών και των

ενδιαιτημάτων ζώων. Εν όψει τούτων, οι προσβαλλόμενες αποφάσεις έχουν εκδοθή

κατ’ επίκληση και εφαρμογή διατάξεων που ρυθμίζουν τους όρους ασκήσεως

ωρισμένης δραστηριότητας, επαγγελματικής ή μη, υπό τη γενική επιφύλαξη της

τηρήσεως των ισχυουσών διατάξεων περί προστασίας του φυσικού και οικιστικού

περιβάλλοντος, η οποία όμως επιφύλαξη ισχύει, κατ’ άρθρο 24 του Συντάγματος,

για κάθε νομοθετική ρύθμιση, έστω και αν δεν θεσπίζεται ρητώς. Επομένως οι

ανωτέρω διατάξεις δεν εντάσσονται στην κατά τις περ. α) και β) της παρ. 1 του

άρθρου 5 του π.δ/τος 361/2001 νομοθεσία περί προστασίας του φυσικού και

οικιστικού περιβάλλοντος (πρβλ. ΣτΕ 4673/1996). Τούτου έπεται ότι αρμόδιο

προς εκδίκαση της παρούσης υποθέσεως δεν είναι το Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου

της Επικρατείας αλλά, εφ’ όσον δεν προβλέπεται ούτε άλλου Τμήματος

αρμοδιότητα, το Δ΄ Τμήμα αυτού (άρθρο 441 π.δ. 361/2001), προς το οποίο και

πρέπει αυτή να παραπεμφθή σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 14 του

π.δ/τος 18/1989 (ΦΕΚ 8 Α΄).


Παραπέμπει την υπόθεση στο Δ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 9 Απριλίου 2003

Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας

Ι. Μαρή Μ. Βλασερού

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στις 4 Ιουνίου 2003.

Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας του Ε΄ Τμήματος

Κ. Μενουδάκος Γ. Σακελλαρίου

109


ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Δ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 4 Ιουνίου 2002, με την εξής

σύνθεση: Μ. Βροντάκης, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Δ΄ Τμήματος, Ε.

Δανδουλάκη, Χ. Ράμμος, Σύμβουλοι, Ο. Ζύγουρα, Η. Μάζος, Πάρεδροι. Γραμματέας

η Α. Ζυγουρίτσα.

Για να δικάσει την από 15 Ιουνίου 2001 αίτηση:

των:.......... η οποία παρέστη με την δικηγόρο Αγάθη Λεκκάκου (Α.Μ. 12600),

που την διόρισε στο ακροατήριο η νόμιμη εκπρόσωπος (Πρόεδρος

της Συνομοσπονδίας) Ιωάννα Γκαραγκούνη και .................. το οποίο

παρέστη με την ίδια ως άνω δικηγόρο Αγάθη Λεκκάκου, Πρόεδρο του Σωματείου.

κατά του ................ ο οποίος παρέστη με τον Σ. Παπαγιαννόπουλο, Πάρεδρο

του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ� αριθμ.

36211/5.3.2001 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας και κάθε άλλη σχετική πράξη ή

παράλειψη της Διοικήσεως.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Συμβούλου Ε.

Δανδουλάκη.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την πληρεξούσια των αιτούντων, η οποία ανέπτυξε

και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή

η αίτηση και τον αντιπρόσωπο του Υπουργού, που ζήτησε την απόρριψή της.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του

δικαστηρίου κ α ι


Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο

1. Επειδή με την κρινόμενη αίτηση, για την οποία καταβλήθηκε το νόμιμο

παράβολο (2673437/2001) ζητείται η ακύρωση της αποφάσεως του Υπουργού

Γεωργίας, με αριθμό 36211/5.3.2001, περί «Καθορισμού των προϋποθέσεων,

δικαιολογητικών, ύψους και τρόπου πληρωμής των δικαιούχων οικονομικής

ενισχύσεως, για την κατασκευή κυνοκομείων ή τη βελτίωση υπαρχόντων

κυνοκομείων, στα πλαίσια του προγράμματος για την καταπολέμηση της

Εχινοκοκκίασης, της Λύσσας, της Λεϊσμανίασης και των λοιπών, ζωοανθρωπονόσων,

που μεταδίδονται από το σκύλο στον άνθρωπο και στα παραγωγικά ζώα, σε

εφαρμογή της κοινής απόφασης των Υπουργών Γεωργίας και Οικονομικών, υπ� αριθ.

431/2001».

2. Επειδή με την προσβαλλόμενη απόφαση καθορίζονται οι προϋποθέσεις εν γένει

οικονομικής ενισχύσεως, για την κατασκευή κυνοκομείων και τη βελτίωση

υπαρχόντων. Η απόφαση, όπως συνάγεται και από τον τίτλο της και το

περιεχόμενό της, εξεδόθη ενόψει αφενός της κοινής απόφασης των Υπουργών

Γεωργίας και Οικονομικών, με αριθμ. 431/343160/925/12.2.2001 (βλ. κεφ.

«Γενικά», εδ. γ΄ της τελευταίας) και αφετέρου του π.δ. 400/83, όπως αυτό

τροποποιήθηκε με το π.δ. 289/92, το οποίο εκδόθηκε προς εκτέλεση του ν.

829/78 (Α΄ 203). Mε τον τελευταίο αυτό νόμο προβλέπονται διάφορα μέτρα για

την πρόληψη και καταπολέμηση των νόσων που μεταδίδονται από τα ζώα στους

110

ανθρώπους. Ανάμεσα στα μέτρα αυτά είναι και η περισυλλογή και η, υπό

προϋποθέσεις, θανάτωση των αδέσποτων σκύλων.

3. Επειδή, εν όψει του ότι, σκοπός των αιτούντων, σύμφωνα με τα καταστατικά

τους, είναι η προστασία των αδέσποτων ζώων (άρθρ. 2 και 3, αντιστοίχως), η

κρινόμενη αίτηση με την οποία προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση

αντίκειται στις διατάξεις του ν. 2017/92, με τον οποίο κυρώθηκε η Ευρωπαϊκή

Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς, ασκείται με έννομο συμφέρον

(ΣτΕ 4295/86).

4. Επειδή η προσβαλλόμενη πράξη, με την οποία ορίζονται οι προϋποθέσεις και

τα δικαιολογητικά των δικαιούχων οικονομικής ενισχύσεως για την κατασκευή

κυνοκομείων ή τη βελτίωση των υπαρχόντων συνιστά κανονιστική διοικητική πράξη

(ΣτΕ 4295/86), η οποία, όπως βεβαιώνει η Διοίκηση (260632/28-5-2002 έγγραφο

του Υπουργείου Γεωργίας προς το Δικαστήριο), δεν έχει δημοσιευθεί στην

Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, όπως επεβάλλετο κατά το άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ του

Ν. 301/1976 (ΦΕΚ 91 Α΄), δεδομένου ότι δεν προβλέπεται γι αυτήν στο νόμο

άλλος τρόπος δημοσιότητος, και επομένως τυγχάνει ανυπόστατη. Από τα στοιχεία

όμως του φακέλου προκύπτει ότι η προσβαλλόμενη πράξη είχε κοινοποιηθεί στους

αποδέκτες της και είχαν ξεκινήσει οι σχετικές διαδικασίες για την υλοποίησή

της, με την εκδήλωση ενδιαφέροντος και την υποβολή σχετικών αιτήσεων από

διαφόρους Δήμους και Κοινότητες. Πλην όμως δεν ολοκληρώθηκε η υλοποίησή της,

διότι δεν κατέστη δυνατή η εκταμίευση των πιστώσεων μέσα στο έτος 2001. Αλλ’

η κοινοποίηση της πράξεως στους αποδέκτες της, όπως έχει ήδη κριθεί (ΣτΕ

1328/89, 4108/99 Ολομ., 951/2000, 1583, 4097/2001), επέχει θέση εφαρμογής και

συνεπώς η προσβαλλόμενη, αν και ανυπόστατη λόγω της μη δημοσιεύσεώς της,

εφόσον έχει τεθεί σε εφαρμογή πρέπει να ακυρωθεί για τον λόγο αυτόν, ο οποίος

εξετάζεται αυτεπαγγέλτως και να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση.


Δέχεται την αίτηση.

Ακυρώνει την 36211/5-3-2001 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας.

Διατάζει την απόδοση του παραβόλου.

Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη των αιτούντων που ανέρχεται σε

επτακόσια εξήντα (760) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα αυθημερόν

Ο Πρόεδρος του Δ΄ Τμήματος Η Γραμματέας

Μ. Βροντάκης Α. Ζυγουρίτσα

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στις 24 Ιουλίου 2002.

Η Πρόεδρος Η Γραμματέας του Δ` Τμήματος

του Α΄ Τμήματος Διακοπών

Α. Τσαμπάση Α. Τριάδη

112

ΠεντΣτρατΘεσ 813/2002

Πρόεδρος: Ι. Μποζίνης

Μέλη: Σ. Τούνης, Στρατιωτικός Δικαστής Β`

Σ. Παπασταύρος, Στρατιωτικός Δικαστής Β`

Ε. Φόρογλου, Στρατοδίκης

Π. Γεωργίου, Στρατοδίκης

Εισαγγελέας: Γ. Μπέης, Στρατιωτικός Δικαστής Α`

Δικηγόροι: Χ. Αποστολίδης, Σ. Μπαμπατζιμόπουλος

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ: .................................................................

Σύμφωνα με το άρθρο 35 παρ. 4β` του Ν 2172/1993, "το δικαστήριο με

ειδικά αιτιολογημένη απόφασή του μπορεί να απαγορεύσει τη μαγνητοφώνηση ή

βιντεοσκόπηση της δίκης και την τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοσή της, μόνο

αν υποβληθεί σχετικό αίτημα από τον κατηγορούμενο ή τον παθόντα και η δίκη

δεν συνδέεται με τη δημόσια ζωή". Η ρύθμιση αυτή αποτελεί την τελευταία

νομοθετική παρέμβαση στο ακανθώδες πρόβλημα της τηλεοπτικής ή ραδιοφωνικής

μετάδοσης των δικών. Συνάμα τυποποίησε τη μεταστροφή του νομοθέτη ως προς

την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού καθόσον ορίζει ότι η απαγόρευση της

μαγνητοφώνησης βιντεοσκόπησης και της τηλεοπτικής ή ραδιοφωνικής μετάδοσης

μόνον κατ` εξαίρεση μπορεί να επιβληθεί, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση

του δικαστηρίου που συνεδριάζει δημόσια. Για την επιβολή της απαγόρευσης

αυτής απαιτούνται δύο προϋποθέσεις: α) να υποβληθεί σχετικό αίτημα του

κατηγορουμένου ή του παθόντος και β) να μη συνδέεται η δίκη με τη δημόσια

ζωή, να μην επισύρει δηλαδή το δημόσιο ενδιαφέρον λόγω της σχέσης με την

ευρύτερη κοινωνική λειτουργία της χώρας ή μιας ευρύτερης τοπικής κοινωνίας

(ΜΟΕ Λάρισας 75, 76, 86, 87/1996 Υπερ 1997, 1047 επ.). Η εν λόγω ρύθμιση

επικρίθηκε ως αντισυνταγματική καθώς θεωρήθηκε ότι έρχεται σε αντίθεση με τη

διάταξη του άρθρου 93 παρ. 2 του Συντάγματος (που επιβάλλει τη δημοσιότητα

από αυτά που η εν λόγω διάταξη του Συντάγματος ορίζει (βλ. ΠεντΝαυτΠειραιά

427/1999 ΠοινΔικ 2001, 603 επ., Γ. Δημήτραινα, Η δημοσιότητα των

συνεδριάσεων των ποινικών δικαστηρίων και η παρουσία των ΜΜΕ, ΠοινΔικ 2001,

650 επ. και τις εκεί παραπομπές σε σχετικά δημοσιεύματα). Η αναμετάδοση όμως

της ποινικής διαδικασίας με σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα δεν συνιστά τον πυρήνα

της σχετικής συνταγματικής επιταγής (άμε ση δημοσιότητα) αλλά συνδέεται με

αυτόν αποτελώντας μια προέκτασή του (έμμεση δημοσιότητα). Αλλωστε ο ίδιος

ο Συντακτικός νομοθέτης διαφοροποίησε την προστασία που παρέχει στον Τύπο

(άρθρο 14 του Σ) σε σχέση με τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα για τα οποία δίνει

την ευχέρεια στον κοινό νομοθέτη να είναι περισσότερο παρεμβατικός και

ρυθμιστικός (βλ. Γ. Δημήτραινα, ό.π. σελ. 653/4). Κατά συνέπεια η

προαναφερόμενη διάταξη κινείται προς την ορθή κατεύθυνση ορίζοντας ότι η

παρουσία των ραδιοτηλεοπτικών μέσων είναι κατ` αρχήν ανεμπόδιστη. Ο μόνος

περιορισμός που τίθεται έχει τη δικαιολογητική του βάση στην αξιολόγηση της

φύσης αυτού του ίδιου του μέσου, σε σχέση με την προστασία της αξίας του

ανθρώπου (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 2 του Σ), αξία η οποία εντάσσεται στις

βασικές αρχές του Συντάγματος. Βαρεία προσβολή της αξίας αυτής συνιστά η

μετάδοση από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα της διαδικασίας στο ακροατήριο δίκης,

παρά την αντίθεση του κατηγορουμένου ή του παθόντος (πρβλ την υπ` αριθμ.

2/2001 εγκύκλιο ΕισΑΠ Παν. Δημόπουλου, ΠοινΧρ 2001, 848). Ετσι εξηγείται και

η απουσία από την εν λόγω διάταξη συγκεκριμένων λόγων τους οποίους θα πρέπει

να επικαλεστεί ο κατηγορούμενος ή ο παθών για να δικαιολογήσει την άρνησή

του. Αρκεί η ρητή άρνησή του, η οποία δεν χρειάζεται να συνδεθεί με τους

λόγους που μνημονεύονται στο άρθρο 93 παρ. 2 του Συντάγματος και οι οποίοι

αφορούν στον αποκλεισμό της δημοσιότητας και όχι στον περιορισμό μιας

έμμεσης έκφανσης αυτής.

Στην προκειμένη περίπτωση τηλεοπτικά συνεργεία εξεδήλω σαν την πρόθεση να

113

βιντεοσκοπήσουν την ακροαματική δια δικασία της υπό κρίση υποθέσεως. Κατόπιν

τούτου ο πρώτος κατηγορούμενος ΔΕΑ Τ. υπέβαλε προς το δικαστήριο αίτημα να

απαγορευθεί η βιντεοσκόπηση της δίκης. Ενώ ο δεύτερος αφέθηκε στην κρίση του

δικαστηρίου.

Με βάση τις σκέψεις που προηγήθηκαν το αίτημα αυτό του κατηγορουμένου

μπορεί να γίνει δεκτό από το δικαστήριο εκτός και αν διαπιστώνεται ότι

η δίκη συνδέεται με τη δημόσια ζωή. Από την ανάγνωση των κατηγοριών που

αποδίδονται στους κατηγορουμένους διαπιστώνεται ότι τα υπό κρίση περιστατικά

συνάπτονται με τις συνθήκες που επικρατούσαν στο στρατόπεδο όπου υπηρετούσαν

και οι δύο κατηγορούμενοι χωρίς να συνδέονται με την λειτουργία της

κοινωνίας σε τοπικό ή γενικότερο επίπεδο. Πρέπει συνεπώς, κατά την ομόφωνη

γνώμη των μελών του δικαστηρίου, να γίνει δεκτό το αίτημα του πρώτου

κατηγορουμένου και να μην επιτραπεί η βιντεοσκόπηση της ακροαματικής

διαδικασίας.

Διατακτικό

Αφού είδε τ` άρθρα: 198 παρ. 1β`, 213 παρ. 1 ΣΠΚ, 35 παρ. 4β` του Ν

2172/1993, 93 παρ. 2 του Συντάγματος και 371 παρ. 1 και 2 του ΚΠΔ.

Δέχεται, παμψηφεί το αίτημα του πρώτου κατηγορουμένου Τ.Δ. και διατάσσει

να μην επιτραπεί η βιντεοσκόπηση της ακροαματικής διαδικασίας.

Σκεπτικό

Κατά τη διάταξη του άρθρου 59 παρ. 1α` του ΣΠΚ τιμωρείται ο στρατιωτικός

που βιαιοπραγεί κατά του ανωτέρω του, με διάκριση αν η πράξη αυτή τελείται

κατά την υπηρεσία ή για λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή και αν τελείται όχι

κατά την υπηρεσία. Ως βιαιοπραγία νοείται κάθε χρήση υλικής δύναμης σε βάρος

προσώπου χωρίς πρόθεση εξαναγκασμού, μια δυναμική δηλαδή επενέργεια στο

σώμα του στρατιωτικού που πλήττει τη μορφική και λειτουργική του ακεραιότητα

ή την εξωτερική του τιμή, καθώς και τη φυσική του δυνατότητα να ζει και να

κινείται ελεύθερα (προσωπική ελευθερία). Συνιστά τέτοια, η κακοποίηση ή

κακομεταχείριση του σώματος, όχι απλά η εχθρική αλλά η δυναμική επενέργεια

πάνω του, έστω και χωρίς σωματική βλάβη. Σε αντίθεση με τη βία δεν αποβλέπει

σε εξαναγκασμό του προσώπου. Δεν εμπίπτουν στην έννοια της βιαιοπραγίας

ούτε η ανεπαίσθητη ώθηση ούτε η αν θρωποκτόνος ενέργεια, υπάγονται όμως

οι διακεκριμένες μορφές σωματικής βλάβης (επικίνδυνη: 311 εδ. α` ΠΚ, μη

σκοπούμενη βαριά: 310 παρ. 1 ΠΚ, επιδιωκόμενη βαριά: 310 παρ. 3 ΠΚ και

θανατηφόρα: 311 εδ. α` ΠΚ), μόνο που η ποινή για βιαιοπραγία επιβάλλεται

εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη, οπότε διατηρείται

όμως ο χαρακτήρας, της στρατιωτικής βιαιοπραγίας, η δε ιδιότητα του δράστη

ως στρατιωτικού θεωρείται εδώ ως επιβαρυντική περίπτωση. Με το έγκλημα αυτό

προσβάλλονται τα έννομα αγαθά της σωματικής ακεραιότητας, της τιμής και της

προσωπικής ελευθερίας και κατά δεύτερο λόγο της στρατιωτικής υπηρεσίας,

αφού ο δράστης συνδέεται με τον παθόντα υπηρεσιακά, στο πλαίσιο της

ιεραρχικά διαρθρωμένης σχέσης του στρατού (βλ. σχετικά ΒουλΣυμβΔιαρκΣτρΘεσ

373/1989, Α. Παπαδαμάκης, "Ποινικά Ανάλεκτα", σελ. 424 επ., του ιδίου,

"Προβλήματα συρροής εγκλημάτων στο στρατιωτικό ποινικό δίκαιο", 1991, σελ.

95 και 101 επ., του ιδίου, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, 1997, σελ. 406 επ.).

Υποκειμενικά απαιτείται δόλος που, κατ` άρθρο 27 παρ. 1 ΠΚ, περιλαμβάνει τη

γνώση και θέληση παραγωγής των στοιχείων που συνιστούν την αξιόποινη πράξη.

Σύμφωνα με το άρθρο 60 παρ. 1α` του ΣΠΚ (Ν 2287/1995) τιμωρείται με

φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών ο στρατιωτικός που εξυβρίζει ανώτερο ή

κατώτερό του με λόγια, έργα ή απειλές ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Το

έννομο αγαθό που καταρχήν προσβάλλεται είναι η τιμή του κατά βαθμό ανωτέρου

ή κατωτέρου στρατιωτικού, με την έννοια της κοινωνικής παράστασης του ατόμου

("εξωτερική" τιμή, βλ. σχετικά Δ. Σπινέλλη, "Ποινικό Δίκαιο - Ειδικό Μέρος

114

Εγκλήματα κατά της τιμής", 1980, σελ. 39 επ., Ι. Μανωλεδάκη, "Η διαλεκτική

έννοια των εννόμων αγαθών", 1973, σελ. 111, Η. Γάφου, "Ποινικό Δίκαιον

Ειδικόν Μέρος", τ. Ε`, 1965, σελ. 127 επ.). Η εξύβριση αυτή συνεπώς δεν

αφορά προσβολή μόνον της στρατιωτικής πειθαρχίας, όπως είναι ο τίτλος του

κεφαλαίου του ΣΠΚ, στο οποίο έχουν ενταχθεί οι σχετικές διατάξεις, αλλά

συνιστά καταρχήν προσβολή της τιμής άλλου προσώπου, που όμως συνδέεται

με τον δράστη με τη στρατιωτική ιεραρχική σχέση. Ετσι η προσβολή και

της ιεραρχικής σχέσης, όπως εξατομικεύεται στα συγκεκριμένα εγκλήματα

η στρατιωτική υπηρεσία, αποτελεί το δεύτερο εγκληματικό χαρακτήρα των

εξυβρίσεων του ΣΠΚ (βλ. σχετικά ΒουλΣυμβΔιαρκ ΣτρΘεσ 373/1989, Α.

Παπαδαμάκης, "Ποινικά Ανάλεκτα", σελ. 424 επ., του ιδίου, "Προβλήματα

συρροής εγκλημάτων στο στρατιωτικό ποινικό δίκαιο", 1991, σελ. 109 επ.,

του ιδίου, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, 1997, σελ. 413επ.). Για την έννοια

της εξυβρίσεως, την οποία δεν δίνει ο ΣΠΚ, θα πρέπει να καταφύγουμε στους

σχετικούς ορισμούς του Ποινικού Κώδικα. Κατά την διάταξη 361 παρ. 1 ΠΚ,

τιμωρείται για εξύβριση όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης

(άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου. Από τη διάταξη αυτή

προκύπτει ότι για την στοιχειοθέτηση της εξυβρίσεως απαιτείται προσβλητική

κατ` αντικειμενική κρίση εκδήλωση ανθρώπινης σκέψης, που δεν συνιστά απλή ή

συκοφαντική δυσφήμηση, για την τιμή του άλλου, η οποία ενέχει κατά την κοινή

αντίληψη είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου είτε

καταφρόνηση γι` αυτόν από τον ίδιο τον δράστη, που γνωρίζει ότι με μια

τέτοια ηθελημένη ενέργεια προσβάλλεται η τιμή ως ατόμου και μέλους της

κοινωνίας εκείνου προς τον οποίο απευθύνεται (βλ. σχετ. ΑΠ 856/1989 ΠοινΧρ

1990, 206, ΑΠ 1661/1989 ΠοινΧρ 1990, 388, ΑΠ 1263/1989 ΠοινΧρ 1990, 543,

ΑΠ 27/1990 ΠοινΧρ 1990, 938). Ειδικότερα η εξύβριση ανωτέρου ή κατωτέρου

με λόγια συντελείται με προφορική ή έγγραφη διατύπωση από στρατιωτικό, σε

βάρος άλλου ανωτέρου του κατά βαθμό στρατιωτικού, λέξεων ή φράσεων τέτοιων,

που κατά την κοινή αντίληψη ενέχουν αντικειμενικώς αμφισβήτηση της ηθικής

και κοινωνικής αξίας του, είτε άλλη περιφρονητική μεταχείριση (βλ. σχετ. ΑΠ

680/1990 ΠοινΧρ 1991, 169-170 και ΑΠ 284/1990 ΠοινΧρ 1990, 1036, ΑΠ 418/1967

ΠοινΧρ 1967, 600). Υποκειμενικά απαιτείται δόλος, που συνίσταται στη γνώση

και θέληση πραγμάτωσης των περιστατικών που συνιστούν την πράξη αυτή (άρθρο

26 παρ. 1α` και 27 παρ. 1 ΠΚ).

Οι περιπτώσεις κατά τις οποίες τα εγκλήματα της εξύβρισης κατά ανωτέρου

και της βιαιοπραγίας κατά ανωτέρου δεν τελέσθηκαν κατά την υπηρεσία,

αποτελούν, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 60 παρ. 1β` και 59 παρ. 1α`

(2) ΣΠΚ αντίστοιχα, προνομιούχες μορφές τους. Οι όροι "κατά την υπηρεσία

ή για λόγους που αφορούν αυτή" έχουν την έννοια ότι δράστης και θύμα

πρέπει να βρίσκονται σε υπηρεσιακή σχέση μεταξύ τους, η οποία να πηγάζει

από την εκτέλεση συγκεκριμένης υπηρεσίας που να αφορά και τους δύο

(ΒουλΣυμβΔιαρκΣτρΘεσ 373/1989, Α. Παπαδαμάκης, "Ποινικά Ανάλεκτα", σελ.

424). Ως τέτοια υπηρεσία νοείται κάθε ενέργεια του στρατιωτικού, η οποία

ανάγεται άμεσα στο λειτουργικό προορισμό της στρατιωτικής υπηρεσίας και

δεν επεκτείνεται σε άλλες πράξεις που δεν έχουν άμεση με μια εντελώς

συγκεκριμένη χρονικά και τοπικά υπηρεσία (βλ. σχετ. ΒουλΣυμβΔιαρκΣτρΘεσ

448/1986, Α. Παπαδαμάκης, ό.π. σελ. 137 επ.).

Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1 παρ. 2 και8 παρ. 1 του Ν

1197/1981 "περί προστασίας ζώων", προκύπτει ότι τιμωρείται με φυλάκιση ή με

χρηματική ποινή όποιος φονεύει ζώα συντροφιάς. Ως ζώο συντροφιάς, νοείται

κάθε ζώο (είτε είναι αδέσποτο είτε βρίσκεται υπό την επίβλεψη ιδιοκτήτη ή

φύλακα) το οποίο συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο,

κυρίως μέσα στο σπίτι του για ευχαρίστησή του και σαν συντροφιά του (πρβλ

άρθρο 1 παρ. 1 και 5 του Ν 2016/1992 "Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για

την προστασία των ζώων συντροφιάς"). Υποκειμενικά απαιτείται δόλος, που

συνίσταται στη γνώση και θέληση πραγμάτωσης των περιστατικών που συνιστούν

την πράξη αυτή (άρθρο 26 παρ. 1α` και 27 παρ. 1 ΠΚ). Στην προκειμένη

περίπτωση, από την αποδεικτική διαδικασία τις καταθέσεις των μαρτύρων που

115

εξετάστηκαν στο ακροατήριο, την ανάγνωση των εγγράφων και των καταθέσεων των

γνωστοποιηθέντων μαρτύρων, σε συνδυασμό με τις απολογίες των κατηγορουμένων

και γενικά όλη τη συζήτηση της υπόθεσης αποδείχτηκαν τα εξής πραγματικά

περιστατικά:

Την 30.8.2001 ο πρώτος κατηγορούμενος Τ.Δ. ο οποίος υπηρετούσε ως ΔΕΑ στην

151 Α/Κ ΜΜΠ, εκτελούσε καθήκοντα αρχιφύλακα στο Φυλάκιο Ζ.N. της μονάδας

του. Στο ίδιο φυλάκιο είχε ορισθεί να εκτελέσει υπηρεσία φρουράς ο δεύτερος

κατηγορούμενος Ρ.Β., στρατιώτης της ίδιας μονάδας. Στον περίβολο του

Φυλακίου υπήρχαν αρκετο αδέσποτοι σκύλοι οι οποίοι σιτίζονται από τα

αποφάγια των οπλιτών. Ενας από τους σκύλους είχε φτιάξει φωλιά σε θάμνο

κοντά στην εσωτερική πλευρά της περίφραξης του φυλακίου όπου μεγάλωνε τα

μικρά του (επτά περίπου κουτάβια). Περί ώρα 17.00 της παραπάνω ημερομηνίας

ο πρώτος κατηγορούμενος χρησιμοποιώντας ένα τσεκούρι που υπήρχε στην αποθήκη

του φυλακίου, μετέβη στη φωλιά και με αλλεπάλληλα χτυπήματα σκότωσε όλα τα

σκυλάκια, διαμελίζοντάς τα. Στη συνέχεια αφού κυνήγησε με το τσεκούρι κάποιο

άλλο μεγαλύτερο σκύλο μάζεψε σε ένα τελάρο τα κομμάτια από τα σκυλάκια και

τα πέταξε έξω από την περίφραξη. Οι ενέργειές του αυτές υπέπεσαν στην

αντίληψη οπλιτών του φυλακίου στους οποίους προκάλεσε αισθήματα θλίψης

και απέχθειας (βλ. τις καταθέσεις των μαρτύρων Σ., Χ., Τ.). Ιδιαίτερα

συγκλονισμένος ήταν ο στρατιώτης Ρ. ο οποίος μάλιστα μετά το περιστατικό

τηλεφώνησε στον Επόπτη Ασφαλείας του στρατοπέδου της μονάδας του ζητώντας

του να τον αντικαταστήσει γιατί δεν μπορούσε να εκτελέσει την υπηρεσία του

μαζί με τον πρώτο κατηγορούμενο, πλην όμως ο Επόπτης δεν αξιολόγησε ως

σοβαρό το περιστατικό (βλ. καταθέσεις Ν., Χ.). Το βράδυ της ίδιας μέρας

και περί ώρα 21.00, ο ΔΕΑ Τ. εισήλθε στο χώρο του εστιατορίου του φυλακίου

όπου βρίσκονταν έτρωγαν οπλίτες μεταξύ των οποίων και ο στρατιώτης Ρ. Η

απογευματινή συμπεριφορά του ΔΕΑ αποτελούσε ακόμη το κύριο θέμα συζήτησης

μεταξύ των ανδρών του φυλακίου και κάποιοι από αυτούς απευθύνθηκαν στο ΔΕΑΤ.

ζητώντας του εξηγήσεις για την πράξη του. Ο ΔΕΑΤ. αρνήθηκε την πράξη του

υποστηρίζοντας ότι άλλος σκύλος είχε σκοτώσει τα κουτάβια. Επιπλέον στράφηκε

προς τον δεύτερο κατηγορούμενο και τον κοίταξε ειρωνικά παρόλο που αυτός δεν

του είχε πει τίποτε και ήταν όμως εμφανέστατα περισσότερο σοκαρισμένος από

όλους τους υπόλοιπους. Τότε ο στρατιώτης Ρ. είπε στο ΔΕΑΤ. "έχεις κανένα

πρόβλημα Δόκιμε;" και ο τελευταίος του απηύθυνε τις φράσεις "εσύ μη μιλάς

ρε καθυστερημένε; Τι θέλεις να κοιμηθείς με τη σκύλα στη φωλιά της; Αν

θέλεις πάμε έξω;" υπονοώντας με τον τρόπο αυτό ότι θα χειροδικούσε σε βάρος

του. Στη συμπεριφορά αυτή του ΔΕΑΤ. αντέδρασε ο στρατιώτης Ρ. απευθύνοντάς

του τις φράσεις "τι λες ρε καραγκιόζη, παρανοϊκέ δολοφόνε" ενώ παράλληλα

τον κτύπησε με τα χέρια του στο πρόσωπο, χωρίς να του προκαλέσει κάποια

σωματική κάκωση. Αμέσως επενέβησαν οι παριστάμενοι και χώρισαν τους δύο

κατηγορουμένους (βλ. τις καταθέσεις των μαρτύρων Σ.-Χ.-Τ., την από

20.11.2001 κατάθεση Χ. και την από 5.9.2001 κατάθεση Α.).

Ο πρώτος κατηγορούμενος απολογούμενος αρνείται ουσιαστικά και τις δύο

κατηγορίες υποστηρίζοντας ότι: α) Το μεσημέρι της 30.8.2001 ένας μεγάλος

σκύλος είχε μπει μέσα στους χώρους του φυλακίου, β) τον σκύλο αυτόν στη

συνέχεια προσπάθησε να απομακρύνει από το φυλάκιο και τον κυνήγησε με ένα

τσεκούρι, γ) κάποια στιγμή πέταξε το τσεκούρι για να κτυπήσει το σκύλο,

δεν τον πέτυχε όμως και κατά λάθος χτύπησε τα σκυλάκια με αποτέλεσμα να

τα σκοτώσει, δ) στην ενέργειά του αυτή προέβη γιατί υπήρχε εντολή από

το Διοικητή της Μονάδας του να απομακρυνθούν τα σκυλιά από τον χώρο του

φυλακίου και επιπλέον ο ίδιος ανησυχούσε για την υγεία των στρατιωτών

καθόσον τα σκυλιά ήταν πολύ βρώμικα, ε) δεν απηύθυνε την προαναφερόμενη

υβριστική φράση στον δεύτερο κατηγορούμενο αλλά αντίθετα αυτός αμέσως μόλις

εισήλθε στα εστιατόρια του επιτέθηκε φραστικά και επιπλέον τον χτύπησε στο

πρόσωπο και στ) ο δεύτερος κατηγορούμενος ήταν μαζί του χολωμένος γιατί τον

είχε ελέγξει πειθαρχικά τις προηγούμενες ημέρες. Οι ισχυρισμοί του όμως

αυτοί όχι μόνον δεν ενισχύονται από κάποιο άλλο αποδεικτικό στοιχείο αλλά

διαψεύδονται κατηγορηματικά όσον αφορά την πρώτη κατηγορία καθόσον ο τρόπος

116

με το οποίο θανάτωσε τα κουτάβια περιγράφεται με σαφήνεια από τους μάρτυρες

οι οποίοι είχαν ιδία αντίληψη του συμβάντος και μιλούν με σαφήνεια για

ηθελημένη και ιδιαίτερη βάναυση ενέργεια (βλ. τις καταθέσεις των μαρτύρων

Σ.-Χ.-Τ., την από 20.11.2001 κατάθεση Χ. αλλά και την απολογία του δευτέρου

κατηγορουμένου). Επίσης για το επεισόδιο εντός των εστιατορίων είναι σαφής

η κατάθεση μάρτυρα όσον αφορά το γεγονός ότι ο ΔΕΑΤ. απευθύνθηκε πρώτος

στο δεύτερο κατηγορούμενο εξυβρίζοντας και εκείνος ανταπάντησε (βλ. την

από 20.11.2001 κατάθεση Χ.). Για τη γενικότερη στάση του κατηγορουμένου

σημειώνουμε ότι στην από 31.8.2001 αναφορά του προς τη Διοίκηση της μονάδας

του με την οποία καταγγέλλει τον δεύτερο κατηγορούμενο περιγράφει το γεγονός

της θανάτωσης των κουταβιών ως οφειλόμενο σε μεγάλο σκύλο τον οποίο κυνήγησε

ο ίδιος και ότι οι άνδρες του φυλακίου παρεξήγησαν τη στάση θεωρώντας αυτόν

υπαίτιο.

Ο δεύτερος κατηγορούμενος δεν αρνείται τις πράξεις του. Υποστηρίζει όμως

ότι: α) είχε συγκλονιστεί από το γεγονός της θανάτωσης των μικρών σκύλων

αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θανατώθηκαν γεγονός του οποίου ήταν αυτόπτης

μάρτυρας, β) για τον λόγο αυτόν ζήτησε την αντικατάστασή του από την

υπηρεσία χωρίς αποτέλεσμα όμως, γ) το βράδυ και λίγη ώρα πριν εισέλθει στα

εστιατόρια είχε δείξει στο συνάδελφό του Α. τα διαμελισμένα κουτάβια και τον

είχε ταράξει ιδιαίτερα το γεγονός ότι τη στιγμή εκείνη είδαν τη μάνα των

μικρών σκύλων να μεταφέρει ένα ακέφαλο πτώμα, δ) ενοχλήθηκε ιδιαίτερα όταν

στη συνέχεια ο πρώτος κατηγορούμενος αρνήθηκε την πράξη του όταν του ζήτησαν

εξηγήσεις κάποιοι οπλίτες μέσα στα εστιατόρια, ε) τότε απευθύνθηκε προς τον

πρώτο κατηγορούμενο ο οποίος όμως του απάντησε εξυβρίζοντάς τον και στ)

κατόπιν τούτων αντέδρασε ευρισκόμενος κάτω από μεγάλη συναισθηματική

φόρτιση, λόγω της προηγούμενης συμπεριφοράς του ΔΕΑΤ.

Από τα παραπάνω περιστατικά διαπιστώνονται τα εξής:

α. Ο πρώτος κατηγορούμενος ΔΕΑΤ.:

(1) Με τη συμπεριφορά του πραγμάτωσε τόσο από αντικειμενικής όσο και από

υποκειμενικής απόψεως το έγκλημα της θανάτωσης ζώου συντροφιάς (άρθρα 1 παρ.

2 και 8 παρ. 1 του Ν 1197/1981 {περί προστασίας ζώων"). Πρέπει συνεπώς κατά

την ομόφωνη κρίση των μελών του δικαστηρίου να κηρυχθεί ένοχος για την

πράξη του αυτή.

(2) Απευθύνθηκε κατά τρόπο περιφρονητικό και μειωτικό προς τον κατώτερό του

στρατιώτη Ρ. προσβάλλοντας έτσι την τιμή του, γεγονός το οποίο ήθελε αλλά

και γνώριζε τη σημασία του. Πραγμάτωσε συνεπώς τα στοιχεία της νομοτυπικής

μορφής (αντικειμενικά και υποκειμενικά) του εγκλήματος της εξύβριση

κατωτέρου, ενώ τέλεσε την πράξη του αυτή όχι κατά την υπηρεσία ή για λόγους

που έχουν σχέση με αυτή. Πρέπει συνεπώς κατά την ομόφωνη κρίση των μελών του

δικαστηρίου να κηρυχθεί ένοχος για την πράξη του αυτή.

β. Ο δεύτερος κατηγορούμενος στρατιώτης Ρ.:

(1) Απευθύνθηκε κατά τρόπο περιφρονητικό και μειωτικό προς τον ανώτερό του

ΔΕΑΤ. προσβάλλοντας έτσι την τιμή του, γεγονός το οποίο ήθελε αλλά και

γνώριζε τη σημασία του. Πραγμάτωσε συνεπώς τα στοιχεία της νομοτυπικής

μορφής (αντικειμενικά και υποκειμενικά) του εγκλήματος της εξύβρισης,

ανωτέρου, ενώ τέλεσε την πράξη του αυτή όχι κα τά την υπηρεσία ή για λόγους

που έχουν σχέση με αυτή. Πρέπει συνεπώς κατά την ομόφωνη κρίση των μελών

του δικαστηρίου να κηρυχθεί ένοχος για την πράξη του αυτή, και

(2) Με την ενέργειά του να κτυπήσει τον ανώτερό του ΔΕΑΤ. στο πρόσωπο,

πραγμάτωσε τόσο από αντικειμενικής όσο και από υποκειμενικής απόψεως το

έγκλημα της βιαιοπραγίας κατά ανωτέρου, γεγονός το οποίο ήθελε αλλά και

γνώριζε τη σημασία του. Την πράξη του αυτή την τέλεσε όχι κατά την υπηρεσία

117

ή για λόγους που έχουν σχέση με αυτή. Πρέπει συνεπώς κατά την ομόφωνη κρίση

των μελών του δικαστηρίου να κηρυχθεί ένοχος για την πράξη του αυτή.


Δικάζει με παρόντες τους κατηγορούμενους.

Α. Κηρύσσει τον πρώτο κατηγορούμενο, Τ.Δ., παμψηφεί, ένοχο: α) Παράβασης

του άρθρου 1 παρ. 2 του Ν 1197/25.8./3.9.1981 "περί προστασίας των ζώων" και

β) εξύβρισης κατωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ούτε για λόγους που έχουν σχέση

μ` αυτά και συγκεκριμένα του ότι: [...]

Β. Κηρύσσει τον δεύτερο κατηγορούμενο, Ρ.Β., παμψηφεί, ένοχο: α)

Βιαιοπραγίας κατά ανωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ούτε για λόγους που έχουν

σχέση μ` αυτή, και β) εξύβρισης ανωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ούτε για

λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή και συγκεκριμένα του ότι: [...]

Επιμέτρηση της ποινής

Σκεπτικό Σύμφωνα με το άρθρο 61 ΣΠΚ το δικαστήριο μπορεί να κρίνει

ατιμώρητες τις πράξεις της βιαιοπραγίας και της εξύβρισης είτε κατά

κατωτέρου είτε κατά ανωτέρου (άρθρα 59 παρ. 1 και 60 παρ. 1 ΣΠΚ) και ο

υπαίτιος της εκ προθέσεως τελέσεώς της να απαλλαχθεί από κάθε ποινή, αν

η πράξη αυτή οφείλεται σε αμέσως προηγούμενη ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση

συμπεριφορά του παθόντος. Πρόκειται για τυποποίηση λόγου δικαστικής άφεσης

της ποινής για την κατάφαση του οποίου θα πρέπει να διαπιστωθεί ότι: α)

ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση συμπεριφορά, δηλαδή η συμπεριφορά του παθόντος

να ξεπέρασε κάθε όριο προκλητικότητας, σεβασμού και κοινωνικής ανεκτικότητας

ή να υποδήλωνε βαρύτητα και τραχύτητα της σχετικής ενέργειας και όχι απλά

ανάρμοστη, β) ανάμεσα στην ενέργεια του παθόντος και την πράξη του δράστη

να μην μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα (αμέσως προηγούμενη) και γ) μεταξύ

της συμπεριφοράς του θύματος και της ενέργειας του δράστη να υπάρχει

αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος. Εάν από τον παθόντα τελέστηκε απλά

ανάρμοστη ή έστω άδικη πράξη ή ο δράστης παρασύρθηκε από οργή ή βίαιη

θλίψη που του προκάλεσε τέτοια άδικη εναντίον του πράξη, που όμως δεν έχει

τον παραπάνω χαρακτήρα, δεν μπορεί να χωρήσει απαλλαγή του υπαιτίου κατά τη

διάταξη του 61 ΣΠΚ αλλά μείωση μόνον της ποινής, κατά τις προϋποθέσεις του

άρθρου 84 παρ. 2 περ. γ` του ΠΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 85 του ΠΚ (Α.

Παπαδαμάκη, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, 1997, σελ. 420/1921, ΑΠ 737/1976

ΠοινΧρ 1977, σελ. 165 επ., ΑΠ 291/1982 ΠοινΧρ 1982, 887).

Ο πρώτος κατηγορούμενος ΔΕΑΤ. ζητεί (δια του συνηγόρου του) να κριθεί

ατιμώρητη η πράξη της εξύβρισης κατωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ή για

λόγους που έχουν σχέση με αυτή κατ` εφαρμογή του άρθρου 61 του ΣΠΚ. Από τα

πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά από το δικαστήριο συνάγεται ότι δεν

προηγήθηκαν χρονικά της τελέσεως του εν λόγω εγκλήματος τα αδικήματα για τα

οποία κηρύχθηκε ένοχος ο δεύτερος κατηγορούμενος στρατιώτης Ρ. ώστε να τεθεί

ζήτημα προκλήσεως του ΔΕΑ Τ. από τη συμπεριφορά του τελευταίου. Η δε φράση

που του απηύθυνε αρχικά ο στρατιώτης Ρ. "έχεις κανένα πρόβλημα Δόκιμε;" δεν

αποτελεί ιδιαίτερη σκληρή συμπεριφορά ικανή να προκαλέσει τέτοιας εντάσεως

αντίδραση καθόσον όχι μόνον δεν αποδείχθηκε ότι υπήρξε ιδιαίτερα προκλητική

αλλά ούτε καν ανάρμοστη. Επομένως πρέπει, κατά την ομόφωνη γνώμη των μελών

του δικαστηρίου, να απορριφθεί ο αυτοτελής ισχυρισμός της υπεράσπισης του

πρώτου κατηγορουμένου για εφαρμογή του άρθρου 61 ΣΠΚ όσον αφορά την πράξη

της εξύβρισης κατωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ή για λόγους που να έχουν

σχέση με αυτήν, ως ουσιαστικά αβάσιμος.

Οσον αφορά τον δεύτερο κατηγορούμενο (στρατιώτη Ρ.) προβάλλεται ο ίδιος

ισχυρισμός τόσον από μέρους του Εισαγγελέα της Εδρας όσο και από πλευράς

του ιδίου. Από τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά είναι σαφές ότι

118

τα εγκλήματα για τα οποία κηρύχθηκε ένοχος ο στρατιώτης Ρ. (εξύβριση και

βιαιοπραγία κατά του κατά βαθμό ανωτέρου του Τ.), αφετηρία έχουν την αμέσως

προηγούμενη εξυβριστική σε βάρος του (με τις προαναφερόμενες φράσεις)

συμπεριφορά του πρώτου κατηγορουμένου, η οποία όντως ως ιδιαίτερα σκληρή και

βάναυση αναδεικνύεται. Το ότι δηλαδή κατακρεούργησε ο Δόκιμος τα σκυλάκια,

προκαλώντας έτσι θλίψη και αποτροπιασμό στους άνδρες του Φυλακίου, αισθήματα

που όχι μόνο δεν σεβάστηκε αλλ` επιπλέον στη συνέχεια και ακριβώς εξαιτίας

των αισθημάτων του αυτών εξύβρισε τον Ρ., αποτελεί η πράξη του αυτή

(εξύβριση δηλαδή του τελευταίου με τις πιο πάνω καταφρονητικές, μειωτικές

και απειλητικές φράσεις) υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις που τελέσθηκε

συμπεριφορά που ξεπερνάει κάθε όριο προκλητικό τητας, σεβασμού και

κοινωνικής ανεκτικότητας και καταδηλώνει βαρύτητα και τραχύτητα στην

ενέργειά τους. Αποτελεί δηλαδή συμπεριφορά πράγματι ιδιαίτερα σκληρή και

βάναυση έναντι του Ρ., ο οποίος δικαιολογημένα αγανάκτησε και αμέσως στη

συνέχεια λόγω της αγανακτήσεώς του αυτής εξύβρισε και βιαιοπράγησε σε βάρος

του Δοκίμου κατά τον προαναφερόμενο τρόπο. Συντρέχει συνεπώς, κατά την

ομόφωνη γνώμη των μελών του δικαστηρίου, περίπτωση εφαρμογής του άρθρου

61 ΣΠΚ προβλεπομένου δυνητικού προσωπικού λόγου απαλλαγής από της ποινής

και θα πρέπει να γίνει δεκτός ο αυτοτελής ισχυρισμός που προβάλλεται και

για τις δύο αυτές πράξεις του στρατιώτη Ρ., ακριβώς γιατί η προηγηθείσα

δικαιολογημένη αγανάκτησή του ήταν τέτοιας εντάσεως που ελαχιστοποίησε σε

πολύ υψηλό βαθμό τόσο τον άδικο χαρακτήρα τους όσο και τον καταλογισμό του

κατηγορουμένου.

Επειδή εξάλλου αποδείχθηκε ότι ο πρώτος κατηγορούμενος ΔΕΑΤ. έζησε έως

το χρόνο που διέπραξε τα παραπάνω εγκλήματα έντιμη ατομική, οικογενειακή,

επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι

συντρέχουν υπέρ αυτού οι ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 παρ. 2

περ. α` ΠΚ για τις παραπάνω πράξεις του.

Επειδή οι πράξεις, για τις οποίες κηρύχθηκε ένοχος ο κατηγορούμενος

προβλέπονται και τιμωρούνται από τα άρθρα: 1, 3, 5, 7, 59 παρ. 1 εδ. α(2),

60 παρ. 1 εδ. β`, 61, 213 παρ. 1 ΣΠΚ, 12, 14, 16, 17, 18β`, 26 παρ. 1α`,

27 παρ. 1, 53, 79, 83, 84 παρ. 1 και 2α`, 94 παρ. 1, 361 παρ. 1α`, ΠΚ,

1 παρ. 2 και 8 παρ. 1 του Ν 1197/25.8/3.9.1981 "περί προστασίας των ζώων",

339, 340, 342, 343, 357, 364, 366, 369, 370, 371, 582 του ΚΠΔ, καθώς και το

άρθρο 3του Ν 663/1977 όπως αυτό τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα, καθώς και

τα άρθρα 3 έως 6 του Ν 2943/2001.

Επειδή το δικαστήριο για την επιμέτρηση της ποινής που θα εφαρμοστεί

σύμφωνα με το διατακτικό, μέσα στα όρια που διαγράφονται με τα παραπάνω

άρθρα, λαμβάνει υπόψη αφ` ενός την βαρύτητα του εγκλήματος που τελέσθηκε αφ`

ετέρου την προσωπικότητα του κατηγορουμένου. Για την εκτίμηση της βαρύτητας

του εγκλήματος το δικαστήριο αποβλέπει: α) στη βλάβη που επήλθε από το

έγκλημα ή στον κίνδυνο που προκλήθηκε απ` αυτό, β) στη φύση, το είδος και

το αντικείμε νο του εγκλήματος καθώς επίσης σε όλες τις περιστάσεις χρόνου,

τόπου, μέσων και τρόπου, που συνόδευσαν την προπαρασκευή και την τέλεση

του και γ) στην ένταση του δόλου του υπαιτίου. Για την εκτίμηση της

προσωπικότητας του κατηγορουμένου το δικαστήριο αποβλέπει, ενδεικτικά, στο

βαθμό της εγκληματικής διάθεσης του ενόχου που εκδηλώθηκε κατά την πράξη

του και για την ακριβή διάγνωση αυτής: α) στα αίτια από τα οποία ορμήθηκε

προς τέλεση του εγκλήματος, την αφορμή που δόθηκε και στον σκοπό τον οποίο

επεδίωξε, β) στον χαρακτήρα αυτού και στον βαθμό της ανάπτυξής του, γ) στις

ατομικές και κοινωνικές περιστάσεις και τον προηγούμενο βίο του και δ) στην

κατά και μετά την πράξη διαγωγή αυτού, στη μετάνοια που επέδειξε και στην

προθυμία για ανόρθωση των συνεπειών των πράξεών του.


Δέχεται, παμψηφεί, την πρόταση του Εισαγγελέα και

119

Κρίνει τις πράξεις: α) της εξύβρισης ανωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ούτε

για λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή και β) της βιαιοπραγίας κατά ανωτέρου

όχι κατά την υπηρεσία ούτε για λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή, που τέλεσε

ο κατηγορούμενος Ρ.Β., ατιμώρητες, κατ` εφαρμογή του άρθρου 61 ΣΠΚ.

Απορρίπτει, παμψηφεί, τον αυτοτελή ισχυρισμό του συνηγόρου υπεράσπισης του

κατηγορουμένου Τ.Δ., περί εφαρμογής του άρθρου 61 ΣΠΚ, προκειμένου να κριθεί

ατιμώρητη η πράξη της εξύβρισης κατωτέρου όχι κατά την υπηρεσία ούτε για

λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή.

Δέχεται, παμψηφεί ότι συντρέχουν υπέρ του κατηγορουμέ νου Τ.Δ. οι

ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 παρ. 2α` ΠΚ για τις παραπάνω πράξεις

του.

Καταδικάζει τον κηρυχθέντα ένοχο Τ.Δ. σε ποινή φυλάκισης: α) τεσσάρων (4)

μηνών για την παράβαση του άρθρου 1 παρ. 2 του Ν 1197/25.8/3.9.1981 "περί

προστασίας των ζώων" και β) δύο (2) μηνών για την εξύβριση κατωτέρου όχι

κατά την υπηρεσία ούτε για λόγους που έχουν σχέση μ` αυτή, καθώς και στα

έξοδα της δίκης που ανέρχονται στο ποσό των εβδομήντα τριών (73) ευρώ.

Σωρεύει τις συντρέχουσες, ανωτέρω, στερητικές της ελευθερίας ποινές,

επαυξάνει τη βαρύτερη από αυτές, δηλαδή την ποινή φυλάκισης των τεσσάρων

(4) μηνών που επιβλήθηκε για την παράβαση του άρθρου 1 παρ. 2 του Ν

1197/25.8/3.9.1981 "Περί προστασίας των ζώων" κατά ένα (1) μήνα και

επιβάλλει σ` αυτόν συνολική ποινή φυλάκισης πέντε (5) μηνών.


Διατάσσει, παμψηφεί την αναστολή εκτελέσεως της επιβληθείσης ως

άνω ποινής φυλακίσεως για τρία (3) χρόνια.

Μετατρέπει, παμψηφεί, την ως άνω ποινή φυλακίσεως που επιβλήθηκε σε

χρηματική και καθορίζει το ποσό της μετατροπής σε τέσσερα ευρώ και σαράντα

λεπτά (4,40) για κάθε ημέρα φυλακίσεως.

120



Δ` Πολιτικό Τμήμα

ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Δημήτριο Σουλτανιά, Αντιπρόεδρο, Παύλο

Μεϊδάνη, Κωνσταντίνο Βαλμαντώνη, Αθανάσιο Κρητικό, και Ανάργυρο Πλατή,

Αρεοπαγίτες.

ΣΥΝΗΛΘΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του, στις 10 Ιανουαρίου 2003, με

την παρουσία και της Γραμματέως Μάρθας Ψαραύτη, για να δικάσει μεταξύ:

Του αναιρεσείοντος: ............ ο οποίος δεν παραστάθηκε.

Του αναιρεσιβλήτου:........... ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο

δικηγόρο του Δημήτριο Κωτσογιάννη, με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 ΚΠολΔ.

Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 20 Νοεμβρίου 1997 αγωγή του ήδη

αναιρεσείοντος, που κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών και

συνεκδικάσθηκε με ανταγωγή, που άσκησε ο αναιρεσίβλητος μέσω των προτάσεών

του. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 2470/1998 οριστική του ίδιου Δικαστηρίου και

8643/1999 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί ο

αναιρεσείων με την από 8 Δεκεμβρίου 2000 αίτησή του.

Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο,

παραστάθηκε μόνον ο αναιρεσίβλητος, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής

Αρεοπαγίτης Παύλος Μεϊδάνης ανάγνωσε την από 16 Οκτωβρίου 2001 έκθεσή του, με

την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της κρινόμενης αίτησης αναίρεσης.


Ι.- Κατά το άρθρο 576 παρ.2 ΚΠολΔ αν ο αντίδικος εκείνου που επέσπευσε

την συζήτηση δεν εμφανιστεί.., ο Αρειος Πάγος εξετάζει αυτεπαγγέλτως αν

κλητεύθηκε νόμιμα και εμπρόθεσμα και σε καταφατική περίπτωση προχωρεί στη

συζήτηση παρά την απουσία του κλητευθέντος. Στην προκειμένη υπόθεση, όπως

προκύπτει από την επικαλούμενη και προσκομιζόμενη από τον αναιρεσίβλητο

6845Γ/1-5-2002 έκθεση επίδοσης της δικαστικής επιμελήτριας στο Πρωτοδικείο

Αθηνών Ειρήνης Μαργκουδάκη-Αλεξοπούλου, ακριβές αντίγραφο της από 5-4-2002

αιτήσεως με την πράξη ορισμού δικασίμου της αναφερόμενης στην αρχή της

παρούσας (10-1-2003) επιδόθηκε νόμιμα και εμπρόθεσμα στον αναιρεσείοντος

Δημήτριο Καραμαργιό.

Συνεπώς, εφόσον ο τελευταίος δεν εμφανίστηκε κατά την προκειμένη συνεδρίαση,

πρέπει να προχωρήσει η συζήτηση σαν να ήταν και αυτός παρών.

ΙΙ.- Από τις διατάξεις των άρθρων 552 και 553 Κ.Πολ.Δ. προκύπτει ότι, όταν η

δικαζόμενη υπόθεση διήλθε και από τους δύο βαθμούς δικαιοδοσίας των

δικαστηρίων της ουσίας, με το ένδικο μέσο αναιρέσεως προσβάλλεται μόνο η

απόφαση του δευτεροβαθμίου δικαστηρίου, εφόσον εξέτασε την ουσία όχι δε και η

πρωτόδικη απόφαση η οποία, ενσωματώθηκε στην απόφαση του δευτεροβαθμίου

δικαστηρίου.

121

Επομένως η κρινόμενη αίτηση αναιρέσεως κατά το μέρος που στρέφεται κατά της

2470/98 αποφάσεως του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών πρέπει να απορριφθεί ως

απαράδεκτη, εφόσον, κατόπιν εφέσεως, εκδόθηκε, μετά από εξέταση της ουσίας, η

προσβαλλόμενη 8643/1999 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, που αυτή και μόνο

παραδεκτώς προσβάλλεται.

ΙΙΙ.- Κατά το άρθρο 947 παρ.1 Κ.Πολ.Δ. "όταν ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να

παραλείψει ή να ανεχθεί πράξη, το δικαστήριο, για την περίπτωση που παραβεί

την υποχρέωσή του, απειλεί για κάθε παράβαση χρηματική ποινή έως δύο

εκατομμύρια (2.000.000) δραχμές υπέρ του δανειστή και προσωπική κράτηση έως

ένα έτος. Αν η απειλή της χρηματικής ποινής και της προσωπικής κράτησης δεν

περιέχεται στην απόφαση που καταδικάζει τον οφειλέτη να παραλείψει ή να

ανεχθεί πράξη, απαγγέλλεται από το μονομελές πρωτοδικείο. Το δικαστήριο αυτό

είναι αρμόδιο να βεβαιώσει την παράβαση και να καταδικάσει στη χρηματική

ποινή και στην προσωπική κράτηση...". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι σε

περίπτωση περισσότερων παραβάσεων, οι οποίες διαπιστώνονται δικαστικώς,

οφείλονται ισάριθμες χρηματικές ποινές και χωρεί καταδίκη σε προσωπική

κράτηση για κάθε παράβαση. Όταν όμως, κατά την ανέλεγκτη κρίση του

δικαστηρίου της ουσίας, μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα συντρέξουν

περισσότερες παραβάσεις που συνιστούν διαρκή ενέργεια ή συγκροτούν μία φυσική

ενότητα ενέργειας, τότε επιβάλλεται μία μόνο ποινή και όχι αθροιστικά τόσες

ποινές όσες και οι μερικότερες παραβάσεις. Περαιτέρω από την ανωτέρω διάταξη,

η οποία κατά το μέρος που προβλέπει ποινές έχει χαρακτήρα κανόνα ουσιαστικού

δικαίου, εφόσον με αυτή θεσπίζεται ενοχή από αδικοπραξία, προκύπτει ότι για

την καταδίκη του οφειλέτη στην ποινή που απείλησε το δικαστήριο με

προηγούμενη απόφασή του για την περίπτωση παραβάσεως των διατάξεών της,

απαιτείται να έχει ο οφειλέτης πρόθεση να παραβεί τις διατάξεις της

προηγούμενης αυτής απόφασης. Η πρόθεση όμως, ως γνώση και θέληση του παραπάνω

αποτελέσματος, δεν έχει ανάγκη εξείδικεύσεως των στοιχείων που τη συγκροτούν,

αλλά αρκεί να αναφέρεται στην απόφαση του δικαστηρίου της ουσίας, ότι ο

οφειλέτης ενήργησε από πρόθεση ή να συνάγεται από τα εκτιθέμενα παραδοχή του

δικαστηρίου περί υπάρξεως τέτοιας προθέσεως. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως

προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο δέχθηκε ανελέγκτως ότι

αποδείχθηκαν τα ακόλουθα περιστατικά: Οι διάδικοι είναι ιδιοκτήτες αυτοτελών

και διακεκριμένων ιδιοκτησιών ο καθένας της πολυόροφης οικοδομής

(πολυκατοικίας) που βρίσκεται στην οδό Βελβενδούς αρ.55 της ʼνω Κυψέλης

Αθηνών. Ο ενάγων θιγόμενος από βλαπτικές ενέργειες του εναγομένου, που

διατηρούσε στο ισόγειο της πολυκατοικίας κατάστημα (βιοτεχνία) κατασκευής και

πωλήσεως ηλιακών θερμοσιφώνων, στους κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας,

υπέβαλε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών την από 21-4-1997 αίτηση με αίτημα

την προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης που είχε δημιουργηθεί. Το ανωτέρω

δικαστήριο, που δίκασε την αίτηση κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων

(άρθρα 683 επ. Κ.Πολ.Δ.), ερήμην του μη εμφανισθέντος εναγομένου (και τότε

καθ` ού η αίτηση), την δέχθηκε κατά ένα μέρος, με την 15992/1997 απόφασή του,

ως κατ` ουσίαν βάσιμη. Με την απόφαση αυτή ο εναγόμενος υποχρεώθηκε να

παραλείψει στο μέλλον κάθε βλαπτική για τους λοιπούς συνιδιοκτήτες της ως άνω

πολυκατοικίας παρέμβαση ή ενέργεια στους κοινόχρηστους και κοινόκτητους

χώρους της πολυκατοικίας και ειδικότερα: α) την εκτέλεση εργασιών βαφής

ηλιακών θερμοσιφώνων και μάλιστα με χρήση διαλυτικών ουσιών, που προκαλούν

αναθυμιάσεις, στον ακάλυπτο χώρο (πρασιά) της πολυκατοικίας αυτής, β) την

εναπόθεση και εγκατάσταση στον χώρο αυτό ευμεγέθους ηλιακού θερμοσίφωνα -

μοντέλου και γ) την διατήρηση σκύλου περιφερόμενου στους κοινόχρηστους χώρους

(διαδρόμους-κλίμακες-πρασιά-δώμα). Περαιτέρω δε, με την ίδια απόφαση

απειλήθηκε κατά του εναγομένου χρηματική ποινή 100.000 δραχμών και προσωπική

κράτηση τριών (3) μηνών ``για κάθε ημέρα παράβασης της απόφασης αυτής``.

Ακριβές απόσπασμα της ως άνω αποφάσεως, που περιλάμβανε αυτούσιες τις

διατάξεις του διατακτικού της, με επιταγή προς εκτέλεση (με ημερομηνία 7-7-

1997), επιδόθηκε προσωπικά στον εναγόμενο την 8-7-1997 από τον δικαστικό

επιμελητή στο Πρωτοδικείο Αθηνών Αναστάσιο Ρίφιο, όπως τούτο προκύπτει από

122

σχετική πράξη του εν λόγω δικαστικού επιμελητή σε αντίγραφο του επιδοθέντος.

Την επίδοση αυτή, άλλωστε, συνομολογεί ο εναγόμενος. Ο εναγόμενος, όμως, παρά

το γεγονός ότι τουλάχιστον από την 8-7-1997 γνώριζε τις απαγορεύσεις που του

είχε επιβάλει η παραπάνω απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων, από πρόθεση, δηλαδή

από απείθεια, δεν συμμορφώθηκε με την απόφαση αυτή και εξακολούθησε

καθημερινά την ίδια βλαπτική συμπεριφορά που του είχε απαγορευθεί και μάλιστα

για ολόκληρο το ένδικο χρονικό διάστημα, από την ημέρα δηλ. που του έγινε η

επίδοση της άνω απόφασης (8-7-1997) μέχρι και την 20-11-1997. Δηλαδή,

προέβαινε μερικές φορές, σε ημέρες που δεν προσδιορίστηκαν, αλλά πάντως μέσα

στο κατά τα ανωτέρω χρονικό διάστημα, σε εργασίες βαφής ηλιακών θερμοσιφώνων

στην πρασιά της πολυκατοικίας με χρήση διαλυτικών ουσιών, δεν αφαίρεσε ποτέ

τον ηλιακό θερμοσίφωνα - μοντέλο που είχε τοποθετήσει στην πρασιά και ο

σκύλος του, πολλές φορές (όχι καθημερινά), περιφερόταν ελέυθερα στους

κοινόχρηστους χώρους της πρασιάς και του κλιμακοστασίου της πολυκατοικίας. Με

βάση τα ανωτέρω συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση οι νόμιμες προϋποθέσεις

για την εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 947 παρ.1 Κ.Πολ.Δ. δηλαδή η ύπαρξη

εκτελεστής αποφάσεως, επίδοση αυτής και η βεβαίωση ότι έγινε παράβαση των

διατάξεων της κατά τον χρόνο που αφορά, και για την επιβολή στον εναγόμενο

των ποινών που απειλούνται με την απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων, για την

οποία έγινε λόγος ανωτέρω. Πρόκειται δε στην κρινόμενη περίπτωση, με βάση τα

περιστατικά που γίνονται δεκτά, για μία παράβαση της άνω απόφασης των

ασφαλιστικών μέτρων, αφού πρόκειται για μια διαρκή, κατ` εξακολούθηση, όμοια

συμπεριφορά και ενέργεια του εναγομένου με ενιαίο δόλο αυτού και συνεπώς

πρέπει να καταδικαστεί σε μία χρηματική ποινή και μία προσωπική κράτηση και

όχι αθροιστικώς σε τόσες κυρώσεις όσες και οι καθημερινές παραβάσεις, όπως

αβάσιμα ισχυρίζεται ο ενάγων, διότι θεωρείται ότι η αποδοκιμαστέα συμπεριφορά

είναι μία και ενιαία. Δηλαδή, οι επι μέρους καθημερινές παραβάσεις της

απόφασης των ασφαλιστικών μέτρων από τον εναγόμενο δεν έχουν αυτοτέλεια,

εφόσον για όλο το κριθέν ως άνω χρονικό διάστημα, ο δόλος του είναι ενιαίος.

Έτσι που έκρινε το Εφετείο δεν παραβίασε, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν στη

μείζονα σκέψη τη διάταξη του άρθρου 947 παρ.1 Κ.Πολ.Δ., διέλαβε δε στην

προσβαλλόμενη απόφαση σαφείς, επαρκείς και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογίες που

καθιστούν εφικτό τον αναιρετικό έλεγχο.

Επομένως οι πρώτος και δεύτερος λόγοι αναίρεσης, από το άρθρο 559 αρ.1 και 19

Κ.Πολ.Δ., με τους οποίους υποστηρίζονται τα αντίθετα, πρέπει να απορριφθούν

ως αβάσιμοι. Περαιτέρω ο δεύτερος λόγος αναίρεσης είναι απαράδεκτος κατά το

μέρος που πλήττει την ανέλεγκτη, ως αναγόμενη σε εκτίμηση πραγμάτων (άρθρ.

561 παρ.1 Κ.Πολ.Δ.), κρίση του Εφετείου που δέχθηκε ως άνω ότι "πρόκειται για

μία διαρκή κατ` εξακολούθηση όμοια συμπεριφορά και ενέργεια του εναγομένου με

ενιαίο δόλο..."


Απορρίπτει την από 8-12-2000 αίτηση του .......για αναίρεση 1) της 8643/1999

απόφασης του Εφετείου Αθηνών και 2) της 2670/1999 απόφασης του Μονομελούς

Πρωτοδικείου Αθηνών. Και

Καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στη δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου, την

οποία ορίζει σε επτακόσια (700) Ευρώ.

Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 29 Ιανουαρίου 2003. Και

Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο στην Αθήνα, στις 7

Φεβρουαρίου 2003.


124

ΑΠ Αριθμ. 407/1999

Προεδρεύων ο Αντιπρόεδρος Ε. Κρουσταλάκης

Εισηγητής ο Αρεοπαγίτης Γ. Μπούτσικος

Εισαγγελεύς Α. Καπόλλας

Δικηγόρος Π. Γαλανόπουλος

Απόσπασμα:.........................................................

1. Κατά τα άρ. 287 παρ. 10 του ν.δ. 86/l969, με φυλάκιση μέχρι δύο

ετών ή με χρηματική ποινή ή με αμφότερες τιμωρείται όποιος από πρόθεση

σκοτώνει ή καθιστά ανίκανον προς θήρα κυνηγετικό κύνα. Με την

καταδικαστική απόφαση επιδικάζεται αποζημίωση υπέρ του κυρίου του κυνός

(1.000 - 15.000 δραχμών) ανάλογη με την αξία αυτού. Κατά το άρ. 255

παρ. 1 και 2 του ίδιου ν.δ. 86/1969, οι κύριοι κυνηγετικών κυνών που

δεν είναι εφοδιασμένοι με δελτίο ταυτότητας αυτών, το οποίο χορηγείται

από τον οικείο κυνηγετικό σύλλογο, δεν απολαμβάνουν την προστασία του

νόμου αυτού για τους κυνηγετικούς κύνες. Περαιτέρω, από το άρ. 2θ2 παρ.

1 του ίδιου πιο πάνω νόμου, σε συνδυασμό με το άρ. 8 παρ. 1 του Ν.

2168/1993 προκύπτει, ότι η θήρα επιτρέπεται στο νόμιμο κάτοχο

κυνηγετικού όπλου κατόπιν αδείας (θήρας) που εκδίδεται από την αρμόδια

δασική υπηρεσία του τόπου της μόνιμης κατοικίας του.

Κατά δε το άρ. 10 παρ. 10 εδ. β' και 13 εδ. β' του Ν. 2168/1993, η

οπλοφορία με κυνηγετικά όπλα απαγορεύεται και τιμωρείται με τις

αναφερόμενες στην τελευταία παράγραφο (13β') ποινές, εκτός από τις

περιπτώσεις που αυτή γίνεται για άσκηση θήρας, ενώ κατά το άρ. 14 του

ίδιου νόμου, η οπλοχρησία στη διάπραξη κακουργήματος ή πλημμελήματος

απαγορεύεται αδιακρίτως και τιμωρείται με την σ' αυτό αναφερόμενη

ποινή.

Ακόμη, κατά το άρ. 25 παρ. 1 ΠΚ δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί

κάποιος για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο,

ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή κάποιου άλλου

χωρίς δική του υπαιτιότητα, αν η βλάβη που προκλήθηκε στον άλλο είναι

σημαντικά κατώτερη κατά το είδος και τη σπουδαιότητα από τη βλάβη που

απειλήθηκε, κατά δε το άρ. 32 παρ. 1 ΠΚ, δεν καταλογίζεται στο δράστη η

πράξη που τελεί για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα

κίνδυνο, ο οποίος απειλεί, χωρίς δική του υπαιτιότητα, το πρόσωπο ή την

περιουσία του ίδιου ή συγγενούς του, ανιόντος ή κατιόντος ή αδελφού ή

συζύγου του, αν η βλάβη που προκλήθηκε στον άλλον από την πράξη είναι

κατά το είδος και τη σπουδαιότητα ανάλογη με τη βλάβη που απειλήθηκε.

[...]

2. Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προκύπτει από το σκεπτικό σε

συνδυασμό με το διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης του Τριμελούς

Πλημμελειοδικείου Σπάρτης, που δίκασε ανεκκλήτως, ο αναιρεσείων

καταδικάστηκε με αυτή σε συνολική ποινή πενήντα (50) ημερών, με τριετή

αναστολή, για θανάτωση κυνηγετικού κυνός, παράνομη οπλοφορία και

οπλοχρησία, ήτοι ότι τέλεσε την πρώτη από αυτές τις πράξεις με χρήση

κυνηγετικού όπλου το οποίο έφερε παρανόμως. Δέχθηκε, δηλαδή, το

δικαστήριο της ουσίας, κατά την αναιρετικώς ανέλεγκτη για πράγματα

κρίση του, ότι αποδείχτηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Στη

θέση Δ. περιοχής Κοινότητας Κ.Λ. την 10 Νοεμβρίου l996 και περί ώρα

11.15 ο κατηγορούμενος Α.Δ. ως ιδιοκτήτης κυνηγετικού σκύλου, ράτσας

πόιντερ, άφησε αυτόν να κυκλοφορεί ελεύθερο, στον παραπάνω τόπο όπου

είχε μεταβεί για κυνήγι, με αποτέλεσμα να επιτεθεί και να τραυματίσει

μία προβατίνα, ιδιοκτησίας του Π.Μ., και παρέλειψε να λάβει τα

προφυλακτικά μέτρα που απαιτούνται για να αποτραπούν οι βλάβες από

τέτοια ζώα και πιο συγκεκριμένα άφησε ελεύθερο τον πιο πάνω αναφερόμενο

125

σκύλο, ο οποίος είχε το επικίνδυνο ελάττωμα να δαγκώνει και να

επιτίθεται σε ζώα, ο δε κατηγορούμενος, ή 5η αναιρεσείων, Π.Μ. εφόνευσε

με δίκαννο κυνηγετικό όπλο μάρκας Senetetian ένα κυνηγετικό σκυλί,

ράτσας πόιντερ, ηλικίας 14 μηνών, ιδιοκτησίας του Α.Δ. και έφερε

παράνομα μαζί του οπισθογεμές δίκαννο όπλο με αριθμό [...], μάρκας

Senetetian δια μέτρου 1 χιλιοστών και χρησιμοποίησε παράνομα το πιο

πάνω όπλο. Επομένως πρέπει να κηρυχθούν ένοχοι οι κατηγορούμενοι

αναγνωριζομένη εις το πρόσωπό τους της ελαφρυντικής περίστασης του άρ.

84 παρ. 2β ΠΚ.

3. Με αυτά που παραπάνω δέχθηκε, το δικαστήριο της ουσίας δεν διέλαβε

στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη από το άρ. 93 παρ. 3 του

Συντάγματος και 138 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, αφού

περιέχονται σ' αυτή ασάφειες και ελλείψεις στην παράθεση των

πραγματικών περιστατικών που προέκυψαν από τις αποδείξεις και με βάση

το οποίο κατέληξε στην κρίση για την ενοχή του αναιρεσείοντος στις

προαναφερόμενες αξιόποινες πράξεις. Ειδικότερα, δεν αναφέρεται στην

προσβαλλόμενη απόφαση, 1) αν ο σκύλος που θανατώθηκε είχε χαρακτηριστεί

κυνηγετικός από τον αρμόδιο κυνηγετικό σύλλογο, με τη χορήγηση

συγκεκριμένου δελτίου ταυτότητας αυτού, ώστε να κριθεί αν είναι

εφαρμοστέες οι παραπάνω διατάξεις της δασικής νομοθεσίας που

εφαρμόστηκαν και 2) αν ο αναιρεσείων που κατείχε το κυνηγετικό όπλο,

έφερε αυτό χωρίς άδεια θήρας, προκειμένου να κριθεί αν η οπλοφορία ήταν

παράνομη, αφού δεν αποκλείεται και ο κτηνοτρόφος να ασκεί θήρα, τακτικά

ή περιστασιακά, στην περιοχή άσκησης της κτηνοτροφίας του. Ούτε

περιέχεται στην προσβαλλόμενη απόφαση αιτιολογία για την απόκρουση του

αυτοτελούς ισχυρισμού που, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της δίκης

ενώπιον του δικαστηρίου της ουσίας, πρόβαλε σ' αυτό, με σαφήνεια και

πληρότητα, ο αναιρεσείων, ότι η θανάτωση του σκύλου ήταν αναγκαίο και

αναπότρεπτη, γιατί απείλησε άμεσα, χωρίς δική του υπαιτιότητα, την

περιουσία του ("έφαγε" την προβατίνα του, ανάλογης προφανώς αξίας) και

αυτόν, κατά του οποίου επιτέθηκε, ισχυρισμού που αν αληθεύει, μπορεί να

στηρίξει λόγο άρσης του άδικου χαρακτήρα των πράξεων της θανάτωσης του

σκύλου και της οπλοχρησίας, κατ' άρ. 25 του ΠΚ ή αποκλεισμού της

ικανότητας του αναιρεσείοντος προς καταλογισμό, κατ' άρ. 32 του ΠΚ.

Επομένως, πρέπει κατ' αποδοχή ως βασίμου του από το άρ. 510 παρ. 1

στοιχ. Δ' του ΚΠΔ λόγου της αίτησης αναίρεσης, να αναιρεθεί ως προς τον

αναιρεσείοντα η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για

νέα συζήτηση, κατ' άρ. 510 του ΚΠΔ, στο ίδιο δικαστήριο, γιατί είναι

δυνατή η σύνθεσή του από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που

δίκασαν προηγουμένως.

126

ΑΠ 964/1996 Προεδρεύων:Κ.Δαφέρμος

Εισηγητής:Κ.Λυμπερόπουλος

Εισαγγελεύς:Π.Σπυρόπουλος

Η απαιτούμενη από τις διατάξεις των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγμστος

καί 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της δικαστικής

αποφάσεως, η έλλειψη της οποίας ιδρύεί τον κστ' άρθρο 510 παρ. 1 περ.

Δ' του ίδιου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, υπάρχει, προκειμένου για αθωωτίκή

απόφαση, όταν περιέχονται σ' αυτή με σαφήνεια και πληρότητα τα

πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία,

στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας για τη μη

συνδρομή των στοιχείων του αποδιδόμενος στον κατηγορούμενο εγκλήματος,

οι αποδείξεις που τα θεμελίωσαν και οι σκέψεις με τις οποίες κρίθηκε ο

κατηγορούμενος αθώος. Στην προκείμενη περίπτωση το Τριμελές

Πλημμελειοδικείο Μεσολογγίου κήρυξε τον Μ.Π., κατηγορούμενο για

παράβαση των διατάξεων των άρθρων 7 παρ. lβ ' και 1~ του Π.Δ. 400/1983

που αφορούν την υποχρέωση των ιδίοκτητών σκύλων για επιτήρησή τους,

αθώο, διότι, όπως ειδίκότερα δέχθηκε, δεν αποδείχθηκε "ότι τα πρόβατα

του εγκαλούντα θανατώθηκαν από το σκυλί του κατηγορουμένου". Η

αιτιολογία αυτή, χωρίς να αναφέρεται εάν καί ποια επιτήρηση άσκησε ο

κατηγορούμενος ως ιδιοκτήτης σκύλου κατά την εξοδό του, ώστε να

απστρέψει το ενδεχόμενο ζμιάς σε βάρος τρίτων, δεν ανταποκρίνεται στην

απαίτηση των ως άνω δίατάξεων και πρέπεί, καθιστάμενου δεκτού του

σχετικού λόγου που αναφέρεται στην αναίρεση του Είσαγγελέα του Αρείου

Πάγου (άρθρο 505 παρ. 2 εδ. α ΚΠΔ), ν' αναίρεθεί παραπεμφθεί δε η

υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, συγκρστούμενο από άλλο

δίκαστή εκτός από εκείνους που δίκασαν (άρθρο 519 ΚΠΔ).

127

ΜΙΚΤΟ ΟΡΚΩΤΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Αριθμ. 46-47/1994

Δικαστές : Γ. Κανελλόπουλος, Πρόεδρος Σ. Σαββόπουλος και

Γ. Χλαμπουτάκης

Εισαγγελεύς Ι. Φραντζεσκάκης

Από τις ένορκες ενώπιον του δικαστηρίου τούτου καταθέσεις των

παραπάνω μαρτύρων, τα αναγνωσθέντα έγγραφα, μεταξύ των οποίων και η

από 3/7/92 έκθεση ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης του ψυχιάτρου -

ιατροδικαστού Χ.Β, ως και η από 14/12/92 όμοια έκθεση του ψυχιάτρου

Κ.Β. (και οι δύο αυτές ψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες διεξήχθησαν

νομότυπα, η πρώτη δυνάμει της 180/1992 αποφάσεως του ΜΟΔ Αθηνων και η

δεύτερη δυνάμει της 2374/1992 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου

Αθηνών), σε συνδυασμό με την απολογία του κατηγορουμένου και την εν

γένει αποδεικτική διαδικασία, αποδείχτηκαν ως εξής: Ο κατηγορούμενος,

ηλικίας ήδη 29 ετών, είναι Αλβανός υπήκοος και ήλθε στην Ελλάδα ως

λαθρομετανάστης περί το τέλος Μαρτίου 1991, κατευθύνθηκε δε στην

αγροτική περιοχή Λιβαδειάς, όπου εργάστηκε αρχικά σε διάφορες

αγροτικές εργασίες. Την 8 Μαϊου 1991 παρουσίασε μια αλλόκοτη και

εντελώς παράλογη συμπεριφορά. Ειδικότερα εμφανίστηκε αρχικά τη μάνδρα

οικοδομών του Ν.Χ. που βρίσκεται στην Λιβαδειά και εντλώς απρόκλητα

επιτέθηκε με ένα ρόπαλο, κατά του άνω ιδιοκτήτη της, ο οποίος κατάφερε

να τον αποφύγιε και τον τρέψει σε φυγή με τη βοήθεια του σκύλου του.

Ακολούθως όμως ο κατηγορούμενος επέστρεψε στην πιο πάνω μάνδρα και ενώ

απουσίαζε απ' αυτήν ο Ν. σκότωσε τον σκύλο του που ηταν εκεί δεμένος.

Την ίδια μέρα 8 Μαϊου 1991, αφού περιπλανήθηκε μέσα στα χωράφια έφθασε

το βράδυ στο χωρίο Αγιος Γεώργιος Βοιωτίας, όπου εντελώς αναίτια και

παράλογα επιτέθηκε με ακατανοητες κραυγές και το ρόπαλο που κρατούσε,

μήκους ενός περίπου μέτρου, αρχικα μετρά του Ι.Δ. ετών 48, που

βρισκόταν έξω απ' το σπίτι του και του κατάφερε ένα κτύπημα στο θώρακα

και στο χέρι, ακολούθως δε κατά του Ν.Ν., ετώ 75, ο οποίος και αυτός

βρισκόταν πιο πέρα, έξω απ' την αυλόπορτα του σπιτιού του, και του

κατάφερε με το ρόπαλο αλλεπάλληλα ισχυρά κτυπήματα στο κεφάλι και στα

χέρια, προκαλώντας σ' αυτόν βαρειά κρανιοεγκφαλική κάκωση και

κατάγματα και των δύο χεριών του. Το ως άνω κτύπημα του κατάφερε κατά

του Ι.Δ. ήταν ελαφρότερο, διότι με αυτο προκλήθηκαν μόνο θλάσσεις του

θώρακα και των χεριών του εν λόγω παθόντος και δεν παρέστη ανάγκη

σοβαρής νοσηλείας του, σε αντίθεση με τον Ν.Ν. ο οποίος λόγω του

σοβαρότατου τραυματισμού του, διεκομίσθη επειγόντως με ασθενοφόρο στην

Αθήνα όπου εισήχθη στο ΚΑΤ Κηφισιάς και παρέμεινε νοσηλευόμενος επί

πολύ χρόνο. Οι παραπάνω εγκληματικές πράξεις, του κατηγορουμένου δεν

πρέπει να καταλογιστούν σ' αυτό διότι αποδείχθηκε ότι όταν τις

διέπραξε (8.5.91) λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών του

λειτουργιών και συγκεκριμενα λόγω σχιζοφρενιιης ψύχωσης παρανοϊκου

τύπου (παραφροσύνης) δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο των

άνω πράξεων του η αν ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψη του για το

άδικο αυτό. Ειδικότερα αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος ασθένησε κατά

την εφηβική του ηλικία παραπάν ψυχική νόσο (σχιζοφρενική ψύχωση

παρανοϊκού τύπου) και νοσηλεύτηκε, κατ' επανάληψη στην Αλβανία σε

ψυχιατρείο, υποβαλλόμενος σε θεραπεία με αντιψυχωσικά φάρμακα, και

ηλεκτροσπασμοθεραπεία. (βλ. τις παραπάνω ψυχιατρικές

πραγματογνωμοσύνες). Απο τον Αλβανικό Στρατό, στον οποίο κατατάγηκε,

απολύθηκε πρόωρα όταν έγινε αντιληπτή η ασθένειά του για την οποία

κλείστηκε σε στρατιωτικό ψυχιατρείο. Οταν ήταν εκτός ψυχιατρεόιου στην

Αλβανία παρακολουθουσε απο γιατρό και έπαιρνε συνεχώς φάρμακα. Οταν

όμως ήλθε κατά τα άνω στην Ελλάδα διέκοψε την φαρμακευτική θεραπεία με

128

αποτέλεσμα να υποτροπιάσει η ασθένειά του και να εμφανίσει διάφορες

παραληρητικές ιδέες, ιδέες συσχετίσεως, νευρικότητα, αϋπνία κλπ Στις 8

Μαϊου 1991 υποτροπή της ασθένειας του έφθασσε στο κατακόρυφο με

αποτέλεσμα "να του φαίνεται ότι όλοι τον κοιτούσαν με μίσος και ήθλεν

να τον σκοτώσουν γι' αυτό και αυτός είχε το ξύλο για να προστατεύεται

και να προλαβαίνει να του σκοτώνει αυτός.." (βλ. τις ψυχιατρικές πρ/

νες). Οι ψυχίατροι πραγματογνώμονες που εξέτασαν τον κατηγορούμενο,

χωριστά ο καθένας, είναι απόλυτοι στο συμπέρασμά τους ότι ο δράστης,

κατά το χρόνο που τέλεσε τις παραπάνω πράξεις, ήταν πλήρως

ακαταλόγιστος, αφού όπως υποστηρίζουν λόγω της παραπάνω ψυχικής νόσου

του, εστερείοο εξολοκλήρου της ικανότητας να αντιληφθεί το άδικο

χαρκατήρα των πράξεών του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του

για το άδικο αυτό. Πρέπει λοιπόν σύμφωνα με τα παραπάνω να κηρυχθεί

αθώος ο κατηγορούμενος με βάση την διάταξη του άρθρου 34 ΠΚ, να

διαταχθεί όμως α) η φύλαξη του επ' αόριστον με δημόσιο θεραπευτικό

κατάστημα γιατί το δικαστήριο κρίνει ότι ειναι επικίνδυνος για τη

δημόσια ασφάλεια (άρθρο 69 ΠΚ) και β) η απέλασή του από τη χώρα μετά

την αποθεραπεία του (άρθρο 74 παρ. 2 ΠΚ).

129

Α.Π. 1761/1994

Προεδρεύων : Κων. Δαφέρμος, Αντ/δος

Εισηγητής : Θεόδ. Πρασουλίδης Αρεοπαγίτης

Εισαγγελέας: Παν. Ζαβολέας, Αντ/λέας

Δικηγόρος : Ανδρ. Πέτσας

Επειδή, κατά το άρθορ 5 παρ. 1 εδ. α' και ζ' του ν. 1729/1987,

τιμωρείται με τις αναφερόμενες σ' αυτό ποινές όποιος, εκτός άλλων,

εισάγει στην επικράτεια, διαμετακομίζει, κατέχει ή μεταφέρει με

οποιοδήποτε μέσο ναρκωτικά, όπως είναι η ηρωίνη και η κάναβις κατά το

άρθρο 4 παρ. 3 πίνακας Α αριθμ. 5 και 6 του άνω νόμου, ενώ, κατά το

άρθρο 8 του ίδιου νόμου, τιμωρείται με τις αναφερόμενες σ' αυτό

μεγαλύτερες ποινές ο δράστης των παραπώνω πράξεων αν ενεργεί κατ'

επάγγελμα ή οι περιστάσεις τέλεσης των πράξεων μαρτυρούν ότι είναι

ιδιαίτερα επικίνδυνος. Στην ένδικη υπόθεση, όπως προκύπτει από το

αιτιολογικό σε συνδυασμό με το διατακτικό της προσβαλλομένης απόφασης,

το Πενταμελές Εφετείο Πειραιώς, μετά από εκτίμηση και αξιολόγηση των

αποδεικτικών μέσων που αναφέρονται σ' αυτή, δέχθηκε ανέλεγκτα τα εξής

πραγματικά περιστατικά: Στα πλαίσια διακίνησης μεγάλων ποσοτήτων

ναρκωτικών ουσιών μεταξύ Μέσης Ανατολής και Ευρώπης φορτώθηκε στις

αρχές Οκτωβρίου 1990, στο λιμάνι Τρίπολη του Λιβάνου, στο υπό Συριακή

σημαία πλοίο Α. μεγάλη ποσότητα ναρκωτικών ουσιών με προορισμό το

λιμάνι Πρίντεζι Ιταλίας. Σκοπός ήταν η παράδοση της ποσότητας αυτής σε

Ιταλούς διακινητές τέτοιων ουσιών, με τους οποίους είχε προηγηθεί

συνεννόηση για το είδος, την ποσότητα και το αντίτιμο των ουσιών

αυτών. Πλοίαρχος του πλοίου ήταν ο κατηγορούμενός του και επίσης

αναιρεσείων Κ.Μ. που επέβαινε του πλοίου, ήταν ο εγκέφαλος της όλης

επιχείρησης. Αυτός, Τούρκος στην καταγωγή, είχε μεγάλη πείρα στη

διακίνηση των ναρκωτικών και εκπροσωπούσε τα συμφέροντα των πωλητών,

ενώ τα συμφέροντα των αγοραστών εκπροσωπούσε ο Ιταλός υπήκοος Α.R. ο

οποίος επέβαινε επίσης του πλοίου. Ο αναιρεσείων πλοίαρχος Α. φρόντισε

για την επάνδρωση του πλοίου, τη σβτοιβασία των ναρκωτικών και την

ασφαλή μέχρι των ιταλικών αυτών μεταφορά τους. Ο ρόλος ήταν

αποφασιστικός, ήταν γνώστης της μεταφοράς των ναρκωτικών και είχε

έλθει σε επαφή με τους πωλητές και τελούσε υπό τη διαρκή εποπτεία του

ως άνω συγκρατουμένου του Κ. Μετά τη φόρτωση, το πλοίο ανεχώρησε,

αρχές περίπου Οκτωβρίου 1990, από την Τρίπολη του Λιβάνου και μέσω των

Ελληνικών χωρικών υδάτων έφθασε στις ακτές του Πρίντεζι της Ιταλίας,

όπου ο Α.Β. εξήλθε του πλοίου και ήλθε σε επαφή με τους Ιταλούς

διακινητές, οι δε τελευταίοι αγόρασαν την πρώτη ημέρα άγνωστη ποσότητα

ναρκωτικών και επιφυλάχθηκαν για την υπόλοιπη ποσότητα. Λόγω όμως, ως

φαίνεται, ασυνεννοησίας ως προς τον τρόπο καταβολής του αντιτίμου της

υπόλοιπης ποσότητας, το πλοίο, αφού ανέμεινε επ' αρκετό στην περιοχή

Πρίντεζι και μετά στο λιμάνι της Αγκώνα, με την ελπίδα να υπάρξει

συμφωνία και να διατεθεί όλο το φορτίο στην Ιταλία, ανεχώρησε, χωρίς

τον A.R. για Πειραιά προς αναζήτηση εμπόρων ναρκωτικών με σκοπό τη

διάθεση και της υπόλοιπης αυτής ποσότητας στον ελληνικό χώρο. Η

ποσότητα αυτή ανερχόταν συγκεκριμένα σε 2.434,7 χιλιόγραμμα

κατειργασμένης ινδικής κάνναβης (χασίς) και 2.366,2 γραμμάρια ηρωίνης.

Ηταν όλα συσκευασμένα, το μεν χασίς σε 30 ελαστικούς αεροθαλάμους και

37 πλαστικούς σάκους, η δε ηρωίνη σε 10 σακουλάκια. Το πλοίο Α. έφθασε

στο λιμάνι του Πειραιά, μέσω βέβαια των ελληνικών χωρικών υδάτων, στο

τέλος Νοεμβρίου 1990. Στις 17 Δεκεμβρίου 1990, μετά από έρευνα της

ελληνικής αστυνομίας με σκύλους ανιχνευτές, βρέθηκαν οι πιο πάνω

ποσότητες ναρκωτικών ουσιών στο πρωραίο στεγανό διαμέρισμα (FORE PEAK)

του πλοίου, επιμελώς κρυμμένες σε ακάθαρτα νερά και κατασχέθηκαν. Με

βάση τα ως άνω πραγματικά περιστατικά το δικαστήριο της ουσίας έκρινε

ότι οι αναιρεσείοντες κατηγορούμενοι τέλεσαν από κοινού τα εγκλήματα

της εισαγωγής (προσόρμιση του πλοίου στο λιμάνι του Πειραιά),

130

διαμετακόμισης (διάπλους των ελληνικών υδάτων κατά τη διέλευση του

πλοίου από Τρίπολη Λιβάνου για Πρίντεζι Ιταλίας), μεταφοράς από τα

ελληνικά χωρικά ύδατα στον Πειραιά) και κατοχής των παραπάνω

ναρκωτικών ουσιών, των οποίων αυτοί ήταν ουσιαστικοί διαχειριστές, ότι

τα ως άνω εγκλήματα τέλεσαν κατ' επάγγελμα, δηλαδή με σκοπό να

πορισθούν εισοδήματα, οι δε περιστάσεις τέλεσής τους και ειδικότερα η

βαρύτητα αυτών και τα ελατήρια που τους ώθησαν, σε συνδυασμό με την

προσωπικότητά τους, μαρτυρούν ότι αυτοί είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι.

Με τις παραδοχές αυτές το παραπάνω δικαστήριο κήρυξε ενόχους τους

αναιρεσείοντες των προαναφερομένων εγκλημάτων της, κατά συναυτουργία,

εισαγωγής, διαμετακόμισης, μεταφοράς και κατοχής ναρκωτικών με τις

προαναφερθείσες επιβαρυντικές περιστάσεις της κατ' επάγγελμα τέλεσής

τους και υπό περιστάσεις που μαρτυρούν ότι είναι ιδιαίτερα

επικίνδυνοι. Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο της ουσίας διέλαβε στην

προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη από τα άρθρα 93 παρ. 3 του

Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία,

αφού εκτέθει σ' αυτή με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή

λογικά κενά τα πραγματικά περιστατικά που αποδείχθηκαν από την

αρκοαματική διαδικασία, από τα οποία συνήγαγε την ύπαρξη των

αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων των ως άνω εγκλημάτων με

τις προαναφερθείσες επιβαρυντικές περιστάσεις, τα αποδεικτικά μέσα επί

των οποίων στηρίχθηκε προς μόρφωση της περί αυτών κρίσης του και τους

νομικούς συλλογισμούς με τους οποίους έγινε η υπαγωγή των ως άνω

πραγματικών περιστατικών στις εφαρμοσθείσες ουσιαστικές ποινικές

διατάξεις που αναφέρονται στην αρχή αυτής της σκέψεως.

Επομένως, ο περί του αντιθέτου, εκ του άρθρου 510 παρ. 1 εδ. Δ' του

ΚΠΔ, μοναδικός λόγος των υπό κρίση αιτήσεων αναιρέσεως, είναι

αβάσιμος. Ο ίδιος λόγος αναιρέσεως, κατά το μέρος που πλήττει την

προσβαλλόμενη απόφαση για την ανέλεγκτη ακυρωτικώς ουσιαστική ως άνω

κρίση της, είναι απαράδεκτος.

ΔΔΙΚΗ/1994 (661), ΛΟΓΙΣΤΗΣ/1993 (1277)

Φορολογία εισοδήματος. Απαλλαγή ειδικών επιδομάτων. Απαλλαγή και του

ειδικού επιδόματος ανιχνευτών ή εξουδετερωτών βομβών και εκρηκτικών

μηχανισμών και συνοδών σκύλων-ανιχνευτών, παρά τη μη ρητή πρόβλεψη του

νόμου και προκειμένου να αποκατασταθεί η παραβίαση της συνταγματικά

κατοχυρωμένης αρχής της ισότητας.

132

Διοικ. Πρωτ. Αθ. 2155/1993

Πρόεδρος : Ε. ΑΝΔΡΕΟΥ

Εισηγήτρια: Α. ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ - ΛΕΖΑ

Με την κρινόμενη προσφυγή ο προσφεύγων ζητά παραδεκτώς ν' ακυρωθεί η

με αριθμό 12812/9.6.1992 αρνητική απάντηση του Προϊσταμέου της ΔΟΥ ΙΗ'

Αθηνών με την οποία απορρίφθηκε η επιφύλαξη που είχε διατυπώσει στην

δήλωση φορολογίας εισοδήματος οικονομικού έτους 1992 (χρήση 1991) με

το περιεχόμενο ότι από το δηλωθέν εισόδημά του εκ μισθωτών υπηρεσιών

ποσού 3.050.482 δραχμών, ποσό 1.216.416 δρχ. δεν υπόκειται σε φόρο.

Το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος που ορίζει ότι "οι Ελληνες είναι

ίσοι ενώπιον του νόμου", καθιερώνει όχι μόνο την ισότητα των Ελληνων

ενώπιον του νομου, αλλά και την έναντι αυτών ισότητα του νόμου. Ετσι,

δεσμεύει και το νομοθέτη, ο οποίος, στη ρύθμιση ουσιωδώς ομοίων

πραγμάτων, σχέσεων ή καταστάσεων και κατηγοριών προσώπων, δεν δύναται

να μεταχειρίζεται τις περιπτώσεις αυτές κατά τρόπο ανόμοιο, εισάγοντας

εξαιρέσεις και κάνοντας εν γένει διακρίσεις, εκτός εάν η διαφορετική

τους ρύθμιση δεν είναι αυθαίρετη, διότι επιβάλλεται από λόγους

γενικότερου κοινωνικού ή δημοσίου συμφέροντος, η συνδρομή των οποίων

υπόκειται στον έλεγχο των δικαστηρίων. Συνεπώς, εάν γίνει με νόμο

δικαιολογημένη ειδική ρύθμιση για ορισμένη κατηγορία προσώπων και

αποκλεισθεί από τη ρύρθμιση αυτή, κατ' αδικαιολόγητη δυσμανή διάκριση,

αλλη κατηγορία προσώπων, ως προς την οποία συντρέχει ο ίδιος λόγος που

δικαιολογεί την ειδική εκείνη μεταχείριση, η διάταξη που εισάγει τη

δυσμενή αυτή διάκριση είναι ανίσχυρη ως αντισυνταγματική. Προς

αποκατάσταση δε της συνταγματικής αρχής της ισότητας πρέπει να

εφαρμοσθεί και για εκείνους εις βάρος των οποίων έγινε η δυσμενής

διάκριση, η διάταξη που ισχύει για την κατηγορία υπέρ της οποίας

θεσπίστηκε η ειδική ρύθμιση (Ολ. Α.Π. 53/1983, 1821/1983, 1411/1984,

1107-1109/1986). Περαιτέρω στην υποπερίπτωση θ' περίπτωση ε', της παρ.

7 του άρθρου 7 του ν.δ. 3323/1955, όπως αυτή προτέθηκε με οτ άρθρο 2

του ν. 1731/1987 (ΦΕΚ 161 Α'/9.9.87) ορίζεται ότι "Απαλλάσσονται του

φόρου εκ του εισοδήματος εκ μισθωτών υπηρεσιών τα ειδικά επιδόματα:

Πτητικό, καταδυτικό, ναρκαλιείας, αλεξιπτωτιστών, δυτών και υποβρύχιων

καταστροφών, που καταβάλλονται σε αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και

οπλίτες των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας, της πυροσβεστικής

υπηρεσίας και του λιμενικου σώματος,καθώς και το επίδομα ναρκαλιείας

που καταβάλλεται σε ιδιώτερς οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες ναρκαλιείας

με οποιαδήποτε σχέση στο Υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Η ισχύς των

διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου αρχίζει από το οικονομικό έτος

1987 γι ατα ποσά αυτών των επιδομάτων που καταβάλλονται στους

δικαιούχους από 1 Ιανουαρίου 1986 και μετά". Εξάλλου στο π.δ. 357/1986

(ΦΕΚ Α' 157) περί "σύστασης, οργάνωσης και λειτουργίας υπηρεσιών της

Ελληνικής Αστυνομίας, για την εξουδετέρωση εκρηκτικών μηχανισμών και

αυτοσχέδιων βομβών" ορίζεται, στο άρθρο 1 ότι "στις υποδιευθύνσεις

Κρατικής Ασφάλειας των Διευθύνσεων Ασφάλειας Αττικής και Θεσσαλονίκης,

συνιστώνται να λειτουργούν αστυνομικές υπηρεσίες, αντίστοιχες τμημάτων

ασφαλείας, με αποστολή την επισήμανση, περισυλλογή, εξουδετέρωση καθώς

και την διενέργεια των αναγκαίων εργασιών, για καταστροφή εκρηκτικών

μηχανισμών και αυτοσχέδιων βοβμών στους χώρους τοπικής αρμοδιότητας

της Ελληνικής Αστυνομίας. Εξαιρούντια οι χώροι για τους οποίους

ειδικές διατάξεις προβλέπουν αρμοδιότητες των Ενόπλων Δυνάμεων... Η

αποδέσμευση του Σρτατού Ξηράς από τα καθήκοντα της παρ. 1 σε χώορυς

ευθύνης της Αστυνομίας, γίνεται σταδιαδά με κοινή απόφαση των Υπουργών

Εθνικής Αμυνας και Δημόσιας Τάξης, ύστερα από την συγκρότηση των

αστυνομικών υπηρεσιών και ομάδων καθώς και την εκπαίδευση και τον

εξοπλισμό του προσωπικού τους", στο δε άρθρο 2 αυτού ότι "Η στελέχωση

των υπηρεσιών αι ομάδων του άρθρου 1 γίνεται με α) Αστυνομικο

προσωπικό γενικών και ειδικών (τεχνικών) καθηκόντων, που καλύπτει

133

κενές οργανικές θέσεις, ύστερα από σχετική αίτηση των ενδιαφερομένων,

β) Πολιτικό προσωπικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, το οποίο

προσλαμβάνεται με σύμβαση αορίστου χρόνου και καλύπτει κενές θέσεις

βοηθητικού προσωπικού... Το αστυνομικό και πολιτικό προσωπικό

τοποθτείται στις υπηρεσίεςκαι ομάδες, ύστερα από εκπαίδευση στο

εσωτερικό ή εξωτερικό σε θέματα επισήμανσης, εξουδετέρωσης και

καταστροφής εκρηκτικών μηχανισμών και αυτοσχέδιων βομβών. Το

προσωπικό, υστερα από ευδόκιμη εκπαίδευση αποκτά την ειδικότητα του

ανιχνευτή ή εξουδετερωτή βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών ή και τις

δύο αυτές ειδικότητες με απόφαση που εκδίδεται από τον Αρχηγότ ης

Ελληνικής Αστυνομίας". Περαιτέρω με το άρθρο 7 του ν. 1711/1987 (ΦΕΚ Α'

109) όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 23 του Ν. 1848/1989

ορίσθηκε ότι: "Στο προσωπικό του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, που

υπηρετεί σε υπηρεσίες και ομάδες, οι οποίες προβλέπονται από τ ο π.δ.

357/1986 (ΦΕΚ Α' 157) με την ειδικότητα του ανιχνευτή ή εξουδετερωτή

βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών ή και με τις δύο αυτές ειδικότητες,

χορηγείται μηνιαίο επίδομα ίσο με το 100% του βασικού μισθου του

βαθμού τυ και της ΑΤΑ που έχει χορηγηθεί αθροιστικά. Το ίδιο ποσοστό

επιδόματος χορηγέιται και στους συνοδούς σκύλων που χρησιμοποιούνται

για την ανίχνευση (ανεύρεση) εκρηκτικών υλών...". Από τον συνδυασμό

των πιο πάνω διατάξεων συνάγεται όιτ, οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί

και οπλίτες των ενόπλων δυνάμεων των σωμάτων ασφαλείας, της

πυροσβεστικής υπηρεσίας και του λιμενικού σώματος απολαύουν ιδιαίτερης

φορολογικής μεταχείρισης για τα ειδικά επιδόματα που λαμβάνουν

(πτητικό, καταδυτικό, ναρκαλιείας κ.λ.π.). Η φορολογική αυτή απαλλαγή

θεσπίστηκε από τον νομοθέτη για λόγους που ανάγονται στην

ιδιαιτερότητα των ειδικοτήτων αυτών και αποτελεί ελάχιστο

αντιστάθμισμα των κινδύνων που αντιμετωπίζει το προσωπικό των

κατηγοριών αυτών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του. Παράλληλα

αποτελεί ένα κίνητρο για την συμμετοχή αξιωματικών, υπαξιωματικών,

οπλιτών σ' αυτές τις άκρως επικίνδυνες ειδικότητες. Οι ίδιοι λόγοι

συντρέχουν και στην περίπτωση του προσωπικου που στελεχώνει υπηρεσίες

καιομάδες που προβλέπονται από το π.δ. 357/1986, με την ειδικότητα του

ανιχνευτή ή εξουδετερωτή βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών και του

συνοδού σκύλου ανισχευτή. Συνεπώς, η μη χορήγηση της παραπάνω

φορολογικής απαλλαγής και στα πιο πάνω πρόσωπα κατά την εννοια της

συνταγματικής διάταξης του άρθρου 4 που προπαρατέθηκε, συνιστά

ανεπίτρεπτη παράβαση αυτής, η οποία μπορεί να αρθεί μόνο με την

εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 7 του ν.δ. 3323/1955 και στο επίδομα

που χορηγείται σ' αυτά, σύμφωνα με τον νόμο 1711/1987.

Στην προκείμενη περίπτωση από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα

εξής: Ο προσφεύγων, υπηρετεί στην Ελληνική Αστυνομία, στο Τμήμα

Εξουδετέρωσης Εκρηκτικών Μηχανισμών της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής

με το βαθμό του αστυφύλακα. Με την δήλωση φορολογίας εισοδήματος που

υπέβαλε για το οικονομικό έτος 1992, δήλωσε γι αεισόδημα από μισθωτές

υπηρεσίες το ποσό των 3.050.482 δραχμών. Συγχρόνως υπέβαλε συνημμένη

στην δήλωση επιφύλαξη, με την οποία δήλωσε ότι από το πιο πάνω

εισόδημάτου εκ μισθωτών υπηρεσιών, ποσό ύψους 1.216.416 δραχμών αφορά

επίδομα που λαμβάνει από την υπηρεσία του για την ειδικότητα του

ανιχνευτή ή εξουδετερωτή βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών καθώς αι του

συνοδού σκύλου ανιχνευτή και ζήτησε να απαλλαγεί του φόρου γι' αυτό,

κατ' ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 7 παράγρ. 1, περίπτ. ε' υποπερίπτ. Θ'

του ν.δ. 3323/1955 που θεσπίζει απαλλαγή από το φόρο μισθωτών

υπηρεσιών των επιδομάτων πτητικού, καταδυτικού, ναρκαλιείας κ.λ.π. που

καταβάλλεται σε αξιωματικούς και οπλίτες των ενόπλων δυνάμεων, των

σωμάτων ασφαλείας, της πυροσβεστικής υπηρεσίας και του λιμενικού

σώματος καθώς και των ιδιωτών που παρέχουν υπηρεσίες ναρκαλιείας με

οποιαδήποτε σχέση στο Υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Η Φορολογική Αρχή με

την ήδη προσβαλλόμενη απάντησή της απέρριψε την επιφύλαξη αυτή με την

αιτιολογία ότι δεν μπορεί να του χορηγηθεί απαλλαγή από τον φόρο

134

εισοδήματος οτυ επιδόματος που του χορηγεί το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης

επειδή υπηρετεί σε υπηρεσία αυτού, με την ειδικότητα του ανιχνευτή ή

εξουδετερωτή βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών, επειδή α) δεν υπάρχει

ρητή διάταξη νόμου, και β) η υπηρεσία που του χορηγέι το ανωτέρω

επίδομα το περιλαμβάνει στην βεβαίωση αποδοχών στο ετήσιο καθαρό

εισόδημα που φορολογείται. Κατά της τελευταίας αυτής αρνητικής

απάντησης της Φορολογικής Αρχής στρέφεται ήδη ο προσφεύγων με την

κρινόμενη προσφυγή του, όπως αυτή παραδεκτά αναπτύσσεται με το

υπόμνημα και ζητά την απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος του παραπάνω

επιδόματος που λαμβάνει. Για την απόδειξη δε του ισχυρισμού του

προσκομίζει την με αριθμό πρωτοκόλλου 226934/8/11.3.1992 βεβαίωση της

Δ/νσης Διαχείρισης Χρηματικού του Υπουργείου Δημόσιας Τάξεως.

Με βάση τα δεδομένα αυτά και ενοψει της καθιερούμενης από το

Σύνταγμα δέσμευσης του νομοθέτη να μην εισάγει εξαιρεσεις και να μην

κάνει διακρίσεις στην ρύθμιση ουσιωδώς ομοίων πραγμάτων, σχέσεων ή

καταστάσεων, το Δικαστήριο κρίνει όιτ η μη πρόβλεψη εφαρμογής της

φορολογικής απαλλαγής που θεσπίζει το προαναφερόμενο άρθρο 7 του ν.δ.

3323/1986, είναι αντίθετη προς την συνταγματική διάταξη του άρθρου 4,

η αντίθεση δε αυτή μπορεί να αρθεί μόνο με ητν άμεση εφαρμογή της εν

λόγω διάταξης (του ν.δ. 3323/1955) και στο επίδομα που λαμβάνουν τα

άτομα αυτά.

Κατ' ακολουθία των παραπάνω, το Δικαστήριο κρίνει ότι το ποσό των

1.216.416 δρχ. που όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου

χορηγήθηκε στον προσφεύγοντα ως επίδομα για την ειδικότητα ανιχνευτή ή

εξουδετερωτή βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών και του συνοδού σκύλου

ανιχνευτή εκρηκτικών υλών δεν υπόκειται σε φόρο, κατά παραδοχή ως

ουσία αβασίμου του σχετικού λογου της προσφυγής, όλα δε τα αντίθετα

που υποστηρίζονται από την φορολογική αρχή πρέπει ν' απορριφθούν ως

αβάσιμα.

Επομένως, η κρινόμενη προσφυγή πρέπει να γίνει δεκτή, ν' ακυρωθεί η

προσβαλλόμενη αρνητική απάντηση του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ΙΗ' Αθηνών,

να γίνει δεκτή η επιφύλαξη του προσφεύγοντος που επισυνάφθηκε στην

δήλωσήτου φορολογίας εισοδήματος οικονομικού έτους 1992 και να

διαταχθή νέα εκκαθάριση του φόρου και επιστροφή αυτού που τυχόν

καταβλήθηκε αχρεώστητα.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1993 (1)

Σήμα. Απαράδεκτη καταχώριση σήματος που αντίκειται στην καλή πίστη.

Εννοια "καλής πίστης". Εξαφάνιση της εκκαλουμένης αποφάσεως και ακύρωση

της προσβαλλόμενης απόφασης της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων, με τις

οποίες κρίθηκε ότι δεν υπάρχει ηχητική και οπτική ομοιότητα που να

παραπλανά το καταναλωτικό κοινό ως προς την προέλευση του προϊόντος,

μεταξύ των σημάτων: "SNOOPY" και "ΦΑΓΕ - ΣΝΟΥΠΥ - FAGE - SNOOPY".

135

Αριθ. απόφασης 1158/1993.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Τμήμα Ζ', Τριμελές.

σ υ ν ε δ ρ ί α σ ε δημόσια στο ακροατήριο του στις 29 Απριλίου

1993, με δικαστές τους Παναγιώτη Δροσίτη, Πρόεδρο Εφετών Δ.Δ.,

Νικόλαο Διακονικολάου, Κωνσταντίνο Σιδέρη (εισηγητή), Εφέτες Δ.Δ., και

γραμματέα της Μαρία Γκαραβέλου - Τουλιάτου, δικαστική υπάλληλο,

γ ι α να δικάσει την έφεση με χρονολογία 10 Απριλίου 1991.

τ η ς εταιρείας με την επωνυμία "UNITED FEATURE SYNDIKATE, INC.",

.....................................................................

και παραστάθηκε με την πληρεξούσια της δικηγόρο Μιράντα Θεοδωρίδου,

κ α τ ά : 1) του Ελληνικού Δημοσίου,..............................

δεν παραστάθηκε 2) "ΦΑΓΕ Βιομηχανία Επεξεργασίας Γάλακτος ΑΕ"

....................................................................

και παραστάθηκε με τον πληρεξούσιο της δικηγόρο Μιχαήλ Μουμούρη.

Κατά τη συζητηση, οι διάδικοι που παραστάθηκαν ανέπτυξαν τους

ισχυρισούς τους και ζήτησαν όσα αναφέρονται στα πρακτικά.

Μετά τη συνεδρίαση το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη.

Η κ ρ ί σ η τ ο υ ε ί ν α ι η ε ξ ή ς :

1. Με την κρινόμενη έφεση, για την οποία καταβλήθηκε το νόμιμο

παράβολο (ειδικά έντυπα σειράς Α με αριθμ. 283671 ως 283677 και

179172), επιδιώκεται παραδεκτώς η εξαφάνιση της απόφασης 14573/1990

του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθήνας.

2. Με την εκκαλούμενη απόφαση έγινε δεκτή η από 24-4-1990

παρέμβαση της εφεσίβλητης εταιρείας και απορρίφθηκε η από 1-11-1989

προσφυγή της εκκαλούσας κατά της απόφασης 2336/1988 της Διοικητικής

Επιτροπής σημάτων (ΔΕΣ) του Υπουργείου Εμπορείου. Με την τελευταία

αυτή διοικητική πράξη απορρίφθηκε ενδικοφανής προσφυγή

(τριτανακοπή), που είχε ασκήσει η εκκαλούσα κατά προηγούμενης

όμοιας απόφασης. Με την τελευταία είχε γίνει δεκτό προς κατάθεση

το παρακάτω σήμα της παρεμβαίνουσας και ήδη εφεσίβλητης όπως όλα τα

εκτίθεντα πιο αναλυτικά παρακάτω.

3. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του αν.ν. 1988/1939 (ΦΕΚ 420), δεν

επιτρέπεται η καταχώριση σήματος, του οποίου η κατάθεση αντίκειται

στην αρχή της καλής πίστης (παρ. 2). Κατά την έννοια της διάταξης

αυτής, παρεμποδίζεται η δημιουργεία δικαιώματος επί σηματος αν η

κατάθεσή του, και μόνο αυτή, αντικειμενικά εξεταζόμενη, ανεξάρτητα

από τις προθεσεις του καταθέτη, είναι αντίθετη με την αρχή της καλής

πίστης. Ως τέτοια νοείται η "αντικειμενική καλή πίστη" δηλαδή η

ευθύτητα και εντιμότητα ή, με μια λέξη η "ηθική" που πρέπει να

διέπει τις συναλλαγές. Ετσι, η νομική αυτή έννοια εξειδικεύεται

κάθε φορά ενόψει των εξωτερικών πραγματικών περιστατικών της

συγκεκριμένης περίπτωσης (βλ. και ΣτΕ 41/1982, 3316/1984 "Ευρετήριο

136

Αποφάσεων ΣτΕ" 1984 σελ. 717, Μπαλή "Γενικαί Αρχαί" παρ. 88, 166,

Μουμούρη "Η Διαγραφή του σήματος" παρ. 10, όπου και άλλες

παραπομπές). Σύμφωνα με αυτά, μπορεί να θεωρηθεί ως αντιτιθέμενη

στην καλή πίστη η κατάθεση ως σήματος του ίδιου ή παραπλήσιου σημείου

(ένδειξης) ή γνωρίσματος ή σήματος, το οποίο διακρίνει όμοια ή

ανόμοια προϊόντα άλλης επιχείρησης, εφόσον το σημείο ή γνώρισμα ή το

σήμα αυτό είναι ερυέως γνωστό και έτσι είναι πιθανόν να προκληθεί

η εσφαλμένη εντύπωση στο κοινό ότι υπάρχει οικονομική συνεργασία

με την επιχείρηση που χρησιμοποιεί το προυφιστάμενο σημείο ή

γνώρισμα ή σήμα (βλ. και ΔΕφΑθ 3838/1988 ΔιΔικα 1989 σελ. 657, Ν.

Ρόκα "Δικαιο Σημάτων" σελ. 120 Επομ.).

4. Στην προκειμένη περίπτωση , η εφεσίβλητη είναι αμερικάνικη

εταιρεία με έδρα τη Νέα Υόρκη και έχει κατοχυρώσει στην Ελλάδα από

το 1979 το σήματης "SNOORY" (αριθ. 65033), που διακρίνει

προϊόντα των κλάσεων 3, 5, 14, 16, 20, 21, 24, 25, έως 31. Το σήμα

αυτό είναι κατοχυρωμένο απ' αυτή σε διάφορες χώρες του κόσμου και,

από το 1955, στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα δεν έχουν κυκλοφορήσει ευρέως

προϊόντα της με το ίδιο σήμα, αλλά έχει γίνει ευρύτατα γνωστό από

παιδικές τηλεοπτικές εκπομπές κινούμενων σχεδίων και από

δημοσιευμένες σε έντυπα κωμικές ιστοριούλες σε εικόνες (COMICS), στις

οποίες πρωταγωνιστεί η μορφή ενός σχεδίου ζωγραφικής με τη μορφή

μικρού σκύλου, στον οποίο έχει προσδοθεί το όνομα SNOOPY. To 1985,

η εφεσίβλητη δήλωσε προς κατάθεση το σήμα "ΦΑΓΕ ΣΝΟΥΠΗ - FAGE SNOOY"

(αριθ. 90545), για να διακρίνει γάλα, γιαούρτι και άλλα

γαλακτοκομικά προϊόντα των κλάσεων 29 έως 33. Ετσι παρατηρείται

σύμπτωση στα προϊόντα των κλάσεων 29 έως 31, ως προς τα οποία

υπάρχει ήδη το κατοχυρωμένο από την αλλοδαπή εκκαλούσα σήμα

"SNOOPY" . H ΔΕΣ εξέδωσε την απόφαση 2677/1986, με την οποία δέχτηκε

την προαναφερόμενη δήλωση της εφεσίβλητης. Ακολούθησε η τριτανακοπή

της αλλοδαπής εταιρίας κατά της απόφασης αυτής, καθώς και τα λοιπά

εκτιθέμενα παραπάνω, στην δεύτερη σκέψη. Το αίτημα της εκκαλούσας

για να κηρυχθεί απαράδεκτο το σήμα της εφεσίβλητης στηρίχθηκε νομικά

και στην παράγραφο 2 του άρθρου 3 του αν. ν. 1998/1939 (παράβαση

της αρχής της καλής πίστης) με επίκληση των εκτιθέμενων στην παρούσα

πραγματικών περιστατικών. Απορρίφθηκε όμως στο διοικητικό στάδιο αλλά

και πρωτόδικως, με την αιτιολογία της εκκαλουμένης κατά την οποία

"... μεταξύ του σύνθετου σήματος ΦΑΓΕ ΣΝΟΥΠΥ - FAGE SNOOPY και του

απλού SNOOPY , τα οποία διακρίνουν παρόμοια προϊόντα δεν

υπάρχει οπτική και ηχητική ομοιότης ικανή να δημιουργήσει σύγχυση

στον κοινό καταναλωτή ως προς την προέλευση των με τα σήματα αυτά

διακρινομένων προϊόντων, από την μία ή την άλλη επιχείρηση, διότι

τα σήματα αυτά διαφοροποιούνται επαρκώς κατά τη συνολική τους

παράταση, ως εκ τούτου δε, δεν τίθεται θέμα αντίθεσης του σήματος

αυτού προς την καλή πίστη ....".

5. Με βάση τα πραγματικά περιστατικά αυτά, που αποδεικνύονται με

σχετικά έγγραφα και άλλωστε δεν αμφισβητούνται απο τους διαδίκους,

σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας, κρίνετα ότι

η κατάθεση του σήματος της εφεσίβλητης "ΦΑΓΕ ΣΝΟΥΠΥ - FAGE SNOOPY"

είναι αντίθετο με την αρχή της καλής πίστης. Και τούτο, γιατί,

αντίθετα με την πιο πάνω κρίση της εκκαλουμένης, υπάρχει μερική

ηχητική και οπτική ομοιοτητα στα ένδικα σήματα και σε συνδυασμό

με τα λοιπά προαναφερόμενα πραγματικά περιστατικά είναι πράγματι

πιθανό, όταν κυκλοφορήσουν προϊόντα με το σήμα αυτό, να

δημιουργηθεί, ιδίως στους νεαρούς καταναλωτές, η εντύπωση ότι

μεταξύ της εκκαλούσας και της εφεσίβλητης υπάρχει τουλάχιστον

οικονομική συνεργασία, ανεξάρτητα από το αν στοιχειοθετείται

πλήρως ή όχι η έννοια της παραποίησης ή της απομίμησης. Η

πιθανότητα αυτή δεν αναιρείται από το ότι η εφεσίβλητη είναι

137

επιχείρηση ευρύτατα γνωστή στο καταναλωτικό κοινό και ότι,

συνακόλουθα, κυρίαρχο στοιχείο στις σχετικές συναλλαγές αποτελεί ο

διακριτικός τίτλος της "ΦΑΓΕ". Η πιθανότητα αυτή όμως, αντικειμενικά

εξεταζόμενη, και μόνο αυτή, είναι εκείνη που καθιστά την κατάθεση

του πιο πάνω ένδικου σήματος ως αντίθετη με την καλή πίστη, έστω και

αν αληθεύει ο ισχυρισμός της εφεσίβλητης ότι ο διακριτικός της

τίτλος, "ΦΑΓΕ", είναι ευρύτατα γνωστός στο καταναλωτικό κοινό.

Συνεπώς ο ισχυρισμός αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αλυσιτελώς

προβαλλόμενος. Επομένως, βασίμως η εκκαλούσα είχε επικαλεσθεί

παράβαση της αρχής της καλής πίστης στο διοικητικό στάδιο, με την

τριτανακοπή της, αλλά και πρωτοδίκως, με την προσφυγή της, ενώ έσφαλε

το πρωτόδικο δικαστήριο που, με την εκκαλουμένη, απέρριψε ως αβάσιμο

τον αντίστοιχο λόγο της προσφυγής αυτής.

6. Συνεπώς, είναι βάσιμος ο σχετικός λόγος της κρινόμενης έφεσης

και πρέπει αυτός να γίνει δεκτός, ώστε να διαταχθεί η απόδοση του

παραβόλου και να εξαφανισθεί η εκκαλουμένη. Ακολούθως, πρέπει να

διακρατηθεί η προσφυγή, να εξετασθεί κατ' ουσία, να γίνει δεκτή, να

ακυρωθεί η προσβαλλόμενη απόφαση της ΔΕΣ, ενώ πρέπει να

απορριφθεί η παρέμβαση της ήδη εκκαλούσας, να αποφανθεί το

δικαστήριο όπως ορίζεται στο διατακτικό της παρούσας και να

συμψηφισθεί η δικαστική δαπάνη και των δύο βαθμών, κατά το άρθρο 4

τουν .1406/1983 (ΦΕΚ 1982), σε συνδυασμό με το άρθρο 82 (παρ. 3) του

π.δ. 341/1978 (ΦΕΚ 71).

ΓΙ' ΑΥΤΟ

Δέχεται την έφεση.

Εξαφανίζει την εκκαλούμενη απόφαση,

Διατάζει να αποδοθεί το παράβολο.

Δέχεται την προσφυγή,

Απορρίπτει την παρέμβαση,

Ακυρώνει την απόφαση 2336/1988 της ΔΕΣ,

Αποφαίνεται ότι είναι απαράδεκτο προς κατάθεση το σήμα της

Εφεσίβλητης με αριθμό 90545, και

Συμψηφίζει τη δικαστική δαπάνη των διαδίκων.

Η διάσκεψη του Δικαστηριου έγινε στην Αθήνα στις 27 Μαίου 1993

και η απόφαση δημοσιεύτηκε στο ακροατηρίο του κατά τη δημόσια

συνεδρίαση της 15ης Ιουνίου 1993.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ

Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

138

ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 737/1992 Πρόεδρος: Ιωάννης Μυγιάκης.

Εισηγητής: Γεώργιος ΜΠΟΥΤΣΙΚΟΣ. Εφέτης.

Δικηγόροι: Γεώργ. Ανδριόπουλος. Αλεξ. Κουρπ.

Από τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 1 και 13 του Ν. 3741/1929 "Περί

της ιδιοκτησίας κατ' ορόφους" και 361 του ΑΚ, προκύπτει, ότι επί

ιδιοκτησίας διαιρημένης κατ' ορόφους ή διαμερίσματα ορόφων επί της

αυτής οικοδομής, οι ιδιοκτήτες αυτών μπορούν να ρυθμίσουν ελευθέρως

με, συμβολαιογραφικώς καταρτιζόμενο και καταχωριζόμενο στα οικεία

βιβλία μεταγραφών, κανονισμό τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους

όχι μόνο επί των αναγκαίως αδιαιρέτων πραγμάτων, αλλά και επί των

αυτοτελών ιδιοκτησιών τους, κατά παρέκλιση των ενδοτικού δικαίου

ορισμών του ΑΚ και του εν λόγω νόμου 3741/1929. Οι περιορισμοί αυτοί

της κυριότητας, οι οποίοι έχουν χαρακτήρα πραγματικής δουλείας,

δεσμεύουν τους συμβληθέντες, εφόσον δεν είναι αντίθετοι προς απαγο-

ρευτικές διατάξεις αναγκαστικού δικαίου (βλ. ΑΠ 732/1989 και 383/1990

ΕΔΠ 1990 σελ. 14 και 247). 'Ετσι, η διάταξη τέτοιου κανονισμού, που

απαγορεύει τη διατήρηση κατοικιδίων ζώων εντός των ορόφων ή των

διαμερισμάτων αντών ή στους κοινόχρηστους χώρους, είναι έγκυρη και

ισχυρή, δεσμεύουσα τους συμβληθέντες και επικρατεί του άρθρου 17 της

υγειονομικής διατάξεως ΑΙβ/8181/86/1987 του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας

και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με την υγειονο-

μική διάταξη ΑΙβ/Οικ. 7684 της 30.7/21.8.1987 του ιδίου Υπουργού, με

το οποίο επιτρέπεται η διατήρηση σε κάθε διαμέρισμα πολυκατοικίας ενός

σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο γατών υπό τις αναφερόμενες σ'

αυτό προϋποθέσεις, ακόμα και εκεί όπου ο κανονισμός της πολυκατοικίας

απαγορεύει τη διατήρηση τέτοιων ζώων, ανεξαρτήτως του ότι, οι εν λόγω

υγειονομικές διατάξεις ως προς το άνω περιεχόμενό τους εκδόθηκαν άνευ

νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως και δεν είναι εφαρμόσιμοι (ΑΠ 997/ 1990

και 846/1990, ΕΑ 7561/1989 ΕΔΠ 1989 σελ. 184 και 4594/ 1987 ΕΔΠ 1987

σελ. 107).

Στην προκειμένη περίπτωση αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά

περιστατικά: Επί της αναφερόμενης στην άνω αγωγή πολυκατοικίας, η

οποία κείται επί της οδού Λ. στο Γαλάτσι Αττικής, έχει συσταθεί

οριζόντιος ιδιοκτησία με το υπ αριθ. 16874/1984 συμβόλαιο του Συμβ/φου

Αθηνών Ν.Α. όπως τροποποιήθηκε με το υπ αριθ. 5331/1985 συμβόλαιο της

Συμβ/φου Αθηνών Σ.Σ. τα οποία έχουν (και τα δύο) νομίμως μεταγραφεί.

Στα συμβόλαια αυτά περιέχεται και ο κανονισμός των σχέσεων των

συνιδιοκτητών της πολυκατοικίας, κατά το άρθρο 3 παρ. 5 του οποίου,

απαγορεύεται ρητώς η διατήρηση εντός των διαμερισμάτων και των

κοινοχρήστων χώρων αυτής παντός κατοικιδίου ζώου, πλην ωδικών πτηνών,

όχι όμως περισσοτέρων των δύο για κάθε διαμέρισμα. Ο ενάγων είναι

νόμιμα εκλεγμένος, κατά τον κανονισμό (άρθρο 10), διαχειριστής της πο-

λυκατοικίας και ιδιοκτήτης του υπό στοιχεία Α1 διαμερίσματος αυτής, η

δε εναγομένη είναι ιδιοκτήτρια του υπό στοιχεία Β3 διαμερίσματος του

δευτέρου ορόφου της πολυκατοικίας και διατηρεί σ' αυτό ένα σκύλο. Η

διατήρηση του σκύλου από την εναγομένη στο διαμέρισμά τπς, ο οποίος

κυκλοφορεί και στους κοινόχρηστους χώρους της οικοδομής (είσοδο,

ανελκυστήρα, κλίμακα), είναι απαγορευμένη, σύμφωνα με το προαναφε-

139

ρόμενο άρθρο του κανονισμού της πολυκατοικίας, το οποίο καθιερώνει

περιορισμό μεταξύ των συνδιοκτητών, που αποτελεί πραγματική δουλεία,

και υπερισχύει, κατά τα προεκτεθέντα, της άνω υγειονομικής διατάξεως

του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Εξάλλου δε, η

διατήρηση του σκύλου στην οικοδομή είναι ανεπίτρεπτη και από το

γεγονός ότι ενοχλεί τους λοιπούς ενοίκους με τις υλικές του και διότι

ρυπαίνει τους κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας. Πρέπει να

σημειωθεί, ότι η εναγομένη είχε υποσχεθεί στους λοιπούς ενοίκους ότι

θα απομάκρυνε το σκύλο από το διαμέρισμά της, αλλά τελικά υπαναχώρησε,

οπότε ανάγκασε τους συνιδιοκτήτες να θέσουν θέμα στη Γενική Συνέλευσή

τους και να αποφασίσουν την απομάκρυνση του σκύλου (βλ. υπ' αριθ. 15/

20.5.1990 πρακτικό Γ.Σ.). Συνεπώς, η εναγομένη δεν δικαιούται να

διατηρεί το σκύλο στο διαμέρισμά της και υπέχει υποχρέωση να απομα-

κρύνει αυτόν, η δε ένσταση αυτής, ότι ο ενάγων ασκεί καταχρηστικώς με

την άνω αγωγή το δικαίωμα που απορρέει από τον κανονισμό, περί

απαγορεύσεως παραμονής σκύλων στα διαμερίσματα της πολυκατοικίας, από

το λόγο ότι επί σειρά ετών, τόσον η ίδια, όσο και άλλοι ένοικοι

διατηρούσαν σκύλους στα διαμερίσματά τους χωρίς να υπάρξουν

διαμαρτυρίες, είναι αβάσιμη, όπως ορθώς δέχθηκε και το πρωτοβάθμιο

Δικαστήριο, με την εκκαλουμένη απόφαση, διότι η άσκηση του αγωγικού

δικαιώματος, ενόψει των ανωτέρω περιστατικών, δεν υπερβαίνει προφανώς

τα επιβαλλόμενα από την καλή πίστη, τα χρηστά ήθη ή τον κοινωνικό και

οικονομικό σκοπό αυτού τασσόμενα όρια (ΑΚ 281, βλ. ΑΠ 997/1990 και

383/1990 ΕΔΠ 1990 σελ. 247). 'Υστερα από όλα αυτά, η άνω αγωγή, η

οποία είναι επαρκώς ωρισμένη ( άρθρα 117, 118 και 216 ΚΠολΔ) και

νόμιμη (άρθρα 1002, 1117, 361 ΑΚ, 1, 4 παρ.1 και 13 Ν. 3741/1929),

αποδεικνύεται ως βάσιμη στην ουσία. Κατ' ακολουθία, το πρωτοβάθμιο

Δικαστήριο, το οποίο, μετ απόρριψη της ενστάσεως περί καταχρήσεως

δικαιώματος, δέχθηκε την αγωγή με την εκκαλουμένη απόφαση, ορθώς

έκρινε, μετ ορθή εκτίμηση των αποδείξεων και εφαρμογή του νόμου, οι δε

αντίθετοι λόγοι της εφέσεως (δύο συνολικώς) πρέπει να απορριφθούν ως

αβάσιμοι. Μετά από τα παραπάνω, πρέπει να απορριφθεί η υπό κρίση

έφεση, ως αβάσιμη στην ουσία και να καταδικασθεί η εκκαλούσα λόγω της

ήττας της, στη δικαστική δαπάνη του εφεσιβλήτου του παρόντος βαθμού

δικαιοδοσίας ( άρθρα 176 και 183 ΚΠολΔ).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:Βλ. και Ν. 2017/1992 (ΦΕΚ Α'31) περί κυρώσεως της

Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς, από το

προοίμιο και το κείμενο της οποίας, είναι δυνατόν να θεμελιώνεται η

αντίθεση των σχετικών απαγορευτικών προς διατήρηση κατοικιδίων ζώων

διατάξεων των κανονισμών πολυκατοικίας προς την σύμβαση αυτή καθώς και

η αντίθεσή τους προς το συνταγματικό κατοχυρωμένο δικαίωμα της

ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας

ΕΔΠΟΛΥΚ/1994 (126)

Μίσθωση κατοικίας. Καταγγελία της μισθώσεως για κακή χρήση του μισθίου.

Διατήρηση κατοικιδίων ζώων στο μίσθιο (σκύλων) κατά παράβαση όρου του

μισθωτηρίου. Λύση της μισθώσεως λόγω καταγγελίας. Αποζημίωση του

εκμισθωτή για φθορές που προξενήθηκαν. Αοριστία σχετικού αιτήματος.

140

ΜΟΝΟΜ. ΠΡΩΤΟΔ. ΑΘΗΝΩΝ 2758/1992.

Δικαστής: Ελευθ. ΡΩΜΑ, Πρωτοδίκης.

Δικηγόροι: Στ. Βογιατζή - κουτομίχαλου. Ιω. Πέππα.

Κατά το άρθ. 594 ΑΚ ο εκμισθωτής έχει δικαίωμα να καταγγείλει αμέσως

τη μίσθωση και συγχρόνως να ζητήσει αποζημίωση, αν ο μισθωτής, παρά τις

διαμαρτυρίες του εκμισθωτή δεν μεταχειρίζεται το μίσθιο με επιμέλεια

και όπως συμφωνήθηκε ή δεν τηρεί τη συμπεριφορά που πρέπει απέναντι

στους αλλους ενοίκους. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το δικαίωμα

που χορηγείται με αυτή στον εκμισθωτή για άμεση καταγγελία της

συμβάσεως εξαρτάται αφενός μεν από το ότι ο μισθωτής χρησιμοποιεί το

μίσθιο κακώς, δηλαδή όχι με επιμέλεια και σύμφωνα με τους ορους της

συμβάσεως, αφετέρου δε από το ότι στη κακή αυτή και αντισυμβατική

μεταχείρηση εξακολουθεί να εμμένει αυτός παρά τις διαμαρτυρίες του

εκμισθωτή (ΑΠ 1051/84 ΝΟΒ 33.633). Στην περίπτωση αυτή, αν δηλαδή

συντρέχουν οι άνω προϋποθέσεις, η καταγγελία επιφέρει άμεσα τα

αποτελέσματά της (λύση της μισθώσεως) και συγκεκριμένα από την

περιέλευσή της στο μισθωτή (Παπα6άκης Αγωγές Αποδ. μισθίου αριθ. 851).

Παραπέρα κατά το άρθ. 594 ΑΚ ο εκμισθωτής δικαιούται να ζητήσει την

αποκατάσταση θετικής και αποθετικής ζημίας από την κακή χρήση ( ΑΚ 297,

298) και ειδικώτερα 1) η αποζημίωση για φθορές - βλάβες ή καταστροφή

του μισθίου 2) αποζημίωση για πρόωρη λύση της μίσθωσης και 3)

αποζημίωση κατά τις διατάξεις περί αδικοπραξιών για τις φθορές

(καταστροφή) του μισθίου (ΑΚ 914 επ., 936), Χαρ. Παπα6άκη Αγωγές

απόδοσης μισθίου έκδοση Β', Νο 1863 σελίς 584 επ.). Εξάλλου στην

περίπτωση που το μίσθιο είναι οριζόντια ιδιοκτησία πολυόροφης

οικοδομής, η οποία διέπεται από κανονισμό, εάν στο μισθωτήριο

περιελήφθη όρος κατά τον οποίο ο μισθωτής αναλαμβάνει την υποχρέωση να

τηρεί τις διατάξεις του κανονισμού, το περιεχόμενο αυτού, αποτελεί έτσι

και περιεχόμενο της μισθωτικής συμβάσεως και επομένως κάθε παραβίασή

του αποτελεί περίπτωση αντισυμβατικής συμπεριφοράς και κακή χρήση του

μισθίου (Παπαdάκης: Αγωγαί αποδ. μισθίου αριθ. 792 και Δνη 22 σελ. 593

επ., ΕΦΑΘ 7093/86 ΕΔΠ 1987. 129).

Στην προκειμένη περίπτωση ο ενάγων ζητεί με την κρινόμενη αγωγή του

να υποχρεωθεί ο εναγόμενος μισθωτής να του αποδώσει τη χρήση του

μισθίου ακινήτου (διαμερίσματος) που περιγράφεται στην αγωγή για το

λόγο ότι ο τελευταίος χρησιμοποιεί το μίσθιο κακως, παρά τους ορους του

μισθωτηρίου και του κανονισμού της πολυκατοικίας που βρίσκεται το

μίσθιο. Ζητεί επίσης να υποχρεθεί ο εναγόμενος να του καταβάλει 110.000

δραχμές ως αποζημίωση από μτην παραπάνω πράξη του.

Η αγωγή αρμοδίως εισάγεται για να συζητηθεί ενώπιον αυτού του

Δικαστηρίου (άρθ. 16 και 29 παρ 1 του ΚΠολΔ) είναι ορισμένη πλην του

αιτήματος για καταβολή από τον εναγόμενο στον ενάγοντα αποζημίωσης

110.0000 δρχ. ισόποσης με την καταβληθείσα εγγύηση, το οποίο είναι

αόριστο και ως εκ τούτου πρέπει να απορριφθεί σύμφωνα με την νομική

σκέψη που αναφέρθηκε παραπάνω, δεδομένου ότι ο ενάγων δεν αναφέρει στην

αγωγή του ποια συγκεκριμένη ζημία υπέστη από την κακή χρήση του μισθίου

εκ μέρους του εναγομένου, είναι δε νόμιμη στηριζόμενη στην

προαναφερόμενη διάταξη και στις διατάξεις των άρθ. 594 ΑΚ

(αντισυμβατική συμπεριφορά), 361 ΑΚ, 901, 910 αριθ. 1 ΚΠολΔ και πρέπει

να εξεταστεί περαιτέρω κατ ουσίαν.

Από την εκτίμηση των ενόρκων καταθέσεων των μαρτύρων της απόδειξης

141

και της ανταπόδειξης, οι οποίοι εξετάστηκαν στο ακροατήριο και των

εγγράφων που οι διάδικοι προσκομίζουν, αποδεικνύονται τα ακόλουθα

πραγματικά γεγονότα: Με το από 15.5.1986 ιδιωτικό συμφωνητικό ο ενάγων

εκμίσθωσε στον εναγόμενο ένα διαμέρισμά του πέντε κυρίων δωματίων

εμβαδού 115 μ2 του δεύτερου ορόφου της πολυκατοικίας που βρίσκεται στη

Βούλα Αττικής, οδός Β. Παύλου αριθ. 7 για χρονικό διάστημα δύο ετών από

15.5.1986 μέχρι 14.5.88 με μηνιαίο μίσθωμα 50.000 δρχ. προκειμένου να

το χρησιμοποιήσει για κατοικία αυτού και της οικογένειάς του. Η μίσθωση

μετά τη λήξη της συμβατικής της διάρκειας ανανεώθηκε διαδοχικά με τα

από 15.5.1988 και 14.3.1989 ιδιωτικά συμφωνητικά και ήδη το μίσθωμα

κατά την έγερση της αγωγής ανέρχεται μετά τις αλλεπάλληλες αυξήσεις του

σε 63.250 δραχμές το μήνςι Σύμφωνα με τον όρο 7 του μισθωτηρίου ο

μισθωτής: "έχει χρέος να διατηρεί το μίσθιο καθαρό και να χρησιμοποιεί

αυτό κατά τρόπο που να μην θίγει καθόλου την ησυχία, την υγεία, την

εργασία... των άλλων ενοίκων της πολυκατοικίας". Κατά δε τον 10ο όρο

του ιδιου μισθωτηρίου: "Ο μισθωτής είναι υποχρεωμένος να συμμορφώνεται

απόλυτα μ' όλους τους όρους και τις διατάξεις του κανονισμού της

πολυορόφου οικοδομής που βρίσκεται το μίσθιο και ο οηοίος συντάχθηκε με

συμβολαιογραφική πράξη. Ο μισθωτής έλαβε πλήρη γνώση αυτού, θεωρείται

δε αναπόσταστο μέρος του παρόντος και έχει συμφωνηθεί ρητά, ότι κάθε

απαγόρευση του κανονισμού που αφορά τους ιδιοκτήτες αφορά και τους

μισθωτές". Ο κανονισμός της παραπάνω πολυκατοικίας περιέχεται στο υπ'

αριθ. 2248/79 συμβόλαιο του Συμβ/φου Αθηνών Β.Π. Μεταξύ των

απαγορεύσεων του εν λόγω κανονισμού είναι και εκείνη που περιέχεται στο

άρθρο 8 αυτού και κατά την οποία απαγορεύεται στους ιδιοκτήτες να

διατηρούν κατοικίδια ζώα στα διαμερίσματά τους. Ο εναγόμενος,

παραβαίνοντας τη διάταξη αυτή του κανονισμού, το περιεχόμενο του

οποίου, ως ελέχθη, αποτελεί και περιεχόμενο της μισθωτικής συμβάσεως

εγκατέστησε στο μίσθιο τρεις (3) σκύλους οι οποίοι εκτός από τις

φυσικές τους ακαθαρισίες με τις οποίες βρωμίζουν τη βεράντα του

μισθίου, η οποία έτσι έγινε εστία μολύνσεως και πολύ ενοχλητικής

δυσοσμίας για τους ενοίκους των διπλανών διαμερισμάτων, προκαλούν με τα

δυνατά και συνεχή γαυγίσματά τους, μέρα και νύκτα, σοβαρή ενόχληση

στους λοιπούς ενοίκους της άνω πολυκατοικίας, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν

έντονα τόσο σ' αυτόν, όσο και στον ενάγοντα εκμισθωτή. Και ο ενάγων

διαμαρτυρήθηκε με τη σειρά του στον εναγόμενο για την αντισυμβατική

αυτή συμπεριφορά (της εγκαταστάσεως των σκύλων στο μίσθιο) η οποία λόγω

της άνω φύσεώς της, συνιστά επιπλέον και κακή συμπεριφορά απέναντι

στους άλλους ενοίκους της πολυκατοικίας.

Η διαμαρτυρία του ενάγοντος έγινε τόσο προφορικά, όσο και με την από

8.3.1991 εξώδικη δήλωση και διαμαρτυρία του την οποία απηύθυνε στον

εναγόμενο. Με την έγγραφη αυτή διαμαρτυρία η οποία επιδόθηκε στον

εναγόμενο στις 11.3.1991 επισημάνεται στον εναγόμενο η παράβαση του

κανονισμού, επομένως δε και του μισθωτηρίου και τάσσεται σ' αυτόν

προθεσμία 5 ημερών για να απομακρύνει από το μίσθιο τους σκύλους. Ο

εναγόμενος δεν απομάκρυνε τους σκύλους απ το μίσθιο όχι μόνο μέσα στην

προθεσμία των 5 ημερών που του τάχθηκε, αλλά ούτε και μέχρι την επίδοση

της αγωγής Επομένως με την καταγγελία της μισθώσεως, που περιέχεται

στην αγωγή για κακή χρήση του μισθίου (594 ΑΚ) και συγκεκριμένα για

χρήση κατά παράβαση ορου της συμβάσεως επί πλέον δε και για χρήση που

λόγω της φύσεώς της συνιστά κατά τα άνω κακή συμπεριφορά απέναντι στους

αλλους ενοίκους της πολυκατοικίας, επήλθε από την περιέλευσή της στ ον

εναγόμενο, σύμφωνα με όσα σχετικά αναφέρθηκαν στην πρώτη σκέψη της

παρούσας, η λύση της μισθώσεως. Περαιτέρω πρέπει κατόπιν σχετικού

αιτήματος να διαταχθεί η προσωρινή εκτέλεση της απόφασης (άρθ. 907 και

910 αριθ. 1 του ΚΠολΔ) και να καταδικαστεί ο ενάγων στα δικαστικά έξοδα

του ενάγοντος (άρθ. 176 του ΚΠολΔ).

142

Αριθμ. 60/1991 Πλημ/κείο Μεσολογγίου

Δικαστές Γεώργ. Λιόλιος,

Πρόεδρος, Γερ. Τσούνης και Παναγιώτα Λυμπεροπούλου

Κατά του κατηγορουμένου Μ.Π. του Σ. κατοίκου Αιτωλικού, ασκήθηκε

ποινική δίωξη για

α) ζωοκτονία με ενδεχόμενο δόλο (άρθρ. 1 παρ. I Ν.1300/82) και

β) παράβαση των άρθρων 7 και 14 του Π.Δ. 400/83 και στη συνέχεια

διενεργήθηκε προανάκριση μετά το πέρας της οποίας η δικογραφία

υποβάλλεται νόμιμα ενώπιον του Συμβουλίου τούτου σύμφωνα με τις

διατάξεις των άρθρων 245 παρ. 1 β, 2 και 309 παρ. 1, 310 παρ. 1 του

ΚΠΔ.

Από το σύνολο του αποδεικτικού υλικού που συγκέντρωσε η προανάκριση

και ειδικότερα από τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων που

εξετάστηκαν, το σύνολο των εγγράφων της δικογραφίας σε συνδυασμό και

με την αναλογία του κατηγορουμένου προέκυψαν τα παραπάνω

πραγματικά

περιστατικά. Στις 23-10-1990 βρέθηκαν στη θέση "Μάραθος" της περιοχής

Δήμου Αιτωλικού 10 πρόβατα νεκρά και 5 τραυματισμένα - ετοιμαθάνατα

ιδιοκτησίας του Κ.Μ. κατοίκου Καλλονής Μεσολλογίου, τα οποία σύμφωνα

με την από 29/10/1990 κτηνιατρική γνωμάτευση του κτηνιάτρου Σ.Ε. είχαν

τραυματιστεί από σαρκοφάγα ζώα (σκυλιά). Τα ζώα αυτά ήταν δύο σκυλιά

εκ των οποίων το ένα (λυκόσκυλο) ανήκε στον κατηγορούμενο, όπως

προκύπτει από την κατάθεση του μάρτυρα αγροφύλακα Μ.Σ. σε

συνδυασμό

και με την κατάθεση του κατηγορουμένου ενώπιον του Ανθ/μου Δ.Ζ. στις

15-3-91. Ο κατηγορούμενος κατά τον παραπάνω χρόνο (23-10-1990) είχε

αφήσει ελεύθερο το λυκόσκυλό του και δεν είχε πάρει τα κατάλληλα μέτρα

ώστε να μη μπορεί αυτό να διαφύγει και να κινηθεί χωρίς επιτήρηση έξω

από την ιδιοκτησία του, όπως απαιτεί η διάταξη του άρθρου 7 παρ. 1 του

Π.Δ. 400/1983. Δεν προέκυψε όμως ότι πράγματι αυτός (κατηγορούμενος)

εγνώριζε, ούτε ότι μπορούσε να προβλέψει ότι το σκυλί του ήταν

ενδεχόμενο να προκαλέσει τον θάνατο άλλων ζώων δεδομένου ότι μέχρι

τότε δεν είχε εκδηλώσει τέτοια ελαττώματα (επίθεσης και θανάτωσης

άλλων ζώων) αν και όπως ο ίδιος καταθέτει (στην ίδια πιο πάνω

κατάθεση) κυκλοφορούσε ελεύθερο και στη γειτονιά του υπήρχαν πρόβατα,

τα οποία ουδέποτε ενόχλησε. Επομένως επειδή προς αποφυγή ασκόπων

επαναλήψεων και το Συμβούλιο αυτό κρίνει ότι για όσους λόγους

αναφέρονται στην Εισαγγελική πρόταση δεν πρέπει να γίνει κατηγορία

εναντίον του κατηγορουμένου για την πρώτη πράξη (της ζωοκτονίας με

ενδεχόμενο δόλο άρθρ. 1 παρ. 1 του Ν. 1300/83) πρέπει όμως να

παραπεμφθεί αυτός στο ακροατήριο του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου

Μεσολογγίου για να δικαστεί για την δεύτερη κατηγορουμένη πράξη της

παράβασης των άρθρ. 7, 14 του Π.Δ. 400/83 σε συνδ. με το άρθρ. 6 του

Ν. 829/78, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 114, 119 παρ. 1, 122

παρ. 1 και 313 του ΚΠΔ διότι προέκυψαν επαρκείς ενδείξεις ενοχής του

για την πράξη αυτή. Τέλος δεν τίθεται θέμα επιβολής δικαστικών εξόδων

ως προς την πρώτη πράξη, διότι η ποινική δίωξη ασκήθηκε αυτεπάγγελτα.

143

Η γενομένη δεκτή πρόταση του Αντεισαγγελέως Λάμπρου Σοφουλάκη έχει,

κατά το ενδιαφέρον αυτής μέρος, ως εξής:

Κατά το άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 1300/82 σε συνδυασμό με την παράραφο 1

του αυτού άρθρου με φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών και χρηματική ποινή

20.000 έως 1.000.000 δραχμών τιμωρείται η θανάτωση, με πρόθεση ίππων,

όνων ημιόνων, βοοειδών, βουβαλοειδών, αιγοπροβάτων, χοίρων και

κυψελών

μελισσών. Από τη λεκτική διατύπωση της ειδικής αυτής ποινικής διάταξης

προκύπτει ότι ο ζωοκτόνος θα πρέπει είτε να επιδιώκει το αποτέλεσμα

της θανάτωσης του ζώου κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 1 του ίδιου

θεσμοθετήματος ή και να αποδέχεται ένα τέτοιο αποτέλεσμα που θα

προέκυπτε από ενέργειες ή παραλείψεις του. Ομως από τα υπάρχοντα

στοιχεία δεν προκύπτει ότι ο κατ/νος εγνώριζε ή υποπτεύετο ότι ο

σκύλος του ήταν ζώο σαρκοβόρο με την έννοια ότι εθανάτωσε ζώα για να

κορέσει την πείνα του ή να ικανοποιήσει άλλα ένστικτά του και

επικαλείται το πειστικό γεγονός, ότι σε γειτονικούς του σπιτιού του

χώρους νέμονται και τρέφονται πρόβατα και κανένας από τους περιοίκους

δεν παραπονέθηκε για επιθέσεις του σκυλιού του κατά των ζώων τους

(πρβλ. την από 15.3.1991 απολογία Μ.Π.). Ετσι, η άποψη κατά την οποία

ο σκύλος του κατηγορουμένου συντροφιά με άλλο σκυλί που απετέλεσαν

είδος αγέλης, επετέθη κατά των προβάτων του Κ.Μ., το ποιμνιοστάσιο του

οποίου ευρίσκετο 6 χιλιόμετρα μακράν της οικίας του κατ/νου και αν

εισέτι είναι ακριβής, δεν ηδύνατο να προβλεφθεί από τον ιδιοκτήτη του

και επομένως δεν συντρέχει δόλος οιασδήποτε μορφής που απαιτείται για

την τέλεση της κατηγορουμένης πράξεως της ζωοκτονίας. Κατά συνέπειαν

θα πρέπει το Συμβούλιό σας ν' αποφανθεί ότι δεν πρέπει να γίνει κατά

του ως άνω κατ/νου κατηγορία για την πράξη αυτή (ζωοκτονία), σύμφωνα

με τα άρθρα 309 παρ. 1α και 310 παρ. 1 ΚΠΔ. Αντιθέτως, ο αυτός

κατηγορούμενος είναι υπαίτιος της παραβάσεως του άρθρου 7 παρ. 1 εδ. β

Π.Δ. 400/1983 (ΦΕΚ 151 τ. Α'), διότι δεν συμμορφώθηκε προς την

επιταγήν της διατάξεως αυτής κατά την οποία: "οι ιδιοκτήτες σκύλων,

οφείλουν να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να είναι αδύνατη η

ελεύθερη και χωρίς επιτήρηση έξοδος των σκύλων που διατηρούν από τις

ιδιοκτησίες τους σε κοινόχρηστους γενικά χώρους και βιότοπους

αδέσποτων σκύλων", και επομένως υπέχει ποινική ευθύνη, αφού με το

άρθρο 14 του αυτού Π.Δ. (400/83), ορίζεται ότι οι παραβάτες των

διατάξεων του Δ/τος αυτού τιμωρούνται με τις ποινές του άρθρου 6 του

Ν. 829/1978 ήτοι με φυλάκιση μέχρι 2 μήνες ή με χρηματική ποινή μέχρι

10.000 δρχ. ή και με αμφότερες. Ρητέον, ότι η διάταξη του άρθρου 7

παρ. 1 εδ. β του Π.Δ. 400/83 μηδεμίαν ποιούσα διάκρισιν

συμπεριλαμβάνει και τους από αμέλεια μη συμμορφούμενους προς αυτή,

όπως η περίπτωση του κατηγορουμένου.

145

ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ,997/1990 Δ' Τμ.

Πρόεδρος: Γιόργιος Βολτής. Αντιπρόεδρος.

Εισηγητής: Παύλος ΖΙΑΝΝΗΣ. Αρεοπαγίτης.

Δικηγόροι: Μιχ. Μαρτσέκης. Μάικος Μπακάς.

Από τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ 1 και 13 του Ν. 3741/1929 "περί

της ιδιοκτησίας κατ' ορόφους" και 361 του ΑΚ προκύπτει ότι επί

ιδιοκτησίας διαιρεμένης κατ' ορόφους ή διαμερίσματα ορόφων επί της

αυτής οικοδομής οι ιδιοκτήτες αυτών μπορούν να ρυθμίσουν ελευθέρως με.

συμβολαιογραφικώς καταρτιζόμενο και καταχωριζόμενο στα οικεία βιβλία

μεταγραφών, κανονισμό τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους όχι μόνο

επί των αναγκαίως αδιαιρέτων πραγμάτων, αλλά και επί των αυτοτελών

ιδιοκτησιών τους, κατά παρέκκλιση των ενδοτικού δικαίου ορισμών του ΑΚ

και του εν λόγω νόμου 3741/1929. Οι περιορισμοί αυτοί της κυριότητος,

οι οποίοι έχουν χαρακτήρα πραγματικής δουλείας, δεσμεύουν τους

συμβληθέντες, εφόσον δεν είναι αντίθετοι προς απαγορευτικές διατάξεις

αναγκαστικού δικαίου. 'Ετσι, η διάταξη τέτοιου κανονισμού, που

απαγορεύει τη διατήρηση κατοικιδίων ζώων εντός των ορόφων ή των

διαμερισμάτων αυτών ή στους κοινόχρηστους χώρους είναι έγκυρη και

ισχυρή, δεσμεύουσα τους συμβληφθέντες και επικρατεί του άρθρου 17 της

υγειονομικής διατάξεως Αιβ/8181/86/1987 του υπουργού υγείας πρόνοιας

και κοινωνικών ασφαλίσεων, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με την υγειονομική

διάταξη Αιβ/Οικ. 7684 της 30.7/21.8.1987 του ιδίου υπουργού, με το

οποίο επιτρέπεται η διατήρηση σε κάθε διαμέρισμα πολυκατοικίας ενός

σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο γατών υπό τις αναφερόμενες σ'

αυτό προϋποθέσεις, ακόμα και εκεί όπου ο κανονισμός τπς πολυκατοικίας

απαγορεύει τη διατήρηση τέτοιων ζώων, ανεξαρτήτως του ότι, οι εν λόγω

υγειονομικές διατάξεις ως προς το άνω περιεχόμενά τους εκδόθηκαν άνευ

νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως και δεν ειναι εφαρμόσιμοι. Επομένως το

Εφετειο, που, όπως προκύπτει από την προσβαλλομένη απόφασή του δέχθηκε

άτι, καίτοι ο κανονισμάς της πιο πάνω οικοδομής, που καταρτίσθηκε με το

αναφερόμενο σ' αυτό συμβολαιογραφικό έγγραφο, που μεταγράφηκε νόμιμα

απαγορεύει με το δέκατο έβδομο άρθρο του τη διατήρηση σκύλου σε

διαμερίσματα αυτής, οι εναγόμενοι διατηρούν τους σκύλους στο διαμέρισμά

τους ο καθένας επιτρεπτώς, σύμφωνα με το ανώτερο άρθρο 17 της

προαναφερθείσης υγειονομικής διατάξεως όπως αντικαταστάθηκε και μετ'

εξαφάνιση της πρωτόδικης αποφάσεως απέρριψε την αγωγή του

αναιρεσείοντος ως ιδιοκτήτου διαμερισματος και νόμιμα εκλεγμένου

διαχειριστού της ως άνω πολυκατοικίας με την οποία (αγωγή) εζητείτο η

απομάκρυνση των διατηρουμένων στα διαμερίσματα της πολυκατοικίας και

τους κοινόχρηστους χώρους της οικοδομής από τους

αναιρεσίβλητους-εναγομένους σκύλων, παραβίασε τις προαναφερθείσες

διατάξεις και δη εσφαλμένως εφήρμοσε το αναφερθέν άρθρον της άνω

υγειονομικής διατάξεως και παράλειψε να εφαρμόσει τις λοιπές ως άνω

διατάξεις και γι' αυτό πρέπει ν' αναιρεθεί η προσβαλλομένη απόφαση κατά

το βάσιμο εκ του άρθρου 559 αρ. 1 ΚΠολΔ πρώτο λόγο της αιτήσεως

αναιρέσεως.

Μετά απ' αυτά επανερχομένων των διαδίκων στην προ της αναιρεθείσης

αποφάσεως κατάσταση, πρέπει να κρατηθεί η υπόθεση κατά το άρθρο 656

ΚΠολΔ και να εξετασθεί η νομοτύπως και εμπροθέσμως ασκηθείσα έφεση.

146

Ο πρώτος λόγος εφέσεως με τον οποίο προβάλλεται ότι όχι ορθως το

πρωτοβάθμιο δικαστήριο δεν απέρριψε την αγωγή ως μη νόμιμη, σύμφωνα με

τα παραπάνω εκτεθέντα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.

Από τη συνεκτίμηση της περιεχομένης στα ηροσαγόμενα πρακτικά της

πρωτοβαθμίου δίκης καταθέσεως της εξετασθείσης με πρόταση των

εκκαλούντων-εναγομένων μάρτυρος Χ.Κ., με όλα τα με επίκληση

προσκομιζόμενα έγγραφα και την ένορκη βεβαίωση που έχει ληφθεί νόμιμα

κατά το άρθρο 650 παρ 1 ΚΠολΔ ενώπιον της συμβολαιογράφου Β.Μ.,

εξαιρέσει της υπεύθυνης δηλώσεως του ν.δ. 105 που συντάθχηκε για να

χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη στην προκειμένη δίκη, καθώς και με όσα

συνομολογούν οι διάδικοι τα εξής κατά την κρίση του δικαστηρίου

αποδείχθηκαν πραγματικά περιστατικά: οι εκκαλούντες-εναγόμενοι είναι

ιδιοκτήτες των υπό στοιχ Δ1 η πρώτη, Δ2 ο δεύτερος, Β2 ο τρίτος και Γ4

η τετάρτη διαμερισμάτων της επι της οδού Ρήγα Φεραίου αριθ. 55-57

κειμένης πολυκατοικίας και διατηρούν δύο σκύλους ο δεύτερος και από ένα

σκύλο καθένας από τους άλλους μέσα στα διαμερίσματά τους. Ο

εφεσίβλητος- ενάγων είναι ιδιοκτήτπς του υπό στοιχ Β4 διαμερίσματος και

συνάμα νόμιμα εκλεγμένος διαχειριστής της πολυκατοικίας. Σύμφωνα με την

διάταξη του άρθρου 17 του κανονισμού της πολυκατοικίας αυτής, που

συντάχθηκε νόμιμα ενώπιον του συμβολαιογράφου Αθηνών Ρ.Γ. και

μεταγράφηκε νόμιμα στα βιβλία μεταγραφών του Δήμου Καλλιθέας,

απαγορεύεται ρητώς η διατήρηση σκύλων στα διαμερίσματα της πολ/κιας.

Μετά τα παραπάνω, ο δεύτερος λόγος εφέσεως με τον οποίο προβάλλεται

ότι όχι ορθώς το πρωτοβάθμιο δικαστήριο δέχθηκε ότι η διάταξη του

άρθρου 17 του κανονισμού οροφοκτησίας της περί της οποίας πρόκειται

πολυκατοικίας υπερισχύει των ως άνω διατάξεων των υπουργικών αποφάσεων,

πρέπει ν' απορριφθει ως αβάσιμος.

Ο τρίτος λόγος εφέσεως με τον οποίο προβάλλεται ότι όχι ορθώς το

Πρωτοδικείο δεν δέχθηκε ότι η απαγόρευση με τον κανονισμό της

ηολυκατοικίας της διατηρήσεως σκύλων στα διαμερίσματα έρχεται σε

αντίθεση με το άρθρο 5 παρ 1 του συντάγματος που κατοχυρώνει την

ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου, είναι αβάσιμος και ως

τοιούτος απορριπτέος, διότι στην έννοια της αναπτύξεως της

προσωπικότητος, υπό την μορφήν της συμμετοχής του ατόμου στην

κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, περί της οποίας

διαλαμβάνει η εν λόγω συνταγματική διάταξη, δεν περιλαμβάνεται και η

διατήρηση σκύλων στα διαμερίσματα των πολυκατοικιών. Εξ' άλλου, ο

πέμπτος λόγος εφέσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι όχι ορθώς το

Πρωτοδικείο απέρριψε την ένσταση των εκκαλούντων για καταχρηστική

άσκηση του αγωγικού εκ του κανονισμού απορρέοντος δικαιώματος της

απαγορεύσεως παραμονής σκύλων στα διαμερίσματα της πολυκατοικίας εκ του

ότι οι σκύλοι ευρίσκονται σ' αυτά (διαμερίσματα) από αρκετά χρόνια

δίχως να έχει διαμαρτυρηθεί ο εφεσίβλητος, είναι απορριπτέος, διότι η

άσκηση του αγωγικού δικαιώματος υπό τις περιστάσεις αυτές δεν

υπερβαίνει προφανώς τα επιβαλλόμενα εκ της καλής πίστεως ή των χρηστών

ηθών ή του κοινωνικού και οικονομικού σκοπού τασσόμενα όρια.

Ο τέταρτος λόγος εφέσεως με τον οποίο προβάλλεται ότι το πρωτοβάθμιο

δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη του την κοινή δήλωση της μεγάλης πλειοψηφίας

των ενοίκων της πολυκατοικίας κατά την οποία δεν ενοχλούνται από τη

διατήρηση των σκύλων στα διαμερίσματα αυτής, είναι απορριπτέος, ως άνευ

νομικής επιρροής, δοθέντος ότι η απαγόρευση του κανονισμού που στοχεύει

στην προστασία του συνόλου των ιδιοκτητών αλλά και κάθε ενός χωριστά

ισχύει ανεξαρτήτως της προκλήσεως ή μη ενοχλήσεως εις τινάς ιδιοκτήτας.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Βλ. και Ν. 2017/1992 (ΦΕΚ Α'31) περί κυρώσεως της

147






ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.

148

ΑΡΧΝ/1990 (832)

Μίσθωση ακινήτου. Καταγγελία μισθώσεως λόγω μη καταβολής κοινοχρήστων.

Απόρριψη της σχετικής αγωγής λόγω ουσιαστικής αβασιμότητας.

Καταγγελία για κακή χρήση του μισθίου. Διατήρηση σκύλου στον

κοινόχρηστο κήπο. Η καταστροφή του κήπου από τον σκύλο αποτελεί κακή

χρήση του μισθίου.

ΜΟΝ.ΠΡΩΤ. ΑΘΗΝΩΝ 1064/1990

Δικαστής : Σπ. Βλασσόπουλος, Πρωτοδίκης

Δικηγόροι: Κυριακή Βασιλάκη,

Εμμ. Καραβελάκης.

Από τις ένορκες στο ακροατήριο καταθέσεις των μαρτύρων αποδείξεως

και ανταποδείξεως, από τα έγγραφα που οι διάδικοι προσκομίζουν και

απ'όσα οι ίδιοι συνομολογούν, προκύπτουν τα εξής: Η ενάγουσα δυνάμει

του από 1.6.80 ιδιωτικού συμφωνητικού είχε εκμισθώσει στον εναγόμενο

τη χρήση ενός ισογείου ορόφου (διόροφης οικίας) που βρίσκεται στην

περιοχή Ν. Φιλοθέης Αθηνών, για το χρονικό διάστημα από 1.6.80 έως

31.5.81, προκειμένου να το χρησιμοποιήσει ο τελευταίος ως κατοικία του

ιδίου και της οικογένειάς του. Η μίσθωση συνεχίζεται μέχρι σήμερα

καταστάσα από τις 1.6.1981 αορίστου χρόνου, αντί μηνιαίου

προκαταβαλλομένου μισθώματος 45.000 δραχμών.

Με το ως άνω μισθωτήριο ρητά συμφωνήθηκε ότι το ήμισυ της δαπάνης

συντηρήσεως του περιβάλλοντος την οικία κήπου, βαρύνει τον εναγόμενο.

Επίσης συμφωνήθηκε με τον ίδιο τρόπο, ότι ο εναγόμενος θα καταβάλλει

ολόκληρο το αναλογούν στο μίσθωμα, τέλος χαρτοσήμου. Ο εναγόμενος σε

εκτέλεση των παραπάνω υποχρεώσεών του, με τις προσκομιζόμενες απ'αυτόν

από 8.11.88 και 7.12.88 αποδείξεις έχει καταβάλλει την βαρύνουσα αυτόν

δαπάνη συντηρήσεως του κοινόχρηστου κήπου, των μηνών Μαϊου έως και

Οκτωβρίου 1988, εκ δραχμών 4.500 μηνιαίως και συνολικά εκ δρραχμών

27.000. Κατά το χρόνο αυξήσεως του μηνιαίου μισθώματος σε 45.000 δρχ.,

προφορικά συμφωνήθηκε μεταξύ των διαδίκων, ότι το αναλογούν επί του

μισθώματος τέλος χαρτοσήμου, θα βαρύνει τον εναγόμενο κατά το ήμισυ,

(βλ. την προσκομιζόμενη από τον εναγόμενο από 8.11.88, στην οοπία ρητά

αναγράφεται από την ενάγουσα η σε δραχμές 800 επί συνόλου 1.600,

οφειλή του εναγομένου για την ως άνω αιτία, αναφορικά με το μίσθωμα

του μηνός Νοεμβρίου 1988). Το εν λόγω ποσοστό του τέλους χαρτοσήμου

βαρύνει τον εναγόμενο, κατά το χρονικό διάστημα των μηνών Μαϊου έως

και Οκτωβρίου 1988, το οποίο αυτός έχει καταβάλλει στην ενάγουσα,

(4.800 δρχ. 6 μήνες επί 800 δρχ.). Η εν λόγω, περιορισμένης εκτάσεως,

υποχρέωση του εναγομένου, διήρκεσε μέχρι τον μήνα Δεκέμβριο 1988,

οπότε με νεότερη συμφωνία, ο εναγόμενος ανέλαβε και πάλι την υποχρέωση

καταβολής ολοκλήρου του τέλους χαρτοσήμου.

Συνεπώς η υπό κρίση αγωγή όσον αφορά την κύρια βάση της, δηλονότι

την εκ μέρους του εναγομένου μισθωτή, μη καταβολή των δαπανών

συντηρήσεως του κοινοχρήστου κήπου και του αναλογούντος τέλους

χαρτοσήμου του χρονικού διαστήματος των μηνών Μαϊου έως και Οκτωβρίου

1988, πρέπει ν'απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη.

Στη συνέχεια προέκυψε ότι ο εναγόμενος προ τριετίας εγκατέστησε στον

κοινόχρηστο κήπο ένα λυκόσκυλο, με την συναίνεση της ενάγουσας,

κατόπιν όμως των προς αυτήν δοθεισών διαβεβαιώσεων του περί της

αφοδεύσεως του ζώου αποκλειστικά και μόνον εκτός του ως άνω χώρου,

προς αποφυγήν ενοχλήσεων των λοιπών ενοίκων, και καταστροφής των

δένδρων και φυτών τούτου. Πλην όμως, από το μήνα Μάϊο 1988, το

λυκόσκυλο του εναγομένου αφοδεύει μόνιμα στον κήπο, με αποτέλεσμα την

149

δημιουργία στον χώρο αυτόν ρυπαρής και ανθυγιεινής καταστάσεως και

συνακόλουθα την πρόκληση από την εκ των ακαθαρσιών αναδιδόμενη

δυσοσμία και την ανάπτυξη μικροβίων, σοβαρών ενοχλήσεων στους ενοίκους

του πάνω από το μίσθιο ορόφου παρά τις συνεχείς αυτών διαμαρτυρίες.

Επίσης, η ως άνω κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή

(αποξήρανση) δένδρων (βερυκοκιάς, αχλαδιάς και πασχαλιάς).

Ενόψει της προαναφερόμενης μη προσήκουσας συμπεριφοράς του

εναγομένου προς τους λοιπούς ενοίκους της οικοδομής όπου το μίσθιο, η

οποία συνιστά κακή χρήση τούτου (Εφ. Αθ. 10/83 Αρχ. 34.195), η

κρινόμενη αγωγή πρέπει να γίνει δεκτή κατά την επικουρική της βάση,

κατόπιν απορρίψεως της υπό του εναγομένου προβληθείσας ενστάσεως

καταχρηστικής ασκήσεως του ενδίκου της ενάγουσας δικαιώματος (άρθρ.

281 Α.Κ. ως μη νόμιμης, καθόσον τα υπ'αυτού επικαλούμενα περιστατικά

(ουσιαστική αβασιμότης της αγωγής) και αληθή υποτιθέμενα δεν συνιστούν

προφανή υπέρβαση των υπό του ως άνω άρθρου του Α.Κ. θεσπιζομένου

ορίων.

150

ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 7561/1989

Πρόεδρος : Αθανάσιος, Γκόλτσης, Εφέτης.

Μέλη : Γεώργιος Κανελλόπουλος, Γεώργιος ΦΙΛΙΠΠΑΣ,

(Εισηγητής), Εφέτες

Δικηγόροι: Νικ. Παπαστάθης, Γεωργία Παπαδοπούλου.

Οι εκκαλούντες ενάγοντες με την από 10 Ιουν. 1988 αγωγή τους ενώπιον

του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών ζήτησαν ως συνιδιοκτήτες

διαμερισμάτων της επί της οδού Ακροπόλεως αριθ. 34-36 στο Νέο Ηράκλειο

- Αττικής πολυκατοικίας, διεπομένης από τις διατάξεις του ν. 3741/29

να απαγορεύσει στους εναγόμενους να διατηρούν σκύλους και άλλα

κατοικίδια ζώα στα διαμερίσματατά τους στην οικοδομή αυτή επ' απειλή

προσωπικής των κρατήσεως και χρηματικής ποινής άλλως (επικουρικώς) να

συμπληρωθεί προηγουμένη απόφαση που έκρινε μεν ότι δεν είχαν δικαίωμα

να διατηρούν τα ζώα αυτά στα διαμερίσματά τους οι εναγόμενοι δεν

αναγγέλει όμως ποινή για την παράβασιν αυτής της απαγόρευσης. Το

πρωτοβάθμιο Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή με την εκκαλλουμένη υπ'

αριθ. 6053/88 απόφασή του, κατά της οποίας στρέφεται η κρινόμενη έφεση

των εναγόντων.

Από τα έγγραφα που επικαλούνται και προσκομίζουν οι διάδικοι, από

τις μαρτυρικές καταθέσεις που περιέχονται στα προσκομιζόμενα και

επικαλούμενα υπ' αριθμ. 6053/29.9.88 πρακτικά του πρωτοβαθμίου

Δικαστηρίου, από τις ένορκες βεβαιώσεις υπ' αριθ.252, 255, 256, 258/

20.3.87 που έχουν ληφθεί νομίμως κατά το άρθρο 650 παρ. 1 ΚΠολΔ

ενώπιον του Ειρηνοδικείου Αθηνών μετά νομότυπη κλήτευση των εναγόντων

και από τα εκατέρωθεν συνομολογούμενα αποδεικνύονται τα εξής: Οι

ενάγοντες είναι ιδιοκτήτες οριζοντίων ιδιοκτησίων, ο πρώτος του υπό

στοιχεία Δ-2 διαμερίσματος του τέταρτου ορόφου, ο δεύτερος του υπό

στοιχεία Δ-1 του ορόφου αυτού, η τρίτη του υπό στοιχεία Β-1 του

δευτέρου ορόφου και ο τέταρτος του υπό στοιχεία Β-2 του δευτέρου

επίσης ορόφου της επί της οδού Ακροπόλεως αριθ. 34-36 στο Νέο Ηράκλειο

πολυκατοικίας, ενώ οι εναγόμενοι είναι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων της

ιδίας πολυκατοικίας, των υπό στοιχεία Α-3 και Α-1 του πρώτου ορόφου ο

τρίτιος εναγόμενος. Οι εναγόμενοι διατηρούν στα διαμερίσματά των από

ένα σκύλο ο καθένας παρά την απαγόρευση προς τούτα του κανονισμού της

πολυκατοικίας πράξη υπ' αριθμ. 28121/1978 του συμβολαιογράφου

Περιστερίου Θ.Γ. νομίμως μεταγεγραμμένου, ο οποίος διέπει τις σχέσεις

των διαδίκων και στους ους του οποίου είχαν προσχωρήσει και οι

εναγόμενοι με τα συμβόλαιο αγοράς των διαμερισμάτων τους, τα δε ζώα

αυτά διαταράσσουν την ησυχία των ενοίκων (κυρίως των εναγόντων) και

προκαλούν φόβο στους εισερχομένους στην πολυκατοικία. Οι ενάγοντες

είχαν ζητήσει την απομάκρυνση των ζώων αυτών από την πολυκατοικία με

προηγουμένη απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών που κατά

παροδοχή της αγωγής διέταξε την απομάκρυνση των σκύλων. Η απόφαση αυτή

αφορούσε οπωσδήποτε προηγούμενο χρόνο, (κατά τους ισχυρισμούς των

εναγομένων εκτελέστηκε εκουσίως έγινε δηλαδή η απομάκρυνση των ζώων

από την πολυκατοικία) έκρινε όμως τελεσίδικα μεταξύ των διαδίκων ότι

οι εναγόμενοι δεν είχαν δικαίωμα να διατηρούν τα ζώα αυτά στην

πολυκατοικία παρά τη ρητή απαγόρευση του παραπάνω κανονισμού που

διαλαμβάνει στο άρθρο 3 στ' ότι απαγορεύεται η διατήρηση και παρανομή

εντός των διηρημένων ιδιοκτησιών και λοιπών παραρτημάτων αυτών,

κοινοχρήστων χώρων κλπ. οποιωνδήποτε ζώων και πτηνών (πλην ενός ωδικού

πτηνού). Από αυτή την απόφαση παράγεται ως προς την εν λόγω απαγόρευση

και το δικαίωμα των εναγομένων να διατηρούν ζώα στα διαμερίσματά των

δεδικασμένο, εφόσον δεν έχει επέλθει μεταβολή του νομοθετικού

151

καθεστώτος. Με την υπ' αριθ. Α 1β/Οικ. 7684/87 (ΦΕΚ Β' 457/21.8.87)

Υγειονομική διάταξη (απόφαση του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοιν.

Ασφαλίσεων) ορίστηκε κατά αντικατάσταση του άρθρου 17 προηγουμένης

ομοίας αποφάσεως υπ' αριθ. Α1β/8181/86 (ΦΕΚ Β' 57/5.2.87) ότι στις

πρωτεύουσες των νομών και σε πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000

κατοίκους επιτρέπεται η διατήρηση σε κάθε κατοικία μόνο ενός σκύλου

και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο γατών σε κάθε διαμέρισμα αυτών,

ακόμα και εκεί όπου ο κανονισμός της πολυκατοικίας απαγορεύει τη

διατήρηση αυτών, ακόμα και εκεί όπου ο κανονισμός της πολυκατοικίας

απαγορεύει τη διατήρηση τέτοιων ζώων με την προϋπόθεση ότι τα ζώα αυτά

θα διατηρούνται στο ίδιο διαμέρισμα όπου διαμένει ο ιδιοκτήτης τους

και δεν θα παραμένουν μόνιμα στις βεράντες του διαμερίσματος. Η

διάταξη αυτή, που επακολούθησε, καθόσον επιτρέπει την εντός

διαμερισμάτων πολυκατοικιών διατήρηση ζώων, παρά την ρητή απαγόρευη

των κανονισμών, καταργουμένων των σχετικών συμβατικών όρων μεταξύ των

συνιδιοκτητών οριζοντίων ιδιοκτησιών που έχουν και εμπράγματο

χαρακτήρα δουλειών, βρίσκεται κατά την κρατήσασα στο Δικαστήριο τούτο

γνώμη εκτός νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως και δεν υπερισχύει της ανωτέρω

απαγορεύσεως του κανονισμού (βλ. σχετ. Χρ. Κανέλλον Οροφοκτησία σελ.

1985 επ. πρβλ. ΕΑ 6748/85 ΝοΒ 24/328).

Αν και κατά την γνώμη ενός μέλους του Δικαστηρίου η εν λόγω διάταξη

είναι μέσα στο πλαίσια της νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως του Υπουργού

από τον α.ν. 2520/1940 προς έκδοση υγειονομικών διατάξεων για την

ρύθμιση θεμάτων σχετικών με την υγιεινή των χώρων και οικιών,

προστασία της δημόσιας υγείας κλπ., από της οποίας απόψεως κυρίως

ενδιαφέρει (εφόσον κατά τα λοιπά δεν υφίσταται παρενόχληση) και

οπωσδήποτε υπερισχύει της συμβατικής ισχύος όρων, που αναγράφονται

συνήθως στους κανονισμούς (και στους οποίους είναι αναγκασμένοι να

προσχωρήσουν οι αγοραστές διαμερισμάτων, ενώ, οι απαγορεύσεις αυτές

μπορεί να θεωρηθεί ότι προσβάλλουν το δικαίωμα της προσωπικότητας και

ιδίως το δικαίωμα επικοινωνίας του ανθρώπου με τα πλάσματα της φύσης

(βλ. σχετ. Γ. Τζωρτζάκη ΝοΒ 32.624). Κατά τα λοιπά προκύπτει ότι τα εν

λόγω ζώα παρακολουθούνται και εμβολιάζονται τακτικά από κτηνίατρο,

παραμένουν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας εντός των διαμερισμάτων και

όχι στα μπαλκόνια. Επίσης δεν είναι αποδεδειγμένο ότι ρυπαίνουν τους

κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας, ούτε ότι εκθέτουν σε κίνδυνο

μέλη των οικογενειών των λοιπών ενοίκων, καθόσον οι εναγόμενοι, όπως

βεβαιούν οι μάρτυρές τους, φροντίζουν τακτικά για την καθαριότητά

τους, την ιατρική τους παρακολούθηση κλπ. Προκύπτει όμως, από τον

μάρτυρα των εναγόντων ότι παρενοχλούν με τις υλακές των (συνεχή

γαυγίσματα) τους συνιδιοκτήτες και απειλητικά κατά εισερχομένων κλπ.,

ενώ τούτο είχε συζητηθεί και στη γενική συνέλευση των συνιδιοκτητών

παλαιότερα (βλ. ιδίως πρακτικά από 18.1.87) που είχαν αποφασίσει την

απομάκρυνση των ζώων αυτών αν και τώρα προσκομίζονται δηλώσεις

διαφόρων συνιδιοκτητών ότι δεν ενοχλούνται. Μετά από αυτά η αγωγή

έπρεπε να γίνει δεκτή [κατά την πρώτη (κύρια) βάση της] και εσφαλμένα

απορρίφθηκε εξ ολοκλήρου από την εκκαλουμένη απόφαση. Πρέπει συνεπώς

να γίνει δεκτή η έφεση κατά τους συναφείς λόγους της καινα εξαφανισθεί

η απόφαση αυτή, και στη συνέχεια, διακρατουμένης της υποθέσεως στο

Δικαστήριο τούτο προς κατ' ουσίαν εκδίκαση να γίνει δεκτή η αγωγή

σύμφωνα με τα παραπάνω, να απαγορευθεί δε η εντός των διαμερισμάτων

της πολυκατοικίας διατήρηση από μέρους των εναγομένων των ανωτέρω

κατοικιδίων ζώων, όπως ειδικότερα αναφέρεται στο διατακτικό. Τα

δικαστικά έξοδα των διαδίκων και των δύο βαθμών πρέπει να συμψηφιστούν

για εύλογη αμφιβολία των εναγομένων περί την έκβαση της δίκης (άρθρα

183 και 179 ΚΠολΔ), ενώ πρέπει να ορισθεί ως προς τον απολειπόμενο

παράβολο για την περίπτωση ασκήσεως ανακοπής κατ' αυτής της απόφασης

(άρθρο 505 ΚΠολΔ).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Βλ. και Ν. 2017/1992 (ΦΕΚ Α'31) περί κυρώσεως της

152






ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.

153

ΕΔΚΑ/1988 (575)

Διοικητική δικονομία. Αίτηση ακυρώσεως διοικητικής πράξης από σωματείο.

Εννομο συμφέρον. Το σωματείο νομιμοποιείται ν' ασκήσει την αίτηση

ακυρώσεως εφόσον η προσβαλλόμενη πράξη θίγει το ίδιο ή το σύνολο των

μελών του. Δεν νομιμοποιείται όταν άλλα μέλη θίγονται και άλλα δεν

θίγονται. Ασκηση από το σωματείο ενώσεως ιδιοκτητών διαμερισμάτων

αιτήσεως ακυρώσεως κατά υπ. αποφάσεως που επιτρέπει τα ζώα στα

διαμερίσματα παρά την απαγόρευση τους από τον Κανονισμό της

Πολυκατοικίας. Ασκηση παρέμβασης από το σωματείο ζωοφίλων και από

ιδιώτη, ο οποίος διαμένει σε πολυκατοικία όπου απαγορεύονται τα ζώα.

Παραδεκτό της ασκήσεως.

Σ.Ε. 3291/1988 (τμ. Δ') Πρόεδρος: Κ. ΛΑΣΣΑΔΟΣ

Εισηγητής: Γ. ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ

Δικηγόροι: Μιχ. Μαρτσέκης, Γ. Παπασωτηρίου, Δ. Τσάτσος, Σπ.

Γασπαρινάτος, Ι. Χρυσανθόπουλος

Ζητείται από το σωματείο με την επωνυμία "Πανελ. Ενωσις Ιδιοκτητών

Διαμερισμάτων" η ακύρωση της υπ' αριθ. Α1β/οικ. 7684/30.7/21.8.1987

αποφάσεως του Υπ. Υγείας, Πρόνοιας και Κοιν. Ασφαλίσεων (Φ 457 τ. Β'),

με την οποία αντικαταστάθηκε το άρθρο 17 της υπ' αριθ. 1β/8181/86

Υγειον. Διατάξεως, κατά το μέρος της που επέτρεψε την διατήρηση

κατοικιδίων ζώων (μόνο ενός σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο

γατών) σε κάθε διαμέρισμα πολυκατοικίας, και όταν ακόμη ο κανονισμός

της απαγορεύει την διατήρηση τέτοιων ζώων, με την παράλληλη θέσπιση

όλων των αναγκαίων μέτρων για την τήρηση καθαριότητας στο περιβάλλον

και την αποφυγή προκλήσεως ενοχλήσεων σε βάρος των γειτόνων.

Επειδή παραδεκτώς παρεμβαίνουν με κοινό δικόγραφο για την διατήρηση

της ισχύος της προσβαλλομένης αποφάσεως το σωματείο με την επωνυμία

"Ενωση Ζωοφίλων Ελλάδος", που κατά το άρθρο 5 του κατ/κού του έχει σαν

σκοπό "την ανάπτυξη του συναισθήματος της αγάπης στα κάθε είδους ζώα"

και η Π.Λ., που κατοικεί σε διαμέρισμα πολυκατοικίας, ο κανονισμός της

οποίας απαγορεύει την διατήρηση ζώων.

Επειδή η παρέμβαση που ασκήθηκε με κοινό δικόγραφο από το σωματείο με

την επωνυμία "Συν. ζωοφιλικών σωματείων Ελλάδος" και τους Ο.Β., Ν.Β.

και Θ.Γ., είναι παραδεκτή μόνο ως προς το πιο πάνω σωματείο που κατά το

άρθρο 2 του κατ/κού του έχει σαν σκοπό "τον συντονισμό και την οργάνωση

των προσπαθειών που καταβάλλονται από τα ζωοφιλικά σωματεία και ενώσεις

για την διάδοση της ζωοφιλίας και την εν γένει καλλιτέρευση της

διαβιώσεως των πάσης φύσεως ζώων στην Ελλάδα". Αντίθετα, ως προς τους

υπόλοιπους παρεμβαίνοντες η παρέμβαση αυτή ασκήθηκε απαραδέκτως γιατί

οι μεν Ο.Β. και Ν.Β. δεν προσκόμισαν στοιχεία από τα οποία να προκύπτει

ότι κατοικούν σε διαμερίσματα πολυκατοικιών, ο κανονισμός των οποίων

απαγορεύει την διατήρηση ζώων, ο δε Θ.Γ. δεν νομιμοποιήθηκε κατά την

συζήτηση της υποθέσεως με ένα από τους τρόπους που ορίζει το άρθρο 27

του Ν. Δ/τος 170/1973 και γι' αυτό πρέπει αυτή να απορριφθεί ως προς

αυτούς.

Επειδή, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου τούτου, σωματείο

που έχει σαν σκοπό την προάσπιση των συμφερόντων των μελών του έχει

154

έννομο συμφέρον να ζητήσει την ακύρωση διοικητικής πράξεως που θίγει το

σύνολο των μελών του ή αμέσως το ίδιο σωματείο, όχι όμως και πράξεως

που θίγει ορισμένα από τα μέλη του όταν από την ενδεχόμενη ακύρωσή της

βλάπτονται τα συμφέροντα άλλων μελών του (ΣτΕ 424/1976, 3008/1978,

910/1979, 3829/1982, 3404/1984, 1625/1988 κ.ά.). Εν προκειμένω το

αιτούν σωματείο που, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Κατ/κού του, έχει σαν

σκοπό του την αναγνώριση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μελών του

καθώς και την παρακολούθηση και επίλυση κάθε θέματος που έχει σχέση με

την προστασία της ιδιοκτησίας, επικαλείται για την θεμελίωση του

εννόμου συμφέροντός του να ζητήσει την ακύρωση της πιο πάνω αποφάσεως

την τήρηση της νομιμότητας στην λειτουργία των πολυκατοικιών, που

διασφαλίζεται από την εφαρμογή του Κανονισμού των, οι όροι των οποίων

σχετικά με την απαγόρευση της διατηρήσεως ζώων θίγονται με την απόφαση

αυτή. Δεδομένου όμως ότι, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, άλλοι από

τους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων επιθυμούν την διατήρηση σ' αυτά ζώων και

παρά την τυχόν αντίθετη ρήτρα του Κανονισμού της πολυκατοικίας των και

άλλοι όχι, το αιτούν σωματείο δεν προσκόμισε στοιχεία από τα οποία να

προκύπτει ότι όλα τα μέλη του που εμπίπτουν στην επίμαχη ρύθμιση, την

κατηγορία των οποίων άλλωστε ούτε καν καθόρισε, επιδιώκουν την ακύρωση

της προσβαλλόμενης αποφάσεως. Συνεπώς, εν όψει όσων αναπτύχθηκαν πιο

πάνω, το εν λόγω σωματείο, δεν έχει έννομο συμφέρον για την άσκηση της

κρινόμενης αιτήσεως. Κατ' ακολουθίαν, πρέπει να απορριφθεί ως

απαράδεκτη η αίτηση αυτή και να γίνουν δεκτές οι παρεμβάσεις που

ασκήθηκαν από την "Ενωση Ζωοφίλων Ελλάδος" και την Π.Λ. καθώς επίσης

και από την "Συν. ζωοφίλων σωματείων Ελλάδος".

155

Δ/ΝΗ/1988 (1601), ΕΣΔ/1989 (551)

Πολιτική δικονομία. Αγωγή αποζημίωσης για ζημίες προκληθείσες από ζώο.

Βάρος απόδειξης. Ο ενάγων αποδεικνύει το μέγεθος της ζημίας που του

προξενήθηκε, το ότι η ζημία του προξενήθηκε από ενέργεια ζώου και ότι

κάτοχος του ζώου είναι ο εναγόμενος.

Ο εναγόμενος για να απαλλαγεί πρέπει να αποδείξει ότι το ζώο είναι

κατοικίδιο δηλ. ότι χρησιμεύει για το επάγγελμά του, ή την φύλαξη της

κατοικίας του ή για την διατροφή του και ότι αυτός κατέβαλε για τη

φύλαξη και εποπτεία του ζώου τη συνηθισμένη στις συναλλαγές επιμέλεια,

εκθέτοντας τα πραγματικά περιστατικά που δικαιολογούν διαφορετικές

συνήθειες (ως προς τη φύλαξη ζώων) στον τόπο διαμονής του, αλλιώς η

σχετική ένσταση είναι αόριστη.

Εφετείο Αθηνών 2107/1987

Πρόεδρος : Βασ. Κούσουλας.

Εισηγητής: Δημ. Ζέρβας, Εφέτης.

Δικηγόροι: Δημ. Κατσούρης, Σαρ. Τόλιας.

Κατά το άρθρ. 924 ΑΚ, ο κάτοχος ζώου ευθύνεται για τη ζημία που

προξενήθηκε απ' αυτό σε τρίτον. Αν η ζημιά έγινε από κατοικίδιο ζώο

που χρησιμοποιείται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της κατοικίας ή τη

διατροφή του κατόχου του, αυτός δεν ευθύνεται, αν αποδείξει ότι δεν

τον βαρύνει κανένα πταίσμα ως προς τη φύλαξη και την εποπτεία του

ζώου. Με την πρώτη παράγραφο καθιερώνεται η αντικειμενική ευθύνη του

κατόχου ζώου για τη ζημιά που έγινε απ' αυτό σε τρίτο, δηλαδή από μόνο

το γεγονός της κατοχής του ζώου και ανεξάρτητα από οιαδήποτε

υπαιτιότητά του. Και τούτο διότι ο κάτοχος που έχει τα ωφελήματα από

το ζώο πρέπει να φέρει και τον κίνδυνο κάθε ζημιάς που προξενείται απ'

αυτό. Αντίθετα, προκειμένου για κατοικίδιο ζώο θεσπίζεται με τη

δεύτερη παράγραφο η ευθύνη του κατόχου του ζώου, στηριζομένη σε

υποτιθέμενο πταίσμα αυτού για τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου.

Συνεπώς στην περίπτωση αυτή ο κάτοχος μπορεί να απαλλαγεί της ευθύνης

μόνον αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει πταίσμα για τη φύλαξη και

εποπτεία του ζώου. Η ευθύνη αυτή του κατόχου του ζώου τόσο η

βασιζομένη στην παράγραφο 1η όσο και στη 2η παράγραφο του παραπάνω

άρθρου μπορεί να μετριασθεί ή και να παύσει τελείως κατά τους όρους

του άρθρ. 300 ΑΚ, αν δύναται να αποδοθεί στο ζημιωθέντα σε πρόσωπα για

τα οποία ευθύνεται αυτός. Ως κατοικίδια ζώα νοούνται εκείνα που ζουν,

αναπτύσσονται, τρέφονται, αναπαράγονται υπό τη στέγη του ανθρώπου και

με τις φροντίδες αυτού και είναι προωρισμένα να χρησιμοποιούνται για

το επάγγελμα, τη φύλαξη της οικίας ή τη διατροφή του κατόχου τους.

Τέτοια ζώα είναι μεταξύ των άλλων και οι σκύλοι που χρησιμοποιούνται

για τη φύλαξη της κατοικίας κλπ. Το πιο πάνω άρθρο καθιστά υπεύθυνο

τον κάτοχο του ζώου για οιασδήποτε φύσεως ζημία και αν έπαθε ο τρίτος

από την ενέργεια του ζώου. Ειδικότερα για την ευθύνη του κατόχου

κατοικιδίου ζώου, ο κάτοχος του ευθύνεται απεριόριστα όπως και ο

κάτοχος οιουδήποτε άλλου ζώου, μπορεί, όπως προαναφέρθηκε, να

απαλλαγεί της ευθύνης αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα

για τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου. Το πότε δεν υπάρχει τέτοιο

πταίσμα κρίνει για κάθε περίπτωση ο δικαστής κατ' εκτίμηση των

πραγματικών περιστατικών που προτείνονται από τον κάτοχο. Αν δεν

προτείνονται τέτοια περιστατικά όπως πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 262

156

παρ. 1 ΚΠολΔ η ένσταση είναι αόριστη, ως ανεπίδεκτη δικαστικής

εκτιμήσεως και απορρίπτεται. Ως προς το βάρος της αποδείξεως ο ενάγων

για αποζημίωση για ζημία που προξενήθηκε σ' αυτόν από ζώο πρέπει να

αποδείξει: α) το ποσό της ζημίας που του προξενήθηκε, β) ότι η ζημία

του προξενήθηκε από ενέργεια του ζώου και γ) ότι ο κάτοχος του ζώου

είναι ο εναγόμενος. Αν ο εναγόμενος ισχυρίζεται ότι η ζημία

προξενήθηκε από κατοικίδιο ζώο του, οφείλει να αποδείξει: α) την

ιδιότητα του ζώου τούτου, καθώς και το γεγονός ότι αυτό χρησίμευε για

το επάγγελμά του, τη φύλαξη της κατοικίας του ή για τη διατροφή του

και β) ότι δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα για τη φύλαξη και εποπτεία

του ζώου, γιατί κατέβαλε γι' αυτή τη συνηθισμένη στις συναλλαγές

επιμέλεια, και μάλιστα στον τόπο που διαμένει, για τη φύλαξη του ζώου,

εκθέτοντας προς τούτο και τα περιστατικά που δικαιολογούν μια τέτοια

περίπτωση σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν για το ζήτημα τούτο και παραπάνω

(βλ. για όλα αυτά αντί πολλών Κ. Καυκά, ΕνοχΔ, άρθρ. 924 παρ. 2, 4, 6,

7, 8).

157

Άρθρο της Ελένης Τροβά από τον Τιμητικό Τόμο Απόστολου

Γεωργιάδη

Από την «ευθύνη κατόχου ζώων» στην υποχρέωση φροντίδας των

«Ζώων Συντροφιάς»

Ελένη Τροβά

Δν δικηγόρος

Από τον καιρό που ο Αστικός Κώδικας μερίμνησε για το ζήτημα της ευθύνης

κατόχου ζώου μέχρι τις μέρες μας, οπότε ένα ευρύ κανονιστικό πλαίσιο έχει

περιλάβει τα ζώα στα ρυθμιζόμενα από το δίκαιο ζητήματα με ιδιαίτερο ζήλο, έχει

περάσει περίπου μισός αιώνας2. Οι αντιλήψεις εξελίσσονται ραγδαία

3 και παράλληλα

οι κανόνες δικαίου. Σήμερα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) κάνουν λόγο για

τα δικαιώματα των ζώων και τις υποχρεώσεις των ανθρώπων για μια ηθική

συμπεριφορά απέναντί τους4 στηρίζοντας αξιώσεις για ένα συνεκτικό κανονιστικό

πλαίσιο. Η ρύθμιση των κανόνων που αφορούν στις ανθρώπινες συμπεριφορές από το

δίκαιο είναι το αντικείμενο των κανονιστικών ρυθμίσεων ανά τους αιώνες είτε στο

2 Για το ζήτημα της διεύρυνσης του ρυθμιστικού πεδίου του δημοσίου δικαίου βλ. ειδικά Γεωργιάδη

Α., Το ιδιωτικό δίκαιο στο κατώφλι του 21ου

αιώνα, ΝοΒ 49, σ.569 επ. και ειδικά για το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος σ. 571 επ 3 Βλ. μεταξύ άλλων για το ρόλο των ζώων στη σύγχρονη λογοτεχνία Κούντερα Μ., Η αβάσταχτη

ελαφρότητα του είναι, Εστία, Οστερ Π., Τιμπουκτού, Ζαχαρόπουλος, Σεπουλβέδα Λ, Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει, Opera και φυσικά Δέλτα Π., Ο Μάγκας, ή Κίπλιγκ Ρ. Το βιβλίο της ζούγκλας, εκδόσεις Κονιδάρη, … 4 Βλ. ειδικά http://www.peta.org/about/ για την Οργάνωση People for an ethical treatment of

animals και άλλους συγγενείς φορείς όπως http://www.animals-angels.de/ , http://www.idausa.org/ , http://www.aspca.org/site/PageServer κλπ.

http://www.peta.org/about/

http://www.animals-angels.de/

http://www.idausa.org/

http://www.aspca.org/site/PageServer

158

επίπεδο του ιδιωτικού, είτε στο επίπεδο του δημοσίου δικαίου5. Η ρύθμιση όμως

ζητημάτων που άπτονται των σχέσεων των ατόμων και των ζώων αποτελεί ένα θέμα

περισσότερο επίκαιρο και θα ενδιέφερε να αναρωτηθεί κανείς για τις αιτίες του.

Εκτός των προαναφερόμενων ΜΚΟ, στην αυγή του 21ου

αιώνα αφορμή για το

ζήτημα της προστασίας των ζώων δίδει η ανθρώπινη μοναξιά που οδηγεί τον

άνθρωπο των πόλεων να συντροφεύεται συχνότατα από ζώα συντροφιάς

εντασσόμενα στον πολεοδομικό ιστό με συνέπεια ειδικοί κανόνες να επιτρέπουν τη

διαμονή των ζώων συντροφιάς σε πολυκατοικίες ώστε να περιορίζονται οι κοινωνικές

εντάσεις. Η συνύπαρξη των ανθρώπων με τα ζώα συντροφιάς καθιστά το κράτος

υπεύθυνο και για τη ρύθμιση της κοινής τους ζωής στον ιστό των πόλεων όπου

ξαφνικά πρέπει ο νόμος να διέπει τη βόλτα του σκύλου δεμένου με λουρί6. Η ίδια η

μοναχικότητα επιβάλει την υποχρέωση στοργικής συμπεριφοράς στα ζώα συντροφιάς

με νόμο7.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι ζώντας σε ιδιαίτερα μεγάλες κοινωνίες παρουσιάζουν συχνά

ομαδικές φοβίες. Διάφορες νόσοι που προέρχονται από ζώα ή πτηνά και

τρομοκρατούν τον άνθρωπο των πόλεων, όπως η αρρώστια των τρελλών αγελάδων

και η γρίπη των πτηνών. Ειδικό πλαίσιο ρυθμίσεων καθιστά τα κράτη υπεύθυνα

έναντι των πολιτών για την απαλλαγή τους από τον ομαδικό και ανεξέλεγκτο φόβο. Ο

νόμος μεριμνά και προς την κατεύθυνση αυτή. Ο νόμος με ιδιαίτερα φιλόδοξο τρόπο

καλείται συνεπώς στις μέρες μας να απαντήσει τόσο στην ατομική υποχρέωση

φροντίδας του ζώου που συντροφεύει τον άνθρωπο όσο και στον έλεγχο του τρόμου

του απέναντι σε άγνωστες αρρώστιες.

Οι οικολογικές ευαισθησίες και τα οργανωμένα συμφέροντα κοινωνικών ομάδων

υποκινούν ένα άλλο σύνολο κανονιστικών ρυθμίσεων με έντονο ενδιαφέρον για τα

ζώα όπως η απαγόρευση πειραμάτων στα ζώα, η μέριμνα για την μη εξαφάνιση

ζώων που κινδυνεύουν να χαθούν. Η δημόσια υγεία επιβάλλει εξειδικευμένους

5 Βλ. ειδικά Γεωργιάδη Α., Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3

η έκδοση , Αντ. Ν. Σάκκουλα 2002, σ. 1 επ.

Για το ζήτημα και την αποστολή του δικαίου βλ. και Μητσόπουλου Γ., Προβλήματα ισχύος του δικαίου, ΝοΒ 24 σ. 1 επ. 6 Βλ. σχετικές διατάξεις του άρθ. 2 του ν. 3170/03 : «Δεν επιτρέπεται ο περίπατος σκύλων χωρίς

συνοδό. Ο ιδιοκτήτης σκύλου οφείλει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από το χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτητών ή σε κοινόχρηστους χώρους. Για την αποφυγή ατυχημάτων ο ιδιοκτήτης ή ο συνοδός του σκύλου υποχρεούται κατά τη διάρκεια του περιπάτου να κρατάει το σκύλο του δεμένο και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν». 7 Βλ. το ν. 3170/03 «Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες διατάξεις» και το ν.

2170/1992 «Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς».

159

κανόνες και η δημόσια ηθική απαιτεί καθορισμένες συμπεριφορές ακόμη και με

αφορμή την κατασκευή μεγάλων έργων οπότε η καφέ αρκούδα8 δίδει αφορμές για

σοβαρή νομολογιακή επεξεργασία, όπως και η χελώνα καρέττα -καρέττα9. Ο Αστικός

Κώδικας συμπληρώνεται από κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, η νομολογία

για τις μισθώσεις γίνεται επιεικέστερη, και τα κυνοκομεία οφείλουν να λειτουργούν

υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις. Εκτενές πλέγμα διατάξεων του

εθνικού, διεθνούς και κοινοτικού δικαίου άπτεται της σχέσης του ανθρώπου με τα

ζώα άγρια και οικόσιτα. Εξάλλου η προστασία των ζώων πρόσφερε και στη νομική

θεωρία μια καλή ευκαιρία για θεωρητικό προβληματισμό με διεπιστημονικό

χαρακτήρα10

που καθιστά τη συνεισφορά του δημοσίου δικαίου περιορισμένη.

Στην παρούσα μελέτη θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε την μετακίνηση του

ρυθμιστικού ενδιαφέροντος από το χώρο του ιδιωτικού δικαίου στο χώρο του

δημοσίου δικαίου με αφορμή το ζήτημα των ζώων. Απόρροια του περιορισμού της

ατομικής ευθύνης για το σύντροφο ή εργάτη και ανάδειξη του συλλογικού

ενδιαφέροντος για το πεπρωμένο του θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή

προβληματισμού για την «απαλλαγή» του ατόμου από τις πλέον στοιχειώδεις του

ευθύνες και η μετακίνηση στο συλλογικό πεδίο σε κανονιστικό επίπεδο.

Είναι προφανές ότι στο πλαίσιο της παρούσας ανάπτυξης δεν επιδιώκεται μια

εξαντλητική απορρύθμιση των κανόνων που διέπουν τα ζώα, ούτε της σχετικής

νομολογίας. Οι αναφορές έχουν ως κύριο στόχο τη διαπίστωση της μετατόπισης του

κανονιστικού ενδιαφέροντος από το ιδιωτικό στο δημόσιο δίκαιο σε ένα αντικείμενο

όπου η σημασία της μετατόπισης είναι προφανής. Οι αναφορές συνεπώς είναι

συνοπτικές και ενδεικτικές. Η αναζήτηση της ιδιωτικής ευθύνης αποτελεί ζητούμενο

στο πλαίσιο των συλλογικών ρυθμίσεων που ξεπερνούν ακόμη και την κρατική

πρωτοβουλία μεταφέροντας στο χώρο των «παγκοσμιοποιημένων ρυθμίσεων» την

ανευθυνότητα του προσώπου και την αδυναμία του να (αυτό)ρυθμίσει ακόμη και τη

σχέση του με το σκυλί του. Από την εποχή όμως της Μαχαμπαράτα όπου ο θεός Ραμ

απαξίωσε τον παράδεισο καθώς δεν ήταν επιτρεπτό να τον ακολουθήσει ο σκύλος του

8 Βλ. ειδικά ΣτΕ 2731/1997. Αναλυτική αναφορά της νομολογίας αυτής και της σημασίας της για την

ανάπτυξη της Μακεδονίας μέσω της κατασκευής του έργου της Εγνατίας οδού βλ. σε Σκουρή Π.,

Ανάπτυξη των Περιφερειών και Ανατροπή των Συνόρων, Σάκκουλας Θεσσαλονίκη, 2004. 9 Βλ. ειδικά και ΣτΕ Ολ 3135/2002, ΑΠ 1046/1998 για το καθεστώς στο νησί Μαραθωνήσι.

10 Ειδικά βλ. Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, Αντ. Ν. Σάκκουλα

2004, αλλά και παλαιότερα Λεμπέση Ν., Οριζόντια ιδιοκτησία. Ζώα, πτηνά, Δ/ΝΗ/1990 σ. 291.

160

εκεί, η σχέση του ατόμου με το ζώο αποτελεί αντικείμενο του απολύτως προσωπικού

του χώρου και ευθύνης.

Η μετατόπιση του ρυθμιστικού πεδίου από το ιδιωτικό στο δημόσιο δίκαιο συνιστά

μια μεταφορική σπουδή στην μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου και τις συλλογικές

φοβίες του και μια μελέτη του ρόλου του κράτους ως προς «την υποχρέωση του

ανθρώπου να είναι στοργικός», είναι δε μια συμβολική συνεισφορά στον καθηγητή

Απόστολο Γεωργιάδη που με τρυφερότητα και αμέριστο ενδιαφέρον μας στήριξε όλα

τα χρόνια των σπουδών μας έστω και αν κάποιοι από εμάς δεν τιμήσαμε το αστικό

δίκαιο που τόσο μας έκανε να αγαπήσουμε από τα φοιτητικά μας χρόνια.

Μέρος Α

Η εξέλιξη του ρυθμιστικού πεδίου για τα ζώα από το ιδιωτικό στο δημόσιο

δίκαιο

Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα καθορίσθηκε αρχικά11

στο πλαίσιο του αστικού

δικαίου12

καθώς και του ποινικού δικαίου13

. Ένα ικανό πλέγμα διατάξεων ρύθμισε τη

11

Για το καθεστώς των ζώων κατά το βυζαντινό δίκαιο βλ. την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εργασία του ομ. Καθηγητή Τρωϊάνου Σπ., Τα ζώα στο Βυζαντινό Δίκαιο, κοσμικό και κανονικό, σε Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω, σ. 15 επ μα αναλυτική βιβλιογραφία. Στο ίδιο συλλογικό έργο βλ. επίσης σχετικά Πιτσάκη Κ., Το ζώο οιονεί υποκείμενο δικαίου, μια περιήγηση στη νομική ιστορία, σ. 29 επ. και Χέλμη Α., Η νομική προστασία των ζώων: Ιστορική και ανθρωπολογική προσέγγιση, σ. 57 επ με αναλυτική βιβλιογραφία.

161

σχέση με τα ζώα τα οποία αποτελούσαν χρήσιμα όντα για τη ζωή του ώστε να μην

επιτρέπεται η «ζωοκτονία», αλλά και αρκετά επικίνδυνα ώστε να απαιτείται

αυξημένη ευθύνη του κατόχου τους.

Ο Αστικός Κώδικας 14

ρυθμίζει στο άρθρο 924 το ζήτημα της ευθύνης κατόχου ζώων

ως εξής:

« Ο κάτοχος ζώου ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε απ’αυτό σε τρίτον. Αν η

ζημία έγινε από κατοικίδιο ζώο που χρησιμοποιείται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της

κατοικίας ή τη διατροφή του κατόχου του, αυτός δεν ευθύνεται, αν αποδείξει ότι δεν τον

βαρύνει κανένα πταίσμα ως προς τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου»15

.

12

Για μια αναλυτική προσέγγιση της προστασίας των ζώων κατά το αστικό δίκαιο βλ. Κουτσουράδη Αχ., Τα ζώα και το αστικό δίκαιο, σε Καράκωστα Ι. Μπρεδήμα Α (επιμ.), Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 79 επ., με αναλυτική νομολογία και βιβλιογραφία. 13

Για μια αναλυτική προσέγγιση της προστασίας των ζώων κατά το ποινικό δίκαιο βλ. Τριανταφύλλου Γ., Η προστασία των ζώων κατά το ποινικό δίκαιο, σε Καράκωστα Ι. Μπρεδήμα Α (επιμ.), Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 149 επ., με αναλυτική νομολογία και βιβλιογραφία. 14

Βλ. ειδικά σε Γεωργιάδη- Σταθόπουλου, Αστικός Κώδιξ, Κατ’άρθρο ερμηνεία, Ειδικό Ενοχικό IV άρθ. 741- 946, Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1982 για το άρθ. 924 ΑΚ Βοσινάκη, σ. 761 επ., Θηβαίου Χρ., Περί της δια ζώων προξενουμένης ζημίας, ΝοΒ 3, σ. 289 επ. και 353 επ. και Λιτζερόπουλου Α., Τρία θεμελιώδη προβλήματα της αστικής ευθύνης, Αρχείο Ιδιωτικού Δικαίου, 7, σ. 158 επ. 15 Εφ. Αθ. 2107/1987 σε Δ/ΝΗ/1988 σ. 1601

«Κατά το άρθρ. 924 ΑΚ, ο κάτοχος ζώου ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε απ' αυτό σε

τρίτον. Αν η ζημιά έγινε από κατοικίδιο ζώο που χρησιμοποιείται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της

κατοικίας ή τη διατροφή του κατόχου του, αυτός δεν ευθύνεται, αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει

κανένα πταίσμα ως προς τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου. Με την πρώτη παράγραφο

καθιερώνεται η αντικειμενική ευθύνη του κατόχου ζώου για τη ζημιά που έγινε απ' αυτό σε τρίτο,

δηλαδή από μόνο το γεγονός της κατοχής του ζώου και ανεξάρτητα από οιαδήποτε υπαιτιότητά

του. Και τούτο διότι ο κάτοχος που έχει τα ωφελήματα από το ζώο πρέπει να φέρει και τον κίνδυνο

κάθε ζημιάς που προξενείται απ' αυτό. Αντίθετα, προκειμένου για κατοικίδιο ζώο θεσπίζεται με τη

δεύτερη παράγραφο η ευθύνη του κατόχου του ζώου, στηριζομένη σε υποτιθέμενο πταίσμα αυτού

για τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου. Συνεπώς στην περίπτωση αυτή ο κάτοχος μπορεί να

απαλλαγεί της ευθύνης μόνον αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει πταίσμα για τη φύλαξη και

εποπτεία του ζώου. Η ευθύνη αυτή του κατόχου του ζώου τόσο η βασιζομένη στην παράγραφο

1η όσο και στη 2η παράγραφο του παραπάνω άρθρου μπορεί να μετριασθεί ή και να παύσει

τελείως κατά τους όρους του άρθρ. 300 ΑΚ, αν δύναται να αποδοθεί στο ζημιωθέντα σε πρόσωπα για

τα οποία ευθύνεται αυτός. Ως κατοικίδια ζώα νοούνται εκείνα που ζουν, αναπτύσσονται, τρέφονται,

αναπαράγονται υπό τη στέγη του ανθρώπου και με τις φροντίδες αυτού και είναι προωρισμένα να

χρησιμοποιούνται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της οικίας ή τη διατροφή του κατόχου τους. Τέτοια

ζώα είναι μεταξύ των άλλων και οι σκύλοι που χρησιμοποιούνται για τη φύλαξη της κατοικίας κλπ.

Το πιο πάνω άρθρο καθιστά υπεύθυνο τον κάτοχο του ζώου για οιασδήποτε φύσεως ζημία και αν

έπαθε ο τρίτος από την ενέργεια του ζώου. Ειδικότερα για την ευθύνη του κατόχου κατοικιδίου

ζώου, ο κάτοχος του ευθύνεται απεριόριστα όπως και ο κάτοχος οιουδήποτε άλλου ζώου,

μπορεί, όπως προαναφέρθηκε, να απαλλαγεί της ευθύνης αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει κανένα

πταίσμα για τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου. Το πότε δεν υπάρχει τέτοιο πταίσμα κρίνει για

κάθε περίπτωση ο δικαστής κατ' εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών που προτείνονται από

τον κάτοχο. Αν δεν προτείνονται τέτοια περιστατικά όπως πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 262 παρ. 1

ΚΠολΔ η ένσταση είναι αόριστη, ως ανεπίδεκτη δικαστικής εκτιμήσεως και απορρίπτεται. Ως προς

το βάρος της αποδείξεως ο ενάγων για αποζημίωση για ζημία που προξενήθηκε σ' αυτόν από ζώο

πρέπει να αποδείξει: α) το ποσό της ζημίας που του προξενήθηκε, β) ότι η ζημία του προξενήθηκε

από ενέργεια του ζώου και γ) ότι ο κάτοχος του ζώου είναι ο εναγόμενος. Αν ο εναγόμενος

ισχυρίζεται ότι η ζημία προξενήθηκε από κατοικίδιο ζώο του, οφείλει να αποδείξει: α) την

162

Η ρύθμιση αυτή αντιμετώπιζε τα ζώα και ιδίως τα κατοικίδια ζώα με την αντίληψη

των αγροτικών ιδίως κοινωνιών, οπότε το ζώο συντηρήθηκε από τον άνθρωπο για να

εκτελεί κάποια αποστολή, δηλαδή να τον προστατεύει, να τον τρέφει ή και στο

πλαίσιο της επαγγελματικής του δραστηριότητας. Η μεταπολεμική κοινωνία όφειλε

να αντιμετωπίσει την παρουσία των ζώων σε πολυκατοικίες και το δίκαιο να επιλύσει

το νέο ρόλο του ανθρώπου των πόλεων.

Στο πλαίσιο του ενοχικού δικαίου των μισθώσεων αναπτύχθηκε μια εκτενής

νομολογία, η οποία είχε ως στόχο την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων και ζώων στις

μεταπολεμικές πολυκατοικίες, όταν οι Κανονισμοί Πολυκατοικιών ρητά απαγόρευαν

την παρουσία τους παρότι οι άνθρωποι αισθάνονταν έντονα την ανάγκη της

συντροφιάς τους16

. Η μεταπολεμική αστικοποίηση επέβαλε στον άνθρωπο της πόλης

ιδιότητα του ζώου τούτου, καθώς και το γεγονός ότι αυτό χρησίμευε για το επάγγελμά του, τη

φύλαξη της κατοικίας του ή για τη διατροφή του και β) ότι δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα για τη

φύλαξη και εποπτεία του ζώου, γιατί κατέβαλε γι' αυτή τη συνηθισμένη στις συναλλαγές

επιμέλεια, και μάλιστα στον τόπο που διαμένει, για τη φύλαξη του ζώου, εκθέτοντας προς τούτο και τα

περιστατικά που δικαιολογούν μια τέτοια περίπτωση σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν για το ζήτημα

τούτο και παραπάνω (βλ. για όλα αυτά αντί πολλών Κ. Καυκά, ΕνοχΔ, άρθρ. 924 παρ. 2, 4, 6, 7, 8)».

16 Βλ. ειδικά και Κατρά, Πανδέκτης μισθώσεων και οροφοκτησίας, 5η έκδοση Αθήνα/ Κομοτηνή

2003 σ. 1019 επ. Βλ. αναλυτικά και Κουτσουράδη, ανωτέρω σ 106 επ. Από τη νομολογία βλ. ειδικά ΕΦ

ΑΘ 737/1992 όπου ειδικά αναφέρεται «Συνεπώς, η εναγομένη δεν δικαιούται να διατηρεί το σκύλο

στο διαμέρισμά της και υπέχει υποχρέωση να απομακρύνει αυτόν, η δε ένσταση αυτής, ότι ο ενάγων

ασκεί καταχρηστικώς με την άνω αγωγή το δικαίωμα που απορρέει από τον κανονισμό, περί

απαγορεύσεως παραμονής σκύλων στα διαμερίσματα της πολυκατοικίας, από το λόγο ότι επί σειρά

ετών, τόσον η ίδια, όσο και άλλοι ένοικοι διατηρούσαν σκύλους στα διαμερίσματά τους

χωρίς να υπάρξουν διαμαρτυρίες, είναι αβάσιμη, όπως ορθώς δέχθηκε και το πρωτοβάθμιο

Δικαστήριο, με την εκκαλουμένη απόφαση, διότι η άσκηση του αγωγικού δικαιώματος, ενόψει των

ανωτέρω περιστατικών, δεν υπερβαίνει προφανώς τα επιβαλλόμενα από την καλή πίστη, τα χρηστά

ήθη ή τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό αυτού τασσόμενα όρια (ΑΚ 281, βλ. ΑΠ 997/1990 και

383/1990 ΕΔΠ 1990 σελ. 247). 'Υστερα από όλα αυτά, η άνω αγωγή, η οποία είναι επαρκώς

ωρισμένη ( άρθρα 117, 118 και 216 ΚΠολΔ) και νόμιμη (άρθρα 1002, 1117, 361 ΑΚ, 1, 4 παρ.1

και 13 Ν. 3741/1929), αποδεικνύεται ως βάσιμη στην ουσία»., Μον. Πρωτ.Αθ. 2758/1992 «Ο

εναγόμενος, παραβαίνοντας τη διάταξη αυτή του κανονισμού, το περιεχόμενο του οποίου, ως ελέχθη,

αποτελεί και περιεχόμενο της μισθωτικής συμβάσεως εγκατέστησε στο μίσθιο τρεις (3) σκύλους οι

οποίοι εκτός από τις φυσικές τους ακαθαρισίες με τις οποίες βρωμίζουν τη βεράντα του μισθίου, η

οποία έτσι έγινε εστία μολύνσεως και πολύ ενοχλητικής δυσοσμίας για τους ενοίκους των διπλανών

διαμερισμάτων, προκαλούν με τα δυνατά και συνεχή γαυγίσματά τους, μέρα και νύκτα, σοβαρή

ενόχληση στους λοιπούς ενοίκους της άνω πολυκατοικίας, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα τόσο σ'

αυτόν, όσο και στον ενάγοντα εκμισθωτή. Και ο ενάγων διαμαρτυρήθηκε με τη σειρά του στον

εναγόμενο για την αντισυμβατική αυτή συμπεριφορά (της εγκαταστάσεως των σκύλων στο μίσθιο) η

οποία λόγω της άνω φύσεώς της, συνιστά επιπλέον και κακή συμπεριφορά απέναντι τους άλλους

ενοίκους της πολυκατοικίας. Η διαμαρτυρία του ενάγοντος έγινε τόσο προφορικά, όσο και με την από

.3.1991 εξώδικη δήλωση και διαμαρτυρία του την οποία απηύθυνε στον εναγόμενο. Με την έγγραφη

αυτή διαμαρτυρία η οποία επιδόθηκε στον εναγόμενο στις 11.3.1991 επισημαίνεται στον εναγόμενο η

παράβαση του Κανονισμού, επομένως δε και του μισθωτηρίου και τάσσεται σ' αυτόν προθεσμία 5

ημερών για να απομακρύνει από το μίσθιο τους σκύλους. Ο εναγόμενος δεν απομάκρυνε τους σκύλους

απ το μίσθιο όχι μόνο μέσα στην προθεσμία των 5 ημερών που του τάχθηκε, αλλά ούτε και μέχρι την

επίδοση της αγωγής Επομένως με την καταγγελία της μισθώσεως, που περιέχεται στην αγωγή για κακή

χρήση του μισθίου (594 ΑΚ) και συγκεκριμένα για χρήση κατά παράβαση όρου της συμβάσεως επί

πλέον δε και για χρήση που λόγω της φύσεώς της συνιστά κατά τα άνω κακή συμπεριφορά απέναντι

163

μια στοιχειώδη επαφή με τη φύση και τα ζώα, κήποι στις βεράντες και γάτες στα

διαμερίσματα απάλυναν τις συνθήκες ζωής του διαμερίσματος και αργότερα ο

σκύλος ήρθε να συμπληρώσει την παρέα που χάθηκε και τους φίλους που ήταν

ιδιαίτερα απασχολημένοι. Λόγοι υγιεινής επέβαλαν την απομάκρυνση των ζώων από

τις πολυκατοικίες. Η νομολογία έδειξε το δρόμο της σταδιακής μεταστροφής ενώ

παράλληλα αναπτύχθηκαν και οι πρώτες ενώσεις οργανωμένων συμφερόντων 17

.

στους αλλους ενοίκους της πολυκατοικίας, επήλθε από την περιέλευσή της στ ον εναγόμενο, σύμφωνα

με όσα σχετικά αναφέρθηκαν στην πρώτη σκέψη της παρούσας, η λύση της μισθώσεως. Περαιτέρω

πρέπει κατόπιν σχετικού αιτήματος να διαταχθεί η προσωρινή εκτέλεση της απόφασης (άρθ. 907 και

910 αριθ. 1 του ΚΠολΔ) και να καταδικαστεί ο ενάγων στα δικαστικά έξοδα του ενάγοντος (άρθ. 176

του ΚΠολΔ)»

Επίσης για το ίδιο ζήτημα βλ. ΑΠ 997/1990 Δ' Τμ., Μον.Πρωτ. Αθ. 1064/1990 και ΕφΑΘ 7561/1989

17 Η ΣτΕ. 3291/1988 (τμ. Δ') ανέδειξε το ρόλο των φιλοζωϊκών σωματείων σε σχέση με το ζήτημα

της διαμονής των ζώων σε πολυκατοικίες ήδη από το 1988. Ειδικότερα σύμφωνα με την απόφαση

αυτή: «Ζητείται από το σωματείο με την επωνυμία "Πανελ. Ενωσις Ιδιοκτητών Διαμερισμάτων" η

ακύρωση της υπ' αριθ. Α1β/οικ. 7684/30.7/21.8.1987 αποφάσεως του Υπ. Υγείας, Πρόνοιας και Κοιν.

Ασφαλίσεων (Φ 457 τ. Β'), με την οποία αντικαταστάθηκε το άρθρο 17 της υπ' αριθ. 1β/8181/86

Υγειον. Διατάξεως, κατά το μέρος της που επέτρεψε την διατήρηση κατοικιδίων ζώων (μόνο ενός

σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο γατών) σε κάθε διαμέρισμα πολυκατοικίας, και όταν

ακόμη ο κανονισμός της απαγορεύει την διατήρηση τέτοιων ζώων, με την παράλληλη θέσπιση όλων

των αναγκαίων μέτρων για την τήρηση καθαριότητας στο περιβάλλον και την αποφυγή προκλήσεως

ενοχλήσεων σε βάρος των γειτόνων. Επειδή παραδεκτώς παρεμβαίνουν με κοινό δικόγραφο για την

διατήρηση της ισχύος της προσβαλλομένης αποφάσεως το σωματείο με την επωνυμία "Ένωση

Ζωοφίλων Ελλάδος", που κατά το άρθρο 5 του κατ/κού του έχει σαν σκοπό "την ανάπτυξη του

συναισθήματος της αγάπης στα κάθε είδους ζώα" και η Π.Λ., που κατοικεί σε διαμέρισμα

πολυκατοικίας, ο κανονισμός της οποίας απαγορεύει την διατήρηση ζώων.

…………………………

Επειδή, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου τούτου, σωματείο που έχει σαν σκοπό την

προάσπιση των συμφερόντων των μελών του έχει έννομο συμφέρον να ζητήσει την ακύρωση

διοικητικής πράξεως που θίγει το σύνολο των μελών του ή αμέσως το ίδιο σωματείο, όχι όμως και

πράξεως που θίγει ορισμένα από τα μέλη του όταν από την ενδεχόμενη ακύρωσή της βλάπτονται τα

συμφέροντα άλλων μελών του (ΣτΕ 424/1976, 3008/1978, 910/1979, 3829/1982, 3404/1984,

1625/1988 κ.ά.). Εν προκειμένω το αιτούν σωματείο που, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Κατ/κού του,

έχει σαν σκοπό του την αναγνώριση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μελών του καθώς και την

παρακολούθηση και επίλυση κάθε θέματος που έχει σχέση με την προστασία της ιδιοκτησίας,

επικαλείται για την θεμελίωση του εννόμου συμφέροντός του να ζητήσει την ακύρωση της πιο πάνω

αποφάσεως την τήρηση της νομιμότητας στην λειτουργία των πολυκατοικιών, που διασφαλίζεται από

την εφαρμογή του Κανονισμού των, οι όροι των οποίων σχετικά με την απαγόρευση της διατηρήσεως

ζώων θίγονται με την απόφαση αυτή. Δεδομένου όμως ότι, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, άλλοι

από τους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων επιθυμούν την διατήρηση σ' αυτά ζώων και παρά την τυχόν

αντίθετη ρήτρα του Κανονισμού της πολυκατοικίας των και άλλοι όχι, το αιτούν σωματείο δεν

προσκόμισε στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι όλα τα μέλη του που εμπίπτουν στην επίμαχη

ρύθμιση, την κατηγορία των οποίων άλλωστε ούτε καν καθόρισε, επιδιώκουν την ακύρωση της

προσβαλλόμενης αποφάσεως. Συνεπώς, εν όψει όσων αναπτύχθηκαν πιο πάνω, το εν λόγω σωματείο,

δεν έχει έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως. Κατ' ακολουθίαν, πρέπει να

απορριφθεί ως απαράδεκτη η αίτηση αυτή και να γίνουν δεκτές οι παρεμβάσεις που ασκήθηκαν από

την "Ένωση Ζωοφίλων Ελλάδος" και την Π.Λ. καθώς επίσης και από την "Συν. ζωοφίλων σωματείων

Ελλάδος".

164

Προοδευτικά τα ζώα έγιναν αποδεκτά και οι μισθωτικές σχέσεις καλύφθηκαν από

ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις ως προς το ζήτημα της φιλοξενίας τετραπόδων18

.

Η προηγούμενη ενότητα δικών συμπληρώθηκε από σειρά ποινικών ιδίως υποθέσεων

οι οποίες εντάσσονται στο πλαίσιο των υφιστάμενων διατάξεων, που σχετίσθηκε με

το νέο ρόλο που απέκτησαν οι σκύλοι μακριά από την ποιμενική ζωή και στο πλαίσιο

της συντροφικότητας. Στο σημείο αυτό δεν υπήρξε εξαρχής κοινωνική συμφωνία. Οι

υποθέσεις που έφθασαν στα δικαστήρια τα τελευταία χρόνια ανέδειξαν το ρόλο του

σκύλου συντρόφου σε σχέση με τις αντιλήψεις που ήθελαν το σκύλο να φυλάει τα

πρόβατα και εναντίωσαν τους βοσκούς με τους αστούς σε δίκες όπου ο άνθρωπος της

παλαιάς εποχής σκότωνε το σύντροφο του ανθρώπου των πόλεων από φόβο για τα

ποίμνιά του19

.

Ο σκύλος ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες ξεκίνησε να έχει έναν ιδιάζοντα ρόλο στην

ανθρώπινη συμβίωση αλλά και στην εφαρμογή του δικαίου που έδωσε αφορμή για

σημαντικές αποφάσεις δικαστηρίων, όπως με αφορμή την εξεύρεση ναρκωτικών από

σκύλους εκπαιδευμένους20

, την χρήση εκπαιδευμένων σκύλων για ανεύρεση

εκρηκτικών ουσιών21

κλπ. Οι αποφάσεις αυτές αποτελούν όμως προδήλως εξέλιξη

των παλαιότερων ρυθμίσεων όπου το ζώο ήταν σύντροφος και βοηθός του ανθρώπου

στην άσκηση του επαγγέλματός του.

Παράλληλα εξελίχθηκε και η νομοθεσία. Το Σύνταγμα του 1975 ρύθμισε στο άρθ. 24

αυτού την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο εντάσσονται και τα ζώα

και έδωσε αφορμή σε μια ιδιαίτερα εκτεταμένη νομολογία για την προστασία της

φύσης της πανίδας και πολλών αγρίων ζώων και πτηνών. Οι σχετικές διατάξεις

18 Βλ. το άρθ. 6 του ν. 3170/03

«Διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κατοικίες

Επιτρέπεται η διατήρηση σε κάθε κατοικία μόνο ενός σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο

γατών. Προκειμένου για πολυκατοικίες (αποτελούμενες από δύο διαμερίσματα και άνω) επιτρέπεται

επίσης η διατήρηση ενός σκύλου και μιας γάτας ή δύο σκύλων ή δύο γατών σε κάθε διαμέρισμα ακόμα

και εκεί που ο κανονισμός της πολυκατοικίας απαγορεύει τη διατήρηση τέτοιων ζώων, με την

προϋπόθεση ότι τα ζώα αυτά διατηρούνται στο ίδιο διαμέρισμα όπου διαμένει ο ιδιοκτήτης και δεν

παραμένουν μόνιμα στις βεράντες του διαμερίσματος. Απαγορεύεται η διατήρηση ζώων συντροφιάς

σε κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας (πυλωτή, ταράτσα, ακάλυπτους χώρους κλπ.).

Επιτρέπεται η διατήρηση ζώων συντροφιάς στους ανοικτούς χώρους των μονοκατοικιών, με την

προϋπόθεση ότι τηρούνται οι διατάξεις του άρθρου 1 του Ν. 1197/1981 (ΦΕΚ 240 Α) και οι

αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας.»

19 ΜΙΚΤΟ ΟΡΚΩΤΟ ΕΦ ΑΘ Αριθμ. 46-47/1994, ΑΠ 964/1996, 407/1999.

20 Α.Π. 1761/1994 21 Διοικ. Πρωτ. Αθ. 2155/1993 ΔΔΙΚΗ/1994 σ. 661 Με αφορμή υπόθεση φορολογίας εισοδήματος

και ειδικότερα την απαλλαγή και του ειδικού επιδόματος ανιχνευτών ή εξουδετερωτών βομβών και

εκρηκτικών μηχανισμών και συνοδών σκύλων-ανιχνευτών, παρά τη μη ρητή πρόβλεψη του νόμου και

προκειμένου να αποκατασταθεί η παραβίαση της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρχής της ισότητας.

165

ερμηνεύθηκαν συστηματικά από τη θεωρία δημιουργώντας ένα σύνθετο πλαίσιο

κανόνων στη βάση αυτών22

. Σημαντικά αναπτυξιακά έργα εξηύραν τα όριά τους στην

προστασία αγρίων ζώων, ενώ η ιδιοκτησία23

η οποία προστατεύεται από το άρθ. 17. Σ

οριοθετήθηκε με αφορμή την προστασία της χελώνας Καρέττα – Καρέττα

σημαντικά24

.

H σειρά αποφάσεων για την θαλάσσια χελώνα που αφορούσε τη στάθμιση μεταξύ

ιδιοκτησίας και προστασίας της χελώνας έδωσε το προβάδισμα την προστασία της

φύσης και των ζώων. Η περίπτωση της θαλάσσιας χελώνας δεν ήταν η μοναδική. Η

νομολογία καταπιάσθηκε με την καφέ αρκούδα και με άλλα ζώα δίδοντας το στίγμα

μιας βαθύτερης κοινωνικής μεταβολής. Μετά το Σύνταγμα του 1975 η σχέση του

ανθρώπου με τη φύση και τα ζώα προσδιορίσθηκε καθοριστικά από αρχές που

εδράζονται στο Σύνταγμα όπως η αειφορία και η βιώσιμη ανάπτυξη. Το δημόσιο

δίκαιο25

είχε την πρωτοβουλία στη ρύθμιση της σχέσης του ατόμου και του ζώου26

.

Η εθνική νομοθεσία ενσωμάτωσε το ν. 2170/199227

που ρύθμισε κατά τις επιταγές

του Συμβουλίου της Ευρώπης το ζήτημα της προστασίας των ζώων. Η έννοια του

ζώου συντροφιάς έχει πλέον περάσει στο κανονιστικό μας σύστημα και το ελληνικό

Κράτος δεν δύναται να αγνοεί τις διεθνείς του ευθύνες. Αρχικά θεσμοθετήθηκαν οι

ευχές για να μην βασανίζονται τα ζώα «Κανείς δεν πρέπει να κάνει άσκοπα ένα ζώο

συντροφιάς να πονά, να υποφέρει ή να αγωνιά…, κανείς δεν πρέπει να εγκαταλείπει

ένα ζώο συντροφιάς» σύμφωνα με το νόμο αυτό.

22

Δεκλερή Μ., Ο δωδεκάδελτος του περιβάλλοντος, Εγκόλπιο Βιωσίμου Αναπτύξεως, Νόμος και Φύση, Αντ. Σάκκουλας, 1996, Δεκλερή Μ,. Το δίκαιο της Βιώσιμης Ανάπτυξης, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2000, Σιούτη Γ., Η συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος, Σάκκουλας, Αθήνα 1985, σ. 13, Καράκωστα Ι., Περιβάλλον και Δίκαιο, Αντ. Σάκκουλας 2000, σ. 121 επ., Παπαδημητρίου Γ., Περιβαλλοντικό Σύνταγμα, Θεμελίωση, περιεχόμενο και λειτουργία, Νόμος και Φύση, τ. 1 1994, σ. 375 επ, Βενιζέλου Ε., Το Αναθεωρητικό Κεκτημένο, Το συνταγματικό φαινόμενο στον 21

ο αιώνα και η

εισφορά της αναθεώρησης του 2001, Αντ. Ν. Σάκκουλας 2001, σ. 182 επ., Κοντιάδη Ξ., Ο νέος συνταγματισμός και τα θεμελιώδη δικαιώματα μετά την αναθεώρηση του 2001, Αντ. Ν. Σάκκουλας 2002, σ. 339 επ. με αναλυτική βιβλιογραφία, κλπ.

23 Βλ. για το ζήτημα αντί πολλών Δρόσου Ι., Συνταγματικοί περιορισμοί της ιδιοκτησίας και

αποζημίωση, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1997, Κασιμάτη Γ., Τα συνταγματικά όρια της ιδιοκτησίας,

Δοκίμιον συστηματικής θεωρήσεως, Αθήνα, 1972. 24

Βλ. αντί πολλών Τροβά Ε., Οι τομές για το περιβάλλον στην αναθεώρηση του 2001. Ενας αειφόρος τόπος για την Πολιτεία, σε Τσάτσου Δ., Βενιζέλου Ε., Κοντιάδη Ξ., (επ), Το Νέο Σύνταγμα, Αντ. Ν. Σάκκουλα 2001, σ. 105 επ. 25

Για τη σχέση ιδιωτιωτικού και δημοσίου δικαίου βλ. αντί πολλών Γεωργιάδη Α., Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3

η έκδοση , Αντ. Ν. Σάκκουλα 2002, σ. 35 επ. όπου και βιβλιογραφία. Ειδικά βλ. και

Γεωργιάδη Α., Το ιδιωτικό δίκαιο στο κατώφλι του 21ου

αιώνα, ΝοΒ 49, σ.569 επ. 26

Για την μετατόπιση της ατομικής ευθύνης στο νομοθετικό πεδίο βλ. ειδικά Carbonnier J., Essais sur les lois, Repertoire du notariat defrenois. 27

Ν. 2017 της 20.2/27.2.92 Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς (Α 31)

166

Σήμερα σύμφωνα με την σε ισχύ νομοθεσία28

και δη το ν. 3170/200329

ορίζεται στο

άρθ. 2.5 αυτού ότι ο ιδιοκτήτης ή ο συνοδός του σκύλου ευθύνεται για βλάβη ή ζημιά

που προκαλείται από το σκύλο σε ανθρώπους ή ζώα, κατά παρέκκλιση των διατάξεων

του άρθ. 924 του Αστικού Κώδικα». Ο σκύλος στην περίπτωσή μας επάγεται

αυξημένη ευθύνη και υποχρέωση σε σχέση με τον αστικό κώδικα για τον ιδιοκτήτη ή

το συνοδό του. Ο σκύλος είναι πλέον «Ζώο συντροφιάς» ειδικά οριζόμενο ως έννοια

στον ίδιο νόμο και ο ιδιοκτήτης του υποχρεούται να μεριμνά για την ευζωία του (άρθ.

2.1.β) αλλά και να μην τον εγκαταλείπει (άρθ. 2.1 δ.). Σκοπός του ζώου αυτού πλέον

είναι να συντροφεύει τον άνθρωπο. Η ρύθμιση αυτή αντιλαμβάνεται την ευθύνη του

ανθρώπου αυξημένη για το ζώο που έχει πλέον ως μοναδική αποστολή να τον

συντροφεύει. Η ανθρώπινη μοναχικότητα και η ζωή των πόλεων έδωσε στα ζώα

συντροφιάς μια διάσταση που θα προβλημάτιζε το μελετητή ιδίως μία ή δύο

δεκαετίες προηγουμένως. Τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς θα πρέπει να βρούν

καταφύγιο και οι άνθρωποι να μην τα εγκαταλείπουν.

Στο πλαίσιο του νομοθετικού πλέγματος διατάξεων για την προστασία των

αδεσπότων ζώων συντροφιάς ρυθμίσθηκαν τα κυνοκομία και τα καταφύγια ζώων με

ένα σύνολο υγειονομικών διατάξεων30

αλλά και με προβλέψεις σημαντικών

οικονομικών επιδοτήσεων. Η νομολογία έδωσε ήδη τα πρώτα δείγματα των

προσεγγίσεών της στο ζήτημα31

. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στάθηκαν η

28 Καραναστάση Μ., Τα ζώα συντροφιάς- Τ’αδέσποτα σκυλιά κλπ., εκδόσεις Καραναστάση 2004.

29 Ν. 3170 (ΦΕΚ Α' 191/29.7.2003) Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες διατάξεις. 30 Αριθ. 259371 (ΦΕΚ Β' 781/26.5.2004) Χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης για την ίδρυση και

λειτουργία καταφυγίων αδέσποτων ζώων συντροφιά. Αντί πολλών βλ. Καραναστάση Μ., ανωτέρω. 31

Βλ. ειδικά τη ΣτΕ 2144/2002 η οποία αφορά την ίδρυση κυνοκομείων, αλλά και το ρόλο των

φιλοζωϊκών οργανώσεων σύμφωνα με την οποία:

«Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ αριθμ. 36211/5.3.2001 απόφαση του

Υπουργού Γεωργίας και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

…………………………………………

1. Επειδή με την κρινόμενη αίτηση, για την οποία καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (2673437/2001)

ζητείται η ακύρωση της αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας, με αριθμό 36211/5.3.2001, περί

«Καθορισμού των προϋποθέσεων, δικαιολογητικών, ύψους και τρόπου πληρωμής των δικαιούχων

οικονομικής ενισχύσεως, για την κατασκευή κυνοκομείων ή τη βελτίωση υπαρχόντων κυνοκομείων,

στα πλαίσια του προγράμματος για την καταπολέμηση της Εχινοκοκκίασης, της Λύσσας, της

Λεϊσμανίασης και των λοιπών, ζωοανθρωπονόσων, που μεταδίδονται από το σκύλο στον άνθρωπο και

στα παραγωγικά ζώα, σε εφαρμογή της κοινής απόφασης των Υπουργών Γεωργίας και Οικονομικών,

υπ αριθ. 431/2001».

2. Επειδή με την προσβαλλόμενη απόφαση καθορίζονται οι προϋποθέσεις εν γένει οικονομικής

ενισχύσεως, για την κατασκευή κυνοκομείων και τη βελτίωση υπαρχόντων. Η απόφαση, όπως

συνάγεται και από τον τίτλο της και το περιεχόμενό της, εξεδόθη ενόψει αφενός της κοινής απόφασης

των Υπουργών Γεωργίας και Οικονομικών, με αριθμ. 431/343160/925/12.2.2001 (βλ. κεφ. «Γενικά»,

εδ. γ΄ της τελευταίας) και αφετέρου του π.δ. 400/83, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το π.δ. 289/92, το

167

αφορμή για μια συνολική ρύθμιση του ζητήματος δεδομένης της διεθνούς

κατακραυγής κατά της Ελλάδας για τα αδέσποτα.

Η προσέγγιση αυτή αναδεικνύει μια μετάβαση από την ατομική ευθύνη στη

συλλογικότητα και από το ιδιωτικό δίκαιο στη σφαίρα των κανόνων του δημοσίου

δικαίου για ένα ζήτημα που άπτεται του ελέγχου του ανθρώπου ιδιαίτερα, όπως

δηλαδή αυτό της σχέσης του με τα ζώα. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι οι

διατάξεις που αναφέρθηκαν αποτελούν ίχνος εκπολιτισμού του ανθρώπου, αν

παράλληλα δεν αυξάνονταν τα εγκαταλελειμμένα ζώα στους δρόμους και αν δεν

υπήρχε άλλο πλέγμα διατάξεων που να ρυθμίζει την πολιτισμένη εξολόθρευση

διαφόρων κατηγοριών ζώων και πάλι για λόγους συλλογικού ενδιαφέροντος.

οποίο εκδόθηκε προς εκτέλεση του ν. 829/78 (Α΄ 203). Mε τον τελευταίο αυτό νόμο προβλέπονται

διάφορα μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση των νόσων που μεταδίδονται από τα ζώα στους

ανθρώπους. Ανάμεσα στα μέτρα αυτά είναι και η περισυλλογή και η, υπό προϋποθέσεις, θανάτωση

των αδέσποτων σκύλων.

3. Επειδή, εν όψει του ότι, σκοπός των αιτούντων, σύμφωνα με τα καταστατικά τους, είναι η

προστασία των αδέσποτων ζώων (άρθρ. 2 και 3, αντιστοίχως), η κρινόμενη αίτηση με την οποία

προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση αντίκειται στις διατάξεις του ν. 2017/92, με τον οποίο

κυρώθηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς, ασκείται με έννομο

συμφέρον (ΣτΕ 4295/86).

4. Επειδή η προσβαλλόμενη πράξη, με την οποία ορίζονται οι προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά των

δικαιούχων οικονομικής ενισχύσεως για την κατασκευή κυνοκομείων ή τη βελτίωση των υπαρχόντων

συνιστά κανονιστική διοικητική πράξη (ΣτΕ 4295/86), η οποία, όπως βεβαιώνει η Διοίκηση

(260632/28-5-2002 έγγραφο του Υπουργείου Γεωργίας προς το Δικαστήριο), δεν έχει δημοσιευθεί

στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, όπως επεβάλλετο κατά το άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ του Ν. 301/1976

(ΦΕΚ 91 Α΄), δεδομένου ότι δεν προβλέπεται γι αυτήν στο νόμο άλλος τρόπος δημοσιότητος, και

επομένως τυγχάνει ανυπόστατη. Από τα στοιχεία όμως του φακέλου προκύπτει ότι η προσβαλλόμενη

πράξη είχε κοινοποιηθεί στους αποδέκτες της και είχαν ξεκινήσει οι σχετικές διαδικασίες για την

υλοποίησή της, με την εκδήλωση ενδιαφέροντος και την υποβολή σχετικών αιτήσεων από διαφόρους

Δήμους και Κοινότητες. Πλην όμως δεν ολοκληρώθηκε η υλοποίησή της, διότι δεν κατέστη δυνατή η

εκταμίευση των πιστώσεων μέσα στο έτος 2001. Αλλ’ η κοινοποίηση της πράξεως στους αποδέκτες

της, όπως έχει ήδη κριθεί (ΣτΕ 1328/89, 4108/99 Ολομ., 951/2000, 1583, 4097/2001), επέχει θέση

εφαρμογής και συνεπώς η προσβαλλόμενη, αν και ανυπόστατη λόγω της μη δημοσιεύσεώς της,

εφόσον έχει τεθεί σε εφαρμογή πρέπει να ακυρωθεί για τον λόγο αυτόν, ο οποίος εξετάζεται

αυτεπαγγέλτως και να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση.


Δέχεται την αίτηση.

Ακυρώνει την 36211/5-3-2001 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας.»

168

Μέρος Β

Οι κανονιστικές ρυθμίσεις των μαζικών θανάτων και των επιδημιών στο πλαίσιο

της προστασίας των ζώων

Η ρύθμιση της κτηνοτροφίας και της βιομηχανίας τροφίμων και φαρμάκων που σχετίζεται άμεσα με τα ζώα έχει δώσει αφορμή

για εκτεταμένες ρυθμίσεις που καθορίζουν το καθεστώς των ζώων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για τους σκοπούς αυτούς

οργανωμένα και συστηματικά32. Η δημόσια υγεία επιβάλει το σφαγείο των πόλεων να βρίσκεται σε ειδικά σημεία και η κτηνοτροφία δεν επαφίεται στον βοσκό των παλαιότερων εποχών. Τα ζώα λόγω της προόδου του πολιτισμού συχνά κινδυνεύουν

να εξαφανισθούν με συνέπεια να απαιτείται ρύθμιση του περιορισμού του αφανισμού τους. Εξάλλου τα ζώα δίδουν αφορμή με

την ευκολία μετάδοσης των διαφόρων νόσων στην μεγάλη «πανώλη» των ημερών, το φόβο. Αν το κίνημα του υπαρξισμού οδήγησε τον Αλμπέρ Καμύ στην συγγραφή της «Πανούκλας» για την ανάδειξη της ανθρώπινης μοναξιάς, η νόσος των τρελλών

αγελάδων και η νόσος των πτηνών αναδεικνύει την απαξία της ανατροπής των αποστάσεων μέσω της τεχνολογίας. Ο πλανήτης

πάσχει από τρόμο και καταδιώκει τα πτηνά και τα ζώα από το φόβο του «άλλου». Ο νόμος οφείλει να μεριμνήσει και γι αυτό33.

32

Βλ. αντί πολλών Καράκωστα Ι., Περιβάλλον και Δίκαιο, Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2000, Καράκωστα Ι., Η προστασία της άγριας πανίδας ως περιβαλλοντικού αγαθού σε Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 127 επ. όπου και αναλυτική βιβλιογραφία, Σιούτη Γλ., Εγχειρίδιο Δικαίου Περιβάλλοντος, Δημόσιο Δίκαιο και Περιβάλλον, Αντ. Ν. Σάκκουλα 2003, Νικολόπουλου Τ., Η προστασία των φυσικών οικοτόπων στο κοινοτικό δίκαιο, Νόμος και Φύση 1997 ηλεκτρονική δημοσίευση σε http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=22&lang=1&catpid=1 με αναλυτική βιβλιογραφία κλπ. 33

Το ζήτημα επιτρέπει βεβαίως σημαντικούς μεθοδολογικούς προβληματισμούς. Ενδεικτικά βλ. Σούρλα Π., Θεμελιώδη ζητήματα της μεθοδολογίας του δικαίου, μέρος α., θεωρητική στοιχείωση, Αντ. Ν. Σάκκουλας 1986, σ. 87 επ., Sourioux J-L, Lerat P., Le langage du droit, PUF, 1975, Δουζίνας Κ., Warrington R., Ο λόγος του νόμου. Ερμηνεία, αισθητική και ηθική στο δίκαιο, Αλεξάνδρεια, 1996, σ.12 επ., βλ. ακόμη τις θεωρητικές θέσεις του Ρικαίρ Π., Λόγος και Σύμβολο, Μούσες, εκδ. Αρμός 2002, και Stolleis M., H Iστορία του δικαίου ως ποιητική, Εισαγωγή- Μετάφραση Βασιλική Ρουστοπάνη- Neumann, Έρασμος, Φιλοσοφία 21, 2002, σ. 1, Μπόσδα A.., Λογική και Δίκαιο, ΝοΒ 37, σ. 1393.

http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=22&lang=1&catpid=1

169

Το διεθνές δίκαιο34 αναλαμβάνει σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή. Το κοινοτικό δίκαιο εξάλλου προσδιορίζει το ρόλο

της Ένωσης35 αλλά και του συνόλου των κρατών μελών στο ζήτημα της προστασίας των ζώων με τρόπο καθοριστικό36. Η

συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί τα όργανα και τα κράτη μέλη να λάβουν πλήρως υπόψη τους τις απαιτήσεις όσον

αφορά την καλή διαβίωση των ζώων κατά την επεξεργασία και την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, και ιδίως στους τομείς

της γεωργικής πολιτικής.

Αποδίδοντας στα κράτη μέλη της Ένωσης μια σειρά σημαντικών αρμοδιοτήτων για

την προστασία της δημόσιας υγείας, του περιβάλλοντος και ειδικά των ζώων ρυθμίζει

ένα σύνολο ζητημάτων που άπτονται της σχέσης του ανθρώπου με τα ζώα μεταξύ δε

αυτών συγκαταλέγονται ζητήματα σχετικά με τα απειλούμενα είδη άγριας πανίδας

και χλωρίδας, τη διατήρηση άγριων ειδών σε ζωολογικoύς κήπους, την προστασία

των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς σκοπούς, ενώ ειδικές ρυθμίσεις

γίνονται για τα άγρια πτηνά, της μωρά της θαλάσσιας φώκιας, τα δελφίνια κλπ.

Τα ζώα βρίσκουν τη θέση τους ακόμη και στη Συνθήκη ιδρύσεως της ΕΕ στο άρθρο

3037

. Σειρά οδηγιών ρυθμίζει επί μέρους ζητήματα.

Ιδιαίτερη ευαισθησία έδειξε το κοινοτικό δίκαιο για το ζήτημα των πειραμάτων στα ζώα38με στόχο την προστασία των ζώων

που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς ή επιστημονικούς σκοπούς εξασφαλίζοντας στα ζώα αυτά τη δέουσα φροντίδα καθώς και ότι τα ζώα αυτά δεν θα υποφέρουν περιττά θεσπίζοντας σειρά διατάξεων οι οποίες έδωσαν αφορμή και για σημαντική

νομολογία39. Το ζήτημα της απαγόρευσης των πειραμάτων στα ζώα αποτέλεσε αντικείμενο δράσης σημαντικών Μη

Κυβερνητικών Οργανώσεων και συσπείρωσε ζωόφιλους σε όλη την Ευρώπη. Συνέπεια αυτού αλλά και της γενικότερης ευαισθητοποίησης που επικρατεί με την πρόοδο των ετών, τουλάχιστον ως προς το φαίνεσθαι, θεσπίσθηκε η οδηγία

86/609/ΕΟΚ. Το ενδιαφέρον της είναι πολύ σημαντικό αν καταστεί αντιληπτό ότι η οδηγία αυτή επηρεάζει σημαντικά κλάδους

της βιομηχανίας και του εμπορίου.

34

Βλ. ειδικά Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων κατά το διεθνές δίκαιο σε Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 171 επ., όπου και αναλυτική βιβλιογραφία. 35

Βλ. αντί πολλών Δελλή Γ., Κοινοτικό Δίκαιο Περιβάλλοντος, Οι διαστάσεις της προστασίας του περιβάλλοντος στην κοινοτική έννομη τάξη, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1998, Καράκωστα Ι.- Σιούτη Γλ. (επ), Εισαγωγή στο κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 1993. 36

Βλ. ειδικά Κουσκουνά Μ., Η προστασία των ζώων στο κοινοτικό δίκαιο, Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 194 επ. με αναλυτική βιβλιογραφία και νομολογιακές αναφορές. 37

«Οι διατάξεις των άρθ. 28 και 29 δεν αντιτίθενται στις απαγορεύσεις ή στους περιορισμούς

εισαγωγών, εξαγωγών ή διαμετακομίσεων που δικαιολογούνται από λόγους δημοσίας ηθικής,

δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των

ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική,

ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. Οι

απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελούν ούτε μέσο αυθαιρέτων

διακρίσεων ούτε συγκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών».

38

Βλ. την οδηγία 86/609/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Νοεμβρίου 1986, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπού. 39

C-152/00, της 12ης Σεπτεμβρίου 2002 Επιτροπή κατά Γαλλικής Δημοκρατίας, C-354/99, της 18ης Οκτωβρίου 2001 Επιτροπή κατά Ιρλανδίας.

http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/el/s04000.htm

170

Η οδηγία 86/609/ΕΟΚ ισχύει για τα ζώα που χρησιμοποιούνται για ανάπτυξη, παραγωγή, έλεγχο της ποιότητας, δραστικότητας

και ασφάλειας των φαρμάκων, των τροφίμων και άλλων ουσιών ή προϊόντων για την παρακολούθηση των ασθενειών ή των

διαταραχών της υγείας στους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά για την παρακολούθηση των φυσιολογικών χαρακτηριστικών

στους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος προς όφελος του ανθρώπου και των ζώων. Τα κράτη μέλη επιβάλλεται να απαγορεύσουν τη χρήση για πειραματικούς σκοπούς ζώων που κινδυνεύουν να εκλείψουν. Η

χρήση των ζώων αυτών επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις εφόσον δηλαδή το πείραμα/έρευνα

έχει ως στόχο τη διατήρηση των εν λόγω ειδών ή εφόσον το είδος αυτό κατά τα φαινόμενα είναι το μόνο κατάλληλο για το συγκεκριμένο βιοϊατρικό στόχο. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες προβλέπεται ότι ένα ζώο θα υποβληθεί σε πείραμα κατά τη

διάρκεια του οποίου θα υπάρξει ο κίνδυνος να υποστεί ή πρόκειται να υποστεί πόνους που ενδέχεται να παραταθούν, το

αντίστοιχο πείραμα θα πρέπει να δηλώνεται ρητά στην αρμόδια αρχή και να αιτιολογείται ή να εγκρίνεται δεόντως από αυτήν. Τα πειράματα επιβάλλεται να πραγματοποιούνται αποκλειστικά και μόνο εφόσον δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική μέθοδος η

οποία να μην συνεπάγεται τη χρήση των ζώων. Τα ζώα που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν

αναισθητοποιημένα σε νευροφυσιολογικό επίπεδο, με τοπική ή γενική αναισθησία. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει δυνατότητα αναισθησίας, αυτή μπορεί να αντικατασταθεί από αναλγητικά Τα άτομα τα οποία συμμετέχουν (πραγματοποιώντας τα

πειράματα ή λαμβάνοντας μέρος σε αυτά) επιβάλλεται να διαθέτουν τα αντίστοιχα επιστημονικά προσόντα, και να έχουν

υποστεί την δέουσα εκπαίδευση ή επιμόρφωση.. Μετά από το πείραμα, στο ζώο πρέπει να παρέχεται η απαραίτητη για την αποκατάσταση της υγείας του ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στην περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί η ομαλή

διαβίωση του ζώου, το ζώο θα πρέπει να εκτελείται με τον ολιγότερο βάναυσο δυνατό τρόπο. Προκειμένου να αποφευχθεί

οιοσδήποτε κίνδυνος αλληλοεπικαλύψεων κατά τα πειράματα, τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να αποδεχθούν την αμοιβαία αναγνώριση των επιστημονικών αποτελεσμάτων τους.

Εξάλλου, για να υπάρξει εγγύηση για την καλή λειτουργία της κοινοτικής αγοράς των

ζώων, κρίνεται απαραίτητο να θεσπισθούν κοινοί κανόνες σχετικά με την προστασία

των ζώων στα εκτροφεία. Όλα τα κράτη μέλη επικύρωσαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση

για την προστασία των ζώων στα εκτροφεία, της οποίας οι αρχές αφορούν την

κατοικία, τη διατροφή και τις παρεχόμενες ανάλογα με τις ανάγκες των ζώων

φροντίδες. Σε συνέχεια θεσπίσθηκε η οδηγία αριθ. 98/58/ΕΚ του Συμβουλίου, της

20ής Ιουλίου 1998, σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία. Η οδηγία

αυτή εφαρμόζεται στα ζώα (συμπεριλαμβανομένων των ιχθύων, των ερπετών και

των αμφιβίων) που εκτρέφονται ή που διατηρούνται για την παραγωγή τροφίμων,

μαλλιού, δέρματος ή γούνας ή για άλλους σκοπούς γεωργικής εκμετάλλευσης. Δεν

αφορά τα άγρια ζώα, τα ζώα που προορίζονται να συμμετάσχουν σε αγώνες ή σε

άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις (εκθέσεις) τα πειραματόζωα ή τα ζώα εργαστηριακών

δοκιμών και τα ασπόνδυλα.

Τα κράτη μέλη θεσπίζουν διατάξεις ώστε οι κύριοι ή οι κάτοχοι ζώων να λαμβάνουν

όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για να εξασφαλίσουν την καλή διαβίωση των ζώων τους

καθώς και το ότι τα εν λόγω ζώα δεν υφίστανται κανένα περιττό πόνο, ταλαιπωρία ή

βλάβη. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται μέθοδοι εκτροφής που προκαλούν ταλαιπωρία

ή βλάβη εκτός εάν οι επιπτώσεις τους είναι ελάχιστες, στιγμιαίες ή επιτρέπονται

ρητώς από τις εθνικές διατάξεις.

Η οδηγία 93/119/ΕΚ του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 1993, σχετικά με την

προστασία των ζώων κατά τη σφαγή τους ή τη θανάτωσή τους ρυθμίζει με

«ανθρωπισμό» τον καταλληλότερο τρόπο θανάτωσης ή σφαγής των ζώων.

Οι ως άνω αναφορές αποτελούν παραδείγματα μεταξύ των πολλών κανονιστικών

ρυθμίσεων που θεσπίζονται σε επίπεδο κοινοτικού δικαίου, οι οποίες αντανακλούν

την ανθρωπιστική πλευρά της επιστημονικής έρευνας, της μαζικής εκτροφής και της

μαζικής θανάτωσης των ζώων, το καθεστώς των οποίων έχει προ πολλού εκφύγει από

την προσωπική μέριμνα και φροντίδα. Οι διατάξεις αυτές αφορούν ιδιαίτερα

λεπτομερή ζητήματα της θανάτωσης ή της κατάστασης των ζώων πριν θανατωθούν

http://www.europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!DocNumber&lg=el&type_doc=Directive&an_doc=1998&nu_doc=58

http://www.europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!DocNumber&lg=el&type_doc=Directive&an_doc=1993&nu_doc=119

171

με τρόπο μαζικό και οργανωμένο. Δεν θα μπορούσε παρά να προβληματισθεί κανείς

για την αντίφαση η οποία ενυπάρχει στο συσχετισμό ανάμεσα σε ρυθμίσεις που

αφορούν την αξία εκάστου κατοικιδίου όταν γίνεται αντιληπτό από το δίκαιο ως

φίλος του ανθρώπου και στις ρυθμίσεις που αφορούν τις μαζικές θανατώσεις και

βασανισμούς των αυτών κατοικιδίων με προσθήκη ανθρωπιστικών μεθόδων.

Παράλληλα ένα άλλο πλέγμα ρυθμίσεων αφορά τα μαζικά φαινόμενα προσβολής της

δημόσιας υγείας από νέες παθήσεις που σχετίζονται με ζώα. Οι τρελλές αγελάδες και

η νόσος των πτηνών αποτελούν γνωστά σε όλους πρωτοσέλιδα εφημερίδων που

οδήγησαν σε ομαδική φοβία του συνόλου των κατοίκων του πλανήτη και η

νομοθετική τους ρύθμιση αποτέλεσε το φάρμακο στον ομαδικό φόβο που προκαλούν

οι ανεξέλεγκτες αυτές συνθήκες.

Στις 17 Ιανουαρίου 2006 έλαβε χώρα η Σύνοδος του Πεκίνου για τη Γρίπη των

Πτηνών ενώ και η νόσος των τρελλών αγελάδων αντιμετωπίσθηκε από το κοινοτικό

δίκαιο διεξοδικά. Η νομολογία του ΔΕΚ έδωσε ένα ενδιαφέρον παράδειγμα της

σχέσης της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων των βρεττανών κτηνοτρόφων

και των συμφερόντων των πολιτών της Ενωσης μετά από ειδική ρύθμιση με την

οποία λήφθηκαν σειρά μέτρων κατά της νόσου που εμφανίσθηκε το πρώτον στη

Μεγάλη Βρεττανία. η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (στο εξής: ΣΕΒ),

γνωστή ως νόσος «των τρελλών αγελάδων» εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο

Ηνωμένο Βασίλειο το 1986. Κατατάσσεται μεταξύ των ασθενειών που καλούνται

μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες και χαρακτηρίζονται από τον εκφυλισμό

του εγκεφάλου και τη σπογγώδη μορφή των νευρικών κυττάρων κατά τη

μικροσκοπική ανάλυση. Οι διάφορες αυτές ασθένειες προσβάλλουν τόσο τον

άνθρωπο (ασθένεια kuru στη Νέα Γουινέα και ασθένεια Creutzfeldt-Jakob, που

προσβάλλει κατά κανόνα τους ηλικιωμένους) όσο και διάφορα είδη ζώων μεταξύ των

οποίων καταλέγονται τα βοοειδή, τα προβατοειδή («τρομώδης ασθένεια των

προβάτων»), η κατοικίδια γάτα και η ικτίδα εκτροφείου (vison). Η Επιτροπή εξέδωσε

επίσης ορισμένες αποφάσεις σχετικά με τη ΣΕΒ στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως την

απόφαση 90/200/ΕΟΚ της Επιτροπής, της 9ης Απριλίου 1990, αφορώσα πρόσθετες

απαιτήσεις για ορισμένους ιστούς και όργανα σχετικά με τη σπογγώδη

εγκεφαλοπάθεια βοοειδών, η οποία αντικαταστάθηκε από την απόφαση 94/474/ΕΚ

της Επιτροπής, της 27ης Ιουλίου 1994, σχετικά με ορισμένα μέτρα προστασίας από

τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών και για την ακύρωση των αποφάσεων

89/469/ΕΟΚ και 90/200/ΕΟΚ, η οποία τροποποιήθηκε, με τη σειρά της, με την

απόφαση 95/287/ΕΚ της Επιτροπής, της 18ης Ιουλίου 1995. Τα διάφορα αυτά μέτρα

συνίσταντο στην αφαίρεση των ιστών βοείου κρέατος που ενδέχεται να περιέχουν τον

παράγοντα μολύνσεως καθώς και στη διατροφή των μηρυκαστικών. Εξάλλου, η

οδηγία 92/290/ΕΟΚ της Επιτροπής, της 14ης Μαΐου 1992, όσον αφορά ορισμένα

προστατευτικά μέτρα κατά της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών στο

Ηνωμένο Βασίλειο, σχετικά με τα έμβρυα βοοειδών στο Ηνωμένο Βασίλειο εξήρτησε

την εξαγωγή εμβρύων από αυστηρότατους όρους.

172

Το Ηνωμένο Βασίλειο ζήτησε, βάσει του άρθρου 173 της Συνθήκης ΕΚ, την ακύρωση της αποφάσεως 96/239/ΕΚ της

Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου 1996, σχετικά με ορισμένα επείγοντα μέτρα προστασίας από τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των

βοοειδών καθώς και ορισμένων άλλων πράξεων της Επιτροπής.

Το 1998 εκδόθηκε από το ΔΕΚ η απόφαση C-180/96 της 5ης Μαΐου 1998 Ηνωμένο

Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας κατά Επιτροπής των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με την οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι η προσφυγή του

Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας είναι

απαράδεκτη στον βαθμό που βάλλει κατά των ληφθεισών στις 10 Απριλίου, 13

Απριλίου και 8 Μαΐου 1996 θέσεων της Επιτροπής, η προσφυγή του Ηνωμένου

Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας απορρίπτεται στον

βαθμό που βάλλει κατά της αποφάσεως 96/239/ΕΚ της Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου

1996, σχετικά με ορισμένα επείγοντα μέτρα προστασίας από τη σπογγώδη

εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών.

Με την απόφαση αυτή δικαιώθηκε η Επιτροπή και οι πρωτοβουλίες της σε ένα

εξαιρετικής σημασίας ζήτημα σε βάρος του κράτους μέλους.

Οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις και η νομολογία αποτελούν ίχνη του «νέου κόσμου»

όπου η τρυφερότητα αναφέρεται στο νομοθέτη όπως και η εξάλειψη του φόβου. Δεν

θα μπορούσε κανείς να κρίνει ή να αμφισβητήσει την αναγκαιότητα των διατάξεων

αυτών, ούτε να ασκήσει κριτική. Θα μπορούσε όμως να αναρωτηθεί για το παράδοξο

της επέκτασης του κανονιστικού ενδιαφέροντος της εξουσίας και στον περιορισμό

της προσωπικής ευθύνης.

Επίμετρο

Ο σύγχρονος άνθρωπος θα όφειλε να αναλογισθεί το μέγεθος της απαξίας του ρόλου

του όταν δεν είναι ο ίδιος υπεύθυνος και μόνον για το σκυλί ή το γαϊδούρι του. Όταν

η σφαγή των ζώων μετατίθεται από το χώρο της θρησκείας (πχ το εβραϊκό κόσερ)

στο χώρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο πολιτισμός αναμφίβολα έχει κατακτήσει ένα

σημαντικό πεδίο. Όταν η πανούκλα δεν αποτελεί σημάδι της «κατάρας του θεού»

αλλά μια νόσο όπως όλες που μεταδίδεται ορθολογικά και ελέγχεται με μέτρα, ο

173

πολιτισμός έχει κάνει ακόμη μεγαλύτερα βήματα. Στον πολιτισμό όμως αυτό η

προσωπική ευθύνη οφείλει να βαρύνει το άτομο και όχι το σύνολο40

.

Υπό την έννοια αυτή ο κάτοχος ζώων σε μαζικό επίπεδο, όπως ο φαρμακοβιομήχανος

που διεξάγει παράνομα πειράματα θα όφειλε να τιμωρείται προσωπικά έστω και αν

το ζώο που κατέχει δεν είναι απλώς ένα κατοικίδιο. Η ρύθμιση της συλλογικής

ευθύνης δεν θα πρέπει να περιορίζει την προσωπική ευθύνη αλλά να την επαυξάνει.

Ο ρόλος του ιδιωτικού δικαίου στην περίπτωση αυτή όχι μόνον δεν κάμπτεται αλλά

αποκτά εξέχουσα σημασία41

. Διαφορετικά η συλλογικότητα καθίσταται

ανευθυνότητα και η κανονιστική ρύθμιση οδηγεί σε απαλλαγή.

40

Για το ζήτημα της ιδιωτικής αυτονομίας βλ. αντί πολλών Γεωργιάδη Α., Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3

η έκδοση , Αντ. Ν. Σάκκουλα 2002, σ. 14 επ.

41 Ιδίως βλ. Γεωργιάδη Α., Το ιδιωτικό δίκαιο στο κατώφλι του 21

ου αιώνα, ΝοΒ 49, σ.569 επ. με

αναλυτική βιβλιογραφία.

ΖΩΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

Documents

Transcript of ΖΩΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ