Sayısal Teknolojilerin Televizyon Yayıncılığında Meydana Getirdiği Dönüşüm

Ayşegül Elif Karagülle

İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, aekaragulle@ticaret.edu.tr

Özet: Sayısal teknolojilerin televizyon yayıncılığına dahil olmasıyla birlikte, geleneksel televizyon yayınlarında ve televizyon izleme alışkanlıkları üzerinde birtakım dönüşüm ve değişiklikler yaşanmaktadır. İnternetin geniş bant ağlar aracılığıyla, ses ve görüntü öğelerini bu ortam üzerinden taşıması, televizyon yayıncılığının hem yapısal hem de içerik bakımından etkinmesiyle sonuçlanmıştır. Medya içeriğinin, internet ortamına taşınması, bu içeriğin istenildiğinde depolanabilmesi, daha sonrasında kullanıcıya tekrar sunulabilmesi, televizyon yayıncılığını yeni açılımlara yönlendirmiştir. Bu alanda yaşanan yeni açılımlar, izleyicilerin kendi tercihleri yönünde daha fazla söz sahibi olabildikleri, fikir beyanında bulunabildikleri, etkileşimli bir ortamın oluşmasıyla sonuçlanmıştır. Bir ağ teknolojisi olan internet, kullanıcılara çift yönlü bir iletişim sağlamakta ve televizyon yayıncılığı alanında etkileşimlilik kavramından söz edilmesini sağlamaktadır. Bu çalışmada, internet aracılığıyla sağlanan etkileşimin, televizyon yayınları ve izleyiciler üzerinde bir dönüşüm meydana getirdiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Sayısal teknolojiler, Etkileşim, İnternet, IPTV.

1.Giriş Sayısal teknolojilerin televizyon yayıncılığında kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, yayınlar köklü bir değişim süreci içine girmiştir. Bu değişim, televizyon yayınlarını ve televizyon izleme alışkanlıkları üzerinde birtakım değişiklikler yaşanmasına neden olmuştur. Medya içeriğinin, internet ortamında yer alması, depolanabilmesi ve istenildiğinde içeriğe tekrar ulaşılabilmesinin mümkün olmasıyla büyük bir dönüşüm meydana gelmiştir. Bu dönüşümün sonucunda, izleyici içeriği kontrol edebildiği, fikir beyan edebildiği, dilediği içeriğe dilediği mekan ve zamanda ulaşabildiği, etkileşimli bir yayın ortamından söz edilebilir bir yayıncılık anlayışı ortaya çıkmıştır. Bir ağ teknolojisi olarak internet, kullanıcılarına çift yönlü, interaktif bir iletişim ortamı sunmaktadır. Televizyon yayınlarının internet üzerinden verilmeye başlanması, televizyon yayıncılığına yeni bir yön vermektedir. Yaşanan bu gelişme, televizyonu sadece bir eğlence aracı olmaktan çıkartarak;; daha fonksiyonel bir hal almasını sağlamaktadır.

Sayısal iletişim teknolojileri, zaman, mekan ve coğrafi mesafe gibi sınırlılıkları ortadan kaldırmaktadır. Böylelikle her türlü enformasyon aktarımının tek bir ağ üzerinden ulaştırılabilmesi mümkün olmaktadır. Bu gelişme, gerek iletim kapasitelerinin artması, gerekse maliyetin azalması açısından niceliksel dönüşümler yaratmaktadır. Bütün bunların dışında, telekomünikasyon ve bilişim teknolojilerinin bir arada anılması sonucunu doğurmaktadır.

1699

Zaman, mekan gibi kavramların önemini yitirmesiyle, günlük yaşam pratikleri üzerinde bir dönüşüm meydana gelmektedir. Geleneksel televizyon yayıncılık anlayışında, izleyici, yayının saat ve gününü takip etmek ve o saatte ekran karşısında hazır bulunmak zorundaydı;; ancak sayısal yayıncılıkta bu kısıtlama tamamen ortadan kalkmaktadır. Bununla birlikte, izleyici önceleri ekran karşısında pasif konumda yer almaktaydı. Ancak sayısal yayın teknolojileriyle birlikte sağlanan yayıncılıkta, izleyici yayın içeriğini belirleyebilir;; kumandadaki tek bir tuş ile fikir beyan edebilir ya da izlediği filmdeki karakterin kullandığı bir ürünü satın alma işlemini gerçekleştirebilmektedir.

Sayısal yayıncılık, televizyon izleme alışkanlıklarını, yayınlarını ve televizyonun kendisini dönüştürmeye başlamıştır. Televizyonun kazandığı teknolojik özelliklerle yaşanan dönüşüm, IPTV uygulamalarını ortaya çıkarmıştır. Bu yeni uygulama sayesinde televizyon yeni teknolojik özellikler kazanmaktadır.

Sayısal yayıncılığa geçiş, tüm dünyada hızla yaygınlaşmaktadır. Türkiye’ye oranla, Avrupa’da sayısal yayın teknolojisinin kullanımının daha fazla olduğu görülmektedir. Sayısal yayın teknolojisiyle beraber görüntü ve ses kalitesinin yanında, televizyon kanallarının sayısında da artış gözlemlenmektedir. İnternet, televizyon ve telefona tek bir bağlantı üzerinden bağlanılabilmesine olanak sağlayan IPTV teknolojisinin dağıtımı Türkiye’de “Tivibu” adı altında TTNET tarafından sağlanmaktadır. Genişbant erişim teknolojileri kullanan bu uygulamanın kullanımı her geçen gün artmaktadır. Şu anda Türkiye’de uydu platformu, kablo platformu ve IP platformu olmak üzere değişik platformlardan sayısal yayıncılık yapılmaktadır. Dünya’da kabul gören son televizyon yayın teknolojisi ise; OTT TV(Over the Top Tv) dir. Geleneksel televizyon yayıncılık kalıpları, internet içeriğinin televizyona entegre edilmesiyle birlikte bir dönüşüm süreci içine girmiştir. Böylelikle, İnternet teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, dijital yayıncılık açısından da etkili olmaktadır.

IPTV ile verilen yayınlar denetlenen/yönetilen özel bir ağ üzerinden verildiği için;; mahremiyet duygusunun ortadan kalktığı görülmektedir. Güvenlik gerekçesiyle, izlenen filmler, gönderilen mesajlar, satın alınan içerikler kayıt altına alınmaktadır. Bu sebeple kullanıcılar açısından bir özgürlük alanının varlığından söz edilememektedir. Bu çalışmada;; dijitalleşmenin televizyon yayıncılığında yerini almasının sonucunda, televizyon yayınlarının etkileşimlilik özelliği kazanması, televizyon yayınlarında ve televizyon izleme alışkanlıklarında meydana gelen dönüşüm irdelenecektir.

Çalışmanın ilk bölümünde;; etkileşim kavramı ve etkileşimli televizyon uygulamalarına değinilecektir. İkinci bölümde ise;; IPTV hizmetlerine değinilerek, abonelerinin birden fazla mecrada interaktif ve kişisel televizyon izleme tecrübelerine değinilecektir. Son olarak etkileşimli televizyon ve IPTV ilişkisi değerlendirilecektir. Bu değerlendirme yapılırken, tüm dünya tarafından kabul gören yayın teknolojileri ve bunların televizyon izleyicilerine sunduğu olanaklar irdelenecektir.

2. Etkileşimlilik Kavramı ve Etkileşimli Televizyon Uygulamaları İletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler neticesinde, televizyon programlarının türlerinde, kalitelerinde ve içeriklerinde değişiklikler yaşanmaktadır. Örneğin: televizyon geleneksel televizyon izleme alışkanlıklarına göre toplu halde oturulup salonlarda

1700

izlenirken; günümüzde televizyon yayıncılığında kullanılan sayısal yayın teknolojileri toplu halde televizyon izleme alışkanlıklarını değiştirmektedir. Bunun sonucunda televizyon izleme alışkanlıklarında bireysellik ön plana çıkmaktadır. Yaygınlaşan mobil iletişim araçlarıyla birlikte televizyon izleme alışkanlıklarında bireysellik gelecek yıllarda artarak devam etmesi beklenmektedir.

En yaygın kitle iletişim aracı olan televizyon, izleyiciyi en çok etkileyen araçların başında yer almaktadır. Televizyonun izleyici üzerinde yaratacağı etkinin en önemli koşulu;; izleyicilerin televizyon mesajına ilgi duyması ve bu mesajı almayı istemesidir. Ticari bir amaca hizmet eden televizyonun, izleyici üzerinde ne denli etkili olduğu amacına ulaşması açısından önemlidir. Bu sebeple televizyon yayınlarının izleyiciye çekici gelecek şekilde sunulması önem taşımaktadır (Mutlu, 1995, s. 23). Bütün bunların yanı sıra iletişimin karşılıklılık özelliğini göz önünde bulundurduğumuzda, izleyici ile televizyon yayınlarının arasındaki iletişim açısından düşünüldüğünde karşılıklılığa ve etkileşime dayanan bir iletişim yapılması gerekmektedir.

İnternet teknolojisi, mesafelerin önemini ortadan kaldırarak, insanlar arasındaki etkileşimi olanaklı hale gelmesini sağlar. Bununla birlikte, zaman konusundaki kısıtlamaları da ortadan kaldırır. Bu teknoloji, insanlar arasındaki etkileşimlilik oranını arttırdığı gibi, aynı zamanda diğer insanlarla iletişim kurabilme yollarının sayılarını da arttırmaktadır. Elektronik posta, sanal konferans gibi uygulamalar, grup içi iletişimin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Günümüzde, internet, insanların birbirleriyle iletişim kurabildikleri sosyal bir çevre haline gelmiştir. Bu nedenle, internet ortamı insanların, işleriyle ilgili bir sorunu çözmek için;; bir proje organize etmek için görüşmelerini gerçekleştirebildikleri sosyal bir ortam haline gelmiştir (Aktaş, 2005, s. 64).

Etkileşimli televizyon yayınları, geleneksel tek yönlü iletişim anlayışını değiştirerek, izleyici ile televizyon yayınları arasında etkileşimin sağlandığı çift yönlü bir iletişim meydana getirmektedir. Çift yönlü iletişim de, yayıncıdan izleyiciye olduğu gibi, izleyiciden de yayıncıya mesaj gönderimi söz konusu olabilmektedir. Etkileşimli televizyonun tanımına bakıldığında, birbirinden farklı tanımların yapıldığı görülmektedir. Etkileşimli yayın televizyonu, televizyon ve başka bir iletişim bağlantısının (örneğin telefon sisteminin) birleşik biçimde kullanılarak izleyicinin doğrudan programa katılmasını ve reklamlara doğrudan yanıt vermesini sağlan sistemdir. (Cotton ve Oliver, 1997, s. 112) Etkileşimli televizyonun bir diğer tanımına göre ise;; etkileşimli televizyon: yayıncılıkta geri dönüşlerin de düşünülerek yapılması, etkileşimli televizyon yayıncılığı olarak adlandırılmaktadır (Durmaz, 1999, s. 336).

Sayısal teknolojiler izleyicilere etkileşim yönünden birçok olanak sağlamaktadır. İletişim alanında yaşanan gelişmeler, televizyon yayınlarının izleyicilere ulaşma şeklini de değiştirmektedir. İnternet alt yapısının kullanılarak yapılmaya başlanan yayınlar, televizyon yayıncılık sisteminde devrim yaratan bir gelişmedir. Yayıncılık alanındaki teknolojik gelişmelere paralel olarak yaratılan internet alt yapısı ile ilgili gelişmeler, özellikle band genişliğinin arttırılmasına ve sıkıştırma tekniklerinin geliştirilmesine yönelik imkanlar, geleneksel televizyonun adını değiştirmiştir ve IPTV adı verilen sayısal etkileşimli televizyon yayınlarınin yapıldığı platform ortaya çıkmıştır. IPTV adı verilen yayın platformu, izleyiciye yayını yönlendirmeye yönelik olanaklar sağlamaktadır. Batı ülkelerinde sayısal etkileşimli televizyon yaygın olarak kullanılmaktadır. Sayısal teknolojinin televizyon yayınlarında kullanılmaya başlanmasıyla birlikte etkileşimlilik

1701

kavramından söz edilebilir hale gelinmiştir. Televizyon yayınlarının sayısal teknolojiler kullanılarak yapılması, kanal sayısının ve görüntü kalitesinin artmasının yanı sıra, yayıncılığın yapısının da değişmesi anlamına gelmektedir. Yayınların sayısal hale gelmesi, televizyon izleme ve kullanma alışkanlıklarında köklü değişiklikler meydana getirmektedir.

3. Etkileşimli Televizyon Uygulamalarının İzleyicilere Sunduğu Yenilikler Etkileşimli televizyon yayıncılığı, pay tv sistemini geride bırakmış ve gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Günümüzde teknoloji çok hızlı bir şekilde ilerleme göstermektedir;; bu gelişmelere paralel olarak da televizyon başta olmak üzere pek çok kitle iletişim aracı bu teknolojik gelişmelerden olumlu yönde etkilenmektedir. Her alanda yaşanan teknolojik gelişmeler, televizyon yayınlarına yeni özellikler eklemiştir. Televizyon yayıncılığına eklenen en önemli özellik;; interaktif televizyon yayınlarıdır. İnteraktif bir diğer deyişle etkileşimli televizyon yayın teknolojilerinde internetten de faydalanılmasıyla birlikte, kapsama alanını daha da geniş hale getirmektedir. İnternet sayesinde, mesafelerin önemi ortadan kalkmakta, insanlar sahip oldukları enformasyonu kolaylıkla paylaşabilmektedirler. Medya içeriklerinin paylaşılabilmesine olanak sağlayan internet, ağ üzerinden televizyon yayınlarının yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Yayınların internet ortamından iletilebilmesi, televizyon izleme alışkanlıklarında değişiklikler meydana getirmektedir.

Televizyonun etkileşimlilik özelliğini kazanmasıyla, verici ile izleyici arasında çift yönlü bir iletişim ortaya çıkmaktadır. Bu sayede, izleyiciler yayına katkıda bulunabilmektedir. Geleneksel televizyon yayıncılığında, izleyici kendisine sunulan yayınlar içerisinden kendi ilgi ve beğenisine uygun programlar arasından özgürce tercih yapamazken, etkileşimli televizyon yayınları sayesinde dilediği zaman ve ya mekanda dilediği içeriğe özgürce ulaşabilme imkanı bulabilmektedir. Televizyon yayınlarına etkileşim özelliğinin dahil olmasıyla, televizyon programlarına izleyicinin aktif olarak katılabilmesinin yanında, internet erişimi ve evden alışveriş gibi birçok etkileşimli hizmetten bahsedilebilmektedir.

Etkileşimli televizyon uygulamaları aracılığıyla, izleyiciye pek çok olanak sunulmaktadır. Bu olanaklara genel bir bakış açısı altında bakıldığında: haberleşme, eğlence, enformasyon ve işleme yönelik olmak üzere dört başlık altında toplandığı görülmektedir. Günümüzde etkileşimli televizyon yayınlarına baktığımız zaman, bu yeni yayın biçiminin izleyiciye sunduğu yeni hizmetlerin televizyon yayıncılığında bir dönüşüm meydana getireceğini söylemek yanlış olmayacaktır. Televizyon yayınlarında yaşanan bu dönüşüme olanak sağlayan geniş bant teknolojisidir. Bu teknolojinin kullanılması ise;; IPTV (Internet Protocol Television) teknolojisidir. İzleyicilerin etkileşimlilik kavramıyla tanışması, internet üzerinden yapılan televizyon yayınları ile olmuştur. Bireyin yayınlar ve içerik üzerindeki etkisi artmış;; bu sayede VoD isteğe bağlı video, Web Tv, IPTV, OTT TV gibi teknolojiler televizyon yayıncılığında kullanılmaya başlanmıştır (Kırık, 2010, ss. 54-55). Bu yayın teknolojileritelevizyon yayın teknolojilerinin dönüşümünde birincil derecede etken olmuştur.

İletişim teknolojilerinin televizyon yayıncılığında kullanılmaya başlanmasından önce, izleyiciler pasif konumda yer almaktaydı ve o anda yayında ne gösteriliyorsa onu izlemek durumunda kalmaktaydı. Ancak internetin televizyon teknolojisinde kullanılmasıyla,

1702

izleyiciler yayın karşısında aktif bir rol üstlenmeye başlamıştır (Kırık, 2010, ss. 37-39). İnternet üzerinden televizyon izlenebilmesi ve yayınların yayınlandığı saat dışında, dilenilen zaman ve mekanda izlenemebilmesi, geleneksel televizyon izleme alışkanlığı olan, toplu biçimde televizyon izleme şeklini değiştirmektedir. Yeni televizyon yayın teknolojileri, izleyicilerin kişisel zevk ve ilgilerini göz önünde bulundurarak daha bireysel bir anlayış olmasına sebebiyet vermektedir. Bu yeni teknolojide yayınlara tablet bilgisayarlar, laptoplar, akıllı telefonlar üzerinden de ulaşılabilmektedir. İnsanlar gerekli teknolojik cihazlara sahip oldukları takdirde, zamana ve mekana bağlı kalmaksızın yayınlara ulaşabilme fırsatını elde etmektedirler. Bu gelişme, bireyin televizyon ekranına bağlı hale gelmesini engellemektedir.

4. Etkileşimli Televizyon ve IPTV Arasındaki İlişki TTNET tarafından 2010 yılında atılan ilk adımla, interaktif TV platformu Tivibu ile televizyon izleme alışkanlığı, televizyonun yanı sıra akıllı telefon, tablet gibi mobil cihazlara taşınmıştır. Bu sayede bireyler, televizyon programlarına istedikleri yer ve zamanda ulaşabilme imkanına sahip olmaktadır. Bu noktadan hareketle, yayınlara mobil cihazlar üzerinden ulaşılabilmesi mekan ve zaman kavramlarının önemsiz hale gelmesine sebep olmaktadır. IPTV teknolojisinin ticari bir amaca hizmet ettiği unutulmaması gereken bir noktadır. Bu sebeple, kullanıcılar açısından sistemin cazip hale getirilmesi için içerik zenginleştirme, görüntü ve ses kalitesini arttırma gibi çalışmalar sürdürülmektedir.

Günümüzde sosyal medya ve mobilite insanlar açısından vazgeçilmez unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, IPTV’ye mobil cihazlar aracılığıyla ulaşılabilmektedir. Türkiye’de Tivibu adlı platform;; Tivibu Cep, Tivibu Ev, Tivibu Web ve Smart Tv adları altında dört farklı ekrandan televizyon izleyebilme olanağı sunmaktadır. Mobil cihazlar üzerinden televizyon yayınlarına ulaşılabilmesi televizyon yayınlarının bireyselleşmesiyle sonuçlanmaktadır. Kişiselleştirme arttıkça yayın yönetimi de daha özel bir hale gelmektedir. Bunun sonucunda yayıncı ile izleyici arasındaki ilişki farklılaşmaktadır. (http://www.dijimecmua.com/telepati/7084/index/1328516_etkilesimli-ekonomiyle-gelisen-turkiye-gelecegin-televizyon-kulturu-iptv/) Geleneksel televizyon yayınlarını izleyen bir seyirci, ekran karşısında pasif bir konumda yer alırken, IPTV teknolojisi sayesinde içeriği yönlendirebildiği ve fikir beyan edebilme olanağına sahip olduğu bir televizyon izleme biçimi ortaya çıkmaktadır. IPTV platformuna, sosyal medyanın entegre edilmesiyle kullanıcılar televizyon ekranı üzerinden, kumandadaki tek bir tuşla yayınla ilgili beğenisini bildirebilmektedir. Tivibu’nun arşivinde yer alan filmlerin bir kısmına ücretsiz, bir kısmına da “Kirala-İzle” özelliği ile belli bir ücret ödenerek ulaşılabilmektedir. Ancak daha öncesinde ücretsiz olan bir içerik, çok sayıda kullanıcının beğendiği bir içeriğe dönüşürse ücretli bir içerik halini alabilmektedir. Aboneler bu hususta içeriğin yönlendirilmesi hususunda etken rol oynamaktadır.

IPTV, bilgisayar, televizyon ve telefon vasıtasıyla yapılabilen tüm işlemlerin gerçekleştirilebilmesine olanak sağlamaktadır. Bu sayede IPTV aracılığıyla çok sayıda hizmet sunulabilmektedir. IPTV’de hizmet sayısı ve çeşidinin artması, üyelik ücretinin artmasıyla doğru orantılı olarak değişmektedir. En yüksek üyelik paketine sahip bir üye, arşivde yer alan içeriklere ekstra bir ücret ödemeden ulaşabilmektedir.

1703

IPTV’ye kayıtlı abone sayısı gün geçtikçe artış göstermektedir. Ancak ticari açıdan yüksek maliyet gerektirmesinden ötürü bazı ağ sağlayıcılar ve tüketici elektroniği üreten firmalar yeni bir alternatif olarak OTT TV (Over The Top Tv) teknolojisini öngörmektedirler. IPTV teknolojisi maliyet açısından, OTT TV’ye oranla daha masraflı bir yayın teknolojisidir. Bu sebeple Türkiye’de kullanılan son televizyon teknolojisi halen IPTV’dir. Ancak OTT TV hem içerik zenginliği açısından daha avantajlıdır;; hem de yayın maliyeti açısından bakıldığında daha düşük maliyetle yayın yapılabilmektedir. Olayı Türkiye açısından değerlendirdiğimizde ise internet altyapısınında karşılaşılan eksiklikler ve ağ bant genişliğinin yetersiz olması nedeniyle OTT TV hizmeti ülkemizde etkili şekilde kullanılması öngörülmemektedir. Karşılaşılan bu sorun teknik eksikliklerin yanında;; imzalanan imtiyaz sözleşmeleri nedeniyle de sekteye uğramaktadır.

IPTV teknolojisi;; birçok etkileşimli hizmetin yanında, kanal çeşitliliği açısından bakıldığında da çok çeşitli bir içeriğe sahip olduğu görülmektedir. IPTV’de etkileşimlilik sadece izleyiciye sağlanan içerikler içerisinde özgürce seçim yapmasıyla sınırlı değildir. Aynı zamanda izleyiciler yayınlara facebook, twitter gibi sosyal iletişim platformlarından yorum yaparak görüş ve önerilerini belirtebilmektedir. Bu teknoloji sayesinde izleyiciler televizyonu bir iletişim platfomu olarak da kullanabilmektedir. Video konferans yöntemi ile izleyiciler birbirleriyle konuşabilmekte eş zamanlı olarak televizyon ekranından birbirlerini de görebilmektedir. Bilgisayar aracılığı ile yapılabilen çok sayıda işlem televizyon ekranından da gerçekleşebilmektedir. Örneğin: aboneler mail hesaplarına erişebilmektedir. Bu teknoloji sayesinde izleyici televizyonu sadece geleneksel dönemde olduğu gibi video içeriklerini izlemek için kullanmamaktadır. Izleyiciler bankacılık işlemlerini televizyon ekranlarından gerçekleştirebilmektedir. Etkileşimli televizyon platformu olan IPTV’de aboneler yayınlara sunulan içerik içerisinde özgürce tercih etmesinin yanında;; herhangi bir yayının herhangi bir sahnesinde görünen reklamlarda sunulan ürün veya hizmetlerin siparişleri anında alabilme ve satışını televizyon üzerinden yapabilme özelliğine sahiptir. Etkileşimli televizyon yayıncılığından önce;; izleyiciler bir açıkoturum programını izlerken bahsedilen konuyla alakalı olarak fikir beyan edebilmek için;; faks, mektup veya telefon ile bağlantı kurarak görüş ve önerilerini belirtebilmekteydiler. IPTV sayesinde haber kuruluşlarını kişileri telefonla aramak ya da kağıt üzerinde anetler yapmak yerine, olaylar olduğunda, eş zamanlı olarak, yüzlerce ve binlerce izleyicinin görüş ve tepkisini televizyon üzerinden alabilmektedir. Bütün bu özellikler kapsamında, IPTV’nin sunduğu hizmetlerin işlevlerini 5 grupta toplamak mümkündür:

Çok yayınlı televizyon Zaman değiştirmeli izleme Tekli yayın servisleri TV telefonu Görüntülü arama ve konferans

IPTV ile birlikte yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Bunlar: izleyici kontrollü yayıncılık, izlediğin kadar öde(pay per view), kaydet ve izle, yayıncılık konusunda yeni eğilimler, yayın türleri ve tercihler konusunda yeni eğilimler, parmak kontrolünün kumandadan cep telefonu ya da klavyeye kayması olarak sıralanabilir (Erdoğdu, 2010, s. 156).

IPTV sunduğu yayınlara, televizyonlar ve mobil cihazlar(tablet, laptop ve akıllı telefonlar) üzerinden ulaşılmaya başlanmasıyla birlikte, bireysel izleyicilik kavramı ortaya çıkmıştır.

1704

Özellikle mobil cihazlar vasıtasıyla içeriklere ulaşılmasıyla birlikte insanlar geleneksel dönemde sahip oldukları otokontrol sistemlerinden uzaklaşarak farklı tarzdaki içerikleri de izleme eğilimi göstermektedir. Örneğin geleneksel dönemde aile ile birlikte izlenmeyen şiddet ve erotik içerikli yayınlar, mobil cihazlar üzerinden izlemeyi tercih eden kullanıcılar tarafından yeni dönemde, IPTV platformu üzerinden izlenmeye başlanmıştır. Bu gelişmeler bize göstermektedir ki: mobil teknolojiler ve IPTV’nin sunduğu “istediğini istediğin zaman ve mekanda izleme” hizmetiyle birlikte bireysel televizyon izleme alışkanlğı ortaya çıkmaktadır. Bu durum tercih edilen içeriklerin niteliklerinde de değişimlerin yaşanmasına neden olmaktadır. Daha önce bahsedildiği üzere şiddet ve erotik içerikli yayınlar bu dönem ile birlikte daha fazla tercih edilir duruma gelmiştir.

Sonuç Geleneksel televizyon yayınlarında ve televizyon izleme alışkanlıklarında köklü değişiklikler meydana getiren etkileşimli teknolojiler, televizyon yayıncılığında çift yönlü etkileşimin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. IPTV, internet üzerinden yapılan televizyon yayını olan web tv’den çok farklı bir uygulamadır. IPTV ile birlikte geleneksel televizyon algısı tamamen değişmiştir. Bu yeni dönem teknoloji sayesinde, televizyon kişiselleştirilmiş, özgün bir hal almıştır. Bütün bunlara ek olarak;; IPTV televizyon yayınları ve televizyon izleme alışkanlıkları üzerinde bir dönşümün meydana gelmesine neden olmuştur. Bunun sebebi: IPTV kullanıcılarının yayını istedikleri şekilde alabilme, kendi kişisel televizyonlarını oluşturabilme olanağına sahip olmalarıdır.

IPTV kullanımında söz edilen etkileşimlilik, yüzyüze iletişimin kendiliğinden meydana gelen etkileşim niteliği ile kıyaslanamasa da, çok ortamlı işleyiş ve enformasyonun ayrı tabakalar halinde yapılandırılmış olması, geleneksel iletişim araçlarınınkine kıyasla hem araca hem de izleyiciye önemli bir üstünlük kazandırmıştır (Şeker, 2009, s.35).

Geleneksel iletişimde;; telefon, faks, mektup ya da cep telefonundan çekilen mesajlar yoluyla izleyicilerin görüşlerini bildirebildikleri bir etkileşim sağlanmaktadır. Ancak sayısal tenolojilerin televizyon yayınlarında kullanılmasıyla birlikte karşılıklı etkileşime doğrudan olanak veren, alıcı ile verici arasında etkileşime olanak sağlayan bir durum ortaya çıkmaktadır. Etkileşimli televizyon sayesinde, izleyiciler televizyonu tıpkı bir bilgisayar ekranı gibi kullanabilmektedir. İzleyici, televizyondaki görüntüyü dilediği gibi kullanabilme, görüşleriyle yayını etkileyebilme imkanına sahiptir. Ayrıca;; yayını istenilen açıdan izleme, yeniden izleme, ağır çekim olarak izleme gibi geleneksel televizyon yayıncılığında bulunmayan özelliklere erişilebilmektedir.

Geleneksel televizyon yayıncılığında, istenilen program, programın yayınlandığı gün ve saatte izlenme zorunluluğu söz konusudur. Etkileşimli televizyon yayınları ise;; izleyiciye zamanlama açısından daha fazla denetim olanağı sağlamaktadır. İzlenmek istenilen programa, istenilen zaman diliminde ulaşılabilme olanağı mevcuttur. Etkileşimlilik, izleyicinin yayını farklı kamera açılarından almasına da olanak sağlamaktadır. Avrupa’da Sky Sports Extra ve ABD’de ESPN gibi bazı spor kanalları izleyicilere, yayın esnasında kamera açılarını değiştirebilme ve anında tekrar görüntüleme olanağı sunmaktadır (Çaplı, 2002, s. 168).

1705

İzleyicilerin etkileşimde bulunabildiği bir diğer alan ise;; reklam, tanıtım ve satış programlarıdır. İzleyici, bu programlar sayesinde, ürünle ilgili fiyat, renk, ölçü gibi bilgilere ulaşabilmekte ve sadece kumandalarında bulunan tek bir tuş ile satın alma işlemini gerçekleştirebilmektedirler.

İnternetin kullanım sıklığını göz önünde bulundurduğumuzda, gelecekte televizyonun yerini almak yerine, televizyonla daha yoğun dir etkileşime gireceği açıktır. Sayısal yayıncılık, internet teknolojisiyle bir araya geldiğinde, televizyonun izleyiciye sunduğu imkanlar da genişeleyecektir. Sayısal teknolojiler, televizyonun yerini almaktansa, televizyon yeni formlara girmeye zorlayacaktır. Televizyon endüstrisi içeriği izleyiciye dayatmaktan, izleyicinin talep ettiği içerik doğrultusunda kendisine çekmeye çalışmaktadır.

Sayısal teknolojiler, tüm bu gelişmeler göz önüne alındığında, televizyonu destekleyici yönde rol oynamaktadır. İnsanların bir araç üzerinde daha fazla vakit geçiriyor olmaları, diğer aracın kullanımını ortadan kaldırmamaktadır. Söz konusu zaman paylaşımı mecraların ve içeriklerin dönüşmesine sebep olmaktadır.

Referanslar Aktaş, C. (2005). Interpersonal Communication Through the Internet. Selçuk İletişim, 3 – 5.

Cotton,B. & Oliver, R. (1997). Siberuzay Sözlüğü. İstanbul: Yapıkredi Yayınları.

Çaplı, B. (2002). Medya ve Etik. Ankara: İmge Kitabevi.

Durmaz, A. (1999). Dijital Televizyonun Temelleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.

Erdoğdu, A. (2010). Genç İletişimcilerin Yeni Medyadaki IPTV’ye Bakışı ve Teknoloji Kabul Modeli’ne (TAM) Göre Yaklaşımı. Yeditepe Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, Güz 2010.

Kırık, A. (2010). Etkileşimli Televizyon. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.

Mutlu, E. (1995). Televizyonda Program Yapımı. Ankara: Ankara İletişim Fakültesi Yayınları, No: 4.

Şeker, N. Tülay.(2009). Teknoloji ve Televizyon, 1. Baskı, Konya: Literatürk Yayınevi.

http://www.dijimecmua.com/telepati/7084/index/1328516_etkilesimli-ekonomiyle-gelisen-turkiye-gelecegin-televizyon-kulturu-iptv/ (Erişim tarihi: 16 Nisan 2013).

1706