VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja LOKACIJA

INVESTITOR: RUDNIK UGLJA A.D. PLJEVLJA OBJEKAT: VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja LOKACIJA: Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu koncesionog područja VRSTA TEHNIČKE DOKUMENTACIJE: Glavni projekat instalacija slabe struje i telekomunikacije PROJEKTANT: "MT TIM” d.o.o.

Ul. Vasa Raičkovića 32, Podgorica, Crna Gora

ODGOVORNO LICE: Mladen Terzić, Izvršni direktor ODGOVORNI PROJEKTANT: Miroslav Terzić, dipl. inž. el.

Glavni projekat VHF Interne radio veze

Rudnik Uglja A.D., Pljevlja

1

SADRŽAJ:

1. OPŠTA DOKUMENTACIJA ............................................ 4

1.1. PODACI O INVESTITORU ............................................................. 5

1.2. UGOVOR IZMEĐU INVESTITORA I PROJEKTANTA ............................... 6

1.3. OPŠTA DOKUMENTACIJA ZA PROJEKTANTA ...................................... 8

1.4. LICENCE I OVLAŠĆENJA ............................................................ 12

1.5. ODLUKA O ODREĐIVANJU ODGOVORNOG PROJEKTANTA .................... 16

1.6. IZJAVA ODGOVORNOG PROJEKTANTA ........................................... 17

2. PROJEKTNI ZADATAK ............................................... 18

3. TEKSTUALNA DOKUMENTACIJA ................................ 23

3.1. FUNKCIONALNI SISTEMI RADIO-VEZA .............................. 24 3.1.1. Osnovni tipovi radio stanica .................................................. 24 3.1.2. Osnovne komponente radio-stanica ...................................... 25 3.1.3. Konfiguracije Radio-mreža.................................................... 26

3.2. OSNOVNI PODACI O SISTEMU ........................................... 33 3.2.1. Osnovni podaci-repetitor ...................................................... 34 3.2.2. Osnovni podaci-glavna stanica .............................................. 34 3.2.3. Analitičke metode ................................................................. 35 3.2.4. Automatska identifikacija korisnika i zaštita sistema ............. 35

3.2.2.1. MDC ................................................................................ 36 3.2.2.2. PL ton .............................................................................. 37

3.3. ANTENSKI SISTEM ............................................................. 38 3.3.1. Tipovi antena ....................................................................... 38 3.3.2. Antenski sistem Repetitorske stanice .................................... 39 3.3.3. Antenski sistem Glavne stanice ............................................. 40 3.3.4. Antenski sistem mobilnih-kolskih stanica .............................. 41

3.4. RADIO OPREMA ................................................................. 42 3.4.1. Blok shema primopredajnika ................................................ 42 3.4.2. Blok shema repetitorske stanice ........................................... 43 3.4.3. Napajanje i uzemljenje opreme............................................. 43

3.5. METODOLOGIJA PRORAČUNA NIVOA ELEKTRIČNOG POLJA 45 3.5.1. Mobilni radio kanal ............................................................... 45

3.5.1.1. Specifičnosti prenosa signala mobilnim radio kanalom ............. 45 3.5.1.2. Mehanizmi prostiranja signala u mobilnom radio kanalu .......... 47

3.5.2. Minimalna medijanska vrednost jačine polja i zaštitni odnos . 66 3.5.3. Predikcija jačine polja .......................................................... 68

3.5.3.1. CCIR metod predikcije polja ................................................ 68 3.5.3.2. Deterministički metod za predikciju jačine polja ...................... 70 3.5.3.3. Rezime predikcije .............................................................. 73

3.5.4. Kratak opis preporuke ITU-R P.1546-1 .................................. 74 3.5.5. ATDI / ICS Telecom softver za predikciju .............................. 77 3.5.6. DEM – Digital Elevation Model ............................................... 78 3.5.7. Analiza rezultata .................................................................. 79

3.6. UTICAJ PROJEKTOVANE MREŽE NA ZDRAVLJE LJUDI I ŽIVOTNU SREDINU

80 3.6.1. EMC – norme i standardi ....................................................... 80

3.6.1.1. Regulativa i propisi u Crnoj Gori ........................................... 82 3.6.1.2. Uticaj na životnu okolinu..................................................... 84



2

3.6.2. Analiza uticaja elektromagnetnog zračenja bazne stanice ..... 85 3.6.2.1. Uvod ............................................................................... 85 3.6.2.2. Proračun zone nedozvoljenog zračenja .................................. 85

3.6.2.2.1. Proračun za Repetitorsku stanicu ...................................................... 87 3.6.2.2.2. Proračun za Glavnu stanicu ................................................................. 88 3.6.2.2.3. Proračun za mobilnu-kolsku stanicu ................................................... 88

3.6.3. Mjere zaštite na radio stanici ................................................ 89

3.7. INSTALACIJA OPREME I PUŠTANJE U RAD ...................................... 90 3.7.1. Opšte preporuke za elektro-energetske radove ..................... 90 3.7.2. Opšte preporuke za instalaciju radio kablova i antena ........... 91 3.7.3. Dokumentacija, alati i mjerni uređaji .................................... 92

3.8. MJERE ZAŠTITE NA RADU, ZAŠTITE OPREME I OBJEKTA ..................... 92 3.8.1. Mehaničke opasnosti i zaštita ............................................... 92 3.8.2. Opasnost i zaštita od električne struje .................................. 93

3.8.2.1. Postupak u slučaju udara električne struje ...................... 93 3.8.3. Opasnost i zaštita od požara ................................................. 94

3.8.3.1. Pravila protivpožarne bezbjednosti ................................. 94 3.8.3.2. Sredstva za gašenje požara ............................................ 94 3.8.3.3. Postupak u slučaju požara .............................................. 94

3.9. PROPISI I NORME ................................................................... 95

3.10. LITERATURA .......................................................................... 95

4. NUMERIČKA DOKUMENTACIJA ................................. 96

4.1. PREDMJER I PREDRAČUN .......................................................... 97

4.2. DINAMIČKI PLAN RADOVA ........................................................ 98 4.2.1. Dinamika instalacije opreme ................................................. 98

4.3. PRORAČUN ERP/EIRP ............................................................ 99 4.3.1. ERP/EiRP Repetitorske stanice ............................................. 99 4.3.2. ERP/EiRP Glavne stanice ..................................................... 100 4.3.3. ERP/EiRP Kolskih stanica..................................................... 101

4.4. PRORAČUN E POLJA U REPERNIM TAČKAMA ................................. 102

5. TELEKOMUNIKACIONI PRILOZI ............................. 103

5.1. POZICIJA REPETITORA NA TOPOGRAFSKOJ KARTI .......................... 104

5.2. PREDIKCIJA POKRIVANJA NA DEM 10M ..................................... 105

5.3. PREDIKCIJA POKRIVANJA U GRANICAMA KONCESIONOG PODRUČJA.... 106

5.4. ZONA SERVISA NA SATELITSKIM SNIMCIMA ................................. 107

5.5. ZONA SERVISA NA TOPOGRAFSKOJ KARTI .................................... 108

5.6. KLJUČNE I REPERNE TAČKE POKRIVANJA NA DEM 10M .................. 109

5.7. RADIO OPREMA .................................................................... 111 5.7.1. Repetitor Motorola GR500 ................................................... 111 5.7.2. Motorola GM160 .................................................................. 113 5.7.3. Motorola CM140................................................................... 115 5.7.4. Motorola GP140 ................................................................... 116 5.7.5. Motorola GP140 Universal Rapid Twelve-Bay Charger ........... 118 5.7.6. Antena repetitorske stanice DIAMOND X50A ........................ 120 5.7.7. Antena glavne stanice DIAMOND NR72BNMO ....................... 122 5.7.8. Antena kolske stanice MOTOROLA RRA 5314 A ................... 123 5.7.9. Antenski kabal..................................................................... 124

5.8. EFEKTIVNA VISINA ANTENE EFF-HGT ITU – SRTM 3 –

REEPETITORSKA STANICA TVRDAŠ ...................................................... 125



3

5.9. EFEKTIVNA VISINA ANTENE EFF-HGT ITU – SRTM 3 – GLAVNA

STANICA RUP ................................................................................. 126

5.10. TABELA SA TEHNIČKIM PARAMETRIMA (TABELA 2) ....................... 127

6. GRAFIČKA DOKUMENTACIJA .................................. 128



4

1. Opšta dokumentacija



5

1.1. Podaci o investitoru

Investitor: Rudnik uglja A.D. Pljevlja

Adresa: ul. Velimira Jakića br.6

84210 Pljevlja

Crna Gora

Odgovorno

lice: Slavoljub Popadić, Izvršni direktor

tel: 052 321 781

mail: [email protected]

mailto:mail:%20%09%[email protected]



6

1.2. Ugovor između Investitora i Projektanta



7



8

1.3. Opšta dokumentacija za projektanta

Glavni projekat VHF Interne radio veze Rudnik Uglja A.D., Pljevlja

9



10



11



12

1.4. Licence i ovlašćenja



13



14



15



16

1.5. Odluka o određivanju odgovornog projektanta

Na osnovu Statuta »MT TIM« d.o.o., Podgorica a u skladu članom 84 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata (»Sl. list CG« br. 51/08), donosim

R J E Š E NJ E o imenovanju odgovornog projektanta

Imenuje se Miroslav Terzić, dipl. ing. el. za odgovornog projektanta za izradu investiciono-tehničke dokumentacije:

O b r a z l o ž e nj e

Imenovani se određuje za odgovornog projektanta u smislu stava 3. člana 84. Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata (»Sl. list CG« br. 51/08) jer ispunjava uslove u pogledu stručne spreme i radnog iskustva na projektovanju. Dostavljeno: - imenovanom - a/a

IZVRŠNI DIREKTOR:

Mladen Terzić

Glavni projekat instalacija slabe struje i telekomunikacije VHF interne radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja

Investitora Rudnik uglja AD Pljevlja



17

1.6. Izjava odgovornog projektanta

IZJAVA ODGOVORNOG PROJEKTANTA DA JE TEHNIČKA DOKUMENTACIJA

IZRAĐENA U SKLADU SA VAŽEĆIM ZAKONIMA I PROPISIMA

OBJEKAT

VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja

LOKACIJA

Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu koncesionog područja

VRSTA TEHNIČKE DOKUMENTACIJE

Glavni projekat instalacija slabe struje i telekomunikacije

ODGOVORNI PROJEKTANT

Miroslav Terzić, dipl. ing. el.

I Z J A V LJ U J E M

da je ovaj projekat urađen u skladu sa:

Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata; Zakonom o elektronskim komunikacijama posebnim zakonima koji uređuju ovu oblast; propisima donesenim na osnovu Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata; propisima čija je obaveza donošenja propisana posebnim zakonima, a koji

direktno ili na drugi način utiču na osnovne zahtjeve za objekte; pravilima struke

PROJEKTANT: Miroslav Terzić, dipl. ing. el.

IZVRŠNI DIREKTOR: Mladen Terzić

Podgorica, avgust. 2017.g M.P.



18

2. Projektni zadatak



19

SEKTOR ZA RAZVOJ I INVESTICIJE

PROJEKTNI ZADATAK

SISTEMA VHF RADIO VEZE ZA RUDNIK UGLJA A.D. PLJEVLJA

OPŠTI PODACI : 1.0. Investitor:

Rudnik uglja A.D. Pljevlja

2.0. Lokacija:

Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu koncesionog područja

3.0. Uvodno obrazloženje:

Osnovna djelatnost Društva je proizvodnja i pripremanje uglja za potrebe termoelektrana, industrije i

široke potrošnje, proizvodnja drugih industrijskih i ostalih mineralnih sirovina, istraživanje uglja i drugih

mineralnih sirovina, proizvodnja rezervnih dijelova i čeličnih konstrukcija za rudarsku mehanizaciju,

remont i održavanje rudarskih mašina i postrojenja, transportnih sredstava i elektro postrojenja,

transport i prevoz uglja i drugih sirovina i materijala, izrada studija i druge investiciono tehničke

dokumentacije u oblasti rudarstva i geoloških istraživanja, prodaja na veliko i malo uglja i drugih

proizvoda: građevinskog materijala, metalne i elektro robe, utvrđivanje kvaliteta uglja, cementa,

mineralnih sirovina, vode, goriva i maziva i druge laboratorijske usluge.

U Rudniku uglja A.D. Pljevlja eksploatiše se ugalj kao osnovni proizvod i priprema za distribuciju i

prodaju u različitim asortimanima.

Od pogonske energije Rudnik uglja koristi električnu energiju, naftu i njene derivate i sopstveni ugalj za

zagrijavanje prostorija.



20

3.1. Trendovi Razvoja:

Trenutna proizvodnja godišnje iznosi 1.600.000 - 1.700.000 t uglja i oko 6.000.000 m3 čm otkrivke.

Kratkoročni i dugoročni trendovi razvoja:

3.1.1. Kratkoročni trendovi su:

Unapređenje postojeće tehnologije rada nabavkom produktivnijih mašina u tehnološkom lancu

proizvodnje. Implementacija nove organizacione strukture tako da se značajno poboljša

funkcionalnost svih organizacionih dijelova uz poboljšanje kvalifikacione i starosne strukture u cilju

obezbjeđenja produktivnijeg rada. Definisanje troškova rada tj. lociranje i praćenje svih troškova

po mjestu nastanka i organizacionim dijelovima. Dalji razvoj informacionog sistema kao i sistema

interne radio komunikacije radi stvaranja mogućnosti za dobijanje kvalitetnih informacija u cilju

donošenja cjelishodnih i pravovremenih odluka i povećanje bezbijednosti rada. Značajno

poboljšanje, kako tehnički tako organizaciono i kadrovski, procesa održavanja rudarske opreme i

mehanizacije. Istraživanje mogućnosti poboljšanja kvaliteta uglja u postojećim objektima za

preradu, kao i mogućnosti proizvodnje novih asortimana uglja i proizvoda od uglja.

3.1.2. Dugoročni trendovi su:

Definisanje ležišta uglja mimo pljevaljskog basena gdje postoje značajne rezerve (maočki basen i

drugi manji baseni) u cilju značajnog povećanja kapaciteta. Izučavanje mogućnosti proizvodnje

novih proizvoda na bazi uglja imajući u vidu dobijanje proizvoda koji su ekološki prihvatljiviji sa

stanovišta sagorijevanja, transporta i skladištenja, prije svega ugljenih briketa ali i drugih sličnih

proizvoda. Izučavanje mogućnosti proizvodnje cementa. Izrada studije gasifikacije uglja. Izvođenje

radova niskogradnje.

4.0. Podloge za izradu:

- Karta granica koncesionog područja RUPa (u prilogu)

- Dopunski rudarski projekat eksplatacije uglja za period 2015.-2019. godine na

P.K.,,Potrlica“

- Geografske koordinate lokacija glavne komunikacione opreme i krajnjih tačaka područja

pokrivanja.



21

5.0. Planski sadržaj:

5.1. Opis Sistema:

Funkcionalni sistem veza treba realizovati u adekvatnom VHF opsegu kao semidupleksni

repetitorski sistem veza za govornu komunikaciju između korisnika. Sistem treba da je

projektovan da obezbijedi kvalitetan prijem u projektovanoj zoni pokrivanja koji odgovara

kvalitetu propisanom od međunarodnih telekomunikacionih asocijacija i za ovakve vrste

emisija propisane od strane nadležnih državnih organa. Predviđeno je da društvo ima 85

kolskih i 25 mobilnih radio stanica. U vezi sa potrebom ovaj broj se može i mijenjati.

Predvidjeti opremu tipa Motorola za repetitorsku i glavnu stanicu za govornu komunikaciju

kao i za kolske i mobilne radio stanice sa mogućnošću „čipovanja“ ili određenom vrstom

mehaničke („anti-vandal“) zaštite kod kolskih stanica.

Predvidjeti set rezervnih aku-baterija za mobilne radio stanice.

Predvidjeti mogućnost automatske identifikacije korisnika i centralizovana očitavanja u

glavnoj stanici za govornu komunikaciju.

Za antenski sistem predvidjeti opremu adekvatnu gore navedenim zahtijevima sistema kao

i za antenski kabl, istih ili boljih karakteristika.

Ključne tačke pokrivanja i dio lokacija za smještaj glavne komunikacione opreme:

- Nova stambeno-poslovna zgrada (smještena uprava sektora „Proizvodnja“ i kopa

„Potrlica“) sa koordinatama: 43°21´03,71“ (N) i 19°21´32,89“ (E) na 781 (mnv) za smještaj

glavne stanice za govornu komunikaciju preporučenog tipa Motorola GM360 ili

adekvatne.

- „Tvrdaš“ objekat RDC (Opština Pljevlja) sa koordinatama: 43°19´48,11“ (N) i 19°23´20,51“

(E) na 1.181 (mnv) Repetitor za govornu komunikaciju preporučenog tipa Motorola GR

500 sa repetitorskim semidupleksnim kanalom ili adekvatan.

- Reperne tačke pokrivanja:

TS 35/6 KV „Tvrdaš“ 43°20´39,23“ (N) i 19°22´55,73“ (E) na 904 (mnv)

TS 110/35 KV „Židovići“ 43°21´14,06“ (N) i 19°19´15,24“ (E) na 750 (mnv)

TS 35/6 KV „Potrlica“ (nova) 43°20´24,17“ (N) i 19°21´14,27“ (E) na 775 (mnv)

Borovica, bivša upravna zgrada 43°20´47,07“ (N) i 19°21´22,84“ (E) na 757,1 (mnv)

Drobilana „Maljevac“ 43°19´44,90“ (N) i 19°19´39,38“ (E) na 778,6 (mnv)

Magacin expl. 43°20´06,60“ (N) i 19°20´21,69“ (E) na 785 (mnv)

Glavna upravna zgrada RUP (ul. Velimira jakića br. 6.) sa koordinatama 43°21´14,24“ (N) i

19°21´39,23“ (E) na 784,3 (mnv)



22

Prikazati:

- Prostornu lokaciju opreme i prostora pokrivanja

- Značaj sistema i njegovu funkcionalnu povezanost sa ostalim cjelinama Rudnika Uglja

- Planirani vijek sistema

5.2. Tehničko - Tehnološki dio:

Obraditi:

- Zakonsku regulativu iz oblasti korišćenja radio frekvencija i uspostavljanja internih radio

veza - Propisi i standardi

- Opis i geografske koordinate lokacija za smještaj glavne komunikacione opreme

- Opis sistema i izbor radio-komunikacione opreme

- Tehničke karakteristike predložene opreme

- Sistem za punjenje akumulatorskih baterija

- Mjere sigurnosti i zaštita od neovlašćenog pristupa

- Mjere zaštite na radu

- El. energetsko napajanje sistema - na raspolaganju je pristup ED mreži niskog napona

standardnih karakteristika (380/220 V, 50 Hz).

- Predmjer i predračun

Tokom rada, projektant je dužan sarađivati sa Investitorom i redovno ga obavještavati o napredovanju radova na projektu, kao i o predviđenim tehničkim rješenjima. Projektant je dužan, da nakon formiranja Komisije za kontrolu tehničke dokumentacije, u roku koji odredi Komisija, otkloni sve eventualne nedostatke, kako bi se od strane Komisije za kontrolu tehničke dokumentacije dobilo pozitivno mišljenje.

U Pljevljima , 12.06.2017 INVESTITOR:

____________________



23

3.

Tekstualna dokumentacija



24

3.1. FUNKCIONALNI SISTEMI RADIO-VEZA Funkcionalni sistemi radio veza su Radio-komunikacioni sistemi namijenjeni djelatnostima koje za svoje funkcionisanje zahtijevaju jednostavnu govornu komunikaciju između zaposlenih u tim djelatnostima i jedino tako mogu efikasno da se obavljaju. Osnovne osobine i karakteristike funkcionalnih sistema veza: ♦ Opseg radio-kanala:

68 - 87.5 MHz (4m)

146 - 174 MHz (2m) 430 - 470 MHz (0.7m)

♦ Širina kanala: 25/ 12.5 / 6.25 / kHz, ♦ Vertikalna polarizacija EM talasa, ♦ Analogna fazna (PM) ili frekvencijska (FM) modulacija sa ograničenjem maksimalne devijacije ♦ Govorni signali prenose se u analognom obliku,

♦ Podaci se prenose u modulisanom obliku oštro ograničenog spektra (0.3 - 3 kHz), ♦ Koriste se monokanalni radio-uređaji sa mogućnošću promjene frekvencije radnog

kanala, ♦ Manuelna promjena frekvencije i aktiviranje predajnika radio-uređaja, ♦ Moguće su napredne kontrolne i signalizacione funkcije (osim funkcija karakterističnih za

tzv. “TRANKING” i javne mobilne telefonske sisteme).

Osnovni principi izgradnje sistema: ♦ Grade se za prenos poruka iz djelatnosti korisnika, ♦ Obaveza izrade projektno-tehničke dokumentacije, ♦ Obaveza obavljanja tehničkog pregleda izgrađenog sistema, ♦ Sistem se može koristiti samo za prenos poruka iz okvira delatnosti ili poruke o

opasnosti, ♦ Sistem se mora održavati u ispravnomi radnom stanju, i ne smije ometati druge korisnike

spektra. ♦ Za ključnu infrastrukturu sistema mora se obezbediti rezervno napajanje energijom, ♦ Radio kanali se dodeljuju u zavisnosti od vrste djelatnosti korisnika, potreba korisnika i u

skladu sa propisima o korišćenju radio-frekvencijskog spektra, ♦ Broj dodeljenih kanala mora biti minimalan, ali koji zadovoljava potrebe korisnika u

skladu sa rješenjima iz projektno - tehničke dokumentacije.

3.1.1. Osnovni tipovi radio stanica

Postoje tri osnovna tipa radio stanica u Funkcionalnom sistemu radio veza: fiksne, mobilne- kolske i prenosne (ručne) radio stanice. Fiksne radio-stanice mogu biti:

Dupleksni i semidupleksni repetitori, Monokanalni linkovi, Bazne dupleksne / semidupleksne stanice, Centralne semidupleksne/simpleksne stanice, Periferne (dupleksne) semidupleksne / simpleksne stanice.

Mobilne- kolske radio-stanice su Radio-uređaji, (dupleksni, semidupleksni ili simpleksni),

koji se ugrađuju u sve vrste kopnenih prevoznih i transportnih sredstava i pokretnih radnih mašina.



25

Prenosne i ručne radio-stanice su Radio-uređaji (S/D ili Sx), izvedeni tako da se u jednom kompaktnom sklopu nalaze svi elementi neophodni za održavanje komunikacije sa korespodentima:

primopredajnik, mikrofon, zvučnik, Rx/Tx taster, selektor kanala, akumulatorska baterija, antena.

3.1.2. Osnovne komponente radio-stanica

Svaka radio-stanica sastoji se od tri osnovna dijela: Radio-primopredajnik koji čine:

Predajnik Sklop za vezu Rx/Tx sa antenom Prijemnik

Sklop za upravljanje Rx/Tx Sklop za obradu NF signala Sklop za interno napajanje Komandna konzola (SEL, TF) MTK (mikrotelefonska kombinacija)

Antenska instalacija koju čine:

Antene Antenski kablovi Antenski konektori

Uređaji za napajanje energijom i to:

Primarni izvori energije

Stabilizovani ispravljači [220(110) VAC → 12 (24/48) VDC] DC/DC konvertori [12(24/110) VDC → 12 (24) VDC ]

hemijski izvori električne energije Solarni izvori električne energije

Uređaji za rezervno napajanje

Akumulatori (Pb, NiCd) Invertori UPS uređaji Dizel-električni agregati



26

3.1.3. Konfiguracije Radio-mreža

Postoji velika raznovrsnost konfiguracija i načina upotrebe opreme u funkcionalnim radio-mrežama. Ove raznovrsnosti mogu se klasifikovati tako da se definišu tipovi funkcionalnih radio-mreža:

Jednofrekventne simpleksne Dvofrekventne simpleksne Semidupleksne

Semidupleksne repetitorske Dupleksne Dupleksne repetitorske Monokanalne linkovske veze Složene klasične monokanalne

Za ovaj projekat izabrana je konfiguracija repetitorske semidupleksne funkcionalne radio-mreže.

Na sledećim stranama dati su dijagramski prikazi ovih tipova veza.



27



28



29



30



31



32



33

3.2. OSNOVNI PODACI O SISTEMU

Projektovani Sistem Radio telefonske veze za potrebe Rudnika uglja AD Pljevlja, prvenstveno služi za prenošenje i razmjenu govornih poruka između učesnika u ovom sistemu, koji za vrijeme komunikacije mogu da budu i u pokretu, pa on, po tehničkoj fizionomiji, čini sistem mobilnih zemaljskih radio veza. Učesnici ovog sistema su zaposleni ovog društva. Operativnost, značaj vremena u pružanju usluga i sinhronizacija rada učesnika, čine skup elemenata bitan za uspješno i racionalno poslovanje, a što treba da obezbijedi projektovani radio telefonski sistem.

Radio telefonski sistem će se sastojati od Repetitorske stanice smještene na lokaciji Tvrdaš- Objekat Radio Difuznog Centra (RDC) Crne Gore, Glavne stanice- koja će imati i funkciju kontrolne stanice za čitavi sistem, i biće smještena u novoj stambeno-poslovnoj zgradi u kojoj je smještena uprava sektora „Proizvodnja“ i kopa „Potrlica“, te više ručnih i

kolskih primo-predajnih stanica. Poziciju antena i opreme na lokaciji Tvrdaš treba usaglasiti sa stručnim službama RDC CG, nakon dobijanja Rješenja o korištenju frekvencije od strane

Agencije za EKIP. U slučaju većih odstupanja od projektovanog stanja, treba uraditi dopunu projektne dokumentacije. Koncepcija sistema je repetitorski semidupleks. Za realizaciju ovog sistema potreban je jedan repetitorski kanal širine 25+25kHz (jedna frekvencija za up-link, druga frekvencija za down-link). Frekventni opseg je VHF 146 - 174 MHz (2m). Svi proračuni su urađeni za srednju frekvenciju 160MHz. Sistem je projektovan sa radio opremom Proizvođača Motorola, EU, i to :

Repetitorska stanica Motorola GR500 1 komad

Glavna stanica Motorola GM160 1 komad Kolske stanice Motorola CM140 85 komada Ručne stanice Motorola GP140 25 komada

Detaljnije o radio opremi dato je u sledećim poglavljima. U cilju racionalnijeg rukovanja sa opemom, prije svega sa ručnim stanicama Motorola GP140, preporučuje se nabavka multi-punjača za brzo punjenje 12 baterija i/ili radio jedinica zajedno (Motorola GP140 Universal Rapid Twelve-Bay Drop-in Charger). Preporuka je da se nabave dva ovakva multi-punjača, čime se zadovoljava predviđeni broj ručnih stanica, imajući u vidu da uz svaku dolazi zasebni punjać. Na ovaj način se punjenje rezervnih baterija može odvijati centralizovano i pod nadzorom rukovodioca odjeljenja koje koristi ručne stanice. Detaljnije o multi – punjaču dato je u telekomunikacionim prilozima.



34

3.2.1. Osnovni podaci-repetitor Osnovni podaci o lokaciji Repetitorske stanice su dati u sljedećoj tabeli:

Naziv lokacije TVRDAŠ

Adresa -

Opština Pljevlja 84211

Opis i pristup lokaciji

Lokacija se nalazi na brdu Tvrdaš, okolina Pljevalja, u objektu RDC CG

Geografska širina 43°19´48,11“ N

Geografska dužina 19°23´20,51“ E

Nadmorska visina (m) 1181

Priroda lokacije 4

Priroda zemljišta 7

Tip objekta Čvrsta gradnja

Proizvođač -

Vlasnik objekta RDC Crne Gore

Tip stuba Cijevni profil

Visina nosača antene (m) 8

Vlasništvo stuba/nosača RDC Crne Gore

Tabela: Podaci o lokaciji Repetitorske stanice

3.2.2. Osnovni podaci-glavna stanica Osnovni podaci o lokaciji Glavne stanice su dati u sljedećoj tabeli:

Naziv lokacije Upravna zgrada sektora „Proizvdnja“

Adresa -

Opština Pljevlja 84211

Opis i pristup lokaciji

Lokacija se nalazi u poslovno stambenom objektu gdje je smještena Uprava sektora „Proizvodnja“ i kopa „Potrlica“

Geografska širina 43°21´03,71“ N

Geografska dužina 19°21´32,89“ E

Nadmorska visina (m) 781

Priroda lokacije 4

Priroda zemljišta 4

Tip objekta Čvrsta gradnja

Proizvođač -

Vlasnik objekta Rudnik uglja AD Pljevlja

Tip stuba Zidni nosač

Visina nosača antene (m) 5

Vlasništvo stuba/nosača Rudnik uglja AD Pljevlja

Tabela: Podaci o lokaciji Repetitorske stanice



35

3.2.3. Analitičke metode

Analiza pokrivenosti sa ove lokacije rađena je softverskim paketom ICS Telecom v10.0, kompanije ADTI. Softver posjeduje više predikcionih modela od kojih se za potrebe projektovanja ovakvih sistema preporučuju oni bazirani na preporuci ITU-R P.1546. Detaljnije o metodama proračuna i predikcionim modelima dato je u narednim pod-poglavljima u okviru ovog poglavlja. Kao podloga za analizu baziranu na ITU preporukama korišten je digitalni model reljefa Crne Gore, rezolucije 10m. Predikcija pokrivanja i zona

servisa urađene su upotrebom preprouke ITU-R P.1546 i date su u Prilogu projekta. Referentni nivo za projektovanje je 20 dB (V/m), u skladu sa preporukama o minimlanim nivoima koji se štite. Za određivanje efektivne visine antena korišten je ITU softver koji se može naći na ITU site-u sa web adresom http://www.itu.int/SRTM3/index.html. (Calculation of Effective antenna heights(eff_hgt) using the SRTM3 Terrain Database). Softver koristi digitalni model reljefa SRTM3, rezolucije 90m. Projektnim zadatkom definisano je da se zona servisa uspostavi sa lokacije Tvrdaš – objekat vlasništvo RDC Crne Gore (43°19´48,11“ (N) i 19°23´20,51“ (E) na 1.181 (mnv)), na kojoj je potrebno postaviti repetitor za govornu komunikaciju. Ova lokacija predstavlja optimalno rješenje za pokrivanje čitave teritorije Opštine Pljevlja, o čemu govori prisustvo velikog broja TV i FM stanica, te sva tri operatera mobilne telefonije

Za Glavnu stanicu/Kontrolni centar/Dispečerski centar predviđena je lokacija Nova stambeno-poslovna zgrada u kojoj je smještena uprava sektora „Proizvodnja“ i kopa „Potrlica“ ( 43°21´03,71“ (N) i 19°21´32,89“ (E) na 781 (mnv)). Na ovoj lokaciji treba da se odvijaju sve kontrolne i mjerne funkcije za praćenje rada cjelokupnog funkcionalnog sistema veza. Projektnim zadatkom se daju i sledeće tačke kao reperne, na kojima treba obratiti posebnu pažnju, te provjeriti softverom za planiranje, kvalitet sistema i pokrivenost sa lokacije tvrdaš. Reperne tačke su: TS 35/6 KV „Tvrdaš“ 43°20´39,23“ (N) i 19°22´55,73“ (E) na 904 (mnv) TS 110/35 KV „Židovići“ 43°21´14,06“ (N) i 19°19´15,24“ (E) na 750 (mnv) TS 35/6 KV „Potrlica“ (nova) 43°20´24,17“ (N) i 19°21´14,27“ (E) na 775 (mnv) Borovica, bivša upravna zgrada 43°20´47,07“ (N) i 19°21´22,84“ (E) na 757,1 (mnv) Drobilana „Maljevac“ 43°19´44,90“ (N) i 19°19´39,38“ (E) na 778,6 (mnv) Magacin expl. 43°20´06,60“ (N) i 19°20´21,69“ (E) na 785 (mnv) Glavna upravna zgrada RUP (ul. Velimira jakića br. 6.) sa koordinatama 43°21´14,24“ (N) i 19°21´39,23“ (E) na 784,3 (mnv)

Osim ovoga data je i geometarska podloga sa „granicama“ teritorije RUP-a, koja se korištenjem softerskog paketa Global Mapper, nakon preklapanja sa zonom servisa, može analizirati i utvrditi pokrivenost unutar „granica“ rudnika.

3.2.4. Automatska identifikacija korisnika i zaštita sistema Za primjenu Automatske identifikacije korisnika (AIK) koristiće se MDC-1200 protokol, dok

će se zaštitu sistema od nedozvoljenog korištenja koristiti zaštita PL tonom. Osim ovoga,

svi nodovi u meži su opremljeni sa softverskom zaštitom (lozinkom) koja ne dozvolava da

se neautorizovano pristupi bilo kome od uređaja, te da se sa njega očitaju podaci, koji bi

mogli da posluže za neovlašteni pristup (PL tone i drugo).



36

3.2.2.1. MDC

MDC (Motorola Data Communications), takođe poznat i kao MDC-1200 je sistem za prenos

podataka koji koristi audio frekvenciski shift keying (AFSK). MDC-1200 koristi 1200 baud simbolsku brzinu. Mark i space tone su 1200Hz i 1800Hz. Podaci se šalju u burst-ovima preko govornog radio kanala.

MDC signaliacija uključuje veliki broj različitih informacija: unit ID, stautsne informacije (tatsere), emergency poziv, radio provjere, selektivna zabrana i selektivno pozivanje. Ove opcije su programabilne i mogu se koristiti u bilo kojoj kombinaciji koja korisniku zatreba.

Motorolini radio uređaji sa MDC opcijom imaju opciju koja omogućava radiju da burst podataka filtrira van prijemnog audio signala. Umjesto slušanja AFSK podataka, korisnik čuje kratak strim na početku kad god se pojavi burst podataka (opcija se programira u radio podešavanjima).

MDC sistem generalno može da bude podešen da radi sa i bez potvrde (acknowledgement - ack). Kada je ova opcija podešene pozivani radio šalje potvrdu (ack) da je primio i dekodirao poziv (data handshake). U kompjuterizovanim dispečerskim centrima , signal potvrde (ack) može biti proslijeđen do dispečerskog kompjuterskog sistema, gdje označava selektivni poziv kao primljen ili gdje mjeri dužinu trajanja poziva. Negativna strana primjene ovog sistema je vrijeme koje se udvostručuje za komunikaciju pri uspostavljanju poziva.

UNIT ID (Push-to-talk ID) – je opcija gdje se prilikom pritiska na PTT taster šalje ID radio uređaja koji je prethodno programiran u njemu. Može se slati na početku ili na kraju govorne poruke. Karakteristično je da se za vrijeme trajanja burst-a u zvučniku čuje kratki ton, koji treba da opomene korisnika da sačeka 1 do 1,5 sec da se prenese burst, prije nego pošalje svoju govornu informaciju.

Emergency poziv- je opcija koja dozvoljava da se određeni taster na uređaju definiše kao taster za Emergency (vanrednu, opasnu) situaciju. Pritiskom tog dugmeta šalje se UNIT ID sa flag-om (zastavicom) koja označava emergency situaciju, što se detektuje u Dispečerskom centru.

Stautsne informacije – u nekim situacijama se pojedinim tasterima može dodijeliti opcija

slanja statusne poruke- na primjer da je radnik na pauzi za ručak ili da obavlja neku specifični radni zadatak (servis auta npr).

Selectivna zabrana – opcija omogućava da se u slučaju krađe uređaja pošalje određena komanda koja tu radio stanicu blokira za slanje poruka ili pristupanje sistemu (slušanje).

Radio provjera - opcija omogućava da se provjeri pojedinačni radio uređaj- da li je

uključen, na pravoj frekvenciji ili u dometu. Po potrebi ova se opcija može isključiti, te staviti na “tihu” opciju-kako korisnik ne bi znao da je provjeravan.

Selektivno pozivanje – opcija koja omogućava da se preko repetitora upotrebom User ID brojeva pozove samo jedna stanica (na displeju dobije signal CALL ili se upali tastatura uređaja). Takođe se može koristiti da se pozovu dva korisnika međusobno.

https://en.wikipedia.org/wiki/Acknowledgement_%28data_networks%29



37

3.2.2.2. PL ton

PL Tone je Motorolin zaštićeni naziv za Continuous Tone-Coded Squelch System (CTCSS), koji za cilj ima da spriječi da se neovlašćeno koristi komunikacioni kanal. Nekad se naziva skvelč (sqelch) ton ili pod-kanal jer se nekad koristi da kreira virtualne podkanale na istoj frekvenciji. Ovo se postiže dodavanjem niske frekvencije audio tonu govora. Tonovi upadaju u područje osjetljivosti ljudskog uha, ali se filtriraju, bilo samim zvučnicima za reprodukciju, bilo posebnim filterima. Opseg PL tonova se kreće od 67 do 257Hz. U FM modulaciji se ovi tonovi postavljaju na

15% sistemske devijacije. Na primjer u sistemima sa devijacijom od 5kHz PL tone se stavljaju sa devijacijom od 750Hz. PL Tonovi su standardizovani od strane Electronic Industries Alliance (EIA) i Telecommunications Industry Association (TIA). U sledećim tabelama su dati standrdizovani tonovi.

NS [1]

PL Hz

1 XZ 67.0

WZ 69.3

[2]

2 XA 71.9

3 WA 74.4

4 XB 77.0

5 WB 79.7 [3]

6 YZ 82.5

7 YA 85.4

8 YB 88.5

9 ZZ 91.5

10 ZA 94.8

11 ZB 97.4 [4]

12 1Z 100.0

13 1A 103.5

14 1B 107.2

15 2Z 110.9

16 2A 114.8

17 2B 118.8

S [1]

PL Hz

9Z 229.1

[6]

237.1

[7]

245.5

[7]

0Z 254.1

[6]

159.8

165.5

171.3

177.3

183.5

189.9

196.6

32 M1 203.5

33 M2 210.7

34 M3 218.1

35 M4 225.7

36 M5 233.6

37 M6 241.8

38 M7 250.3

NS [1]

PL Hz

18 3Z 123.0

19 3A 127.3

20 3B 131.8

21 4Z 136.5

22 4A 141.3

23 4B 146.2

NATO

150.0 [5]

24 5Z 151.4

25 5A 156.7

26 5B 162.2

27 6Z 167.9

28 6A 173.8

29 6B 179.9

30 7Z 186.2

31 7A 192.8

199.5

8Z 206.5

[6]

213.8

[7]

221.3

[7]

https://en.wikipedia.org/wiki/Telecommunications_Industry_Association



38

3.3. ANTENSKI SISTEM

3.3.1. Tipovi antena

Svaka stanica ima svoj antenski sistem koji se sastoji od primo-predajnih antena. Pošto je antena pasivni element, jedini način da se dobije pojačanje u bilo kom pravcu je pomoću usmjeravanja zračenja. Dobitak, prema tome, nije u emitovanoj snazi, već u gustini snage emitovane u određenom pravcu. Ako se ovaj pravac poklapa sa pravcem komunikacije, dobija se pojačanje. Zavisno od toga kakav se dijagram zračenja želi, mogu se izabrati različiti tipovi antena. Najčešće korišćeni tipovi antena su:

- omni-direkcione,

- usmjerene, - specijalne antene, - multi-antenski sistemi.

Omni-direkcione antene (često se zovu samo omni antene) imaju ravnomjeran dijagram zračenja gledajući u horizontalnom pravcu. Gledajući, međutim, vertikalni pravac, dijagram zračenja je usmjeren. Usmjerene antene imaju neravnomjeran dijagram zračenja i u horizontalnoj i u vertikalnoj ravni i često se koristi za pravljenje tzv sektora pokrivanja. Prema tome one se često zovu sektorske antene. Izračena snaga je više ili manje koncentrisana u jednom pravcu. Obzirom da se zračenje koncentrisano u horizontalnoj ravni dobija uz pomoć reflektora, to

već postoji određeni dobitak. Međutim, antenski elementi mogu takođe biti tako postavljeni (slično kao omni antene) u cilju povećanja rezultujućeg dobitka u vertikalnoj ravni.



39

3.3.2. Antenski sistem Repetitorske stanice

Primopredajni VHF antenski sistem čine: jedna antena tipa: omni antena odgovarajući kablovi sa završnim konektorima Antena se postavlja na antenskom nosaču Fe konstrukciji-fiksirana na antenskom stubu vlasništvo RDC CG. Predlaže se korištenje novog antenskog stuba na lokaciji Tvrdaš Proizvođač antena je kompanija DIAMOND (Japan), tip antene X50A. Za ovu lokaciju

odabrana je vertikalna polarizacija imajući u vidu karakteristike zone servisa i faktore koje utiču na izbor polarizacije. Visina dna antene iznad tla je 7m. Poziciju antena i opreme na lokaciji Tvrdaš treba usaglasiti sa stručnim službama RDC CG, nakon dobijanja Rješenja o korištenju frekvencije od strane Agencije za EKIP. U slučaju većih odstupanja od projektovanog stanja, treba uraditi dopunu projektne dokumentacije i odgovarajućih proračuna. Antenski konektor je tipa N. Primijenjeni antenski kabal je DRAKA RG-213-FRNC čije slabljenje na 100 MHz iznosi 6.8

dB/100m. Za potrebe ovog projekta usvojena je vrijednost slabljenja od 8dB/100m. Pri proračunu je korištena procijenjena ukupna dužina ovog kabla od 25m na ovoj lokaciji. Za realizaciju ove veze može se primijeniti i kabal nekog drugog proizvođača sa sličnim karakteristikama.

Antenski koaksijalni kablovi su pričvršćeni za antenski nosač i za rostove pomoću odgovarajućih obujmica. Priključci na kablovima i antenama su zaštićeni od prodora vlage.

Pojačanje antenskog sistema

Pojačanje antene +2.35 dBd Slabljenje kablova iznosi -2.00 dB Slabljenje konektora (kumulativno) -0.20 dB

Ukupno pojačanje antenskog sistema je 0.15 dBd

Više detalja o antenskom sistemu (električne, mehaničke i druge krakteristike) dato je u Prilogu projekta.



40

3.3.3. Antenski sistem Glavne stanice

Primopredajni VHF antenski sistem čine: jedna antena tipa: omni antena odgovarajući kablovi sa završnim konektorima Antena se postavlja na antenskom nosaču Fe konstrukciji-fiksirana na fasadi postojećeg objekta, preko posebnog antenskog Fe nosača/adaptera. Proizvođač antena je kompanija DIAMOND (Japan), tip antene NR72BNMO Dualband Mobile Antenna. Za ovu lokaciju

odabrana je vertikalna polarizacija imajući u vidu karakteristike zone servisa i faktore koje utiču na izbor polarizacije. Visina dna antene iznad tla je 5m. Antenski konektor je tipa MJ. Primijenjeni antenski kabal je DRAKA RG-213-FRNC čije slabljenje na 100 MHz iznosi 6.8 dB/100m. Za potrebe ovog projekta usvojena je vrijednost slabljenja od 8dB/100m. Pri

proračunu je korištena procijenjena ukupna dužina ovog kabla od 10m na ovoj lokaciji. Za realizaciju ove veze može se primijeniti i kabal nekog drugog proizvođača sa sličnim karakteristikama. Antenski koaksijalni kablovi su pričvršćeni za antenski nosač pomoću odgovarajućih obujmica. Po krovu kabal se postavlja po odgovarajućim nosačima ili PVC obujmicama, koje ga fiksiraju za vođice kablova. Priključci na kablovima i antenama su zaštićeni od

prodora vlage.

Pojačanje antenskog sistema

Pojačanje antene +0.00 dBd Slabljenje kablova iznosi -0.80 dB Slabljenje konektora (kumulativno) -0.20 dB

Ukupno pojačanje antenskog sistema je -1.00 dBd

Više detalja o antenskom sistemu (električne, mehaničke i druge krakteristike) dato je u Prilogu projekta.



41

3.3.4. Antenski sistem mobilnih-kolskih stanica

Primopredajni VHF antenski sistem čine: jedna antena tipa: VHF λ/4 - omni antena; odgovarajući kablovi sa završnim konektorima Za mobilne-kolske radio stanice predviđene su antene vertikalne polarizacije, čije je pojačanje u odnosu na polutalasni dipol 0dB, a potrebna količina je 30 komada. Tip

antene je RRA 5314A, proizvodnja Motorola, EU. Antena ima magnetno postolje za postavljanje na krovu vozila. Za potrebe projektovanja korištena je visina ove antene 2m. Svi korišteni konektori su tipa BNC. Sa antenom se isporučuje odgovarajući kabal sa urađenim konektorima i za potrebe proračuna uzima se tipsko slabljenje od 2 dB.

Pojačanje antenskog sistema Pojačanje antene RRA 5314 A +0.0 dBd Slabljenje kablova sa konektorima -2 dB

Ukupno pojačanje antenskog sistema je - 2 dBd

Više detalja o antenskom sistemu (električne , mehaničke i druge krakteristike) dato je u Prilogu projekta.



42

3.4. RADIO OPREMA

3.4.1. Blok shema primopredajnika

Tipična blok šema primopredajnog uređaja data je na sledećoj slici:

Izlazna snaga svih uređaja setuje se na 10W u skladu sa važećim pravilnikom. Detaljnije karakteristike ove opreme date su u prilogu projekta.



43

3.4.2. Blok shema repetitorske stanice Tipična blok šema repetitorske stanice data je na sledećoj slici:

Izlazna snaga svih uređaja setuje se na 10W u skladu sa važećim pravilnikom. Repetitor IC-FR6100 predstavlja efikasno rješenje za fazu prelaska iz analogne u digitalnu transmisijiu. Omogućava paralelan rad postojećeg analognog i digitalnog sistema, do potpunog gašenja analognog. Detaljnije karakteristike ove opreme date su u prilogu projekta.

3.4.3. Napajanje i uzemljenje opreme Radio oprema na objektu će se napajati iz elektro-distributivne mreže napona 220V, 50Hz, sa postojećih razvodnih tabli, u skladu sa uslovima iz saglasnosti vlasnika objekta. Pošto se ovi uređaji napajaju preko mrežnog ispravljača, ne postoji opasnost od previsokog

napona dodira. Napajanje radio stanice obavljeće se preko ispravljača 220Vac/13,8Vdc, minimalne amperaže 3,5A Na lokaciji Tvrdaš i lokaciji Glavne stanice instaliraće se akumulatorska baterija, kapaciteta

minimum 70Ah, AGM/VRLA tipa, koja dozvoljava autonomiju rada od minimalno 4h. Na

lokaciji Tvrdaš RDC ima instaliran Disel agregat, koji u kombinaciji sa predviđenom baterijom objezbeđuje neprekidan rad opreme.



44

Za kolske stanice preporučuje se izrada zasebne instalacije radio stanice, realizovana preko zaštitnog osigurača odgovarajuće vrijednosti (minimalno 3A). Radni napon je 12Vdc, sa uzemljenim provodnikom na negativnom potencijalu.

U slučajevima vozila koja imaju instalaciju urađenu na 24Vdc, potrebno je sa instalacije obezbijediti adekvatan napon 12Vdc. Ako to nije moguće potrebno je ugraditi pretvarače napona 24Vdc/12Vdc. Prilikom izrade predmjera i predračuna u Poglavlju 4. pretvarači nijesu uzeti u razmatranje.



45

3.5. METODOLOGIJA PRORAČUNA NIVOA

ELEKTRIČNOG POLJA

3.5.1. Mobilni radio kanal

Mobilni radio kanal unosi fundamentalna ograničenja performansi mobilnih radio sistema. Za razliku od "žičanih" kanala koji su stacionarni i predvidivi, radio kanali su nestacionarni i slučajnih karakteristika, te su kao takvi veoma složeni za egzaktnu analizu. Modelovanje

mobilnog radio kanala je najteži dio projektovanja mobilnih radio sistema. Ovaj proces se najčešće bazira na zakonima probabilističke teorije i rezultatima mjerenja sprovedenih na konkretnom sistemu i frekvencijskom opsegu.

3.5.1.1. Specifičnosti prenosa signala mobilnim radio kanalom

Prenos signala mobilnim radio kanalom se odvija u specifičnom ambijentu koji podrazumijeva prisustvo velikog broja najrazličitijih prepreka od kojih neke mogu biti pokretne. Radio signal koji se emituje između fiksne bazne stanice i mobilne jedinice prostire se po mehanizmu koji zavisi od talasne dužine prostirućeg signala i okruženja u kome se komunikacija odvija. U najvećem broju slučajeva signal se prostire po više putanja. Putanja prostiranja radio signala može da varira od linije direktne vidljivosti (line-of-sight – LOS) između predajnika i prijemnika, do indirektnog slučaja u kome signal doseže prijemnik kroz mehanizme refleksije, difrakcije i rasijanja od mnogobrojnih prepreka kakve su brda, zgrade, kuće, drveće i drugi objekti. U tom slučaju se govori o NLOS (non-line-of-sight) prostiranju. Sve ovo ima za posljedicu pojavu niza specifičnosti koje se odnose na gubitke usljed propagacije (prostiranja) i raspodjelu prijemnog polja.

BS

MJ

Difrakcija

Refleksija

RasijanjeLOS



46

Slika: Mobilno radio okruženje

Generalno govoreći, signal koji se prenosi mobilnim radio kanalom nije izložen slabljenjima

samo u onim oblicima kakvi se javljaju kod ostalih vidova atmosferskog prostiranja. Naime, usljed prostiranja iznad Zemlje dolazi do interakcije emitovanog elektromagnetnog talasa i Zemlje, pri čemu djelimično provodna Zemlja apsorbuje dio energije elektromagnetnog talasa. Kako je visina antene mobilne jedinice mala, uticaj Zemlje više dolazi do izražaja. Gubuci tog tipa, zajedno sa neizbježnim gubicima u slobodnom prostoru, čine ukupne gubitke usljed propagacije (prostiranja). Pri tome, snaga prenošenog signala opada sa rastojanjem, a za velike dužine veze dolazi do izražaja i uticaj zakrivljenosti površine Zemlje. Bilo da se radi o ruralnoj ili urbanoj okolini, objekti različite veličine predstavljaju prepreke na kojima dolazi do rasijanja emitovanog, kao i do pojave jednog ili više reflektovanih radio talasa. Na raspodjelu prijemnog polja utiču i prirodne prepreke, kao i profil trase po kojoj se kreće mobilna jedinica. Usljed takvih pojava u signalu koji se prenosi mobilnim

radio kanalom javljaju se varijacije kako amplitude, tako i frekvencije. Ovi efekti nazivaju se jednim imenom feding. Pri tome, efekat fedinga u sebi sadrži dvije komponente koje se mogu statistički razdvojiti : Long-term (large-scale) feding, koji predstavlja spore fluktuacije snage primljenog signala oko srednjag nivoa koje su uočljive na rastojanju od nekoliko kilometara ili u dužim vremenskim intervalima; Short-term (small-scale) feding, koji predstavlja brze fluktuacije anvelope primljenog signala koje su uočljive na rastojanju od nekoliko metara ili u kratkim vremenskim intervalima.

Sna

ga

prim

ljen

og s

igna

la [

dB

]

x=t

x=vt

Slika: Long term i short term feding Long-term feding je obično uzrokovan manjim promjenama u profilu trase i u literaturi se najčešće označava kao shadowing. Kako je statistika ovog vida fedinga log-normalna može se sresti i naziv log-normalni feding.

Short-term feding je uzrokovan rasijanjem, refleksijom ili difrakcijom od raznih nepokretnih i pokretnih objekata koji se nalaze u oblasti u kojoj se odvija komunikacija. Ovaj vid fedinga se u literaturi označava kao multipath feding. On je posljedica činjenice da primljemi signal predstavlja sumu više reflektovanih komponenti koje dolaze od istog izvora, iz različitih pravaca i sa različitim kašnjenjem u odnosu na direktnu komponentu.



47

Kako ove komponente imaju slučajne amplitude i faze dolazi do njihove konstruktivne i destruktivne interferencije na mjestu prijema, pa su mogući nagli padovi amplitude primljenog signala od čak 40 dB ispod srednje vrijednosti. Učestanost sjenki zavisi od brzine kretanja predajnika/prijemnika i elemenata okruženja. Što je brzina mobilne

jedinice veća, veća je i učestanost pojavljivanja dubokih sjenki u signalu. Osim toga, u slučaju mobilnosti mobilne jedinice i/ili prepreka, komponente signala su izložene Doppler-ovom efektu. Posljedica Doppler-ovog efekta je pomjeraj frekvencije, koji zavisi od brzine i pravca kretanja mobilne jedinice i/ili prepreke. Kako reflektovane komponente signala prelaze puteve različite dužine, one na mjestu prijema stižu u različitim trenucima, odnosno sa različitim kašnjenja u odnosu na direktnu komponentu. Kao posljedica toga javlja se vremensko širenje primljenog signala (delay spread) koji prouzrokuje intersimbolsku interferenciju (ISI). Uticaj multipath fedinga je jače izražen na down linku (veza bazna stanica – mobilna jedinica), dok se komunikacija u suprotnom smjeru (up link) odvija sa manje prisutnim pojavama refleksije i rasijanja. Efekti multipath fedinga nijesu značajni ni u komunikacijama tipa letjelica – Zemlja ili satelit – Zemlja zato što je ugao propagacije

takav da se izbjegava najveći broj prirodnih i vještačkih prepreka. Glavni problem ovdje predstavlja izražen Doppler-ov pomjeraj frekvencije, što je posljedica relativno velike brzine kretanja letejelice. Snaga signala koji se prenosi od bazne stanice do mobilne jedinice opada sa rastojanjem kada se mjerenje sprovodi u različitim tačkama duž radijalne putanje od bazne stanice. Nivo primljenog signala se može predstaviti kao funkcija rastojanja u prostoru ili kao funkcija vremena. Prikazivanje nivoa primljenog signala u prostornom i vremenskom domenu ima svoju svrhu. Naime, snimanje zavisnosti nivoa primljenog signala u domenu vremana se koristi za analizu pojave fedinga, dok situacija u prostornom domenu može poslužiti za sagledavanje gubitaka usljed prostiranja.

3.5.1.2. Mehanizmi prostiranja signala u mobilnom radio kanalu Refleksija, difrakcija i rasijanje su tri osnovna mehanizma prostiranja radio signala u mobilnim radiokomunikacijama. U ovoj Glavi su objašnjeni propagacioni modeli koji u osnovi imaju neki od pomenutih mehanizama.

Refleksija se dešava kada emitovani radio talas naiđe na prepreku čije su dimenzije velike u poređenju sa talasnom dužinom emitovanog talasa. Signal se tipično reflektuje od površine Zemlje ili od zidova građevinskih objekata. Difrakcija se dešava kada emitovani radio talas naiđe na ivicu prepreke koja se nalazi na putanji prostiranja signala. Ovim mehanizmom radio signal mijenja pravac čineći mogućim prijem i iza prepreke, odnosno kada je linija direktne vidljivosti (LOS) između predajnika i prijemnika blokirana. Na visokim frekvencijama, difrakcija, kao i refleksija, zavisi od geometrijskih karakteristika prepreke, kao i od amplitude, faze i polarizacije emitovanog talasa u tački difrakcije. Rasijanje se dešava kada se radio signal prostire kroz sredinu koja sadrži nehomogenosti čije su dimenzije male u poređenju sa talasnom dužinom emitovanog talasa, i kada je

koncentracija nehomogenosti u jedinici zapremine velika. Rasijani talasi se prostiru u svim pravcima, a uzrok su im grube površine i sićušni objekti. Prostiranje radio signala u realnim uslovima podrazumijeva sva tri mehanizma. Koji će od njih biti dominantan, zavisi od dužine veze. Ako je dužina veze manja od sume rastojanja



48

do radio horizonta za predajnu i prijemnu antenu, dominantni mehanizam prostiranja signala je refleksija od površine Zemlje i okolnih objekata. Za ovakve veze kažemo da su LOS veze. U slučaju NLOS veza, dominantni mehanizam prostiranja je difrakcija na tački radio horizonta, rasijanje na česticama u troposferi, ili oboje.

Radio horizont

LOS zona NLOS zona

Direktni signal plus više oslabljenih

reflektovanih signala

Difrakcija na tački horizonta

Rasijanje na česticama

u troposferi

Slika: Propagacioni modeli

Prostiranje u slobodnom prostoru

Model prostiranja u slobodnom prostoru se koristi za predikciju nivoa snage primljenog signala u slučaju kada u oblasti u kojoj se odvija komunikacija ne postoje prepreke, tako da se signal od predajnika do prijemnika prostire samo po direktnoj putanji (LOS). Takva situacija je prikazana na Slici u nastavku. Snaga primljenog signala Pr opada sa kvadratom rastojanja d između predajnika i prijemnika, i data je Friis-ovom formulom, [Shan, 2001]:

0 ,4 22

2

dLd

GGPdP rtt

r

.

Ovdje je Pt emitovana snaga, Gt i Gr dobitak predajne i prijemne antene, respektivno, λ radna talasna dužina, i L≥1 faktor koji predstavlja hardverske gubitke u sistemu koji nemaju veze sa propagacionim gubicima. Proizvod PtGt se naziva efektivna izotropna izračena snaga (EIRP) i predstavlja maksimalnu snagu koju zrači predajnik u pravcu maksimalnog dobitka antene (pravac glavnog snopa zračenja).



49

PtG

tP

rG

r

d

Predajnik Prijemnik

Slika: Model prostiranja u slobodnom prostoru Gubitak snage signala koji se prostire u slobodnom prostoru (gubitak u slobodnom prostoru) Lfree dat je sa:

22

2

4log10log10dB

d

GG

P

PL rt

r

t

free

.

Ako pretpostavimo da antene imaju jedinični dobitak, gubitak u slobodnom prostoru se može izraziti kao:

dL free

4log20dB

.

Znajući da je λ=c/f (c je brzina svjetlosti u vakuumu, f radna frekvencija) i uzimajući f u [MHz] i d u [km], jednačinu možemo napisati u obliku:

dfL free log20log2044.32dB .

Na seldećoj slici prikazana je zavisnost gubitaka u slobodnom prostoru od rastojanja za različite vrijednosti radne frekvencije.



50

Slika: Gubitak u slobodnom prostoru u zavisnosti od rastojanja i radne frekvencije Friis-ova formula za predikciju snage primljenog signala važi samo u dalekoj zoni zračenja predajne antene. Zona dalekog zračenja, ili Fraunhofer-ova zona određena je Fraunhofer-ovim rastojanjem df. Ovaj parametar zavisi od najveće linearne dimenzije predajne antene D i radne talasne dužine λ, i može se izračunati iz jednačine:

22Dd f

.

Pored ove jednačine treba da su zadovoljeni i uslovi df>>D i df>>λ. Dakle, jednačina ne važi za d=0. Iz tog razloga, praktično je snagu primljenog signala na rastojanju d od predajnika izraziti preko snage primljenog signala na referentnom rastojanju dref. U tom smislu možemo pisati sljedeće jednačine:

fref

ref

refrr dddd

ddPdP

,

2

,

d

ddPdP

ref

refrr log20log10dB

.

Referentno rastojanje dref treba odabrati tako da leži u zoni dalekog zračenja. Za indoor okruženje najčešće se uzima dref=1 m, a za outdoor okruženje dref=(100-1000) m.

Prethodno napisane jednačine mogu se primijeniti samo za mali broj praktičnih slučajeva i to isključivo kao početna aproksimacija u postupku predikcije gubitaka usljed prostiranja. Mjerenja sprovedena na konkretnim sistemima i u realnim uslovima pokazuju da snaga primljenog signala zavisi od rastojanja po zakonu:



51

v

r dP .

Ovdje je ν koeficijant slabljenja koji zavisi od okruženja i karakteristika sredine u kojoj se odvija komunikacija. Može uzimati različite vrijednosti, od 2 za slučaj LOS prostiranja u

slobodnom prostoru, do 6 za slučaj NLOS prostiranja u gusto naseljenom urbanom području. Uvrštavajući parametar ν u jednačinu dobijamo opštu jednačinu za snagu primljenog signala u obliku:

d

dvdPdP

ref

refrr log10log10dB

.

Na sledećoj slici prikazana je snaga primljenog signala u funkciji rastojanja za razne vrijednosti parametra v.

Slika: Snaga primljenog signala u zavisnosti od rastojanja i parametra ν

Radio horizont i ekvivalentni poluprečnik Zemlje Prisustvo raznih gasova, a prvenstveno vodene pare u sloju atmosfere zvanom troposfera, uzrokuje povećanje relativne dielektrične konstante (εr) vazduha u troposferi, sa porastom

nadmorske visine. Sa porastom εr raste i indeks prelamanja sredine ( rn ). Kako

gustina vodene pare raste približno ravnomjerno sa povećanjem visine, pri prostiranju radio talasa kroz troposferu dolazi do blagog zakrivljenja putanje. Na taj način horizontalno emitovan radio talas neće nastaviti pravolinijsko prostiranje već će se prostirati po

zakrivljenoj putanji, čiji je poluprečnik err 4 . Ovdje je re poluprečnik Zemlje koji iznosi oko 6 370 km.

Zbog zakrivljenosti putanje radio talasa, rastojanje do radio horizonta je nešto veće nego rastojanje do optičkog horizonta. Na sledećoj slici je prikazana putanja radio talasa emitovanog sa antene čija je efektivna visina hei (i=t za predajnu antenu, i=r za prijemnu antenu). Pretpostavlja se da je površina Zemlje glatka. Rastojanje od antene do tačke u



52

kojoj putanja prostiranja radio talasa tangira glatku površinu Zemlje naziva se rastojanje do radio horizonta, i na slici je označeno sa dLsi.

Ka centru Zemlje

(poluprečnik re)

Optički horizont

Zakrivljena putanja

radio talasa

Radio horizont

hei

dLsi

Slika: Stvarna putanja radio talasa Obzirom da je analizu prostiranja radio talasa iznad Zemljine površine pogodnije sprovoditi pod pretpostavkom da je putanja prostiranja prava linija, potrebno je napraviti modifikaciju geometrijskog prikaza sa Slike 2-5, kako bi analiza bila korektna. Iz tog

razloga se uvodi ekvivalentni poluprečnik Zemlje ee rkra , za koji se u analizi pod

pretpostavkom pravolinijskog prostiranja dobija identično rastojanje do radio horizonta. Najčešće se uzima k=4/3, pa je ekvivalentni poluprečnik Zemlje a=8 493 km. Na sledećoj slici prikazana je ekvivalentna putanja radio talasa. Uzimajući u obzir ekvivalentni poluprečnik Zemlje, rastojanje do radio horizonta, pretpostavljajući da je površina Zemlje glatka, u funkciji efektivne visine antene može se izraziti sljedećom jednačinom:

eieiLsi ahahad 222

.



53

Ka centru Zemlje

(poluprečnik a=kre)

Ekvivalentna putanja

radio talasa

Radio horizont

hei

dLsi

Slika: Ekvivalentna putanja radio talasa Ekvivalentni poluprečnik Zemlje i efektivna visina antene su izražene u istim jedinicama. Ako se u jednačinu uvrsti vrijednost za a, a hei izrazi u [m], ona postaje:

m17km eiLsi hd .

Uticaj zakrivljenosti Zemlje neće doći do izražaja ako je rastojanje između predajnika i prijemnika takvo da važi:

LsrLstLs dddd ,

gdje su dLst i dLsr rastojanje do radio horizonta gledano sa strane predajne i prijemne antene, respektivno. Jednačina daje rastojanje do radio horizonta u idealnom slučaju, pod pretpostavkom da je površina Zemlje glatka. U stvarnosti, rastojanje do radio horizonta je manje zbog profila terena i raznih objekata koji površinu Zemlje čine neravnom. Što je područje brdovitije i sa više visokih objekata, veća je vjerovatnoća da radio horizont bude zatvoreniji. Sa druge strane, prisustvo uzvišenja i zgrada daje mogućnost da se antena pozicionira na njihovom vrhu i na taj način poveća efektivna visina antene, što radio horizont čini daljim. Nadmorska visina terena u blizini predajnika i prijemnika, i u široj oblasti u kojoj se odvija

komunikacija varira oko nekog referentnog nivoa. Stoga se visina terena ha na rastojanju x od predajnika može izraziti kao:

xhhxh srefa , x=0 (predajnik); x=d (prijemnik)

Ovdje je sa href označen referentni nivo, a sa hs(x) varijacije visine terena.

Stepen varijacija visine terena može se okarakterisati “parametrom nepravilnosti terena” (Δh) koji ima različite vrijednosti u zavisnosti od tipa terena. Definiše se kao vertikalno rastojanje između najviše i najniže tačke na posmatranom dijelu terena u opsegu od 10 do 90 %. Profil terena se mora posmatrati na dovoljno velokim dijelu terena. Najčešče se



54

uzima 10 km. U Tabeli u nastavku date su vrijednosti parametra Δh za razne tipove terena.

h

10 km

10 %

90 %

Slika: Parametar nepravilnosti terena

Tabela: Vrijednosti parametra Δh za različite tipove terena

Tip terena Δh [m]

Vodena ili druga veoma ravna površina 0 – 5

Ravna površina 5 – 20

Blago neravan teren 20 – 40

Brežuljci 40 – 80

Brda 80 – 150

Planine 150 – 300

Grebenaste planine 300 – 700

Veoma grebenaste planine > 700

Uzimajući u obzir nepravilnost terena, rastojanje do radio horizonta u realnom slučaju može se izračunati pomoću empirijske formule:

m 5,max/07.0e eihh

LsiLi dd

Efektivna visina antene Ako sa hgi označimo strukturnu visinu antene (rastojanje od tla do vrha antene), tada efektivnu visinu antene hei možemo definisati kao:

irefiagigiei xhxhhhh ,max

Kada je na lokaciji antene hs>0, efektivna visina antene je jednaka zbiru njene strukturne visine i razlike nadmorske visine terena i referentnog nivoa; kada je na lokaciji antene hs<0, efektivna visina antene je jednaka njenoj strukturnoj visini.



55

hei>h

gi

hs<0

hs>0

hei=h

gi

Prosječna

nadmorska visina

terena

Nadmorska visina

terena

Slika:Određivanje efektivne visine antene U svrhu predikcije nivoa snage primljenog signala ili zone pokrivanja, u odsustvu podataka o nadmorskoj visini terena (digitalna mapa terena), za određivanje efektivne visine antene

koristi se parametar Δh. Razlikujemo dva slučaja: Ako je antena postavljena na slučajno izabranoj lokaciji (što je slučaj kod antene mobilne jedinice), onda je prosječna nadmorska visina terena na lokaciji antene jednaka referentnom nivou. U tom slučaju hei=hgi. Ako je antena postavljena na pažljivo izabranoj lokaciji (što je slučaj kod antene bazne stanice), razvijena je sljedeća empirijska formula za određivanje efektivne visine antene:

giei hh , za proizvoljnu lokaciju

hh

gieigichh

/2gie

m 10

hsin1

,

za odabranu lokaciju (hgi≤5 m)

h

giei chh

/-2hgie1

, za odabranu lokaciju (hgi>5 m)

Uzima se c=4 za pažljivo odabranu lokaciju antene, i c=9 za veoma pažljivo odabranu lokaciju. Na Slici u nastavku prikazana je efektivna visina antene u funkciji njene strukturne visine za razne vrijednosti parametra Δh.



56

Slika: Efektivna visina entene u funkciji njene strukturne visine Empirijska formula za efektivnu visinu može da posluži za izračunavanje rastojanja do radio horizonta. Na sledećoj slici prikazano je rastojanje do radio horizonta u funkciji strukturne visine antene za razne vrijednosti parametra Δh.

Slika: Rastojanje do radio horizonta u funkciji strukrurne visine antene



57

Prostiranje iznad ravne površine Zemlje

Model prostiranja u slobodnom prostoru može se primijeniti samo u malom broju praktičnih

slučajeva i to samo kao prva aproksimacija u postupku predikcije nivoa primljenog signala. Model prostiranja iznad ravne, djelimično provodne površine Zemlje, predstavlja dobar model za predikciju snage primljenog signala u LOS regionu. Analiza prostiranja radio signala iznad ravne površine Zemlje uključuje direktni, reflektovani i površinski talas (Bullington-ov princip). Relacija koja povezuje emitovanu i primljenu snagu je:

2

0 ...e1e1 jj

r ARRPP

U gornjoj relaciji prvi član predstavlja direktni talas, drugi reflektovani talas, treći član je površinski talas, dok ostali članovi predstavljaju indukovano polje i sekundarne efekte površine. Pri tome je P0 očekivana snaga pri prostoranju u slobodnom prostoru, R kompleksni koeficijent refleksije, A koeficijent apsorpcije površinskog talasa, Δ fazna

razlika direktnog i reflektovanog talasa. Kako koeficijent apsorpcije površinskog talasa zavisi od frekvencije, na VHF i UHF opsegu možemo zanemariti površinski talas. Takav slučaj, koji uključuje direktni i reflekrovani talas, prilazan je na sledećoj slici . Tada jednačinu možemo napisati u obliku:

cos21e1 0

2

0 RRPRPP j

r

r1

r2

dt d

r

ht

hr

d

Slika: Model prostiranja iznad ravne površine Koeficijent refleksije R zavisi od upadnog ugla ψ, polarizacije talasa i karakteristika zemljišta na kome se dešava refleksija, i dat je sa:

jRz

zR e

sin

sin

Ovdje je ψ upadni (prelomni) ugao koji je definisan kao:

d

hh

hhdh

h

d

h rt

rtt

t

t

t

/tan



58

Impedansa zemljišta z se definiše posebno za horizontalnu i vertikalnu polarizaciju:

2cos gz ,

za horizontalnu polarizaciju

g

2 /cos gz ,

za vertikalnu polarizaciju

Ovdje je εg kompleksna dielektrična konstanta koja zavisi od dielektrične konstante vakuuma ε0, kao i od dielektrične konstante ε i provodnosti σ zemljišta:

02

fjg

Neka su dužine putanje direktnog i reflektovanog talasa r1 i r2, respektivno. Zbog promjene faze signala pri refleksiji može doći do destruktivne interferencije između direktnog i

reflektovanog talasa kada je 1 2r r. Ovakva situacija nastaje za manje visine antene bazne

stanice i veća rastojanja između bazne stanice i mobilne jedinice. Stoga se ovaj model može sa dovoljnom tačnošću primijeniti za rastojanja bazna stanica – mobilna jedinica od nekoliko kilometara i efektivne visine antene bazne stanice veće od 50 m. Razlika između dužina putanja direktnog i reflektovanog talasa je:

2222

12 dhhdhhrr rtrt

Kada je d>>ht+hr jednačinu možemo pojednostaviti razvojem u Taylor-ov red:

d

hh

d

hhd

d

hhdrr rtrtrt 2

...2

11...

2

11

22

12

Ova razlika dužina putanja prouzrokuje sljedeću faznu razliku:

d

hhrr rt

4212

Za frekvencije iz VHF i UHF opsega i za male upadne uglove (ψ≈0), koeficijent refleksije je R≈-1 tako da se primljena snaga može izraziti kao:

d

hhPPPP rt

r

2sin4

2sin4cos12 2

0

2

00

Jednačina pokazuje da LOS prostiranje iznad ravne površine Zemlje rezultira maksimalnim

dobitkom od 6 dB u odnosu na prostiranje u slobodnom prostoru, u slučaju kada je 2/

neparan umnožak od 2/ , odnosno poništenjem, u slučaju kada je 2/ umnožak od . Za ostale vrijednosti fazne razlike dobitak se kreće od 0 do 4 puta, što zavisi od efektivne

visine predajne i prijemne antene i rastojanja između njih. Na sledećoj slici prikazan je dobitak pri LOS prostiranju iznad ravne površine Zemlje u odnosu na prostiranje u slobodnom prostoru.



59

Slika: Dobitak pri LOS prostiranju iznad ravne površine Zemlje Kombinujući jednačine (), snagu primljenog signala koji se prostire iznad ravne Zemljine površine, možemo izraziti kao:

22

2

4

2sin4

dd

hhGGPP rt

rttr

Za rad 3.02/ može se napraviti aproksimacija xx sin , pa se jednačina svodi na:

d'd , 4

24

2

2

22

d

hhGGP

dd

hhGGPP rt

rtt

rt

rttr

Ovdje je /20' rt hhd

rastojanje za koje važi rad. 3.02/ Na sledećoj slici prikazano je ukupno slabljenje pri prostiranju iznad ravne Zemljine površine u skladu sa jednačinama uz pretpostavku jediničnog dobitka predajne i prijemne antene. Iz jednačine se može

zaključiti da, za rastojanja 'dd , snaga primljenog signala opada sa četvrtim stepenom rastojanja, odnosno slabljenje signala sa porastom rastojanja d se povećava 40 dB/dec, što je i eksperimentalno potvrđeno. Gubitak snage signala kod ovog modela može se izraziti u dB jednačinom:

rtrt hhGGdLLOS

log20log20log10log10log40)dB(



60

Slika: Ukupno slabljenje pri LOS prostiranju iznad ravne površine Zemlje Prethodne jednačine daju veoma koristan rezultat pri proračunu snage primljenog signala za prethodno opisani model prostiranja. Međutim, ona ima i određenih nedostataka koji se prije svega odnose na nezavisnost slabljenja od radne talasne dužine. Eksperimentalni podaci pokazuju da snaga primljenog signala zavisi od frekvencije po zakonu:

32 , nfP n

r

Takođe, jednačina pokazuje smanjenje slabljenja od 6 dB/oct sa porastom efektivne visine antene bazne stanice, odnosno mobilne jedinice. Ovaj rezultat je za visinu antene bazne stanice eksperimentalno potvrđen, dok se za visinu antene mobilne jedinice pokazao netačnim. Naime, eksperimentalni rezultati pokazuju da za visinu antene mobilne jedinice od 3 m smanjenjem na pola, slabljenje raste samo 3dB.

Fresnel-ove zone Posmatrajmo slučaj kada je fazna razlika između direktnog i reflektovanog talasa:

n n

hhd re

n

4

Rastojanje ndd odgovara n-toj Fresnel-ovoj zoni. Specijalno, 1dd

odgovara prvoj Fresnel-ovoj zoni.



61

BS

50 m

2 m

0 0.567 1.134

2

prva Fresnel-ova zona d[km]

d

f=850 MHz

MJ

d1d

2

Slika: Fresnel-ove zone za LOS slučaj Analizirajuću prethodne slike, koje se odnose na isti slučaj, dolazimo do zaključka da za

1dd dolazi naizmjenično do konstruktivne i destruktivne interferencije između direktnog i

reflektovanog talasa, dok je za 1dd prisutna samo konstruktivna interferencija.

Generalno, Fresnel-ova zona n-tog reda se definiše kao elipsoid koji sadrži tačke refleksije za koje je razlika između dužina direktnog i reflektovanog talasa manja od n-tog umnoška polovine radne talasne dužine. U žižama elipsoida se nalaze predajnik i prijemnik, a izabran je oblik elipsoida zato što je suma rastojanja od svake žiže do određene tačke na površini konstantna.

Slika:Prva Fresnel-ova zona Poluprečnik prve Fresnel-ove zone u nekoj tački duž putanje dužine d koja je na rastojanju dt od predajnika i dr od prijemnika, na osnovu sledeće slike je:



62

.

d

dt

dr

r1

T

R

Slika: Određivanje poluprečnika prve Fresnel-ove zone

rt

rt

rt

rt

rt

r

r

t

trt

dd

ddr

dd

ddr

ddd

rd

d

rddrdrd

1

2

1

2

2

1

2

2

12

1

22

1

2

2

...2

1...2

12

Analogno, poluprečnik n-te Fresnel-ove zone iznosi:

rt

rt

ndd

ddnr

Ako je rastojanje između direktnog talasa i najviše tačke u profilu trase veće od r1, doći će do konstruktivne interferencije između direktnog i reflektovanog talasa. U tom slučaju kažemo da postoji rezerva (clearance) kao što je prikazano na prethodnim slikama. U

suprotnom, postoji vjerovatnoća da dođe do destruktivne interferencije koja raste sa frekvencijom. Na sličan način se Fresnel-ove zone analiziraju i u slučaju NLOS prostiranja.

Difrakcija

Dominantni mehanizam prostiranja radio talasa u zoni iza radio horizonta je difrakcija. Difrakcija omogućava prijem signala u slučaju kada je direktna putanja između predajnika i prijemnika blokirana preprekama ili zakrivljenošću Zemlje. Slabljenje usljed difrakcije je veoma važan parametar u procesu predikcije nivoa primljenog signala. Ovaj faktor zavisi od visine, oblika i pozicije prepreke, odnosno od zauzetosti prve Fresnel-ove zone. Naime, ako je prva Fresnel-ova zona slobodna, slabljenje usljed difrakcije je minimalno i kao takvo se može zanemariti. Međutim, ako prepreka prodire unutar prve Fresnel-ove zone, gubici usljed difrakcije su znatni i zavise od oblika i pozicije prepreke. Dakle, određivanje gubitaka usljed difrakcije ima smisla samo u slučaju kada je prva Fressnel-ova zona zauzeta, ili uz nešto strožiji kriterijum, kada nije slobodna neka od zona višeg reda. Analizu slabljenja usljed difrakcije sprovešćemo na pojednostavljenom modelu difrakcije "na ivici noža".



63

dt

dr

hprep

T

R

h>0

dt

dr

hprep

T

R

h<0

Slučaj A

Slučaj B

Slika: Model difrakcije "na ivici noža"

Posmatrajmo prijemnik koji je lociran iza prepreke u zoni sjenke koju ona pravi (difrakciona zona). Jačina električnog polja Ed difraktovanog talasa u odnosu na jačinu

električnog polja pri prostiranju u slobodnom prostoru 0E, može se izračunati primjenom

kompleksnog Fresnel-ovog integrala koji ima oblik:

p

d dttjj

pFE

E2/exp

2

1 2

0

Ovdje je p Fresnel-Kirchoff-ov difrakcioni parametar koji je funkcija efektivne visine prepreke h i pozicije prepreke između predajnika i prijemnika i definiše se na sljedeći način:

rt

rt

dd

ddhv

2

Efektivna visina prepreke se uzima kao pozitivna kada je vrh prepreke iznad linije direktne vidljivosti, tj. kada prepreka blokira tu liniju (slučaj A na slici prethodnoj slici), dok se u slučaju kada je linija direktne vidljivosti nije ugrožena, efektivna visina prepreke uzima sa znakom minus (slučaj B na prethodnoj slici). Dobitak usljed difrakcije može se izračunati prema relaciji:

pFGd log20dB



64

Kompleksni Fresnel-ov integral se ne može riješiti u zatvorenom obliku, već samo numerički. Zavisnost dobitka usljed difrakcije od parametra p data je na sledećoj slici. Za praktične potrebe, kriva sa slike je aproksimirana sljedećim jednačinama:

, 0dB dG za p≤-1

, 62.05.0log20dB pGd za

0 1- p

, 95.0exp5.0log20dB pGd za

1 0 p

, 1.038.01184.04.0log20dB2

pGd

za

2.4 1 p

pGd

225.0log20dB

,

za p>2.4

Slika: Dobitak usljed difrakcije u funkciji parametra p

Dvostruka difrakcija "na ivici noža"

U mnogim realnim slučajevima postoji više od jedne prepreke na putanji prostiranja radio signala između predajnika i prijemnika na kojima može doći do difrakcije. Za izračunavanje slabljenja usljed sukcesivne difrakcije na više prepreka, koristi se model dvostruke difrakcije "na ivici noža". Postoje tri modela koja omogućavaju računanje gubitka usljed difrakcije koji daju rezultate zadovoljavajuće tačnosti.



65

Slika: Dvostruka difrakcija "na ivici noža"

Po Bullington-ovom modelu, dvije tangente na prepreke koje polaze od predajnika odnosno prijemnika određuju, u svom presjeku, ekvivalentnu efektivnu visinu prepreke. Ovaj model pruža zadovoljavajuću tačnost samo u slučaju kada su prepreke blizu jedna drugoj. Po Peterson-ovom modelu, efektivne visine prepreka h1 i h2 se određuju na način prikazan na prethodnoj slici pod b). Ukupni gubitak usljed difrakcije se računa kao suma gubitaka na pojedinim preprekama. Zadovoljavajuća tačnost se dobija samo ako su prepreke na velikom međusobnom rastojanju. U Picquenard-ovom modelu ne postoje ograničenja kao kod prethodna dva modela, tako da je on predložen za opštu upotrebu. Efektivna visina prve prepreke se odredjuje nezavisno od druge prepreke (kao da ona ne postoji), dok se efektivna visina druge prepreke određuje na način prikazan na prethodnoj slici pod c). Ukupni gubitak zbog difrakcije se računa kao suma dva člana od kojih jedan odgovara parametrima h1 i d1, a drugi parametrima h2 i d2.

Rasijanje

Snaga primljenog signala u mobilnom radio okruženju je često veća od očekivane ukoliko se za predikciju koriste samo modeli reflesjie i difrakcije. Razlog tome je fenomen rasijanja koje nastaje kada radio signal naiđe na grubu površinu od koje se signal odbija u svim pravcima. Tipični objekti na kojima dolazi do rasijanja su ulične svjetiljke, drveće, grubi zidovi zgrada i nehomogenosti sredine kroz koju se talas prostire.



66

Glatke površine koje imaju mnogo veće dimenzije od radne talasne dužine mogu se modelovati samo kao refleksione površine. Međutim, grubost površine često produkuje prpagacione efekte koji su različiti od reflesije koja je objašnjena ranije. Grubost površine

se najčešće testira Rayleigh-evim kriterijumom koji definiše kritičnu visinu (hc) neravnina na površini, za dati upadni ugao θi, na sljedeći način:

i

ch

sin8

.

Površina se smatra glatkom ako je maksimalna visina neravnina h manja od hc, odnosno grubom ako je maksimalna visina h veća od hc. Da bi se korektno izračunala snaga primljenog signala koji se reflektuje od grube površine, koeficijent refleksije treba pomnožiti sa faktorom slabljenja zbog rasijanja ρS. Ako se uzme da je visina neravnina na površini h slučajna promjenljiva sa Gauss-ovom raspodjelom, tada se faktor ρS može izračunati preko formule:

2sin

exp

ih

S

.

Ovdje je h standardna devijacija visine neravnina oko srednje vrijednosti. Boithias je

modifikovao jednačinu na sljedeći način:

2

0

2sin

8sin

8exp

ihih

S I

.

Ovdje je 0I Bessel-ova funkcija prve vrste i nultog reda. Jednačina daje bolje poklapanje

sa rezultatima dobijenim mjerenjima. Modifikovani koeficijent refleksije za grube površine sada se može izraziti kao:

Srough .

3.5.2. Minimalna medijanska vrednost jačine polja i zaštitni

odnos

Prilikom planiranja u ovom domenu koriste se različiti tipovi zaštitnih odnosa između korisnog-željenog i štetnog-ometajućeg signala. Iako odnos korisnog signala i smetnje daje najdirektniju korelaciju sa subjektivnom ocjenom kvaliteta, obično se kao standard u planiranju frekvencija koristi radio-frekvencijski (RF) zaštitni odnos korisnog signala i smetnje, koji predstavlja njihov odnos na ulazu radio-prijemnika, a koji daje subjektivno definisani usvojeni kvalitet, potvrđen od strane kompetentnih institucija. Sve to važi pod određenim uslovima, koji inkorporiraju razliku frekvencija između korisnog i ometajućeg signala, tip modulacije, devijaciju frekvencije, dozvoljena odstupanja frekvencije nosioca, audio-frekvencijske karakteristike signala (širina prenosnog opsega, kompresija dinamike), kao i karakteristike prijemnika.



67

Minimalna medijanska vrednost jačine polja, koja se štiti, je vrednost polja potrebna da obezbedi željeni kvalitet prijema, pod određenim uslovima, u prisustvu prirodnog i veštačkog šuma, ali u odsustvu smetnji od drugih stanica.

Minimalna vrijednost srednje jačine polja koja se štiti u tački ili na 50% lokacija u zoni prijema radio stanice jednaka je medijanskoj vrijednosti datoj u tabeli T2-1.

Opseg (MHz) Jačina polja dB(V/m)

u odsustvu industrijskog u prisustvu industrijskog

radio šumag radio šuma

68 – 87,5 6 20

146 – 174 12 20

430 – 470 21 21

Tabela T2-1 Minimalna vrijednost srednje jačine polja koja se štiti na 50% lokacija

Minimalna jačina polja koja se štiti u tački ili na 90% lokacija u zoni prijema radio stanice koje se koriste u radio službama bezbednosti (ljudskih života i imovine) jednaka je medijanskim vrijednostima datim u tabeli T2-2.

Opseg (MHz) Jačina polja dB(V/m)

u odsustvu industrijskog u prisustvu industrijskog radio šumag radio šuma

68 – 87,5 16.3 22

146 – 174 22.3 22.3

430 – 470 33.8 33.8

Tabela T2-2 Minimalna jačina polja koja se štiti za radio službe bezbednosti

Medijanske vrijednosti u prvim kolonama datih tabela određene su pod uslovima da:

1. referentna osjetljivost radio prijemnika je 2 V (EMS), 2. relativni dobitak antene je

- 0 dB kod baznih repetitorskih i fiksnih radio stanica, - 3 db kod mobilnih radio stanica,

3. slabljenje usled nepotpune efikasnosti zračenja antene je - 0 dB kod baznih repetitorskih i fiksnih radio stanica

- 3 db kod mobilnih radio stanica, 4. slabljenje usled neprilagođenja je 2 dB, 5. talasnost terena je 50 m, 6. visina antene kopnenih pokretnih radio stanica je 3 m.

Nivo zaštite Odnos zaštite za isti, pomjereni i susjedni kanal jednak je sledećim medijanskim

vrijednostima, i to: - 8dB za razmak centralnih frekvencija željenog i neželjnog signala od 0 kHz; --7dB za razmak centralnih frekvencija željenog i neželjenog signala od 12.5 kHz; - 70dB za razmak centralnih frekvencija željenog i neželjnog signala od 25 kHz.



68

Odnos zaštite za isti kanal , koji obezbeđuje visok kvalitet prijema radio stanica koje se koriste u radio službama bezbjednosti dat je u sljedećoj tabeli:

Opseg (MHz) Odnos zaštite (dB)

68 – 87,5 22,5

146 – 174 22,5

430 – 470 26,1

3.5.3. Predikcija jačine polja

Prilikom projektovanja zemaljskih mobilnih radio veza treba, između ostalih problema, riješiti i sledeća dva:

određivanje zone pokrivanja koja prestavlja geografsku zonu u kojoj fiksni radiopredajnik obezbjeđuje dovoljnu jačinu polja pokretnim prijEmnicima;

određivanje minimalnog geografskog rastojanja između fiksnih radio predajnika koji

rade na istim ili sisjednim radio kanalima ,a koje je potrebno da bi se interferencija svela na dozvoljenu mjeru.

Da bi se riješio ovaj problem potrebno je imati podesani metod za predikciju jačine

električnog polja u velikom broju tačaka, duž velikog broja pravaca koji polaze iz tačke u kojoj se nalazi fiksni predajnik.Polje u mobilnim radio vezama, prije svega zbog niske prijemne antene, na vrlo složen način zavisi od oblika i osobina terena između predajnika i prijemnika što isključuje neki determinstički prilaz u izračunavanju polja. Za predikciju jačine u ovom projektu prilikom rješavanja problema pokrivanja , odnosno proračuna radio komunikacije između repetitora i fiksne radio stanice izabrane su metode:

CCIR metod predikcije jačine polja, Deterministički metod predikcije jačine polja.

3.5.3.1. CCIR metod predikcije polja

Prostiranje radio talasa u blizini zemljine površine zavisi na veoma složen način od oblika i karakteristika terena i trenutnih osobina donjih slojeva atmosfere geografskog područja u kojem se prostire radio talas. Uslovi prostiranja se dakle mijenjaju u vremenu i prostoru pa jačina električnog polja na mjestu prijema varira u toku vremena i od mjesta do mjesta u zoni posmatranja. Ove promjene praktično nije moguće predvidjeti samo na osnovu fizičkih

zakona prostiranja već je jedino moguće ocjenjivati u statičkom smislu vjerovatnoću pojave određenog intenziteta polja. Funkcija raspodjele električnog polja ima dvije uzajamno statički nezavisne promjenljive vrijeme T i lokaciju L. Raspodjela vjerovatnoće jačine polja za lokacije i za vrijeme odgovara log-normalnoj raspodjeli. U zoni pokrivanja radio predajnika zahtijeva se da se obezbijedi minimalna jačina polja dovoljna za prijem kvaliteta zadanog preporukom ITU-R-a u minimalno L% lokacija u toku T% vremena. Radi



69

predikcije jačine polja log-normalna raspodjela polja je peporukama ITU-R-P-1546-3 izražena u formi zavisnosti nivoa polja F(T,L) (u dB u odnosu na 1V/m), koji je prevaziđen u određenom procentu lokacija L i procentu vremena T, u funkciji udaljenosti predajnika d(km) pri čemu je kao parametar familije krivih data efektivna visina predajne antene

h(m). Svaka familija krivih ITU-R-a važi za izvjestan broj konstantnih parametara kao što su:

o određena “talasnost” terena h=50m, o određeni frekvencijski opseg, o određeni tip terena i klimatski uslovi, o visina prijemje antene h=10m, o efektivno izračenu snagu P=1kW, o određene vrijednosti za L i T.

Parametrom “talasnost” terena h uzima se u obzir konfiguracija terena. On se dobija kao razlika visine koja je prekoračena na 10% i visine koja je prekoračena na 90% dužine trase od 10km do 50km.Sve ITU-Rkrive su definisane za talasnost terena od 50m.Ukoliko se

talasnost terena razlikuje od Δh = 50m potrebno je korigovati vrijednosti medijane polja u funkciji od vrijednosti parametra talasnosti za ΔF(Δh) . Efektivna visina predajne antene definiše se kao razlika apsolutne visine antene (zbir nadmorske visine kote na kojoj se nalazi predajnik i visine antene iznad tla) i srednje visine okolnog terena u posmatranom pravcu na dužini od 3km do 15km od predajnika .

Prilikom određivanja efektivne visine i “talasnosti” terena h vrši se korekcija svih nadmorskih visina u određenom pravcu, srazmjerno zakrivljenju zamljine površine i uticaju refrakcije pri prostiranju radio talasa kroz niže slojeve atmosfere. Zajednički uticaj stvarnog zakrivljenja i refrakcije se izražava efektivnim poluprečnikom zemlje, efektivnim faktorom zakrivljenja. Za srednjoevropske i mediterantske klimatske uslove najpogodnije je usvojiti da je: k=4/3 Ref=k.R R=6380km Preporukama ITU-R-a je dato više familija karakteristika F(T,L). Daljim razmatranjima biće korištene krive F(50,50) za opseg učestanosti 30-1000MHz. Kada pojedini faktori imaju vrijednosti različite od usvojenih onda se posebno izračunava korekcija njihovog uticaja prema karakteristikama datim u preporukama ITU-R-a. Umjesto faktora “talasnosti” terena uzima se poseban faktor koji uzima u obzir uticaj oblika terena u blizini prijemne tačke i to do 16km prema predajniku. Ovaj faktor je definisan metodom EBU-a za predikciju polja koji je prihvaćen kao predlog za dopunu Rep. 239.4.

Metod se zasniva na dijagramima ITU-R-a koji daju medijanu jačine polja F(50,50) za h=50m i korekcionom faktoru F() koji zavisi od ugla “prokrčenosti” . Ugao “prokrčenosti” se definiše kao ugao između horizonta i poluprave koja spaja tačku prijema i vrh prepreke prema predajniku . Ovim metodom je ublažen niz nedostataka standardnog CCIR metoda.

Familije krivih medijana električnog polja definisane su za lokalnu visinu prijemne antene h10 =10m pa je potrebno izvršiti korekciju za stvarnu visinu antene h1.Kao dobra aproksimacija , koja je jednostavna i približno je primjenjiva u svim uslovima za korekciju se uzima da je : F(h2) (dB)=20log(h1/h10)



70

Visina h1 se mjeri kao lokalna visina prijemne antene i u mobilnim vezama za prijemnike u kolima uzima se da je 1.5m.

Promjena snage predajnika je deterministička veličina i ima potpuno linearan uticaj na promjenu nivoa medijane polja.Promjena medijane polja za promjenu snage Pt predajnika u odnosu na referentnu snagu (1kW) za koju su definisane krive je:

F(Pt) = 10log(Pt/1kW)

Ukoliko se zahtijevaju vrijednosti za procenat lokacija L i procenat vremena T veće od 50% onda se vrši korekcija vrijednosti medijane polja definisane krivima za 50% lokacija i 50% vremena . Korekcija za procenat lokacija ΔF(L) se radi na osnovu dijagrama datog u navedenim preporukama ITU-R –a . Korekcija za procenat vremena ΔF(T) za vrijednosti 90% i 99% koje se najčešće zahtijevaju računa se na osnovu relacije:

ΔF(T) = F(50,50) – F(50,T0) Gdje T0 uzima vrijednosti 10% ili 1% za T = 90% ,odnosno T = 99%. Familije krivih

F(50,10) ,odnosno F(50,1) daje ITU-R u svojim preporukama. Ukupna korekcija predstavlja algebarski zbir pojedinačnih korekcija

ΔFuk =F(h ) + F(T) + F(h1)+ F(Pt) + F() +ΔF(L)

Vrijednost medijane polja koja odgovara za stvarne polazne parametre dobija se kao zbir nivoa F(50,50) i ukupne korekcije ΔFuk:

F(L,T) = F(50,50) + ΔFuk

3.5.3.2. Deterministički metod za predikciju jačine polja Za pojedine tačke, gdje je potrebno podrobnije analizirati kvalitet prijema (naseljena mjesta u zonama sjenki i na rastojanjima manjim od 16km od predajnika) jačina električnog polja se može posebno odrediti determinističkim metodom. Determinističkim metom se određuje jačina polja proračunom slabljenja u slobodnom prostoru (CCIR Rep.

252, Anex I). Prilikom predikcije se dodaje korekcija za refleksiju, odnosno nepravilnost okoline (EBU Tech. 3254) i difrakciju talasa (CCIR Izv. 715). Jačina električnog polja u nekoj tački prilikom prostiranja u slobodnom prostoru je:

)(2222

1

d

pEsp

Esp- jačina električnog polja u mV/m, p - efektivno izražena snaga predajnika u kW,



71

d - udaljenost između prijemnika i predajnika u km. Slabljenje uslijed refleksije od tla može se deterministički izračunati za slučajeve refleksije od idealno ravne površine kao:

))()2sin((2)(d

hhdBA rt

r

gdje su:

- talasna dužina, d - udaljenost prijemnika od predajnika, ht – visina predajne antene iznad tla, hr – visina prijemne antene iznad tla. Ako između prijemnika i predajnika postoje prepreke koje presijecaju liniju radiovdljivosti ili zadiru u prvu Frenelovu zonu bez presijecanja linije radiovidljivosti onda nastaje

slabljenje usljed difrakcije Ad. Prvu Frenelovu zonu predstavlja elipsoid u čijim se žižama nalaze predajna i prijemna antena, a čiji je poluprečnik, izražen u metrima, u nekoj tački radio-putanje definisan izrazom:

2

1

21

21 )(550 fdd

ddR

gdje je : f(MHz) - frekvencija, d1 i d2 - rastojanje tačke u kojoj se određuje poluprečnik elipsoida od predajnika

odnosno prijemnika u km. Prilikom proračuna se oblik prepreke idealizuje, tako što se zanemaruje njena debljina ili se prepreka predstavlja zaobljenom površinom. Slabljenje usljed difrakcije “na oštrici noža” se određuje iz dijagrama datog u CCIR Izv. 715 pri čemu se prvo izračuna parametar iz izraza :

2

1

21

))11

()2

((dd

hp

gdje je: hp(m) - talasna dužina, d1(m) - rastojanje prepreke od predajne antene, d2(m) - rastojanje prepreke od prijemne antene. Slabljenje na zaobljenoj prepreci je dato izrazom: Ad(dB)=J()+T()+Q()

a) 2

1

))(

)2

(2()2

sin(2

RdRd b

a,

a J() se može očitati na dijagramu datom u izvještaju CCIR-a.



72

- talasna dužina, da i db - rastojanja horizonta na zaobljenoj prepreci od prijemnika odnosno predajnika, R - efektivni poluprečnik zakrivljenosti terena;

b) 432 8,06,322,7)( T

gdje je dato sa:

R

R

dd

dd

ba

ba

3

1

2

)(

)(

c) Q()=T() . / za - <0 Q()=12,5. za 0<4

Q()=17.-6-20.log za 4

gdje je:

3

1

)(R

Jačina polja u posmatranoj tački je data izrazom: E(dBV/m)=Esp-Ad -Ar Determinističkom metodom se dakle, jačina električnog polja u željenoj tački dobija predikcijom polja u slobodnom prostoru uz korekciju za slabljenja usljed difrakcije i reflekcije. Za profile u posmatranim pravcima se uzima u obzir uticaj troposferske refrakcije.



73

3.5.3.3. Rezime predikcije Za potrebe ovog projekta zona servisa (zona pokrivanja) Repetitorske stanice, data u

prilogu, je urađena pomoću progama ICS Telecom v10.0 i digitalnog modela reljefa Crne Gore, rezolucije 10m, koji vrši automatski proračun svih parametar navedenih u prethodnim poglavljima. Osnovni podaci za izradu predikcije u ICS Telecom v10.0 su:

ITU-R /Prediction model ITU-R P.1546.

Tx 10W

Tx antenna gain 4.35 dBd

Rx antenna gain 0.00 dBd

Cable loss Tx 2.20 dB

Cable loss Rx 2.00 dB

Band VHF 146 - 174 MHz

Central freq. 160 MHz

Tx antenna height 7 m B

Rx antenna height 2 m B

Rx treshold 20 dBV/m

Channel width 25kHz

Tx polarisation Vertical

Rx polarisation Vertical



74

3.5.4. Kratak opis preporuke ITU-R P.1546-1

Uvod

Preporuka ITU-R P.1546-1 je osnova za proračun jačine polja prijema za radio difuziju, zemaljsku mobilnu službu, pomorsku mobilnu službu i za određenu grupu fiksnih servisa (point to multipoint). Ova metoda ima za cilj da zamijeni niz ITU metoda koje su se do sada koristile uključujući i preporuku ITU-R P.370.

Predikcije se rade za sledeća područja primjene:

frekvencije od 30 do 3000MHz; dužina trase/prečnik zone servisa od 1 do 1000km; procenat vremena od 1 do 50%.

Metod posebno uzima u obzir putanje iznad zemlje, hladnog i toplog mora. Razni administartori u polju planiranja frekvencije nalaze da Preporuka ITU-R P.1546-1 daje bolje rezultate nego predikcione metode koje su korištene u izradi planova Stockholm-61 i Geneva-89.

Kratak opis metode sa primjerom Za radiodifuzne sisteme tipa tačka-oblast primjereno je koristiti statističku metodu za proračun očekivane jačine električnog polja. Najrasprostranjeniji i najaktuelniji model po kome se vrši proračun je preporuka ITU-R sa oznakom P.1546. U preporuci su date familije krivih i tabelarni podaci na osnovu kojih se mogu odrediti vrijednosti za intenzitet polja u funkciji parametara za visinu (h1) i rastojanje. Krive (a zejedno sa njima tabelarni podaci) su date za frekvencije od 100 MHz, 600MHz i 2000 MHz i za ERP=1 kW. U samoj preporuci postoje krive za vodene površine i za kopno. Na sledećoj slici dat je primer krivih za kopno. Prilikom projektovanja radiodifuznog sistema, jedan od ciljeva je odrediti očekivanu vrednost intenziteta električnog polja na prostoru oko predajne antene. Vrijednosti se mogu iščitati sa kriva uz poznavanje određenih parametara. Za veliki broj primjena potrebno je vršiti dodatnu interpolaciju u slučajevima da neki od parametara odstupa od

zadatih diskretnih vrednosti. U cilju izračunavanja jačine električnog polja za određeni pravac u prostoru u odnosu na predajnu antenu, potrebno je sa raspoloživih kriva iz preporuke iščitati polje (E0) u funkciji zadate efektivne visine terena, frekvencije i rastojanja. To se može uraditi ručno ako su poznati podaci o efektivnoj visini i rastojanju između predajne antene i tačke u kojoj se želi

izračunati polje, za zadatu frekvenciju.



75

U slučaju da se vrijednosti za efektivnu visinu i rastojanje poklapaju sa vrijednostima koje su date preko odgovarajućih krivih (i tabela), nije potrebno vršiti interpolaciju po nekom parametru. Ukoliko se zadate vrijednosti ne poklapaju sa tabeliranim vrijednostima potrebno je izvršiti interpolaciju po nekom od parametara. U preporuci ITU-R P.1546 [2] date su krive sa kojih se može očitati intenzitet električnog polja (u dB uV/m) u slučaju da je ERP 1 kW, i date su vrijednosti za frekvencije od 100, 600 i 2000 MHz. Postoje krive koje se odnose na zemljane povrsine i na vodene povrsine. Krive koje su date u preporuci dobijene su na osnovu statističkih analiza eksperimantalno dobijenih podataka.



76

Potrebno je izvršitii iščitavanje vrijednosti iz tabela, te izvršiti potrebnu interpolaciju ukoliko su vrednosti za heff, d, i za f različite od standardnih.

Interpolacija za h se vrši na sledeći način:

gde je Einf nivo polja za zadato rastojanje očitano sa krive koja se odnosi na prvu manju tabelarnu vrednost, dok je Esup nivo polja koji odgovara prvoj većoj tabelarnoj vrednosti. Sličan princip se koristi i za rastojanje i za frekvenciju

Pored podataka o efektivnoj visini, dometu i frekvenciji, korisnik mora uzeti u obzir i izlaznu snagu predajnika, pojačanje antene, relativno slabljenje u zadatom pravcu kako bi se na osnovu ovih podataka, kao i na osnovu proračunate interpolirane vrijednosti polja, dobila realna vrijednost za intenzitet polja. Kada se izračuna vrijednost polja sa krive za zadatu frekvenciju, visinu i daljinu, potrebno je izvršiti korekciju jer je ta vrednost data za fiksnu vrednost ERP-a (1KW). Koristi se sledeća formula za dobijanje konačne vrednosti polja za unete podatke:

gde se ERP dobija pomoću izraza:

gde su: PT – Snaga predajnika na izlazu

GT – Dobitak predajne antene Aφ – Relatvni dobitak u datom azumutu E0 – Očitana vrednost za jačinu električnog polja.



77

U sledećoj tabeli su dati primjeri dobijenih vrednosti jačine polja E0 i E, za nekoliko kombinacija ulaznih parametara. Za ovaj primer uzete su konstantne vrednosti za Pt=500W, Gt=12 dB, Aφ=-3 dB.

U Tabeli su date kobinacije parametara (heff, d, f) za osam karakterističnih situacija, počevši od najprostije kada nema potrebe za interpolacijom (u ovom slučaju se podatak jednostavno iščitava iz tabele) pa sve do najkomplikovanijeg slučaja u kome se sva tri parametra ne poklapaju sa zadatim tabuliranim vrednostima i tada se vrši interpolacija po sva tri parametra.

3.5.5. ATDI / ICS Telecom softver za predikciju

ICS Telecom je softverski alat namijenjen planiranju praktično bilo koje postojeće mreže. ICS Telecom globalno koriste:

telekom operateri radio difuzni emiteri regulatorna tijela (za radio difuziju, telekomunikacije, civilno vazduhoplovstvo i

dr.) sistem integratori proizvođači opreme preduzeća koja se bave inženjeringom i konsaltingom razvojni instituti

Glavne svojstva su mu:

Radio planiranje Proračun pokrivenosti Velika baza propagacionih modela Analiza interferencije Automatsko frekventno planiranje Analiza saobraćaja i handovera Analiza pokrivenosti populacije Statistike Optimizacija mreže Pronalaženje optimalne lokacije

Podešavanje – tjuniranje mreže ITU kalkulacije Indoor planiranje Miksovane indoor/outdoor kalkulacije Proračun zaštitne zone zračenja



78

3.5.6. DEM – Digital Elevation Model Model koji je korišten za izradu ovog projekta je digitalni model reljefa Crne Gore u 10m

rezoluciji.

Model je nophodan za kalkulaciju propagacije i za inicijalno stratovanje projekta. Model je rađem samo 10km van teritorije Crne Gore, pa ga je u nekim situacijama potrebno kombinovati sa SRTM3 modelom za teritoriju susjednih država. Osim DEM-a mogu se ubaciti i geo images, kao što su detaljne topografske karte, radi lakše orjentacije na samoj mapi.



79

3.5.7. Analiza rezultata

Primjenom softverskog paketa ATDI / ICS Telecom , uz korištenje digitalnog reljefa Crne

Gore (DEM 10M), može se izvršiti analiza pokrivanja sa lokacije Tvrdaš. Sve lokacije – ključne i reperne su iz geografskog koordinatnog sistema XX°YY´ZZ,WW“, konvertovane u UTM centimetarski koordinatni sistem. Za repetitor je potrebno unijeti i tip antene, pojačanje, polarizaciju, dijagram zračenja u H i V ravni, te snagu, slabljenja, i širinu kanala. Nakon toga se može izraditi zona pokrivanja sa ove lokacije. Preklapanjem zone servisa sa geodetskom podlogom koja u sebi sadrži granice

koncesionog područja Rudnika Uglja AD, Pljevlja, dobijamo preglednu kartu na kojoj možemo vidjeti nivoe signala u granicama područja (Prilog 5.3.). Vidimo da nema zona u kojima nije moguć servis (bijele zone), da je najniži nivo signala do 28dBµV/m, a da samo u malom broju pixela digitalne karte, potpuno zanemarljivom, ta vrijednost iznosi 20-28dBµV/m. Vrijednost od 20dBµV/m je takođe dovoljna vrijednost za uspostavu servisa, imajući u vidu da je nivo od 20dBµV/m, nivo koji je definisan kao minimalna vrijednost srednje jačine polja koja se štiti u tački ili na 50% lokacija u zoni prijema radio stanice u

prisustvu industriskog šuma. Analizom repernih i ključnih tački pojedinačno, koje su date projektnim zadatkom dobija se da su sve one u tzv »sigurnoj zoni«, zoni sa kvalitetnim servisom u VHf opsegu (4.4.). Zbog svega ovoga može se reći da je postavljanje repetitorske stanice na lokaciji Tvrdaš, optimalno rješenje sa stanovišta kvalitetnog VHF govornog servisa na području kako Rudnika Uglja AD, pljevlja, već i čitave opštine Pljevlja.



80

3.6. Uticaj projektovane mreže na zdravlje ljudi i

životnu sredinu

3.6.1. EMC – norme i standardi

Problem vezan za elektromagnetnu kompatibilnost (EMC –Electromagnetic Compatibility), kao i uticaj elektromagnetne energije na životnu sredinu je predmet izučavanja u naučnim krugovima već nekoliko poslednjih decenija. Međutim, istraživanja u ovoj oblasti u svijetu su znatno intenzivirana poslednjih nekoliko godina s obzirom na činjenicu da nagli razvoj

elektronskih uređaja i opreme dovodi do toga da ljudi žive i tehnički uređaji funcionišu u sredini u kojoj je elektromagnetna interferencija (EMI – Electromagnetic Ineterference) sve izraženija. Mnoge studije su se bavile ispitivanjem štetnog uticaja elektromagnetnog zračenja po ljudsko zdravlje. Ova štetnost potiče od sposobnosti živih ćelija da apsorbuju radio-talase i

transformišu ih u toplotu. Pošto stanica (predajnik) svojim signalom “hvata” korisnika to ona tokom slanja signala zrači. Treba naglasiti, međutim, da je zračenje samog predajnika nejonizujuće. Ovo znači da ono nema snage za razbijanje hemijskih veza između molekula i oštećivanje ćelija bioloških organizama, kao što to mogu, na primjer, X-zraci kod Rentgen aparata. Na sledećem dijagramu data je klasifikacija različitih vrsta zračenja na jonizujuća i nejonizujuća.



81

Specific Apsorbtion Rate (SAR) je pouzdana međunarodno priznata mjera mogućnosti da radio zračenje izazove oštećenje ćelija. Ona služi za mjerenje kolčine zračenja iz radio spektra koju je organizam apsorbovao i izražava se u W/kg. Američka savezna komisija za telekomunikacije (US Federal Communications Commission) je prihvatila 1,6 W/kg (2,0

W/kg u Evropi) za prihvatljivu mjeru SAR nivoa (što je SAR nivo niži, opasnost, makar i teoretska, je manja).

Postojeći standardi i norme U cilju kontrolisanja elektro-magnetne interferencije i njenog svođenja na najmanju moguću mjeru, svjetska regulatorna tijela i institucije su donijeli veliki broj standarda i normi koji regulišu ovu oblast. Uzimajući u obzir rezultate obimnih istraživanja, Evropski komitet za elektrotehničku standardizaciju (CENELEC – European Committee for Electrotechnical Standardization) izdao je 30. novembra 1994. godine dokument pod nazivom “Human exposure to elektromagnetic fields – High frequency (10 kHz to 300 GHz)” (ENV 50166-2) [4]. Ovaj dokument predstavlja završnu verziju predloga budućeg standarda koji reguliše ovu oblast

na području Evrope. Pored ovog dokumenta, u ovoj oblasti postoje i drugi međunarodno usvojeni standardi (IRPA - međunarodni komitet za nejonizujuće zračenje, IEC - International Electrotechnical Commission, IEEE - Institute of Electrical and Electronics Engineers, CISPR – Comite International Special des Pertuations Radioelectriques). Takođe, JUS N.NO.205 (Pravilnik br. 06/01-93/178 od 8.8.1990., Sl. list SFRJ br. 50/90) [3] pokriva djelimično ovu tematiku. Prema ovom pravilniku, u opsegu od 30 MHz do 300 GHz, norma za opštu ljudsku populaciju iznosi 2 W/m2, odnosno 27.45 V/m. Projektanti smatraju da ovaj standard ne odražava na pravi način realnu situaciju, pošto postavlja jedinstvenu graničnu vrijednost za čitav opseg frekvencija od 30 MHz do 300 GHz. Zbog toga se analize uticaja elektromagnetne emisije na životnu sredinu obično razmatraju polazeći od CENELEC predstandarda, pošto je taj dokument već opšte prihvaćen u Evropi.

Prema CENELEC predstandardu razlikuju se dvije grupe normi:

• norme za tehičko osoblje • norme za opštu ljudsku populaciju. Norme za opštu ljudsku populaciju su znatno strožije od normi za tehničko osoblje zato što tehničko osoblje zna i mora da poštuje procedure kojima se vrši njihova dodatna zaštita.



82

3.6.1.1. Regulativa i propisi u Crnoj Gori

U Crnoj Gori je od februara 2015, na snazi ”Pravilnik o granicama izlaganja elektromagnetnim poljima”, koji je donijelo Ministarstvo održivog razvoja i turizma u Vladi Crne Gore. Ovim Pravilnikom propisuju se granične vrijednosti parametara elektromagnetnog polja u cilju ograničavanja uticaja izloženosti populacije visokofrekvenim elektromagnetnim poljima, uključujući i populaciju čiji profesionalni angažman podrazumijeva izloženost ovim poljima. TABELA B1 (Prilog 2 Pravilnika): GRANICE IZLAGANJA ELEKTROMAGNETNIM POLJIMA ZA

PROFESIONALNO IZLOŽENA LICA I LICA ODGOVORNIH ZA SPROVOĐENJE MJERA ZAŠTITE OD NEJONIZUJUĆIH ZRAČENJA ZA TERMIČKE EFEKTE



83

TABELA A3 (Prilog 5 Pravilnika): VRIJEDNOSTI UPOZORENJA (REFERENTNI NIVOI) RELEVANTNIH

FIZIČKIH VELIČINA ZA OPŠTU JAVNU IZLOŽENOST STANOVNIŠTVA ELEKTROMAGNETNIM POLJIMA ZA POJEDINAČNU FREKVENCIJU

TABELA A3(Prilog 6 Pravilnika): VRIJEDNOSTI UPOZORENJA (REFERENTNI NIVOI) RELEVANTNIH FIZIČKIH VELIČINA ZA IZLOŢENOST STANOVNIŠTVA ELEKTROMAGNETNIM POLJIMA U PODRUČJU

POVEĆANE OSJETLJIVOSTI ZA POJEDINAČNU FREKVENCIJU



84

Norme za istovremeni uticaj više izvora elektromagnetnog zračenja U slučaju istovremenog uticaja elektromagnetnih polja koja potiču od više izvora i više

različitih frekvencija, zadovoljenje osnovnih ograničenja uslovljeno je ne samo zadovoljenjem referentnih nivoa iz predhodne Tabele, već moraju biti zadovoljeni i dodatni zahtjevi:

Prethodne relacije definišu maksimalne dozvoljene vrijednosti intenziteta električnog i magnetnog polja. Sa druge strane, granične vrijednosti gustine snage se mogu koristiti u zahtijevanom frekvencijskom opsegu. U praksi, sve komponente čiji je nivo manji za više od 10dB od nivoa najjačeg izvora se mogu zanemariti.

3.6.1.2. Uticaj na životnu okolinu

Predajnici svojim radom ne zagađuju životnu sredinu. Pri normalnom korišćenju, oni ni na koji način ne zagađuju voda, vazduh ili zemljište. Prilkom svoga rada ne proizvode nikakvu buku ni vibracije, nema toplotnih kao ni hemijskih dejstava. U manjoj mjeri i u ograničenom prostoru, eventualno, može doći do pojave nedozvoljenog nivoa elektromagnetnog zračenja baznih stanica, što je detaljno razmotreno u sledećim

poglavljima. Konačno, može se zaključiti da tokom normalnog rada bazne stanice ni na koji način ne ugrožavaju životnu i tehničku sredinu. Prilikom projektovanja baznih stanica (predajnika), pored zahtjeva da lokacijski ni na koji način ne ugrožavaju životno i tehničko okruženje, takođe se mora voditi računa i o tome da se u maksimalnoj mogućoj mjeri uklope u samo okruženje. Ovaj drugi zahtjev se

zadovoljava poštovanjem i ispunjenjem postavljenih urbanističkih uslova za svaku posebnu lokaciju.



85

3.6.2. Analiza uticaja elektromagnetnog zračenja bazne

stanice

3.6.2.1. Uvod

Antenski sistemi radio stanica mogu biti omnidirekcioni-neusmjereni ili usmjereni, što

znači da se energija ne emituje u svim smjerovima podjednako. U slučaju usmjerenih

antena najveći dio energije se emituje u pravcu glavnog snopa zračenja, dok znatno manji

u svim ostalim pravcima. Takode, treba uzeti u obzir da se u uslovima prostiranja radio-

talasa u blizini zemlje usvaja teorijski model prema kome gustina snage zračenja antene

opada u prosjeku sa kvadratom rastojanja (kada se rastojanje poveca D puta, gustina

snage zračenja opadne D2 puta). U praksi, mjerenja su pokazala da u takozvanoj "dalekoj

zoni" zračenja antene predajnik ("daleka zona" nastaje već na rastojanjima od nekoliko

talasnih dužina od izvora), gustina snage opada i sa znatno višim stepenom rastojanja, što

je povoljno u odnosu na zaštitu od zračenja. U slučaju kada je antena postavljena visoko,

na nivou tla elektromagnetno polje će biti slabo zbog usmerenog dijagrama zračenja

antene (u vertikalnoj ravni). Maksimum zračenja (najveći nivo elektromagnetne emisije)

na nivou tla obično se ostvaruje na rastojanjima od 50 do 300m od podnožja stuba.

Međutim, odgovarajući nivo elektromagnetne emisije je uvek relativno mali zbog toga što

gustina snage zračenja antene brzo opada sa rastojanjem. Takođe, treba imati na umu

činjenicu da su radio difuzni predajnici najčešće locirani na objektima koji su vrlo udaljeni

od naseljenih zona, pa je i sa tog aspekta njihov uticaj zanemariv.

3.6.2.2. Proračun zone nedozvoljenog zračenja U slučaju kada se analizira daleko polje (far field region), intenzitet električnog polja, intenzitet magnetnog polja i gustina snage emisije teorijski su povezani jednostavnim relacijama, a teorijske relacije se dobro slažu sa eksperimentalnim provjerama. Zbog toga je u ovom slučaju dovoljno izmjeriti samo jednu od ove tri komponente polja pošto su druge dvije komponente u torn slučaju jednoznačno određene. Najčešće se mjeri intenzitet električnog polja zbog široke rasprostranjenosti mjernih

prijemnika za nivo električnog polja. Za slučaj tipova antenskih sistema koji se koriste u tipičnoj radio-relejnoj vezi, obično se smatra da je zona dalekog polja već na rastojanju od nekoliko λ (tipično 5λ). Prilikom teorijske analize zračenja antenskih sistema, u velikom broju slučajeva pretpostavlja se da se antena nalazi u slobodnom prostoru. Naravno, u praksi ovaj uslov

nije nikada zadovoljen. Međutim, u okviru pravilnog planiranja antenskih sistema radio predajnika ne dozvoljava se prisustvo bilo kakvih objekata u bliskoj zoni zračenja antene. Na ovaj način, u velikoj mjeri se može sačuvati teorijski dijagram zračenja antenskog sistema koji važi za slobodan prostor. Analitički proračun jačine električnog polja

Formula za prostiranje u slobodnom prostoru se može koristiti za proračun jačine električnog polja za slučaj, takozvanog, regiona dalekog polja.



86

Gustina snage S (W/m2) se računa kao: 24

),(

d

PGS

,

gdje su:

P (W) - ukupna rms snaga koja se dotura anteni (zbir svih predajnih kanala

umanjena za snagu gubitaka u fiderima i kombajnerima) G - dobitak antene d (m) - rastojanje od antene u metrima u pravcu maksimalnog zračenja (pravac glavnog snopa zračenja)

PG predstavlja ekvivalentnu izotropsku izračenu snagu (EIRP – Equivalent Isotropically Radiated Power) izraženu u W. Da bi se dobila formula za jačinu električnog, odnosno magnetnog polja, može se korstiti sledeća jednakost:

S = E2 / 377 = 377 * H2

gdje je 377 (Ω) aproksimativno 120π, impedansa slobodnog prostora.

Uvrštavajući prethodnu jednakost u formulu za proračun gustine snage dobijamo da jačina polja iznosi:

d

GPE

**30

gdje su: E - intenzitet električnog polja, P - snaga predajnika, G - dobitak predajne antene, i d - rastojanje od predajnika Napomena: Proizvod P*G predstavlja EiRP izražen u W, pa se isti može koristiti za ovaj proračun

Proračun graničnih rastojanja je definisan cilindrom konstruisanim oko antene. U ovom slučaju antena ima karaktersitike omni antene.

2 x d

Visina

anteneantena

Slika. Prostorni pravci za proračun graničnog rastojanja

Za antene omni tipa, odnosno sa nusmjerenim dijagramom zračenja u horizontalnoj ravni,

cilindar dobija oblik valjka sa antenom u njegovoj sredini, odnosno u centru cilindra. Aproksimativno se može uzeti da su osnove cilindra krugovi sa poluprečnikom d, odnosno da nema deformacije dijagrama zračenja antene u horizontalnoj ravni, pri čemu je d definisano prethodnom formulom za jačinu polja. Visina cilindra je jednaka visini antene uvećanoj za jednaka rastojanja iznad i ispod antene. Kao usvojeno pravilo se može koristiti



87

pojednostavljena formula da granična rastojanja ispod i iznad antene približno iznose 1/20 graničnog rastojanja ispred antene.

Unošenjem navedenih formula i postojećih podataka za konkretnu lokaciju dobijamo

sledeći proračun:

Tip antene

Kom Širina

snopa (º) Pojačanje

(dBd) Pojačanje

(dBi) Azimut

(°) Tilt (°)

Omni antena / Repetitorska stanica

1 0-360 2.35 4.50 - 0

Omni antena / Glavna/dispečerska stanica

1 0-360 0.0 2.15 - 0

Omni antena/ kolska stanica 30 0-360 0.0 2.15 - 0

3.6.2.2.1. Proračun za Repetitorsku stanicu

Snaga predajnika: Tx(W) = 10 W (Max)

Snaga predajnika (dBm): Tx(dB) = 40 dBm (Max)

EiRP (W): EiRP(W) = 16.98 W

Za frekvenciju 160MHz (srednja frekvencija opsega) , referentni nivo jačine električnog

polja E (V/m)(rms) iznosi 14 V/m za izloženost stanovništva u području povećane

osjetljivosti. Primjenjujući formulu:

i uzimajući u obzir da je proizvod P*G = EiRP izražen u W, dobijamo da je:

EiRP po predajniku (W) 16.98

Broj predajnika 1.00

Referentno električno polje (V/m) 14.00

Granično rastojanje ispred antene d (m) 1.61

Granično rastojanje ispod/iznad antene d (m) 0.08

Znači da granično rastojanje u krugu oko antene iznosi ≈1,61 m. Granična rastojanja iznad

i ispod antena se uzima da iznose 1/20 graničnog rastojanja ispred antene, što je u ovom

konkretnom slučaju <0,08 m.

E

GPd

**30



88

Obzirom da je antena postavljena na antenskom stubu na visini od 7m od tla, jasno je da se

u normalnoj situaciji u izračunatoj zoni ne mogu naći ni ljudi, ni tehnološka oprema.

3.6.2.2.2. Proračun za Glavnu stanicu






osjetljivosti. Primjenjujući formulu:



Broj predajnika 1.00

Referentno električno polje (V/m) 14.00

Granično rastojanje ispred antene d (m) 1.41

Granično rastojanje ispod/iznad antene d (m) 0.07



konkretnom slučaju <0,0z m.

Obzirom da je antena postavljena na zidnom nosaču na visini od 5m od tla, jasno je da se u

normalnoj situaciji u izračunatoj zoni ne mogu naći ni ljudi, ni tehnološka oprema.

3.6.2.2.3. Proračun za mobilnu-kolsku stanicu






izloženosti. Primjenjujući formulu:

E

GPd

**30

E

GPd

**30



89



Broj predajnika na anteni 1.00

Referentni nivo električnog polja (V/m) 14.00

Granično rastojanje d (m) 1.26

Granično rastojanje iznad/ispod antene d (m) 0.06



konkretnom slučaju <0,06 m.

Obzirom da je antena postavljena na krovu automobila, da se između vozača i putnika

nalazi metalni krov, koji dodatno oslabljuje signal, te da sama stanica ne emituje stalni, već

povremeni signal, može se reći da se uz pravilnu montažu antena i radio opreme u

potpunosti ispunjavaju uslovi bezbjednosti po ljudsku populaciju.

3.6.3. Mjere zaštite na radio stanici

Prethodna analiza uticaja elektromagnetnog zračenja radio primopredajnika na životnu

sredinu i tehničke uređaje pokazala je da se ispravnom konstrukcijom stanice i

postavljanjem uređaja i antenskih sistema na tehnološki pravilan način, emisije neželjenog

nivoa mogu u potpunosti kontrolisati i svesti na najmanju moguću mjeru, i to znatno ispod

propisanih granica. Treba primijetiti da ispravna konstrukcija i realizacija same stanice sa

stanovišta elektromagnetne kompatibinosti i uticaja na životnu sredinu istovremeno

omogućava maksimalne efekte sa stanovišta eksploatacije i kvaliteta servisa.

U cilju dodatne zaštite zdravlja ljudi treba postaviti table sa vidnim upozorenjima:

«Zabranjen pristup neovlašćenim osobama!», «Opasnost po život!»

U slučaju potrebe izvođenja radova u blizini antena, sve aktivnosti treba da budu iskoordinirano sa vlasnikom stanice, kako bi ugasio svoj predajnik za vrijeme izvođenja radova, a u cilju zaštite osoblja koje izvodi radove.



90

3.7. Instalacija opreme i puštanje u rad

Na lokaciji je neposredno prije montaže opeme potrebno obaviti građevinsko - energetske radove. U građevinske radove spadaju: postavljanje čeličnih nosača za primopredajne antene otvaranje otvora za provlačenje antenskih kablova

u slučaju potrebe- sanacija hidro i termo izolacije prostorije za smještaj opreme U elektroenergetske radove spadaju: postavljanje elektroenergetskog kabal sa odgovarajućom utičnicom postavljanje automastskog osigurača za zaštitu opreme prilagođavanje sistema uzemljenja

Procijenjeno vrijeme za izvođenje ovih radova je 1/2 radnog dana.

U sklopu instalacije opreme potrebno je odraditi sledeće faze:

transport opreme na lokaciju i njeno iznošenje na objekta raspakivanje i priprema za montažu instalacija antena

postavljanje uređaja instalacija antenskih kablova pravilno uzemljenje opreme priključenje na mrežu puštanje u rad i umjeravanje

rocijenjeno vrijeme za izvođenje ovih radova je 1/2 radnoga dana.

3.7.1. Opšte preporuke za elektro-energetske radove

Radio oprema na ovoj lokaciji će se napajati iz elektro-distributivne mreže napona 230V,

50Hz, sa postojećih razvodnih tabli na relevantnim objektima, u skladu sa uslovima iz

saglasnosti vlasnika objekta. Pošto se ovi uređaji napajaju preko mrežnog ispravljača, ne

postoji opasnost od previsokog napona dodira.

Izbor poprečnih presjeka provodnika za napajanje i dimenzionisanje osigurača biće

adekvatan zahtjevima uređaja (osigurači od 16 A).

Sve elektro instalacije biće izvedene trožilnim kablovima, pri čemu će se jedan provodnik

koristiti kao zaštitni, za uzemljenje, a ostala dva kao fazni i nulti provodnik.

Mase svih uredaja treba povezati preko instalacionog provodnika presjeka 10 mm2 na

bakarnu sabirnicu, a od nje fleksibilnim kablom za uzemljenje P/F 10mm na

gromobransko uzemljemje telekomunikacionog objekta, odnosno zajednički uzemljivač

telekomunikacionog objekta, radi zaštite od statičkog elektriciteta.

Uzemljenje antenskog sistema, na objektima gdje to nije već urađeno, izvesti

pocinkovanom trakom 100mm2 (FeZn 25x4) ili bakarnim užetom za uzemljenje/bakarnom

pletenicom 50mm2 ili fleksibilnim provodnikom P/F 10mm (čiji je presjek oko 80 mm2), sa



91

ukrsnim elementima, nakon čega ih treba, prije priključenja na izvor napajanja, povezati

sa postojećim sistemom gromobranskog uzemljenja objekta.

Na telekomunikacionim objektima gdje postoje rezervni izvori napajanja-agregati, uz

saglasnost vlasnika objekata, treba izvršiti priključenje radio uređaja, čime će se stvoriti

uslovi za pouzdano elektro-energetsko napajanje uređaja.

3.7.2. Opšte preporuke za instalaciju radio kablova i antena

Prilikom instalacije radio kablova treba voditi računa o sledećim napomenama:

kablove treba postavljati najkraćom dozvoljenom putanjom

na mjestima savijanja voditi računa o minimalnom dozvoljenom radijusu savijanja

kablove treba pravilno uzemljiti u slučaju da je neophodno, na posebno osjetljivim mjestima, korsititi kablovske nosače

i rostove

sve konektore treba uraditi u skladu sa preporukama proizvođača

konektore na otvorenom, koji su izloženi uticaju kiše i vlage, obavezno hidroizolovati



92

3.7.3. Dokumentacija, alati i mjerni uređaji

Prilikom instalacije opreme neophodno je da se detaljno prouči dokumentacija proizvođača opreme i antena, te da se prilikom instalacije tehničko osoblje pridržava datih instrukcija. Za instalaciju opreme potreban je sledeći set alata:

set alata za instalaciju sistemskih jedinica i modula set alata za instalaciju radio jedinica i antena

set alata za instalaciju radio kabla set alata za podešavanje antena i umjeravanje

Od instrumenata za instalaciju i rad preporučuju se:

Digitlni multimetar RF mjerač snage

3.8. Mjere zaštite na radu, zaštite opreme i objekta

Primjena ovih zaštitnih mjera se odnosi na montažu, zaštitu opreme i objekta. Izvođač radova je dužan da sve radove izvodi prema projektu i uputstvima proizvođača preme, pa će se tako stvoriti sigurni uslovi , kako za život i rad osoblja, tako i za ispravan i dugotrajan rad uređaja.

3.8.1. Mehaničke opasnosti i zaštita

Mehaničke opasnosti po radnike se javljaju prilikom transporta opreme, raspakivanja, montiranja i eventualne demontaže. Oprema se pakuje u sanducima i kutijama koji su pogodni za mehanizovani i ručni transport. Raspakivanje opreme iz sanduka i kutija treba obavljati pažljivo, uz eventualno korišćenje specijalizovanih, namjenskih, alata.

Prostorija gdje će se montirati oprema, mora zadovoljavati određene građevinske uslove, kao što su: - strogo namjenska prostorija (namjenski kontejnerski objekat) - uređaj za javljanje požara - nosivost poda ≥ 15 kN/m2

- otvaranje vrata prostorije prema spolja - oznake, osnosno natpise (opasnost od udara el. struje, zabranjen ulaz neovlaštenim

licima, itd.) Sva oprema mora biti tako montirana da obezbjeđuje nesmetani ulazak i izlazak iz prostorije. Oprema mora biti fiksirana i obezbijeđena od rušenja, posebno kad se radi o trusnim područjima.



93

3.8.2. Opasnost i zaštita od električne struje

Struja prolazeći kroz organizam djeluje na više načina:

- Toplotno (opekotine); - Mehanički (razara tkivo na mjestu ulaza i izlaza iz tijela); - Hemijski (rastvara krvnu plazmu); - Biološki (izaziva grčenje mišićnog tkiva, povećanje krvnog pritiska, oštećenje

krvnih sudova, itd.).

Tehnička zaštita od električne struje se može riješiti na sledeće načine:

- spriječiti što je više moguće kontakt čovjeka sa bilo kojim dijelovima uređaja, ili opreme, koji su pod naponom;

- smanjivanjem, u slučaju dodira, jačine struje koja bi prošla kroz čovjekovo tijelo na bezopasnu vrijednost;

- skraćivanjem vremena prolaska struje kroz čovjekovo tijelo. Prema važećim propisima najveća vrijednost dodirnog napona ne smije biti veća od 50 V. To se postiže na sledeći način:

- Isključivanjem neispravnog strujnog kruga putem osigurača; - Upotrebom releja koji vrše kontrolu i javljaju određene greške.

Osim tehničkih uslova sigurnost na radu zavisi i od načina rada prilikom montaže i ispitivanja uređaja. Važno je preduzeti i sledeće mjere:

- Pregled alata i instalacija; - Montažu i ispitivanje uređaja smiju izvoditi samo osobe stručno osposobljene za

taj posao;

- Zabranjen je rad na uređaju dok je pod naponom; - Prilikom zamjene osigurača treba koristiti poseban alat za umetanje i vađenje

osigurača.

3.8.2.1. Postupak u slučaju udara električne struje

- Odmah prekinuti dovod električne struje putem glavne sklopke kojom se napaja

objekat; - Čim je povrijeđeni radnik oslobođen iz strujnog kruga treba ga smjestiti na

najbliže sigurno mjesto; - Potrebno je postaviti ga u ležeći položaj, raskopčati mu odjeću i utopliti ga

pokrivačem; - Radi daljih mjera za ukazivanje prve pomoći, potrebno je na brz način ustanoviti

da li se unesrećeni nalazi pri svijesti, diše li, osjeća li mu se puls, ima li opekotina, da li je došlo do krvarenja ili preloma kostiju, ima li znakove šoka (blijedilo, hladno-vlažna koža, povraćanje, slab puls, osjećaj slabosti);

- U slučaju da je nastradali radnik pri svijesti treba ga postaviti da leži umotan u toplo, s glavom položenom nešto naniže i u stranu. Ne smije mu se dozvoliti kretanje i razgovor.

- U slučaju da unesrećeni radnik ne diše, ili mu je trenutno prestao rad srca,

moramo odmah otpočeti sa reanimacijom, putem vještačkog disanja (usta na usta ili usta na nos);

- Ukoliko je rad srca oslabljen ili je potpuno paralisan, samo vještačko disanje neće imati nikakav efekat, jer se vazduh uzaludno ubacuje u pluća ako krv ne



94

raznosi kiseonik po tijelu, a posebno u mozak. U tom slučaju (osim vještačkog disanja) mora se primijeniti pravilna spoljna masaža srca;

- Vještačko disanje se ne smije ni u kom slučaju prekinuti dok povrijeđeni ne počne sam disati, ili dok ne dođe ljekarska ekipa.

3.8.3. Opasnost i zaštita od požara

Neki se uređaji tokom rada zagrijavaju, međutim oni su tako konstruisani da od tih zagrijavanja ne može nastati požar. Konstrukcija nosača, rekova ili stalaka unutar

kontejnera, kao i njihov razmještaj, moraju biti takvi da osiguraju prirodnu ventilaciju. Radi minimizovanja opasnosti od požara objekat je poželjno klimatizovati i obezbijeđen alarmnim sistemom koji ima optički detektor dima.

3.8.3.1. Pravila protivpožarne bezbjednosti

Osnovna pravila za protivpožarnu bezbjednost su: - adekvatni građevinski uslovi; - odgovarajuća ventilacija;

- zabrana ulaska u prostoriju sa otvorenim plamenom; - obezbijeđena sredstva za gašenje požara.

3.8.3.2. Sredstva za gašenje požara

Sredstva koja se koriste u slučaju eventualnog požara moraju posjedovati sledeća svojstva: - brzu i dobru moć gašenja; - ne smiju biti korozivna i štetna po uređaje; - ne smiju biti električki provodljiva; - ne smiju biti toksična, niti štetna za ljude.

Pomenute uslove najbolje zadovoljavaju sredstva koja spadaju u grupu halogeniziranih ugljeno-vodonika, odnosno halona.

3.8.3.3. Postupak u slučaju požara

- Isključiti kompletnu opremu iz električne mreže i odvojiti baterije od ispravljača;

- Upozoriti obližnje osoblje da je prisutna opasnost od požara; - Odmah pozvati interne vatrogasce, ili ako ih nema najbližu specijalizovanu

vatrogasnu brigadu.



95

3.9. Propisi i norme

Ovaj Projekat je napravljen tako da bude usaglasen sa sledećim zakonima, pravilnicima i

preporukama:

1. Zakon o Elektronskim komunikacijama (Sl. list RCG, br. 40/13)

2. Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list RCG, br. 51/08, 40/10, 34/11).

3. Plan Namjene Radio-Frekvenciskog Spektra ("Službeni list Crne Gore", br. 32/17

od 17. 05. 2017. godine) 4. Plan raspodjele radio-frekvencija iz opsega 146-174 MHz za PMR/PAMR sisteme

("Službeni list Crne Gore" broj 81/2016) 5. Pravilnik o načinu određivanja elemenata elektronskih komunikacionih mreža i

pripadajuće infrastrukture, širine zaštitnih zona i vrste radio-koridora u čijoj zoni nije dopuštena gradnja drugih objekata (Sl. list RCG, br. 83/09)

6. Pravilnik o graničnim vrijednostima parametra elektromagnetnog polja u cilju ograničavanja izlaganja populacije elektromagnetnom zračenju (Sl list RCG, br. 15/10)

7. Pravilnik o elektromagnetnoj kompatibilnosti (EMC) (Sl. list RCG, br. 21/05); 8. Pravilnik o obrascu tehničkog rješenja korišćenja radio-frekvencija (Sl. list RCG,

broj 57/2013) 9. ITU-R P.1546-4: Method for point-to-area predictions for terrestrial services in

the frequency range 30 MHz to 3 000 MHz 10. Pravilnik o tehničkim mjerama za izgradnju, postavljanje i održavanja antenskih

postrojenja (Službeni list SFRJ, br. 1/69) 11. Pravilnik o tehničkim propisima o gromobranima (“Sl. list SFRJ” br. 13/68), 12. Pravilnik o tehničkim normativama za održavanje antenskih stubova (“Sl. list

SFRJ” br. 65/84).

3.10. Literatura

1. Ilija Stojanović: Osnovi telekomunikacija, Naučna knjiga, 1990.

2. B.P.Lathi: Modern Digital and Analog Communications Systems, California State

University, Sacramento

3. M.Schwartz: Information, Transmission, Modulation and Noise, McGraw Hill

4. Curt Levis, Joel T. Johnson, Fernando L. Teixeira: Radiowave Propagation: Physics

and Applications, 2010.

http://www.mrt.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rId=84493&rType=2

http://www.mrt.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rId=84493&rType=2

http://www.ekip.me/download/regulativa/pero/2009_83%20Pravilnik%20o%20zastitnim%20zonama%20u%20telekomunikacijama.pdf



http://www.ekip.me/download/scan7.pdf

http://www.ekip.me/download/scan7.pdf



96

4. Numerička dokumentacija



97

4.1. Predmjer i predračun

No. Oprema Jed.mjere Kol Cijena Suma

1 Repetitor Motorola GR500 interface, duplexer, napajanje 220/12V komplet 1 2,325.00 € 2,325.00 €

2 Antena za repetitor Diamond X50A kom 1 233.00 € 233.00 €

3 Glavna stanica Motorola GM160/225 kanala/25W/ displej za očitavanje identifikacije kom 1 450.00 € 450.00 €

4 Ispravljač 220/12V za Glavnu stanicu sa mogućnošću dopnjavanja akumulatora kom 1 233.00 € 233.00 €

5 Antena za Glavnu stanicu sa kablom dužine 10m kom 1 186.00 € 186.00 €

6 Ručna radio stanica Motorola GP 140 sa punjačem, baterijom i antenom/5W kom 25 341.00 € 8,525.00 €

7 Rezervna baterija za ručnu stanicu kom 25 31.00 € 775.00 €

8 Kolska radio stanica Motorola CM140 kom 85 372.00 € 31,620.00 €

9 Akumulator stacionarni za telekomunikacione objekte AGM/VRLA tioa 12V/70Ah kom 2 250.00 € 500.00 €

10 Antenski kabal RG213 metar 40 3.70 € 148.00 €

11 Motorola GP140 Universal Rapid Twelve-Bay Charger kom 2 749.00 € 1,498.00 €

12 Ugradnja stanice u vozilo kom 85 35.00 € 2,975.00 €

13 Instalacija repetitora kom 1 230.00 € 230.00 €

14 Instalacija Glavne stanice kom 1 45.00 € 45.00 €

15 Fe držač za antenu za antenski stub kom 1 57.00 € 57.00 €

16 Fe držač za mobičnu antenu za kačenje na zid kom 1 44.00 € 44.00 €

17 Nespecificirani montažni materijal komplet 1 880.00 € 880.00 €

18

Total 50,724.00 €



98

4.2. Dinamički plan radova

4.2.1. Dinamika instalacije opreme

R.br. Opis aktivnosti Br. Radni Dani

dan. 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 Instalacija repetitora sa antenskim sitemom

1

2 Instalacija Glavne stanice sa antenskim sistemom

1

3 Instalacija kolskih stanica sa programiranjem

9

4 Programiranje ručnih stanica 3

5 Obuka osoblja za rad u

sistemu

3

6 Testiranje sistema 2



99

4.3. Proračun ERP/EiRP

4.3.1. ERP/EiRP Repetitorske stanice

SNAGA PREDAJNIKA (W) PTX (W) : 10.00

SNAGA PREDAJNIKA dBm PTX (dBm) : 40.00

UKUPNI GUBICI (dB) L(tot) : 2.20

POJAČANJE ANTENE (polutalsani dipol) Ga(dBd) : 2.35

POJAČANJE ANTENE (izotropno) Ga(dBi) : 4.50

Izračena snaga EiRP: Pizr(dBm) = Tx(dBm) + Ga(dBi) - Ltot

EiRP(dBm) : 42.30

EiRP(dBW)

12.30

EiRP(W) : 16.98

Izračena snaga ERP: Pizr(dBm) = Tx(dBm) + Ga(dBd) - Ltot

ERP(dBm) : 40.15

ERP(dBW)

10.15

ERP(W) : 10.35

SNAGA DOTURA ANTENAMA (dBm) = Tx(dBm) - Ltot

Pu(dBm) : 37.80



100

4.3.2. ERP/EiRP Glavne stanice







EiRP(dBm) : 41.15

EiRP(dBW)

11.15

EiRP(W) : 13.03


ERP(dBm) : 39.00

ERP(dBW)

9.00

ERP(W) : 7.94


Pu(dBm) : 39.00



101

4.3.3. ERP/EiRP Kolskih stanica







EiRP(dBm) : 40.15

EiRP(dBW)

10.15

EiRP(W) : 10.35


ERP(dBm) : 38.00

ERP(dBW)

8.00

ERP(W) : 6.31


Pu(dBm) : 38.00



102

4.4. Proračun E polja u repernim tačkama

Upotrebom softveskog paketa ATDI / ICS Telecom, softvera za predikciju jačine Električnog polja, dobijamo vrijednosti jačine E polja u repernim tačkama datih Projektnim zadatkom. Vrijednosti su date u sledećoj tabeli:

Reperna

tačka

Naziv Vrijednost

E polja (dBµV/m)

T1 Tvrdaš - repetitor 101

T2 Uprava sektora „Proizvodnja“ i kopa „Potrlica“ 76

T3 TS 35/6 KV „Tvrdaš“ 81

T4 TS 110/35 KV „Židovići“ 57

T5 TS 35/6 KV „Potrlica“ (nova) 76

T6 Borovica, bivša upravna zgrada 76

T7 Drobilana „Maljevac“ 39

T8 Magacin expl. 39

T9 Glavna upravna zgrada RUP 75



103

5. Telekomunikacioni prilozi



104

5.1. Pozicija repetitora na topografskoj karti



105

5.2. Predikcija pokrivanja na DEM 10m



106

5.3. Predikcija pokrivanja u granicama koncesionog

područja



107

5.4. Zona servisa na satelitskim snimcima



108

5.5. Zona servisa na topografskoj karti



109

5.6. Ključne i reperne tačke pokrivanja na DEM 10M

1

3

9

2

6

5

8

7

4



110

Ključne tačke pokrivanja i dio lokacija za smještaj glavne

komunikacione opreme:

T1 - „Tvrdaš“ objekat RDC (Opština Pljevlja) sa koordinatama:

43°19´48,11“ (N) i 19°23´20,51“ (E) na 1.181 (mnv) Repetitor za

govornu komunikaciju preporučenog tipa Motorola GR 500 sa repetitorskim

semidupleksnim kanalom

T2- Nova stambeno-poslovna zgrada (smještena uprava sektora

„Proizvodnja“ i kopa „Potrlica“) sa koordinatama: 43°21´03,71“ (N) i

19°21´32,89“ (E) na 781 (mnv) za smještaj glavne stanice za govornu komunikaciju.

- Reperne tačke pokrivanja:

T3- TS 35/6 KV „Tvrdaš“ 43°20´39,23“ (N) i 19°22´55,73“ (E) na

904 (mnv)

T4 - TS 110/35 KV „Židovići“ 43°21´14,06“ (N) i 19°19´15,24“ (E) na

750 (mnv)

T5 - TS 35/6 KV „Potrlica“ (nova) 43°20´24,17“ (N) i 19°21´14,27“ (E) na 775 (mnv)

T6 - Borovica, bivša upravna zgrada 43°20´47,07“ (N) i 19°21´22,84“

(E) na 757,1 (mnv)

T7 - Drobilana „Maljevac“ 43°19´44,90“ (N) i 19°19´39,38“ (E) na 778,6 (mnv)

T8 - Magacin expl. 43°20´06,60“ (N) i 19°20´21,69“ (E) na 785 (mnv)

T9 - Glavna upravna zgrada RUP (ul. Velimira jakića br. 6.) sa

koordinatama 43°21´14,24“ (N) i 19°21´39,23“ (E) na 784,3 (mnv)



111

5.7. Radio oprema 5.7.1. Repetitor Motorola GR500



112



113

5.7.2. Motorola GM160



114



115

5.7.3. Motorola CM140



116

5.7.4. Motorola GP140

Offers 16 Channel Capacity Provides Emergency Signaling Using

MDC1200

Caller Tone Tagging & Escalert Call Capabilities

The Motorola GP140 delivers an affordable communication solutionfor professionals who may require a simple, yet affordable radio and need up to sixteen different communication channels. An ideal entry level communication solution, the GP140 provides upscale functionality and option board expandability with: Encryption, SmarTrunk II and Voice Storage.

The main features of Motorola GP140 Professional Portable Radios The caller tone tagging feature provides flexibility in designating special alert tones to different caller groups to improve efficiency and identification. The rugged design makes the GP140 durable and reliable in most working environments and boasts ease of use and quick set up, saving you time and money in programming and set up costs. Frequency Ranges:

√ VHF: 136–174 MHz

√ UHF: 403–470 MHz

Features include:

√ 16 Channel Capacity √ Private Line and MDC1200 Signaling √ Escalating Alert Tones √ Caller Tone Tagging √ Call Forwarding √ Programmable Channel Spacing (12.5/25 kHz) √ Voice Operated Transmit (VOX) √ Option Board Expandability • Encryption: for message security • SmarTrunk II: for low cost trunking • Voice Storage: provides voice recorder features to store and receive messages



117

√ X-Pand™ Voice Compression/Low Level Expansion √ FM Intrinsically Safe (optional) The Motorola GP140 Professional Radios are ideal for Government/Public Safety,

Commercial, Transportation and Construction markets. A radio communication solution built for professionals by professionals.



118

5.7.5. Motorola GP140 Universal Rapid Twelve-Bay Charger

P/N: UC9000-B-KIT-M13D Universal Rapid Twelve-Bay Drop-In Charger, Six Dual Adapter Pods And Power Supply With Cord For Motorola GP140 Two Way Radio Batteries

This versatile and ultra-compact design quad-chemistry twelve-bay rapid drop-in charger is designed to charge a wide range of two-way radio batteries. Swappable dual adaptor cups allow flexibility in charging different brand and model radios of varying chemistry, capacity and voltage simultaneously. This charger accepts batteries from 3.6V to 12.5V and is designed for charging two-way radio batteries with or without the radio. This charger is perfect for public safety, disaster relief, military, radio rental fleets or just about any application where multiple radios and/or batteries need to be charged simultaneously. This pre-configured kit includes the Endura TWC12M Rapid Twelve-Bay Drop-in Charger with external power supply and 6 dual adapter cups that allows simultaneous charging for up to twelve Motorola GP140 two-way radios and/or batteries of the same or different chemistries or capacities. Since the adapter cups are changeable - you have full flexibility to charge other radios.

Our Motorola GP140 Twelve-Bay Universal Radio Charger meets stringent quality standards and is designed to provide years of reliable service. This charger is manufactured with high quality components in a state-of-the-art certified manufacturing facility. Our dependable quality quad-chemistry radio charger offers fast, reliable charges for Ni-CD, Ni-MH, Li-Ion or Li-Polymer chemistry battery packs. We also provide unsurpassed US-based support and an industry leading 1-year warranty. Charger features:

Fast, reliable charge for up to twelve batteries with or without radio. Separate LEDs confirm charge status of batteries in front or rear position. Charges Ni-CD, Ni-MH, Li-Ion and Li-Polymer chemistries. Smart charging technology prevents over-charging, while providing automatic

recharging when a radio remains powered-on. Interchangeable adaptor cups allows flexibility to charge various radios

simultaneously. No complicated charging rules. User-friendly: Status LED for each position confirms charging in progress, charging

80% complete, and fully charged.



119

Ultra-compact footprint (measures only 20.0 x 5.8 inches). Ultra-light weigh at only 3.6 lbs Includes external 100V - 240V AC to DC power supply.

Product specifications:

Compatible Chemistries :Ni-CD / Ni-MH / Li-Ion / Li-Polymer

Charging Method :Constant charge for Ni-CD and Ni-MH. Constant current and constant voltage for

Li-Ion and Li-Polymer chemistry Charge Rate

:700 mA (10.6V - 13.5V) Battery Range

:Charges 3 - 8 cell Ni-CD and Ni-MH chemistry batteries and 1 - 3 cell Li-Ion and Li-Polymer chemistry batteries.

Charge Time :Depends on the capacity of the battery. Charger automatically detects the

chemistry and capacity of the battery. Approvals

:FCC, CE, UL (power supply) Power Supply Input

:100V - 240V AC / 50 Hz - 60 Hz / 2.2A (max) Charger Input

:12V - 24V DC / 12.5A Operating Temperature

:15 - 30 Degree Celsius / 59 - 86 Degree Fahrenheit Storage Temperature

:0 - 65 Degree Celsius / 32 - 149 Degree Fahrenheit Dimensions

:509 x 148 x 94 mm / 20.0 x 5.8 x 3.7 inches Charger Weight

:1.63 kg / 3.6 lbs Power Supply Weight

:0.86 kg / 1.9 lbs



120

5.7.6. Antena repetitorske stanice DIAMOND X50A

The X50NA and X50A are excellent choices where ruggedness is required in a medium-gain, dual-band application.

Special Features:

• Fiberglass radome • Stainless steel hardware • Wide band performance • Factory adjusted – no tuning required • High wind rating • DC grounded

Specifications:

Band: 2m/70cm

Gain (dB): 4.5/7.2

Max Power Rating: 200

Wind Rating: 135 MPH (no ice)

Height (feet): 5.6

Connector: UHF

Element Phasing: 3-1/4l, 3-5/8l

http://www.diamondantenna.net/x50na.html



121



122

5.7.7. Antena glavne stanice DIAMOND NR72BNMO

Specifications:

Bands: 2m/70cm

Gain dBi: 2.15/2.15

Watts: 100

Height: 13.8"

Mount: NMO

Element Phasing: 1-1/4l, 1-1/2l

Horizontal radiation pattern Vertical radiation pattern



123

5.7.8. Antena kolske stanice MOTOROLA RRA 5314 A

Horizontal radiation pattern Vertical radiation pattern

RRA 5314 A is a Motorola UHF Wideband 2.0dB (0.0dBd) Gain Roof Mount Antenna, The Motorola RRA 5314 A VHF Antenna is 152-162 MHz, and comes with Coax Cable and Connector.



124

5.7.9. Antenski kabal



125

5.8. Efektivna visina antene EFF-HGT ITU – SRTM 3 –

Reepetitorska Stanica Tvrdaš

Date: Mon Aug 28 20:01:28 CEST 2017

Adm Site RUPV REPET.TVRDAS

t_long=+0192321

t_lat=+431948

t_hgt_agl = 7

t_site_alt = 1177

t_eff_hgtmax = 357

<ANT_HGT>

t_eff_hgt@azm000 = 79


t_eff_hgt@azm020 = -25


































</ANT_HGT>

Proračun je dobijen softverskim alatom sa ITU sajta (http://www.itu.int/SRTM3/index.html) - "Calculation of Effective antenna heights(eff_hgt) using the SRTM3 Terrain Database"



126

5.9. Efektivna visina antene EFF-HGT ITU – SRTM 3 –

Glavna stanica RUP

Date: Mon Aug 28 20:18:00 CEST 2017

Adm Site RUPV GLAVNA STANICA

t_long=+0192133

t_lat=+432104

t_hgt_agl = 5

t_site_alt = 778

t_eff_hgtmax = -33

<ANT_HGT>





































</ANT_HGT>

Proračun je dobijen softverskim alatom sa ITU sajta (http://www.itu.int/SRTM3/index.html) - "Calculation of Effective antenna heights(eff_hgt) using the SRTM3 Terrain Database"



127

5.10. Tabela sa tehničkim parametrima (Tabela 2)

Tehnički parametri

Podaci o lokaciji predajnika/prijemnika i oblasti pokrivanja

Vrsta radio stanice repetitor fiksna ručna kolske

Naziv uže lokacije Repetitor Tvrdaš Glavna

stanica/Disp/Kont centar

Teritorija Opštine Pljevlja

Teritorija Opštine Pljevlja

Opština Pjevlja /

CG84210 Pjevlja /

CG84210 Pjevlja /

CG84210 Pjevlja /

CG84210

Geografske koordinate (WGS84)

43°19´48,11“ N / 19°23´20,51“ E

43°21´03,71“ N / 19°21´32,89“ E

- -

Nadmorska visina terena [m] 1181 781 - -

Oblast pokrivanja Opština Pljevlja Opština Pljevlja Opština Pljevlja Opština Pljevlja

Podaci o predajnim/prijemnim radio-frekvencijama

Predajna frekvencija [MHz]*

Prijemna frekvencija [MHz]*

Podaci o predajniku/prijemniku i antenskom sistemu

Širina opsega i vrsta emisije 16K0F3EJN

Izlazna snaga predajnika [dBm] 40 40 37 40

Efektivno izračena snaga (EIRP) [dBW]

12.30 11.15 7 10.15

Tip predajne antene 36 36 36 36

Usmjerenost antene N N N N

Azimut glavnog snopa antene [°]

- - - -

Elevacioni ugao glavnog snopa antene [°]

0 0 0 0

Širina glavnog snopa antene [°] 0-360 0-360 0-360 0-360

Polarizacija antene V V V V

Visina predajne antene iznad terena [m]

7 B 5 B -

-

Maks. ef. visina predajne antene [m]

357 -33

-

Dobitak antene/ anten,sistema (dBd)

2.35 / 0.15 0.0 / -1.0 0 / 0 0.0 / -2.0

Odnos naprijed-nazad [dB] - - - -

Broj stanica u mreži 1 1 70 25



128

6. Grafička dokumentacija

Prilog P1. Dispozicija opreme i antene

Prilog P2. Pozicija repetitora GR500 u kontejneru

Prilog P3. Pozicija antene repetitora GR500 na antenskom stubu

Prilog P4. Tipski nosač antene

Pozicija repetitora GR500

Trasa antenskih kablova

Pozicija antene na stubu (7m B)

REPETITOR GR 500

Projektant:

Investitor:

Objekat: VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD

Pljevlja

Lokacija: Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu

koncesionog područja

Vodeći

projektant

Vrsta teh.dokum: Glavni projekat instalacija slabe

struje i telekomunikacije

Odgovorni

projektant

Miroslav Terzić,dipl.ing. Dio teh.dokum:

Instalacije slabe struje

Razmjera:

1:50

Sardanik:

Mirko Brnović, dipl.ing. Prilog: Pozicija repetitora

GR500 u kontejneru

Br.priloga:

P2.

Br.strane

1

Datum izrade i MP: Datum revizije i MP:

Pozicija antene repetitora

Projektant:

Investitor:

Objekat: VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD

Pljevlja

Lokacija: Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu

koncesionog područja

Vodeći

projektant

Vrsta teh.dokum: Glavni projekat instalacija slabe

struje i telekomunikacije

Odgovorni

projektant

Miroslav Terzić,dipl.ing. Dio teh.dokum:

Instalacije slabe struje

Razmjera:

1:50

Sardanik:

Mirko Brnović, dipl.ing. Prilog: Pozicija antene

repetitora GR500 na

antenskom stubu

Br.priloga:

P3.

Br.strane

1


Projektant:

Investitor:

Objekat: VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja

Lokacija: Rudnik uglja AD Pljevlja u širem obuhvatu koncesionog područja

Vodeći projektant

Vrsta teh.dokum: Glavni projekat instalacija slabe struje i telekomunikacije

Odgovorni projektant

Miroslav Terzić,dipl.ing. Dio teh.dokum: Instalacije slabe struje

Razmjera: 1:50

Sardanik:

Mirko Brnović, dipl.ing. Prilog: Tipski nosač antene Φ50 – Φ80

Br.priloga: P4.

Br.strane 1


VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja LOKACIJA

Documents

Transcript of VHF interna radio veza u Rudniku uglja AD Pljevlja LOKACIJA