Noam Chomsky - Medya Denetimi, Propaganda Modeli ve Rızanın İmalatı

NOAM CHOMSKY, MEDYA DENETİMİ ve RIZANIN

İMALATIHediye Aydoğan

20135220014Kamuoyu Ve Kamuoyu AraştırmalarıDoç. Dr. Seçil Deren Van Het Hof

Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ 1

Medya ve Demokrasi Halkla İlişkiler Propaganda Modeli Rızanın İmalatı

Ne anlatacak acaba?

MANUFACTURINGHediye AYDOĞAN, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ 2

Noam Chomsky

1928, Amerika doğumlu Dilbilim, matematik ve felsefe eğitimi

1955 – Pennsylvania Üniversitesi doktora mezunu

Doktora tezi bulgularıyla dilbilim alanında Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar – 1957) devrimi

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)’nde Dilbilim ve Felsefe bölümü Emeritüs Enstitü profesörü.


Noam Chomsky Yahudi karşıtlığının yaşandığı bir kenar mahallede büyümüş

1957 – Syntactic Structures

1992 Raporu – En çok alıntılanan yaşayan bilim insanı


Medyanın rolü, bizi, nasıl bir dünyada, nasıl bir toplumda yaşamayı arzuladığımızı ve özellikle de bunun ne tür bir demokrasi anlayışına uygun demokratik bir toplum olmasını istediğimizi sorgulamaya iter. Kitle iletişim araçları halk adına, halk için gerçeği ve doğruyu aradığını, sunduğunu ve aktardığını her fırsatta belirterek yayın faaliyetlerini yerine getirmektedirler. Chomsky’ye göre buna ancak “medya cahilleri” inanabilir.

MEDYANIN «SÖZDE» GÖREVİ


Medya topluma mı hizmet eder?Medya, belli büyük şirketlerin elinde, onlara bağımlı olduğu için “kamu çıkarlarına değil, devletin ve diğer şirketlerin çıkarına hizmet eder.” Medyanın devlete yönelik hizmeti; halkın düşüncesinin denetim altında tutulması ve rızasının alınmasıdır. Medya, elbette toplumsal bir amaca hizmet etmektedir ama farklı anlamda; insanların zihinlerini, hükümetlerine ve daha genel kapsamda toplumsal, ekonomik ve politik düzenin düzenlemelerine erdemli bir bağlılık gösterecek biçimde eğitmektir.


Eleştirel medya, muhalif medya?Medya, muhalif veya eleştirel olabilir ancak bunu oyunun kurallarına göre yapar. “Medya, hükümet politikasını sorgular ve karşı çıkar, ama bunu devlet-şirket iktidarının gözünde ortak olan çıkarlarıyla belirlenen çerçevesi içinde kalarak yapar.” (Chomsky, 1999:199)


Medyanın 3 özelliğiChomsky, medyanın “karar verici, fikir dönüştürücü ve değer yaratıcı” olduğunu belirtir. Medya, toplumsal denetimin sağlanması, egemen değerlerin ve iktidarın yeniden üretilmesini sağlar. Medyanın fikir dönüştürücülüğü – Vietnam Savaşı Medyanın değer yaratıcılığı – Reklamlar. Reklamlar,

değer iletileri yayma aracıdır. Toplumsal cinsiyet, aile veya namus kavramları reklamlar aracılığıyla kitlelere iletilerek değerleştirilir.

Medyanın karar vericiliği – Editoryal denetim. Hangi haberin nasıl sunulduğuna yönelik denetim gerçekleştiren editörler, bu denetim sonucunda kitlelere ulaşan haberin şeklini ve içeriklerini belirler. Medyayı kontrol eden kişiler, zihinleri de kontrol eder.


Demokrasi Anlayışı1) Demokratik toplum, halkın kendisini ilgilendiren konuların yönetiminde gerçek anlamda söz hakkına sahip olduğu bir bütündür; bu toplumda bilgi edinme yolları serbest ve açıktır. Sözlük tanımıyla demokrasi budur.


Demokrasi Anlayışı

2) Halk, yönetimden tamamen men edilmiştir; bilgi sıkı sıkıya ve kati suretle kontrol altında tutulur. Böyle bir demokrasi anlayışı tuhaf görünse de yürürlükte olan hâkim demokrasi anlayışı budur.


«Şaşkın Sürü»Lippmann, doğru işleyen bir demokraside birbirinden farklı sınıflar olduğunu iddia eder. İki tür sınıf öne sürer:

Kamuyu ilgilendiren konularda aktif rol alması gereken yurttaşların sınıfının – yani seçilmişler sınıfının – politik, ekonomik ve ideolojik sistemlerdeki işleri yürüten, icra edeni kararlar alan ve analiz yapan insanlardan oluşur. Bu, nüfusun küçük bir kısmını kapsar ve sürekli ötekilerle ilgili olarak ne yapılması gerektiğini tartışırlar.

Küçük grubun dışında kalan ötekilerse, Lippmann’ın “şaşkın sürü” olarak tanımladığı büyük çoğunluktan oluşur.


«Seçilmiş Sınıf»Seçilmiş sınıfın gerçek güce sahip olan insanlara

hizmet etmesi gerekir, çünkü bu gerçek güce sahip olan insanlar toplumun sahibidir. Seçilmiş sınıfın bir parçası olabilmek için bir kişinin, özel sektörün ve bunu temsil eden devlet-şirket bağının değerlerini ve çıkarlarını içselleştirmiş olmaları gerekir. Eğer bunu başarabilirlerse, o zaman seçilmiş sınıfın bir parçası olabilirler. Şaşkın sürünün geri kalan kısmının ise sadece oyalanması gerekir.


Demokrasinin 2 İşlevi

1) Sağduyulu insanlardan oluşan seçilmişler sınıfı düşünmek, planlamak anlamına gelen idari işleri yürütür ve ortak çıkarları anlarlar.


Demokrasinin 2 İşlevi2) Şaşkın sürünün demokrasideki işlevi, aktif katılımcı değil, seyirci olmaktır. Arada sırada nüfuzlarını, seçilmişler sınıfının bu veya şu üyesine ödünç vermelerine izin verilir. Demokrasi bu yolla gerçekleşir.


«Şaşkın Sürü ve Rızanın İmalatı» Şaşkın sürünün kendilerini ilgilendiren konuların yönetiminde söz sahibi olmaya kalkışmaları sorun yaratır. Bu yüzden şaşkın sürünün evcilleştirilmesi gerekir. Şaşkın sürüyü evcilleştirmek için ihtiyaç duyulan ise, demokrasi sanatındaki yeni devrim olan “rızanın imalatıdır.”


Demokrasi KriziŞaşkın sürü asla tamamen evcilleşmeyeceği

için sürekli bir mücadele yaşanır. Şaşkın sürünün kontrolden çıkması, demokrasinin ikinci anlayışına göre “demokrasi krizine” neden olur. Halkın kendisi için uygun olan kayıtsızlık, itaat ve pasifist durumuna geri püskürtülmesi şarttır.


Totaliter Rejim & DemokrasiTotaliter veya askeri rejim olarak tanımlanan

yönetimlerde, insanların kafaların üstünde bir copu bekletip yoldan çıktıkları anda copu kafalarında parçalayarak insanlar kontrol altına alınabilir. Ancak, toplum daha özgür ve demokratik bir hale dönüşmüşse, bu güç elden gider. Bu durumda da propaganda tekniklerine başvurulur. Buradan şu sonuç çıkar: Totaliter devlette cop neyse, demokraside propaganda odur.

VS.or&?


Halkla İlişkilerHalkla ilişkiler endüstrisinin amacı, halkın aklını denetlemektir.İyi bir propagandanın püf noktası, hiç kimsenin karşı olamayacağı ve herkesin kendini feda edebileceği bir slogan yaratmaktır.

PR


Halkla İlişkiler’in görevi

Halkla ilişkiler endüstrisindeki insanların görevi, doğru değerleri aşılamaya çalışmaktır. Bu insanların demokrasinin ne olması gerektiği ile ilgili olarak bir fikirleri var: Demokrasi, seçilmiş sınıfın toplumun sahibi olan efendilerinin hizmetinde çalışmak üzere eğitildiği bir sistem olmalıdır. Nüfusun geri kalan bölümü her çeşit örgütlenmeden yoksun kalmalıdır ki baş ağrımasın.Sorunların yaratılmaması için, şaşkın sürünün sürekli korku halinde tutulması gerekir, düşünmeleri engellenmelidir.


Propaganda ModeliPropaganda Modeli: Güç, sermaye, iktidar ve çıkar ilişkilerine dayanır. Halkın düşüncesinin kontrol altına alınması ve hükümetin uygulamalarına halkın rızasının alınması yönünde medyanın özelliklerinin açıklanması için kullanılır.


Propaganda ModeliPropaganda modeline göre Medyanın toplumsal amacı,

topluma ve devlete egemen ayrıcalıklı grupların ekonomik, toplumsal ve siyasal gündemlerini halkla aşılamak ve bunları savunmaktır. Medya bu amaca; konuları seçme, ilgilenilecek olayları saptama, bu olayların hangi sınırlar içinde işleneceğini belirleme, bilgileri çeşitli süzgeçlerden geçirme, vurgu ve üsluba karar verme, tartışmaları kabul edilebilir ilkeler çerçevesinde tutma gibi çok çeşitli yöntemleri kullanarak yapar.


Propaganda Modeli’nin 6 Temel Süzgeci

Kitle medyasının büyüklüğü, mülkiyeti ve kâr yönelimi: Egemen medya şirketleri çok büyük işletmelerdir; mülk sahiplerinin ve piyasa ile kâr amacı güden diğer güçlerin kesin kısıtlamalarına tabi olan çok zengin kişiler veya yöneticiler tarafından kontrol edilirler; bu şirketler, öbür büyük şirketler, bankalar ve hükümetle de sıkı sıkıya kenetlenmişlerdir ve bunların hepsiyle ortak çıkarları vardır.


İş yapmak için reklamcılık ruhsatı: Kitle iletişim araçları düz okur ve izleyiciyi değil, alım gücü olan okur ve izleyiciyi kendine çekmeye çalışır. Reklam alamayanların hayatta kalması zordur.


Kitle medyasının haber kaynakları: Medyanın haber kaynakları (TBMM, Pentagon, Beyaz Saray, belediyelikler) gücendirilemez yani şirketlerde olduğu gibi onlara aykırı haber yapılmaz. Güçlü kaynaklar, medyanın gözündeki saygınlık ve önemlerini, muhaliflere yer verilmesini engellemek için de kullanabilirler.


Tepki üretimi ve yaptırımcı kurumlar: Tepki üretimi, medyada yapılan bir açıklama veya programa karşı gösterilen olumsuz tepkileri kapsar. Merkezi veya yerel olarak örgütlenebilir veya tamamen bireylerin bağımsız eylemlerinden oluşabilir. Tepki üretimi, büyük çapta veya önemli kaynaklar tarafından

yapılırsa medya açısından rahatsızlık verici ve bedeli yüksek olabilir.

Tepki üretimi güçle ilgili bir meseledir. Güçlüler, kendi dayandıkları tabana medyayı şikayet ederek, yine şikayet işlevi gören kurumsal reklamlar üreterek ve medyaya saldırmak üzere tasarlanmış sağ kanat izleme ya da düşünce kuruluşlarının operasyonlarını destekleyerek, medya üzerinde dolaylı olarak etkili olabilirler. (Chomsky, 2012, s. 96)

Tepki üreticileri birbirinin gücüne güç katar ve siyasi otoritenin haber yönetimi faaliyetlerindeki komutasını pekiştirirler. Hükümet, sürekli medyaya saldıran, onu tehdit eden ve «düzelten» ve resmi çizgiden muhtemel sapmaları önleyen büyük bir tehdit üreticisidir. (Chomsky, 2012, s.98).Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ 25

Bir denetim mekanizması olarak anti-komünizm: Anti-komünist denetim mekanizması, sistem aracılığıyla kitle medyası üzerinde derin bir etkide bulunma imkânı bulur. Normal zamanlarda meseleler komünist ve anti-komünist güçlerin kutuplaştığı bir dünyanın belirlediği bir çerçeve içinde ele alınma eğilimine girer; kazançlar ve kayıplar çarpışan tarafların hanesine yazılır; “bizim tarafın” şakşakçılığını yapmak tamamen meşru bir haber pratiği olarak düşünülür. Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ 26

Kutuplaştırma ve propaganda kampanyaları: Propaganda kampanyaları seçkinlerin menfaatlerine uygun şekilde yürütülür. Mağdurlar lehine yürütülecek olan propaganda kampanyaları hükümet-iş dünyası-askeriyenin çıkarlarıyla çeliştiği için bu süzgeçten geçemez. Propaganda kampanyaları ya hükümet ya da en büyük medya firmalarından bir veya birkaçı tarafından örgütlenir. Medyanın haberleri işleyişine yönelik bir propaganda yaklaşımı, ülkedeki önemli iktidar odaklarının çıkarlarına hizmet etme ilkesi uyarınca, haberler sistematik ve siyasi bir kutuplaştırmanın konusu haline gelir.


Bu süzgeçler, hangi haberlerin basılarak kitlelere ulaştırıldığını, haberin sunuluş şekillerini ve muhalefetlerin marjinalleştirilmesini sağlamak adına eşik bekçileri tarafından kullanılan araçlarıdır. Bu süzgeçler, propaganda modelinin işlemesini sağlar. Neyin haber değeri taşıdığı, haberlerin hangi mecrada nasıl sunulduğu belirlenmektedir. Haberlerin sunumu, yani medyadaki işleyiş belli yapısal kurallara bağlıdır. Haberler haber olarak sunulmadan önce belli süzgeçlerden geçer ve bundan sonra haber niteliği alır. Bu durum kitlelerin doğru ve kaliteli bilgi veya haber almaları önünde ciddi engeller oluşturmaktadır.


Medya; ekonomik, yasal ve iktidar mücadeleleri arasında güç ve sermaye dengesinde kontrol ve denetim altında tutulmaktadır. Yasama, yürütme ve yargının - üç kuvvetin – kamu adına eleştirilmesi, hatta denetlenmesi amacıyla dördüncü kuvvet olma işlevini kaybeden medya, artık devletin ideolojik aygıtı olarak egemen ideolojinin yeniden üretilmesi, meşrulaşması ve rızanın üretimi için çalışmaktadır.Medya ve eğitim sistemi üstünde tam hâkimiyet sağlandığında, bu hâkimiyeti elinde tutanın propagandasında bir sorun yaşanması imkânsızdır.


Yahudi soykırımı ve Vietnam Savaşı gibi durumlarda halka gösterilen dünyanın gerçekle uzaktan yakından ilgisi yoktur. Olayın gerçeği, yalanlar üstüne kurulu görkemli binaların altında gömülüdür. Demokrasi tehdidinin yıldırılması açısından tüm bunların özgür koşullar altında yapılması çok büyük bir başarıdır. Bu başarılar, totaliter rejimlerde olduğu gibi güç kullanarak değil, özgür koşullarda elde edilir. Bu başarıların elde edilmesinde, taraflar yanlış gösterilmiştir. 11 Eylül saldırılarında gerçekleşen terörizm olarak kabul edilirken, Vietnam Savaşı haklı bir demokrasi hareketi olarak gösterilmiştir. Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ 30

Immediast Bildirgesi (1991)

“Medyayı nasıl kendi gücüyle hareketsiz hale getirebiliriz?” sorusuna yanıt arayan bildirge, bağımsız ve alternatif medyanın oluşması için çeşitli önerilerde bulunmaktadır. İmmediasm, medyanın büyüsünden kamunun kurtarılmasını, ticari medyanın yerini kamu medyasının almasını amaçlar. İmmediasm, medyanın tutsak dinleyicileri tarafından ele geçirilmesidir. Bu da ancak ticari medyanın yok olmasıyla mümkündür.


İmmediast yaklaşımın özellikleri Karşı ticari medyanın üretilmesi-güçlendirilmesi, Şirket-Devlet’in medya denetimini belgelemek. Akıl denetimi,

davranış değiştirme ve imaj yaratımı yöntemlerini teşhir etmek, Aldatıcı, bilgisizlendirici etkisine karşı bağışıklık veren araç,

yöntemleri tartışmak, üretmek. Kamunun medya okuryazarlığını arttırmak

Kültürel anlatımlar, şebeke çalışması, eğitim ve direnişi yaratmak, Radyo-TV yayınlarında kamu egemenliğini ilan etmek Tüm kamu alanlarını hükümet, şirket ve iş dünyasının mesajlarından

kurtarmak, Tüm ticari yayın medyasının halka devri ve halk üretim

kütüphanelerinin yaratılması, Demokratik halk kitle iletişim araçlarının ve medya ağının ortaya

çıkışı.Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ 32

Rızanın İmalatı

“Rızanın İmalatı” – İlk kez Walter Lippman tarafından 1922 yılında “Public Opinion” isimli kitabında kullanılır.Lippman’a göre “rıza üretimi”, propagandanın yeni yöntemlerini uygulayarak halkın istemediği bir şeyi halka kabul ettirmektir.

CONSENT


Devletlerin ve şirketlerin normalde insanların karşı çıkabileceği davranışlarına olumlu bakmalarının veya tepkisiz kalmalarının nasıl sağlandığını çeşitli açılardan ele alır ve insanların istemedikleri şeyleri istiyormuş gibi hissetmelerini, ihtiyaç duymadıkları şeylere ihtiyaç duyduklarını sanmalarını ve kabul etmeyecekleri şeylere rıza göstermelerini sağlar.

CONSENT


Rızanın İmalatı

Rıza imalatının asıl hedefi

Kendilerini toplumun önderleri sayan entelektüeller, aydınlar, köşe yazarları ve düşünce önderleridir. “Köşe yazarları, hakim normlara aykırı konumları savunsalardı, yazılarını başkaları yazıyor olurdu. Bazı şartları yerine getirmeyen birinin daimi yorumcu olma şansı yok.” (Democracy’s Invisible Line, Le Monde Diplomatique, Ağustos, 2007)

CONSENT


Kitle medyası, uygulama ve seçimleri gerektiği gibi düşünen insanların var olmasıyla sürdürülür. Medyanın rollerini sürdürebilmesi için sistematik bir propaganda uygulaması ve egemen entelektüel kültür ile desteklenmesi gerekir.Rızanın imalatı = Toplumsal dünyanın görünür gerçekliği ve olayları içinde belirlenen eğilimler tarafından belirginlik kazanır.

CONSENT


Rızanın İmalatı

Kaynakça

Chomsky, N. Medya Denetimi. (Çev. Elif Baki). İstanbul: Everest Yayınları, 3. Baskı. Haziran 2013.

Herman, Edward S. ve Chomsky N. Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. (Çev. Dr. Ender Abadoğlu). İstanbul: bgst Yayınları, 2. Baskı, Ekim 2012. 72-106.

Chomsky, N. Medya Gerçeği. (Çev. Abdullah Yılmaz, Osman Akınhay). İstanbul: Everest Yayınları, 4. Baskı, Mart 2012. 33-34

Erdem, T. (2006) Noam Chomsky ve Amerikan Tarzı Demokrasi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/2, 201-212

Ongun, Ö. (2013, 26 Ocak). Medya Denetimi ve Propaganda Modeli, 26.03.2014 tarihinde http://www.bianet.org/biamag/medya/143865-medya-denetimi-ve-propaganda-modeli adresinden erişildi.

Chomsky, N (1997, Ekim). What Makes Mainstream Media Mainstream, Z Magazine, 27.03.2014 tarihinde http://www.chomsky.info/articles/199710--.htm adresinden erişildi.


http://www.bianet.org/biamag/medya/143865-medya-denetimi-ve-propaganda-modeli

http://www.bianet.org/biamag/medya/143865-medya-denetimi-ve-propaganda-modeli

http://www.chomsky.info/articles/199710--.htm

http://www.chomsky.info/articles/199710--.htm

Sunumum burada sona ermiştir.Sabrınız ve ilginiz için teşekkür ederim.


Noam Chomsky - Medya Denetimi, Propaganda Modeli ve Rızanın İmalatı

Documents

Transcript of Noam Chomsky - Medya Denetimi, Propaganda Modeli ve Rızanın İmalatı