JD కల. వలు మామకు. అం లు

2

JD కల. వలు మమకు. అం లు ఇం నలం న ప రల దక

PR! సకల తయ క క.

ai జ 44

వ. we sm బల bie srs ర న

వు | "nn Mn 1 a (1. స‌ oa rea టయ | బక | "క

| du ట ఖ ట శ | ల wp శ ern జు" yd Dn a fy

. నవం ట తనన స య

య. . బ‌ | WARS ప. ళు ధూ. " “ఖం I oe SEEDY | PLN ఇ 1 4 ల రస సు చళళ స ష సన కల! స ప se 4, ల స శ Sue? నటల ధ

oy wy, శ ఈ ల లల fot en oN ఇటట

స రం” ఆక కవన

wp సయ శృం

జ కసటత టల ర ఇ న monn

గదవరసమ జనవద

కళలు కృడలు వతుకలు

ft ce {co Jo

ఆంధ. వశశవకళపరషతతునుండ ప, హచ‌.డ. పటలపందన €

పరకధనగం౦ంధం

1991

ర మునసపల‌ కమషనరు, పదదపురం.

SY

కర

పరయవకషకులు

జతయచరయ డ, యసవ. జగరవుగరు ఎంఏ, ప, హచ‌,డ గరవ డ, లట‌ (ఆంధర & అమరక)

వలయు వరు ;

డ. పడల రమకకషటరడడ కంకుదరు. (వయ పందలపక పశ 945.

తూ॥ గ॥ జలల. బ‌

ఫస‌ : ఫథ4, రయవరం.

' తలుగు యూనవరసటవర ఆరథక సహకరముత ముద9ంచబడనద,

పంవుంఖుల అభపంయర లం

బహుకళ సురభళ భవుక పటటభదు9డు

వడల రముకృషణరడధ

శర రమకృషణరడడ బహుకకసురభశహృదయుడ న భవుక పటట

భదరుడు. వృదతల వరము నగరకుడగన పవృ కతల వటట జనుతనుగు జత జనపదుడు. వవధవషయలల చరవగ పరవశసతడు. ప9వజయం సంపదసతడు. అవగహన చసుకుంటడు. అనుభవం మూటగటటుకుం

టడు. ఆలచంచ పలుకుతడు. పలకన పలుకున అలచంపచసతడు, రడడగరగ9ంధంల యంచుమంచు మన సరవ జనపద కళరూపల గు

రంచ సంగహ పరమరశవుంద. అతన పూనకల ఒకఏకగ౦తవుంద. అవ గహనల సమగఏతవుంద. సకలజనపదసరసవత సరవ 6గణ పరషవం

గంగ ఒక పరశధననబంధనన వలయంప సమక వరవరక మరగదరశ కంకగల లకషణల గ౦ంధమన ఘంటపధంగ చపపగలను. పలకన పలుకలల రంగసథల ప9వశం చసన పతరధర పలుకులవుందగన వటట నపధయ పవచనంలగున, ఆక శభషతంమలలనూ-లదు. అపపుడపపుడు

రడడగరు చణుకులు వసురుతడు, ఆ బబ! అవ ఒకకకకపపుడఢలు వలట

చణుకులు కవు. గబదచురకలలఊంటయ. చూడడనక సు౭దమముఖర వందుడగన అతన వమరశనదృకపధంమత9ం మగ మూ టంలనద, రచనకూడ సుగమరథపచనంగనూ, చమతమకరచరణం గనూ ఉంటు6ద,

మనసర ఇతనక న ఆశసపహళళ తభనందనచందనతంబూలలు అం

దసతుననను.

- జతయచరయ, శరయంస‌. వ జగరవు. ఎం. ఏ,పహచ‌డ, డ. లట‌ (Hon) ఆంధ9, అమరక

ఆఅంధయూనవరచ ట,

జనపద కళలకు “ఎన‌సకటల పడయ” వడల రమకృషణరడడగర సదధంతగంధం తలుగుజనపదకళ

లప ఒక “ఎన‌ సకటపడయ” అన చపపల, (వజఞన సరవనవము.) జన పదుల కళలు _ వర జవతలు - సంఘం _ ఆచరలు _ పండగలు -

2

శం మందులు _ వృతతులు - వశవసలు _ డవతలు _ ఆటలు ఇల ఎనన

వషయలప పంచ పరశధన గవం చబడన గంధం. దనల శ‌లసం

డ ఇల

చతరరఖనల, సంగతం, నటయం, కవతవం మంందలగు లవతకళలుకూడ

a గ శ ల 5 స లవ న అ {

శరయ ముదృుకృథంత పరశలనబజస చపపరు

తలుగు సంసకృతక, ప౦తయయకంచ తలుగు జనపదకళలకు ఈ

వధంగ వరు చసన మహ తరమన సవ బహుధ పరశంసనయం.

గరంధం పషరంభంనుంచ అంతంవరకూ ఆసకతకరంగ నడపంచన రచన

కశలము నససందహంగ అభన కండలచదగంద‌, అటలంట ఉ తరమపర

శఢనచస | రడజగర‌స అవశయం మచచు క‌ రవ, శర

_ డ. ప, వజంగపళలరవు. M. 4. Fhd. రజనల‌ డ ఇకటర‌, అమరకన‌ ఇనసటటయూట‌

ఆఫ‌ ఇండయన‌ సటడస‌, మదగసు.

రడడగరగంంధం జనపద కళలకు బహుమనం ఈగరంధంలన శవ భగంల జనపదకళలు, ఆచరలు, అలవటలు

వదయ, వదయం వగర ఎనన వషయలు చకకగచపపరు. వయధుల

నవరణకు వఏకృతసదధమన వసతువులత నటప‌వ వదయం ఎలచసతర

చకకగ సకరంచ చపపరు. నజంగ ఇద అభనందంచదగనంత గపపగ వుంద. ఆరవచఛషట ర‌ల జనవదకళలతపటు లలతకళలను పలఫ

చూపంచ రచయత ఇదపకషలప WE: ఆధకయతను, అధకరనన, శర శరన నరూపంచుకుననరు. బవ ఛషటర‌ల జనపదుల అలవటలు, ఆచరలు వగరలు సవమరశ త పరమరశంచ “ఇవనన వరన సుఖ వంతులుగనూ, శంకవంతులుగనూ చయడనక ఏర రచటుచ' సనవ అన రచయతమట అకషరసతయం. ఈ గంధం చల సరళనుందరంగ వయబడంద. ఇంత సమచరం సకరంచన రచయతకృష అదభుతత

ఇంత పదదవషయనన చబటట ఛ వధంచడం రచయత పటటుదలకు ఆస కతక

నదరశనం. ఇద జనపద కళరంగనక ఒక గపప బహు మనదున పల, ఒకకజనపద కళరంగనకళతదు తలుగు సహతసంసకటత

చలమడలచరన మరమంచ మణపరం, - పరఫసర‌, డర షక‌ మసతన‌ M. A. Phd.

ఆల‌ఘర‌ యూనవరశట,

per.) eR

గ Ais

3

ఆభనందరతన.3 సత‌ "౧౦౬౦ రవంకయృసహరడడ థసస‌ a

న

శ పడల రమక కృషణ రడడగరు ఆచర య‌ వం జగరవుగర

వంట బహుముఖ పరజఞ జధురణు వకషణల న సగంచన ఈ పరశధన

చరతరల నలచపతుంద. ఈ సదధంతగరలధంలన ఈ క9ంద అంశలు పసతుతంచదగనవగ పరకనల.

ర

ఎననుకనన వషయం పండతులకు, సధరణ పఠకులకు ఉతసు

కఠతను, అభరుచన కలగహంద, అంశలనన అంద6క అండకల ఉండ

మనసును లంజ పంపచసతున, ననయ. ఎననుకునన వషయనన వభజంశన

తరు ఎంత బగుండ, వషయవశతషణ. వశంసనయం. “జనపదుల ననరగ వజఞన నధ” అన క అధయయండ చరచంచన వవధఅంశలు వజఞన

దయకంగ వషయవవరణతయకంగ ఉననయ. అదవధంగ. 99,10

అధయయలు అభరుచన పం పసతుననయ. వషయసకరణల శమ,

దకష, కనపసతుననయ. వషయనక తగన సులభ సుందరమన భషల. వరయటం. జరగంద, ఎదలు పటటండలగ యతు చవరవరకు వడవ,

పటటకుండ ఎంత ఊతఫుకతత చ చదవసతునన ఉతతమమన పరశధన. గరంధం. రచయతకు న అభనందనలు,

ర పరఫసర‌ శవుదదూరసుబసరడడ M. A. 216 థర వంకటశవర యూనవరసట _ తరుపత.

ఆల చనకు పరణ కల వయకత

ర మళళ షణ రడ నటకకరతగ, అనక జనపద కళరూపల రచయతగ శర పడల

రమకృషణరడడ సుప?శదధుడు. రచనతషటు నటనలకూడ సముచత పయవణయం ఉండడంవలల “ఆయనన టకలు మరంతర కటటయ, ఆల చనకు పరణకలగంచవయ కత. తలుగు జనపద కరళరంగంలన అనన అంగలగురంచ (రంగలగురంచ, . అంశలనుగురంభ రషపరవతత తఠమన శవలల, వశరు. తలుగువరక తలయన కనన జ జనవదకళలగురంచ అటపటలగురంచ. వరు వరసనగరంధం య రంగంల ఎతతన. మర మణదపం,

4

పటన మటన పతభవంతంగ పలక రమకృషణ రడడక న

_ జఞనపఠఅవరడు గరహత, పదమభూషణ, పదమశర, ఆచరయ

ఢ. స, నరయణరడడ వస‌ ఛనసలర‌, తలుగు యూనవరసట,

ఆభనం దయులు రమకృషణరడడ

తలుగువర జనపదకళలు, వడుకలు సంబరలు, ఆటలు,

పటలు, మటలు మదలన వటగురంచ మరు చలసమచరం సకరంచరు. ఇనన టగురంచ ఇంతవరకూ ఎవవరూ ఒకకచట సంగ హంచలదు. మ కృష వశంశపతము. మరభనందయులు, నగరకత పరగనకలద య కళలు మరుగుకుపతయ. దపముండగన యలలు చకకదదదుకవల, కన ఊపరతనునన య కళలగురంచ భవతరల వరక తలయటనకన మ పుసతకం బగ ఉపకరసతుంద. ఇద గపప

సదధంతగంధం,

ఒకవపు ఉదయగధరమం నరవహసతూ, మళక మన రచనలుచసతూ కరకచూసుకన జనపద కళరూపలగురంచ పరంశధనతమక గ౦౦ధం అందంచనందుకు మమము అభనందసతునన ను.

- పఫసర‌, డర బరుదు రవురజు ఎం. ఏ ప, హచ‌డ, ఉసమనయ యూనవరసట,

పండత పమర జనరంజకం |

రమకృషణరడరచన బధయతగల ఉదయగం నరవహసతూ ఇటువంట పరశధనతమక

గృంధం వయటమనద సమనయమన పనకదు, మరు చపపన చల వషయలు ఆయ శళరంగలల నరంతరం పరశంమవసతునన వరక కూడ సంపూరణంగ తలయవమ? న‌

BoE తతః NEE AN A YC ARSC RL Ret wT rer ayes : pa Lal య న ms న‌ త

నవ Nn se RI IPN We టల చమట ఫ‌. de Sew రయ రల EE CINE Tura న హ‌ es. శః

||

తు ఈ పదత తపక! APN PARA Mirae SOC AGD

యం ను క‌ చద రక‌ పరతత పరతరకరతకః RnR In Nn HIN వ

fh వ 1

వ Be కుం హ‌ పరం

| / | ॥

"

॥ '

a . ॥

1. | " ' 1.

pra / ' oy rf rl, iw ee hme iw wr ya || |. /? య. we . క. . న. hv Fd నజ సలల తట ల Mets,

॥ వసు స‌ | an , on ట‌ 1. =. pron | OR ok OE Hor tanh pian i A ల! ( gy 0 on wn స 5 " wt Te Fe oe ( fa | శ నళ నటల ల లూ నం Bre em Pl] mar hye i At, os i we న‌ గ.

స ." . mo Nan a " Peoria | య. | ఇ oa Pr iE గ ల స ౧. wD ," wh ౯ fl re vm me tr అతున Er rage es Sa wh hoe FD aah es sw ra /

, 14 |

' | / / '

om ' ॥ ,

tf . yh గ. . ల‌

ru

| 1 slr ళ‌

|

శ‌ nn 4 S ota my" Ate CTR a A ety, సనన Fr MP న. జ ( ల. స A W | se ట లశ గ wp " we 11 wr . wl Ea ip యం న te ఈ ॥ 1 ర. chs FER ME ia |. ‘pee 3 1 సల . ప... = si NE bre yy 2 తు ET POTN సల టం త.

ల స సం ఫ By tt ల య ట ఖ 1. A. ... ‘ly

‌ terre, gp |. (ట గస |

॥ ' | / wey గజ wv a | ' ॥ "i శ, న.

at ' క‌ గ‌

.

' ' a ws

' / ?

' | . ' on

' ' i

' , ' ' ' ' , / " ఓ

|. | / /. ' ' ' ' ' '

' “ . ' "

॥ గ‌

' En nm , / ' ' " ' ' (1 ' 4 , ల

11

' | .. |

/| we ' + " గ ' ' ' "

' ' ' ' ల‌ 0 శ 11 1

| , '

' ' ' '

/.. | /. ( ' re 1 ' rw | ' ॥ ౧. we

వషయసూచక: వరసతవన జనపద వజఞనం జనపదుల నసరగ వజఞన నధ lt.

న‌

ల

4,

ఫ‌,

6

7

8

9

16.

20, «

నం

బఫ‌,

న‌

వదయ

వదయం

ఆహరం

వహరం

వయవహరం

పరశుభంత రచచ బరడ తరపులు

కులలు

జదరయం

వృతతులు నతయజవనం

సంఘజవనం

ఇళళు _ వకళళు

* ఆచరలు

= చవు _ బతుకులు

దనధరమలు * నములు

Cua ప

అవయవలు అదరడం

గంమదవతలు

పగరతరజనపదులు _ బపటలు.

ఫ‌ ఫ‌ ఫ‌ |

ఏ ఆ = అల 37

15 లలల ... 28

లు 24 లు బఫ‌ లక 26 27 27 వర.

....28 7] లల లల! లన.

ఎంలఫ‌

తప

A

ఉల.

90

. లడ

లక...

ల‌.

లట. 60:

IV.

VI.

VIL.

29. గరజన జనపదులు

(డ) క యలు జనపదుల వజఞనదయకమగు పననధ

1. జనపద వజమయం

స కళలు

గ. శండలు

ఓ వడుకలు

జనపదం _ నగరకం

కళలు _ తరగతులు

1. 2లపం

2. చతరలఖనం

క, నటయం

ఫ. కవతవం

జనపదవజమయం

జలపటలు

బలనందం

l

వ

3

స. దంపుళళ పటలు

8. శరగమ జవుల పటలు

7. శృంగర గతలు

8. హసయం పటలు

8. తతవలు

10. పరమరధక గతలు

11. వరగయలు

12. గయ పురణ గధలు

18, శరయ జనవదగధలు

14, జనపద వచన కధలు

21, ఊతపదలు

VI]. జనపద కళలు

కరం

2

ల

గ

ఫ‌,

6 +

8.

9.

10,

ll.

12

19.

14.

15.

16.

17,

18 ఖ‌

19,

20.

22, '

ల,

బల,

దమమరట

గంగరడట య

మళఆట

గుర9లట

మలలట ma)

ఎలుగుబంటల వషలు

పులవషలు

బండమద వషలు aa)

గరగట

గరడలు

తపప టఅగుళఫు

కయనృతయం

కర9సము

కలటం

బుటబమమలట ట

భగం మళలు

కలసంబరం

భ టభ జన

పండరభజన

చకకభజన

నృతయతళభజన

వధ భగవతం

తలుబమమలట

a3”

IX

XI

డ

పంబకథ

తంబురకధ

జముకుల కధ

పురణం

. హరకథ

'పగటవషలు

= కత ఆట

ఎలుగుబంటలట

కశపటన౦ చూడరబబు

వ9ఖయతప9దరశ నలు - వతయకపరశలన పగటవషమలు

హరకథ

' బుర౦కధ

“యకషగనలు

భగంమళలు


వధ నటకలు

కమక‌ పషలు

జనవదుల అభనూన నటకలు

(ఎ) హరశచంద (ట చంతమణ

(పర గయపఖయనం

జనవదులు _ రమయణలు

రంగనధ రమయణం

జనపదుల కరడలు (అటలు

బువవ లట

Te

8.

ల

10,

ll.

ఒపపు లకుపప

తడు ఆట

కళళ గజ జు

ఒకఫకయమతుకు

వననలల గలగచచ

12 నలుగు సతంభలట

193.

14,

15,

16,

కం

లల.

34.

85.

36.

దుకకుడు పులలట

గటటూమదకడ

సరూ టకకులట

గచన రళయట ఎనహ రళళ "వర పకకలట

త కకడట

పుల _ మక ఆట

ం వకుంఠపళ

+ వమన గుంటలట

+ తకకుడు బళళట

+ తుమముండ

= చకలబన అట

. కంచమక ఆట

+ దగుడు మూతలు

* పంద మురగందట

+ కురచలట

కకక

"అకు ఆట

టంకలట

కుపప తననులట

బంగరలట

గళకయలట

గూట బళళట

కత కమమచచ 87. క ర9లట

6

38. ఉఊపపటట

లక. చడుగుడు

40. కుండ పగల గటటడం

41. గన సంచులట

42. ముకకలట

49. వంగుదూకుళళు

X11 జనపదుల వడుకలు

1. వవహ వడుకలు

2. ఫంకంత వడుకలు

8. వరవదన వడుకలు

XII[ ఉవ సంహరం

XV పరశలన గంధలు,

5

మద ప9గఢ మన లతన సంసకృతక దృషటగల రచన. అందు

న జనపదకళలను శసతరయసథయక తత వటక పండతల కంల ప9మ

బకత సధంచడనక మగ9ంధం ఎఠత తనజపకరసతుంద.

వషయంచపపతరు పండత పమరులందరశ హృదయంగమంగ

ఉండుట మరచనలన మరకవశషం. మద పరతభ పండతయ పరశల

నలు ముపపరగనన సహతయ వయసంగం, మకు న హరదక శుభ

కంకషలు,

శ, న. వయల‌. నరసంహరవు

ఎం. ఏ, ప, హచ‌, డక

డ రకటరు, ఆం, ప. పభుతవ పంచయలఖత గంధలయం.

హదరబదు.

శర రమకృషణరడడగర పరశలనగసంధం అనరహరత Ce

శర రడడగరు జ వనపద కళలగూరచ, వన సవరూప సవభవల

గూరచ, వనక నసథతనగూ రచ పకశధనతమకంగ తటకలలంగ య

గృంధంల పరకటంచరు. = తలుగునటక వకసం గురంచ పరణక

నటకల దురగత, దుసథత గురంచ నరూపంచ తమ బధను వయకతం

చశరు. అంతగక వవధ శరషకలల వరు వవరంచన అంశలు అదభు

తలు, సహజదరపణలు,

థర రడడగర పరశధనసమగ9తకు, వషయవవచనకు య

9ంధం అనరహరతనం అనడంల సందహంలదు ఇటట రచనలు మరం

తగ య రచయతలఖనదవర వలువడలన ఆశంచడంల అతయసలదు.

- పఫసర‌, డర యం, ఆర‌. అపపరవు నూజవడు అధయకషులు ఆఅంధ9నటక కళపరషత‌

6

సరగయతవుతుు డు రమరభృజఞరడడ

మ కలంనుండ వలువడన పత అకషరం, మనటనుంచ వచచన

ఫత ఉపనయసం ఒక కృమపృకరం రూపుదలచ శతలనకటటుకుం

టయ, ఇద అందరక లభయమయదకదు, మరు సరసవత కటకషం

పందన మహనయులు. మ హృదయం కళహృదయం. ఆసలు మ రూపమ కళసవరూవం. మఓరచు, మటలకూపప మరకరకుండ వమ అనపసతుంద, అసనకళలూ మల యమడపయయ. మ తంబుర

కధ వన ముగభుడనయయయను. సరయ సమరథులు మరన ఆకధ బుజువు

చసంద, అంత రన ఆసకతన కలగంచన కధగనం ననల థ

సంవతసరల అనుభవంల తమద మతరమ, పరదరశనమ ఇగన పరషయులవ

ముంద. రచనల రంజకతవంవుంద, ఈరండూ సమపళళల రంగ

రంచ పస సరసవతమత మల తన రూవనన చూసుకుంటుందన

భవసతున నుం

వ‌రష 5 రడక -డకరట‌ Ga (ఎ)

బకటరు వడల రమకృషడ రడడ మహశ యులకు డకటరటు రవడం

అసమదదులకు ఆనందదయకమన వషయం, పదవల ఉంటూ, పలు

సంసకృతకకరయకృమలల పలగంటూ సహతకత తంల కృ షవలునవల లఖనవలట సహతసరభనన సృషటంచడమగక పజల ఆదరభమనల పతఫుడ న ఉఊ తరమనబుడు రమకృషణ రడడ ధనయజవ, అధకరంల

ఉండ డకటరటు పందనవరు మనజలలల వర పధములన న భవన.

కృతజఞతలు:

1972ల ఎం, వ, పసన నల వదయతృషట తరలదు. కన ఉదయగం వదలుకలను. ప. హజ‌, డ. పరయవటుగ చదదమనద న తపన, మునసవల‌ కమషనరు ఉదయగంల యద సధయపడదకద ననరు అందరూ. రజమండ9ల ఒకమటంగుల ఒకసర ప9ఫసరు యసవ, జగరవుగరత య పరసతవనతగ తపపక యూనవరశటక అసపతటయచయండ, ఈ సబబకటుకు మరు ఫట‌ కండడటు అననరు. అలగ ఆంధృయూనవరపట ఎగగంపషన‌ యచచంద, కన ననుననద నూజవడు. అంతదూరంనుండ దనన సగంచడం అసధయం, నకరక తఅపగన పరభుతవం దయతననను ఫమల కమషనరుగ టరనస‌ఫర‌ చసంద. కలమ మంచ వతవరణం. ఇకకడక వచచసనండ అన చపపగన ప9ఫసర‌ జగరవుగరు ఎంత ఆనయడంచ తనదగగర అవకశంకలపంచ ఆరు మసలల పర) ప, హచ‌డ. పూ రరచయంచ, సంవత రం తరకకుండన ఏం హచ‌డ, క యధసస‌ నమరచంచటటటు చశరు. వరచచన ఉతస హం, పరతసహం య పరశధనల ననువడడ కషటనన మరపంచద. ఆయన ఉతతమ గురువు. ననను శషయుడుగగక సనహతుడగ అభ మనంచరు. వరక న నమసకృతులు,

ఈ ధసస‌న మచచ నకు డకటరట‌పటట యవవడనక సఫరసు చసన అంధ9యూనవర ట తలుగుడపరటుమంటు అధయపకులకూ య గంంధంప నకు డకటరట‌ యవవమన అమూలయభపరయం అందంచన యతర యూనవరశటల ఎడడుడ క టరు కూ న వందనలు,

ఈ పరశధన వజలకు సంబంధంచనదకవడంవలల య పరుమద ఎందర వృదధ కళకరులను, అజఞతమధవులను కల సభగయం కలగంద.

ఇద నకు ఎనలన శ_టన, ఆసకకషన, ఆనన కళలపటల అవగహనన. పం పందంచ పరజలు పతత *'సకతల కళసగర”, “లలతకళ భజఞశఖర”, “జనపదకళపపూరణ” వండ" బరుదులచచ గరవంచటటటు చసంద. ఆ మధవులక, ఆ కళకరులక, ఆ అభమనులక ననంత బుణపడ వుననను. వరక న అభవదములు _

పు సతకప9చురణకు ఆరథకసహయమందంచన తలుగు యూనవరసట వరక న కృతజఞతలు,

భవదడ యు డు

ణ, పడల రముకుషరడ ఎం. ఏ, ప, హచ‌.డ. ళ‌ ee ౮

ళ

(ల

శ కలయ లమ (గగ)

కంల పంక

తుం ఈ శక పు నట ట

స!

3 శ (4 చ

ms

(7 Fy

యు ms

jam gp daa Or

॥ ' క.

rey hn 0 wn .* శ / . ॥ కటల WEE 7 సట ఓ వ. wy CB pias 1 ఖ / గ wir try FN on at య. || Per a . శ CE na: 1. pea | ree | iE స CA 5 సట wy HT + స i, అ: las స‌ ల సట స త న టం.

' ॥ Came గ‌ ee జ Cer (| SC eRe TE , i / WE తలల తు Ape ba ben os i | f Vr mie | 0 hea nh ROR TT

pA

| ' ' |. ww, భం 1 | ఇ!

. ca Nis oe ' ru ' wr be, ' oe fy ' ల‌ 1 | స we "im ir 1 i a! . ళ‌ . a '

' " mw ' | ' | ‘ ' m

or ee ip ” ' | '

/ ' ' స ' a or "t ' a ' ' 1 mo శ!

' గ‌ ' ' ' '

. . . ' . nr rh, in | గ!

' | en gt "i Ue ౧. 1 . 1 ' a | ' , ( oy ॥ . | , | rr

' rr nr '

' t ' '

| | గ |" / mT ;

" a we . | | ,

mn ' 1%, 1 "i 11

ల '

iu ' | ఖ

(ప నవ lL 2A

శ ఆమ తలుగు తకలక మలల పూదండ

మ కనన తళ లక ౩ కుంగళరతులు

గలగల గదర కదల పతుంటను

బరబర కృషణమమ పరుగులడుతుంటను

బంగద పంటల వండుతయ

మురపల ముతయలు దరలు తకయ...”

గదవర, కృషణ, తుంగభద9నద:ల పవన జలలత పునతమతునన

తలుగునల ఒకనడు వలనడు, వంగనడు, సపప నడు, ములకనడు, పలనడు

పకనడు, ప తరపనడు, కమమనడు మదలగు నడులుగ వభజంపబడంద.

సవతం |[తవతరణనటక అద వరవద పరభుతవల |రంద ఆం|ధ, తలంగణ,

అన రండుగ వభజంపబడవుంద, [బటషువర మూసల చరతశకరులు సరక

రులు, రయలసమ, తలంగణ అన మూడు పరంతలుగ వభజంచ పరమ

రమంచరు. సహతయకరులు తమ కవయలల రయలసమ, పలనటసమ, వల

నటసమ, నలలూ రుసము గుంటూరుసమకు దవసమ, కనసమ, కళంగసమ

వగర పరలత. ఆయ పగంతలను పరకనడంత ఫకుల పరుత మరక

(పంకయ. వభజన కనపసంద. ఇంతక ఎవరు ఎలవభజనచసన మతతంగ

“ తలుగు జత మనద

నండుగ పలుగు జత మనద

తలంగణ నద '

రయలసమ నద

నలలూరు నద

సరయరు నద

అనన కలసన తలుగునడు నునద మనద మనద.”

అనన స.న.ర, గతం య జతక వదం,

అంత తలుగుసమ అనద య పూలదండల దగునన దరం,

* శంకరంబడ 'సుందరచరయులు

we a | pe షః జ | న. అనన అం |

అవ ఆరున హటల న కడన ఘష ఆఅ hp ww hw

ఇ 1 ఖ శ వ జనయ

అకల మటల లల. pr hh, we కలల bl i శ , wr (౫ i Wore me an Aw mv ల! hw wow జ

* Inthe Map South Asia inthe Age of Ghaznavids, Cahamanas., Later Chalukyas and Cholas-C. 975 - 1200 (Page 32 plate IV - 2) Rajahmundry, the present name is identified as ‘Rajamahendri,

, The Map South Asia in the time of Khalgis and Tuglags, 6. 1290-1390 is showing Rajahmundry as Rajamahendri Page 38 plate V 2. In the Map South 00612 C, 1390-1485 Rajahmundry is app ar- ing as Rajimahendri (page 38 plate V - 3 CC)

In tie Map South India C. 1485 - 1605, also following the suit fats Rajahmundry as Rajamahendri (Page 40 plate V

Inthe Map Religious and Cultural sites C. 1200 - 1525, Rajamahendri, in the place of Rajahmundry, is pointed and underlined showing its due imrortance Page 41. plate V-5 {A)

Th* Map Northern South Asia during the Reign of Akbar 1556-165 is also bearing the evidence of Ra jamahendri (Page 44 plate VIA 1 CC)

Inthe Map South Asia during the reigns of Jahangir, Shajahanand Aurangaj:b 1605-1707 Rajahmundry could be seen as Raja nahz:rdri Page 46. plate VI A-3 (A) (A 1150000211 Atlis o? South Asia edited by Joseph E. Sch- wartzberg and published bythe University of Chicago and London, 1978).

జంగుళూరు నుండ రజక:ండ" చ లవటకటలప యనటక హంద, కననడ భషల న “రజవుహంద? అన ఊంటుండ‌. న

మడను పవయజయకుల ఉనన [క శ. 1001 నత తయమశసనంల “రజమహ6దప అన (వయబడంద‌, .

1802 నుండ 1859 వరకు 'రజమహంద9 కంద9ంగ “రజమహందక | జలల వుండద, శ

జు లట జ‌ అవ న‌ ' అనంతరకలంల ఆంగలభష సంపరకంత ఉచచరణ సలభయంకసం రజమండ*గ మర ఉంటుంద.

న నసవతంరయ సం 6ంబకం దగగర పుటటన గదవర ఊరనళళు పరవళళత

ల సం బబ వహరం చ మ నుంజరహ మనరు,

[పణహత, ఇం|[దవక శబక వంట చరకతల జత కూడ జలకలడుతూ జల

పతర, సలయళళూ, నదనదలను చటుకు

యనంచస నతయ యవవనంత నయగరలలక

పరవశంత సగర (ప యునచ యపడతసయగం అంతశవదవదద జక కర మధుర మంజుల సుందర దృశయం. ప౦జశలచ కటన‌దర కర 4.1052

గంతంల ధవశశవడున స సనన ర‌ ధల య నదనుతలలక ఆనకటటకషట ఆయకటటలరచ

నట తూరపు పశ భమ గదవర జలలలు, కళ ఉభయ గదవ) జలలలను గద వ3 సమగ పరగణసతూ య వ .కధన ఆఅ |పంతనక పరమతం చయడం జరగంద.

దల కండలక, కనలత రళళత, రపప లత కకరణయంలవుండ యపదశం 'ధవశశవర వరధత దశనక గపప ధన శరగరమయయంద.

ఇకకడ గదవర గ తమ, వశషట, వునతయ, తులయ, ఆత9య, భరదవజ, | కశక

అవ వమసయలుగ వడ సపరసగరంగ పలు * వబడు తూ ఇరుజలలలను చుటటును: టట

పంట కళువూ, నట కరువూ లకంత బంగరు సమ చస అనన పూరణల అందరన

దుకుంటండ. (కపమ స అద వర సంగతనుకండ; అయన అద తలలక సమ) అజశ

వషంల, భషల యకకడ పజల పరు సమయ మనద, ప9సనన మనద,

ఇకకడ పకృత సహజ సందరయసుగుణలరళ. కళంగసమల “ ఎలటపచచు ండు” అంట తలంగణల “వచచండు” అంట, యకకడ “వచచడు” అన వడుక. అయన

“వచచ ండనన వచచడనన

వరల తలుగు జకటననన”

ప౦జల వచర సధనల న సనమలూ, వత9కలూ గదవరసమ భషన వడు తుననరు, గనుక యద పమణక. భష అనడం సరకదుగనససరవు లకషూ అరధ మయయ నుడకరం యందుల ఉందన ఒపపుకక తపపదు, శరకకుళం శుంచ

4

వయకరవుపటవరకు వచచన మట తున దగగర ఒకకసరగ మరపతుంద. రవక: లన చరకటటు, పథన పద ద బటటు, 2వక ప పగులు, దకకు కడ వడచ రవక కడు

oy జ‌

కుద చర సంగరంచుకన చనన బటటుత చవక కమలలు, ముకకు పుడకలు ధరంచ ' శ దడ? - నన అ= పవహ చ గదన 2 మతల నరమలంగ సగపతుంద '

బూరుదమహ. ఏలూరు దటన దగగర నుంచ కృషణవసుల పడకటటు వరు.

పూటల వసురు, వడుక మటలల భనన తవం ఖమ తమన వవధయనన సు సరు, గదవర జలల ఊపృటట అన ఆటను యకకడ చఠటట మల aa ర ర

ఆ పన గుంటూరు వరద కరంతరు. ఇల జలల జలలకు ఎంతకంత భననతవం జల

కనపసుందగన ఉభయ గదవర జలలలల మతరం ఆట , పటలల, మటలల

చచ

అలల

చషట, వషంల, భషల వసమతతు తడకూడ కనపంచకుండడం వశషం. ఏవ గదదపట పటటణలు తవప యప%దశమంత పలల లమయ వు, ఈ పటటణలుకు డ.

ఎకు కువభగం పలల వతవరణనన పఠనసఫు టంవజసతయ. పఫసతుత “వషయమన . జనపదక కలు కండలు, వడుకలు వజఞనతమకములు, వనదత;) కములు, ఆరగయ సంధయక పలు సంఘ శ౦యఃకవల 2. ఒకనడు మూడు పువవులూ, ఆరుక'

జ నులుగ జనజవనంయల అంభకయగంగ అలలుకు కుపయ జవజయలయమనంగ వలు. గందయ. వన వలువలు సమజంమద ఎనన తరల న తరగనవ చరగనవ, 7 అందుక వట నగరకులు వనన ఎంత? నకక ఎటటుతునన ఏదలగ బయటకసతూ వరక తలయకుండన వరల కూణ పరచ, శ తము ప9కభనూ ప9జఞనూ అవ. అనస

గ ప%కటంచుబంటూగ ఉననయ. దనక కరణం యవజఞనం సమ. హ‌ జ నన జ షం జం మదవసుకునన వరగథమన వద, ఇడ వడవడనద, ముడవడనద.

Ir TT

AIG,

తపత పటటున se aed స A A ES ED CED

ERT పటటగ యయ గ యు చ

అ: DD BE య

and) PEC Crore tre as TIN OEY Gy

శసతర స రటటు byl యు ద Hy EE యయ కం ళం!

ణ ర ర

శన. తపకలళటళ, చచ 05 DP BEE

WO HE COREE SYED మల మ న! "

అవు బటల ప భల నవ వన టవ ల జలగ సన నన వల ఉత జ టన కు దద శమము ట TPT TTP

జనపదమనడ జనపదశబజనతం, * జనవదమనగ గ ఘంట

కరథములు గంమము, దశము అన, ఇందు సహత గ

మనుఅరథ మ సథ అయయంద, గగమమంట ప

పలల జనులకు సంబంధంచంద అన చపపుకవచచును. మ జ

జనపదమనగ దశము [గమము, గమములనుండ పందు పనను మదలగు అరజలుకూడ ఉననయ. అలగ జనపదుడు అంట మనుషయుడు అన, జనపదులంట పపటూ3వండు9, మటువరు అన

నఘంటువుల చపపబడజ వయవహరంల జనవదులనగ పలలజనులన, జనపదమనగ పలలజనులకు సంబంధంచన వశషం అన మ|తరమ శరపడండ. థ

21 “జనపదము అనగ పలలటూరు. జనపదమున నవసంచు జనులు

£141 “జనపద వజఞననన ఇంగషమలన ఫక‌లర‌కు సమనరధ కముగ వడుతుననరు. ఈ ఫక‌లర‌ అన పదనన డబలయు.జ.ధంన‌ 1846 ల రూపందంచడు”

2121! “జనపద వజఞననక సంబంధంచన నరవచనము బూన‌ వండ‌ ఇల చపపడు”,

” Those materials in Culture that circulate tradi- tionally among members of any group in different versions whether in oral form or by means of customary example”.

ఖ‌ శబదరధ చండక |

£1 నటయ కళ ఫబవర_మరచ 1570. సంపదకయం. పుట ౭ 21241 అంధుల జనపద వజఞనము, డ॥ ఆర‌,వ.ఎస‌,సుందరం

. పుట 2 శత శ! డట ట

6

శ] “కృత యజఞశచ కధద బమధ జనపద శుచః”

అన వయసులవ ద జనపదులను యజఞము చసన వరతడను, పండతుల

తడను సమనముగ ననరచ డ

ప? గవనులకు సం? ుంధంచన జఞన సంపదయ జనపద వజఞనం,

దనన శథూలంగ రం ప రకలుగ వభజంచవచచు.

1) జనవదుల నసరగ వజఞన నధ. 2) జనపదులకు వజఞనదయకమన పననధ.

క వర వర వర 0%

} తలుగు జనపదగయ సహతయము. పవశక పు. 1 జ భ, రమరజు,

Fe జ mn oa ™ , న. ' a Ta గ ల yr వం ia ' ॥ ' Me

“| ' . wou ay met Paste wt టట 9 ens) . లం క గ i 1 ' ' | ' ath ' శ‌ / 1 ' ఓ గ‌

యగు

/ tt ta / or eh ' ' arr me గం sy lg జ 1

వ. HEN "grt ie an శ Wainy, "hb pe ల ౪ .. ల HW Wp in శ‌ hi nl

oo OE “ph ' Vi, ల‌ య య. /. ॥ 1 ' jim ల వం a * 0 Ho or గ‌ ' ' ' ' న. (| Men wg Sg , CR re "Sw ie

3 మ |

1 శ న Hall or ieee గగ స

న Hib! fe, w ma ' , HH

ao తయ 1. | ws

i a "sh le ఈ " yp అనన. at . Moar |

గ ' / గ 0 శ [. ,

ల ఎ Wage wt . + సతర శ.

గ ళ‌ జ " ©

Tm

వ. wo | fr se wo ey"

॥ ||. nm a / న‌ శ ఖ iP UOT Car ఖ‌ def? er [a2 Ww Bry ల "nn wy Me hg i hah ma ra, '

de hy ల , ఖ న. { |

న!

/ a pi

'

Pp గ sf ed Mr గ

zs; || (a ఫ సట! శ 1. గ ల wire ali" yp | bu త! లల 1/1 ‘ap ల గ‌ క గగ

య. Me ౯. we ys '#

న. నకు ప ల wr గ! గ‌ రం. స | గ న (

wom hk ihe i a

7

జనపదుల నసరగ వజఞన నధ

జనపదులయక సహజ వజఞన నధ పరంపరనుగత మనద, 1

హూ శతబదల తరబడ వరసతయడగ ఒకరనుండ మరయకరరకత సంకళమసతూ పవహసతునను సజవ స%వంత. ఇద వర వదయ, వ దంం. ఆహరం J ae ’ దవ అడు ల? క వహరం, వయవహరం మదలన రంగలల వశషంగ కనపసుంద, అలట

వదయ :

వరవ చలవరకు వనకలం చదువులు, పలగజనులు సదయం వృతతగ గల రతులు, రతుకూలలు. వరక సంవతసరంల వనకలం తరక. ఉఊడపులు పూరతయ మరల పంట కతకచచ వరకూ పనపటు లుండవు. ఇద వరష బుతువు. ఈ సమయంల వధులల అరుగులమద పఠశలలు నరవహంచ పంతుళళవదద ఓనమలు వ?రంభఖంచ [(ఓ,న,మఃణ శవవయః] శతకలూ, పదయలూ కంఠసథం చసతూ, పలలల సవచచగ గంతతత పడుతూ శృతలయలు తమంతతముగ తమము వరంచటటటు చసుకుంటరు. సంగత సహతయలు ఇల వద రకత నళలల పరవశసతయ. పదద బలశకష వర పరయణ గగంధం. భరత, భగవతద పూరణక హసలు వంటూ, వనలన నతులను జరణంచు కుంటూ వనన తవు నతయజ‌వతల మదక అనువ రంప చసుకనవరు, రముడులట కడుకు, సతలంట కూతురు వరు మనసర కరుకనద, “యదభవయం తదభవత” అననటలుగ తలల కనుసననలల మలగ కూతుళళ, తండ? అదుపజఞలల మలగ కడుకులూ వరసంతనం, వృతతులల తండ వృతత కడుకు సవకరంచవడు, సరవులకూ వృతత వదయలు శరధరయం. కరషకునబడడలు కరషకులఅయ చమటడచ పనచస ధనయరసులు పండంచ అనన దతల అందరన ఆదుకనవరు. కమమర, కుమమర కరణం, కంసల, సల పురహత వృతతులవరు తమ పలలలను తమ వృతతులగన ప$వణులుగ, ప9జఞవంతులుగ తరచ దదదవరు. “కులవదయకు సటరదు గువవల చనన” అనద వర నరనరలల నటుకుపయన మట, అందువలల వరక నరుదయగసమసయ అనద లదు, ఇద వదయ వషయకంగ వర వజఞనసర,

వదయం |

* Folk medicine is the substance of all the tradi- tional view points on sickness and the healing methods applied against disease which exist among the people”,

జనపదులవ దయం వరక అనుభవం నరపన వదయ, తమ పూరవుల

నుండ అందుకబడన నధ,

ఇంగలషువ దయం రకముందు పలలసనులల ఆయురవద మదయం

ప౦సదధగ సగంద. దనక ఆదయుడు ధనవంతర”, “వరకసంహత ప9మణ

గ9ంధం,. దనల పరననకగనన వ చ దయులకు మడలస‌ యచచ, బరుదు

లచచ పలలక లమదకూడ ఊరగంచ వరు. ఆ రజులల రజవ దయులుకూడ

వర ఇపపటక కూడ అలలపత వదయనక లంగన: దరష రగలకూ,

వండ వయధులకూ ఇన "శరణయం, తరువత జరమననుండ దగుమక

కబడన హమయ ప ప దయంకూడ బగ ప9చరం పందంద,

క

వజకనన టకముందు సమజనక గపప సవచసంద జనపదుల

అనుభవప దయం, ఇద నటువ వ దయమన, గచచకు పుచచకు వ వ దయమన

కటటపరయయడనక వలలదు, నడచూస రగం నరణయంచ ప9కంయ

జనపదుల సతతు. వరు 'శయపటటుకన నడచూస వతం, పతతం, శలషమం

వగ రల హచచు తగగులు గమనంచ మందులసరు, ఈ మందు కూడ

అత శరలకగ లభయమయయద. చలవరకు చటకవ దయమ, ఉదహరణక

తలుకుటటంద అనుకండ, వంటన చంతపకక అరగదస కుటటన చట అంట సత

టకకున అతుకకుపతుంద. పద నమషలల ఆ వష "ననంత పలచుకన

ఆ పకక ఊడపతుంద. దనత బధకూడ పతుంద, దబబతగల రకతం కరుతుంట దనప ముగగువస కరసనయలు పసతరు, పంటన రకం

కటటడపతుంద. గుడడ కలచ ఆనుస అంటసతరు _ దబబ మడపతుంద.

శ ౭16 ఉ. రం and Richard Beifle, as quoted in Folklore Folk life 1972 P. 193, 194.

(“అంధుల జనవద వజఞనము” ను నుండ గ౦హంచబడనద)

తమ బఇ సల ఉప లల సకు అప నత మయ 3 దమ‌... డన‌ గజకురుపుదలుకు ఆఅటంంటం. దః నం కఠ రసరు _ ఎడ కద ప‌ ల

వచ ౪ ఆసు జవ అణు ఎవ మప ఆ సద జట ప అం ఆ చ జ ఇర fer, అల

వ తుంద, రురుటవు మూపహతు6 డ, కలం దం. చల‌ de వ ర యం,

ంజమద పకు కుషులకు మచపత9ఆకు పసరురసతరు, కహరటు, చకకు

తకు రుదదన కబబురపంకు కలునుంట వచ ఆన ౧

పతుంద. ఇల పదయం తల తగగ చసతరు. సగథగడలకు తలగపండ పరుగుల నన బటట కటటుకటట పకయనకవచయక చంద9కంతం శ టు ఆకును

ఆముదంత చడచస అంటసతరు. అద కపస చము నం తజన" వడచస

మనపతుంద. వంంఖంమద షంటములకు అలలంరసం ఆరర రసతరు.

తగగపతయ. చడుపుడ కయలకు సన 6 చకల నడ కఠ పఅం జసరు_ | . గ‌ a

గ ఇ ఘ

న 3

చంబపకకలు కలప అరగదస ఆ గంధం పూసతరు. మదకు కకనడ

దగగరగల పదదడప చటటుయసతరు. ఈ చటలు తసుకునన మనష రగ దగగరకు సళవరకూ అలబచమనంకూడ చ చయయకూ రడదు. అంతకరర

మన నయమం. ఆ చటలు రగదగగర చంపుతరు. ఆమద తగగపతుంద. అయత చుటట పగ వసనవంటవ అయదరు రజులవరకూ రగదగగరకు

రనయకూడదవ నయమం ఉంద, ఈచటలతపటు మందుకూడయసతరు.

అదకూడ వడల, :

రలపతయ. సపపుక, మద పవముళవు, మయల, దల‌ చకక,

కవుకుదబబలకు సులగకకూ వప ఉడకంచ కటటుకడ తరు,

నడుమునపప కడుగుడడుల న తలల? హరూన గుడడక రస సగను కఫ పటటు

వసతరు. ఇరుకు నపపకస బణుకు 'నపపక చంతపండు ఉడకంచ ప వసరు. వతం నపపు అకు తలల జలల డుపలు పడుసతరు. ద ప

నడుంముకక వండపడతరు, కళళ నపపులక (క మటజం) ఉడక బటటన కబజ ముకకులు ముకకలుగ తగ ర, క కళళకూ చయులకూ ఇ మరదన

చసతరు. కళళూ చతులూ తమమరలకు నరులల‌పయ మ. తరగ నూర మరదన చసత రు_తగగప తయ. కళళు "వగుళళక ఆముదంల పసుపు కలప

వగుళళల 'రసతరు- కంతమంద, నమమకయ తక రుదదుతరు,

తలల పను కరుకుడుకు ఎ ఎ రమందరపువవు రుదదుతరు, చుంకు9కు

మంతులు నన బటట రుబబ. .ఆముదద తలకు మరదనచస 'తలంటు తరు

10

అంత అద పతుంద. తలనపపక ఆముదం ఆకుగన‌, నమమ. ఆకుగుండల

కటగన తలప కడకల. నసలుకు మంచగంధంగనస‌ మ-యలు ట

ఊడకండ గద వటువసరు-క దనసవయు, హరతకరనపూ రం కలప నుదుటక వ

ప

మ | యు / చ | అజ సళ

రసూరు, జడ‌ చడగ తగ ంచసతుండ. తలనపపక నకససచంప వసన

చ

t

చూస కూజ పతుందంటరు. క కంతర కణతలకురసన తలనపప పతుంద, అజణవ '

: చ + పునపపక కుంపనుకయ నురుగు కదదగ మచచు జస రరడుముకకు

లనూ వసద. కందర ముషనచకకగంధం 9 న సరలు తNగసరు, na

2 0

_వవల పటుకు రు[దజడకు ప పసరు పండుతరు. కందరు నమమ

రసం గవహదుం పంగంచ చవలపసరు. గలబళళలు వసత _అవసక

రుబబ ఆ పసరు కబబరనూనల గన, సునన ౦ల గన కఠప వటక

పూసద. వడచస కళళు మండుతుంట చనుబలు పండముంట వరు-లద

నందపరధనంపూ లు కటటు కటటమంటరు, కండలకలకకు నువవుల నూనగన,

సదలలపయరన ఏం గన-కండతల వసతరు. కమరలకు నలఉసర ఆకులన

కయలత స ౫ నూర పసరుకస నుజజగత కలప పరగడుపున త9గసతరు,

ఎకకు వమందజక పప వ దయంకుంకుడుకయ మూడుసరలు పలత సన ప

అరగదస .గలసడుపలల కలప రజూ- రండుపూటల పుచచు కుంట మూడు

రజుల తగగపతుందన, దనక మర గయరంట పసరు వదయం. కూడ వుంద,

తూరపు గదవరజలలలన వలల|గమంల యద వత ఆదవరంయసతరు

అకచకగ. దనక దశ సదధ వుంద. జనపదులల కందరు కమరహరగన

గూరకదయం ఎండలనలప సూరయున 3 వపుచూడ గడడప రక లత మంత0ం

చ మండరం (నటప‌ మందు) ముందుగ యసతరు తగల వస నకమన,

దనక తగగపవడంఉఊంద. తూ! గ॥ కంకుదురుల తడ రమనన గరు, అనంతరం వర మనునుడు తడ వంకటకృషట రడడగరు య మం[తం

వస తగగంచవరు, ఈ మంతంల మందు రగన కమరలచచంద అన

అడుగుతడు, కమరలచచందంటడురగ, ఇల మూడుసరలు పరశనం

పదవులు కదుపుతూ నటల ఆ జబబు తగగంచమన సూరయదవున ప

సడు. ఇంతక య తగగడం మండరం ప9భవమ అంటరు.

టల

నటక పూతవసత పటక రయసరు-లద పులల ట మజజగ పుకకట పటటమంటరు. ఇగుళళు రక కృంకరుతుంట (వయరయ నహ శరంపులలక వండలు త మమంటరు. వళల నలుపులకు నళలల జమఆకులు వస బగ

దన ఇ డ‌ వ URE మరగంచ ఆనునువచచన స‌టత ప౦తరజూ మూడుసరలు పుకకకంచ

అరగకనన వవ ఉపపూ

ల! ము య 5 గ పటటసతరు. అలలం, ఊపపు నటల‌ వసుకన బగనములతూ రసం మంగు

తుంట అజం పయ ఆకల పుడుతుంద,

న వం అసలు ససలు మందు నలలమందు.

వరచనలుకవలంట హ9దదుజ పరగడుపున వడనకళల‌. చటటముదం

2, 8 చంచలు వస తగసతరు. కందరు *సునమజ ఆకు చరు కచుకు

(కగుతయ: నులబదదకం పవడనక ఉసరకయ చూరణంత “చసన

కషయం వడపలల గలకకటట తగమంటరు,

బుచసత ఉపశమననక నలలజలకయర గుడడను కటట పలచ మంటరు. సలసలమరగ నటల పసుపువస, ఇటుకవస ముథనక ఆవర

పడతరు, ముకకు దబబడ సత ముకకులల నువవు లనూగగన, కబబరనూన

గన చుకకలు వసతరు-సరదుకుంటుండ, దగగు వసతుంట కరకకయ బుగగను

పటటుకన ఊట ఎఏంగుకుండమంటరు, “కరంత తదగగుకు దననుకయ

పచచులు బగ వయంచ ఆ చూరణం చటకడు తసల కలప నళసతరు,

చంటపలలలకు జలుబు చసత తమలపకు రసం రండుచుకకలు పలలల

పండ పటటనరు.

వరదృ సటల” జ రంవ సత అంఖనం పరమషధం. జలకర, వమము

కషయం పంగజ టట త9గసరు. నరల బలహనతకు మలకలచచ న

పసలు గన, శనగలు గన తనమంటరు. శక నషట వయధక నతత

వసన సుననుండలు-తనబడతరు. నులవురుగుకు (ఎమబయసస‌) అలల

నరడు పండుమందు, చకకరవయధక (డయబటస‌ నరకుచకక కష

యం తఫగమంటరు, అంతకంట సులువు పదదుట పరగడుపున చప

జ శర చు!

దనక కకరకయ కహరకూడ శ9 ఫషటం, ఉబబసం ఊప ల‌

బరుళళు నడం.

క న స హ చ ల fa» ౩ వదన కల శంచస తంగసద. క అండల

స మున బ

బలంతలకు చనుబలు వృదధకవడనక, దహంల ' నటజనహ-ంనర

డనక, ద‌ వతంనపపులు తగగం? కడదళ “కయం” అవవుందు తయరుచస

నస.

మంయలు, పప కక కటుకరహణ, పడతలు. శంక, పవ త

సుపుకముు. కళంగ దుంవర షటం దరగ జలకరష జూ వ

వయంచ, స మతనగనూక5 హం లణ తయ రుచస సునన paar.

ఊండలల చుటట దచ బటట ఉపదహనురజులపటు తన మంటరు, ఇవనన ఇ పక వూళననూ వగ

ళ న న.

ళ‌ = ఇ

సలు పడకుంట పపప ఓ కట ట, మ_యలు పలత నూర‌ త9గసరు,

రకతపటు తగగంచడ ల = ఒలలులల ఎకకువగ జ డసరు_ అలగనరులలకడ ఉలలచప మలు తకషకూత చయదన వర వడుకమట, రకత "హటుకు కరతమంద సరప సం తతసంబంధమన వళళను జషధంగ. ఇసతరు, గుండనపపక లత క జభురకయ నళలు నతయం [తగమంటరు, పకషవత

నక గ సుడునళలల ఇ -౦డుచంచల తన రజూ 1, 4 సరలు తళగసతరు, వురంరకతం పకషవతంవచచన భగంమద మరదన చసతరు. -తనవళళన

హనసరం మంచయర తనమంలరు, లవ ) తగగడన నక ఉదయంలవగన

పరగడుపున ఒకగలసు గదవచ- దనటల సగం నమృబకయ రసం పండ he

ఉపపు, మ2యపుపడ కలస తంగుతుంట నన “కు తగుతుందట, అ లు క ౧

వనసవుత ర ప సత వంటన 1£ బండల బల: న‌ పర తం 150 గరములు తన ₹ సత వషం "_గహ తుందట, సధరణం గ దసక వదయం కళళకు వరయలగంధం కలకంలటట నదగ"రకుండ చస నగముషజ గంధం తగగసరు. కంతమంద పదయులు పముకటుకు వంటన కరచన చటక పన తగడు తబగంచ కటట ₹ రక _క[పసరంకకుండ నలపజస కటువసన చట వద. న ఆయుధంత కప రకరంపండ బయటకు కరటటటు చసతరు, శలుకుడత కంతమంద గడడవరకత క కుటటన చటరస మం కం వసరు. చ మంతనక కడ తగగందన నవరున రు. వ నుడు. మంత9ం(మళయళ మంతం, అన మరచత) మన మంతరము _ వుం ంకత9ంచల అదకుటటంద

ఇట

13

గనను కదు ఆ గడన అంటరు_.₹ంటన ఆ గడ బలలు వరగపడుతుందట-

తగగపతుందట. ఇయయగనస‌ కలుగన తగత పంటన గుంటకలవరకు కటుకడతరు _ మనపతు6ద, కండనలుక పరగత

ఉపపు, స పర నకకుతరు తగగపతుంద, వణలకు పలసతర పటటు

వసత. పలలల అనసలకు కనసమల న పులలటకుడు ౧|గమంల నటప‌

మందసరు. అనస తగగపతుంద,

ఇలగ ఇంక ఎనన జనులకు పరటల‌ వ మకకల పసరహశతనూ, ఇంటల వసతువులతనూ ఖరమలనచ వ వదయం చస పదదవళళు ఆడక మగ గమ

గళమన ఎందర వుండవరు, “ఫజులన ప0సక9పలన‌. వర [గమనక

శరరమరకష. నజనక వళళల చలమంద అకషరజఞనమునన వళళుకూడ కదు. వనకడదవరనూ, అనుభవ దవరనూ అలవడంద అంత. వళలు కనన ంటక ఈ మందుత పటు పం0[తంకూడ వసతరు. ఈ మంతం

పూరతగ సకలజకల‌ టరట‌ మంటు. వళళు ఉచచరంచ మంత9మలల “దవుడ, పరమశవర ఇతనక ఈజబబు వంటన తగగంచు తం (డ- ఈ మంత౦౦ంత ఈ జ స తగగుగక ఆన పలుసరలు నటల అంటుంటరు, ఆలచసత ఇద నట హపపటజస‌ పదగతక మూలరూపమ. డకటరలు,

‌॥ ఢ నలబులు అకకరకుండ ఎరుకులసనుల సపరళుపసరు. ఒకకసర

: య | డ అవ .

వళళల పదదవళతుకూడ పురుకుపసద _ ఎరుకలసన బడు కసుంద ట. జ G —

కలకమంల‌ ల ఈ అనుభవ మదయం ఆయురవదక‌, హమయ

పతక‌,. అజలపతక‌ల మధయ మరుగుకుపయంద. అయన ఈ నటక ముసలమమలు ఈ వదయలు చపపుతుంట రు అకకడకకడ, పదలపలట

పనన ధవంట ఈ వదయం కలగరభంల కలస పకముంద సకరంచ పర

రకషంచడం తకషణక రరవయం. నక చనన జబబుక డకటరలు వ9సతునన మందులజబత తటటుకలక అక9ససతునన సమ నయుడక ఇద ఎంత

ఉపశమనం, . 1

జనపదులల మర వదయం ఉంద. అదషభూత వదయం, సధర ణంగ పురటలు బలవంతంగ చచచపత డయయనతుంద అననమమక6.

ళ‌

శం జలస జ ఖు న అలల న ఇ జ చ oe ఇ ఇళ గ త అద ల క‌ నను. జర, జ, ©.

అల గ స‌ వడట వట. ల లు పద, కంపం 'పఠలుబలవంహద ల య అము న‌ Hoe ww or శ oA

నవ న py ర ణ, అదం అమ (పుదమల ననరచ భూతు పగతక పకణ అవుతరన వశవసం, ఆ Oak

జ ఖల ష ha Ye 0

దద. = cE సుర జసడ: i

లసతుంద‌ క కంతవ-ండ హంజడ పగ వస ఆ దయ తరం Ca ,

ఆవ తరుసత Wie 2 కంతము డ అనరగ

చూస జదుసుకునన రన అకకడ శకత ప

అడ కరణమన ఖభూతవ దయున దగగరకు త కన సవల. అతడు. వర పండత

పశచబమమ వస పదమంవస అందుల గఆరగన కూరు ఎండ బటట ఓర, బ9ం, = “డన ష

Oo wD oN స

jo అస గటటగ అరుసతూ పటటుకునన న శరన వదలహమమన పలూ 'క డ పటట

కవగదను క‌ సఆరకత త రగక కలకం ంపటట, నమమకయల ౫౨ సగనకకస

ర‌ తలచుటటూ దగదుడు చ పరసతడు, “మంకరంచ వరముకక కటట

వభూర కుంకం ఇసతడు నతయం బటటు పటటమన, ఈ ఎ దయనక భూతం య

వ en క‌ు ళ గ శ క న‌ క mw వ వచంన తగగప య౭దక వరూ ఉననరు. ఇద. _పకలజకల టంట మంట ఖ‌ or (మ

ల '

ఇందుల నజమంత ఉనన జసవదవ ౧ల దనకునన వ%పనన కడ వు ల యం ౪ య 7.

ప ౭యయడనక వలలమ, ఈ ఇ తవ దయుళల కందరు మతరూపం౮

మందులచచ వడరప యన జంటలను కలపడం ఉంద. మనషన వశ

ఆ చసుకనడనక వ మందు పటటడం అనద ఉంద. ఈ మందులు మడర

సతరలు. ఇసతుంటరు. ఎవన ఒక పురుషుడు మర స పటల మర

మకకువ చూపసతుంట ఆమ ముంద, మక పటటందనటం జనపదుల

రవజుమట, భూతవ దయనక కంతమందః సుసష లలు ఖుర ౦త%లు

వళసన రకషశకులు, తయతతులు కడతరు. దనకసం ఫరుక సుకన

డబబులుకూడ తకకువ, పసపలలల జబబులకు వ దు సలదగరక వ శర డనక

బదులు ముందుగ వరదగగరశ పరగడతరు. వరు ఊరుదూ లపల నన పుసతకంల అడబబులు పటటంచ ఆ డబబులు పటటన పజల ఉనన వషయ ముత ఆ జబబునుచపప దన నవరణకు మంతంచన తయతతును

అ సయంకలం ఎఅ వం బన వటం డ వవ జన జం చరయ దన

వ. అవ జ మం ~ ss ఆ సు వద ఎస‌ క ల జ ఇ తయ నడచ రడు? ట గుణ, 00 న దనద బళ ఊరవల నలుగురూనడచ 5 డడ పపర గ! ra ఓ గజ

అజసను ల గ

బయమంటరు,

కందపద నలునుబటలు కలసనచట దగదుడచన బలయనన౦ త, పయసరరు. ఈ భూతప దయంతబటు ఇంటదగర మమూలుగ గచచకు

పుచచకు వ వ లళంరర ణ‌ = చయసతుంట రరు. దనక తగగుతుంద తలయదు

కన ముత మద ఇ క వ దయనకకు డ గరక ఎకకువ. దరహ రగలకు

నలలక డడ పటటను డగదుడచ కసతరు. ఇంక రగం బలయమనద త పండతనూ, డపపు లతనూ మటటమధయహన ౦వళ దగదుడు పు పడుతుం

టరు. వధల అద తసుకళలటపపుడు ఎవరన చూసత ఆ భూతం ఆరగన వదల చూసనవరన పటటుకుంటుందన దగదుడుపు తమ వధ

దటవరకూ అందరూ తలుపులు మూ ససుకుంటరు. అయన జయగతత

కసం ముందుగ ఒక మనష దగదుడువు వసతుందన వధల చపపుకుంటూ

ముండదు ఇళతరు, కకనడదగగర పదపూడలనూ, గలల లమమడడల

నునన నూ బటటు టుషడ‌ లనూ వత ఆదవరం, లకష వరం ఒక ముళచం

ర భూతక దుం చనడు. చలమందక అతనమట నమమకం.

చప కూడ జనవదులు తను నట పదయంతన

“ఎలు, వతం నపపులకు గురు? తయ స సతరు.

న వతరసతర. ఆకలపంచణనక ఉపపు, నళలరు కలప న‌ళళత గంతుల గటటంత పసతరు. దమమరగనక కబబగంజ

పసతరు. ఆవులు, గదలు ఈననపుడు బలంతరలక పతబయయం అననం లగ పతవడలు, ఉలవలు ఉడకస పడతరు. పతువులకు సధరణంగ వచచ పరుడురగం, కళళకుగళళు తగలడం, గంతువపతు గురకరగం మద, కురము, వతం ఇలంట జబబులుకూడ వరు తమ నటువదయం తన తగగంపచసరు,

|

ఆహరం:

చల పండంచుకునన వడలు దంచుకున చకకగ బయయం చసుకున వండుకుంటరు. ఇద తవుడుత కలసవుంటుంద, *“బవటమన‌ సంపూరణంగ

16

మనప కటట, పసల! ఒసరపపపు, కందులత కందపపపు వండుకు

కంటరు. అంట వరక కవలసన ఆహరం వరచతల ఉనన లల,

కందరు ఉదయం చడఅంబలల మజజగ, ఉపపు కలుపుకు తగుతరు

ఇడకర ఉదయం టఫస‌ అనన మట, చలమంద చదదననం తంటరు.

సయంఠతకం6 ఉపపుకలపన ఉఊడుకుగంజ తగుతరు, చడ వర

హయంత%ం కఫ.' ఇవ చవకగ లభయంకవడ మ కకుండ దహనక

తుషటన పుషటన కలగంచ బకషటమన ఆహరం. వనల వటమనుల వలువ

ఎకకువ, అందుక వరల నగరజవులలగ నరల బలహనతలు, రకతహన

తలు తకకువ. వరు పండంచ వంటకు. ఎరువు హర యంట పంట,

* “కుకకపలల, సబబు బళళ, అగగపులల, కదద కవజకనరహం” అననటటు

పక పనకరన వసతువులదు. పగ ఈ పంటత పంచబడడ పంట

ఆరగయనక మంచదంట, వరు వంటకు కలచన మటట కుండలువడతరు.

ఇద ఖరదు తకకు వకకుండ యతర ప|తరలలలగ వడ తగలనపపుడు

వంటవడరథంల మర రసయనక సంయగం జరగదు, అందువలల

ఆర గయన కరహన ఉండదు. వంటక కకుండ నళళు తచచు కవడనక

చలలకూ మదటకడ వలన జడశతరు. ఖరదన పత9లుకదు గనుక వంగ

తనల జడద ఉండదు, వదంలకూడ “మృణయయం దవవ తం

అనవుంద. “నధుడు పకష ముకగ భుజంపకునకమ భరతంబయ అటటుక

నటటుకటట రమంపపన దనంబసగ తదజఞనం శరవమూ కటక‌” (పండు

రంగమహతయం) అటకలన అననంను మటటషూ కట (చపపల తచచ

వడడంచనన అరథం, ఈ మటటకుండల వనయగం అంతపురతన మనద.

జనవదులల పడ సమృగధ _ ఇంటకచచన అతధక మజజగ దహం

యచచ మరయదచసతరు. వయవసయనక ఎదదులూ పతులూ పడక

ఆవులూ గడలూ వర జవత భగసవములు, కఫ, తల కంట మజజగ

సవనం మనషక ఆరగయం. .

ఇక కవలసన కూర నర యంట పరటలన పండంచుకుంటరు.

ఈ జనవదుల పరటతట నజనక ఆరగయ ఐశవరయల మూట.

haat

* మహ పరసథనం = శరత ,

పరపందుంటక పరటల తట వలలటూకళల కనుపంచ ఒక సుందర

దృశయం. ఇవ ఆహర వ: భలక కకుంక ఆద యనన కూత సమకూరు

సయ. అందుల నటన పశ3మకక ఆరగయరతయన బషధపరంగన

ఏద ఒక పరమరధం కలగవునన ద. ముఖయంగ తులస, ములగ, పసుసక

ఊసరకక కళవపకకు బపపయ, నమమ, అరట, కబబర చపపుకదగగ పటలు _ అలగ దండ, కకరల వర, ఆనబ, ప ట‌, గుమమడ, వంకయ,

ఇండకయలంద హరగయలు, బచచల, తటకూర రత గంగూర, పనన

గంటకూర వంట ఆకుకూరలు వసరంగ పంచుతరు,

న పూశ సత పుణయం పురుజరథం వసతుందనద ఒక అలకక దృష.

సనఫుదృబద యద దమల నవరణ. దన ఆకు జరణకర, పతయ

వకరం తగగసతుంద. డజను తులసకులూ రండు మరయపుగంజలూ

కలప తంట పడశం తగగుతుంద. తులసఆకు వసరు చరమ మద కనలమచచ

లకు, కురుపులకు దవ కషధం,

6 894

జూరణకంగ య దళనక ఒక వలువుండ‌, కృషణ తులఖ రంల

దనహత%? అపూర 6, శరకృషణు సున బరువు తూయడనక సతయభమ త యలు

నగలనన వలతదట-_ ఒకు తులసదళంత సతూగడట. రమదసు

తరం రవును థ “దరు తులసదళశథమ అంటడు. చలకమ రతవర “గణపత

క అరం “డవరుల తులసదళంవసుకన తషగడం అన చపపనపపుడు

ధ కన పతయవకరం ఎకకువగ ఉననపపుడు తులసకు న తనన పతయనన తగడసు6ద,

cy DD

వుంలగ

పూ cf ల ర‌ వ వ

(ఉం న [రం ర‌ 0 (నన

ములగకడల వటమన‌ “ఎ ఎకకువ. ఖనజలవణలు మంస

కృతతులు సకృతతుగ గల బలవరధకహ హరం. అమమవరక న చదయం పటట

టపపుడు ములగకు, తలగపండ కూరవండ. పడతరు ఆపరుమద వ న

ప9సదంగ అద తన. బలవంతులవుతరన. రలపయన ములగపువవు

ఏర, పపపుల వసుకు వండుకుంటరు. ములగచటటు బరడు. గుండకటట..

ణ‌ న ల ద అల -ద ww

గుడల కఠ జలుపుబసనవు-, డు నకుషుదగగర పటటుకు ఎల న ఊపశమనం ' డడ ల రదద దర అలయం ర రగ ట‌ ఆం

ఈ ee న అన శ గ న జ చ అన నః yy మ ను. అయం సయ

కయగతుండ, నడు. సళ rer న స ల ci గ, a యం రథ

ఇ న ద అద గపపగ పనఇసు6 ట,

అణ

శ

అ అ ఓక

ఆ ౦ ఇలల

ళ‌ అపు “దద = డ ద చ ad ఆస క = Ef ఇద కరమనం హరణ. ఆన‌ t= అకయంతవశయకం. సబబంను

శ pn అనను | కఖళయ శ. స Pal ఇ

కదసుండ. పూరకలంల మగవళళు పముకళతు, పదరనగలు నక లు శవ ధ

” ఆబబ శ మ. 4 ర‌ గ

ధరంచనటలుంద గన సరలు ధరంచనటలు లడు, అందువలల కలక ఏద న ఏట.

అహ అసల సలల

దబబ తగలన ససటక‌ కకు ుండ ముందుజగ తతగ పదలకు పసుపు

పరణరసవరు. లవర‌ జబబులకు మంచమందు. సతరలకు రవునవరజ,

జనపద సతరలు ముఖనక నండుగ పసుప రసుకుంటరు. నగరకులు

పడర మూ జు” దనన వసమరంచడంత శలమంద సరలకు మసలు ళ ఛ‌

చూసతుననం. ఇద మంచ జరణకరకూడ - అందుక పతకూరలనూ

వసతరు. దనక మలరయ నరధక శ_వుంద, ఇళళలల పస సుపునళలు చలల

డంల శుభం మట ఎలవునన కరములనుచంప శకతగ వనయ

గంచడం దన పనుకవునన రహసయం.

సరక

దనన అమృతఫలం అంటరు, దననండ “స” వటమడ. పత

ఉసరకయ పచచడ పతయన3 మంచద. మనకు (పథఢభషల “కరత

లమలకం అన మటవుంద. దనరగం “అరచదకల ఉఊసరకయ అన,

పత యంటలనూ యవ పంచుతరు. కనుక సులువుగ లభయమరయయడద,

“స వటమను సరపడ లకుంట దహంల వయధనరధక శ కత తగగపయ ఏవయధ అయన యళలస క పమదముంద. నట “ఎయడస‌?

వయధక దననుండ ఏద. న మందు కన పటటవచచ మ. ఆయురవదపర.

శధకులు ఆలచంచడం వ మంచద, పచచఉసరకయు. దప హనన. తగగసతుంధ.

అందుకర మండుటండల ' దరయణంచసవరు రచఉసరకయ | వంట” తసుకన పతుంటరు,

ad

న క హం అ ఇ క ఇగ అద అయనను ఇ న‌ చ న అడు డన వ area వటద థ రలలగర Se వ ఈ hens టు అ జజ వ శ —_—_—_ isd

ద ఇప అవ వర, Mw చ 2 అమ న Wo న చ ల వ చ డ జూప ఆ పవ టు రుద Htc వుంద వం మద. rar ree on | "న‌ ల అన అల అరు అన ద లన అపన ట‌ 2 ధ ద ద ల అన అం పం య -ల య గన poe ణం OC ఎదుకు జ యు అంకుల ఉట ఉఅ-పవఠథ6సరు. అందు na) (oe) Mar.) క జ ఆప అస ఎ అ ఇద అల శల, న న ల ఆప ఒం ర Ca నన ఆమం న అవసరపుంను పృదు వడుకున సవముయకన మూఠరంన

య ae) ow)

we నన‌ అల వ (2 స ఉల త మ par క న న * wn ఈ » జ. జ *ంటచవనుంట వడద వవం కవకపళల [బలుకుర. అంహండడం వదు

శన ఆటు WY నూ ర ళ కర స క జ‌ అల =

యణ చ మం రం ట వ చ రత ఆ ముకం అసలు ౩ “ంకటశవ రస‌ టం జ నపదకథల డనక చల (వ పంంఖయ చటు ణ శ ఇ” మ వ! కజ జంంందడ, అవవలువ మంగ వు సరక కంకపతు కలదనగద ఇంకనన య‌

జబు అమను ఏలుకను క మమ న డు!

టూ ౭ SA O93

ఈ పండుల మంసకృతతులు మండు. 2

తందరగ మ తతగ ఉడకంచలంట రండు ప

వస ఉడకసత చలు, ఇట మతతగ'పకుండ, వంధన తగగసతుంద.

న వ

ఈ పంను వటమన‌ 'సక వలయం. వడచస కూరలనన టలనూ ఇడ వడతరు చలవకసం. [:.మమురసం జంటకరుగ కంత పషయయయక

సననంచ స వంటక నుంచ ఛయనసతుంద, ౧మయుకయ డపపలు

ఎండబటట నలుగుపండ? "కలప ర స శరరనక కంతవసతుంద. వడచస నపపుడు నమమ “రసంల పంచదర "వసుకన నళళల కలప తగత చలల

బరుసతుంద ఉదయం పరగడుపున ఒక కయ. నమమరసం చంచడు సతర ల కలప తగత ఒళళు తగగుతుంద. _ధతుపుషట కలగసతుంద,

మకకలనన టల క యమకక నరకకువ తగుతుంద. ఎనన నళళుపసన పర సనటటు కనపంచదు. అందుక ఎవర. న గుంభనంగ ఉఊలుకువలుకు లకుండ ఉంట నమమ కున‌ ర శరనటటు అలగునన డమటర అంటుంటరు,

అకధులకు బంభుపులు వవకయటళున కంగటవడకుండ అరజం గ

అవూూనకనక ఇంటన అరటజటటు పదద అండ, చటటునునన గలనుంవ

వయులుకస కూరవండ తృపతగ పటటవ. అరటపుపవు కడుపులన

అలయర‌ క మండ, అరటదువవ తంట చలువవసతుంద‌, అరటపండు

సుఖవరచనకర. అరజపందడులనగంజలపవడర తంట మసూచన దరక

రనవవదు, అరట అకులు అనన 6, దసనూ అనడనక చల ఉప

రసయ, అరటపువవు వరచక చవరనమగకన లంగం నమలత కడుపుల అబద

నులపురుగు చ ఎపతుండ. (ఎమజ స‌ స‌ నజపూతకూడ పతుంద

ర బబ ర

ఈ కయను నంకళఫలం అంటరు, కబబరనరు నరుడు దషనన తలగసతుంద. చలువచసతుంద. ఎండకలంల దన ప9జభ అదభుతం,

లన గుంజు మంచ బలవరథకహ రం, గంధగరు (మహతమగంధ)

దనన ఎకకువ భుజంచవట‌. దురదలు కబబరపలు రుదదత పతయ,

కబబ5పలత తల రుదదుకుంట అశలసతతల ₹రవడంరదు. సంటు9కలు

ఊడప వడ కగ ఆపుచసతుంద. కబబరడకళు ఫ పయయల క ఉపయ

గసతుండ, కబబరపచు తషడు గ ఉపయగపడుతుంద. కబబర అకు

చపలకు పనకసతుంద. కయ అననుకనక వలుప.నడ, అందుక

కబబర౭చటటును కంగుబంగరమననరు,

= భం లం uw ఫర “కటు న ఈ చటల వలల యనన ల భలుండబలట ససయ తర గరు చటట న‌

జటటు” అననరు కవతరూపంల ఇ

కూరగయలు

దండకయ చకకరవయధ. మద చకకగ వ పనచసతుంద. కడుపు

లన కలమషం పవడనక చననపపుడు డండకుపసరు ఉగగు పడతరు,

అందుక వదన తగువచచనపపుడు, ' శతు9వున కసగ ' ఖరలదటపపుడు “దండకుపసరు కకకస” :అంటుండడం. వంటుంటం. అంట దన

రసం కడుపుల ను౭పు:ం.గులన చం: తుంద‌, ఉకకరవయధక కూడ యద

మంద. ఆనపకయ బరకయ, కటలకయలల వటమనలు పుషటగ

ఉండడము గ సులువగ జరణమూతయ, అందుక పతయనక

రబకూరలు వడతరు. వంకయ ఆగగయరతయయ పంచ చడడ లల ఊనన

ఇద ఆద రజము. “వంకయ వంట కూరయు, లంకపతపు వంట

రజులు కలవ అంట జ కండకయు పందరకుండ ఉంట మంచ ల

అహరం. ముదరత మతం క ముతక సమతుం౭డ. “డండకయ ము

డకన బ9హమ బర ముదరన పమదం అన. ఆందుశ క సటపఫుడు

యకయలు ముచచకలు వంచ చూసుకుంటరు. ల

బూడద గుమమడకయ వడయలు పటటుకన వపుకుతంట బల

రుచగ ఉంటయ. దన గంజలు కడుపుల పములునన వళళక న

పములమంద.

ఆకంక రలు

గంగూర పచచడ తలుగువర పుతతయకతను కలప వంటకం,

దననండ ఖనజ లవణలుంట

కూర, మంతుకూర, సుఖవరచన కరులు, మలబదదనన తలగసయ. సంస తంల 'జనరభ వ అంటరు, "దనల

బంగరు ఖనజం ఉందట. తమళంల “హనన అంట బంగరం అన

అరధం. దనన ౦డ “ఎ వటమన, అందువలల కంటజబబులకు ఇద

ఉపయగకర

మమూలుగ యవకడుపు నంపుకవడనక తంటునన మనుకునన

మనష జవతనక కవలసన పషక వదరథలు నండజండడంత అవ

అందుబటుల ఉండలగ ఆలచంచ జనపదులు పరళళల పంచవరు,

ఈ పషటకహరంత ఆరగయంగ నూరళళు బరతకవరు, ఇపపుడు చటలను

పంచడం మన కటటయడం [పరరంభంచం పత గజం సథలంల నూ

యలలు కటరస అదదలకచచస ఆదయం సంపదంచ యలన, ఇద పలలలకు

కూడ (పకపయంద. అందుక “సుజలం, సుఫలం, మలయజ

శతలం, స ససయశయమలం” ప9రధనక పరమతమపయంద. . చటలులక

22

సంచగల కటవు - వరషభవం ఏరపడ మంచనళళు కరుపప_ e డడం వల పంటలకరువు. అందుక మరల పరటల చటటులు 3 లల

చడం, కనసం మనషక‌కచటటు నటడం యనడు అందరూ చపటట

నహరం

“ ఆడన చుకకన ఈడన గడవస పడ పకక భద9ద9 పదమ

చల గంగసననలు చదమ ”

జనపదులన |కతతజంటల వహరయతరలు ఇవ. వరవహర యత౦లల మ.ఖయమన తరధయతరలు, అంతరవద, పననడక,చలలంగ, కరుకండ, కటపలల, వడపలల మదలగు తరలకు యడలబళళు కటటుకన వమూటకూళకు వటటుకన కుటుంబలకు కుటుంబలు తరల వళతరు. “దగగర తరలకు కలనడకన వళతరు _ ఇరుగు పరుగు వరత జటటుజటలుగ కూడ, దూరపగంతల న తరుపత, సంహచలం, అనన వరం వగర పుణయకష తగలకు మకకుబడు ల పరలత ర లుల వళతరు. ఈ పరయ ణలల అటుకులు మూటకటటుకనపయ పయణం మధయల అనన నక బదులు అవ నళళల ననజటటుకు తంటరు, జతరహల, తరథలల వరు సవచచ గవహరసూ మంచం పకడలు, జళళు కరకజజం, కడడలు కనుకకు తనడం, లకక పడతలు, కయయ బమమలుకన తచచు కవడం, రకల గజులు తడగంచుకవడలం చసూ ఎంత ము రంగులరటనం సరద. వపఠతం. పురుషులు రంగుల: రటన౦ల గురరలకు ఏనుగులు సంహలమద ఎక థగ, సరలు ఉయయళళల కూరచుం టరు, రంగులరటనం గ|రున తరుగుతుంట వళళ కళలు. గరు9న తరగపయ, . గలల ' శరలపయ ఏద లకంలక ఎగరపతునన టలు మధురనుభూతన పందుతరు... ఈ రంగులరటనం సహతయరల అనదకలం నుంచ కనప ] ఏనవంద,. చందరశఖర శతకంల" దన వ౦సతవన

సరలు రక

చచ టగ తరుగుతరు,

బరవుర దలచు మంకక పభటవవను

రంకులర టమకక న వ

తకగన సటరదన నుతంచును”

చ ల ఎ పరవరరన ఖ‌ ఏమణంబు గూరచ

కలు వందంచ యక9య ర రటనముల

నల యడంచు న వడ౦ంగయతడు”

ఈ వహరలు పళళకన పలలల పళళచూపులకు ఒక సధనం

అవుతయ. ఇల ఇతర (వంతలకు వళళడంల దశంలన మంచ

చడులు, పజల సధక బధకలు అవగత మవుతయ. ఇల కనన

కుటుంబలు కలసపళల ఒకర కషటసుఖలు ఒకరు :పంచుకనడం వలల వరల

ఒకర ప. ఒకరక [పమనురగలు. పరుగుతయ. "పలలలల సధర

ణంగ = సర. పురుషులు హ పలలల వనవటలు సగంచుకంటూ పరగల

శవదసతుంటరు నతయమూను, ఇద నజంగ ఆరగయకరమన వహరం, (0

వయ వ హరం

1. మరయదలు ;

అతధులువ సత ముందుగ కళళుకడుకకవడనక నళళు ఇసతరు, వధలన వళలు కళళు కడుకకన లనక [ప వశంచల. దనవలల సూకషమ

కరములు వర కలదూళత ఇంటలనక రకుండ నరధరచబడు తుంద,

ఆ కడుకకనటపపుడు చనన హ డకూణ ఉండకుండ కడుకకవల,

ఈ పడగన ఉంట అందుల శన న వచశసతుందట. దనక జనపదులు

నలదమయంతుల కథ ఊహహరసతుంట రు. నలుడు. అననట పరశుదదుడ

గన జకరజు కళళు కడుకక న టపపుడు మడమప చనన పడభగం ఉండపయందట, - ఎపపుడపపుడ. అన ఎదురుచూసతునన శన 'దనత

అవకశం చక: ఆవహంచ అషటకషటలూ పటటడట.

24

తరువత ఉపపు కలపన చలలన మజజగ దహం ఇసతరు, ఆపన వక

మంచం వసతరు, చలమంద ఎంతదూరం అయన నడచ? ళతద.

అందువల అలస ఉంటరు వర ఆ మంచంమద కూరచనగయ

డుకనగ? సద తరచుకుంటరు, ఇందుల రజుల మరయద వర,

వలమలు, రజులు చపవస తవురు దయచయండంట తమరు ధర

చయయండంటూ అందరూ చపచుటటూ నలమద కూరచ వడం వచతం,

2. పళళభద9త ! పలలల పళళ పదదల నరణయసతరు. అందువలల వర నతయజవతంల

వచచ హరపచచ లకు పదదలు బధయత తసుకన సరచసరు. అయ పళళక ఇల సంఘక భద9త కలప ంచబడందనన మట.

ల. సకపు వజఞనం : :

ఇద అక సులువుగ అందరక బధపడటటు దవలయలప బూతచ sa)

బమమలు వయంచడం ఒక పదధత పదదవళళు పళలయ వయసచచన

బడడల దగగర అపపుడపపుడు మరశ గరభకంగ ₹ సకసు “వషయలు మరగ. డటం మక 'కపదధకశ, శభనం డవన పదదము త దః వులు రత వషయనన

క సయంగ వవరంచ చబుతరు సతరక, పురుషుడక మగవరల ఒకరు ఎసరు... ఆ దంపతులన అతయంచ సననహతులను చయడనక

ఒకట ఎంగల చసన పలు వుడకరత తగంచడం వగర చయసతరు,

ల‌! న గ ex Ce fy x

శ పరశ భత : : . ఊదయం కవగన (పతవరూ వర వధ తుడచ పడత కళళ

చలల దనప ప ము గులు పటటడం మదట. చరయ. దనవలల పరసర కలు. షయం నవరంచబడుతుంద.. ముగగువ లల రధక అందం రవడమకక సూకషమ కమసంహరం జరుగుతుంద. పండుగ పరుచపప తరుచు ఇలల. అలుకుట. కూడ ఇందుకసమ,

ష‌. మల పటటడం:

"ఇంటల “ఎవరకన: బడడ. పుటటనపుడు పదరజులు మల పటంచ. పదవ రజున పృరట సననం చయసతరు: అపప ట వరకూ ఆ పురక” ఇంటలక ఎవవరూ వళలరు, ' వళల శలనవరు వంటన ఆ బటటలు వడచ తల -- సననం చసతరు. ఆ పురజగదలన సూకషమక)ములు బయట (పపంచం.

25

లనక రకుండ ఏరపరచన కటటుబటు ఇద. ఈపురటనళళనడు ఇరుగు హదగువరు బంధుమ[తులు ఒకకకక ఇంటనుంచ ఒకకక బంద నళళు, నలుగుపండ, పసుపతుము' దద పంపుతరు. అంట ఈ పదరజుల

మురక వ రవభ9తకు నళళు, నలుగుపండ వశషంగ అవసరం అవుతయ. కవున ఒర ఇంటల అనన నళలు లభయంక కహ వవ - అందువలలన ఈ

సహకరనన సంప9దయం పరుత యల అండ‌సరు.

అలగ ఎవ౭ న చనపత ఆ నంశంవరు పదరజులు మల

పడతరు. పదవరజున దన కరయకరమనక వంశంల ఇంటక ఒకరు

హజం ఊరచవర ఇ రువుల గన కలువలగన అందరూకలస సననం

చస, ౩ శుదద కరయకన:ం= పగంటరు. అ రజు దనకరయనక వరం

క భజనం పటటల. . కరణం _ అందుళ 'ఇతర గ9మలనుంచ

వచచ నవళలుంటరు* దనన ' తటటుకనుటకు సహయంగ. ఆ వంశం వరు

పరత ఇంటనుంచ బయయం, ఉపపు, పపపు, చంతపండు .పరుగు తమ

మనషక సరపడగ ఒక కవడల వప పత ఊరునుంచ, ప౦9కయంట

నుంచ పంపసతరు. ఇద ఒక సనుభూత పశకయగన కకుండ ఆరథకంగ ఆ యంటవరన ఇబబంద పడకుండ చసతుంద.

6. రచచబండ తరపులు ;

కుటుంబ తగువులు, ఇంట తగువులు, పలం తగువులు, వయకతుల

మధయతగువులు వరల వర పదదలను గరభయంచుకన వరదవర రచచ బండమద పరషకశంచుకుంటరుం దనన రచచబండ తరపులు

అంటరు. అనన కులలవరూ ఒకరనకరు అనన, బవ, మమ,

అకక వదన. అత అన వరసలు పటట పలుచుకుంటూ కలస మలస

బతుకుతరు, పదదలు, వర తగు వులలన లతులు తలుసుకన నష

పటంగ తరపులు చపుతరు. అందుక అవ అందరక శరధరయం -

ఖరదులనవ, * “నరకషరసయులు అజఞనులుకరు. జఞననన సంపదంచు

కడనక. అకషరసయత ఒక అవకశం 'మగతమ, . కనుకన జనపదులు

అజఞనులు కరు.అనుభవజఞలు. | అనుభవం మనషక జఞననన యసతుంద. ఖు,

= ఆంధల జనపద వజఞనం లన 'శలపలుకు _ డ॥ ఇరువంట. కృషణమూరత ల

om

26

తమ అనుభవలవలల ' తమకు అందన సంసకరంత ఏనన శరర, సంఘక, మనసక సమసయలకు .పరషకరలు కనుగన తరతరలుగ తమకు ఎదురతునన ఇకకటలను ఎదురగంటు౭ బరు”

{Te కులలు.

జనపదులల కులలు ఉననయ గన కుల వషమయం మ [తం

తకకువ. కుల కటటుబటలు, ఆచరలు ఎవరక వరవ వరుగ ఉంటయ, పదద కులలల పతవతయం వధగ పటంచల, పరపురుషసంగతయం

భరయను భరత వడచ పటటదక పతుంద, భ ర చనపత ఆమ వధవ

రలుగ జవతంతం బతకవలసంన, వయభచర నరనక సంఘంల

వలవయడం కూడ కదదు. ఇక 'మగడసతంగతక . వసత . ఏకపతన వతం వ9శంసనయం - వ పలలలు పుటటనపపు డు బహువతన నరతం నషధంకదు,

ఒక కలంల ఊంపుడుకతత లను ఉంచుకవడం ఆ చయరకత గవృతననక నదరశనంగ ఉండద, కనన కులలల భరయభరతలకు సరవడకుంట పదదలు వచరణచస కులతపపులు వస. వడకులు ఇపప సతరు, వరు పునరవవహం: చసుకవడనన. అనుమతసతరు, కనన కులలల సతరలు అల ఏడు మనువులు వరకూ వళళవచచు

కదరయం: : పదద “తులు తమ పలలల పండ పంటను వరదగగర పనచస

పలకపులకు, కమతం మనుషులకు ఉదరంగ పంచ పడతరు. అందు వలన వరు తమర తులకు లభలు ఎకకువ రవలన ఎంత శరపదధగ పలల ఆలన పలన చు నస పంట ఎకకువ వండటటలు వసతరు, నజనక వళళ సవంతప ల€ ౫ చూసుకుంటరు, రతులు “పలకపులకు ముహబదదుల భజనం పటట తమ నవ ంతబడడలుగ చూసుకుంటరు, అందుక వచచలవడగ వదలసన పలలల వ దంగతనలు ఉండవు. ఒకసర ఒకర తుచల పకకర తుతలూకుపలరు పచచగడడ. దంగ తనంగ కపసత ఈరపపలరు అతనక. పటలడ ఆ గడడమపు. వడపంచుకన ౮ కస శమన "దహంత ఆ: గడడమపు తన రతు దగగరకు అనుకచచడు . అద వర సవమభః జ ద ంగతనం. వసనవరన ప లఫ‌

ey (| న‌ పముటఖఘద వచరంచ. శకషన సతరు. ఇలంట న. వధనలత జనపదులు? తమకు

27

తమ సర దదదుకుంటరు, వయవసయం చయడంల కనన కమతలు

కలస సమషటగ తమహలలు దునను కవడం, కపపనూరచులు చసుకవ డం చసతరు, హలలల పంట బగ పండనపపుడు దనక ద తగల కుండ గడడత మనషబమమచస దనక దుసతులుత డగ చనుమధయ కర పత కందరు మటటముంతకు సునన పంత‌ బటలు 2 టట వ వమునషనుుఖం ల చస

నలజడతరు, ఇందుల దషట తగలకుండ "చయుట ఒక ఆలచన అయత, రయతులు దంగలకు ఎవడ మనషకపల ఉననడన భ9ంత కలగంచడం ఒక ఆలచ అక9మంగ పశువులు ఇతరుల పలలల మసతూ ఉంట దనన అరకలల కటటుబటు బంచలద‌ దడడల పటటడం.

“ గటటగ పంపదకషతలక నూరూర

బండల పడపయ వశుగణంబూ” _. (మనుచరతం

దననబటట ఈ బందల 'దడడ అనద 16వ శ తబటనటక ఉందనన మట,

9. వృతులు:

మదదలు బుటటలు, తటటలు అలలుతరు, తపపనవరు. ఇళళు

కడతరు. కరణలు రకకలు వసతరు. పురహతులు. గ9మంల

ఇంటంటకనళళ తభశుభలు చపుతుంటరు, కమమరులు రతుకు కవల సన నగళళు, కడవళళు, గునస లు పరలు న 'గరశయదచసరు. కంచరులుు చంబులు, బందలు, డగశలు వగర తయరు చసతరు. కంసల వండ బంగరు ఆభరణలు తయరుచసడు. చకళళు బటటలు ఉతుకుతరు, మంగళళు కుర కరయ చసతరు. మదగలు - చపపులు

కుడతరు. దవంగులు 'బటటలునసతరు. కమటలు అంగళళు నడుపుతరు,

ఇల (పత గమంళల రతులత పటు ఈ వృతతులవరు ఉండుట వలన ఏగ9మనకగ9మం సవయం పషకం అయయద.

10. నతయ జవనం :

ఎండకూ, వనకూ' తలప గడుగులు చసుకన. తరుగుతరు. ఇన ౧.

వడతరు. గలకనం.. జటయకు వననకరం రలు. , కరచ నుటకు తుంగ చవలు జనవధుల వయవహర.సమ[గ.

28

11 సంఘ జవనం కలగన వళళల సరలు కళళకు కడయలు, నడుముకు వడడణం

స‌ , ల శ” _ ల ,

దండకు కడయం, చతులకు. మురుగులు, మడల కసులపరు, నన wr Dar” వ పు ' : గ. శశ చ సగ వ 2 « 8 పదదడ వడ ర. వండ బంగరు అభరణలు ధ.సతరు. వవహత పర

మడల బంగరంత. చసన ముంగళసూడ9బ కటటుకుంట. నరధనుః / ల | ట జ చ జ oy ead

పసుపుకమము కటటుకుంటరు. భరతయ యరర సరవసవం, దనవయ

'గృహజవకం నరజయం; వరడ సమషట కుటుంబ పదధత, కలస శరస, ఖ " | ' ర‌ చడం కలప జవంచడం ౧౮ జవన సరళ,

12. ఇళళూ వకళళు :

వగర ఇళలు మందువ లగళలు, వడద సమష కుటుంబవదధత, ఒర

గరభన పుటటన సదరులు పరగ. పదదవశచ వవహము చసకన పలలలన

కంటునన, ఆన పంచుకన వరకపపరలు పటటక, కలసమలస ఆ ఇంట

లన కపురం ఊంటూ జయసటసదరున పతతనం మదన నడుచుకుంటరు, మనుమలు మునమనుమలు పుటటన చల కుటుంబలల ఏకకుండ కూడ,

ఇంటముందు అరుగులు, ప౦కకనవకల వనకవ పు పరడు సధరణంగ

వనల తరచదదదబడతయ. సమనులు దచుకవడనక అటకలు, మదదలు వసుకుంటరు, బటటలు ఆరబటటుకనడనక దండం కడతరు, పత ఇంటక కళళగూడు, ' దలగుంట, పతశల ఉంటయ. ఆకడ గుండలు, మంసము వరక ఇంటసదధంగనుండ కూరపదరదలు, చలగుంటల పలు కచుకుంటరు, అంట ఎండుపడకలు గుండ9ంగ పరచ, దన! అగనముటటంచ. దనప పలు కయడం, పపపు. వండడం పరపఠ, హయయమద వంటయత పడకలు, పులలలు వడతరు, ఇల అనన అందుభటుల ఉంచుకన తృపతగ జవనం ఫగసతడ జనపదులు,

ఉట

.18, ఆచరలు; . నతయజవతంల అలవటుగ చప పనులు తరతరలుగ అచరంచ

బడటంవలల ఆచరలుగ పలవబడుతుననయ; జనపదులద కరమ.

బదధంతం. చటటులన ,. పుటటలన , రళళన, రపఫలన; సూరయుజజ; వగరహలన. అతయంత భకతత పూజసతరు. .౧ఠవచటుకసు వపచటటుకు పళళచస పుణయ: కరయంచపనటలు" భవసరు. =" చు. న షు

నవకద! ఆ వశషటతను గురతంప చయయడనక . యలంట కరతువు.

0

సంహరల, ఇక రవఆకు _ దనమచ వదకకపన రసయరక అందువటల జషధ పవనంల

అనుపనలత భసతలసు ఈ ఆకులవశ కకప నకుతరు. సురుషులు లపవగ మూత కపసం, క: నకు క అచ వులు ధ-సరు, పగ తలకు

గ తలకు వడణ బయతగగలక ండ చసతుంద.

నచలబరస సు డ‌, పలలల పషు-లు గ Pd

తత గర ల ర ల

కనన

ORs ౧చపపుల శబనక తపపుకున దూరంగ పతయ.

అందుకన వ లలల‌ తరగవరు ఈ కరు9చపపు లుతడుకకన తరుగుతరు. సరలు ముఖనక వ 3 కళళకు కటుక, కళళకు పరణ రసుకుంటరు. పసుపు ముఖనక మదగుఖన రమలన హరసతుంద. కటుక కంటక అంద నన కూరచు బకకుండ కంటరగలను కూడ "చరకుండ చూసతుంద, పరణ సూకషమక9ములను దూరంచషతూ ఇనుపముకక వగర గుచచు కుననపపుడు సపటక‌ క కకుంజ కసతుంద, ఈ ఆచరలల అంతరగతంగ కనన ఆరగయసూ త9లు ఇమడ ఉననయ,

క‌

ముతతదువలవ ర న తమ ఇంటక వసత వళత శలటపపడు. పుజయసరర అయన ఆ శంటమ కుంకుమత తను ముందు బటటు పటటుకన తరువత ఆమకు బటటు పడుతుంద “దరహ సుమంగళ భవ” అన, అకకడ అతధక బటటు పడత చలద, తనుమ.6దు బటటు పటటుకవడం దనక అన [పశన

రవణు. బధవరండు బటటు పటటుకరదు, వరు ఇతరులకు బటు (Me ట‌

ఉటడం కూజ అమంగళం, అందువలల తను మఠం దు బటటు వటటుకపడం యు

ఎదుటవరక తనుకూడ పుణయసతర సతరన అన తలయచపపడవునన మట,

1. చవు బతుకులు :

మనష మంచం మద చనపడం అరషటమన జనపదులు మనష చచచ ప తడనుకనన పపుడు మంచం మదనుంచ (కరందక డంచ ఎండు

గడడల స‌ బదతరు. ఈ. గడడల పడుక జటటడం వలల చలలబడడ దహం డకక మరల స9ణం పృంజుకన అవకశం ఉంటుందమ" అన‌ ఆశ, త [ప పణంపయ ముందు తులసకు పసరు పండ నటల పసతరు, ఇద ఆఖర మందుగ వయగంచడమనన మట,

30

తులసకు శకతవంతమన ఓషధకద! నునష చచచ పయనపుడు మర

వృదదుడ క శృళననక ఊరగంపుగ తసుకళతరు. ఈ ఊరగంపుల

బజబజంత9లు రూడ పడతరు _పళళ ఊరగంపులగ _ కన, పళళ

బజ వరు, చవు బజ వరు, చవుబజకు వరణంమద “టమకటటటమక

టముకటటమక” అన ఒకల వయసరు, ఇంక వరసలూ వయంచరు,

దనన బబ శవుబజ అస తలుసుక వచచు చూడకకర లకుండన,

వవహం కన వరన తటయక చపర చుటట జటట ఏక కరకు కశట

శమవననక మసు కళరు. వవహతుల త కటుకుకటట, దన‌ పర. పరుండ

బటట చన ఏడు కటటులు బగంచ మసుకళతరు. కటుకు అంట కండు

ఎదురుగడలు రండు అడుగుల. దూరంల ఎదురదురుగ పటట ఏడు చటల

కండస వదురుముకకలు కతరల పటట ఆకండు గడలనూ కలుపుతూ

కటటబడ శయయు.. దనన పడ అనకూడ పలుసతరు. ఇల తస కళళ

టపపుడు దరల అకకడకకడ. మూడు చటల దంప, కసపు ఉంచ,

మరల. భుజనక ఎతతుకన మసుకళరు. ఈ .|పడశలన దంపుడు కళలలంటరు, ఇల అకకడకకడ. "దంచడంత ఒక ఉఊదదశం ఇమడ ఉంద. ఆమసుకురవంలన ఊపతళ మరల గుండ కదల కటటుకవడం

ప9రంభసతుందమనన ఆశ, దనన దంపుడు కళళం ఆశ 'అంటరు,

శవనన రసకశళటపపు డు. సనుభూతరగ బంధువులు, మతు9లు, ఇరుగు వరకు హఠగువరు అందరూ రూశమళ తరు, శవంమద పూలూ,

బుకక డబబులు చలలుతుం టరు, ఈ, ఎడు కటల కయయల సవరక కనన. కులల ల వరవదదత ౩ బరచ ట చస మ సుకళ( రు, వశబ9హ లణులు, దవంగులు రండు కరలమద గుడల: కటట, గుడడత వరూడు వపుల మూసస, ఎదుటవ పు కనపంచల అందుల శవసన కూరచ బడ తరు. గుడ ప ఇ కరడచంబు పడతరు. డనన. “అనంతశయనం” అన పలు

సతరు. నలుగురూ నలుగువ ష వ పుల భుజలమద ఈ కర మసుకన తస స‌ కళళ పత పడతరు. ఈ శవనన కూడ ఊరగంపుగ

తసకళతరు. కుదుపుక అనంతశయనంలన శవం తలకయ అటు యటూ ఊగుతుంట. వరణం: వయదయం “తటటం గయయ తయయ,

నడబబు నకయయ” అననటటు వనబడుతందన అ వయదయనన అల వగూ9వంల ఏ ఎలలలు అమకరసతుంటరు. కషతరయుల. వషయనకచచ నరక వరచవుల. ఒక. వశషం ఇ చబుతతరు, “రచషనుగ తడు లకుండ

ఏలు పటటుకన

31

చవదట. ఈ మట ఎలపుటటంద పరశధంచ వలసవుంద, ముసషంలు, వ ను వన ణ

క సవులు శవలను ఉదలళల పట మూసుకళల పతపడతరు. తురకల — రు రు ల

శశనంల హందువులను పలపటటటయరు. డన మద తూరపు గదవర

జలవ జక చత9మన జనపద గధ కూడ వపతుంటరు దమడ గ ర

{ కరణం చల సధంచడు ల గధంచడ అన. అఆకరణం బతక

ననసవ చల పరుతనూ ఆగగమ

సతన కలచుకు కవవ డట. అయత చచచ పయముందు ఊర వరంద

రన పలచ తను చసన పనక వకయతరన పడుతునననన కళళనళళు పటట తన చవరకరక ఒకట కరచమన దనంగ కరడట - ఏమంట-

తురకల శమశనం దగగర తనను ఖననం చయనున, ఓ స‌ ఇంతగద

అనవరు తసకళలఆ శవనన అకకడ పల పటటరట. దనత తురక

అంత తరగబడ వళళమదక కతతులు దూసత అదపదద యుదదరంగంగ మరందట. పగ చబటటప9కరం నయయసథనం ఆ కపపటటనవరక

శకషలు వసందట.

మగలన జతులు శవనన కచచలత కలచ బూడద చసతరు —

పండలకనవరన మూ తం యల దహనం చయక ఖననం చసతరు.

మూడనర జున “చనన దనమన ఆరజు ఆనన ౦, పయసం వగర

మృతునక ఇషటమన పండవంటలుచస ఆకుల ఉంచ మదురు మద: పడతరు,

ct గృధర) వయస టర మూక ణ ఊపభుం3 కష” అంట చనపయన

వరు కకరూవంలన గ౦దదరూ కపంల న వచచ తంటరన అరథం,

అవకకులు ముటటుకకపత మృతునక కవలసనద ఇంక ఏద మగల పయందన భవసతరు.

౬ 5,

15, దన ధరమలు :

ఇంటక భకషనక వచచన ముషట వరన పమమనకుండ దసడు

బయయం వసతరు. రతరులు 'మూదకబలం బబయయ + అంటూ వచచ

గంగరడలవరు వగనరలకు గననత తచచ అనన. ముదదలువసతరు,

చరు కూరలు, మజజగకూడ పసరు, లదుప అనడం ఎకకడ గన

ఉండదు, అలగ పంట కలంల భకషుకులకు పలలల వరమపులు,

డ ఆల ఖః అట

డవ పడ ఎ అఘ యతయ 6౧ అయన చయయువచచు. హలలభ వంటయ6 టక బరకహవచచు

కూడ. తమ మద వయత రక భజలు వళళ కలగకుంజ యల

ససుంచయంచడం అన వజఞనం ఈవనలర దగ ఉందనపసతుంద,

16. నములు:

* “ మంగలయ సంరకషణ, మూసన ముతతం వల అ తరవరంట

రంచగలుగుట అన లకషయ సధనప ఎననయ నములు ఆచరణ

లనక వ వచచనవ, బలకలను ముదదయలును, పరగ పదదవరగు లత

వయససునందు వరక సశలయము, -మతభషతవము, పులుగడగన ముతర ౦ వల నుండుట మదలగు ప౦9శంసనయ మన లసణవుంలు నరపుట

కవ ఎంతయ తడపడుననుట నరవవదంశము”,

జ

సం

శశ 61 ఆడపలలలు ఎపపటకనను తను జనమంచన చట ఉండక

మరయక చటక 'సవలసనవర కద! కంతతవర నడుమ కతత కత తర

గృహ మరయదలత మలగవలసన క తరడ ఎంత మలకువత అణకువత

మలగవలస యుండున? అటటు కత ఇంట మలగనలసన నడవగులు అనల

నరపవలసన బధయత ఎవవ6ద? తరగ. అయత ఆ పదదతులు అననయు థ జ న నజ నయ న చ న 4 స కతపరుప వస వశలకయంచన చలక అట మరయదలు నరు కన , Ca ళ | (on) - (a భం

గలవ? అద శకషణ మగగపుగున? కదు. అందు ఆకగగణ లదు. ఊ కయ

మం లదు. . ఆనందం లదు, ఒక పటగన, పదయము: గన, కథగన, [వతషముగన ఉనన ఆడ చతర రరషకను ఎగ ఉండగలచు. ఇతరుల ఇంట,

క 4 EE ' అణకువత మలగవలసన బలలకు సదచర సంప &ఓయందు Rn

0 | మసగుటక మన ప9చనులు ఆడబడడలకు చనన తన మునన. నములు పటటంచు ఆచరఘు వరచ రచర.” ]

_* ఆంధు9ల చరత సంసక సట 88 ఆచరయ ఖ ఖండవల ల : లకషమ నరంజనం).

వజఞన సరవసవము, తలుగు సంసకృత

1. ఉఊదయ కుంకుమ న జు

బలకకు వవహ మన సంవతసరమున మఘ మసంల రధస

గడు తులసకట వదద ఏరు పడకలత పలు పంగంచ సూరయునకు పరత

కరంగ పంగల తయరుచస, ఆపన గర పూజచయంచ నవదన

దట మందటదగ ఈ నడు వడసర, ఈ నము పటటన బలక (పత చు ర ౨

రజూ ఉదయమ లచ ముఖం కడుకకున బటటు పటటుకున, మరక

కుత దువకు భటుపటల, ఇల సంవతరం వరకూచస ఆఖరున ఒక = ఎ ల ఆ య

వబుతరదువకు తలంట నళళు పస సకల భ గ జయుసుంలత భజనం పటట

నండన బరణ, దకషణ తంబూలదులత

పన చసుకవల. ఈ నముత పటు చటటటటటు

తంబూలం నము మదలగు నములు పటసరు,

(రు

ఈ నము పటటన జల ఉదయమ లచ కలకృతయలు తరచుకున

తలదువవ జడవనుకున, సననంచస ఉతక ఆరవసన నుడబటటలు (3

కటటుః స‌, బటటూ కటుక పటటుకు పసుపూ గంధంపూసుపున, అకషతలు

పటుకున _ రు

౦ చటటబటటు పటటవల సరగల ఇంట పుటటవల

పటటుపుటటను ౫ కటటవల పసడనగలు పటటవల

ఏడుగురనన లత పుటటవల ఏక చక౦ం. ఏలవల

పదుగురనన లత పుటటవల పటటభదు9నస చవటటవల” అనకధ ఇ చపపుకన అకషతలు పన వసుకవల. తరువత అయదుగురు

ముతత దువలకు పసుపరసఫ, కుంకం బటటు పటట, గంధంరస, బటటుకు

క9ంచుగ గంధంచుకక పటట, దన‌ ప రండు అకషంతలు అంటంచ, అకషతలు

వర చతల పటట, పదలకు మకక అకషతలు తలప చయంచుకన

వర పన వందు తరు,

చహన లన న హర (ద, కుంకుమల డనవలన బలకలకు సభగయ చన

నడ శద భ కులు పదల ౫డ వనయవధయతలు ఏరపడతయ, కకక | న క. అ

ఇడ పండలకగ బరకలు ఆచరసతరు, హందదుట లచ సన నంచస,

తులసము దగగర ముగగులు పట ఐదు ఒతతులు వలగంచ శవర తనడు

పరరంభంచ చణడవటు [పతరజూ ఇలచసతరు, ఆఖరున ఒక

గడ జప ష‌మం ఇ

ఉదయపన అంట [వతసమ పత, ఆరజునపూజంచ అమకు భజనం

పటట దన ధరమలు చసరు. దనత ఆ చనన వయసులన వడల జక Et నల

క%మశకషణ, దనబుగజ‌ అలవడతయ. వవహం ఆలసయమన కటన లకు

నహంల సభగయంకలగంచునన కందర వశవసం,

ఘ ఇం తయ శృంగర నము :

పఆరజూ సయంకలం ఒక ముతతదువకళళకు పసుపురస,

పరణ పూస, నమసకరంచ, తంబూలం ఇచచ, దువవనత తలసవరంచ,

అదదం చూపడం దన వధనం, ముగగలకు అందంగ అలంకరంచుట

అంతరలనంగ ఇద నరపుతుంద.

దపవ?9 7::దలు కరక శుదధ పూరణమ వరకూ బలకలు దనన

నసతరు, నజ యమక వరక అలవరుచుట దన ఊదదశం, జన

లవ సమష కుటుంబలు కద?! సమషట కుటుంబలల వలగవలస న పడ

లక ఇద ల పషకం. ఇలంటవ శరవణ మంగళవరం నము,

బమమల నము వగర ఎనన నములు దలకలను, యువతులను తరచ

దదదు వజఞనంత కలపంచబడ అనదగ జనపదులల అజరమరంగ

నసరగ వజఞన నధగ సగవసతుననయ. నముఅంట నయమం. శరరక, మనసక [(కమశగరణ య నములల కనపసతుంద. వనల కనన ఆర గయనక సంబంధంచనవ కూడ ఉననయ. సూరయునకు సంబంధంచనవ, పససుపకు కుంకుమలకు సంబంధంచనవ తులస చటటు రవ చటలు, వపచ లకు సంబంధంచనవ య బపత; కనన శసరయమనవ _ కవ

నుంగళవరంనడు, పసు న కమమును పూజంచ ద దగ కరనచూ రంత అరగ

దస గర పరసదంగ సయకరంచ, దగత స సననం చయడం ఒక వ9తనయ ర నుం. దనవలల తరుణవయసు పలలకు శర దురగంధం, రవుములు లు,

aa

బుతుజధలు పరహరంచబడతయన శసరతలు జబుతుననయ,

భః _“వనన కనయకలు అయదవతనము నమ తృమును, ఐశవరయం

నమతత: మం ను, సవత పరు లకుండు నమతతము: 3 ముఖయముగ నచు కనుచూ వచచననూ, వన ఆచరణలవలన "సవభయసములు, ద ద వభకక,

ఆసటక భవములు, పవశత, ధరయనుర క కలగ దళకలకు చకకన శకషణ వ‌రప డడద. వనల క కనన పరలనకులు కలస నచుకనునవ, ఆచకంచున వ అగుటచత ముందు ముందు సమషటకుటుంబంల భగసవమనయగు జల కకు సరసపర సహకరము, పమ, మత9 - మదలగు గుణములు ఖజ “లుగ నట ఆమల ఉతసహమును పంపందంచుచు: వచచనవ.”

ఈ నములనవ పదకండవ శతబద నటక ఉననవ అనద

నననయగర మహభరతంల శకుంతల పథయనంలన ఈ కంద

పదయం వలల తలుసతంద.

“ నుడువులు వయు నంకల యపప ట నముల దలల కడగ నచకతన గ కమ ”

పృ తలం

ఆరహ జనులకు అభయ మసలు జ

మనవ జవతం సహజంగ కషటలపుటట. కందరక ఆకల బధ_ కందర క ఆక "గయ బధ-కంద 3క వ సం

ఇల ప పకవ మనషకష ఏవబధల, శలషమ ల‌ పడడ ఈగలగ యప4పం చంల క టలుమటలడ మనషక దుఃఖపశమనం కసం ఏద ఒక ఓదరపు

కవల, ఆ ఓదరపుల యవతలు, ఈ వరతలకు ఆరధయుడు దవుడు, ఆ డపరన అను|గహనక పదదవళలు చపపన. యమనయమసన ప9ణ యమ ప9తయహర ధయనధరణ సమధవంట పదధతులను ఆచరంచడం

% వజఞన సరవసవము, తలుగు సంసకృత ౧

36

ము a ల జూ ఇ ఫూ శ సమనయుడక సధయంకదు. అందువలల సూకషమ ల మకషంగ య [వతలు అవత3౦ంచయ. దణక వశవసం [(పధనం, జనవదులు

ఎంత భ పనవసలత వనన ఆవరంచ మనససును కలక అమ అం

పరుతుకుంటరు ఆము భరం దవడమద పడస, నజనక యదవుడన

అదృశయశ క సృకంవః 'డకుంట రక కషటల కడలల మనష మను అ క క

గడ ఎంతజధకరం |! అందుక దవుడ కంట దవుఖజ సృషటంచన

వజ మచచుకవల, శ

సహజంగ జనపదులు కులమత వరగ వవకషతలకుండ ఆరధంచ

దవుడు తరుపత వంకటశవరుడు. ఆపద వంంకకులవడు*, కండ

కసతనన, తలనలలసతనన మకకుకుంట చలు ఆపనజరగ పతుం దనద పత, “తటటుడ _ తరువబడునసు పలువుడ _ పలుకబడును” అనన౦తకలక, అందుక నతయం వలదమంద ఆదవుణణ దరశసతూ క కస 5 సనంనగ మం మకకులు చలలసతుంటరు. అటలంట దవుడ సతయనరయణ సవమ కూడ, '

ఫర తూరపు గదవర జలలల వషతతపడు దగగర అననవరంల

పంపనద తరన రతనగరప వలశడు శర వరవంఠట సతయనరయణ సవమ. దందర9జధలు తరడనక యసవమ వంతం దవయషధంగ భవసరు. ఈ వత సందరనంకళ

ఆబల! జ క

వంపులు చూసతుంట లకకష పరంగ జ రణ‌ యంద దజమం అనపసుండ,

అలల

బంధుమ కుల కటనలు, చద

(ఈ మధయ అధకరులు, డకటరలు లయరలు, అధక సంపదనకు అద.

సధనంగ కూడవడుకుంటునన రనుక డ, ఈ సవమ సననధల మంకయటకునన పళళళళటకువ. ఖర తకకువ. ఈ దవన వంతం వరను?స వలట కలపవృకషం, సగనవళళు కండ 8 కళళ చసుకుంటరు, 1 కన వళలు యంట దగగక చసుకుంటరు. ఇందుల ప9త భగనక + దషతరక వశషము. ంద, వ9తఫలంల (సక‌కుడక కూడ భథగసవ మయం : వుంద కథ స9రంభంనుంచ ప౦సదం తసుకన భుజంచవరకూ. కధ [పరంభం అయయక మధయ స రచపశ కడు జ wt

| రుగుకుందట.. ఆఖరున.

వ9సదం భుజంచకుండ పయన అపరధం చసన బ కబటట అడగ న.

37

యబపసదం తనమననద, సహతయ సభలక సతయనరయణ సమ వం వ౦తనక ఆహవనం అకకరలదంటరు, య +

న

ఇడ మఘ మసంబగన, వశఖ మసంలగన, కరక అజ నూసంలగన సణయదనలల చసతరు, ఒఖయంగ. ఏకదశ, పరణమ

డనలచభ ఎకకువ. ఈ వంతం సకందపురణంల చపప బడంద, ఈ

మహమున సచపప నటలు వంరంభమతయ. నరదుడు భూలకంల

అన

అతను వతం చయయడనక సంకలపంచు కుననడు, ఆనడు ఎకకువ ట చ వ‌ ల బయయం డకకయట. దనత‌ వతం చసుంట ఒక కటటలను కున

ta] |

నడచ అంత చూస ఆ ప%సదం తననడట. ఆరజు అతనక రజూ కంట వరడంతలు ఎకువ అ-బుడుపయయట.

ఉలమముబఖుడన రజు, భద9శల అన భరయత ఎటజడడున య ప9తం చసతుండగ సధువు పరుగల వశయుడు చూస యవ9తం ఎందుకు చసతునన రన అడగత సంతనంకసం అననడట, ఆ వ బయనక కూడ సంతనం లదు. (పసదం తసకన తన తనకు సంతనం కలగత (వతం చసతనన సంకలపంచడట. అంత _ భరయ లలవత గరభం ధరంచంద. అందల భరణ అమమయపుటటంద. కళవత అన పరు పటటరు. అయత తరకలన పనుల [వతనన వయద. వసుకుననడు ఆమ పళళయయక చదదమన, ఆమకు రతన కరుడన వశయ (శషటునత వవహం జరగంద. మమ అలలుళళదదరూ వయపరం నమతతం సంధు నద తరంలన రతన సనుపురం వళళరు, అకకడ వయపరం జరయయంద, ఆ ఆనందంల సధువు సంకలస ంచన | వతంసంగత మరచపయడు. సవమక కపం వచచంద. ఒక రజు రత దంగలు ఆదశపు రజన చం|దకతు మహరజు గరంటల దంగతనం చస భటులు తరుముకసతుంట భయంత ఆ వసతువులు (పకకనునన యవ వయు లునన అరుగుమద పడస పరపయరు, రజభటులు యషవుకరలను

పడశరు. అకకడ యంటదగగర కంగలు పడ సరవం దచకరు. తలల కూతుళళు అనన వసత, లకు కూడ.

కరువు అడుకకవడం మద ఎలటరు. ఒకనడు కళవత భకషటన చసత

ఒక (హమబ యంట య (వతం చయడం చూస తటలక చపపంద'

అమకు వంటన గతం జఞపకం వచచ వకచతతవం పంద ఆ [వతరం చసతనన సంకలపంచ భరతను, అలలుజ కషమంచమన పషరధంచంద, అకకడ

చంద కతు వుహరజు కలల సతయనరయణసవమ కనబడ వరు చరులు

కరన, తలల వరసరక వడచ పటటమన చపపడు, ఆరజు వడచ పటటడమ

గక సరులచచ మర సగనంపడు. వరు పడల ఆధనరసులు వసుకు

వసుంట సమ వరన పరకషంపదలచ ముసల _బహమణుడుగ వచచ

సతయనరయణవతం చయయబతునననన ధథనసయం చయయమన

అడగడు. వశయుడు తమ దగగర ధనంలదు పమమననడు. బంహమణుడు

ఓడల ఊందగద అననడు. పవయడు కడలనవ తగలు, అకులు

అననడు. అటలఅగు గక అగ |వహమణుడు వళళపయక చూసుకుంట

తగలూ ఆకుల ఉననయ, వంటన పరుగు పరుగునకళళ అతన పదల

పటటుకుంట అతను సతయదసతన (వతం గురతుచకడ, సధువు ఇంపలసు

కున ఇంటక పశళగన [వతం చసతనన సంకలపంచడు, తగలూ,

ఆకులూ రతన రసులుగ మరయ, పడ రతనసరనక వచచ డ,

ఆసమయంల ప తయన యంట కళవత సతయనరయణ వతం చసతంద,

భరత అలలుడూ వచచరన తలయగన లలవత కుమరతను వత పూరచసుకురమమన తను ఏటఒడశకు ఎదురళళంద. కుమరత కళవత భరత ఆగముననక అనందపడవతూ పరసదం తనకుండ పరుగతతంద,

అంత _ అకకడ ఓడ నటల మునగపయంద. కళవత భ రరకూగణ అందుల మునగపయడు. కళవత. దుఃఖంత భ రను అనుసరంచబగ

ఆకశవణ వతపసదం భుజంచకుండ వచచన ఆమ తపపదనక య పమదం జరగందన. చపపగ ఆమ వనుకకు కళళ పసదం త తసుకచచంద. ఓడు భరత తలప కచచరు.. :

ఒకసర అంగధయ జుడనరజు అడవల మృగముల వటడుతూ. ఒక చటక వశలసరకస అకకడ కందరు గలలలు సతయననరయణ

పరంవర. (వతం చనతునన,రట, వళు |వసదం:యవయబగ' శరజు

తూసట‌థవంత. తరసకరంచడు, వంటన తన వందమంద కడుకులూ

39

మరణంచన వరత వచచండ. ఇద సతయదవున మహత అన తలసకన

[వతం చసుకుంటను అభ సంకలప‌ ంచడు_వళలు (బతకరు. య‌

ఈ (వతనక ఎర గధుమరవవ, కలలం కలప చస (పరసదం

వతయయకత, ఖరచు యల య పసదంఖరదూ, |వతంచయంచన

పృరహతునకచచ సంభవన మ|తవ:, అందంక అందుబటుల

ఉండ (వతం _ జనపదులల బధమయ జవతలకు సద తరచ వతం,

[తనథ వృతం

ఇదకూడ దరద9 నవరణకు చస వ౦9తమ, బ9హమ

మహశవరుల పూజ వరక (పతకలుగ మూడు కలక

సతరు. ఈ వుతనన “మళ” అన కూడ అంటరు. ఇద సయం

తం పూజ, తరమూరతు లకు గంజయ ధూపం యవ9త పరతయకత,

F

§ ర 85 ఠ

ణ

పూరవం ఉజజయన నగరంల ఒక బ9హమణుడు కటకదరదరంత

బధపడుతూ జవసతుననడు భరయత, ఒక కురరవడు పుటట డు,

తక పలులవు. ఎలగ తంటలుపడ భకషమ కర ఒక అవును కననడు

పలకసం. ఒక రజు అద తపప పయంద, దనన వదకడనక

ుయలుడకన ఆ పద వంహృణుడు దూరతరలు కూడ గలంచడు,

నరకలదు, ఇంట! సటతన తలుచుకుంట పలులక పలలవడ ఏడుపు-

దయంచలక తలల ఏడుపు.ఇదంత ఆకచనతూ భగవంతుడ!

మల నక నరకం "అన దుఃఖసతుంట జలతలన "దవయశరజస పనను

ల న ముగగురు మూరతులు వచచ డనథ వతం చసత దరదరం తల

గపతుందన చపప వళళపయరు, వర బరహమ, వషణు, మహశ

రులు. అలగ చసతనన సంకలపంచ ఇంటక బయలుదరసరక దరల

ఆవదరకంద. భరయత కలస వతం చశడు. అషషయశవ రయ లూ

వచచయ. ఇద. తలుసుకన ఆ రజయంల యతరులు కూడ చస

శరమంతులవుతు నన రు.

ft cs

హూ 3

Ph

ఆ పటటణ రజుకు. అందరూ అల: శరమరతులు: కవడం యషటం

లదు, అందుకన తన రజయంల యవగతం: చసత శకరసతనన శసనస

(0 కస‌ అద క రగ వు = య లద చశడు, రయతులు మటవషంల తరగ ఎవరన చసతుననటటు తలస

య ర) రు వవ

జు అకసయ గ ద [| > mS కడన మరునడు దండంచవడు. ఒకర

న

చ

ల తళ భం

జ3గందన టు ౧హవ%తం౦ కను సనన మనఃపూరవకంగ

నమసకరంచడు, పంటన కట మరూలుణ కనపంచసగంద.

భరయబడడలు ఎదుకచవరు.

ఇద ఏపురణలల నూ ఉనన టటులదు, ఇద పూరతగ జనపదులు

కలపంచుకునన కధ, aren గంజయ ఖరఫూ, చూడవచచన వరక

పరసడంగ పంచడనక కబబర‌ కరు వంచదర ఖరచూ తపప మర

ఖరచూ లనదద.. జనపదులు దనన కూడ చల భర శదలత ధ

చసరు. ఈ [వతం మనకు ఉతకళ దశంనుండ దగుమతయంద,

న అశ రు a ee]

అడ‌ పురణంతరషత మనద. భవషయత‌ కరణజంల ఇపప జడంద, ద 4 అడ వరలను డన య ఇష రజు కచచు (వతం అన, అనధలు, కగపహుులు పల

రు

యన చ తర యన దుషట [గహహ 6 ౦ టర తయన స ప‌; డద

య ధ యన య [వతం చస. బడ‌ డ శుకల [తయదశనడు

సరు. వలుంట పంపనద కకన చసడ. ఇతర చటచస అయ na) అనల

ళు పఠంతజతం) వంట పురణ మం ంతలచత పంసనద

జచస తరువత హనుమద‌ వ9తనకువక9మసతరు.

చతక వదమూడు ముడులతరం కటటుకున “ఓం నమభగవత

వయునందనయ అన మంత9ం జపసతూ అకషతలత హడకపచర

పూజచస 18 అపపలు (నయ, గదుమ పండత చసనవ దకషణ తంబూ

లచులత పురహతునకు వయనం యసతరు, అల చ? ునవరక అంజ

నయుడు సహకరగ ఉంటడట. మూల మంతరంత సంగ పంగంగ

వతం పతూ రతచస సూడు సరలు గంధం అభమంత9ంచ చతులకు పూసు

నన, అలటన ధరంచన జనవ శకరణ వసతుందట. '

ఈ వతం కూడ వమశరణయంల. శనకదమునులకు సూతుడు చపపంద, పండవులు దవయతవనంల ఉండగ వయసుడు పరమరశంచ

41

డనక. వళళడు. ధరమరజు వయసున తమల రజయభషటులగుటకు

కరణమమన అడగడట. పూరవం శరకృషణుడు చపపగ జయము కర |దపద యవతం చసతుండగ అరజునుడు చూస నజండమద

మృగమును పూజంచుట నకవమన మన కపంత ఆమచత తరమును

తరంచ వయమన ఆజఞపంచడట. పతవరత యగు దంపద భరష

ఆడశను సరం వరతతరం తంచవస దకషను వరమంచంద. పదమూడు

ముళరుగల తరం తంపవసనందున పదమూడు సంవతసరలు అరణయ

వసం వచచంద అనచపపడు. తరువత యవతంచస ధరమరజు

రజయం పందడన కథభగం. వదయరథులు వదయల వజయం పంద

అన యద చసతరు. i

1

108 అప ఏలు. హనుమంతున మడల దండగుచచ వసతరు.

తత తమలపకులత పూజ చసతరు. ఆ అకులు భక కుల సతరు, వ9సదంగ

అర కడకూణ పరయయకుంచ నమల మంంగల. "అడ దన వశషటత.

అంత నషటత చసతరు జనపదులు,

వరలకషమవంతం

బద ముఖయంగ ఐశః వరరయభవృదధ కసం చస స|వతం. సతరల చసతరు.

కరవణ పరణమక ముందు వచచ వ|కవరం దనక నరషట మన రజు. సకం సహకుటుంబనం కను సటయరయ వజయ యురరగయ ఐశవ

నరం. ధరమరథకమమకష చతురవ ధఫల పురుషరథ సదధయరథం,

సతసంతన సభగయ ఫల (వ వయరథం" అన సంకలపం చపపుకున చంపుకు

గంధం అదద, కుంకుమ బ‌ రటటు పటట, నటత నంప, గంధపుషపకషతలు ప పస

మ।|రచగుళళు, మమడ చగుళళు మదలగు వంచవలల వములు, తమర

పువవు, కబబరకయ ఆపత ప నలప దనప వరలకషమదవ రూపు

ఉంచ, (చనన బంగరు బమమ కుడచతత ఆ కలశం పటటుకన వరలకషమ దవన నరవ మంగళ. మంగళయ వషణువకషసథలలయ, “తవహయమ

డవతవం' సుపుతభవసరవద, థర “వరలకషమ మవహయమ" అన అవహన చస “పదమసన పదమ కల సరవలకక పూజత నరయణ

పయడవ సు[పతభవ సరవద అన శలకంత ఆర రహృపదయదుల

అషటతతర శతనమలత షడకవ, చర పూజచస, (పదకషణ నమసకరలత

42 పూజసతూ కయూ తమమద ముడులుగల రండు తరలు అమమ వరవదద వంశ,

“బధనమ దకషణ హసత నవసతూ తం, శుభవ9దం పు(తహకభవృదధయం భరహమరమ? అన తరపూజవ? ప ఒర, తరంతస కుడచతక కటటుకు ంటరు,

తరువత నన వధభకషయు భజనముల నవదన చస ముమమరు. పదక చసతరు. దనక _కూడ ఒక. _కధవుంద, ఈ కధ చపప సందు అంద

అకషతలు యసతరు. కధనంతరం అందరూ అవ దవ మద చలల తమ "తలలమద చలలుకుంటరు. _పూజన6తరం పురహతున గంధపుషపకషశ

లత, పూజంచ 12 కుడుములు వయనమచచ, దకషణ తంబూలదులత సతకరంచ నమసకరంచ ఆశరవదం పందుతరు. ససదం అందరక పంచ పడతరు. .శనకద మునులకు వపపండ.

_ అ 'తరువత

ఈ [వత౦కూడ సూతుడు

ఒకనడు 'పరయతదవ వంచసత సతరలు పుతహత9ద సంపతతత సరవ సఖ సల కలగ సుఖంగ 'ఊంటర 'చవపమంట వరమశవరుడడు యూవతం చపప డట, మగధ దశంల కుండన మహనగరంల చరుమత అన [బహమణసతర వుంద. ఆమ మహ పతవతు ఆమయందు లకషమదవక అనుగరహం కలగ కలల కనపంచ (శవణచుకష పరణమక వందు వచచ పరకరం తనను పూజసత కరన వకరసతనన చపపందట. ఆరజురనవచచ

వరలకష, దవన' పూజంచ, తల (దకషణ చ 'రవళ వనపంచందట.

ద‌ ఆమ బంధుమ కరులక

సరక వరకళళలల షువవల

చూసతుకషురల రళ లధకు బంగరు గజజలు, న‌ కత దకషణ చస సరక చతసులకు నవరతన. ఇచళమన ఆభరణలు వచ (యట. మూ డవ (వదకషణ అయయసరక అందరూ సరః వభవణలంకప‌ ' లయయరట.. ఈ వతలు | చస వళళశగక. వనన హర, చదవన వణ. కూడ “యషటకమయమఘలు సదధసతయన ఆఖరున ఫలశృత ౩ చవనపడుుంన

ఇలంటద యషటకమయరథసదథ కసంచస మరక వరతం “వనయక. వతం” క .

వనల, పుణయంపుడడుపదధల మట ఎలవునన. ఖరచుత. జంధభుమ రల. స సమగమం, త

అతయలప మ మన‌

మమత, అనురగం, ఆఖమనం అభవృదధ

తనమూలంగ సమజంల సమక

ధ జరగ, అవకశముంద, పగ.

43 ళ

కన నరయ హబల మనషక నయమనషటలు, కవ

కడతయ. సంతనంకసం, సంపదల క గ

జ‌ శ‌ మ. 13 రం g eh eh

పుతకమషట, రజసూయం, అశవ మధం వంట కతు త

'యగదులకు యవ వ9కరూపలు. సమను

కరకుంటు6ద గద! అందుకన. అవ అతన. సదయ: సంపడగ సరళం

చయబడ, యల వరతల రూపంల అందంచబడడయ. ఈ అణు

యుగంల కూడ యపపటక జనపదులు పళలలల" య వుతలను

ఎంత వడుకగ చసుకుంటూ ఆయదవతల . ఆశరవదం హందుతుననటటు

అనుభూతన పందుతుండడం గమనరహం, ర

* రమ _వుతములందు నగూఢమన న మదట ధరమము" వతరణ.

వం తంపర కలగనంతల పండ, వ [కమ వసతువ, “వ సమ,

ధనమూ, ధనయమ భజనమ ఇతరులకు అందజయుట అనునద

ఖం అకరణముగ కనపంచుట. దనములన వతము లనలదు. [గ ల

డవ పయ జనము భగవదభశ సరధన శలత”, అందుక cc

వంతకథలల ఎతతమర చబుతరు _ “శ లప మనను భ_కలవహు ళ‌ న జ

ల

కరదు. కధల పమన వంతలప పము కరదూ అన. మ

ఉస (0 నములు, వతలవలన కఠ గ లభలు ఏమట అన ఆలచ సత

వజవముునందు వృకష గుణధరమములనన యు గరభత మల ల ఉననటలు చః

[వతములందు దయ, సతయం, శచం, నత, ఆరగయం,మకషం మదలగు

నంపరదయములనన యు గరభత మ యు ఎనన వ”,

వందట నలుగురూ చర సంతషముగ కలం గడుపపట అన చ పప వచచు

నల ఉం?

చందుడ దగగరగుడకదత దూరపు వనలన, దూరంగ గుడ

కడత దగరవనలుపడతయన జనపదుల వశవసం. గుడ అంట

చం|దబంబనక కంత దూరంల అపపుడపపుడు చుటటూ చకరంల

కనబడ ' కంతవలయం,

| "వజఞన సరవసవము, సంసకృత పుట. 009 910.

కష! అంధు9ల జనపద వజఞనము పుట 415, డకటర‌ ఆర‌.వ, ఎస‌ సుందరం.

44

ఫలమయ.. దరకత అద ఇంటల పతపడత ఆ ఇంటల

జంగరం తులతూగుతుందట, |

ఇంటమద తతువు పటట అరసత ఆ ఇంటక అరషటమట. ఆ ఇంటల

చవు (బతుకులల ఊనన రగ ఎవర నఊంట ఖయంగ చచచ పశ

రన దన అరథమట. అలగ వధులల కుకకలు చర 'మయయమన

మర పశతతుకన అరుసతుంట కూడ ఆ వధన ఎవరంలలనన చవు (బక

కులల మనష ఉంట ఇక చచచపతడన నరజరణ చసుకంటరు,

అతన (పరణలు తసుకళళడనక దచచ న యమకంకరులు అ కుకకల

కనపంచ అల అరుసతుంటయన వర భవన.

ఆకశంల తకచుకక పడసత దశంల గపపవళళు ఎవర

చచచ ఫవడముగన, ఏద న ఉప దవం రవడంగన జరుగుతుందట,

(పరయణం పళళుటపపు డు ఒక తుమము తుమమత కరయ నశనం,

"రండు శుమములు తుమమత వజయం . అన వశవసం. అలగ వనక.

తుమము ముందుకు మంచద అంటరు, (ఈ ఎనక అనద బయలుదరన

తరువతవ లకపశళవర - వనకన అనద పరసథతన బటట సరపటటు

కుంటరు. '

[గరహణ కలంల వమన. తంట కడుపుల శూలపటలు వసతయన. [గరహణ సమయనక ముందుగన భజనలు. పూరతచసతరు.

సమయంల గరభవతులు కదలత పలలలు గహణం మ |రుత

పుడతరట. దవుడుగుడక పళల దవదరశనం చసన తరవత సతసర

వచచయక కసపు ఆలయంల కూరచ వలట,.

(గరహణ.

మనష నతత మద పటటగటట చసత మలు జరుగుతుందంటరు.

వరయణ వహనము మద కుకక మూత వసరజన చసత ఆ పరయణం.

వజయం అంటరు,

చవు, పరమరశకు వళలనపపుడు వరమరశంచ నరుగ తరగ. ఇంటక వచచయలగన మధయల ఎవర ఇంటక వళలరదంటరు. కళళు. బరచపుకు కూరచుననవళల కళళు దటత మళ ఇటువ పుకు దట.

మంటరు, ఇల. చయకుంట ఎవరకళళు అయతదటర వరు సతర

అయత భరత పురుషుడయక భరయ చనపతరనద ఒక వడుక.

ఏపన కన ముగగురు బయలుద5 ఆద ముకకల పతుందట,

(కరయ నశనం). కక అర సత బంధువులు వసతళంకగ, గడనమద

తుమమత వర తలమద, గడవమద పసుపునళళు చలుతూ చరంజవ

అంటరు, '

ఇంటల మండచయ మంలసత (పటటుగడుగు మండ చయల చల సత ఆ యంటక అరషటమంటరు,

వనల నజమంకునన, అబదధమంతునన “వ ర జవత గమననక జనపదులు ఏరప టుచసుకునన లశమణరఖలు అవ,

క

వరషలు కురవకుంట ఒక బదురుకపపను - పటటుకన పసుపురస బటటటట పసుపు గుడడల కటట రకల 'కకటట ఆ రకలన - యదదరు పలలలు మసతూ యంటంటక ఊరగంపగక సుకశక గడపగడపకూ పళలలత పసుపు కుంకుమ, పువవులు పటట పంపసతరు. దసకూడ పలలలు పులలత కలమ వయసతూ,

ct కపపల తలల సళలడ

కడవల నండ జనకురస”

హ‌ అన పడుతూ ప9త గుమమనక కసకళతరు. ఇల కపపను పూజ స వన వసతుందనద జనవదుల వశఃసల ల-జకట.

ఈ వరణల కసం ఊరంత శవలయంల. హమలు చయంచ ఆఖరున శవున తలమద వలద బండలనళలు గుమమ రంచ గుడన పసతరు. వంటన వరషం పడుతుందన వర వశవసం. దన కసం దవున ముందర వందలద కబబరకయలు కూడ కటట ఆ నళలత అభషకసతరు. ఈ కబబరకయ కటటడంల ఒక జనపద వజఞన" చపపన మటయద. కుద దవతలకు నరునన జంతువున బలయసతరట. - సతవక దవతలకు నరులన జంతువున బల యవవడమట యద. కబబరకయ మకక వసతుందగనక అద ప9జ. ఆ కయలన.నరు శరరంల ర కతంలంటదన, గుంజు మంసంలంటదన, ప పంకు. ' చరమంలంటదన, అందువలల ఒక కబబరకయ వగలగటటడమం ట ఒకజంతువును' బర‌వవ డమ అన. భవమట

46.

చంద9వం కల ఉతతరం కమము ఎకకువుంట ఉపపు ధర పరుగుతుందన,

దకషణంకమము పచచుంట ధనయంధర పరుగుతుందన భవసతరు,

క తతయంటక దృషట దషం తగలకుండ బూడదగుమమడకయ . "ఇంట

ముందు వంలడచసతరు. దయయలు మదపడకుండ పలలుల మర

క తలుము:కకు కడతరు. ఎకకడకన వళలటపపుడు. ఎకకడకషన

ఎవరన అడగత వళలవన జరగదంటరు.. తలమద చతులు పటటుకకూ రచుంట దరదమట

పసపలలలకు అదదం చూప సత మద పళయళసయట, మదపళళసత

చనమమలకు కడన నూగ మండగల అవబడడ ముఖం నడచూపంచ

చకుత ఆబడడ బటటునడ ప పడపంచ రలుమద కబబరకయలు, వల

కకయలు కదదసతద. తలలవరుజమున. వచచన కలలు జగుగుత.

యంటరు. దపలు పటటక ఇలలు తుడసత లకష పతుందట, ఎకదశ,

హశవరత9, సంక9ంత భగ, మకర సంక) మణ ౦ రజులల చనపత. పుణయలకలు వసతయంటడ, ఒంటమద సలపురుగు పకత కతత |

బటటలుతడుగుతరంటరు.. పడుగు వడటసపుడ డు అరజున, ఫలగుణ, పరట, కరట, శవతవహన, సవయసచ, భభతస, కృషణ, వజయ, ధనుంజయ

ద‌పరలూ చదవత పడగు దగగరకు రదట. ఇంటల

'కుడుచటటు, ఉస ఒచటటు ఊరడరదంట రుం హణ.

ఆహరవదరథలమద, ఊరగయలమద దరశ హుకకులు

. వలంజరు- లకుంట వనల పమువషం కరకకుతుందట. లలలకు దృషటదషం తగలందనుకునన పుడు శ ఎండు మరపకయలు,

oN కల‌ పదషట తప మండుతునన పయయల వసతరు, ఆ మరప. కయలుకల ఘటు రకుంట దషటతగ లన టటు లకకట.

న రు

కుం

0%, వసు

లల

. గ౦దదగనస తతువుగన యంటమద వలతత అశుభం. ఆంజనయ దండకం చదవత దయయలు దగగరకు రవట: చపపులూ, బపురలూ ' తలదగగర పటటుకు పడుకుంట: “దయయలు మదపడవట, అరటగల కససన వంట ఆచటటును కటటయలటు 'అల.. కదచటయయకృుండ ఉంచక చూసన ళళ పుణయ సతరలకు. ప వధవయం, వస ఘరుందట, ' _సయంశలం.. ;పసపలలలన వకళలల:' | వడు కబటటన పటటరూపు | వసతుందన, అల వచచనవళళక' ఆరూ" మరచడంకనం ఆబడడన శూముల. వవశ పదద :వలక:శసతరు.. .

47

- దడరయలు — చూతలు

జనపదులు చలకు నరు కటటడనక పంటలు దంగలవరం కకుండ చూసుకవడనక రతులు పలలల చ‌ తరుగుతు ట నరు, రత9 తమకు కరవదయయం కనపంచంద అంటుంటరు. ఈ కరవదయయలు మండు తునన కరవలగ, లంతరలు పటటుకు నద సతునన మనుషులలగ దూరంగ కనపసతూ గలల తలయడుతుంబయ.

తూరపు గదవర జలల కంకుదురుల వనన గురంచ ఆసక క దయక మన ఒక కథ చబుతరు అద నజంగ జరగందంటూ, రండు. “తరల కంతం కవళయయ గరన ఒక పద మనష వధల 'మంచంవనుకు పడుకన నదరపతుంట కరవదయయలు ఆయనన మంచంత ' పట. ళవం వం కవళబజట” అంటూ మసుకుపయ ఊరవతల ఆ మరచంత బబ 'నకకల పట ర రవచటటుదగగర రవచటటుపన పటటయట, అలకసుకు వ వళళటపపుడు ఆ అరధర తరం ఆమటలు వనబడుతునన" అవ దయయలన భయపడ ఎవవరూ ఇళళల నుంచ బయటక రలదట, మంచ6మద మనషక మలుకువ వచచ కూడ మ టలడత వంచసతయ అన నరు మూసుకున పడుకుననడట. తలలవరక. చటటు డగచ డట,

ఈ దయయలూ భూతల మద అకకడ పురక కధ కూడ చపపు

తరు నజంగ జగ౭దన. పవ _ఖవళళక9తం ఆవూ3 దవలయం దగగర ఒక బహమణ కుటుంబం ఉండదట, ఆ బ9హ శర కుటుంబంల

అననగరు మంత) తం [తలు ఎరగనవడు, తమముడు నూనూగు మసల

నూతన యవవనంల మసమసలడుతునన గపప అందగడు. పగ బ9హమచర. వరక వయవసయముంద, అందువలల తమముడు ప) త రత9 పలంల పంట కపలకు అరప వసుకన దన వ పడుకునవడట. ఒక అరధరత? జక అపురూప సందరయరశ అయన "సుందర వచచ అతనన

నదలప సంభగనక (పతసహంచందట. ఆమ సందరయనక ముగగు డన అతను ఆమను రమంచడట, తలలవరక ముంద ఆమ వళళ పయంద. ఇలగ పతరజూ జరుగుతుండదట, పదరజులు పయ సరక అతను చల నరసపడపయ పద లంఖణలు చసన. మనషలగ అయపయడట. ఇలగ పడ ముఖం పడపయన తమముణణ "గమనంచన

48

అనన గరు తమముళణ వ9శళ ఇసత జరుగుతునన వయవహరం చపప శల,

రత9 తమమున = శం లపతవ స సత అరధరత9 ఆమవచచ తలుపు కదదందః

అనన గరు లచవచచ తన మం త శక ఆమను నజరూపంలక మ

ఆమ కమపకచ ' అన శరలంద, ' పంటన ఆ భూతనన తరమకటదడ

అలగ తమమున రకషంచుకగలగ డన, లకుంట మర పదర జులక ఆవ

రకరస రతమూలంగ లతను చచచపయ ఉఊండవడన ౪ చపపు తుంటరు

(కశమజల కధలత మదర సుబబనన దకషతకవ.- గలలభమ కధలలంటక

ఇలంట వనన వన వరసతుంటరు. దయయం వటటుకునన వళళనుంచ

దయయలన .వదలంచడనక భూతవదయులు పకటతతంత దయయం పటటన మనషన కటటడం, అతన తలనంటు9క నకదనన తస ససల

పటట 1 ససమూత బరణత బగంచ లపలగల బయటకు రకుండచస

ఊరకదూరంగ భూమల పత పటటడం చసతరు, అంట ఆభూతం భూగథ

పతంఆయపయ బయటక రలదనన మట, ఈ భూతనన గలపటటడం

అంటరు _ గలల దనక కూడ రూపం లనందువలలనమ! దయయల

మూతులు ఎరగ ఉంటయన, పదలు వనకక తరగ ఉంటయన వంకరత, బనవదులు ఈ భూతల తృపరకసం బలులు ఇసతుంటద, చతులు వంటక సముందు కడన కస ఆ రకతం అననంల కలప

మూడువ ర? దదలు చత వస భూత కంత చసతరు, కనన ఊళళలల గ9మ

సటథులంత సహకరంగ ఊరుమమడ డబబుత మకను కన అమమవర

దడకంందు తలనరక ఆ రక కం అననంల కలప ఆ ముదదలు ఆకులల చస యులు

తసుకళళ తమ తమ హలలలచలల కత పరరంభసతరు. దనన" పంట దవత జతర అంటరు,

ఇంతక కర శర తరలు కరవదయయయల గురంచ చప ప సదధంతం వరు. చనపయనవర. ఎముకలలన భసవరం గలల లసనపపుడు వంచుతూ గలవటనన బటట అటూ ఇటూ రడు కుందుందటు ఆందుక అవ ఎకకువ ' శయశనలలను. 'ఆపరసర - పరంతలల న కనపసతయ. ఇక భూ త వశనన గురంచ వరు చపపద: ఇద' మన

సకమన ఒక రుగమత అన, భూతలత- . సంచరంచమన . మటలు కటటుకధలనను.. కక సక న

49

చతబడ

జనవదులల దనమద నశవసమకకువ. ఇడ తంత% వద లు ? జ

ంధంచంద. తంత వదయంట భూతలు, దయయల పశచ

మ.

రబ

బంధంచన వదయ. శతు9వును సధంచలనుకనన పపుడు అతన‌

శననన కరుకుంటరు. ఆ నశననక అబజషతంగ చస పరయ ౮ న

నయ

చతబడ లక పరయగం. ఈతం ౦త శశనగలవరు చల అరుదుగ

ఉంటరు. అవ కండదరలు కూడ చసతరు,

ఎవర కత కడు తలపడతర అతన తలపంటు9)కగన, గడుగగ,

మూత9ంగన దరకత చలు, దనత ' ఈ పరయగం చసతరు. ఆ

మనష రూపుత ఒక బమమను చస “అబ9కద En “వంట మంతగలత

దన తలమద, కశళమద ముళళుగుచచ అతన నుండ సంపదంచగలగన

తలవంటు9కగన మూత9ంగన, గరుగన, మూ తరంకలసన మటటగన దనక కటట ఇంతకలంల ఆ వయక, చనపవలన నరతశంచ దూరంగ

శుకనంల పకపడతరు. పంటన అకరణంగ, “అకస గతతుగ ఆ వయక తలనపప, కళళనపప లంటవ - | పవశంచ (కమంగ

గ‌ 0} చ పల! & _ క చ అ న భ

అన! గయనక తర పడక ఖం వడ అ నరశ‌ంచన సమయనక చన మ

పతడు. అల బడసుూఖం పడుతుండడం గంహంచన కందరు పదద

వళళు అద చతబడ అన భవంచ ఒక తంత౦గడన ఆ|శయసరు:

తను రగ సటత గరహంచ అద చతబడ అన నరణయంచ: “ఆరగన గన,

కడక నమమకమన వయ శనగన అమవసయనడు “అరథరత? చకటల ఒకక

రనమున, బమమ పతజటటబడడ చటక తసుకళళ వవస సస9ంగ [తవవ

ముంటడు. అల (తవవగ ముళళు గుచచ బడ మం|కంపబడన బమమ

కనపసతుంద, దనన పక తస ఆముళళు వగరలు తలగంచ,

మంతం జపంచ, కబబరకయకటట ఆబమమను నశనం సస,

రగ సమతను బటట సమము వసూలు చసుకుంటడు. కరమంగ ఆ

వయకతక ఆ జబబు తగగపతుంద. చతబడ పరయడమనద : ఎకకువగ

ముసలంల చసతరు. తూరపు గదవర జలలల దుళళ గగమంల _ఒక

ముసలం ఈ "వదయల ఆరతరన వనగ పరసదధ పందడు, దరద

కయల రగులు చతబడ అనుమనమ సత ఒక. కబబరకయ. తసుకన

అతన యంటక వళళత అతను ఆకబబరకయ మన ఎదురుగన. ఒక

50

ఖళ చంబు ప పడతడు. రంధు నమషలకు ఆ చంపునుండ “రుమ‌”

అన శబదం వసతుం డ, దనత అతను మనకు తలయన పశచ భషలల

మటలడతడు, తరువత మటలడన వషయం. మనకు చబుతడు,

కంతమందక అద చతబడకదన- సమధన మచచ ందన, ఎకకడ

జడుసుకునన డన, అకకడ ' ఒక పశచ వంటబడందన చపప దనన

వదలంచడనక పదరూపయలు తసుకన వరుముకక కటట పంపచసతడు, కందరక చతబడ పరయగం జరగందన దనన తయడనక డబబు మటడుకన అమవసయ అరథరత9 అతనన" ' రమమన, శమశనంల

తవవంచ, ఆ పరయగం చసన బమమన ప ప కతయసతడు, ఆప9యగం

చసనవళళనమ త౦ం.బ చవనరు. ఆద ఆ రగ అరగ బంధువులు ఊహంచు

కవలసంద శతృవు లవవర . ఇల తససన తరువత అతనక ఆజబబు

నయమయపతు6ద. " ఆశవ రgc: చతబడులనవ అసలు . రనలవన

అనవరు దనక చపప దమటంట రగ తనను కలసక ఆతంతగడ

ఒక బమమ గనుచస, దనక వంటు9కలు చుటట ముళళుగుచచ ఒక

స యశనంల ఒకచట పఠపటట వచచ, ఆతరువత అమవసయనడు .

అకథరక9 అతనన అకకడకు “శనుకళళ తవవంచ దనన తయసతడన, మర రగమల తగగుతుందయయ అంట ఇద సకలజకల‌ ట‌ ట‌ మంటన

అంటరు. పచచన చటలకు కూడ ఈ వరయగం చ సత ఆ చటు ఆకులు

రల మడపయ చచచపతయన జనవదులు చబుతుంటరు. ఈ

జలలన లలలలనూ, వడశలరులనూ, కనపమల‌ సమలను ఈ చతబడులు వసవరు ఉననరు. ఇలంటవ వడుపు, చలలంగ “అనవకూడ,

గృహవసతు

జనపదులు యండలు - నరమణంల య క9ంద నయమలు. పటసతరు- ఆగనయం పరకం' / (పరగ) ఉండ. కూడదట - అల ఊంట. అయంటల వరక దరధమట. దకషణం, పడమర మఠకగ.- ఉండల. తూరచు, ఉత తరం పలలంగ ఉండల అల ఊంచ ఆ 'ఆయంటలల వరు" వృదధ పందుతరు, ఆగనయంల పయయ,- ఈకనయంల ' నుయయ, ఉండలంటరు :. అల ఊంట తభం. సంహదవరన క. ఎదురుగ * 'నుయయగనమ గయయగన

ఉండకూడదు -ఉఊంట అవషటరమట అలగ వధ తల కూడదంటరు. వధ జూలంట వధల రడల ఆదయంతలకు అభముఖంగ గుమ

ఉండరదు _ ఇద వనశ హతువటం వడకంనరు తూరపు భగన తూములంచ -ప వల, అలచస సత ధనభవృదధ అవుతుంద. నురుగుడ దకషణ చ ట రుత భగల మధయగన, అగనయ దకషణ భగల. పుధయగ

ఉండల, అల ఉంట సరవత9 శయససు, ఈశలయం తరప వుండతల_ అంట ఈశనయమూ © కపపు లకుండ. ఉండలనన మట, మూ త వసత అ

కుటుంబఠ మస అయపతుందట, ఇంట ననుకన థశసటలం : వదలడంల

దకషణం కంట. ఉతతరం ఎకకువుండట. వడమర కంట తూరపు ఎకకువుండల. సంహదవ రంత మూడు వరుస గుమమలుంట శవదృషట- సరవనశనం అంటరు. గరభంల గుమమలు ఎనమడగన, పననండు గన ఉంటటటలు చసరు, "మతతంమద సవరూపలు సరసంఖయల

ఉఊండలంటడ..

'గరహసటత కంట గృహసథక గపపద _ గరహసథత సరలకుంట నషటప ర‌మద ఆ ఒకక వయ క. గృ హసథత సరలకుంట ఆయలంటల ఉనన వరందరక నషటంకలుగుతుందన వర భవం, గృహనరమణంల

“వషణు సపషటం, సవదృషట పనక రవంటరు. _ అంట వషణలయగక నుక, వలయ లక పందు ఉండ యండలు కభంచవన, గృహ

చచ చలు దరద9ంవంట వనత సరవనశనం అవుతయన అంటరు, అలగ ధవ జ సతంభం నడ డపడడ యళకయుకూడ వయ దధనందవన చబుతరు.

వరు నగరకులలగ ఫషన‌కసం కకుండ గృహ లను ఉపయగం కసమ కడతరు, ఖరచు తకకువగ ఊండటటటు మటట, సుననం, ఇటుక (వచచ యటుక కూడ వడ ఎకకువగ పంకటళళ కడతరు. మర పదలు పూర గుడశలు .తటకుత నరమం? చుకుంటరు..

* “Folk Architecture may be said to be tradi- tional Architecture... It is concerned with ‘all tradi- tional aspects of building, the shapes, sizes and Lay outs of buildings all-kinds”. ee

Roel

* Warren E. Roberts, “Folk Lolorer Folk life” (Ed. Richard: M. Dorsa) 281.

(ఆంధు9ల జనపద: వజఞనం పు 404 నుండ' గరహంచబడంద.)

ఏ2

శకునలు

జనపదులు ఎకకడకన పరయణం బయలుద౨ వళళటపపుడు ఒంటబంహమణుడు, పచచవడు, గుడడవడు, కురూప, పదత మంగల మురకబటటలమూటత చకల, తలుకల మనష, గచభణసతర, వధవరలు,

| ళు, బగగులు, ఉపపు, నూ, నువవులు, మనుములు, దూద, కటటలు, కతతకుండ, ఊకక మలం, మజజగ ఇనుము,

జ పడకలు, పలల, పంద ఎదుర సత దుశశకునములు గ భవసతరు, దనక పంయశచతంగ పయణం ముందుకు మన వనకక నచచ కళళూ చతులూ ముఖమూ కడుకకన కసపు కూరచున అపపుడు ప9యణం బయలుదరతరు. oo FF ta

తల వరబసుకునన సతర త

లపుల వసతన వంరతసయనద ఒక

బల‌ చల కంగరు కటకం. ఇళళలల అసతమనూ గడలమద పురుగుల వటల తరుగుతూ ఉంటుంద, అపపుడపపుడు అటూ యటూ ' తరగడంల అపరయతనంగ మనషమద పడుకుంటుంద. బలల కనన అవయవలమద పడత కడు, కన

కడులు:_ నడగకతమద _ రగం . ముంగురుల మద _ హన జడమద, తల ముసుగుమద _ వ ధవయం చవమద _ దురవ రరవనుు "=

ఎట

53

ముకకు మద _ _కరయహ[ బ

గడడం మద _ అసనచుతయువు

మడ మద - మరణ భయం

నడుం మద _ బుదద నశం

గుండ మద - అధరయం

బడడు మద _ భయం

బడడుకు దగువన _ రగం

కుడ చత మద - సహయ నశనం. మణకటటున ల గరవభంగం

వననున - శతు భయం _

తడ వనుక _ వష భయం

సరక తడ మద - వయభచరం మకలసందుల _ వహన భషతవం

మకలక9ంద య వదయం మూలంగ ధనవయయం

కలవళళ మద -_ రగం

పలభగన, కనుబమమలమద _ ధనలభం

చంపల మద _ శుభం

ముకకు “పరకక వ మతషలభం

మసం మద _ అధకర లభం తమయుల మద _ జయం

కడుపు మద - పుత9 లభం

కనుపపయుపకకన _ ఆరగయం

భుజల మద _ సహయం

అరచత మద _ దవయలభం

నడుము వనుక _ వ సలభం NY

పరుదల మద -శ యయ సఖయం

సుుందుతడ మద - సఖయం

మకలమద _ వహనలభం

పరకల‌ - కరయలభం. : మకల కంద లప ముకమద _ వయసరలభం

పదం మద _ కళయణం -

54

ఆవయువలు అదరడం

అపపుడపపుడు అవయవలు అదరడం అనద పశుప కషయదులలనూ, పునుషుులవను కనపసుంద.. మనుషయులల కనపంచ 60౮ అదయ న అ అలన . , డనక అదర పదశనన బటట యలగ వభతుభలు చపపు తుంటరు,

ల pa > “ ed అద << ౧ ఆట | కుడపకక అదరన మలకు ఎడము [పకక మధయమ ఫలం, నడ? ఏన మృషషనన ౦, నసట మలు, కుడచంప రజభయం, ఎడము. చ యట నన ల | చయ ఉదయగం, రండు కననలూ అదరన మలు, ముకకు రగం, ప పదవ కలహం, (కంద పదవ భజన సఖయం, గడడం లభం, కుడ. చకకల ధనలభం, ఎడమ చకకల దంగల భయం, కుడ భుజం సంభగం, ఎడమ భజం కడు రమము ధనలభం, చతులు వహన లభం, అరచయ సంతనం, కుడతడ రజభయం, మకళళు జడయం, మగళళు థనయ లభం, అంకళలు సఖయం,

ఆడ వళళకు కుడకనన దరన, మగవరక ఎడమకనను దకన అతకర | మంటరు, మగవరక డకనను, ఆడవరక ఎడమకనను. అదరడం. శుభం, . .

ఈ అవయవలు అదరడగన వదం శస జులు పతయం ఎకకు " గ‌ డ ల Da

వవడంవరణ, నరల బలబనతవలల జగ వన మ తమ అన చబుత?

ఆంధ%దశంల వప లయంగన శవలయంగన లన ఊరు అరుదు, / జక వళ అవలకునన (గరమదవత లన ఊరు వుండదు, ఊరలన గమ దవక వర ఊరును రగలనుండ, కమలనుండ కపడుతుందన, ఇషట. కమయలు చరవరుసతుందన జనపదుల వశవసం. అందుక ఆమక మకకుకుంటూ వటటర ఫళళుమన ఉతపసవలు జరపసతుంటరు. ఈ: ఊతసవలన జతరలంటరు, ఈ అమమవరల. ఆరధన పదధతవరు,. తృమూరతులల శవవశన బరహమకు ఎలగు పూజలదు. ఇక శవకశవుల ఆరధన సతవ కరధన, వరకర ట వదయం. పళళూ, ఫలహరలు చలు, ! వన‌ య గరమదవతల ఆరధన. కుద)దవతరధన, నరున దగగరనుంచ. కడవరకూ బలకరతయ, i [,

55

ఆదమ మనవుడు వరకయత శకులతపటు చటున, భల 7) ౬ ట‌ 3 ర బ

రయన రపపన కూడ అరధంచవడు, భూగరభంలనూ, జలగరభం లనూ దరకన కనన. ౮ రళళు: గ9మదవతల: గ ౫లకయ,. ఈ యగం కూణ అనన రళళత పటటదు ఆ! కనన రళళక. అందుక సథలభగం శలభగం అంటుంటరు. పదదలు, ఆంధదశ ర ఎకకడచూసన పతురజులూ, పలరమమలూ, కకలలలు (ఇవ మన మంతులు పతన శంకుసథపన రళళంట రనుకండ కందరు రచకయ చతుకులు).

ఇంతక యగరమదవతలు ఎవరూ "అనద ఆలచసత వత చనన దవత వనుక కూడ ఒక పదద కధ ఉంటుంద. సధరణంగ: ఆ వూరకసం ఏదన తయగం చసన. పరంటల, బ9తకుండగ ఏవన అతత శకతులు. (పదరశంచన పరయ 9, అతతమమల 'ఆరళళతన 9 భరత పరుతన, బలవంతన చనపయన పడుచ అయవుంటుంద,

ఇలంటద రయలసమల అనంతపురం జలలల. బుకకరయ సముదరం దగగర ముసలమమ, బుకకరయ చరువు. కటటతగంద.. “ఊరు

మునగపయ" పమద మచచ ద. ఆవూరలన ముసలమమ అన

వనతను బలయ 7 సత తనన వరణ జరుగుతుందన ఊర పలరమమ పూన పలకందట. [గమ శంయససుకసం నవయమవయనవత, సుందరంగ రన ముసలమమ ప9ణప౦0దులన భరతను, అత మమలను వడచ అంచుల దుమక ఆతమరపణ చసంద. కటటవ మంచ ౪ రమలంగ రడడగర ముసలమమ మరణం. కవయం యద. ఈ ముసలము మమ అందనన వగగనతూ పసుపు పూసుకు సననమడటపపుడు “తలమద చటలు కురసన లలతసుమ పరగపున వలయు అతక వల ఊనన, దంట రుం ఆతమబలదనం యవవడనక జల పవశం చస సటపపుడు _

“జయ లదగన శఖల ప చలనవ వయుతబవు

ధత9 మహదవ తనయయన గ”

అన వరంచ తలుగు సహత చరత)ల ఆమసథ ననన అజరమరం చశడు. ఇల గంమనన కపడన తల గ, అకకడ గ9మదవతగ వలస పూజలందుకంటుంద.

భయఖ96తులన చహండ. పరజలు రతు9లు వధుల తరగడమ

మనవశరు. ఒకరజు తరపతనుండ ఒక బటసర ఆవూర మదనుండ

- కళుతూ చకట పడడంత ఆవూళళ ఆగపయడు. అతడు బహయ ణుడు

ఊర‌ వళళు సవయంపకం చసుకవడనక ఉపపులూ,

పపపులూ, బయయం యచచరు. భజనమయయక అతను వధల రచచబండమద పడుకబతుంట ఆవూళల రతు9లు శకష తరుగుతుందన, బయట పరుండడం పగమదమన, తమ యంటలక వచచ పండుకమన ఆహవనంచరు. అయత ఆ సంగకదతను చూసతనన ఆ రచచబండ చుటటూ మంత9ంచ అకషతలు చలల అరథరత)వరకూ అలగ మలకువగ

చూసతూన వుననడు. అనుకుననటటు అరథరతర పదదరకష స అటటహసం

చసతూ వచచంద. కన రచచబండను సమపం చలకపతంద. అపపుడ

బంహమణుడు తన నుంతశకత ఆమను నజరూపంలక మరచవస

పదదుట అందరక చూపంచడు, ఆమ గంగమమ. ఆమను తరుపత తసుకువచచడు. యవవనవతయ భ_రతకవలంట ఊరల జకయనకు

పళళచశడు, గరభదనంగదల ఆమ తన అసలు పశచరూపంల

రరకువకఏంమంచగ ఇర భయవడ సరపయడు. అమ అతనన జ కు

వంటడ ఎంతవటప2న దరకక ఆ బసనలున దగగరకచచ

తరడనక వర పళళ చయనుద అడగంద. అతను అలగ చసతనన

రయచస చకడట. నటనుండ అమ డవతశ వలసంద తరుపతల

తమంలడదవలు అమ చలగ చూడలన తటపత పరసరలల‌న పలల

ప9జలు (వతయట ఆమకు వరంరజులు జతర చసతరు, ఈ వరం

రజులూ కండద యువకులు పర వషలు ధరంచ తరువత వధుల

తరుగుతుంటర. ఇవ గంగమమ వషలు (ఈ జతర రజులల ఎవ రన

తరువక వళకర వళలు కజజల వ అనుకుంటం). కందరు మగరకషసులలగ వళళంత మస పూసుకున చషంవసుకున వవరట చతపటుకున ఒక

యట అ

గంగమమనూ ఒకకకకరు చపపున పంటనంట తరుగుతుంటరు. రగలూ,

కషటలూ వచచనపుడు యల వషలు వస జతరల పలగంటమన

మకకుకుంటరట అకకడవరు. వచచ బూతులు యమకు సమరధన, (కమంత తపంచపయందగమర.) .

తూరపు గదవర జలలల ఏలశవ “౦ దగగర గ లల వు . చరత)

కూడ వచతంగ ఉంటుంద, పదదపరం పమముజగపత మహరజు

అకకడ చరువు తవవంచడు. అయత లంగంపరరప పు గటటు ఎపపుడూ

తగపతుండదట. య‌ మటటవస ఏనుగులచత తకకంచ గటటు వ mi ల ఇ

బగంచన కటటుకుపరయదట, అపపుడు రజకు కలల దవత కనపంచ

శ

| ny మచ చ = చ అకకడక నతయం వలు తచచ గ‌ లలలవ 3] అన వముసలదనన అకకడ

నవప అమప గటువసస ఆగటు. నలుసుందన చపపందట. గమ యు రు చ ల ద rd

రకషణరధం ఆ అవయ అందుకు సదదపడందట. అలగ ఆమను నలబటట

మటటత కపపస గటటు వశరు, గటటు నలచ పయందట. నథనుండ

ఆమను దవతగ కలుసతరు. ఆమకు మదుం కటటంచరు. అద

గలలలమమ మదుం. ఆ మదుందగగర గలలలమమ! అన పలసత ఓయన

సతత శబదం వసతుందట. ఆమ జతర రజున మకకుబళళు కళళు, మకలు

వషంగ కసతరు. మకకుకుంట కరక తరుసతుందట. ఈ జతరక

చు దదు వకుల [గమల (పరజలు తండప "తండలుగ వసతరు.

వశషమమంట ఉదయం నుంచ మంచ జంగ వచచ జనం సహరటును క వ న న వ ff న ఎం లు ఇ | న రంత MD క.

అవ దక‌ ఒకరు దూడ కనబడల, రయ8౨ అదంత ఉఊందరపను అమము | “ల ( ర

వం ఆదశపుట. అద, అసల అడవ పరంతం, పదులు మంయడ

గబబులు వశషం. ఆ మమవర పరు తర స అవ ఏమ కరవవన అకకడ Ma)

వళళయనమమకం,

ఇలంట వనల తూరచు గదవం జలలల కండ%కట నూకలమమ,

పదదపురం మరడమమ, రజమండ సమలమమ, కపప వరం బబ తల మమ

మరడుబక మవుళళమ తున దగగర తలుపులను, రయవరం

పలమమ, వనవలల పలలలమమ, కంకుదురు గంగలమమ, చంతలూరు

నూకలమమ, పదదపురం పరదశమమ, నడదవలు కటస తతమమ, ఏలట

పడు ముతయలమమ, ములలపప దబబ పదదంటమమ, మండపక ఎలలరమమ,

బడసకు [రు పళళమమ, అమలపురం సుబబలపము, రఘుదవపురం

దురగమ శ యల ఊరూరక ఉననయ. నతయ .నవదయలందుకుంటు

ననయ. ఈ (గమ దవతల పరలు సతరలక కకుండ పురుషులకు కూడ

పడతరు పలయయన, పలలయయన, ముతయలయయన, మవుశళయయ న,

మరడయయన యలగ, అంట జనపదులు |[గమదవతలన అంత భకషత

న || న లం ఎ pin ఆ జల ఇ ఖ‌ యసయ ఖు తనను ల దబునలత. అవ దురగ దవ ఆటరమలూప లం, ఆ అటవ పటల (_౧ద

ఆమ

ల)

pan

ఏవతలకు వంంకకుకుంటరు వరకలలు గండదపం,

క మహషసురున ద డసతన, _మసటులకు కబబలు వచచనపుడు. య

క అలన

మన, వరకలు అంట తటకలలు జరతలత కచచ అమమవరక యవః ఇట‌, శ . ఎ

డం. గండదప6 అంబ మండగల మనూ౧పస వక వస వలగంచ గత ' Po

మద పటుకన ఊడగంపుగ పళళ అమమవర గుడలక యవవడం. ద

కవడకళలు అంట ఒక కరకు ఇరు వపుల రండు కళలు కటటుకున ఆ కరరను భుజంమద కవడల పటటుకన ఊరగంపుగ తచచ అమమవర గుడకవవడం (ఇవనన ఆసదుల వరం)

సధరణంగ కడనగనత మ కనుగన, గజనుగన బలసమన మకకుతరు. ఆ కషటలు తలగపతర ఆ వశవ సంత ఆ అమమవర జ జతర సమయంల వనన "కసతరు, (వనన అమమవర పరు ' చపప కస

. తనద వళళ అనుకండ.)

కండ%కట నూకలమమకు పూరణం ఎనుబతును బల లయచచ వరట, అలగ కండదవతలకు నరబలులుకూడ యచచవరట, పదదపురం నుండమము తరం చలలకయు చసట. ఆ చలళతుల పక ఆదవరం క థ గ రక +

వ చరం ఇట ఇ అగ _” fms ™ ల జ న a ఇ 5 oS వ బంకు అ/బలంగ సుంటుంద‌, ఈ ఉతవనక బండమద మలు స గ

| aa రజహుండరష వర కల‌. లంచ టట యయళుడ నగతకంగ న ఈ శ పజ జ Che ॥ (9 oe SE ౬ అరక త య ఎఎ & ( కం +

చ

whe

= య లన తలుపప లమమకు (తఖుపులమమ) ముబలులు జలునుతతున ఉననయ, ముఖయంగ క9 తత తగ

కరణ, కనన వళళు తపపనసరగ అకకడక తస కళళ ఆమకు మకనుగన, కడనగన బలయచచ ఎవ9మదలూ రకుండ కపడవున వ9సటంచుకుంటరు. రయవరం వంతనదగగర పలమమ ఒక చటటుకరందవుండ. పరత వ‌ట బహమండమన జతర చసతరు దణ సంచత, పూరవం భ రగం మళలత కూడ జతర జరపవ రు. కపప వరం ముతయలమమజతర ఉగదముందు చసరు. అద‌ పలలల అరధం. ఈ తరధంనడు తలదండు9లు తమపలలలన పరస కళల అమమవరక పళళషప సర, ఆమ పళషల ఆరగయనన కపడత రకషంచ తలల అన

ష. క

,"

(ఈ ల అ శల జక ర ర సు కర గ (; 4 ES Pa ప9లద౬ం ఈయ అలలను అం గంగ ఉండడ, జకల జు. హతవు డం

చ | ల‌ న‌ ల‌ ఇ వ 4 గ అప నలల పల en mr క మన > షం బుక చకకం పదయగ యన వధళపల నవ‌ గజులవలణ

జ ట మడ ©, మ జం ణ ఇ ల ల వ. ౨. ఎట చయం బల‌ పలచ గజులయంచుకున ఒక యంటలత పయందట అంబు దక న తమ

ఇ జ‌ ఆడు లయ దం య ర వ గడు ల క ద లల గ ౧ వ re ఆమ ఎపప టక రకపయసరక అతను ఆయంటవ6 బల అలగ డట, త

వకకు ఆమ వుుకత పలమమ అన ఏక త ఆ డం ల

ఇలగ మకరణమమ మదకూజ గజుల కడవ

వయంచుకు వళళపత గజులు మలలయయ నడబబుల నడబు౫ల అన

కకలు పడుతుంట అతనన అకకడ రయన చససందట. ' దనన గజుల మలరం రయ అంటరు.

ఇక కంకుదురు గంగలమమ అకకడ శరువుల దరక గటటున

గుడ కటటం? చరు. పంటలు ఎకకువ వండలన, గ9మంల మస

కలరవంట వయధులు రకుండ కపడలన య అము వరక కళళూ

మకలూ కస ఏటట జతర చస తరదంచసతరు. ఆవదలల ఆమకు మకకుకుంటరు. ఊళళ ఎవరు పళళ చసుకునన తపప నస రగ ముందు

యఅమమ వరక చలవడ పనకలు పసరు. ఈ అమమవరల తరదలకు గరలు బూరలు వగర పండవంటలువస అవవ వరక ప చదయలు

గ‌ వ. శ ౭m

పడతరు, పదగూర. బంధువులను కూడ పలుచుకున పండుగల

జదపతుకుంటరు. ఈ అమమవరల ప9కరూపలు గరగలు, జతరల

అఆసదులు (పూజరులు) వనముగవళళు పరకణ వసుకన, ఒక పంచ పట న

మ‌ . & ల నూ జరగుల. వసుకన (అమమవరు. సతర గద, అందుకన సతర వషలు

గరగలు చ కజమద పటటుకున డపపుల మతకు అనుగుణంగ ఎగురుతూ

(ఈ మధయ దనన కూడ నటయం అనసతునన రనుకండర చతల వపకుత శరృదసతుంటరు. ఇంటంట కళళమద బండలత స‌ళల పస ఓయయం, ఆ క

పసుపు, కుంకుమ, ఫలహరం పశలంల పటట యచచ హరకయసతరు, తరధంనడు రత9 గుడదగగర మకకుకునన వళలు మకలూ, కళళూ కసరు. ఈ గంగలమమకు క కూడ ఒక గధవుంద. ఈమ పడలవర ఆడబడుచు అన, మరణం సంభవంచన మనుకరం చవక అకకడ

గంమదవతగ వలస ఆవూరన కపడుతుందనను, అందుక జతర

సమయంల యనటక కూడ ఆమకు పడలవరు మదట చర, రవకల

గుడడ పటట గరగ లతతగన జతర లవదయరు.

60

మర గ9మదవతర నరళల మమ కధ నుంచ ఆసకతకరంగ వుంటుంద, ఆమ ఆగ9మంల ఒక రతు యంటపపటటంద. బలకగ ఉండగ తలల

ఎంత తండ పటటన సయంతరం శరమపడ యంటకచచన తండ?క తలల

కూడు పటటలదన ఫరయదు చశ సదట. అననం కుండడువరచ పటటన

&నస పటటలదన గ లపబటడట. ఒకరజు తండ పరకషదదమన మదదకక

దకకున తలల కుండడు కూడు పటటడం చూసడట, సయంతరం ఆపలల

మమూలుగన తలల తండ పటటలదన & ఫరయదు చసందట. వంటన తం డ

అద ఏద పశచ అన పటటరన కపంత పలుపుతడు తసకన కటటడనక వసతుంట ఆపలల పరపవడం మదతకటటంద. వంటబడ తరుము తుంట కంతదూరం "వళళ మూయువమయప యందట. తరువత ఆ గ౦ను

దవతగ పలసందట,.

ఏపగగ.సకంసత పతగ9మదవత వనక ఒకగధ దరుకుతుంద. కలక9నుంల యడవతలకు ఆదరణ తగగుత ంద. ఈగగమదవతలకు బదులు ఇపపుడు ఉఃరూర ౯9 త గంమదవతలు వలశరు. వర

ఊంప ను ఊం oi ' u

౧ ఫు

మనష ఒవకం వరసన డర అంటరు. ఆ డరళ ఏ తలుసుక‌ వ వలన కుతూహలం పలవయ క క వుంటుంద ఈ క సమము చసుకుంటరు జయతష షకులు, జనపదులల ఈ జసయలపటల మకకువ మర ఎకకువ, ఈ జతషయులు అనక రకలు, ముఖయంగ అనదనుంచ మనకు కనపంచవళళు కండదరలు, చలకజసయులు, శవ న. ఎరుకుల సనులు, సద కతతలుు సముద)కులు, చక9ం చసవ ఉపసకులు, బబలు, దవుడమమలు, సదదంతులు వగర వగర వగర. వరు చపప దనలన నజనజల జలకపకుండ గుడడగ నమమ పరక స స వవ అదభు తలుగ కనపసయ,

కండదర “శరరముడు, కండదవర, పశలమమ, చడతలల, దరలమమ,

సుంకులమమ, కండమరమమ ఆజఞ, అయయగర ఆలసన గపపద

6!

“చం. అవుకంటున య. దలు క దును దున ఇ కునసపు= అనులురలటుణబయు పగ షటసత లల అయబ జఞ, తనం

మంచద_ముందు కళళలసన చనుండ కండదవర ఆ ఆజఞ” అన కండ చ ॥ యసత మటలు పటటపటట గుమమంల కనపంచన వవషయను ఉదరశంచ

ద పలుకుతుంటరు కండదరలు, నుదుట కులకం ఒటటు. వుకకుమద

పసుపకు చవక రగ రంగులు, తలప సగ, సగప పకషఈకలుకుు మణ

కటుకు రగ ముదగతు మడల పులగరు తడు, పూసలదండలూ, వపుమద అమములపద, పదల బణలు, కరకు తగలంచన మూట వనకక వలసుకన జయతషయం చపుతమంటూ అపపుడపపుడు వసతుంటరు,

వ‌ళళు నమక। చయయ చూపమంటర తపప చపప దంత ముఖం చూస,

చపపవటల నవ చలవరకు సమనయంగ అందరక వరతంచ పప. పడకటటు మటల, “ఆకరషణ గపపద, కపటంలన జలమ, కడుపుల

ఆలసన గల మరు లచచమ కుదురు లదు, అమమ “జరు గపపద, న

నసబు పదదడ, కన నరదృషట కటటస అంత సునన. అయపతు6ద,

ఈ నరఘష తల౫పయ పదదమటటుల కళళుడన" ఒకకు వ. కయు ఎత”

అన కగతం ముకక మద కలంత కనన గతలు గస అందుల పసుపూ కుంకుమ వస హటలం కటట మంక9ంచ ఇసతడు. ఎదుటవడ లంగు

జటు చూస ఏమ ఇవవనకకరలదంటూ న తపదు కటట పతచకక, పత పంచ ఐదు సలల బయయం, అయదు రూపయలు ఇల వర వకరణను

బటట వ లు చసతుంటరు, వళల చపప దనళ ఏద ఒక మట బలంగ

క స దయనక ప బరస చపప చుక దవళలు ఆకనతులవుతు ంటరు,

అందుల ముఖయంగ ప మటటు కళతవనగ? పంగపయ లంగ

పతరు, తవదు ఇచచ టసప డు కూడ ఒక తమష ష చసతరు. సంచలంచ

అమమ నర ర ఫటతస తధనదు దనమద పటట ఒక అయుగు "దూరంల దసల

పటట “ర అనమంటరు. అల “ర” అనగన అద ఎగరవచచ దసటల

పడుతుంద, దన వనుక మంత9మఉఊంద, తంఠత౦మ ఉంద అరథం కదు,

వళళు అకకనన న గశ? వర రరవు, ఎస‌, ట. రమరవు, కృషణ, శభన‌బబు

జన, జయసుధ, 'జయవ9ద వంట మట సననటులత నూ, న|హ

మరరజ, ఇందరగంధ, సంజవ? డడ గర జల‌ సంగ‌వంట పదదపదద రజకయ నయకులత నూ కయంచుకునన ఫటలు చూపుతరు, దనత

మనకు వళళమద మరంత గటట నమమకం కుదురుతుంద, వళళ పరలు

కతతుల కృషణ డడ, కృషణమర జు, రమళజు యలగ చవర రజు, రడడ

అస జూ! ల. నన j Pat

పరతన ఉంటయ ఎకకువగ. వచచ పళళలగ అలలూర శతరక ల ల

రజు పరు అరడజను సరయన ఉచచ రసయ, వలు చంతవ గక ణ "

గ య - లలల న,

సలరు భదచలం మద లన కండ హ9ంతలనుంచ వసతుంటల,

ర 4 యు చలఏ జ సం

ముఖన రూపయవళళంత కుంకంవటటు, ముంజతులకు మురుగులుః

నకతమద గడుగు, కలక కడయం, ఇవులకు పగులు, చంకన చలక

పంజరం పటటుకన వధులపంట జసయం చబుతమంటూ తరుగుతుంటరు

కంతమంద. ఆసకత కలవరు పలచ చప పృమంట పంజరం కరంద

పటట, బచ జపరచక దనమద పద పననండు కవరలు వరుసగ పరన పవల పుచచు కన వశ అడగవరపద ఉచచరసూ పంజరం తలుపు

స చలుకను బయటకు పలుసతడు * ఆ చలుర వయయరంగ బయటకు

వచచ ఓరగ, యజమస‌న "చూసతూ కవరలల ఒకకకకట ముకకుత

స పకకన పడుతూ ఎకకడ ఒక కవరు" దగగర ఆగ దనన కరచ పటట తచచ అతనక ఇసతుంద ఆ కవరులన కరడుల ప నంక టశయ రన ఏమ, సతయననరయణమూ రత ఆంజనయసవమ, పరవత పరమశవరులు: సతరమలకషమణులు, దురగ వగర దవతల బమమలజ ఏద ఒకట

ఈ జ షట స ఫ న‌ f || Pa ల pan, ఉంటుంద, మర కడతం మద “మద అనుకుంటున* వన ఆరురల

గ‌

ల

బజరు ణం. న సం భ కడ” వంద వవరక న నరరంచటటువంట మూడు నలుగు వకయలు

వుంటయ. ఆతడు అవ చదవ వృచచ కున కరకకు అనవయంచ చపప ఆందుల న బమమలు అతనప ఎల అనుగ9హం

పుతుననయ నపపంచ చబుతడు. ఈ వవపడంలన నరచ ,మనలన సంభ9మశచరయలల ముంచతతుతుంద, ఆపన ఆఅ జయత షయున వయఖయనపూరవ క మన వకకు సమమహతులను చసతుంద. ఈ చలక బసయలకు రజమండ9 జంతర‌ మంతర‌ రడడు మంచ ప$సద, (మునసవల‌ ఆఫసు ముందు రడడు)

గ

రవ వరలలటూళళలనయూ పటటణలలను

గడజలన ఉంటయ,

9. అకకడకకడ వరభదుడు చచచపయన 'తమ బడడ వరభదు9డయయడన

1/1

శ‌

63

- *డల ప సలుపుతుంటరుకందట తకడదండ లు, ఇక డ‌ య గలం య య ) ఇకకడ [ర

త - Co ల న అప గ వద ou గ భదు9) డగ ఒర ౯ పదద వభూతవండు, అతన భరయ భదకళగ ఒకలకక

బమమ పడతరు. ఇల ఒక గడడమద 40, 50 దక 6 భదులుంటరు.

కన నతయ పూజదకలు ఆ గదద గ క పన గణచర చసతుంటు6ద,

= చ SA pa క ఇళళ = ఎవర తన నలతగ అ మ 1. 3 దర గలు వదలకున ల డు చ య దం ల

(ఇ నన నన దరష ల అరుకకుపయన, బతబడ అనుమనలుసన, : అరధరు పయ దగ లు sa)

సః (మన కత వరస కుఈ గణ చర

వదకు వళళ ఇచ? ఎదురు గ కూ న‌ సంబరణ కూ వయయగన ద‌ మ‌.

గణచర పదదగ నలు గ దునరలు అవులంచ, మూడు నలు గుసరలు తరన

కల వరబసుకన శవం చపపడం _వ౦రంభసతుంద గవందగ వంద

అంటూ. శవంట పూనకం, ఆ వచచన వళళ తలూకు వరభదు9డు గన, Eg శ‌ ప‌

శ తలూకు చచచ పయన పదదలుగన, వంకటరమణమూరరత గన, ర

సతయనరయణసవమ గల, ఆ గణచరన ఆవశంచ వళళ పరశనలకు

జవబులు చబుతరు. ఈ శవంక వళళనవరముందువ రచయంల న

* వచన వషయం గహంచస శవంల వళలడకు ంణన సమ వరు J /

థనలు చపప సతుంద, అల రనపపుడు వళళనహషళ ఆ ఆవశంచన

శ నస సూటగన (ప గుల చ సమహనలు రజ టల కుంటరు. ఈ శవంల

చచప పయనవళయూూ, దషళళూ వచచ మటలడడం 0, వళళత పళళనవళళు

మూటడడం చూసత బల గమమకుగ ఉంటుంద, ఇందుల మటమద

నము గణ చర వగగట మ శరమ, ఏడుకండలవడ,

మరదవుడ వంకర చసరనద న. వళళు సధరణంగ చపపద, వంకర

అంట వళళు ఏద అపచరం చయడంవలల ఆదవుళళు ఆ గరబంచ కడు

కలగంచడం, చవరన గణచర ఆ కడు తలగపవడనక, రగం

నయంకవడనక వభూద మం (తంచ యసతుంద వళలక బటటు పటటమన,

పలలల నక య శవంమద [పరజలకు చల వశవసం. ఈ గదదలకు తూరపు

గదవరల కుతుకులూరు, కంకుదురుు, (పరతతపడు రయవరం

(పరసదధం

EN

౨ఎ ఈర

ఆద దవుడు. పరమశవరుడు ఎరుకలసన వషం వసుకన పరవతక

ఎలుక చపప నటటు, వంకటశవరసవమ ఎజుకత వషంత వళల పదమవతక

64

జసయం చపపనటలు పురణగధలుననయ, అంట ఎజుక అంతపురతన

మనదనన మట.

పలలటూళలలల “ఎలుకలు” అన ఒక జత ఉంద. పభుతవం వరన షడయూలడ‌ తగల జబతల చరచ ఆద, వరు పందులను మపుతుంటరు.

అంతగక మగవళలు ఉండలు బదదలతనూ, నటుతుపకలతనూ పటటలను కటట అమముతుంటరు, ఆడవళలు పురుళలు పసతరు మంతసనులలగ, కందరు ఎలుక చబుతరు,

తలప కపపు, ముకకున ముకకర, నతసన ఎజుకలబుటట, బుటటల

పసుపు రసన చనన చట ఇవ ఆమ సమగ9. ఇంటల ఎవరకన అనరగయంగఉనన, పలలలకు బలగహలు పటటుకునన ఈమను పల

పంచ ఆడవ శలందరూ చుటటూ చర మూడు దసళళ బయయం ఆమ చటల

పస సద చపపమంటరు. ఆమ పదదపురం మరడమమ, కండ9కట నూక లమమ బజవడ కనకదురగమమ వగర దవతల పరలు తలచ సద చపపడం ప9రంభసతుంద. ఎందుకు పలపంచర, అనరగయం ఎవరక వర మటల వలల ఆమ ముంద తలుసుకుంటుంద. దనక చలవలు పలవలుబరచ చతరమన బజల పూనకం వచచనటలు పతవకయం గడగడ చపపుకు పతుంట అందరూ నశచ షటులవంటూ ప9శనలువసతూ, చపపతరునుబటట ఆ సమధనలు నమమ ఆమ ఆదశంచనటలు చసతను. రగనవరణకు సధర జంగ కడత గన పందతగన దగదుడపు పటటలంటుంద. దగదుడు పంట మూరు తవవల బయయం అననం వడడంచ బుటటల పటట ములగ కూర, సలగపండ కలప వండన కూర దనల కలపక కంచం అననం పసక చనన వమదల చస దనల నూన పస దూద వతతువస వ గంచ, నలల కడ పటట పకకస ఆ రకకంత రగనుదుట బటటు పటట, ఆకడన ఆ అననం బుటటన రగ తలచుటటూ మూడుసరలు త9పప ఆ బుటట ఊరవతల పరయసతుంద. కడన ఎజుకత తసుకుపతుంద. రగ త వతను బటట ఆ తుడవం డవవులత కూడ పయసతుంద. అంట ఆ బుట తసుకు వళళటపపుడు డపపులు వయసతూ తసుకువడ తరనన మట. “ వందత దగదుడుపంట వంద యకక పశ కకుండ దన కలవల చవర రకతం వచచలకసత ఆ రకతం అననంల కలుపుతుంద. ఆపంద ఆమడ, దననల వనయగంచ నందుకు కంతడబబు వసూలు చసతుంద. రగం

సూ

65

చనన దయత రంగుదరలత వరరునుకకకటట ౨౦డురూపయలు పుచచు

కుంటుంద. ఈ వరుముకకలక, దగదుడుపులక ఆ జబబులు తగగపత

యన చలమంద నమమకం,

సద

“సదయమమ సద సదడగరండమమ సద” అన మటట మధయ

హనం వళ చనన ఏక‌తర తంబుర నకదనన చత మటుతూ ఆశృతల

గంతుకలప పటల మటలు పలుకుతూ సడక తతలు వధులల తరుగు

తుంటరు. సద చపప ంచుకున ఆమ చటల [మూడు సలల బయయం

పస ఎదురుగ కూరచన చయయ చపుతుంద. సదకతత ఆమ చయ

సపృశసతూ, అమకు సంతనం, పలలలు, పళళళళు, పయశణలు, భరయ

భరతల సంబంధం, ఆరథక పరసథతులు, వగర ఎనన వషయలు

ఎడతగన వగగరణత చపపుకు పతుంటుంద. మగవళళన పుంజన,

ఆడవళళన పటటన, పుంజంట గడడం, పటటంట బటటు అన పలక సంజఞ

పరభష వళలద; ఆమ ఆ చపపడంలన చపప ంచుకునవళలనుండ తనకు

కవలసన సమచరం రబటటుకు ఇబుతుందనద పరకత, ఏమన వళళు

కూడ ఆడవళలన బగ ఆకటటుకన బయయం శరలకదద దండుకు పతుంటరు.

ఇందుల ఎకకువగ పనచసద పరంగత జఞనం.

జతక చకలు

ఈపదధత కళదసు కలం నుంచ కనపసరంద. గుహతరజుల సవరణ

కలంల వరహమహురుడు దనప ఒక సదధంతమ పరతపదంచడు.

పటటన తద, నకషత9ం ఆధరంగ రశ చకరం వస లగనం కటట గరహ సథనలు నరణయంచ, ఆగహల అగహనుగహల ననుసరంచ ఏతదక

ఏద కలససతుంద, ఏసమయనక ఎచడు జరుగుతుంద, తభశుభలు,

ఉదయగలూ, పళళళళూ ఒకటమట సమసతమూ చబుతరు. అవజరగటం

జరగకపవటం అటుంచత యద ఒకసదధంతం పతవదకగ చపపబడ

శ సం అన తలుసంద, జత? అన

ఇద సంసకృతం నుండ తలుగులక వచచంద. పుటటన సమయపు

నకషత9నన బటట చక9ంవస దశశషం కటట గంహచలననన రవ6 సం,

చంద 10 సం. అంగరక 7 సం. బుధ 17 సం, గురు [డ సం, శకం 20 సం, శన 18 సం, రహువు 18 సం, కతువు 7 సంవతసరలుగ మతతం పురుషయ *ప9మణం 120 సంవతసరలు లకకంచ ఈ దశలల మరల అంతరదశలు వభజంచ వన డభవల ఫలతలు చబుతరు, ఇద శపరయమన అనన చపపనవనన జరుగుతుననయ అనద సందహసప దమ, వవహలకు అగనలూ, శుభకరయలకు ముహూరలూ దనన ఆధరం చసుకన పడుతుంటరు. చపపంద జరగకపత అద పరవతదవ శపమంటరు,

న ను దంకం జవతరఖ, హృదయరఖ, శరరఖ, అదృషటరఖ, వదయరఖ,

కుజరఖయ, వవహరఖ, గురకు శన రవక బుధ, చందర శక, కుజ సథనములు, బటనవలు, అరచతరంగు వగర ఆధరంగ. హసత

-.. ఎలకటగనక‌ ఆటమక‌ శకతులత పురగమసతునన అమరకవంట పశచతయ దశలల కూడ దన! గపప గరకవుంద, ఇంగరషుల షర, బనటమ‌ అవ పండతులు పమపప! [గంధలు (కరు. తలుగుల వన | లు కనువడలగక సూరయసము।|డకం వంట సవతం|త [గంధలు కూడ ఉననయ. కకపత ఇంగషషు పదకకత శలుగు పదక ముఖయ మన న థ‌ ౬

అయయక a అస అ | గజం ల ళ న 2

తన _ నళళు క దయరఖ అనరనన పన వళళు బవతరక అంటరు. చ‌ we ఖ

బల

వం న వ దనయ. లమ న. - ల చప వవహం సంతనం, వదశయనం, గంజలు, ల. Te య. ల కం. క, 'లటరలు, అయ డగుళళు వ గర వషయలు భవషంతు ల న. | ళ న ఇల ర + అం గ‌ అగు బ | ర వంటుంటరు, కూతు

దః షన చు మురసష 3 అదృషటనన తలచుకుంటూ యురసపతూ రరూపరయపు వలంచస‌' పతతు న‌ రజల ౦టరు, ౮ జమండ) జంతర‌ మంటర‌ రడడుల ఇంగషు తలుగుల

wren worm, న , + ” ' గ ' , |] wry (వ వహంలరట సంకతక వదచచ రణత స [వకక నలబడ వప " గ ల " Mug A wre a . . ॥ న‌ ల న. ల గ ~ 6 సవు. ఢరకుల'చుతూ ఏళలు దుం. Es క యు 9 ay జ ఎపపు డూ జనమ, , స

పంట దవ ఉపసకులు, హనుమపుపసకులు, కషుద%దనన

రధకులు అనక రకలు; దవ ఉపసకులు కళక దవనగన, లక తడ వన

పససరు 'మదుహ రడంజనర గన, దురగనుగన హ ౧ + హను సక కులు DOCH

త 0 ర రం గ కం ల రమూం షం పూ జ చసతరు. త‌ (క‌ శ దవతరధకతులు నత? కు oa 29 ఎ|[ర 2} కమమ వర

జ

ల

కరతపకచ వంత కషు[దదవతలను మదయం, మంసం. రకతం నవదన | చస ఆరధసతరు. కందరు ఆకషర [3 సపశనలల కప లలవుధయ

అలకడన, కుకకన కస ఆ కధంచనంతకలం వళళ (పరభ మం

ఫలంచసతయల. నవదన ఏల జున. చయయకలత ఆర జన వళళన

తనసతయట అనన డు మతత ఒకసర.. బద వనన మఅనన “అయత,

రజకయ నయకులు కూడ ' కషు[దదవతల” అననడు. కరణం, నళ

కూడ న. భజనచ కష గ తరగనంతకలం. ప కతతసతరట. ఎపపుడు.

మన సత అపపుడు తకకసతరట,

పూడచ పటటన శవలమవ కూ; తన జవలు చసతరు. చ కు|దదవతలు

z న

ఇంతక వరంత ఉపసనబలంత జసయం చబుతరు. ఇందుల

వకసుదదధ ముఖయం. కరు కునషద చూస అతన గతం, భవషయతతు

కళత కుకటటనటటు చబుతులటద. చపపవటల ఒకట లండు గటటగ

బయ. దనత చప పపంచుకునవడు చస హమన సడు, వరద

[పవనంగ “ఇస‌టయూషన‌* అంటరు. ఇళళల చనన పదద దంగతనలు

జరగనసప డు దంగలవర తలుసుకవడనక పలసుసథషను కంట

చయందు స‌ళళ దగగరక పరుగు ఎడుతుంటరు చలముండ. కంతమంద

ఎదుటవర జబుల డబబు లనన కూణ లకకచపప సతరు, (దనక

బకకవలు అక ఏల సతయనరయణ మంచ సదధ పందడు) ఈమధయ

పటణ లల లడజంగులలకూ జ వళళు వ మకం పటట జసయలు చబుతుననరు.

ల‌ళళు చపప రజకయ జసయలు ప । కకల కూడ (పము ఖంగన జ

పసతున యం పదద ప పదద దశనయకుల వళల వంటబడుతునన రు,

మ‌ bE గర ౮ ల

ఒకసర ఓ కళ ఉపసకుడు ఒకరన మ ఇంటల ఈశనయభగంల

మూడునలువుల లతుల లంకలబందులుననయ జపహమలకు వయయ

రూపయలు తసత కససననన డట. ఇతను పంటన ఆవయయ మర

68

పటటసుకున బందలు మర తసుకు వటటుకుపండననడట, అంత ఆయన యక ఆ(పసకషతసత బటటు,

సధరణంగ కషటలల ఊనన వళలూ జవతంల నరశ, నసనృ హలకు లనన వళల య జసయలకు వళుతుంటరు. ఈ జసయులు వళలక భవషతతుల బంగరు జవతనన చూప వళలల నూతన తతజనన, ఉతపహనన కలుగజసతుననరు. ఇంతవరకూ వళలు చసతునన ద మలకన య పరుమద కందరు అమయకులన దపడ చసతుండడం మతం దరుణం.

ఇక బబలు, దవుడమమలు, సదదంతులు కూడ ఉపసకులకన కంచం కలజఞనులుకూడ; భకష |వబధం వళల పరమరధం, పతులూర వరబహమంగర దగగర నుంచ మనకు య బవతు కన వళలలల నడు ముఖయంగ సతయసయబబ, బనుమదద రమలంగ సదధంత వంటవరలు తమ భకతులనుండ వరళలు రబటట ధరమకరయలకు వనయ గసతూ పంజ పవకు పూనుకవడం శభపరణమం,

© ఇల

ఎసతుననరు,

వ వక‌ వద వర పం

గం

సగరతర జనపదులు

గదవర సమల సము (దతరనన ఆనుకన యునన ఉపపడ,

చలలంగ, కరంగ మదలగు తరంవంబడ ఉనన అనన పలలలలనూ

కనపంచ గంగసు|తుల య సగరతర జనపదులు, వర ఆచర వయవ

ఆరలు, సంఘక జవనం ఇతర జనపదులకంట కంచం భననంగ కన

పసయ.

అనద కలంల భరతంల శంతన మహరజు మతళయగంధన

చూస మహంచ వవహం చసుకునన సంగత మదటగ మతసయకరుల

ఉనకన మనకు (పతయకషం చసతుంద. అంట: అంత [పచనత, ప9చు

రయము కలగన జత ఇద. వరల జలరులన, అగనకుల కషత9యులన,

బసతలన, బలజలన, వలలవరన అనక తగలుననయ. అయత ఈ తగ

లనన టక వృత ఒకట. ఏథళ చపలవట. వర ఆచర వయవహరలు కూడ

ఇంచుమంచు ఒకట. పురుషులు సముద9ంల చపలు పటట తసత సరలు

వటన తటటలత పటటు కళళ మరకట‌ల అమముతరు. వర చపలవట

ఏట మదత మచక వలలు వసురుతరు. సముదరంల న త ఒడడువలలు

(పదదవలలు వసతరు. వరు చపలన పటట కవడం “పటు” అంటరు,

ఈ పటు సముద౦౦ ఆటుపటులన బటట ఉంటుంద, “ఆటు అంట

సముద9ం కతల ఉందనన మట, “ఫటు? అంట సముదరం గటటుకు

పడుసతుందనన మట. ఆటులన చపలు పుషకలంగ దరకద. అందు

వలల ఆటులన వలలు చసుకున నవలల సముదరంల కళతరు,

అయదరుగురు జటటుగ. వలవసరముందు “తతలనడు తలల, కలంనడు

కరత, ' పదదలనడు పటట, 'పననండు యజనల పతళపుటట,. ఏడు

యజనల ఇలగలపుటట, పములడవత పరజతమమ, ఉతతమ

జలగంధ ముదదుకడల, కదలరవమమ-_ మము వసన వల మ జతక_

జలర కులంల వనన కకకన వడకులంల అందరకంట ఎకకువన

చపలు న వలల పడల” అన మకకుకున వల వసురుతరు.

వర జవతలు సముదరంల నతయపమద సంభరతలు, తుఫను

తకళళకక సముదరపు పకళలక ఒకకసర అతగతకూడ లకుండ

పతుంటరు. అందుక సముదరం మద కశమటపపుడు వర భరయలు,

పలలలు సముదరపు ఒడగుకువచచ వరక బరువకకన గుండలత వడకలు

70 CE

చూసతూన ఉంటరు కనన కళలల గు9కుక[కులటూ. అవును తః రకకు గయరంటలన పయనం అద, అందుక మనసులన చసుకవడం కసం వరు కుదదవతలన మూథంగనూ, గఢంగనూ కలుసతూ తమ భ రృలక మలు చయమన వడకుంబద. పడతలల, యలలమమ, సతమ, కలమ, కర ఎవర ఒక దవతను నలప పూజసతరు, ఇవ వర ఇలవలుసలు, ఇక పటంతటక మరక దవతను పతషటసతడు, ఆమ కులవలుపు, పత సంవతసరం సముద9పు ఒడడుక వళళ సమూహకంగ గంగపూజ చసరు. ఆ తలలగద వరక రకష (వరన భకషంచన రకషంబన..

చపప, వళుతునన నవ కగపసతునన కళ వరకూ ఆ గటున అల [౬౩ చ "ఇల‌ ఫ‌

వర వటుల ఇననవంతు అన అమమవరక వ ట పడతరు, సంవతసరమంత అలకస ఆ డబబుత ఉగదక అమ. వర “జతర చసరు. వరు ఇలవలపును నలప వధం బహు చదయంగ ఉంటుంద. ముందురజు ఒక పుటట దగగరకు వళళ పుటట శుభ9ంచస ఉపసన చపప వసతరు. మరసట రజు ల‌ డపపులు 15 మంద పతురజులు (ఆటగళళు), 5 గురు నంబులత ఊరగంపుగ పళళ (వళళంత వళళ కులంవశళళర ఆ పుటటమటట తస జంగడల చస ఆ ఇంటమ నతతమద. పటట ఊరగంపుగ కసుకచచ ఇంటల ప$తషయృసతరు, ఈ అమమవరల. పూనకలు బల రంగ ఉంటయ. వరల . పక దసుడుంట కడు,

ఆమ, చపపద వరు వస నతవంగ నమముతరు. ఇల” ఎకకువగ నమమ. కలఘద సగపతుంద వఢశవవయనం.. ఏదన జబబు చసత వరు. డకటరు దగగరకు బధులుగ దసుడు దగగరక వదగడతరు అమమవర

లడ మయమర, మరుగన సంతృపత జవులు, పటటనండ తన, లన రజున కడుపుల కళళు పటటుకున పడుకవడమ తవ దంగతనలు దవురంచడలసు చూడం...

వళలల కందరు దశవతరలు, అమమ వరహ' “కథలు. చబుతరు. గరడలు, వయసతూ కలలు తపపుతూ. వర గరజలనవ పదద ఇతడ.

7

తళం చపపలు. ఈ కథలు పట రూపంల ఉంటయ. ఈ చప వళు దశః వదపండవతరలూ అంత ఎందుక క డంట ఆన దం

అట ఇల bn అదు ఇఇ చ జ చ అం a _ "శ సల శం '

భసతుంట పంచపండపులు మంచపుంలకళకళల నలుగురు అన జక‌ గురు కసతుంద, యలలమమ కథ చల చకకగ చబుతరు, పూరవం ఏడుగురు అంతకసురులు, ఏడుగురు తరకసుదలు ఒకరప ఒకరు యుదదం చసుకుంటుననరట, అంతకసులులు బహు కూడలు, వర భరయలు మహ వత|వరతలు. వ పతయవతయ మహమవలల అంతకసుటలు ఓటమ

నయయంగ మరణసతు ననరు. అందుకన వషటుమూ ర మరురూవంల వచచ అంతకసురులు

అణల

యుదధంల పురణంచరన, ఆ దగగరునన మ20చటటును చూప వర

భరయలు దనన కగలంచుకుంట వరు తరగ బతుకుతరన చపప సరక

వరు వదుగురూ ఆ చటటును కగలంచుకునన రట. ఆచటటు ౫ వషణుమూ ర

ప$వశంచ వరన రమంచడట. వరు ఏడు గడయలల గరభందలన ఏడుగురు శవవులన ప9సపంచరట. అయత ఆ పలలలన చూస

భరతలు సందహసరన వరు ఆ పలలలన అకకడ వదల వళళప య రట.

అ బలలు కర‌ కర మన ఏడుసతుంట పరవత పరమశవరులు భూమ

పరపలంచడనక వచచ వళళన చూసరట. పరవత వరన లలంచ పంచందట. వర నూకలమమ, పరదశమమ, పడమమ వగర దవతలు. వరల ఆఖరపలల యలలమమ అనచపప ఆమ మహమలు, తనను నమమ మకకుకునన వళళను ఎల అనుగ9హంచద చబుతుంట ఆ కథ వన

పకనరూ అకకడకకకడ మకకులు మకకసుకుంటుంటరు,

ల ae)

లకుండ పరడుతుననరు. తరకసురులు అ rr

ఇక పళలళల దగగరకసత వరు మంగళ సూత9లకు బదులు పసుపు తడు కడతరు. ఆ పటవరక పళళక ముందు భజనలు పడతరు,

దనన వరు *“ధూళఆమత అంటరు. ఊరగంపుకు వడద పలలక కదు

అశవం, పళలకడుకున, పళలకూతురన గురంమద ఎకకంచ సయం తం 4 గంటలనుండ వధులల ఊరగసతరు,

వరక కులపదద ఉంటడు - అతన ఆజఞ సుగవజఞ, కుల పదద

అనద ఎననక దవరకదు, వంశపరంపరయంగ వసతుంద, వయభచరంల

సతర, పురుషులల ఎవరు పటటుబడడ కుల పదద తపపు వసతడు, ఆ డబబుత

సర తగస ఖుష చసుకుంటరు,

72

తమ వలలు తమ అలలుకుంటూ, వచచన, కదద ఆదయం కలలు,

సరలకు ప సస నరభగయులు గ సగరతరల పూరగుడశలల జవనం

సగంచ ఈ సహసవరుల జవనగతల కతతజయతులు వలగంచలసన అవసరం ఎంతన ఉంద, అపపుడ దశం నజంగ పురగమంచనటటు,

773

గరజన వనవదుళలు

గరజన జనపదుల తరుతననులు వరు. గదవరసమ గర

జనులల వలమకులు, కండ శడలు, లంబడలు కయలు ఎకకువ. వలమ

కులు హరజన కుటుంబల వరు, ఈ అడవ వలలలకు “ముఠలన పరు,

ఈ ముఠలకు అధపతులను ముఠదరులంటరు, వటక. ముఠ

గుమసతలు కూడ ఉండవరు, వరు మన మునసబు కరణల వంటవరు.

ముఠదరున మట ముఠవసులకు సు గవజఞ. ఎవరన అధకరులు

వళత ఆ ముఠదరున కలవల. అతనక కవలసన సదుపయలు చస,

మర ముఠక వళళవలస ఉంట భదత కసం మనుషులను ఇచచ

అవతల సుఠదరు దగగరకు పంపవరు, అడవల కలదరలు తపప సత

బండబటలు కూడ కనబడవు, దటటమన అడవ, భయంకర జంతువుల

అరుపులు _ వనమధయ ఒంటర (పరయణం -వతుకుబతుకు మంటుంటుంద.

అందువలల ముఠదరలు మనుషులను తడచచ పంపుతుండవరు. ఈ

మనుషులు మన సమనులు కూడ భుజన వసుకన మసుకు వసతరు

ఉచతంగన, ఇకకడ వర నజయతక దశం గరవపడల. ఆ అడవ

మధయల నలుగుతనన మనలను దచుకుంట అకకడ దకకూ మకక

ఉండదు. కన వరక ఆతలంప ఉండదు, వలలు, బణలు ధరంచ

దరల ఏజంతువునుంచన పరమదం కనపసత వటన చలచ చండడ

మరగం సుకరం చసతరు.

వలమ కులం = కండరడడు

తూరపు గదవరల రంపచడవరం దగగరనుండ కుటవడ, పము

లరు వరకు రడల ఆధపతయం (కండ రడలు, పములరుఆవల చటలవడ

నుండ వలమకుల ఆధపతయం, పములటక ఈవల ముఠదరలు రడలు.

వలమకులు నకరలు. ఇకకడ వలమకులు, రడడగరు రడడగరు అన

రడలను కలుసతరు. పములరు ఆవల వలమకులుద అగరకులం, ఇకకడ

వలమకులు ముఠదరలు. రడలు వర నకరలు. ఇకకడ వలమకులు “ఒర

రడడ” అన పలుసతరు. ఏటక ఇవతల, అవతల ఫరషంగుదూరం తరడల

ఈ భదం బల ఆశచరయంగ ఉంటుంద, వళళ ఆహరం పటటమంసం,

జలుగుకలలు. పలల, పపలత అందరూ ఉదయం జలుగుచటల దగగరకు

74

ను ఎ, § త G2 Er ns దన 2 ~ చక శ ఆస లం లం

హయ ఆ చటల కలలు తస తగ, క‌ టటు న తచచన పటటమంసం కలచుకు

8న అమతతుల సయంత90 వరకూ అకకడ నదరపతరు. సయం[తం ఇళళకు వసతరు. ఇలలు అనద కటట ముకకలత ను, ఆకులత ను వసుకునన .

(1

gr

అలప మన చనన గుడశ. సయంతరం కగన చల వపరతం. *లగడ

వసుకన కలదగచుటటూ పడుకుంటరు. “లగడ అంట ఒక లవుపఠ

దుంగకు నపపు ముటటంచ అద కలుతుంట ఆ మంటచుటటూ పడుకుంటరు,

వళళు ఆవులను, గుజజలను, మకలను పంచుతరు. వర ఆతధయం. మకపలు కరుకడ మంసం. కరుకళలు, నమళళు ఆ ఇళళచుటటూ.

చటలమద తరుగుతున . ఉంటయ, ఆశచ రయం! పులులు, సవంగులు

వంట కూరజంతువులు కూడ ఆ పరంతలల . తరుగుతూన ఉంటయ,

కన వర ఇళళలలకరవు. దనక వళళు ఏద మంతర9ం వసరంటరు, వరు దరలమమ, పలరమమ. వంట వనదవతల "జతరలు దవటల వలుగుల ఎంత కలహలంగ చసరు. కజు, అడవదునన లవంట

పదద జంతువులను బలఇచచ తన, తగ వడుక చసుకుంటరు... వళళ మంత9ళ అపూరవం. ఎవరకన నముండగపప కుడత వరల మంతరగడు ఆ కుటటన పరదశంల నకక మంత9ం చదువుతడు, వంటన తగగపతుంద. ఆ మంతగడు చతల అకుపసరు ఉంటుందన

ఆ పసదవలల అద తగగుతుందన - కందరంటరు. పము కరచన కూడ ఆలగ తగగంచుకుంటరు. అకకడ గరక ఆధునక వ దయ సకరయలు

ఏవ? వర రగలకు అకకడ పసరలతన వదయం చసుకన రగ నరమూ

లన చనుకుంజరు. ఈ పసరుల ప దయం వరల చలమందక తలుసు.

వరు చల అమయకులు. అరసలడు ఉపపు కసం అరపమ ళళ దూరం నడచ వచచ (పులలంగనుంచ మరడుమలల సంతకు అడవల తము సకరంచన మడపకులకు సకయ, కుంకుడులు, చపుళు తచచ

| ఇ శ యు "ఇచచ ఉపపు, పతబటటలు, కరకజజం, జళళు కనుకకన తంటూప తరు, వరద డబబులక జరం కదు _ వసతువులత బరం. (బరరరు ససటమ‌), ఇందుల పపం వరు పూరతగ దచుకబడతరు, “9

వరు వసతరధరణ నమమతరం, _ సతరలు ఒకచనన _ గుడడను ee a మనం కపడుకవడనక మలకు చుటటుకన, సతనలు కనబడకుండ క ర

వ మర గుడడపలక పటలగ వసుకుంటరు.

75

ఉంటుండ. మగవళళు చనన గుడడ 'గచలగ పటటుకుంటరు. కందర

సంతల కనతచచుకనన పతచకకలు తదుకకుంటరు. తలలు

కబబరనూన సంసకరము ఎరగవు,. వర మంచతనం, అమయకత,

సంతృపప చూసత వళళ నజమన మనవులనపసతుంద,

నన

నన

అంబడలం

ఈ గరజన జనపదులల అంభడ తగ ఒకడ. . పశచమగదవర

జలలల జంగ రడడగూడం బుటటయగూ రడంలల వర తండలున షుయ

వర జనపదలను “తంణ అంటరు. తడపలలగూడం సంతల పరత

ఆదవరం కనపసతుంటరు. వర అభరణలు, ఆచర వయవహరలు బహు

చదయంగ ఉంటయ,

అదదలు పదగన రంగు రంగుల పరకణలు, వపులన దళసర

క కటలు, చశనండ దంతపు గజులు, తలనుండ ముందుకు వళళడ

కలు వనకక వలడ బుతకదపప ద=సుగు ధరంచ య

స లనుచూసతుంట నగరకత వళళక ఎనన ఆమడలదూరంల ఉంద

డ. బహుళ పరచురయంహ దన “లఅంబడళళ రవుదసు”

ంటుంట ఆజత అమయకత, అరథత, డ‌న సహయత హృదయనన

ఇంతశ మర రవరమమ అన తంబద ఎండల ముదుసల అయన

Sy బడ సతర బణ వతు దురగమమను - ప౦శనంచగ ఆమ చపపన సమ

భనం చల ఆస కరంగవుంద. ఆదల మరయడలూ తమూ ఒర

తండ? బరణలమన, "ఆ తండ) మదట భరయ సంతత లంభడలన రండవ

భరయ ఒ బడడలు మరయ డలన 'ఇపపంద. అయత మరవడలక మహ రథశ

ఏమట మకు య దురదశ ఏమట అన పశన సత స -చపప నకధ యద ల

ఆ తండ? ఆసత పంపకలసపుడు బంగరమం.త పంటకుపప లలనూ, శ పడ

కువచలలనూ "దచ వనన ఒక వటగనసు గడడు గద - "వగర పశు

సంతత ఒక వటగను పటట కవలసన వటతసుకషంట మరమ మరుగన

వపు పంటకు ఎపప లు, పడకుపపలు తమకువదదన పజవులన తసుకునన రట.

నటనుంచ వరు. అడవ ప9ంతలల పపవులన మకలన. "మపుకుంటూ

'అడవ భూములల:జనన, సజజ వ గరలు పండసూ వనన తసుకచచ

76

పరసర గ9మలల అమముకుంటూ చల చలన ఆదయంత పలల

జలల పషంచుకుంటూ జవనయత సగసతుననరు. వరు కండప౦ తలల అకకడకకడ గుంపులు గుంపులుగ ఉంటుంటరు, ఈ గుంపప

లన తండలంటరు.

వర ఆచరలు చల వచతరంగ ఉంటయ. వళళల భరత చచచ

పత మరదన పళళచసుకుంటరట. ఈ సంప9దయమకకడదన అడగక

తమద వల సుగ9వ వంశమన చపపంద. (అవును,వల చనపత తర

_ మరద సుగరవుజణ పళల చసుకుందగ ఆంజనయుడు వరక మనలలుడట, వళలు ఆరధయ ద వలల ఆంజనయుడద పదద పట, వళళలల కులలు లవల-

గతలు మతం కకలలలు-బణవతతు, భూకయ, ధరవతతు, భరతు,

వంకుడతు, పలళయ, జరపల, అంగతు, కతత కడతు యలగ

ఎనన గతలుననయట. కన సగత9కుణణ పళళచసుకకూడదనద వళళ కఠర నయమం. ఇలగ సవకులసతులన పళళచసుకగూడదన మనవళళుకూడ ఒక శననం పటటసత దశనక కులల బడద లకుండ పను.

వళళ పళళళళల మర వచత9ం పళళ రజంత వళలు ఏడుసతరు, కరణం, తమ అమమయ ఆరజు తమనువడ అ తవరంటక వళళపతుం

దనట, దనక అంతగ ఏడవల అంట వరల అతత వరంటక వళళన అమమయ తరగ పుటటంటక రవడం అరుదట, అపపుడపపుడు బజరలల మనం చూసతుంటం లంబడ సతరలు ఒకరనకరు కవలంచుకు వడుసుండడం అల ఏడుసతూ కనపంచరంట అకకడ. అను కకుండ ఎంత కలం

తరువత ఆ తలల కూతుళలుగన ఆతమబంధువులుగన కలసరనన మట, ఇద సంచర జతగద! వళళ పళళతంతుల ముఖయ మనద పళళకూతురన ఎదదుప నలబటట “బరయతత, హనహనకరత” “*దరయ........ ర, 'ర........మ........... ర... అన‌ వ_ _ శ జ ఇంద వ. డ

అన వషదంగ పటపడుతూ అందరూ ఏడుసుంటరు, _అపపుడు ఆ ఎదదుకూడ వడుసతుందట. అంత కరుణ రసతమకంగ పడతరనన మట. అద మన అపపగంతలపటలటద, ఈ భష బగ పరశల స

77

అకకడకకడ హందక, కనన చటల వంంలద$వడ భషకూ కంత చరువుగ

కనపసతంద. అననను “మయ” అంటరు, (హందల a భయయ)

తండ9న “బ” అంటరు (దరవడ భష జనయ మన తలుగుల జన

పదులు తండ9న బబ అన పలవడం కదదు,

పళళనడు మరదలువరసపలల పళలకడుకు చవులు చలల పంకులత

గటటగ నకకుతుంద. అపపుడు ఎంత భధకలగన అతడు అబబ!

అనడనక వలలదు. అంతకకుండ పళళక కటటుకున కతతపంచ నతల

తడప మరదలుపలల పళళకడుకు మడమదవస దనప రకలబండత కుడవపు మూడుదబబలు, ఎడమవపు 4 దబబలూ కడుతుంద. ఎంత

గటటగ కటటన అబబ! అనకూడదు. ఈ బవ మరదళళ మటు

సరసం పళలకడుకు సహననక పరకషలంటద. మర వచత9౦ పళల

పందరక మనం మమడకుల తరణలు కడతంకద! వరు పందరక జలలడుమడమలు కడతరట _ దన పంశసయ మమటమర!

ఇక వరవ వరకటనలు కవు _ కనయ శులకలు, పండలకడుకు ఆడపలల తండ9క శ గతతలు యవవల (ఎదదులు) -వలగ 50 రూపయలు

యనవల, ఆడ పళళవరు తమ పలలకు తమసథయన బటట ఇతతడ

జూకలు, వండ కుచచులు, ముకకుపగు వగర లంబడ ఆభరణలు

పడతరు. పళల పళళకూతురంట దగగర చయయల, గరభధనం ,మత?ం పళలకడుకు ఇంట చసతరు. పళళల మదటతంతు పళల

రూకురుదండకు ఆడబడుచులు దంతపుగజులు తడగడమట, ఇద మన

నుంగళసూత9ధరణ లంటద, కళళకు వంకణ (కడయలు తడుగు

తరు. తలవంటు9కలకు జూకలు తగలసతరు. ఇవ ఉంట ఆసటరక పళళయ భరయ ఉననటటు లకక, భరత చనపయనపపుడు యవ

తససతరు.

వళళల సతరవయభచరం నరం. ఇతర జతుల వరత వయభచర సత ఆమను వలసతరు. సవజత వరత అయత తండ పదద తపపు వసతరు.

వరల బహుభరయతవం తపపు కదు. బహుభరహృతవమ తపపు, ఈజతల ఒకరకకరు సధరణంగ పలలలన పంపకం యవవరు. అందువలల

పలలలు లనవళలు యనద వగర యతర కులల పలలలన పంచు

78

కుంటరు. కన ఏ తరల వరకూ వన తమ జతల కలుపుకరబర, మర అపపట వరకూ వళల పళలళలు ఎవరత జరుపుతరు అంట అలగ పంచబడన పలలలన వతక చసరట. ఆమూడతరం పలలలన కంచు కంచంల చయయ, పరమననం కలప తండనయకులు తన ఆ ఎంగలన ఆపలలల చత తనపంచ జతల కలుపుకుంటరట, వవహ భజనలల వరక చట మంసం (మకమంసం) ముఖయం. దనలనక మంచ నరు మదయం.

రంగ సథలం మద. ఈ నట జనపద నృతయలల లంబడ డనస‌కు మంచ పసదధ వుంద. (కకపత కందరు లంబడ డనస‌ అన కయడనసు వసతునన రనుకండ అవగహన లకు తండల మగ వళళు డపపులు వయసతుంట ఆడవళలు కళలకు గజజలు కటటుకన జటటులు జటటులుగ లయను గుణంగ రమయంగ నృతయం చసతరు, ఇద చూడ డనక చల ముచచటగ వుంటుంద. ఈ నృతయనక కూడ ఒక పదదత వుంద. ఇద వళళ సంప9దయ పదధత. పదదవళళు చనన వళలక నరచు తరు. (పతయకంగ హల పండుగనడు *చరరబజరత హల అయ” అన పడుతూ ఆనందతసహలత వరు చస య నృతయం చూస తరవల సంద. మందు హుషరుల మగవళళూ, సవచచగ పుర, వపపన చమళళల ఆడవళళూ తరసథయత య వదరశన చసతునన పపుడు చూస వళళ మను పులకరంచ హతుంద, అలగ దపవళ రజున వర డవజల (పరదరశన కూడ మనహరదభృశయం,

పగట వషగళళు దర శష

అంట వళళ వషంల భషల

ద ఇలవలపు “తులజ యడ”, పలలలకు పుటటువంటు9కలు తర సప ల

ల రు టపపుడు యమకు జడు మకపతులు బలయచచ సరత జతర చసుకు తంటరు. ఇతర గరజనుల లగ మరమమ, గంగమమ, దురగమమ,

జంతు బలులత ఆరధసరు, - బలజ (వంకటశవరసవమ

చ. అలగ ఎనన వయయపరయసలకరచ భకష (శదధలత సవమక చంకనులు చలలంచుకుంటరు, క రస‌ ఎ మకకులు

గ 1

'

a శ శ‌ |

[a శ 1 Ay

ib 4 | |. స

i Pia

శ | స

: , a ta

79

వరు పశచమగదవరల గలలమందల, చంతలపూడ వగ ర పడర శలల ఎకకువగ కనపసతుంటరు. వరన సుగలలంటరు. సవతంతం వచచక వరల కూడ చతనయం వసతంద. కదద కదదగ నగరక

వవంచంల (పవశంచ నగరకుల పదధతుల లనక మరుతుననరు, ఇపపుడపపుడ కంతమంద వదయధకుల (పభుతవంల ఉదయగలు, పద వులూ చబడుతూ ముందుకసతునన రు, ఇద దశనక శుభ పరణమం.

కయు ల

గరజన జనపదులల కయలు కూడ ముఖయులు, వరల అనక తగలుననయ, డలలు ఒక తగ, వరు నృతయలకు డలువ యసరు. కమములవరు మరకతగ, వరు కమము ఊదుతరు _ ఇల చస పననబటట వర . శఖలరచడడయ. ఆదల కులలు కూడయల ఏరపడడ వగ! .

_భూమపండుగ

వరక 'భూమవండుగ* పరధనమనద. ఈ వండుగ కలంల కయమహళలు పటలుపడుతూ పయజకులన ఆపుచస మర కనుకలు తసుకుంటరు. సరగ చపప అంట మదబడ జబుల. చయయ బటట తససుకుంటరు.. వళళు అలమద పడడం వళళక సరద _ వరుపడ పత పటళనూ “రల రల అనపదం ఉంటుంద. ఈ రల పదనక అరధమమటన జక కయపడుచునడగత ఫకకున నవవ పరపయంద. వయసుమరన కయసతమమనడగ త ముసముసగ నవవ ఓకధ చపపంద. భరతకలంల ఫముడు గరజనకనయ హడంబత ఆడవులల పరమయణం

సగంచనపపుడు వళళదదరూ వదురు పదలమటున, రలలుదుబబులు చటునచసతునన రతక]యచూస కపకకన సట గరజన కనయలుతపంత “రలక రల అన పడరట. ఆనటనుంచ వరు యతరులక శృంగర పరహస మడదలుచుకునన పపుడు ఇల “రల, రల? అంటూ పటలు పడతరట _ ఇంతక “రల రల? అంట వళళ భషల రతకరయక9మం తలూకు కవవంపు బూతుమట ' ఇద య జతక ఆనందం. -అయన సకసు వషయం ఏజతకనందంకదుః!

80

ప ళళ ళళ

వళళ పళళళళ వయవహరం _చల చత9ం గ ఉంటు6ద, ఆడ, మగ పదద, చనన అంత సంతలక, తరధలక వళుతుంటరు, ఆదరల యువత యువకులు ప)మంచుకవణలు, యువతన యువకుడు ఎతతుకు పవడం ఆ తరువత ఆపపు పదదలూ, య వపు పదదలూ చర సఖయ పరచ పళళ చయయడం_ఇద వదత, వళళు ఓలగ గడదలన, పందులన యసతరు-ఇదగ వర సంపద మర! వదల వయభచరం తపపు కదు_ అందుక వరల హతయలుండవు. వడపవలనుకుంట గూడం నయకుడ దగగర తగువటటుకుంట చలు, అతను తష వళళు తమకషటమనవళళను. పళ

ఇద సంచరజత, అందుకన వళళ సమనలు మయయశనక గడదలన, తనడనక వందులన పంచుతరు, తగడనక మంచనళళు సరకయగులలల పటటుకున కూడ తసుకుపతుంటరరు. (అవ మసు కళళ డనక కలగ ఉంటయ గనుకఫవరద దవమధునం _ వర దృషటల రత మధునం శవసంభగం వర దవత కండమమ. నలుగుపులలలు నలబటట పన నలుగుపపులలలు పటట కరంద కండదవతను నలప జతర చసరు. ఆ జతరల ఆడమగ న ఫతయంచసతూ పడ పటలల “రల, రల” ఆన మట ప9ముఖంగ చటు చసుకుంటుంద,

వరు చసప నృతయలకు సహకర దయలు. తలప కందరు కమములు కటటుకు మనన మట, జంతువు ఎ

అలగ వళలు జంతువులన వటడ వధంకూడ కనపసతుంద. మగవళలు డళళువయస

గుంటరు.

81

ఈ మధయ వర *ధంస” నృతయం దశ పగఖయక పందంద. ఇందు

ఆడ మగ జకరనడుములకరు పటటుకున వలయంగ నలుచున లయత

అడుగులు వసతూ ముందుక వనకక. నడుసతూ జటటులు జటటలుగ వడుతూ

రకరకల వనయసలత నృతయభనయంఈ చసతుంట మనన ఢలలయ దమమర పయందట రపబలక‌ దనతసవలల, ఇంతక వరద ఒక కళగ గురచ ఆచ గరవంచడం అనందంవదగన వషయం. మరుతునన

వ9వంచంత వరుకూడ మరుతూ వడు వధయథకుల ఉనన తదయగల

లక వసతుననరు. ఉనన త‌ పదవుల నధషటసతున ఎరు ఇద దశప రగ తక

చహనం.

కయలు పశచ మగదవరజలలల న

కయయలగూడం, జలుగుమలల, జంగ రడడగూ

ఉననరు.

వలవరం, బుటటయగూడం,

డం మండలలల వశషంగ

జనత నలు అనయ నన Tyg CSP Te. Nu pe ay Wry Wry COR Tee: aly”: aly ur: ae” ధట న. క ఎన న‌ ట sf

క a a ల అ శక క! అ ల. లల అట సథ ము త అన అబ రతలు అల అ Co సహన... కన అహ... ౫ ట re ar: పరజల TE a, We టం RP es, అజ! ల

‘ oe

ఇన అన న‌ు Ee అవల st mn లన బు ప. PS a aa అబల అల సలలు am A wane చ ara me UP ern అద sme nin అర wre ల Ee ల నుల

. 8 |

a కల ఇ ots ॥ tt NN et లు! శ అనన, అఆ ఇటు, ey న rr ae hu dle we ' స

Yh పర p ' i, PE శ గ సమన ర నన యయ య యు మ యు యయ యు యు నంట యు హు క

శ

జనపదుల వజఞవదయకముగు పననధ

mer Sigs on wad Agios och Bry i wn న. . ' గ‌ 7 ల mm "rn ' 1, , he iy igh ah ae Re tg, , పు las ౯ ళ న. లన '

+ ౭ pe" oi | | గ గ met mn Vg dhs tr ME a Behl స ణ‌. శ టటు Wy nO శ ty + . ye గయ

|. rig | య. hye ay . | శు య. Be i,

"

/ ps

dd Ty

స‌ (| స Lh టు,

' (౧. . . on ॥ రం ఖ‌

1 | గ‌ ' | ' ఓ Tn ' క‌! 3 1 I | Tr i ll /. . ' 1 ల‌ | ' | 1 a Rr Fr ' mp rer, on .

rn . / or ॥ లలల .. i rer ' a ౩ గ. " ' 111 1 1 , ' , ' a ' , 12 Me wep (ట wiry గ '

oe ol

Ai

Spe Waa [ Wath

or 1 ' '

" అ, . , '

nr , | ' er we ౧. mt 4. mer ష‌ Thy, ఓ |. | ot ' tn) i fg tt

Vin Fs యం.

' w* శశ || గ. " | we pee TG (|

83

ఈ పననధ అనద ఓర జనపద వజముయము, కళలు, క9డరలు, చడుకలల ఉననద. మధసపంపనన మన నరపు, ప$జఞ, పుషకలంగ

కలగ పదరశసయమనవ కళలు, వసతవనక వజయము కూడ ఒక కశగన ఇద పరతయకంచ రచన సలభయం కూడ కలగ యుండుట వలల, అతర కళలవల పదరశ నతమ కప కకుండుటవలల వడగ చరచ౦

చడం జరగంద.

కరడలుకూడ కళలలన భగమ అయన సూకషమంగ పరశలసత

దనల కళసపరశ ఉననపపటక బురధథగతంకనన అధక శతం భతక

శకస క పరముఖయత యవవ బడనందువలల కరడలన పశరకంగ వడదస చపపడం. జరగంద, ఇక వడుకలకు నరపుత. సంబంధంలదు, కళతమ

కలు కవచచు గన వనల. కళకంట కటుంబక. సమజక. వషయలు తలూకు ..ముచచటలు మురపల పరవమ హచచుగన వననకూడ వడగ. వరమరశంచడం. జరగంద.

నపద వజమయ రం

సహతవ సరసవ తమ) వజమయము అనుపదములు

మూడును కంచము ఇంచుమంచుగ 'నమనరధకములు గన వడబడు

చుననవ. “కన సూకషమముగ పరశలంచనచ వన, అరథ వసఫృతల కంత భదము కనసంచును, "ఈ మూడు పదములల" వజయుయము

అనునద మగలన వనకంట కంత వసృత తరమనద. వగూ9వమన "సరవమును ఈ జతక ' చందునన చపపవచచును. సరసవతము అను

పదమంత' వశలమనద కదు. ..లఖతమన 'లక ముదత మన గరంధ జలమంతయు ఈజతకచందును. దననర బటట ' "శసతర గంధములను

సతము సరథవతము అన పలునవచచును. 'సహతయమను పదము జ

* ఆంధర - వజమయ వంత (వవశకము) - ఇవరయ 'దవళరల

ల‌ 'వంకటవధన

84

వ శలయమున _ప లండంటకందను సంకుచత మనద, చల

రస ప౦ధనము

లును అనందపం9దములునగు కవయములను మత9మ ఈ నమముత పలువవచచు నూ,

జనపదులద అనుసృృతంగను, అనుశఏతంగను ఒకరనుండ

ఒకరక అందన సంపద, గంథమలుగగన, లఖతములుగగన ఇద

లదు. అంత వక‌మయమగనుక దనన వజమయమనవచచును, ఇందు ఆనంద రససదదులు కూడ కలవు గనుక దనన సహతయమన కూడ

పలువదగును. .ఇద పరు పకషటలు ఆశంచన అజఞత కవుల సహతయ

సంపద. ఇద జనపద సహతయ వలకషణత,

రథ లం ఇవ మనసక ప$జఞకు సంబంధంచనవ. ఇందుల కనన వన

దతమకలు, కనన వజఞనతమకలు, కనన వజఞన వనదతమకలు, గదవర జలలల జనపద కళకరులు ఎందర ఉననరు. వరు వర పదరశనల దవర నతయం జననన మపపసతూ ఉదర పషణ జరుపు

కుంటూ తమ కళలదవర వ౦జలక వజఞన వనదల నందసతునన రు, ఇతర ప9ంతల జనపద కళకరులు కూడ వచచ ఈ జలలలల సలల తరబడ పరయటంచ తమ (పదరశనలత జనపదులన మపపంచ వజఞన సరులందంచ, సభగయ సరులు సవకరంచ వళుతుంటరు.

ఈ కళనంపద ఎనన రూపలల సకషతకరసతుంద, వనల ముఖయంగ తలుబమమలట, యకషగనం, వధ నటకం, హరకధ, బురళగకధక జముకుల కధకయ తంబుర కధ, పంబకధ వంటవ పజల మద ప$9తయకష [పభవం కలగనటువంటవ. వదయ గంధం పండతులక పరమత మపయన రజులల జనవదులను వజఞన వంతులన చసన వ9క9యలు ఈ కళరూపల. ఇవ వజఞననన వరజమమడమ గక ఆనందవచకల వహరంవచసతూ వరజలల శరయసహసలన నూరపసతూ అవసరసందరభలల కరయనముఖులన చయగలగన అతయంత శకతవంతమన సధనలు. అందుక ఇపపటక ఇవ చరంజవులుగ నలుచుననయ. దమమరట, గంగ రజలట వంటవ వనదతమకలు, పురణం వజఞనతమక కళకు ఉదహరణ,

85

[క డ అశ

జనవడదుల కరడలు (ఆటలు) సవభవకమనవ, ఖరచు లనవ.

ఆరగయ ఆనందలకు ఆట పటటులు. ఇవ మనసకంగన కక దహకంగ

కూడ ఆరగయ పదయనులు. మనషక తలయకుండన దహ వరశరమ చయసయ. - బలలనుండ పృదులవరకూ చరునవవులు చందంవ చసతూ

అన es థు య జ

ఈ ఆటలల పనటటటు చస ఆకరషణ కలగన అయసకంతశ క వనల

ఉండ. అంచ.క ఇవ నటక సగవసతునన య.

వడుక అం

ఈ చడుకలు వం" గులలనూ, పళళళళలనూ, వరవదనలలనూ

వశషంగ చూసం. వక హృదయం పులకరంచవలసంద. ఏ ముఖం

చూసన ఆనందతసహల సుందర మందరమ. మటలల, చషటలల, చూపులల

చమతమరల కన సందడ సమనయుల దగగర నుండ అసమనయుల

వరకూ మర లకంల వసరంవ జసయ, కబటట నగరకత ఎంత

పరగ పయన ఈ వడుకల కుషరం పనన ట జలలులల బనపదుల

ఇ ణ ఇ చ .

హృదయలన కమమ సతూన ఊంటుందడ

ల Cy WEY VERY PY 7. CT. oat” tela ela. ey =" lag" .s Wap. ug

న శ .

/ { H

న యం. యు Ath AR A యయ య et et మ మను అసమ మము ము

” “ty mn ' గ‌

WN

[me

8

జనపదం -- నగరకం

జనపదపునగ వలలటూరు _ వరగటూరు జనులకు సంబంధంచన

ఆచర వయవహరలు, అలవటలు మదలగు. పదధతులూ, వశషలు

జనపదలన నరవచంచుకవడం జరగంద. ఇంక నగరంల నవశంచు

జనులు నగరకులు అన నరవచంచుకుంట నగరవసుల జవతనక సంబం ధంచన వశషం నగరకం అన చపపు కవచచు, దనన “నగ౭కత అన

కూడ పలుసతరు,

* “ఈనడు మనము “సవలజషన‌' అనన మటకు నమనరధ కముగ నగరకత అనన వదం వడుతుననం. నగరవస నగరకుడు,

తక‌భవం నగరకత, ఆ దృషటల నయత జనపదబహుంళ మన

భరతదశంల నగరకత తకకువన చపపల. కన నగరకత అంట

ఏద మడ మదదలమద బబుల డబులతు వడుకలు, వడబములు చన

చనంబరడంబరలు అనగక మనవతయలన సుపతసటతం చస దనన తరతరలుగ సంరకషంచటటు వంట, జతన జ గృహంటస దనన సతయ

రయచరణభము ఖంగ నడపంచటటువంట, నరడంబరమన చతతశుదధక

నకషవలమనటువంట, ఒక వంక జతయకక ప9భవ ప9కయకతలను నరూపసతూన మరకవంకదనన వశవమనవ నమడ కతన మయన

భవనకు సనన హ తంచ సటటువంట ఒక ఉననతమన మనసతతవనన

కలగంచ పరసథతగ గంహ సత అలంట ఉతతమస ంసకృతక ఉనక

పటటులు మనదశంలన ప9చన తపవనలు జనపదలు” అననరు _జతయచరయ శర యస‌, వ, జగరవుగరు,

ఐత' ఆంగలయులు మన' దశమందు: చలకలస న వదయ, వర దుసతులు, ఆచరలు పరజలన ఆకరషంచయ... పలువురు పశచతయ వదయ నభయసంచ ఉననత పదవులు. పందరు: . వభుతవం వరక

_ * నదునూర గంగధరంగర చనవదగయ సహతయ వయసవళ.

87

గరవ మరయదలు అందంచంద, ఈ రకమన: వదయగవరలు

పందనవరు నగరక సంపననులుగ పరగణంచబడడరు. పశచతయు

లత ఏరపడన సననహతం వలల చరచుకునన ఆచరవయవహరల చడు

నగరకతగ చలమణ అవుతుననయ,

ఇక చరతరక.సత మనకు అనదనుండ వడుకలనునన పదములు

పలల, గఫమము, పురము, పటటణము, నగరము అనవ, పళల,

గరమము' పలలటూరుకు సమనరథకలు, పసతుతం పురము, పటటణము,

నగరము నగర శబనక పరయయ పదలుగ వడుతుననరు. కన

చరత పరకసత ఆదల జనజవనం నద కరల వంబడ సగంద,

కరణం -_ మనవుడక గల ఎంత ముఖయమ నరు కూడ అంత ముఖయం

గనుక, ఈ ప9ముఖయనన సుమత శతకకరుడు ఇల చపప డుం

“అపపచచువడు, :వవదయుడు,

నపపుడు చడతగకపరు నజును, 'దవజుడున‌

జపపడన యూరనుండుము

జపపుడ కునన టట యూరజ రకుము సుమత,

నదులు కండలగుండ కనలగుండ పరవహసు . హర కూడ ఆకండకనలల నునన చటల నుండ పశుప కషయయదులనుండ సులువుగ

లభయమవుతుంద, అందువలల కంతమంద గుంపుగ నదతరం వంబడ

ఒకకచట వర సథవరలు. ఏరపటు చసుకనవరు _ అవ పలలల,

గగమలు గ పలువబడు తుంవ. ఇవ సంఖయకు ఎకకువ _ జనసంఖయ

తకకువ. ఇక సముదర తర పంతల వలసన ఊళళు పటటణలుగ

పలువబడుతుండవ. ఉదహరణకు ఈశంగపటటణం, ఫముసవటటణం,

కకనడ పటటణం, వశఖపటటణం, మచలపటటణం, చనన పటటణం వగర.

ఈ ఊళళు" పరగ పదదవ. 'శవువటటణలుగ' తయర దశ వదశయుల

రకపకలత నగరక సవభవనన సంతరంచుకుననయ.

రచరకపు వయవసథల సధరణంగ సంసథనధశులు గన, సమంత రజులుగన ఉండ ఊళళక ఎకకువగ పురము "అన వడరు, ఊద హరణక రమచంద)పురం, పదదపురం, అమలపురం, పఠపురం, రజమహండ9వరపురం, హలపురం, చంగపురం వగర, ఐత

ఈ పురమనదనక నఘంటువుల. సతరలుండ గృహభరగంగ చపపబడంద. దననుంచ అంతఃపురమన మటవచచంద. నగరమన గ రజులు (పలకులు ఉండ ఊరు. ' అద రజధన, ఉదహరణకు భగయనగరం, వజయనగరం మదలగునవ, దనక పలన సంబంధ మన వషయలపన, వయపర వయవహరద వషయలపన దశవదశయులూ, వవధ _ప౦ంతలవరహూ. వవధ -జతులపరూ రవడం పవడం జరుగుతుండద. వరవలల అకకడ నసరగషజత ఆచర వయవహరలూ, సంసకృత పభవతమ కత పుంతలు తంకకయ అద నగరకత 'అనపంచుకుంటూ, మతతంమద గంమలూ ప లలలూ తలూకు వశషలు జనపదము కంద. పురమూ పటటణమూ నగరముల తలూకు వశషలు నగరకము కందలకకంచబడడయ, సమకయం, అభమనం, సహకరం, కటటుబటలు, నయమలు, జనవదుల అమూలయ సంపదలు. ఇవ లఖతం కలదు. వర‌" నబదధతత జవసతుననయ, నరమలతవం, నషమపటయం, నరడంబరతవం, .-జనహతం-నండుగ గూడు కటటుకునన గుండలువరవ, తండలన పరకకవళ చూసటభరంచలన దకష ణయం వర నహజ పరకృత. ఇంటల వత చనన వభలయనక వదమందన పలచవడుకగ జరుపుకవడం -వరముచచట. వర దృషటల అననం పర బంసహమసవరూపం, తముయంత తంటూ పకకవరక యంత పడుతతూ మమతను రగలత మనసులు పండంచుకుంటరు.

"Love thy neighbour” అన భవం అంతరంతరలల జరణంచుకునన 'మనవతమూరతులు జనపదులు,

పరచుగసువరు, డచచ వరు, "ఆంగలయులు మనదశనక వచచన తరువత మన నగరలు, పటటణలు, పురములలన :మనజత సంసకృత సంకరమ నగరకత పరుత కృతమ ,రూవంలనక మరపయంద. వర.నవసలు ఆ పటటణలక పరమతమనందున అకకడ నవయత “పరుత ఈ నగరకత .పరలశరవలల జత సహజ సంసకృళన - పరహసంచటం పఠంభంచంద, నగరకులల పరసపర వశవసం కరువు = మనషన మనష నమమడు _ అనన రతకతలమద .వయవహరం = "ళరటుల. చర షమరం. ఒకర అవసరనక ఒకరు సయపడరు. ఎవరక వర యమున తర అనన టలు,

89

జనపదులల ఒకరంట ఎవరన చనపత ఊరంత పళళ సనట

భూత చూపుతూ ఆ శవం శమశననక పశళవరకూ ఎవరంట పరటరభుళ

నపపు కూడ వయయుర - అంట అనన కూడ వండుకరనన మట, ర

వటటణ లల అయత. నగకకులు పకకువటల మనష చచచపకట

కూడ పటటంచు చుకరు. తనకు సంబంధం లనలల వయవహరసతరు, ళళ

తరంక క జవతం. తలల పలలలుగస తండ9 బడడలుగన మనసు

మటలడు డుకవడం అరుదు. ఎవర దర వరద. ఎవరషటం వరద,

ల

ఖరున 3 కవడం. ప పద 'హదలకు. దనధరమలు అనద కంచుకగడక

పలకన. కనపంచదు. పరుప పరతషటలు వసతయనుకుంట నయకతవ

గురంచ ఇచచ. చందలు మతరమ. కనపసతయ. ఇవ దనధరమల

అనుకుంట. అధరమం. పంతఫలప పకషకలగనవ దనధరయ లు ఎటల.

అవుతయ? నగరక ప౦పంచంల . వంచన, మసం ఎకకువ, ఏమత$0

అవకశం ' చకకన పకకవన. సమము. అనయయంగ బకకడనక.

ఏమ రత స సం కచంచరు.

జనవదులద నటన గురంచ ఆలచన _ నగరకులద 'రపటగురంచ

ఆలచన, అయత నగరకుల పతయక వశషం అందరూ వదయరంగంల 1

నమమగనులు కవడం, తరకకవదంత సనస‌ప దృషట నలప మనవ. జవతం యకక భకసుఖభ‌ గలను సమకూరచు . కనుటకు నరంతరం

మనద. నడవడ సహజ సదధమనద.

పరయ అనుకరశ, నగరకులు పకపూట కూరలు,

పరుగు, అననం టబల‌ మద పళళలల పరుకన సపూనులతనూ, ఫరకులతనూ ఎవరకవర వగజంచుకన తంట కంతకంత. వద లసతూ, కం౮తకంతకతంటూ అదక ఫషన‌లగ. 'జనపదులల తలల గన భరయగన అననం వడడంచగ అచచటలూ, ముచచటలూ చపపు కుంటూ “భజన సమయనన తమ కలబసన ఆలచనల వదకగ చసుకుంటరు. తము తనద కడుగు పులుసుత న న అద _అలబంగ భవంచరు. పచచడ కూడ వరమనన రగ భుజసతరు. శ‌

_ నగరకుల నడవడ పూరతగ ! పచచడ రసం 1

ret

fr స

90

నగరకులల పండగలక, పబబలక ప9ముఖయం నమమత0 _

భ కకూడ అంతంత మకం. వర చూపు మనవచతనమద, ఏద

సధంచలనన తపన - దనక నతయనవషణ - వజఞన పురగత క ఆలచన. ఇవ నగ-కుల జవనగతులు, సంఘ కటటుబటలు, కుల కటటు

బటలు, మత కటటుబటలు వంటవనక వరు కటటుబడరు,. మన సంసకృతప

చననచూపు. పశచతయ సంసకృతప పదదమజు, జనపదులద కల తనమట _ సూటగ మటలడడం అనద నగరకులకు దూరం. అద‌

గపప తలవక9ంద లకక. నగరకులల ఇంటక ఎవవరన బంధువులు

వస తందరగ పంపపయడం ఎలగ అనద ఆలచన _ జనపదులు

బంధువులు వసత పదరజులుండమన బలవంతం చస పదద పదద వంచులత

ఆనందంపచసతరు. జనపదుల సంసకరం హృదయగతం. నగరకుల

సంసకరం బుదధగతం. నగరకులు మధ సంపననులు, జనపదులు

హృదయ సంపననులు, నగరకులు బండలమద, రశలమద, కరుల

మద, మటరు స కళళమద తరగడం తపప సత కలనడక ఆనగరకంగ

భవసతరు. అందువలల వరక శరర పరశంమ తకకువ, రగ వకకువ,

ప౦9తచనన జబబుకూ' సూదమందులు, బళళలు వర వడకం. (అలలపత

వదయం). జనపదులు కలనడక క ప9ధనయత ఇసతరు. కందరు వంద

లద మళళు కూడ కలనడకనపయణంచసతరు. అందువలల దహపర

శమ జరుగుతుంద - దరధయువు కలుగుతుంద. నగరకులు కఫ,ట

లకు దసులు, వర అతధ మరయదలల మదటద “ట యచచ

మటలడడం, (భజనం చయమనడం తకకువ). జనపదులు. అతధులక

చలలన మజజగ ఇచచ మటలడతరు, భజనం చసతనగన వదలరు,

నగరకులద ఉదయం ఖరదన బడ హటళళల టరఫన‌ కఫలు మధయ

హనం రత? భజనం - జనవదులద ముపపదదు భజనం. ఉదయం

చదదననం. (చలమంద తరవణ పసుకున ఉలలపయనంజుకున

చదదనన ంతంటరు.) నగ౭కులు కనసం పకకవరత కూడ మనను

వపప మలలడరు, వరక సనహతులు'టంవలు, రడయలు, సనమలు

మ|తమ _ ఇక జనపదుల .దగగరకువసత_ ఊర ముందర గలగల పర

సలయరు, ఏటగటటు చటటుమద కూరచునన పశువులుకవ పలలవన పలలన

(గవ సదరంగ సవగతం పలుకుతయ. నగరంల అయత సవగతం

పలకద యం[తల రణగణధవన మ|తమ. నగరకులు వదయుత‌

కంతులల గన వహరంచలరు. జనపదులు అరకన‌ - లంతరలు కరన

91

సయులుబుడడు, ఇలయ దవపలల కూడ పనులు చకక బటటుకుంటరు, నగరల వ అదద ఇండల కపురలు. అందుక వరల కమలటలు ఎకకువ?

అనన టక యంట యజమనుల అమపులలు ఆంకషలు _ వనమధయ ఎపపుడు ఇలలు మర వలస వసతుంద అన"నరంతర ఆందళన. జనపదులు పకలణ నవః ఏంచన సవంతకంపలల సవచచ జవతం వరద. నగరకుల ప౦భుతయ కుళయల దగగర కచు లటలు పటటణ = వథులల ప%భత. దృశయం,

జనపదులు కవదక, కలువక పళల నలట రవులల నరు ముంచుకన

గుంపులు గుంపులుగ కబురహడుకుంటూ సరదగ జలకలడ బండలత

మంచనళళు తచచుకుంటరు - .ఎండుగత నరు తభ9పరుచుకుంటరు, ఎండుగ అంట _ ఎండుపుకయ ' గంధంకస నటల కలపత ఆనటల ఉనన మలనం పతుంద. పూజలు, పుణయ కరయలంట జనపదలకు మకకువ ఎకకువ, నగరకులు. అదక 'అనచరం కరంద చూసతరు నగరంల అనన రచకరయల. -. పలలలల అనన. ప9జకరయల,

J పదదుప త వటటణం తందరగ న|దపతుంద, వలలలల పదదుపయన

నద సందడ. మరల కడకూతత పలల మలుకుంటుంద. మః “సలవళళు

ఏవ తతవలు పడుతుంటరు. యువకులు బయలుదర పలలకు

వళతరు. సతరలు వధులల పచతుడచ, కళలపచలల ముగగులల నమగను లవుతరు. పటటణం తలలవర బరడు పదదకకన తరువత లసతుంద, పనమనష వచచలపల లద పలవడు లపల. అకకడనుండ అంత అడవడ. వలలయులు తపగ పనులు సగసతరు, తందర దనలనూ ఉండదు. పలలలల ,వశు సంతక ఎకకువ - పటటణలల జనసంతత

,ఎకకువం జనవదులు తమ పనులు తము సవయంగ చసుకుంటర నగరకులకు పనమనుషులు రవలసంద. వళళు లనద పనులు

“జరగవు. వళలు రనరజు వళళ ఇళళలల వళళువంగక అనన డసరుసలు, బుసబుసల మనకు దరశనమసతయ. నళలు కజువు, పడ కజువకు గల కజువు; ఇద నగరజవతం _ ఇవ పుషకలం వలల జవతంల, పటటణలల అంత చదువులు, సనమలు, పరశ9మలు, ఆససులు, వయపరలు, రజకయలు, (రచకయయలు) సందడ తపప మర కళభరుచ కన బడదు, ఇకకడ పరత హృదయం అలజడ, ఆందళనలత నండ ఉంటుంద -_ పలల నరమలంగ నదరపతుంద. కళలు కధలు, సహకరం,

సజనయం, సథ గయలత ఆనంద సందహంత చందులు వసతుంద. వచచన పరరుపలలత చగురంచ తరులతలత ప పరకృత హంద రయం పరవశసతూ ఉంటుంద _ మర నగరలల అంతసథులమద అంతసథుల

క ఆకరగను అందుక వల తపతయం అఆగకంగ కన శ (ఆ (a Pree 2

పసతుంద, వనవలు, ఉదయమలు అనుడన దరశనలు. యజమనుల

కూలల దరటలు పటటణ ల“ కనపసత చతు కూలల సమరసయం

పలలలల కనపసతుంద. ఎంత కూరచచన తృపపలదంటడు మలలు యజ

మన, మూ కండలు కరగంచన శరమంత యజమనదచుకుంటునన డం

బరడుకూల. ఇద పటటణలల సపంచ అనుదన పరటం, ఇద నగరకత,

నగ-కుల జవతలు జతనతల ప బతుకులు - జనపదులు వర

సథరచరసటులప వచచ ఆదయంత రకకల కషటంచస బరతుకుతరు,

జనపదసతరలు వంటనండ చర, పడుగుచతుల రవకలు ధరసతరు,

నగరక సరలు గనులు, సటవ‌లస‌ జకట‌లు వగర పశచతయ వసతర

ధరణత మురసపతరు, జనపదులల పురుషులు పంచ, జుబబ,

తలపగ ధరసతరు. నగరకులు ధరంచవ ఫయంట‌, షరట‌, వనత

వదశ పరభవంత వచచ రకరకల మడలసు, జనపదులు మూతమద

మసం రషనక చహనంగ పంచుతరు. మసం మద నమమకయ

నలజటటడం వర పరుష చహనం _ నగరకులు అసలు మసల ఉంచరు.

అడ నగరకత, చకల బటటలుతకడం, మంగల కషవరం చయడం,

మదగ చపపులు కుటటడం, కమటలు వయపరం చయడం, మదర తటటలు

అలలటం, బంహమణులు పరహతయం చయడం, రతులు పంటలు

పండంచ ఆ పంటసు వంర పంచటం జనపదుల ఓవన సరళ, ఇకుడ

ఊరంత ఒకక కుటుంబం _ పటటణం అంత యంతలమద నడక,

వృకసక కలం నమతతం లదు, నరపరతనం పధనం. సంపదన

ముఖయం. నగరకులు మరగకవతను అభమగసతరు. జనపదులు దశ

కవతను ఆరధసతరు. జనపదులు నషకపటంగ ఉనన వషయనన

కుండబదదలుకటటనటలు మటలడతరు - కుతంత)లత మనషన పడ

గటటడం మధవంతుడన నగరకుడు చస పన, నగరకులద వయషట

శవతం _ జనపదులద సమషట జవతం. నగరకులు బుదధజవులు,

జనపదులు అమయకులు.

ఇద ఒకనటమట. ఈనడు నగరకత పలలలల కూడపక

జనపదులు నగరకలకషణలు అలవటు చసుకుంటుననరు. ఇపపుడు

నగరకులు జనపదులు అన భదం లదు, జనపదం నశసతంద - నగ

రకం సరవత9 నటయం చసంద.

' ' 1

" 11 ' ' bu

fy gta iin న‌ “ Gen |. ట‌ శ ' . ip || Yr a ॥

en Ph ff Hie, pu # Wl Mo “hg క. ‘ee గ గ ane Fn hoe ల ఇ ప వ. jo; i) య A న ల

| "i త‌ i of Hom Br, BED Tit న యహ... న... 4 Hr ple (| క‌ ' Cee

గ ల య స. రసన మ Es py rsh lege wh Phy ps den 1.

శ... ౯ స EEE Car స‌ " న! ny ల , Me rh A ee స

¥ og గ Phy ™ ఇ Aer hi hs cf fe det ide Cll Wed Wh WRI) Fa Ry E

Wily te ల త సళలు au A I A సయ పట : ' Ark ట OF LAT ey [| గ. న. . అట‌, ty సను bin He Wy త సత

, i

ar a wo lH mw 0 | స.

1! ' ' " ॥ ' oy గ‌ .

. * ' i

గ. 1. un! nr |. ne ం ॥

ne |

i |. |. aD ' 1

orn re

ల ' on ' bay , "

Ee | ల . . a Fe

pee mn py /. .

pr శ శ / | i i ( wi Sa aa ఇల సధ స ॥॥ జ Cr

ల 1.

; "3

/ గ‌ 1

.. aan hay i గ క. క... er oy, by ml FA య 1 hg శ i గ

4 ha hey: a గగ RUE క iy స సపు * pi, ng ap hry qh (eu

వయ ట . + స apy mn + స వ. pe wi Al oy OW OH iE i nil ల ay oat

/ లగ » సతన? | 3 స‌ fis | ల ట ap en ల ye మ wp ry . స‌ ప‌ oy ప వ. hep, a Mon te ౬ ey BA, hte ed age [1 Tl by, Mr

™ జ గ oer We pi Je hy “ vt Ng ta) Wd FH pre న iia hy o

| Te “gs ' 7

93

కళలు = వనలన తరగతులు

“యగః కరమసు కశలమ‌”

గత.

ఏ వదయయందన సర పందరకశంపబడ కశలనన కళ అంటరు _ ఇకకడ కశలమనగ నపుణయం. ఈ న పుణయం వయకత

మధశకస నుండ ఉదభవసతుంద. బద సృషటక పృకసృషణ చయడంల

కవచచు, లద సృషటక మంచన సృషట చయడంల కవచచు - కళల

గురంచ కందరు పండతులు Cబకభంద రత నరవచంచరు.

T “కళ అననద మన వబుదధ జనయ మ, చతుర.

మహతమ, సృషటక ప౦తరూపమ భసంచ రూప

వశషం, అంట పత కకలనూ మనుషయున పన

_ తనం, బుదద వ శదయం వలలడ కవలసవుంద.

అటల ఉంటన అద కళ అనపంచుకుంటుంద

TT * సృషటయందతరనహతమయునన _సంపూరణశవ

మును సందరయ సునశత సతయరూపమును అభ

వయ కరపరచు సధన సంవతతయ కళలు”

“ Art is imitation” (కళ అనుకరణ

ఇకకడ అనుకరణ అంట ప౦కృ తయనుకరణ

“అరషటటల‌”

“Art isan interpretation, not ar imitation” "(కళ అనుకరణ కదు, వవరణ) _ “ఆరథర‌ డవంగ‌'

అనుకరణ కళ అయత ఛయగహణం ఉతతమ కళ కవలస

ఉంటుంద. కరణం ఇద యధతధంగ గరహసతుంద గనుక. కన దన

ఇవవరూ కళగ భవంచలదు గనుక అనుకరణ కళకదన వర మతం,

T జనపదగయలు _ సంఘకచక£త9 (పఠకనుండ

డ. బరుదురమరజు డ. నయన క౦షటకుమర.

TT “నటయకళ” ఫబరవర _ మరచ 1970 సంచక సంపదకయం

నుండ గంహ ంపబడన

94

ఆరసటటల‌ కళలను Fine Arts అన‌,

Useful Aris అన రంశుగ వభజంచడు, ఆయన దృషట Fine Arts అంట యవ _

l. Musi 2. Drama 3. poetry 4. Sclupture 5. Agriculture

Useful Arts - అంట ఇంజనరంగు, వడరంగం, కమమరం,

కుమమరం వగరలు, Fine Artss ఆనందనన ందంచడం ప9ధన గుణం, useful Arts ఆనంద జనకము కూడ కవచచు. ఉదహర

ణకు కుమమరం, వడరంగం వంట వనల వరు తయరుచసన వసతువుల ప

చకకు నగషలు ఆనంద జనకముల గద! ఫన‌ ఆసట ముఖయంగ ఆనంద జనకముల. వనల జవతపయగం కూడ ఉండవచచు + ఉద హరణకు ఒక శలచ చకకన శలపనన చకకుతడు. చూపరులకు ఆనందం

కలగంచడం దన పరమ పరయజనం, అద అమముడుపయ అవకశం కూడ ఉంద. అయన ఈ అమముడుప వడనవన నద పచరకం,

భరతయ వండతులు కళలు $4 అననరు. ఇకక9మందల జల‌ షయ కళ వవరణమును య కంద ఊదహరంచుచునన ను.

(తర సుండచరల ఆంజనయకప బర చర అనువదము)

1, గతము _ ఇద సవర పధనమ:గయ వద వధనపు: గ లయ ప9ధనమ: Ia మనససు డ‌ సుకక అవధనము ప9థ

నముగ ల ల‌ "వల గనక చయబ- “నదగనుండును,

2 = వదయము:._ ఇద తత - ఘన._ అవనదధ సుషరఖభదనుంలచ నలుగు వధములు,

$. నృతయము '_ భవభనయము 4. ఆలఖయము _ - చత9లఖనము

వశషకచచ ధయము _ తలక _ పతభంగద రచన తండుల కుసుమ బల వకరములు_బయయ పు పండత, పూలత భూత

తృపత కరకు పదటడ ముగగులు, rT * నటయశసతరము అనువదము” పు, 820-701. డ॥ పణంగ

శరరమ అపప రవు,

95

“మ స రణము - పూల శయయులను, అపనపబలను ఏరప దచుట.

దశ నంగరగము _. దంతపు లకకు వసతరపములకు రంగులు

అదదుట,

మణభూమ కకరమ _ మణులత బమమలను నరమంచుట.

శయనరచనను _ బుతువులను శత పల ప-సతులను అనున3ంచ

శయయలను కూరవూట,

ఉఊదక వదయము = జలతరంగణ,”

ఉదకఘతము _ పచకరుత నరు చమముట (వసంత కశయందు

చతయ గములు _ రకరకముల చషములత సంచరంచుట.

మలయగ9దన వకలపములు :. చతవచతముల న పూలమల కలను me

శఖరక పడయజనము 1. పూలత కరటమును, తలచుటటును

అలంకరంచుకగ డ పూలనగషన కూరచు టం

నవదయయ గపములు _ అలంకరణ వధనములు, |

ర కరపత) భంగములు - ఏనుగు దంతముతను, ' శంఖములతను

చవులకు అలంకరములను కల ఏ ఉచ కనుట,

గంధయు క ₹_ అత కరువులు మదలగునవ చసడు నరపు,

షణదక “జనము * - సమములు షటటుక‌ ను వధనపు

ఇందరద అకు: లు _ చూపరుల కనులను భరమంపజ యుట

కయమరయగము ; _ సుభగం కరణద యగములు,

హసతలఘవమ.. :_ చతులల ఉనన వసతువులను మయంచయుట

వచత9శఖ యూషభకష క‌ వకరక9వజలు; *_ రకరకసుల తనుబండ

“యు నల వండుట.

పనకరసరగ సవయజనపు::_. పనకములు, మదయములు చయుట

సూబవనకరశమ:_ గుడడలు కుటటుట

సూత)కరడ;_ దరములను ముకకలుచస, కలచ, మరల మమూ

లుగ చూపుట.

కణడమరుక వదయ ములు? ఈ వదయహులందు మంచనరచు.

పర హళకలు_ సమనయరథవ ఏ మత9ము పక కనబడునటలును,

గంభరమన అరథము గరభతమగునటలును కవతవము '

చపపుట.

29,

80..

లద.

96

ప9తమల:._ కటటుపదయములు చదువుట.

దురవ చక యగములు: _ వలసముకరకు గ సప రచనలను చదువృట

పుసతకవచనము;_ అరధవం ముగ చదవడు' సరపు.

నటకఖయయకదరశనము: _ నటకములకు, కధలకు సంబంధంచన

జఞనము.

కవయసమసయపూరణము;_ పదయములత సమసయలను పూరంచుట,

పదదకన తవసవ కలప ములు;_ పముత కురచలు, మంచములు

అలలుట.

తకషకరశ:_ వలసముకరకు బమమలు మదలగునవ చయుట

తకషణ ము కరవనయందల నరపు వసతువ దయ:ః_ గృ హదనరమబశసతరము,

రూపయరతన పరకష. రూపయలలను, రతన ములలను మంచ

చడుగులను వరశలంచగలలుట

ధతువదముః.. లహములుండడ సందశములను కనుగనుట,

మణరగకరజఞనము:_ మణుల గనులను కన పటటుట

వృకషయుశవద యగములు? చటలవ దయము

మషకుకకుటలవక యుదద వధః. పలటళళు, కళళులవకపకషులు

మదలగువనత పందములడుట

శుకశరక పలవనము:._ చలుకలకుు, గరువంకలకు మటలు

| నరపుట

ఉతపదన సంవహన కశమరదనమునందల కశలము?_. ఒళళు

పటటుట, పదములతతుట, తల అంటుట మదలగు వన యందల నరపు

అకష రముషటకకధనము:_ అకషరములను మధయ మధయ గురరంచుచూ కవతవము చపపుట.

మచచ త కవకలప ములు!_ సధుశబదమును కూడ అకషరపంతయయము వస అసధువన భ9మం. పజయుట.

దశభషవజఞనము ౩. బహుదశ భషలను నరచ యుండుట, పుషప శఠటక:_ పూలత రధము, వలలక మ॥ నవ కటటుట. నమతజఞనము _ శుభ _ అశుభ శకునములను తలస యుండుట. యంత$మతృక : కూ యం,తనరమణదులు,

సట‌,

97

ల భ గ‌ స అట ఒడ వ “కత*క = ఎకసంభ గంహణవు-, ధరణజరతళ5. ఎకసం భు గవ ణం

సంపఠషవవు వల ఒకడు పఠంచుచుండగ వననగు రంచ పలువురు

c న‌.

మనసకరఆయ :-_ _ కవయములను రచంచుట

అభధన కశఛంద వజఞనము : = నఘంటు. ఛందళళ సత పరజఞనము

, కవయక క9య యకలపము': కవయములను రచంచ ట

కయ కలపము :. కవయలంకర శస సతర పరజఞనము,

ఛలకక యగములు ;_ మరు వషముత ఇంకక వయ ₹వల చల

మణ అగుట,

వసత) గపనము :-_ వసతరములను మయజయ:ట మదలగు

పనులు,

దయూత వశషములు :_ జూదమునందల వశషములను తలసకన యుండుట

. ఆకరష కండలు '_. జూదము నందల ఖదసుంలు,

బలకరడనకములు: ల పలలల ఆటలయందల నరచు

వ నయకజఞ నము: _ గజ, అశయశసతర పరజఞనము

. వ జయకవదయలు: _ వజయసధనపయములను. తలసయుండుట

వయయ మశజఞనము;_ వయయమ పరజఞనము

వనల వశషటమన ఈక కంద నలుగంటన లలతకళలననరు.

1. సంగతం. mw

2 కవతవం 4. చత9లఖనం

4 శ లపం౦

కందరు నటయం కూడ లలత కళలల చరచరు. నటయం గురంచ

యల చపప బడంద. “నృతత తం. తశలయశ9యమ‌, ఆదయమ‌ భవ

శయమ‌నృ తతమ‌ నటయం రసశయ"” దనన బటట మూడు కళల సమ హరంగ - కనపసతంద, వడుకల నటయం కూడ లలతకళలల

అయదవదగ వయవహరంపబడుతంద,

ఈ లలతకళలన చత9కళలు వలస కళలు, అన కూడ పలుసతరు.

లలతయం పరధనమనవ గన. అలతకళలన రూప చతణగన, రస

98

చతణగన భవచత9ణగన కలవ గన చత9కళలన, ఆనందం ప౦9ధనరర

గన వలసకళలన అననరు,

కళదసు రఘువంశంల లలతకళశబదమ వజడు. జయదవుడు

గత గవందంల వలస కళశదదనన వడడు,

రలతకళ అనద మూడు అంశపులత ముడపడవుందం

"సృషట

ర అనుకరణ

ల శ రపు

పరతభ వయుతప త, అభయసము ,కవయహశువులన చపపబడంద,

కవతవ ౦కూడ లలతకళలల ఒకట కనుక పన న చపపబడన హతువులు

కళ లనన టక వరసతయ.

పంత భ‌

T “వ9కభను” గూరచ అభనవగుపతుడు _

“ప౦జఞ అపూరవవసతు నరమణకషమ” అననడు. అంట _ కతత

కతత వసతువులు నరమంచునరపు అన అరథం,

భమహుడు _“వజఞనవనవనన షశలన పంతభమత” అననడు, ఈ పరతభన ఆధునకులు భవనశకత అన, ఇంగలమల “పవరఫ‌

ఇమజనషన‌ అన వయవహరసతుననరు.

వయుతపతత “నసణత లకశసతర £కవయదయకషణ కర” అన పండతులు చపప రు,

సయుతపరత లకశసతర కవయదరవకషణ వలన ఏరపడుతుంద. అనగ సరవత ముఖ మన పండతయ వశషము వయుతపతత అన అరథం, వ9తభ చరసరగకం _ వయుతచ క 8 సంపదతరం,

Gamera 2 ae a ల ‌ వ

T కవయలంకర సంగ9హము పు, 119.

99

అ భయ సం

అభయసం గురంచ రజశఖరుడు “నరంతర కృతయ వసతు పరశలన మ

అభయసమన, దనవలన అననయ సమనయమన నరపు కలుగుతుందన

వవరంచడు, -

“ఆభయసహ కరమణం కశల మవకంత”’, అంట నరంతరమగు

అభయసము వలన కశలము కలుగును అన, సమనయ భషల దనన

చపపలంట అనగననగరగ మతశయలలుచునుండు” అన -

పన చ పప బడన “సృషటక? ప9తభ ముఖయం. ఇందు ఆపూరవత

సవతంత9త నండ ఉంటుంద. “అనుకరణ” అనద పరకృత అనుకరణ-

సృషటక పతసృషట”. దనక పరపంచ వజఞనం చల అవసరం. కనుక

వయుతప కర జ'ప ఆధరపడ ఊనన టటదద,

“నరపు” అభయసంవలల అలవడుతుంద. అందుబ టుల ఉనన

సమగ9త ఆనందకరంగ కూరచగల శకతయ నరచు,

ఈ లలతకళలు మరల శవయము, దృశయము అనరండు రకలుగ

వభజంచబడడయ. ** రమయణఖకషయ మధురంశచ _ నశమయ శదదన‌ “ అను కలకంల కళదసు ఈ వభజన సూచంచడు. శవజందయ

ములదవర ఆనందం కలుగజసవ శంవయకళలు. ఇలమసనపప డు

శలపం, చతరలఖనం దృశయ కళలు: సంగతం, కవతవం శ9వయ కళలు,

శ‌. లప ౦ :-

ఇద రూపపధన మనద, ఒక వసతువుయకక రూపనన చకకడం,

రగ రయ మటట, కర9 _ మదలన వగరహ వశషలనన ఇందులక వసయ,

చతలఖనం స ..

ఇదకూడ శలపంవల దృశయమనమ,' దనల రంగులు, కుంచ,

గడ మదలగునవ ముఖయ పదరథలు, శలప ౦ల, చూవలన పకృత వవధయంకూడ ఇద చూపగలదు.

100

ts CC తత ఈ గ

సంగతం ఆపత మధురం కన కంటక కనపంచదు. నరకరం,

హణ ష‌.

కవ తగ ౦: క (త

కవతవం కవలం అభ‌రరూవం, శలపం, చవులఖనం దృశయ

మనవులు, చూస ఆనండంచవ. అందువలన వనన దృశయ కళలనన రు,

సంగతం, కవతవం శరవయ (గచరలు గన వనన శ9వయ కళలననరు,

నటకం, నటయం వంటవ సమజ =ర కళలు, వనల దృశయం, శ9వయం

కూడ వుంటయ.

కళలను గురంచ :_

“ఆరట‌ ఫర‌ ఆరట‌ పక‌” అనద ఒక వదం, “ఆరట‌ ఫర‌ ద పపుల‌” అనద ఒక వదం అనదగ అనంతంగ సగవసతుననయ.

“ఆరట‌ ఫర‌ ఆరట‌ సక‌* (కళ కళకసమ) అనద వయరకం: దనక ఆతమనందం పధనంగ చపపుతుంటరు. కన వసతవనక కళ

కరుడు ఎటువంట పలభలక లంగక తను దరశంచన సతయనన

వ9దరశంచడమనద దనలన భవం, “ఆరట‌ ఫర‌ డ పపుల‌” అన వదంల కళ పరజలను చతనయ

వంతులుగ చస ఉపకరణంగ ఉవయగవడలనద వర వదం,

కళ భవతమక మన మనవసృషట. సృషటల నునన దనన యధ తధంగ అనుకరంచుట, ఉననద ఊనన దునన టటుగక తన మన నత9నక

గచరంచనటలుగ చత9ంచుటక సృషటల పందలకపయన దనన తన

భవనత ఊత శమమన, ఉననతమన జగతతును సృషటంచుట అనునవ కళరూవ కరకలు,

లలతకళశల వయజనల గుకంచ వలువురు పండతులు ఈ కరంద వధంగ అభప9యలు వలబుచచరు

(*) “కళ మనవున జవతమును మధుర మహతపు:ను, సమరస సుందరమును ననరచును.

() శర మరమళళయ నగశవరరవు న;

“కలకరుడు _ సమజము” వయసంనుండ.

“101

కషటసుఖదక తమక మన దవందవ పకృత నుంచ.

తటటుకనలన హృదయమునకు గలగంతలు పటట

కశ మనవున లలంచ, పలంచును. తన

సృజనశ కత యధరముగ జవతమును మనవుడు లలత మధురంగ చసుకను అం?

యతనము నంద | కళత ఊదభవంచనద”,

“మనవుడు ఆరథక, సంఘక, వజఞనక రంగలల మతరమ

రకసం చందత ఆరథకసషట, సంఘక గరవం, వజఞన పప అభవృదధ

శందుకయమగన వవతంల ఒక శుషకతవ౦, జక నరస భవం, జం

నరనందం మతరం తంగ చూసతూన వుంటయ. కళరంగం ఈ

లటు తలగసుంద. బుజల

లు క

- సంజవడన

(**) అందమవవడమ కళకు ఉదదశం. కళల పత, కతత, ముందూ,

పనుక ఇవమ లవు. ఇంక దన పయ జన మమటన అడగడం గుడడ

శనం అంత పయ జన కర ఇంక ఉండదు, గంతలు కటటుకన నువవు

వంఛన ,వరయజననన నరవరచ అదు కనుక దనవలన 'పంయజనం

రదనడం చల సంకుచతం”.

“కవ, గయకుడు, ఫలసఫర‌. వళళక సవచచ లన దశం, కలం,

ఘరం, చల తవరల మనుషులు మరలు, కలుబమమలు, రకషసులు,

రబరజులుగ తయరవుతరు,”

“ఒకదశ జనన తయనన ఎకకచూప వ కళలు మతమ, - గంకు,

రము దశలు హమరు, వరగ ల‌ క వయలవళల సరుపందయ. కళదసు,

భవభూత వంట కవులవలల, “అజంత, ఎలల ర శలప లవలల, తజ‌ మహల‌

వంట కళఖండలవలల, 'శన‌శ సన‌, తయగరజులవంట సంగత వతతలవలలన

భరతదశం జగత‌ పరసదద పందంద. అలగ రఫల‌, బతవన‌, షకస‌

పయర‌ వంటవరు జనమంచడం వలల ఆయదశలు నలుగురు నళళళళను

ఘనంగ క నంచబడుతుననయ. i

ము

() శర గుడపట వంకటచలం “చలం - కళ నుండ.

102

కళ సంసకరనన, .సంకమంవ జసతుంద. సంసకరం. నూక లగసతుంద. వజఞననన వంచడం, వవకనన పంచడం,

ఆనందనన అందంచడం, లలతకళల పరమవధ. ' జవతర.అట: పట లను అధగమంచ ఆఅనంధంగ జవంచడనక కళలలు తడపడుతయ,

కళకు కులమత భదలు లవు. ప?ంతయ వభదలు లవు _,

దృషన కలగ ళు

ఆడమగ వవకషత లదు, ॥ అనన టక ఆకతతం కళ.

“శల ౨ “శలలప శలచలు చకకనరహూ. మనవళళు సృషటక అందల

తచచనరూ...ల ల.

ఒక జత చరత సంసకృతులను తలయజపప వ ఆకలంల వలసన కళల, అందుల శలపకళ [పతయకత మరంత, వ9త కందన చరతను కూడ యరత ప$£మలందసతుననయ, ఏ కళ అయన ఆదల (పకృత అనుకరణ తన ప9రంభమయయంద. శలచ కూడ తను చూసంద రయల చకకడు. అవ వనయమృగల న ఏనుగులు, జంకలు లతలు, పకషులు, వృకషములు వగర; తరువత మత ప౦9భవంత. దవత ప9తమలు సృషటంచడు, తరువత సందరయరధనల మధుర మంజుల మనహర మహనకృళకులన ఊహ సుందర సుందర ' మణుల సజవ మూరతులుగ సృషటంచ చరతక వశషటతను చకూరచ డుం

(వకృతలన ఎన ఖ నలుగు లకషల జవరసులను ఒకదనకకట పలకలన కటలదరూపలక సృషటంచన మహశలచ |బహమ అనుకుంట పణం దకక మగలనదంత పత సృషట చసన మహ మధవ మనవ శలప. పురణకలంల ప₹ననకగనన గవన శలస “మయుడు.” ఉననద లనటలుగనూ లనదజనన బలుగనూ సృజంచ దురయధనసఠయభముడంతట వడన సంభ9మశచ రయలల ములవతతడు. వస వక వ౦పంచంల యపప టవరకూ నలతలల ఒడల దగ బయలపడన శల పతమల ఆధ రంగ వరశధ సత ఈజపటు, వన గ9స‌- రమ‌, ఇండయ ,.వగర దశ లల కసతుపూరవం ఎనన శతబదలకు ముంద అదభుత శలప కళ సంపద పంచ పషంవ బడనదన తలుసతంద. ఇండయల. క, పూ. మూడు

“103

వందల సంవతసరలనట కబుహంజదర, హరపప శధలలల బయ

లపడన శధల శలపలు (పచన భరతయ నగరకతకు [పతబంబలు.

తలుగు సమల య శలపకళ పంభవనన వనళళ - చట అమూలయ సంపద పుణయకషతలను, ఆరమలను అంటపటటుకన వదశ యువ లన సహతం వ|ఖభంతులన చసతంద వనల ముఖయంగ అవముథ

నత, నగరజున కండ, హనుమకండ, ఓరుగలలు, ౮ రమపప గుడ, . అలతం

పురం, కళహసత , శరం శలం, సంహచలం, దరకషరము లపకష, ఆంధ

శలప కళ వ భవనక నవళ కులరచ సతునన చటలు,

భరతయ. శలపలకు ఎకకువగ గుహలూ, “కండలూ , దవల

యలూ, కటలూ, సథూపలూ ధ సవరలు. అజంత, "ఎలలర ర, ఎలబంటల

గుహల శలప సందఠయం ప9పరచ శలప సంవదశ తలమనకం,

గ9స‌ల “వ “పయడస‌ చకకన ఏడు నలువుల ఎతతుగల “జుపటర‌? వగరహం

పరపంచ వంతలల ఒకటనుకుం ట, రమ‌లన ఫ సజర‌. వగంహ6,. అమరక

లన వషంగ‌టన‌, లంకన‌ వగ౦హలు నడవల. గపపతననన చటలు

కుంటుంట, (బకకకకుదన హడవు 465 అడుగులు - మసకలల న లనన‌

పలరత వగహం సహజతవనక దరశనయమనుకుంట, మనన అజంత సుందర జగదక సందరయనక వశవ వఖయత పందంద, పరఛన కలం

ల భరతయ. శలబం రజుల. ఆదరణలనూ, మతల పరషపషణలనూ

మూడువువవు లూ ఆరుకయలుగ వకసంచంద. ఆశకుడు, కనషకుడు,

హరషవరడ వరషనుడు యచచన చయూత అనలప౦._ గుషతరజులకలము దనక

సవరణ ముగమ. ఆనడు హందూ బదద శలపలు 0 రండూ శరవగంత

పరరగమంచయ. అశకున కలంళన “సంథ, బుదద గయ సూపలూ,

కనషకున కలంలన తకషశల సూపలూ, గుపతుల అజంత శలచలూ

వర కళఖరుచక పకకలు.

రవ

గరకుల దండయతల కనమమున కలంల‌ శరల * 1వ. శతవదలల

దరదశలచం, గ9కుశలచు ౦ _ కలస" గంధర ' శలప నున స రూపనన ధరంచంద. ప౦9తమల., వసతవకత పరతబంబంచడం దన ప9ధన

లకషణం. కటటుకునన బటట మడతలుకూడ యధతధంగ చకకబడతయ, భరతయ శలప ౦ల. “తలుగు శలపుల బణ “ఆర (ధ శలప” మన | ఒక (పరతయకత. గడంచుకునన ద, అద అమకవత శలపం.

ఆవంరవత

“అమర వళ గుహల అపురూప శలపలు” అన పట దనన బటట

వగశర గన అకకడ గుహలు రవు. బదధ సథూపం మతరం వుండ,

ఆ ఫలకల ప బుదధున జననంనుండ నరయణం వరకూగల గధలు, జతక

కధలు లకతతరంగ చకకబడడయ. బుదదున ధయనముదర బధ

వృకషం, ధరమచకరం దవయశలప కళ వలసతలు, వనతపటు నట

తలుగు నగరకత చహనల న. ఏనుగులు, సంహలు, వవధ మృగలు,

పూరణకుంభం అతసహజంగ మలచబడగయ. ఆంధప9ద క‌ [పభుతవ

చహనంగ సవకరంచబడనద యూ పూరణకుంభ ము, ఇవగక వవధ

నటయ భంగమలల చకకబడడ పలుపపురు నృతయకంతలు వవధ వయ

దయలత మనహరంగ కనపసతరు, సభతరచన బుదధుడు, శందధత‌

టు కు ఫర ల‌ కూడ ఏపర వస ॥ వంటునన భకతులు గల ఫలకం మనలన (శ దధశళువులన చసతుంద

ఈ అమరవత ఒకనట ఆంధ) రజధన ధనయకటకం _అద ధరణ కట, ఇకకడ కళ ఖండలల లండన‌ మూయయూజయమ‌లక కనన, ను

[దసు మయూజయమ‌లక కనన కలక తర మయూజయకస‌ల క కనన తర

లంచబడడయ. మగలన శలపలను శధల మపతునన సథూవంనుండ తల

గంచ పరకకన మయూజయమ‌ల‌ అమరచరు చూపరుల దరశనరధం, ఈ శలపం ఆంధర శతవహన రజుల గరలబడడ, తలుగు శలచుల రతన కరటనక కలక తురయ,

మూడువందల మయడులమఘ తపము చస

లల b తమ కళశకతులనన యు ధరబస”

అన శర కండూర వర రఘవచరయులుగరు తమ*అమరవత* కవయంల పరసతుతంచరు. ఈ శలఫలు కర పూ. 2వ శతబదనుండ కర, శ. 1వ

ఖ‌ ద ' ' శతబటవరకూ మూడు శతబదలపటు చకకబడడయట, |.

నగరజునకండ ఇకషవకుల కలంల నగరజునున పతసహంత తలుగు శలపులు

చకకన చకకన శలప లకు కణచ యద, అమరవతక అనుంగు సదర.

105

అకకడవల యకకడ కూడ బుదదున వవధగక రూపలు, జతకకధలు

దదవయమనంగ చకకబడడయ. ఈ నటక సకల సందరయ వలసతల

చూవరులను చకతులన చసతునన య శలపలు చకకన ఆ మహతపసవ డన అంధ) సథపత యవవర గదః

“రమ నలలన రలల ఏ కననులు దగన,!

ఈబండల మటున ఏ గుండలు మగనల

రవుపపు గుడ

కకతయ రజులు శలపకళ పరయులు, తలంగణలన రమపప గుడ, ఓరుగులలు కటు హనుమక౭డలన వయ సతంబలల మండ

పం వర ఉఊతృమకళ పషణకు తరకణలు. హందవ శలపం అదభు

తంగ పంచ పషంచబడంద వర హయమంలన. వనల రమపప

గుడలన శలప చతురయం కళకరుజఞ కదలసతుంద, రచయతను ఉదక పరుసతుంద. నటయరణులను నరషంపజసతుంద, సమనయయుజట చకతుణణ

చసతుంద. దశపసదదగనన బలూరు హయసల శలపలు చకకన

అమరశలప జకకననకు సమజజజ‌ ఈ శలచ, ఇందల నటయకతతల

. సందరయం వరణనకు అందనద. నలువతతు వగరహలు, సతన జఘన లవ

జయం రమణయం - సరవంగనుందరం. వర నృతయరతులు, శవ తండవం చూపరులను ' పులకరంప జసతయ. అతయంత సుందరమన

నగననగన పరతమ ఓ ప9తయకత,. నంద వగ9హం కనులకు వందు..

సృంభ శలపనక వసతుపవలసంద. ఇవ ఆంధర శలపనక కరతసతంభలు.

వనల మన నడలు కనపసతయ. ఆంధ సంసకృతక, ఆంధ శలప కలల న పుణయనక రమపప దవలయ శలపలు మణ దపలు,

ఓ రంగ లు డ

ఇద నట వరంగలలు, ఇకకడ కటక కట దవరలు దవరతర

ణలు తలుగు శలప కళమతలలక ఆభరణలు. కటలన నంద కక

తయుల కళ తృషటకు నకపపలం . -

106

“డ రుగలలున వఠలంఛనముగ పలు శ సత పర శలలు నలచ న రు” అన

ఆంధ) పదష ప9శ సప క. తలపన శసతరశలలు కలగరభంల కవసల

పయన కకత యుల హరుష పరతపలకు వ ప౦తకలుగ శలల మలచన

సంహలూ, ఏనుగులూ, యవృటక దరశన మ టన ఉంటయ.

ఇకకడకు దగగరలన గల హనుమకండ వయసథంబల మండపం

తలుగు శలప సరసవతక కంఠ భరణం,

అల౦వురం౦

కరనూలుకు 20 మళళదూరంల తలంగణలగల య ఊర

జగులమమగుడ చరత)వ9శదధ మనద, బదమ చళుకయుల కలంల

కర9.శ, 6వ శతబదల వలసన ఆలయమద. గుడల అడుగడుగున

గూళళల అనక (వతమలు అమత శ ఎరయనన కలగసతుంటయ. ఇకకడ

ఆలయలల నవయబహమలు, జగులంబ, బల “బరధహమశవ రసవ మ,

గణపత, వరభ(ధుడు, వుడు, చతురముఖ బరహమలు శలచ చతురయనక మచచుతునకలు. ఆలయకుడయలప రకరకల జంతువుల, మనవ

మధున పరతమలు, దశవతరములు, గరుడ, గంధరయ,కచనరక, కంపుర షదులు మనహరములు, మహషసుర మరజన, నటరజు నంద

పరతమలు నయననందకరములు. ఇకకడ |పతయకంగ శరససులన దగంబర భూదవ యనదరశనం గడళళకు.. సంతన పపత

కలగసతుందన పతత..

లపక wah

“రపకష ఒసవయ యయ కడ ర “వయయ”

రయల సనుల రమజయ శల లపనన చందసతునన చటద. అనంతపురం

జలల ఇందుకూరు తలూకల యద కుగళమమన కళ వ శషటయంత

వ పటటణలకు లన వ9శసత క పందంద, ఇరవయయుడడుగుల , వడవు,

హనడుగుల ఎతతుగల బసవయయ సలంకృత ఏకరత వగ9హం వజయ సగర రజుల కల పయతన నక అదదం వడుతుంద. ఇకకడ పూరణ పరము, వదనన జత సర [వతనులు శల కళరంగనక వజ) కరటలు

107

సరహచలం

కళంగంధ9ల వశఖకు 9 మకళదూరంత కండమద సలస

పుణయకరతమద. కళంగంగగంగుల ఆదరణత ఆవరభవంచన అదభుత

ioc యగుడలనద. గుడలన దవుడు వరహనరస ఏంహసవ మ

నతయ చందనలంకృతుడు. ఇకకడ. శలపలల వశషంగ కనబడవ

వవధ బంధనలల మధున పతమలు. చతుషషషటకళలన రతకూడ ఒక

కళగ భవంచన. పూరవులు శలపంల కూడ దనక సథనం యచచ

అనందవ)దం చశరు. ఇవ జవకళమూరతులు, హరణయ కశపున పటట

చబబచునన ఉగనరసంహమూరత, వరహవతర రూపం శలపలు

చూసమనషన నలసతయ, అననటక మంచ యకకడ శల మండప

సృంభలమద శలపం అతయంత మనహరం, వనప దశవతరలు,

భనన నరసంహమూరుు లూ సుందరంగుల నటయముద9లూ లతలూ

నతరపరవం. రధ మండపనక కూరచన అశవలు మన హృదయలల.

శశవత ముద పసుకుంటయ. కళయణమండపం రక సృంభలకత ( నరమం. భు

ఆసు

చరు ఈ సంభలు మరతగ సత స సరగమలు పలుకుతయంటరు. _ శలచ ©

గటటల బం! వ. .

చణుకయుల అండదండలత నరమంచబడన నమశ కరలయంల

శలప పతరకతకంట రత కటటడపు పన, గపుర పగకరలు, వవధ

దవతల ఉనక మనక చూడవలసంద. ఈ గుడ. దవతలు ' జకక రతల

కటటరన జనథుత _ అంట యద దవత నరమ కం లగుంటుందనన

మట. ఇందులన క వంశవ రలంగం రండు నలువుల ఎతతు వుంటుంద,

ఈపల నడవలంగం తంజవూరు బృహదశవరలయంల నూ, అమరవత

అమరశవ రలయంల నూ మతరమ కనపసతుంద, పగ ఇద ఒక వపు

శలువవ ఒకప పు నలుపు. నలుపు భగం ఈశవ రుడన, తలుపుభగం

వరవత అన, అరథనరశవ ర లంగంగ గురత ంచ బడంద. అందుక

అభ'ష కజలం నలుపు వ పప 'వళుతుందట.. (షర వపు :

శర శ లం-కళహ య

“శర శ శలం శఖరం" దృషటయ పునరజనమ నవదయత” ఆంటరు... ము కత

మట ఎటలఊనన యకకడ శలప కళకు ముగగులు కన వరుండరు.

108

కళహసత గుడల పరవశంచగన ఏద ఆలకకనందం కలుగు

తుంద. ఆ మండపలూ, ఆసతంభలూ ఆకటటడలూ మన ఊహలళళన

ఎకకడక తసుకుపతయ. ఇక వజయవడ దగగర గల ఉండవలల

గుహలలన శషశయ వగరహం కూడ చూడదగగ వశషమ. నజనక

తలుగునట నలుమూలల పలలలల కనపంచ పతురజులూ, పలరమమలూ

చలవరకు మన పబన శలప సంపద అవశషల.

ప౦పంచ పరఖయత బడసన మహబలపురం ఏకశలరధలు, అజంత

గుహల ఆదనరమత అదభుత శలపలు, హంప వజయనగర మహననత

రత పతమలు, సంచసథూప దవరతరణలు, కణరభయం, భువనశవ

రల జవ శలప కళమూరతులు ఆంధరశలచుల ' ఉల మరుగుల. ఇంత

క ళవపుణయం చందంచన య మహశలపులు ఎవరు? వర నమ రూప

లమ? అంత అజఞత మ, అందుక యవ దవతల నరమణలన కథలు

వంటుంటం. నజనక పరుకశంచన మనవ దవతలు వళళుం మహ

కవ శర శర “తజమహలు నరమణనక రళశళతనన కూల రవయరు?” అనన

దనలన కూలలు య అజఞత శలబు ల, అసలు తజమహలు నరమం ఎ

చంద కూడ తలుగు శలచులనట. జషువగరు య వషయనన తమ

కశజమహలు” ఖండకవయంల యల వవరంచరు -

“మగన తమమున కుంపట రగులబటట

కయము తయజంచన మగలయరణ

తలుగు శలపుల వనవనతనము నకట

కుపప వయంవ వల ననుకనయనమ!”

తూరపు గదవరల దరకషరమ దవలయంలన గక సమరల కట

దగగర ఖమవరం, సరపవరం, బకకవలు మదలగు గరమలల గల గుడులకకూడ అపురూపమన శలప కళ సంపద వలలవరుసతంద.

పక కనపంచ యవగకుండ భూగరభంల యంక ఎనన కళ

ఖండలు దకకుననయః తవవకలత వలక తయంచ పరదరశన శలలల

పదలపరచుట పురవసతుశఖవర వధ. ఈ శల ప9తమలనన పర

వరపలనల వదశలకు తరలంప బడడయ, సవతంతగయనంతరం పన

గరక మరంత పరగ చరులచ తసమరంచబడ వదశలకు రహసయంగ

అక కనన వతతలతకల 0 నకం. నయ మన చన ర 5

109

రవణ _ కబడుతుననయ. దననరకటట ఇతరదశలలనూ, ఇతర

నపద నలచం

శలలతనూ మళటటతనూ కయయతనూ చస బమమలనన జనపద

కళకరున సృషటయ. దవత వగహలు, వహనలు, దవలయల

మద మకర తరణలు, మధున పతమలు, ఇతర బమమలు, ధవజ

సథంభలు, తులస కటలు, సమధులమద శలప ౦, పత9లమద

డజనలు, పండ బంగరు ఆభరణముల మద చకకడలు, ధనకుల భవంతుల

మద " చకకబడ శలవలు జనపద కళఖండల, పలలలల వశవ

బంహమణులు, కుమమలలు, కమమరలు, తప పనవరు ఈ శల కళ

పరవణులు.

చత లఖనం

ఆద మనవుడు తన భవలన వయకత అ చయయడనక నలుగుపదధతుల

నవలంబం చడు, నటత అరచడు, “గంతుత మూశడు, చతత పంజఞలు

వశడు, పసరులత బమమలు గశడు, అరుపు. సహతయమయంద.

కూత సంగతమయంద. సంజఞ నటయమయంద. బమమ చత9లఖన

మయంద. ఇవ లలత కళలు; ఫనల సహతయం చతలఖనల పరసపర

సంబంధనన గూ రచ ఒక కవ యల అననరు;

“కవతవం మటలడ చత తృరువు

చతతరువు మూగపయన కలత” ఆదల చ తతలఖనం పకృత ఆరధనల పసతుంద. అనట

మనవున నతయ జవతం అడవజంతువల వట. యళ లడన బణం

తన వనయ 'సఫుగనన ఈటతన కడుతునన ఆదమవస, పులత

వహబహ పరడు తునన ప9క కృనమనవుడు, వనసందరయనన

చూప ప వృకషలు యవ మన మదట చతరలఖనలు. య

వ దక కలం నటక దవతరధన వచచంద. చతలఖనంల కూడ

దవుడ “బమమలు రవలస వచచంద. అయత య దవుళళ న

110

గయయడం? అడవులు, వట అంట అవ చూసనవ గనుక చత?9ంచరు

ఇవలగ!ః రముడల వుంటడు? కృషణుడల వుంటడు? నలుప, తలుప;

ఆభరణలమట? మడల పూలదండ? పూసలదండ? చతల ఏముం

టుంద? ఇకకడ చతరలఖనం సహతయం వపు చూడవలస వచచంద, ఉదహరణకు సహతయంల కృషణుడలఉంటడన చపపరు _

“కసతూర తలకం లలటఫలక వకషసథల కసతుభం

నసగ? నవమకతకం కరతల :చణుం క రకంకణం

సరవంగ హర చందనంచ కలయం కం౭రశ ముకకవళం

గవసరర వరవషటత వజయత గపల చూడమణ?” _

ఇలంట వటన పరశలంచ కృషణున బమమగసడు. ఇలగ

సహతయంనుండ చతరలఖనం సృషట జంగనలల అటు చతులఖనంనుండ కూడ చల సహతయ సృషట జరగంద,

అనదనుండ యల కవతవం, చత9లఖనం పరసపర పంభవనన

కలగ సహచరతవనన చరపుతుననయ. కరణం ఇవ ఇండూ భవ పరధనమ గనుక, రంటక సథనం హృదయమగనుక, సంహనన చూసత భయవడతం, సంహం బమమన చూసత అనందసం, అద చత9లఖనం యకక గపపతనం. ఇద అందరక అలవడద కదు,

భరతదశంల చతరలఖనం గురంచ ఆలచసత పూరవం ఎందర రజులూ రణులూకూడ యందుల నపుణులు, నషటతులూ అయ వుండ వరన తలుసతుంద. రత కలల కనపంచన రకుమరుణణ రజకుమరత పరమంచ అతన రూపు రథచ లసలన కుంచత చకత9ంచడం, రజతన వతకతచచ పళళచయయడం ఎనన వననం. ఉఊపషఅనరుదుల కథ యదగ! ఆధునకకలంల జతయ అంతరజతయ వ9ఖయత బడసన “రవవరమ* (తరువనకూరు రజు చత9లల జవకళ ఉఊటలపడటటు చతగంచన గవప చతరకరుడు. రమున బమమ వసత నజవుడ రముడు కదలవసతునన ల. దవతపరంగ చృదధపందన య చతరకళ నవన వ9వంచంల ఒక కతతమలుపు తరగంద. ఈనడు అరక, సంఘక, రజకయ, కళరం గలల పరుకుపయన కలుషయనన కడగవయయడనక "గపప ఆయుధంగ మరంద, ఆ పరణమమ యూ నట కరటూనులు,

111

వ క ర నం లం

శంకర‌ “శంకరస‌వకష” దవర రజకయ వయంగయ చతరలత దశనన,

ఫరవంచనన కూడ ఊపకడు. “తుగగక‌” పత9క సంపదకుడు “చ

రమసవమ” తనహసనయ వయంగయ కరటూనులత తమళనట బరహమండమన

సంచలనం సృషటంచడు, అపపుడు కరటూను బమమలు లన పతకషల

కవ, వషయనన సూటగ, గుండలకు హతతుకునల చపప శక "వన క

వంద, ఒక చత9ంల ఆకశం నలనుండ ఆకశనక ఎగసపతునన నకష

తలు, ఆనకష త%ల పటటలల బకక నతయవసరవసతువులు వశడు. ధరల

పరుగుదలను వయంగయంగ చపపన కరటూనద,

తలుగుల అడవ బపరజు, దమరల రమరవు. తమతమ చత

అన జక రమణయతను సృషటంచ చూపరులను ఆనందపుటంచులకు

తసుకుపయరు. జంధయల పపయయశసతర గర కరుణతర'క ఘంటశల

గనంత ప౦ణంప సత, వడడద పపయయగరు అద చతలుగ చత9ంచ

దనన పమర జనంలక కూడ కసుకుపరమరు. ఈనడు 'స హతయంల

ఆధునక రతులు అన చపపుకన వనల చలవరకు చతరలఖనం నుండ

పుటటుకచచయ, అందుల ముఖయంగ ఇంపషనజం, సంబలజమ‌

కయూబజమ‌, సరయలజం నజనక చతలఖనం నుండ పుటటుకచచయ.

సహజంగ చతలు సవభవకంగ వసతరు. అద రయలజం. ఉద

హరణకు దూరంగ ఉనన ఒక అడవ చత)ంచలంట చటలు ఆకుపచచ

రంగులనూ నడలు నలలరంగ.లనూ చతరసతరు. ఇద సంపరదయం -

'కన ఇంపనషనజంల ఆ చటలను ఎరుపురంగులనూ, నడలు నలరంగు

లను చకసతరు. కరణం -దూరనక అడవ అల కనపసతుంద కనుక,

ఇకకడ .వట అసలు ఆకరం కదు కవలసంద, అవ మన కంటక ఎల

కనపసతయ అనద. ఇక “కయూబజనక “పకస” నయకుడు, నర(గ

కళ పరభవంత వలువడన ఉదయమం యద, ఇందుల దృశయనన

కదకృతులుగ. వడదస చతరసతరు. ఒక పదద రయ. వసతడు, వకకన ఉక చనన రయ వసతడు. అంద అవ తలల పలల లనన మట, రండూ

సమనమన -రళళువ సత పయస పగయులనన మట, “నరబయలజం”

. పంయడ‌ మన. వశలషణ నుండ ఉదయంచన ఆలచన సరళ, నలుగు

9, ow ఓ య ఎ

గతలూ అనక వంకరలత గసడు, అద హృదయ సప ౦దననన తలుపుతుంద. “సంబల‌జం అంట పరతక వదం, పరపంచంల

: బలవంతులు _ బలహనులన ఎల కబళంచ వసతుననర చపప డనస ' గడమద బలలచ తనబడుతునన పురుగులు వసతరు. బలల బలవంతున పురుగులు బలహనులక పకకలు, _ బమమల భష అన మర రకం పరధ వుంద “కండపలల భసకరుడు? అన వయక పరు [వయడనన బదులు కండ, పలల, సూరయుడు బమమలు వసతుననరు. అనన కళలల లగ యందుల కూడ అసపషటత చటు చసుకునన చ|తలు లకపలదు,

' అలంట వటమద ఒక జక‌ కూడవుంద, ఒకయన బమమగశనస చూడమననడట, చూస ఆయన ఏమటద? అననడట. అవు గడడ తనగ మననడట. గడజడ‌? అననడుట. అవు తనసందననడుట. అఆవద? అననడుట. తనస వళళ పయంద అననడుట,

(పసతుతం ఆం|ధ దశంల బపు, బల చం [దు గలశవరం మదలగు [పరఖయత చత౦కరులు తమ కరదూన‌లతనూ, రఖ చతరల తనూ చత రంగనన సుసంపననం చసతుననరు. ఇందుల బహూ "సతూల‌ ఆఫ‌ థట‌” ఒక (పకయక బణ అకషరలు గుండంగ [వఫట 'దశనుంచ వంకరటంకర అకషరల దశకు మళళంద,

ఏ కళ అయన సమజనక అదదం వటట చూపల. సంఘంల గల అతయచరలు అనచరలు అరకటటలంట దనక చత9లఖనమ గపప ఆయుధం. ఈనడు సమజంల దయయలు వదలు వలలసతు ననయ. నతత అవనతన వకకరసంద, ధరమం అధరమనక నళదధం పడుతంద, వనయకులు పందకకకుల గద కరంద మకకసతుననరు,

"ఈ అనయయలహ అకమలూ చతలల | పతబంబంచల. నడు గయ వలసన నుకరలు రజులు రజులు వర ఆభరణలూ కదు, సమజంల వతతలు, భషటులకు బధసరవ దషటులకు దనులు, ' హనులు, కషూడులన గూడులన పకషులు, భకటులు నవ, జవతలను మడలమద మడలు అంతసథుల మద అంతసథులు కలటసతూ వలసల

శరమంతుల కరడలు ఆగడలు, _ తనడనక తండలక మలమల మడవత పులలసతరకులల ఎంగలమతుకులకసం కుకకలత సమనంగ పరడు కునన మనవులు, కమంక పుల కళళుమూసుకుపయ నడరడడుమద

కులసల కులుకుతునన

113

యలయళళను, చరుసతునన కచకధములు నట కళకరున కుంచనుండ వలు

వడవలసన దృశయలు. శరశర గరననటలుగ “నను. సతం పృపంచగన క

సమధ నకకట అహుతచచ” నననటటు అపపు డ క దరు చతరకరులు య

ఉదయమనక అంకతమ కృష చసతుండడం హరషణయం,

పదచ(తలఖనం

తలు

జనపదులల ముచచువరు అనజకతగవరుననరు. . వరు అమమవర వగరహలకు కుంచలత, వవధ రంగులత (పసనన రూపం

గన, భకర రూపంగన, వరద, అభయ మః|దలల. గన చూపరులకు

అచచరువు కలగల రూపు రఖలు దదదుతరు. నక ఏకగరత, పవతరత,

ఆతమశుదధ ఈబమమలను సజవ మూరతులు గ చ|తకరంపచసతయ.

పండల సమయలర కుమమరలు అవరడుకుండలప వవధ రంగు లత చత9ంచ బమమలు కూడ, జనపద హృదయ రంజక చత లఖనల,

మనం నతయం చూస చరల మద అదదకలు (కలంకర పన జన

పద చతరకరున కళనపుణతకు అదదం పడతయ, అలగ చరల నతల

కరకకయంచు, కకరకయంచు 'సూమడ పందలు వగ ర అదభుతంగ

రూపందసతరు నతపనవరు.

“పచచ బటటూ చరగ పదూల నరజ”

అనన జన మంచ జనపదుల పచచ బటటు వచ|త చ|త ల కఖనం.

ప9చన కవయలల కనపంచ మకరకప (త రచన ఇద. ఈ పచచ బటటు

జనపదులు చతులమద, కళళమద, వపుమద, - ఆనందంగ పడపంచు

కుంటరు. అందుల సతరములు, రధకృషణులు, గణపత అంజ

నయుడు, వంకటశవ రసవమవంట దవతల బమమలు, కళయణం బటటు,

ముగగులు, చప, సంహంవంట ఇషటమనబమమలు వయంచుకుంటరు.

కందరు సతరలు తమ భరతపరు గన, "శరరములు అనగన పచచబటటు

పడపంచుకుంటరు. ఈ పచచబటటు. వతనపపు లకు మందుగ కూడ

ఉపయగపడుతుందట. సూదన మలల మలలగ గుచచుతూ బమమను

గన, అకషరనన గన రూపుదదద దనక ఊరదశంచన- పసరుత ఆ రంధయలన

నంపుతరు. కంతసపటక ఆ పసరు లనకఇంక బమమ వచచగ

114

శసబ నుంద. .ఎకకుషవ మంద "సుఖం మద జ‌ న టటుగ వయంచుకుంటద,

అందుక దనన పచచబటటు అంటరు, ఇద. శశవతమనద, ముడ వన ఊదు. చరపన ఎరగదు. 'తఆహఢమసంల చతులకు 'హరరలు పటటుకన గరంటకు కూడ .చక కళ సంబంధతమ, 'అర -చకమద "హర వదయ రూపంలనూ, కలువరూపంలనూ, ఆరధ చందరకృతలనూ వవధ మగు చ|తలు అదభుతంగ చసతరు: ప గక. రడల పన మసబగగుక

వంకటశవరసవమ, ఏను కసతు, ఆ ఆంజనయ సవమ వంట బమమలు గసతూ

పచచ వడల? "కనపంచ కళకరుడు కూడ జనపద చ|తకరుడ,

ఇక పండలండలకు, పండగలకు వలల పడుచులు యంట వ ముంగళళ

లనూ, వకళళలనూ వధులలనూ తరచ దదద రంగవలలులు జనపద చత కళకు పటల నరజనల. ఈ ముగగులల పువవులు, ఆకులు, లతలు, చటలు, దవలయలు, రధలు, సూరయ చందందులు, చలకలకు పకషులు మద లగు పరకృత సంబంధత రూవములు పచచ, నలం, పసుపు వగర రక రకల రంగులత మనహరంగ తరచ దదదుతరు. తలుబమమలటల వరు తయరు చశ బమమలు కూడ జనపద కళకరున పగవణయతను బయట పట స సృషటం ఇందు ఆతన చత) లఖన నపుణయం అదభుతం అన చపపల.

సం-:గ తం

సృషటక ముకదు నదం పుటటంద అద “ఉం అన వ౦ణవం. Silencs is un-natural {to man” అంటడు 'లండ. అంద మనష నశశజణనన భరంచలడనన మట. ఆందుక "అరధరతర మనషక భయం, మనవుకతు 'అదనుండ సుఖ, దుఖ భయ, "సంతషలత న వకడు ఎకబడు అరచడు, పలచడు; ఈ. భకతల 'అరహహవర హణ . [కమ సవరూవజ ఫంగతమయంద. మనవుడ శకురడ పరకృతల పత జవ శబదం చసతుండథ ఈ. మధయ శసతరజఞుల పరశధనలల బయటపథడంద. జంతువుల: అరుపులు: పటటల: 'కవూంతరలడు " కరమకటకలు చ చస: "శబదలు: "అందరక &నబడవ కన, వృకషలు కరూశ శంగతం: “పడ తయన, వంబయన వృకష శసతరజఞులు శథుగననూ రు,

115

ఇందుల వజఞనవంతు డన మనవుడు ఈ కూతలను, 'అరుపులను,

ధవనులను, తతబదదం చస. సత సవరలుగ సవకరంచడు _ అవ

నరగకులు, :నవహసవ రలు' అంద వడు సథయలల వనపలచ నద భదం, వనక షడడమం, “రషభం, గంధరం, మధయమం, పంచమం, దవతం, వషదం “అనష లలు. ఈ పదలు “మదట అకషరల “సకగమ 'హదన”' అవ,

('షకు "బదులు “సరళ 'ఊషయం “స వడరంతత ప షడడ మం 1అంట నమల

కూత, “రషభం "అంట వృషభ ధవన, గంధరం అంట 'చంబతు. (మక పతు అరుపు, మధయమం ' అంబ కం ఏంచప కష లక బతు పలుకు, పంచ

ఘం అంట కకల 'రవం,. 'ద వతం పంట గుర9పు 'సకలంపు, నషదం

అంట ఏనుగు ఘంకరం. ఇవ నభ హృతకంళ రస నసదూల యదు

ఉదభవసతయ.

ఈ శవరల 'ఆరహణ అవరహణ కమల భనన తవనన బటట రగలు

వరచడడయ. ఉజహరణక “సరగమ 'వదనస, 1 సనదప సంప అన సయరం “మయ మళవ గళ రగం అన, “సరగ హదస సదప గరసత' అన సవర గతన “మహన శగం' "అన యల: సమర భదనన బటట వగ

శళలుగ వభజంచ వవధ రగల పరలు పటటరు. 'బగ ఆలచం

శరూసట చలవరకు ఈ రగల పరలు ఆ సవ రల 'హసదద సద పందన వలం

షనమద, ఆ రగంల ఉండ. గుణం పరు మద, రక త రగనన

సృషటంచన వయకత పరు మద ఏరప డనటటు కనపసతుంద, ఉధహరణకు

ఛూపళ, (రటభ పల‌) కంభజ, (కంబడయ/క6పూచయ). గంధర, (ఆసటనసతన‌లన కందహర‌ కననడ అనవ భరత ఇతర దశలలన కనన పరతల పరలు, మహన, హంసధవన, ౯ నువరధన, మఘరంజన

అనవ గుణముల పరలు కళవత, రతనంగ, కనకంగ, “నలచజ, కళయణ

అనవ వయకతుల. పరలు. వశషట వయకషులమద గరవంత రగలకు ఆయ

వయకతుల పరలు పటటడం కూడ కదదు. ఈ మధయ థరమత నవదర గందల

సమద 'పయటరశన' అన కతత రగనన, _సపృసటరచడుం మనషందయక తలసంద. ఈ ఈగలు సథత పరరకలు రస వవ హకయలయు మనరప సవర అసవర శహన వంట రగలు వషదనన ఒలకబ స సతు భరవ,

శరరగం, అఠణలంటవ కపనన, .ఊచచ గూసన, చసుటంప జసతయ.

కళయణ, మహనలంటవ ఆనందనన, సంతషనన భయ _కతకర సత, ఆనంద ఖరవ, శయమ వంటవ శంతభవనన ఉదదపంపజసతయ,

116

“ధంగతమప సహతయం సరసవతయసతనదవయం” అననరు పదదలు,

దవకసం వరు ఒక పదబ 1 సృషటంచరు, “సను వదసరము సంగతరకష.

సహతయమగః” సమవదంల సంగత మరమలనన వవరంచబడడయ, |

ఆధునక సంగత దృశయకవయమన'శంకరభరణం లన .“అదర పరత‌ సదధక

అమరతయలబజక గనమ సపనము... అనమట అకషర సతయం, త! '

రజదులు గనం తరనగ తరంచరు! 'వవంచంల కుల మత వరగ వర గగ.

భష భదల కతత మనద సంగతం, మతతం ప9ణకటప ప దన వగ

వం అపరం. “శభరవత, పజరయ కర వతగన రసం ఫణః శశవులూ,

పశువులూ, పములూ కూడ సంగతనక ప రవశసయట, నజమ “కల

అచయుతనంద జజ నకుంద” అన జల పడత పరపశంచ పసపర

తలలజడల నదురపతుంద. కృషణున మురళ రవనన పశువులు వరక |

శంచ వనవన పురణలు చబుతుననయ. నగసవరం ఊదుతుంట

నగుబము పడగ వపప ఆడటం మనం చూసతూన ఉననం ఈ మధయ

పరశధకులు చబుతునన కతత వషయం ఏమటంట సంగతం వనపసతుంక

పశువులు పనకకు వసతునన యట, పంటలు బగ పండుతుననయ,

ఈ రగలత ఎనన రగలుకూడ పగటటవచచు నంటుననరు పటనప

చందన డకటర‌ వంధయచర‌ త9పఠ, అయత అవ “ఆరసుకబయ

గ -సుకుననను లంట వటలు కకపవచచు). ఎననక చసన చకక?

నంగతం దవర అన నక రగలను నయం చయవచచు నన ఈ రగఠ

డకట: న పంటధనల తలందట. ప9వంచంల గల పలచ న పం ఏట లన ల

"కూన రగం తయన మనవుడు ఉండడు, దనక అనురకతుడు నహ

వడన ఉంట అతడు జడముత సమనమననరుమహకవ షళచ

యల‌ “మరయు ంటఫ‌ వనన స‌” నటకంల,

గ నవ వస ఇహం.

0 Eisen సట

నబదధ సంగతమన, అనబదధ సంగతమన సంగతం. రండు వధలు,

ఈ నబదధ 'సంగతనన శ[సతయ సంగతమః పలుసతరు, పరసతుతం

ఆంధరదశంల ఉధృతంగ సగుతునన సంగత సరవంతన. నలుగు రకలుగ వభజంచవచచు,

1, శసతరయ సంగతం '

2. లలత సంగతం

117

eo శ 50౫ చం సంగత ప9ళచ తయ సంగతం

1, సనమ సంగతం

శ(సరయసంగతం

ఇద మరల కరనటక సంగతం, హందుసతన సంగతం అన రండు

పయలుగ పవహసతంద. దకషణద రషటరల వర బజకరన టక,

సంగతం, ఉతతరద వర బ జ హందూసతన, సంగతంల సథయ భదలు

మూడు. దనన “తరసథయ” అంటరు. మందరం, మధయమం, తర,

మందరనక హృదయం, మధయమనక కంఠం, తరకు మూరథము

సనములు, “శు తలన పట ముతలన మట అన సమత. దనన

ఎద సంగతంల శృతక పంధనయమంతటద గ౦హంపవచచు, ఈ

శృతన సధన చస ఉపకరణలు స,పంస,లు, ఇవషడడమం “స,

పంచమం “ప, తరసథయ “స లు,

శసతరయ సంగతనక సవరం పణం, రగం దహం, సంపూరణ

నవరం కలగన రగలను “వళ కరత అంటరు, వనల సరగమ

పదనసలు పూరతగ ఉంటయ, ఈ మళ కరతలు (మ, మమూలు

భషల చపపు కవలంట ఇఐ మూలరగలనన మట. వన నుంచ కనన

సథయలు ల పంచ ఉదభవంచన వనన జనయరగలంటరు, అంట

వనల సరగ వుపదన‌ సలు అనన నుండవు, ఉదహరణకు సర

గవదస సదపగర స అవ మహన రగంల “వ “నలు

లుషతం, అందువలల ఇద జనయ రగం. దనక “"మళకరహ హర కంభజ,

ఈ జనయ రగలు లకకకు మకకుటం = కన వడుకల‌ ఉననవ యంచు

మంచు వందలపు మతరమ, శసతరకరులు య సంగతంలన గత

లను, వనల న సథతగతులను బటట సథూలంగ పళళర గతలు, వరగలు,

కృతులు, కరతనలు, పదలు, అషటపదులు, జవళలు అన వభజంచరు.

సరళ సవరలు

సరళ సవరలల సహతయముండదు, పూరతగ సవర సంచరము"

సవరసంచరమంట ఆ రగంచఉండసవ రనన పనుంచకందక‌, క9ంద

నుంచ పక భననగతులల ఆలవన చయడం. ఉదహరణకు,

“నగమ సంగను సంగమ పదనస, సనదవ సగదవ సనదవ మగరస”ం .

116

పళళర గతలం పళళర దతలలర సవరం సహతయంల ప9వశసతుంద, ఊ దహ ణకు “సరమగర సరగ౭న అన సవ రనక “లంబదర లకు మకరల! అన పట కూరచరు, లవ ఎకువ గణపత పరంగన వభసనవ గను వనన పళళర గతలనన రుం “పళళర అంట గణపత,

వరలు దం

వరణలల పలలవ, అనుపలల వ, చరణం, సవరం ఉంటయ. ఇవ శృంగర రస ప9ధనంగ [వసనవ, అందువలల మజువఖలల ఎకకువ పడవరు. “సవ ననన కర చల మరులు కనన డర” వయతరవ వరణలు,

కలగంచటటటు పదలు వరుసతూ చస వనయసం, ఒదదుసఃమ దకషతుల గర “వతప గణవకంభ జ) అనద “సనహసు వరగమన, “వ మరుగలర ప రఘవ బృందర మహనుభనరలరు: వంట తయగరజ కృతులు

పధనం, సదశవ బధ హమంద9ము గర ౧హమణ అనద, “కలశ బంగరమయన” వంత

110

తరంగలు

| Pa 'ఉ శ ea లల | భ ంగర దద పధనంగ ఊంటయ తరంగలు, బందు అనట

వం ఇ Frye ర‌ ' రూ ఆప వ నద న శల గన‌ కృషణలలలు వగగతలు. నరయణతదదలవ 6 “కృషటలల తరంగణ”లనవనన

శరరంగల. బహుళ పరచురయం పందన “బల గపల తరంగం

పదను లు

దవత సంబంధమ, శృంగర రస ప౦థనంగ నయక నయక

లకణలకు సంబంధంచ వుంటయ పదములు. “అంత రపు వచసక నసటటులరతున ఇంత) వంట కషతరయయ మువవ గపలపదలు ఇందు కుదహరణలు. ఘనం శనయయ గర “శవదకష పరురలనుర” అన పదం అందరూ ఎరగన ద,

ఆషట పదులు

అషటపదులు శృంగరరస పరధనం. ఇందుల అనన చరణల, ఇవ ఎనమద పదలుగ ఉంటయ, అందుక అషట పద అననరు.

ఇవనన జయదవున “గత గవందం” లనవ, వదవంసులందర నట

వరవగ వనబడ “చందన చరనత నల కళబర పత వనన వనమల”

అనడ ఒక అషపడ, రు

చబవళలలు

జవళలు పదముల వవన శృంగర రసంత, నయక నయక లకషణలత నండ గ9మయ భషప దబంధంకలగ ఉంటయ. మనందరక.

చరవ- చత మన “వముధుర నగరల చలల లమమ జదు” అనద జవళయ.

ఇవగక అభయస గతల జతసవరలు, సవరజతులు అనవ ఉంటయ, .

ఇవ పళళ ర గతల తరువత చబుతరు.

జతసతురలు నృతయనక అనుగుణంగ జతులుంటయ. జతులంట “తకట తక.

ధమత తకట తధకణతం లంటవ. దనక సవర పలలవ అనకూడ మర

120

పద. దనల పలలవ, అనుపలలవ, చరణలు ఉంటయ. సహతయ ముండదు, కన ఈమధయ “రరవణు గపబల, రజత సదదుణ జయశల

వంటవ వనవసతునన య,

సవవరజతం లం

సవర జతులల పలలవ, చరణలు ఉంటయ, సహతయముం

టుంద. సహతయం భకకరసంత గన వర రసంతగన, శృంగర

రసంత గన నండ ఉంటుంద. *“సంబశవయన వ” అనద దనక ఉద

హరణ,

చః పక9యలనన టక శుతత పటు తళంకూడ ముఖయం,

“శుతరమత లయః పతరక” అననరు, కుంత తల లంటద, లయ తండ)

లంటద. లయ అంట తళం, వలంబనకల పమణనన బటట తళనన

చతురశంకతశం మశ9, ఖండ సంకరణలన అయదుజతులుగ వభజంచరు, ప9కజకలనూ మరల ధు9వ, మధయ, రూపకక జంపు, త9పుటక, ఆట, ఏక అన సహ తళలుంటయ. సంగత సభలల తళం చతత ఎడ మచకమద వసతుండం, వ9ళళు ముడుసతుండడం చూసతుంటం. ఒక దబబ చతమద కటట ఒక దబబ వనకక గలలక వసరత ఆ చత మద కటటన దబబకు “ఘత మన, గలలనక వసరన దనక *ఉస* అన సంగతంల సంశ తకమన పరలు. తళలనన ఈ పరభషలన తలుపుతరు, ఈ తళనక షటకలలు చపపబడన ఇపపుడు నలుగు కలలన నడుపుతుననరు,

“సరగమ పదనస అన అకషరలు నడప వగనన కలం అంటరు మదట కలంల ఒకక దబబమద ఒకక అకషరమ నడపబదుకుంద. అంట ఒక దబబమద “స, ఒక దబబమద ర” ఇలగనన మట, రండవ కలంల ఒకదబబమద రండకషరలూ మూడవ కలంల నలుగకషరలూ, నలుగవ కలంల ఎనమదకషరలూ నడపబడతయ. అంట కలం పరగ కదద సవరం వగం పుంజుకుంటుందనన మట,

శసతరయ సంగతనక చల సధన కవల. పూరవం గయకులు తలలవరు జమున గడగడ వణకంచ చలల రుండనంణ చలలన నళళు

పస దనన కవలంచుకున అకరసధనచసవరట గత) సలభయంకసం. కందరు చరువులల పకలతు నటల అభ రసం వసవరు. ఆ కలంల మఘరంజనకగం పడత వరషలు కురసవట..

121 భ

ఒకసర నరదుడు, తుంబురుడు సంగతంల నను గవపంట హను

గన న పటలడు కున తరచు కసం ఆంజనయుడ దగగరకు ఫరశ రట.

అంవయుడు ఒక రగం పడ అకకడునన శలను" కరగంచ వర

శంబు రన ందుల పటట వర రగం పడ మరల శల చసవస దనలంచ

ఆ తంబురను పరసక మనన డట. ఎంత శంమపగడ అదవర యదదఠవలల

కూడ కలదట. అంట సంగతంల ఆంజనయుడు అంత గతస వడనన

మట. ఈ సంగత సవరల మద నట కలనక సంబంధంచ తమష

అయన చణుకులు చల వంటుంటం,

జక రజగరు ఒక సన వలల వడ, రణన వసమరసత అఆరణ

అసథన వదయంసుడక ' మర పటటుక గ అతడు రజుమనససును సన

వసపనుండమరలస ఆర జు కచరల రణక 6౨ సమచరం సవరం

దవర యల అందంచడట - “సర ,దనపన సరకసన దన పన సర”

అన,

ఒకసర ఒక సంగతం మషటరు ఒక మమయక సంగత పఠం చటు

తునన రట - మజటరు “సరగమ' అననరట. ఆ అమమయ “సగము

అందట - మషటరు పద అననరట _ ఆ అమమయ “ఎకకడక?

ఉండండ మ ట చబుత మసంగత” అన లచపయ తండన

తసుకచచందట,

రగల సంగత తలయన ఒకసననరమతత సంగత దరశకుడు

“అయయ! ఈ పదయనక క క రగం వడమంటర? , అననడట, దనక.

పరడయూసరు “బంత డబబు నకచచ ద కపరగలు వడమన? అదమ

కుదరదు అననడట, .

సంగతం గత)మకకుండ వయదయలమదకూడ అభయససతరు. వయలన‌, వణ, సననయ, పలూటు, మృదంగం, డలు యపపుడు. వడు

తునన శసతరయ సంగత వయదయలు, తలుగు వరల గతనక మంగ శ

శంపలల బలమురళకృషణ, వఐల ఈమన, శంకరశసతర, చటటబబు, .

వయలస‌ల దవరం వంకటసవమనయుడు మృదంగంల. “యలల

వంకటశవరరవు, మండలన‌ల మషటర‌ శరనవస‌ వృవంచ చరకయర పందడం తలుగుజతక గరవకరణం... , | nee

122

ర లలతసంగతం

దనక శృతజఞనం, లయజఞనం ఉంట చలు, కకుంట గడ

కునక చకకన గతరం మత9ం కవల, గయలూ, తతవలూ, పటలూ

యందుల ఎకకువ కనపసతయ. హరమనయం దనక బగ వడతరు,

పశచతయసంగతం

పయన, మండలస‌, కరసట‌, అకరజన‌, గటర‌, డలక‌: గ

డమములు మదలగునవ వదయలు, బర‌ లలనూ, బడ హటళళలనూ

చనన వలుతురుల మంద సథయల యద వనపసతూండడం కదదు మతతు. మతతుగ ఉండడనక, దనల ఓచత9మన ఊతతజంవుంద, _ కబర

డనఫులక, డసకడనసులక, బ9క‌డనసులక యద చకకట వగంండ‌,

పశచతయ పదధతల దనక ఒక మటరుంద. నట యువతరం దనక ఎకకువ ఆకరషంపబడుతు ండడం గమనరహం, దన పంచరం పరపంచ వయపతం,

సనమసంగతం

చల వరకు సమనయున రంజంపచయడమ లకషయంగ కూరచ బడ . సంగతం యద, అనన రకల వయదయలూ వడతరు, కదద దన . కనరహం. రగ మశరమలు తళ మశరమలు, శృత మశ9మలు

కకనలలు. అలగన దనన తలగగ కటట పరయయడనక వలలదు. ఆ హరచడంల బచతయం కూడ ఉంటుంద, గపప గత) మధురయం ఊంటగన వతవరూ యందుల పనకరరు. ఇందు దశ వశసత పందనవరు తలుగువరల ఘంటసల, యస‌, ప, బల సుబరహమణయ శరమ, సుశల, జనక మదలగు వరందర ఉననరు. ఈ సనమ పటల అనుకరణత దశంల అనక మయూజక‌ పరలు ' వలశయ, అందుల రజమహందగవరం జక‌మహన‌ మత9 పరట చదటబు

పరు వఖయతులు పందయ, పరటలు, కకనడ గంగధరం పరట బర పరటలు రషటరంలన ఎంత.

ఈనడు దశంల నడుసతునన, కరయక9మనన బటట చూసత బహు జనదరణత సగుతుననద సనమ సంగతం, ఆ తరువత లలత

న.

జనపద సంగతం

పలల యుల నతయజవతంల పరత పనల ఏదకరూవంగ అయ నవతమన గనం మళతమ ఉంటుంద, _ కూనరగం తయనవడు, నన తడవనవడు ఉండడు. వయవసయ పనులల ఉఊడపులు,

కలుపుతతలు, కతలు, నూరచులు వగర పనులల పటలు, జల

పటలు, లలపటలు, ఉయయలపటలు, పళళ పటలు గబబ పటలు,

పలలల ఆటల పటలు దంపుళళ పటలు, పడవలగు వర పటలు,

రడడుకూలల పటలు తతవలు మదలగు జనపద గయలల పండంచ

సంగతమ జనపద సంగతం, బుర9కధ, జముకుల కధ, తంబుర కధ,

తలుబమమలట వర బణలు, కట పరణక పదయరగలూ కూడ

జనపద సంగత సంబంధుల. ప కృత దతతంగ వచచన శత దనక

జనం. ఇవనన గతరనక సంబంధంచనవ. ఇక జనపద వదయ.

సంగతనక స ఇవ చరమ సంబంధ మనవ, . తంత9 సంబంధమనవ,

లహ సంబంధమనవను. ఇవ వర తయరుచసుకుంటరు. ఖర,

మృదంగం, డపపు, బుడబుకక, తపపట, వరణం, రండలు, కంజర,

డలక‌ మదలగునవ చరమ సంబంధమన వదయలు, జగంటక తళలు

గజజలు, అందలు లహ సంబంధమనవ. పలలన గవ, కలటం కర9లు,

చరతలు కయయ సంబంధమనవ. అసలు శసతరయ సంగతనక మూలం.

య జనపద సంగతమ. .

*“ జనపదుల సంగతం సహతయం వరువరుకదు. చందు)నత

వననలల కలస ఉంటయ. వర నతయజవతంల పరత ఘటటము అమ

యకక అకలమష పృ దయతంతు9లన,. యళజజ సపందంపజసతయ. ఆయ

సందరభలను బటట, వస, పనులనుబటట, తగన నడకలత, లయత రసన

* జనపదగయ సహతయం, నదునూర గంగధరం. పుట, 4

(జనపద సహతయం)

గుణంగ సంగత సహతయ వలు టకకలంల న

మస ద చచ లల నట pr కల పడుచులు హవద వం తతక గపపు తవవు, ఊడు ల చసతునన పలల పడుచులు వరవర వృ శర J ష. ఏతళంల జరుగుతూ ఉంటద అద చతురశంగ

“నస

క గ మ” అపయళశన ౦గ

పడుతుంటర. కముగవరు తరవులు మ యుట, =

దగుమత సందలభలలనూ తమకు శ9మ తలయకుండ ఆపనక స3ప దచ లయతళ ఒదధలుగ బృందగతలు పడుతూ ఉంటరు. ఈ సహ తంల నంగతం ఉరజపడుతుంద,

నటయం

* “వకృతయందల సరవ వసతువుల యకక, చలనమునందు “అయ అంతరన హతముగ నుననద. దనక తడుగ ప౦కృతయందు వవధ రూపములల మధుర శబబతస దనము పదుకనయునన ద. నతయజవ మున వ9తయంశమునందును, ఏద ఒకరూపమున లయనవత శబద సపూరత యుండుటను ఆదమమనవుడు గురంచయుండును. దనకక యకరము నచచుచు ఆతడనుకరంచన వధనమ నృతయకళగ భసంచ నద,”

చతుషటషష కళలల నటయ కళ వలకషణమనద, మదట ఆదమ మనవుడు తన భవలను శలయజయజనక సంజఞలు చసవడు, ఆనందం కలగనపపుడు గంతులు వసవడు. అవ లయబదమ నటయ

ల మ మయంద, పదదలు దనన పంచమ వదమననరు. బుగదం నుంచ సహతయం, సమవదం నుంచ గనం, యజురవదం నుంచ అభనయం, ఆధరవణ వదం నుంచ రసం తసుకన బంహమ అయదవ వదనన సృషం చడన భరతుడు దనన ప%౦వర ౦వ స క క ం వవరంప చశడన ప౦తత, ఇందుల మహ నటుడు పరమశవరుడు,

“ఆంగకం భువనం యసయ _ వచకం సరవ వజమయం .

ఖ‌

తలుగు జనవద గయకధలు, పు, 1 డ॥ నయన కృషణ . ణు

కుమర,

125

ఆహరయం చందం తరద

తం వంద స_తషకం శవం,”

ఆంగకం, స తమవక ౦: అహరయం,వచకం అస అభనయలు చతురవ ధలు,

ధవ పరధనమనద ఆహరయం _ అంట వష ధరణ, తళనుగుణంగ,

భరవనుగుణంగ కదలకలు, ముదరలు ఆంగకం. నటత ఉచచరంచద

రమంచ కంప శ దదులు సతవకం. నటయ నరవహణ

వచకం,

ఎల ఉండల అనద ఈ క9ంద కలకంల చపప బడంద,

“యత హస సత దృషః జూద ర ట

యత ద ష సత‌ మనః ఈ ల .

యత మన సత భవః

(హసతము, దపప, మనససు, భవము ఒక దనమద ఒకట లగనమ రస

నషపననత నందల)

“కంఠ నలంబయదతం

హస నరగం పరదరశతం ఆం ధ

చకతుదభయం దరశయదభవం

పదభయం తళమచరత‌.”

(కంఠముచ గనము, హసతముణ అరథము, నతరముచ భవము కలచ

తళము నడుపబడలనటయనక ఇవ అంతఃప9ణలు, ఇకబహప9ణలు..

“మృదంగశచ ' సుతశశచ వణు గత సపతసతుతః

వక వణకంక నశచ

గయకశచ సువసు9తణ.

మంచ తళం, మృదంగం, పలలన (గవ, పట, వణ, గజజలు. పరఖయత మన నటుడు _ ఇవ బహప౦జలు, _ ఇవనన శసతరయనటయలకు మూల

సూతలు, .. నటయనన శసతరయంగ నృతతమమునృతయమము నటయము,

త

126

తండవహు, లసయము అన అయదు భగలుగ పరకనన రు. ఇందు చతురవ ధభనయలల ఆంగకనద అగంతంబులం, మనవశరరమునషకట సంబంధంచన ప9ధన అంగముల చషటల ఆంగకము, శరసఫు, చతులు, రమము, పరగము, పదములు యకకడ ప9ధన అంగలుగ చపప బడతయ. ఈ ఆంగకంల హసతభనయముద?9ల ప9ముఖయం అతయ థకం. ఒక చతత పడత అసంయుత ముద, రండు చతులత పడజట సంయుత ముదర. యక మూడవద మశ9మ ముదర. వన నరవహణ కశలమ య కళకు గటురయ,

ఇపపుడు ఆంధరదశంల వ9ఖయతగ నడుసతునన నటయప$దరశ నము అయదు వధలుగ వభజంచవచచు,

l, శసతరయ నృతయం,

2, జనపద నృతయం,

ర రకరడంగ‌ డనసు

4, డసక డనసు

గ‌, శజర డనసు శసతరయ నృతయం ఫలు

భరతనటయం, ఆంధరనటయం, కూచపూడ ఈ తరగతలక వసయ, వనక శసతరపడకటటు ఆయువు పటటు, తలుగువరల నటరజు రమకృషణ, వదంతం సతయనరయణశరమ, వంపట చన సతయం, కరడ నుసంహ రవు, పసుమరత కృషణమూరత య నటయలకు ఖండంతర ఖయత తచచ పడుతునన జతరతనలు,

జనవద నృతయం (gan

‘127

రకరడంగు డనసు గ‌

సనమలల నటనటులు చస సనమ డనఫులన అనుకరసతూ,

ఆ ఫట రకరడు శసుకన చస నృతయ పరదరశనలు రకరడంగు డనసులు,

ఈ వఫదరశ నల ఉఊధభతం ఒకనడు పరణక నటక రంగనన కూడ

పరకకకు నటటసంద. రజమండ9 చకవరత, ఉదయకుమర‌ ల రకరడంగు

డనసులు చూస అసలు సనమ నటుల అదరపయరట,

డసక డనసు క

ఈ మధయ మహజయలంగ వలగపతునన మర డనసు డసఢ

ఢనసు. పళచతయ సంగతం బగంండ‌ గ, ఆ లయల కళళూ, చతులూ,

వళళూ, ముందుకూ వనకకూ ఊపుతూ యువతను బగ ఆకటటుకుంటునన

నృతయలవ, డసక ల టంగు కూడ జడంచ చూపసతుంట యువలక

నక ఇవ సుందర సవపన ల, ఇపపుడు ఉధృతంగ వసతునన (బక‌

డనసులు కూడ ఈ కవలవ,ః

శసర డనఫు ?-

ఇవ పూరతగ 'సకస‌డనచులు. సనమలల జయతలకరమ, జయమలన

సలక‌సమత, అనూరధ చసతుంటరు. కషబబులలనూ, ఖరదన బడహటళళ

లనూ, ఎమయూజ‌ మంటు పరకులలనూ వనవలుగు వరణనతతం, వనల

ఏద గపప అనద ప౦శన కదు. దన పకషకులు దనకుననరు.

ఓరంగుకు పడతమత9ం శసతరయ నృతయనక డపజటటు గలలంత.

జనపదులసఫతయలు

* “పజల మధయన పుటట పరగ నృతయం. సంగతం, చతంలఖనం

మదలన జనపద కళలకు సవత సపదధంగ ఉండ వలువ మట అల

ఉంచ, పరణత చంద కళకరులకు, ఆ కళల తలరూపలకు గల సంబంధం

వయకత పరచగలవ ఈ జనపద కళలు మ|తమ.”

శత, an

డూ భదవధయయ “భరతయ దనపద నృతయలు”

ముందుమట. పుటః 1 .

126

శసతరయ కళలల కంట జనపద కళలల ప9జ జవతం, వజ

జవతంలన కషట సుఖలు, ఎతతు పలలలు, సుఖదుఃఖలు ఎకకువగ [8

బంబసయ. ॥ అధ

పర (జల భవదవగం. పంగ పరలడంవలన ఎరచ డనవ జనపద

నృతయలు, శసతరయ నృతయం కటటుబటలల ఉంటుంద, జనవదుం

నృతయం సవచచ _పవృతత కలద. పరజలు రజూచ స పనపటల ల)

అవయవ సంచలనమ జనపద నృతయలకు ప9రణ. అంతగక పకక

లన జంతువుల గమననుకరణం కూడ వరక ప9రకలు, ఉ దహరణక

మబబునుచూస ఆడ గమల గంతులు, వటగనన చూస తపప ౦చుకక

డనకక మదబడడనక పుల ఎలుగుబంటవంట జంతువులచషటలు, ఆడమగ పకషులూ, జంతువులూ శృంగరభముఖంగ చస చషటలు ఈ జనపద

నృతయలకు పునదులు, ఇద పటకంట ' కూడ ప9చన మంద. ఇవ శసతరయ నృతయలల' ఏకవయ కర నషటములుకవు, సమషట ప9ధనయం కలవ, అంట యవ సమూహక నృతయలగన ఏకవయ క కలు కవు,

పలలలల, జతరషల, తరునళళల, అమమవర సతంబరలత, దవుడ ఉతసవలల ఎలుగుబంటల నృతయం, బుటట బమమల, నృతయం, కయ

నృతయం, .. భగంమళల నృతయం, పలధభగవతుల నృతయం, పుల వషల నృతయం, “త పపటగుళళ నృతయం, వరముషటపర నృతయం, గంగరడడ నృతయం, పండరభజన నృతయం, కలటం నృతయం, గరడల నృతయం; గరగటట. చకకుభజనలలనవ జనపద నృతయల, చంచునటకలు, జముకులకధ, బురభకధ, హరకధలల ప9దరశంచ నృతయం, పలలల అటలలన చమమచకక, జపపుల కుసప' వంట సటలకు అణుగుణంగ ఎగర నృతయం కూడ జనపద నృతయల,

కవతవం

పృవంచంలన మటల సముదయం వజమయం. దనలన జక భగం సహ తయం, “సహతసయభవం.. సహశతయమ‌” అననరు పదదలు, అంట హతముత కూడనద అన. భవమంబట రసమనకూడ అరధం వుంద.

129

ఇందులన కళతమక భగమ కవతవం. ఇద ఇలగుంటుందన చపపడం

ఎల? పనశటట “దతతత? నవలల ఒకన పతకు కుడన కడుకు పూజచసు

కుంటునన తలలన ఎందకననూ ఈ పూజలు అసలు దవుడనవడు లంద? అంటడు. ఉననడు నయన అంటుంద. ఎల ఉంటడ చపపు

అంటడు, .పకకనునన మనకడలు బవ! బలలం ఎలగుంటుంద?

అంద, తయయగ ఉంటుద అననడ', తపలగుంటుంద? అంద అతను అవకకయయడు. తపక రూపం ఏవట? అలగ కవతవం కూడ,

అయన పదదవళళు దనన నరవచంచడనక కంత. పయతనం చశరు;

"Emotions Recollected in Tranquility” అంటడు నరటువరతు, నశచల సథతల పరపూరణమన ఆవశంత హృదయంనుంచ వలువడ వకసవహం కవతవమనన మట. దనక వలమక “మనషద

శలకమ సకషయం, అతన రమయణ మహకవయమ నదరశనం.

"Poetry is musical thought” అంటడు కరల యల‌. అంట “గన సమనవ తమన ఆలచన కవతవం” అన అరధం, దనక పభయత

కవ కటసు వ9సన “గర షయన‌ అరన‌” అన ఫండక ఉదహరణగ

పరకనవచచు.. ఇందులన Heard melodies are sweet, but those unheard are sweeter, Ye soft Pipes Play on” “వనపంచ గనం మధురం, వనపంచన గనం మధురత మధురం,

మయంచవ య‌ మురళ” అన దనల ఒక తూగు ఉంద. భవ

పరకటనల అంతరంతరలను కదలంచ ఒక శకత ఉంద? ఇద గన

సమనవత మన ఆలచన. ఇద వవంచ పరసదధ పందన కవత, eee

ఇంతక “పయట9 అంట వఘంట కరథం కవతవం కదు పదయం,

మర: "వదయమ కవతవ మనుకుంట ప ల కణలు కలగ ఉనన వచనము'

కవతవం కద? అందువలల “పయట9 అనదనక కవతవం అన అరధర కూడ వయవహరంల వచచంద. భరతయ పండతులుకూడ కవతవనన

గరవచంచలదు _ కవయనన నరవచంచరు, అయత “కవయతత కవః

కసయ కరమ కవయం” అననరు. అంట “కవతవం, చపపవడు క కవ, అతను వరసంద కవయం అన, దనన బటట కవతవ" నవరూవం కవయం గనుక... కవయం అంట కవతవం 'అన నరధరంచరు. | న.

130

“6బరవుణ య రరధ పరకత పదక శబదః కవయమ‌” అననడు జగననథ

పండత రయలు, అందమన అరధనన. సఫురంపజ స శబదమ కవతవ వుగ

దన అరథం. దనక ఆధునకంగ ఒక ఉదహరణ పరకనవచచు. రంగమమ

అన ఆమకు రంగనన అన ఒక కడకుననడు, అతన చననపపుడ తండ

చచచ పయడు ఆంటూ సమనయంగ చపపుకన వషయనన రంగనన

రంగమమ . కడుకకు రంగమమ రంగు చర కటటడం రంగనన ఎరగన

ఎరకగమ అన చబత ఎంత రమణయంగ ఊంటుంద! ఇల రమణ

యరధననందంచ శబబల కూరచ కవతవం అన పండత రయల మతం,

“వకయమ‌ రసతమకం కవయమ‌” అననడు వశవనధుడు, అంట రససఫూరన: కలలగన వకయమ కవతవం." ఇద, ఏరసమన కవచచు. బఫవరజు అపపరవుగరు వర వశబడడ చనపయనపపుడు దుఃఖ దవ

గంత “కపురమబబన కనన పపయ యలలు కళ చస వళళ

పయడు” అన కరుణ రస భరతంగ వ9సన వకయం ఒక ఉదహరణ,

ఆలగ లల శుకున కృషణ కదణమృతంలగ య కంద శలకం మరక ఉదహరణ--

“రధ పునతు. జగధచయుత దతత చత, మంధన మకలయత.

దధరకక పత తసయసతన సత "బక చంచల లల. దృషటః దవ

దహన ధయ వృషభం నరుంధన‌”,

శర కృషణుడు పలు పదుకడనక గశలకు వళళడట _ అకకడక

గవకషంలనుంచ గదల చలల చయడనక ఉదయుకకురలతునన రధ కనపంచందట _ ఆమను చూసన కృషణుడు మమరచ ఆవుకు వస బంధం ఎదదుకు వసతుననడట _ కృషణున చూసన రధ పరవశంచపయ కళ కుండల కవవం పటట చలశపందట, ఇద శృంగర ఠస సమమళతమన వకయం, వకయం అంట పకక వకయమ అన కదు అరధం _ వకయ సము దయమన. అలగ శబదం అంట శబద సముదయమన అరదం.

“శదదశవహత. కవయం”. అంటడు భవమహుడు, మనషక సంద

రయననకూరన నగలలగ .. శబయరథలత కూడన శరరనక అలంకరలు

సందరయ'హతువులన అఆ సందరయకకవతవ మన: 'అంతరభవం.. ఊద

హరణక కళదసు రఘు వంశంల-_ -

[ఏ]

“ససనయ పరభగన గజదననుగంధన

కవర సరతం ప9తఫయుశశంకనయమ‌ కరకర‌”’

అన వరసడు. రఘు మహరజు సనయలు దకషణ దశ దండ యతగకు

బయలుదర కవరనదన దటుతుననయట _ ఆ మదంచన ఏనుగులు

నదల నళళు తగుతుంట వనగండ సథలం నుండ కరన మదజలం నదల

కలసందట- కవర సముదు9జజ కలసనపపుడు ఏవట వసన? ఎవర దగగర

కకళచళవ‌' అననడట, “ఇందుల కూరచన అలంకరం ఇంగలషుల

“సరబనఫ కషన‌” ఆంటరు. ఆంట మనవతర ప9ణులకు మను సషతవం

అప దంచ లకరకన మటలడంచడం,

“కరచతయం రససదధసయ సథరం కవయసయ జవతం” ఆననడు కషమం

దుడు. అంట బచతయం కలగనద కవతవం. దనక ఉదహరణగ

“బల రసలసల నవపలషవ కమల కవయ కనయకన‌ అన, దరన తస క

వచచు. లలత సుందరమన కవయం అనచపపడన3 “కవయ కనయక” అన

డంలన ఎంత సుకుమరతవం వలలవరుసతంద. ' దనక' కమల కూడ

దరంద _ ఆ కమలం కూడ నవపలలవకమలం _ అంట లచచగురువంట

కమలం _ అదకూడ రసలసల నవవలలవ కమలం, అంట గునన

మమడలచగురువంటరక మలం. దనకముందు దలకూడ చరచడం

పచతయపషణకు పరకషట, వంటుంట ఒక అనరవ చనయనందం కలుగు

తుంద, ఈ జచతయ శలప సందరయన నన కవతవ మంటడు కరమందరుడు.

“వక9కక కవయజవతం” అననడు కుంతకుడు.,' _వకకస‌ అంట

చవబ దలచన దనన సూటగ చపప కుండ భంగయంత రంగ చపపడం.

ఉదహరణక తరుములరయన వర సర ఒక కవ _వపపన పదయం ఇద =

“అననత గూడ హరుడ

ఆనన తన గూడకునన అసుర గురుండ'

అనన తరుమల రయ. wn

కనన కకటలదు గన కంతుడు. గడ”.

తరుమలరయుడు. భరయ దగగర ఉంట ఫరమశవరుడవల ఊరటడట న

ఆమ దగగరలకుంట దవగురువు శుకుండుల ఉంటడట - మర కనను

132

ఉంటన! మనమధుడనట. అంట అతనక ఒక కనను లదనన మట, దనన వయంగయమన కూడ అంటరు. గరకననకకట లకయునన కరవపతవ” అన పఠంతరం కూడ ఊంద.)

“ధవన కవయతమ అననడు ఆనందవరథనుడు. ధవన అంట వషయం వచయంకకుండ. ధవనయతమకంగ మర అరథనన నపురంప జయడం, ఉదహరణగ కవయలంకర సంగ9హంల చపప న. ఈక9ంద పదయనన పరకనవచచు _ .

“బచరటర మ యతత పండు, ననట పరుందు

పగటన రసపగన గురతు పటటుకనుము

ఓ నశంధుడ పంథుడ ఒపపు దపప

'వపడకుమ మదు మంచలపన రయ”

ఇద ఒకప)షతభరహృక తన ఇంటక వచచన బటసరత అనన మటలు, వక కనపంచఅరధం ఇకకడ మ అతరమంచంజఉంటుంద _ ఇకకడ న మంచంజఉంటుంద .- రతర ఏచ‌దన అవసరంకలగ బయటకు వళళ లంట చకటల ఈ _మంచలమదపడతవు జగరతత అన హచచరసతునన టలుంద. కన ధవనరూపంగ అతనకందంచ సమచరం _

“రత9న. మంచం ఇదగ ఇకకుడుంటుంద. తనన గ చూస గుషపుంచుకన దనమదకుర _ సరగ చూసుకకుండ న మంచం అనుకన మఅతత మంచం మదపడడవ కంప మునుగుతుంద” అన, ఇలంటద మకకట _

“ఇక దరుగ వచచునట న Te మమకముగ, న పూజరస‌ పరమరచను సుమమ పకటదధతమగు గద...

cn

133

ధరయంగ తరగవచచు అన. కన ధవనయరషం ఇకకడ భయంకరమన

/ఫహం తరుగుతంద, కనపసత తనసతుంద, రబకు అన భయపటటడం; J

కు

(అతన అడడు తలగంచుక‌ వడనక”

నహ చమతకఠ వరహతసయ కపః కవతవం, కవయసయవ కవయ

కయమ‌.” అననడు మర పరబనకవ కషమందుడు కవకంఠభరణ

ముల, అంట చమతకరం కవతవం అన? దనక ఉదహరణగ ఈ

కరంద పదయం చపపుకవచచు,

“సరవజఞ నమధయము

శరవునక చలలురవు సంగ జనపలున క

యురవ ంజతత డ నతరున

సరవ జఞండనుట కుకక సమజ మనుబ”.

రడడ రజుల ఆసథన కవయన శరనధుడు ఒకసర వరక శతుYవన సరవ

జఞసంగ భూపలున సతుతసతూ “సరయజఞుడన పరు ఒకక ఈశవరున క చలలు

తుంద రవు సంగ భూపలునక చలలుతుంద, ఇతరరులవరనన సరవ

జఞత౦ట కుకకను ఏనుగనన బర” అన పదయం చపపడు. దనక అనంద

పడ ఆ భూపలుడు బహమరథం పటట సనమనం చసడట. తరగ శరనధుడు

రడడ రజుల ఆసథననక వచచ నపపు డు మన శతురజుల పగడ మనకు

అవమనం తచచన ఇతనక ఏమ శకష వధంచలన ఆలచసతుంట తనమ

హగడలదన, నజనక నండంచనన ఆద పదయం ఒకక అకషరం కూడ

పలలు పకుండ పదవ వనపంచడట ఇలగ-

“సరవజఞ నమ దయము

శరవునక చలలు, రవు సంగ జనపలున క

యుర ంజ లలడ? నతరున

సరగ జఞుండనుట కుకక సమజమనుట” అన. ౧.

చనన పృశనరధకంత అంత సతుత కూడ నందరథంలక మరపయంద.

సరవజఞుడన పరు ఈశవరునక చలలుతుంద. రవు సంగ భూపలున కకకడ

చలలుతుంద? శవున కకషండ _ మరవరనయన , సరవజఞుడంట కుకకను

వనుగనన బ. ఆంట సంగభూపలున కుకక అననడనన మట.

134

"పూరవ నరయచనలల. ఉరడగ ఆధునకంగ -మవకవ: శర. శర

“కదరలద కదలంబద

మరద మరచ ౦చద

పమనదదుర . వదలంచద

మును. ముందుకు! సగంచద కవతవమంటడు,

ఆంట పృజలను ఉతతజతులను చస ముందుకు - నడపంచద: క వశవ మన,

దనక ఉదహరణ గ ఆయన మహ వృసథనం' లన ఈ దగువ గయం పనకవసతుంద,

.*సదరతతులర ధసథులర. భధసరప దములర..

శనదవత.రథ .చకంపు: .. టరుసులల పడ నలగన '

దనులర: హనులర:

కూడులన' గూడులన.

.వళలులఠ: భకషులర: _ఏడవకం డడవకండ

వసతునన. యసతునన య‌.

జగనన ధ జగననధ...

జగననథ ,రథ చకక .

లవగవగ వసతుననయ‌”.

ఇల ఎవరవధంగ చపపన అవనన తమ తమ కణల నుండ చపపన

నరవ చనల. అందువలల తము: చరవచంచంద, కవతవం అనడం మతం

సరకదు. నళనకం సందుల వ, నరవ చననన, అనుసరంచ వ?సన

ఒక మరుపు వసతుంద, ఆ మరుప కళ ఆ కశ. కవతయం,

వయ (a bora

Rt es Kk

hae ' pr

ot OLN వ (| RO Tih Sagi Fy) Or EIT ESE LA mnt a Woh Wed gh hr ah hE సయ ఇళళ right 1. ia ' i wn Si Ae సట‌”, జ [1 గ || అటట ఇ RM bE (| పంల న. స ల Ber pass ate స ట మ ల ళు శం న Er '# aly ry wig te age ఖ / స హ‌ న‌ న: ry mn 7 bs Cy ites అ! హ He Maen WI ws A dog nA iN ot rs dats i wl tn ba

గ‌ Ww TEIN i అన‌ ॥ hy oh Wh ఖ 1 మ iy ser SE pees . fe BY CEO Es మనం ra Wigs న RAN, TR Se

135

నపద వజమయ వుం

గ.“ జనపద వజమయం మడచఎండలు, కురస వరషలు వజకంచ

చల పంటపలలు పళళ ళలు, పరంటలు, పండగలు, పబబలు, పూజలు

వనదలు పృతసంఘటన, పుతసనన వశం సరసకరంతుకన జనవద అబలగ పలం కవళవశనక ర రూవకలపన వజమయం:

అండువలల - దనల జతయథవములు, జనుతనుగు శరచసనలూర నదణ వసనన వశములు- వలల వరుసతుంటయ'

“రమలల... మఘ శయమలల,. తమ క రసనయన దశరధ

కనయలల........” అన బడడను జలపడతరు. వలలఫమలల తలలులు, ఇల ఉగగు పలతన రంగరంచపసరు పస హృదయలల" ఈ

సహతయనన * '

సులభ గ9హయంకవడ ౦, సరశపదలత' జనపదుల రసణగఅ:

మద సహజంగదరహడ ౦, అంతరషనంగ చకకనతూగుకలగదండటం.

ఈ సహతయ లకషణం, - పశచతయ దశలల వరవర. జనహదవ జయ

సశరణల చల. కృష జరగంద, కన. “భరత యథషలల మతరం

ఇద అంతంత మతం _ తలుగుల మర--అతయలపం* టర 'నదునూళ

గంగధరంవంట ఏకరదదమందతపప దనమద దృషటసరంచనవరు

తకకువ,

ఈ సహతయం అజఞతక రృతవ ౦, అనదనుండ ఆనటనుండ అనటక

ఆనటనుండ ఆన టక పరంపర నుగతంగవచచందమ తరమ, రతకతలు

రవు, కపపవరతలయదదు. _ బహుశ "వరక మనలగ' “పరుమద 'మకుకకువ

తకకువమ!" ఏవరువంశర తలయనళల 'పకలంల 'వరసంద:అసల “తల

యదు. దన పుటటుక ' చల సహజమనద: మనష “కలకత పనక*కూనరగం'

కసుకునన.'బల కరషటలలనూ,. సుఖలలనూ: వఠదులలనూ “వనదలలనూ చరలల

సలలనూ పలసళలనూ తనకుకఠగనఅనుభూతన' శనరగనభషల' హవ

నంచజంటడు.- ఆందుల శషటరమంనద. కలంత పటు. మరపులు - చపలు,

గ నలత 110 ఘమ మరన,

- జదునూర గంగధరం. సట 163

గ నం! ర‌ జస a _ = కళ వం న 4

mrs pn EEC, SC డ భషజదటనపపు 6 ఈ నబతగం పుటఆ wot adie aoe జ ఆ hod కజు 1ల

రు క నస ఛ

కట గ అన ఇర శస ల బట ల సు. వళలూ జ అం ను ఇ న జట‌, స an య ప వ బట ష న

ల‌ cre a మంచదు ఒం ts జ ద వపప లు ట‌ న తలపుగస

భషన నను చుకువయందఉందన తలుపందకనుక తలుగు జనప దసక హతయం

న కలు రకముందజందనద నరవవదం, ఇ ద పటలు, వ మటలు,

రటలు, ఒటలు, కథలు, సమతలు మదల న దశ రూపలల. ఎకకువగ

కనపసతుంద, పగగదవమలు, తలు బమమ 'లటవంట కలరూపలల ఉనన

కూడ ఈ జనవద సహ తయ మ, .* మన జనపద వజమయంల ' కవయం

సనంత కవతవంత పటు మున మనగంఖరతవ ౦, పచన సమచన వజఞన సంసకృతులు, సమయ సంప౦దయలు, వ వనద చమతకరలు బలడు

ననయ. తలుగు వలుకుబడతరబడ నుడగరమునగరముల నండు

కుండ ఆ వజమయము. అంతకదు ఆ వజమయములన సరస సంగత

రతులల అనహత పకృత గనమధురధురణములు, గరయుర పరవహ

సరసం వనపసతయ. గరవణవణదరహసము మసందరప ౦గ,గరయ

లకులక గఢ పకభులల న పఢపండతశవులకు స సతం సునశత భవన

సధయముల న రసమరజలను సుళువుగ భవంచ, సుగమంగ పయ

నసతరు తనుగుమరన జనపదకవులు, సంగత సహతయ ఉభయ కళ

సురభళము; అచచ మన సరసవత వసదమ వజమయము, ఇలంట,

ఇంతలంట ఈ మహవజమయం తరతరల శషటచరపు మడచపుల పడ

కుజ, శు పసుకున, ముడచ వగంచుకునన పండతుల నరదరణకు గు

అవుతున “పురవడుతున ఊపర నలుపుకుంటూ వచచ రద.”

గయ లు

ఇపప టవరకూ మనకులభయమతునన దనన బటట ఈ వజమయంల గయ

రచన ఎకకువ, పటల నటనలచప ర గుణము ందకనుక అద అనద

నుండ అనంతంగ పలలపడుచుల గళలలనూ,. శమకజనుల జహవ గల

లనూ ముసలమమల 'బసటనళళలనూ సజవస)వంతగ సగవసతునన ద,

లలపటలు, జలపటలు, మయపటలు, శభనం పటలు చందమమ

+ జతయచరయ డ, యస‌. వం. జ గరవుగరు

(నదునూర గంగధరంగర " కనవదగయసహతయ వయసవళ పఠక) పుట ల

న మ న న EE

tee గ న‌ శన‌ అనం న‌

కనయ పనులకు న - జ చ

ban we /... / an pen Fa Ss wp

Bhd

137

పటలు , దంపుశత పహటలు, పలలల పూటలు, కలటం పటలు,' శమక

గతలు భజన 'సతలు, పననల పదలు తుమమ ద పడలు ఇల" ఎనన

(కలు, పలకురక సమనధుడు. ఈ కంద దశగతలు ఉటంకంచడు.

“పవదరములు తుమమద పదముల వృభత

పదములు... స ' Wc

పదములు వననల పదములు . eh

రననబటట జనపద గయప9చనత పలకురక ముందు ఏనటద! ఈ

గయములప మదటగ పరశధన చసన, మరగదరశకులు డకటర‌. బరుదు

రమరజుగరు,

శ “వలల సములల ఊడపు లుమదలు, నూరపు లవరకూగల పలము

వనులనన ంభయందును పటలు-ప )ధనసథభరమకమంచుచునన వ పండ:

వసరనపపు డు నూ ధనయము మును దంపు సమ ముననూకపలతలునపపు డూ

కలుపుకయు వళలందునూ కంకులుక యు" కలముననూ' 'కళళనుులల

పనచయు సందరభమున నూ పలము. పుటటల హ ౦త; నవ టటుచ మల చంత

సమషటగ చయు కృతయ సమ నయమునందునూ వయషటగజయువనులలనూ

పటలకు గల పయచురయమతయధకముం “ఊలలసమునకుు- 'ఉఊతసహమునకు

పన సులువుగ, చురుకుగ పళళు పప “సన. యూవశయకములు”.

ఎఇ ఇగ ంఅమయతనరద.. జజ ముకుంద లల పరమనంద రమ గవంద "

అగ జకటట నద)పుచచు తుంద. తన ,గరగలపటనల తలల,

“చందమమరవ' జవలలరవ |

ర కటవలుతవ వ

జ “వంద దడల: - ఇందపూలుచచ గ. య.

న‌‌ rir క TR స‌ క‌ పు. ఆచరయ తూమట దనపప, ల.

138

అన సయంవళ చందమమనుచూపసతూ గరుముదదలు తనపసతుం మరతలల.

* ఏడవకు ఏడవకు వర మతలల

వడసత సకళలు నలలు గరూ... ....

నలలుగరక నజూడలను

పలనగరవ బంగరుకళలు

జ జల

“అమమ కననులలు తమమ పువవులల

తమమ పువవు లలన కమమ తనలలూ........ జ....జ..ల

అన తలల పడుతుంట వడుపుమన పప తలలజడల హయగనద9సతుందవ,

“జరణంజరణం వత పజరణం

గురంకనన గుగగకళుజరణం

ఏనుగుతనన వలకకయజరణం

భముడుతనన పండవంటజరగం అరజునుడుతనన అపప డలుజరణం”

అన తలల బడడకుజగగుపటట తనకరకను పటలమళతంచస పడ, అరగ డనక చనన వయయమంగ ఆ పసకందు చతులూ, కళళూ రండుసరలు అటూయటూఊపక నమురుతుంట. ఆ శతవృ బసనవవులు కురపసతూ తలలన మురపసతుందం బు.

“బలనందం

ఇక పలలల ఆటలల పటలు ;_ . మర‌ చనన పలలలు ఉతపహంగ ఒకరపడక ళలమద మరకరపడ

కళలు పటట ప పడకల మధయఖళల వ9లు పటటతంపపు తూ “గుడగుడ గుంచం గుండరగం అన . పటల పడుతూ బల ముచచటగ మురసపతూ

|.

పరవశసతుంటరు, . . శ‌ + "ow *

ha « a ' hay

Be eR bran | ల

i

139

అలగ పలలలందరూ ఒక ంప9కకజకరుకూరచన కళళు బరజపపు

కన “కళళ గజజ కంకళమమ పటక ఆ కళలను ఒకటకటగ పండంచు

కంటూ కరకుకపటుంటరు అనందంగ, ఇందుల తమకళళు ముందు

వండలనతపన ఆ లతహృదయలల జవతంల అనన ౦ట తము ముం

పండలనమనససతవనక బజమసతుంద, ఈ పటల “కళల గజజక

నద వ దయంచటకకూడ ఉందటం.

పటల మరఅందమనఆట ఎవరజకరనకసమద వనకనుంచ ఒక

వనన ఆక, పలగూడ వరక తలయకుండ వస

“ఒకమమగరగ క మద గరంక

చపపకు చపపకు చనపప చబక నకళళతయ”

అన వస నవళళుపడుతుంట కూడఅందరూపడుతూ వనదసతుంబరు.

అసలు మనష అదతలసకన తసవసుకునవరకూ,

“తపపటలయ‌ తళలయ‌

దవుడగుళళ వజూలయ‌,

పపపూ బయయం దవుడ కయ‌

పలూ నయయ బలుడ కయ”

ఆన పటపడుతూ అందరూ ఒక మత వయవధల చవృటలుకటటడం

చననపపుడ తళనన నరపుతుంద,

చననగ వనతుంపరవసతుంట పలలలు వధులల చతులుబరజపతకన

శరమ మటటూ తము గరగరతరుగుతూ ఆహలదంగ

“వనవన చలలపప, వక కలుతరుగూ.. చలల.

తరుగూతరుగూచలలపప, త తఠగలనూ చలలపప”_

అంటూపడుతూ ఆ తరగడంల కళళుతరగ ళం హటననట

చతృమన ఆనుభూశనపందుతుంటరు. - ఇల ' తరగటపపుడు కనన చటల పలలలు | 1.

mw ల

140

aa

వరచలూ పండల వనదవుడ

గదులలనండల: వనదవుడ

మబజడ నండల వనదవుజ”

శర

అన వరషనన అసహవనసరరు, బలవకకు బృహమవకకుగద। మర చనన

పలలలు “వనలపబ, తరగ లపప” అంటూ గరు9న తరుగుతూ తలపతర

నన అనుభూతన. ఆసవదసతుంటరు. కననచటల “వనచచ వరడచచ

బుడుగ బుడుగ” అన పడుతుంటరు.

“కకకరకయన కడ కూసంద తలలవ రంద కకతరచరద .

అమమ లమమంద ఆడు కమంద”' _ అవవ న లవలన ఓక మంచ అలవటును

అజఞతంగ ఊదబధసతుంద. _ ఇద‌ Cocks crow in the morning అవ ఆంగల గయనక దగగరగఊంటుంద,

నపట ప నలలకు చకువజక:-

పలలలకు ఎవరమద? న కవంవచచనపపుడు ఆ మత౦బృంద మంత జటటుగ వరపడ ఎదు 'దవరకులలమద, వృతతులమద, పరలమద ఇల వదదవ చర స పడతరు,

కమట మద :_ . శకటనలుట‌' కమట కత తృబలలం,

కంట డబబుఖరచు, € రంజ కడుపునపప”

బహమడుః-మద :. .. ల జబరమసయుడతు, బమముడు: బడడుముకకు -

చలలవ డత య

కషం జక ' ee

“కసలు .కపులు. కయయలూ. ee ae ge

“141

“ళపణలసంఘం పతలమంగం అన, *“మంగర"అంట. వచచ తటకు బకయ పటలంల చుడతరు - అందుల “మవు ల ద కన చపలు,

కశలు చస మూతకటట ఇంటక తసతరు, అమూతకటటు వపపడంతరువయ

కశలు తల వ వపుక పరుగులు శసతయ, కపులు కూడ ఇలగ ఏదన

బలవంత మద కంతసపు స మళళవడవతరనదదనక ఈ

సమత. అద లలగ ఈ గయంల డ కనపసతుంద. “మవు” అంట 'వలలలల రతులు తమచలభ సడువళళలదు సట. అడడంగ

ఎదురుచువయ లత పటటల చసకటటన చపలబను. ఈ చువవలు అరంగుళం

దూరంత కబబర నరతడుత. కటట, . చపలు అందుల _ పృవశంచడనక

కంద చనన కననం పడతరు, “దనదవర నటల వసతునన చపలు,

పతలు లపలకవళళ మళళ తరగ రలవు. ఇద జలర వలలంటదనన

మట,

ఉపధగరయున మద కపంవ సత_

“మషటరు మషటరు. మటటంకయ‌

మషటర పళళం నచంకయ‌”” అన పడతరు,

మర ఘటకుల న కంటపలలలు దసర పటలన అనుకరసతూ యల పడు తుంటరు.

ఉ“గలకలన పటటుకన ఎలకలన చంప

మవూరు పంతులకు కూరండ పటట

దకదగగర బటట దవడూడగటట

తటకు వలగంచ తలకరంద పటట

అయయయయు ౩ పంతుల అయపయనవ .

మదడడపంతుల మడపయవ

..జయథజయుభవదగయజయభవ,? 4.

ఇద “వదయ మదయ మమదలద” అన దరసరలల బరపలలలపడ గలకల పదయనక పరడ, అద ఊపధయయునమద' ఆ వదయరథక గటటగ

కవంవచచ నపపుడు ఆకసన యల "'పటలతరచు కుంటడు. ' వదయరథుల

కవ కప లమద వలలటూళళలల, ఛమతయమరమన ఒక చననకధ. కూడ, ఉంద, గల | శ

|

JAZ

ఒక ఊళళ ఒకబడ నపపంటుకున తగలబడహతుంట. వదయరథ

అంత బయట బలనంబరం గ కరంతలుకడు తూ గంతులసతునన ర

మళళ కనన ళళవరకూబడకళళకకరలదన, కన అందుల ఒకశురగకు కూరచు నఏడునతునన డట. అతనదగగర కళళ ఎడవకునయన మళళ తం

దఠగ బడ కటటంచసతంల అంట ఆ వదయరధ “నను బడ కలపతందగ

వడవడంతరు, * మ మషటరలు బయటుండప యఠన ఏడుసతునన నననడట,

ఇద ఒక జరక కవచచు. కన పలలల మనస సృతవలు బలయంల | బడ

మద. మషటరరలమద ఎలగుంటయ. హసయంగ ఆవషకరసతుంద,

ఇక వదనగర మద కపం వసత.

“*వదనవదన వలలంగ పటట

గదల పటట గడనసకటట” అన

నరయణ పరు గలవన మద కపం వసత-

“నరయణ నరయణ నకకతక.

నరయణ పళళం కుక జకక” అన

ముసలతతమద -

“శత పత ఉలల కళళూత”

అన అను పస సలత నూ, అంతయ ప9సలత నూ అలలుకు హతుంటరు,

మ.సల తతను వకకరసతూ మర పట కూడ ఊంద.

“కూకుంట లవలవు

కూరకు తంపలవవ

తత నకందుకుర పళళుము” అన,

సూరయనరయణ పరుగల వనత గన, సూరమమ. పరుగలవళళక గగ వరధ మ సత.

అన పడరు, ఇందుల పశధంల కకధం కనపసతునన కలసపదం.

రమమన ఆహవనం కూడ ఉంద.

కరడలత మంచ జ

ఫలలు ఎవర నన అభనందంచలనుకుంట పస గ మ‌

మబగ అభనందసతరు యలగ-

“రజ న రజ

న రజ నమమల పండు

అప రవు కండ ;

నత మరయుండ” అన,

పటటలు వళళలవళళు పందలువనుకన పరుగులడుతుంటరు. ఆ పరు

గుల ఎవరన పడపయనపపుడు కలక దబబ తగలత ఇల పడతరు

కరస‌ల =

“కండ మద వండగసన ||

. కకకరయ కలు వరగ ॥

దనకమ మందు

_ వపకు చదు వలలులల గదద

7 నూనమమ బడడు.

నూటక థ థర.

పయయ పయయ నూర

పూట కకక తూర” అన,

ఇందుల దబబకు మందద చపప బడందనన మట

పటట లన చూ సత పలలలఆనందం పటటనలవ కదు, పటలువటక చ పరంగ

కరల‌ వసతయ. . గువవ కనపసత:

“గువవ గూడకక

రజూ మడకక” అన పడతరు. _ ...

.. చలకను చూసత... చలుకచలుక రమచలుక పలుకనననద.. స.

అతతతచచన కతతకక కటటనననద 1... .. “ మగుడవతమలటకయ కంటనననద‌' అన . పతు?

కకన కసు గంగల ముంచ

గంగ నకూ క‌ |

గంధం తసు కళళ ఆవుకు రసత

ఆవూ నకూ పలూ ఇచచ. పలూ తసకళళ అమమ కసత

అమమ నకూ పయస మచచ ..

“పయసం తసకళళ మమక సత మమ నకూ పలల నచచ పలలపరు మళల మగగ

నపరు జమందర‌” _

అంటూ ఇల తమఆధకయతన తమ పంచుకుంటూ 'మంచహుషరుగ పడతరు,

పలలలు ఒకరన పరకషంల మరకరు ఏమనన అంట వనన వరల ఎవరన ఆ వయ కతకదచపపసతనంట ఊకగషంవచచస కపంత _

“చపపుక చపపుక చపపుచచు కకటటుక మమడకుతచచు క మందసను ఈతకుతచచు క ఇలలు కడతను.

తటకు తచచుక తగరసతను”

అన గయరూవంల అద స ౯ దరసతరు.

సయంతృం సమయలల. చలలబటు వళలలనూ, రత? వననలలనూ చనన పలలలు ఒకచటచర వధులల "కమ చుటటూ తము గరరున. తరుగుతూ కృషణుడమద వ

“తరంగం తరంగం తండవ క కృషణ తరంగం

వణూనధ | తరంగం వంకట రమణ. తరంగం” అన,

ననుగు మద'_. :- ° a

“వనుగచచందనుగు; 'నహూకచచందనుగు ' . మవూరచచందనతుగు, | మంచనళళు కగందనుగు'' అన,

145

“రఃబండు మద

ఏనుగు ఏనుగు నలలన, ఏనుగు దంతం తలలన na

ఏనుగుమదరముడూ ఎంత చకకన దవుడూ”

అన కరస‌గ పడతుంటరు.

J జ

Cn Rh 3G

ల ౪98౬

01 ర fg Gr న‌ ల os 0 లు

క‌ మమ కసన పూలగన సతకవవండ

తసుక సతమమ రముడంపడు

దడడ గునముంలన దంగలుననరు

దచుక సతమమ దచుకవమమ

దచుకకుంటను దచుకుంటరు”

అన పడతరు వనుల వందుగ. వనవలల ఆ చననపయసులన గంతు

లకు శృతజఞనం అలవడుతుంద,

ఆడపలలలు ఇదదరుగన, నలుగవరగన ఎదురువదురుగ నలచ

ఒకకఅరచయ మరకరఅరచకక తకసతూ __

“చమమచకక వర జస మగగ

అటల పయయుంగ ఆరగంచంగ

అన పడ పటల ఒక కషధ పరకరయ ఉందట. రజసవలకన సరలకు

చమమచటటు చకక, దన. పువవులు, మగగ అటలపండత రుబబ ఆ అటలు

అఆరగంచుట మంచ బషధమట,

పలలలల కనన పలలలు సంక9ంతర జులల వధులల గుమమంముందు aa) na) a2) aa)

పడత గబబళళు పటట, పసుపూ కుంకుమ బటటులు పటట, బంతపూలత

అలంకరంచ తము మనసులన కరకలుముడవస యల పడతరు_

146

కసట పు బ గబబ మమ సుబబజణయయవ

తమరపునన౦ట తమముజజయయవ

చమంతపువవంట చలలలన యయవ

అరటపువవంట అతనయయయవ

మలలపువవంట మమనయయవ

బంతపువవంట బవనయయవ

మగలపువవంట వంగుడూనయయ వ”

ఆటలల పలలలు గవబయళళ.... గబబయళళ” అనద వంతగ మర రకంపటకూడ పడతరు యల.

గబబయళళ గవబయళళ గలబయళళ....

చందంగర భమలలర, నలగర కనయలలర awl

దుకకూదుకకూ దునన రట ఏమ దుకకూదునన రట రజగర తటలన జమదుకకూ దుననరట _॥గ॥ వతతూవతతూ వశరట ఏమవతతూ వశరట రజరగర తటలన జమవతతూ వశరట ॥గ॥

కయకయ కసందట ఏమకయ కసందట

రజగర కటలళన జమకయ కసందట గ॥

పండూపండూ పండందంట వమపండూ 3 ండందంట

రజకర తటలన జమపండూ పండంద౭ట ॥గ॥

అవున బ ఆకకలలర! చందభగర భమలలర!

నలగర కనయలలర! తమరగర మగగలలర! [గ॥

ఇలగ వళళకు కలసననన పండల చటల పరలు కలుపుకుంటూ పట పంచుకుంటూపతరు,. ఇద పలలలల వృకషశసతర వజఞననన, భవు కతనతూ కవశశకర కన పయదచసతుంద.

పలలలందరూ రందుజటలుగ వడవ యయ లవర అట ఆడుతుంటరు

సంభషణపరమన పటత, అందుల ఒక జుటటు దూరంగనలుచునన ఎదుద

జటటువరత __

“నన వనన శనన నల సంగలగరకనన చల _ తడవడశనల ననన చల తమరగర మగగలమమ మగగలు”

147

అన మగ పళళవరవల ఒకరభుజలమద ఒకరు చతులువస

జటలుకటటుకున‌, రండవజటటువరవదద కు వళళ పరశనంచ వనకక వళతరు,

అపపడు రండవజటటు వరు ఆడ పళళ ,పంవల మదటజటటు దగగరకు వ వళళ”

“చనన బననక ఒకటనల సంగలగరక ఒకటసల

తడవడక ఒకటగల తమరగరమ గలమమ మగగలు”

మమయక ‘1E ఏళళు వచచ అనపడుతూ జవటుచపపు తరు. ఇలగ అ

అట a2)

వరకూ పడ పళళ నశచయంచస బమమల పళళళళు చసతరు, తదనడు వకువజమున పలలలు జటటుజటలుగ తరుగుతూ __

“అటలతదదయ‌ ఆరటలయ‌

ముదదపపప య‌ మూడ బల య‌”

అంటూ ఊరంతటన నదయలపుతరు మలుకలుపు పటగ __

“మహవపతులకు పృజలు బలఅయయరు కన ఎవవరూ

పలలల దశయ కరడలన, గతలను నశనం చయయలక పయరు” అంటరు దవందర సతయరథగరు,

స ల సటలు

పళళళళల వధూవరులను పనుసతమదకూరచ జటట న శలయదువలు నూ పనన టజలలులు. చలకరంప

ఖ‌

పడ పళళ పటలు ప౦9తవ రహయద యళల Wi

1

వసయ. అందుల _ న ల!

“వననండూ సత స౦ఖల పందటశన

లచచనన దవ 5 గయ పటట మం చలు” అన పళళపట -

“ఏలగు ఫంచతుము

ఈ వందు, మము

ఏలగు భంచతుము”” అనభ జనంల వడడరచన : వంటకలను . కవహశనవసతూ వయయలవరమద పట _ ల * వంద) సతయరథగర మడల‌ వయూ సం స‌ పు ల.

(తలుగు. అనువద౭. అంధు9ల జదపదవజఞనం 'ష పు 67 నుండ

గః షు. బడనద)

148

“దన బవ పననరు

బవను పటుకు తననరు టు

వదర వధ కప రు

వశడు గుదదులు గుదదరు

మూల మంచం వశరు

రహస ంచష Ey పరజపట

“కలక కవటము బంధనచసన కరణమమ తలపగద* అన శలయ దగగర పట వళళతంతుల మంచ వనదననందంచ రతనలు,

“పయరమతలల పయరమయమమ' అన బడడను సగనంపపు “అరటకువంటద ఆడజనమంబు ఎవవరమనన నూ ఎదురడలళ

అంటూ ఆకసంటక పంప ఘటటంకపడ అపపగంతలపటకు కంఠక

పటటకుండ ఉండడం అసధయం, అంతట రసదదపనగల పట అద,

భకతగ తలం శుభ కర లనూ, దవుడపూ జలలనూ సతరలు దవపరంగ మంగ

హరతులస సూ వల మనజఞంగ వ “డతరు, అందుల __

“జయ జయ మంగళం నతయ శుభమంగళం”? అనద “మంగళ

హరతద” అనద

“రమచందయజనక

రజతమన హరయ

మమకభషట దయ

మహత మంగళం

అనద సుపరసదధమన పటలు, పశళంల హర త కరపూరం వలగంచ హరతఇసతూ ఇలపడస ఆయకరయలను ముగంపుచసతుంట

చూపరులకు అదక దవయనుభూత, - శవునమదపడ ఈక9౦దపట వయజసతుతత మర మనహరంగ ఉంటుంద,

ఎవమయ సంబ శవశవ. క లసవస 'వమయ సంబ శవశవ వమయ సంబశవశవ సమములల లకపయ

149

పములను ధరంచుజంత పపమ శవశన.

ఏమరుయ సంబ శవశవ

వర)వడవ న కవు వండఉకండకు దరవునవు

పురల భుజంచుటంత. వుణయమ శవశవ

ఏమయ సంబ శవశవ |

ఎలల వలచు లకును. నవు ఆదమూ లమన వలపు

నచచ మతతుకనుటఎంత కరమ మ శవశవ

| ఏమయ సంబశవశవ”.

రరలపటలల ఢరర బున ఉఊంగరంచూసన పతభవనత కూరచ నపట లు

“ఉఊంగరమ ముదదుటుంగరమ

నడువ కళళూ లవు “ఏగుర రకకలులవు

ఏలగూవచచ జవ ఊంగరమ”' అనద కరుణ రసతమకమ

కననరు తపపసతుంద.

బయయం (ఏరుకుంటూన, వతతులు' చసుకుంటూ'న గయహతులు భరత

భగవత రమయణ ఘటటలను పటలుగ పడుతుంటరు. అందుల

కృషలలలు ల

(రత: సూర రంగరంగ నయనన

కవట రంగరంగ

శరరంగ రంగరంగ

ననుబస ఎటులున మరచుందుర

కంసుణణ సంహరంప

కృషణవతరు డ జనమంచను

ఎదురుగళళ నుపుదదను ఆ బలు

డడుగురు దదుల‌ను చం 'పనపుడు _

“వసుదవ వుతుడమమ * ఈ బడడ : వకుంఠ వసుడమమ

సవనత చరుడమమ: ఈ బడడ” నందగపలు డమమ”.

అన సథయగ పడుతుంట ఆ పటల “గమకనక, "వసతు వశషనక

అందరూ రగరంజతులు కవలసంద, అలగ-

150

“పరుగతతుబలు డూ పనసవ6డూభయ

శర సూరయ న శయణ” అన పభత భనున వరణన

ఉయశదమయ, యశదమమ ఏమందునమమ నరడదమమ

వడవడగన కడుకు | మడుగులక దుమకనడు” అన కళయ మరదన వశషల

చపప కరతనలు కూడ జనకరషక మనవ, చకక భజనల_

“శవశవ మూరత వ గణనధ నవు

శవన కుమరుడవు గణనధ” అన గణవ తవ పరధన.

కూరచునన మనషనలప గంతులయసతుంద. అలంటద మరచు మయక సంబంధంచన ఈ కరంద పటం

“చుకకచుకకలలద. రం భజన

సూదకమములల డ రం భజన

రముడసతునన డు రంభజన

బమడకవ మమూలలడ రం భజన

బంగరు ఆ లడ రం భజన

మరచుఆలడ రం భజన

మంతమములలడ రం భజన” , అటుపంటద __

**ఏదర లకషమణ స...త..

వరణశలల లదందు స....త” అన పటకూడ.

జ నపదులకు రమనమముమద భకత అమతం. రమునపట తలచుకుంటన పులకరంచపయ జనులందర. అందుక ఆయనకు

ఇలంట భజనలు _ అ భజనలల ఒళళు మరచపడ పటలు _

“ఓరమ ననమమంత రుచర

శరరమ ననమమంత రుచర పలూ మగడలకనన, పంచదర చలకషలకనన.

15]

ఓరమ ననమమంత రుచర

రమ ననమ మంత రుచర

ఎంత రుచ, ఎంత రుచ, ఎంత రుచర” అనద En

అలంటద =

“రమ నమము, రమనమము

రమయమనద రమనమము” అన పట కూడ,

ఎవరన “రమ అనకపత వరకఎంతకపమ! దననల పటల

కూడ నరససతరు.

] 6శరరమయననవడుంటనమ హతనమ.

అలంటవడుంటనమ పశకనమ” అన

జనపదులకు హరహర భదంలదు _ శవున పూజసతరు వషటువున

పూజసతరు, అందుక భజనళల _ .

“ఎదదుగక గనవడు లంగడూ, బలల _

గదదనకకనవడు రంగడూ) అంటూ పరవశంత పడతరు.

దంవుళళ పటలు

కరతచసన రటలగన, నలమదచసన గుంటలగన ధనయం

సస, అడుగున ఇనుపపనను కటటబడ .గు పప డులవుగల నలుగుఅడుగుల

కరరత చయబడడ రకలత దంచుతరు _ ఇదదరుగన, ముగగురుగన,

నలుగురుగన జనపద సరలు, ఇవ దంపుళళంటరుః ఒకక సరపస

దంచ ధనయనన “వయ అంటరు. ఈ దంపుడుబయయం ఆరగయనక

మంచద _ బలమంద _ “బ వటమను ఎకకువ. ఇల దంచసతరలు

శమతలయకుండ రకలపటులయకు అనుగుణంగ యల పటలందు

కనపడుతూ దంచుతరు, .

“అత లన కడలుతతమురలు ఓయమమ.

కడలులన అత గుణవంతూరలూ _ అహ” అంటూ _చప పప

లకపు తరు __.

కడల కడల కడుకు పళళమ ఓయమమ,

152

పచచ పలమద మగగడలద? *

చడపలమద ఫనన లలద?" అన అతృసధంపు _

అత నువవూ పటట ఆరశశగన .

వచచ పలమద మగడుంటుంద? న

పరడపలమద పననవుంటుంద? అన. కడల" సమధనం.

కససు వ సువవ. రమచందర

సువవ సువవ శం సంద)

సువవ సతమమ "మకు వభము లయయవ అ అంటూ సత

రములఆశససు కర పట _

సువవ కసతూర రంగ '

నువవ” కవట రంగ.

సువవ రమభరమ సువవ లల? _

దంచుదనూ బయయం దంచుద మ”

“దఊరముందరబచను వయయజకనన

. ఊళళనవయయమమూ. చ యయయబక నయ:

ఒ... . ఊరముందర చను కకులపలూ -

ఊళయనవయయమము కయయలపలు _ఆ....హు౧:.ఆ....హుు...

“అంటూ జవత సతయలను పలలపడుచులు మటలపట “వం రకళళత

దంచుతూ, ముంధు ఒకరు. పడుకుంట, కూడ దంవమగతవరు వంతగ

పడుతుంటరు. మనససును ఈపటమచ, పటలన వషయంమద, దన లయమడ లగనంచస దంచుతుంట దంచడంలనశయమ వరక

తలయకుండ పతుంధ, “వన వళళక సమజక సజయలనన రతనలల

రల 'వజఞలమ చసయ. - ఈ -దంపుళళ ' పటలన: రకలపటలంటరు.

“రకరలపటలటల వదములు కనుగనుమ శవభకసుల ఇండల” అనబసవ' .

పురణముల ఊటంకంచబడంద -. ఇవ అంత |పరభనతం=... "

153

శృవు జవుల పటలు

“ఆఅడుతుపడుతు పనచసతుంట అలుపూసలుపసునన ద”?

శరమజవులు తముచసతునన పనలన కషటనన నురచప వడనక సదద నలలవదలు అనకరకలు,

ఈల eh

“గదర తలలక గజజంగ 'పూదండ . అన పడుకుంటూ పడవలగ వళళు ఆయసంతలయకుండ రత9ంబవళళు పడవతడు' లగుతున జంబగు. _హలంవనులల వరనటలు, కతలు, కుపపనూరపుశళల పలయపల పలయపల *. ర వలుగలవడ రర వలగడ వంట ఉతసహజనక మన ప సలు. ద

శవ శవ యనమలు. తుమమద. శవ యంటన వనమలు తుమమద”

అన తుమమదపదలు, వనన లవదలు ర తుకతూలలు. పరవశంగ పడు తుంట పటతబటు పనకూడ వగంపుంజుకుంటుంద.. ' రడడు రలరు లగ కూలలు కరస‌గ _

“జం థల సకు అంగర =

రల క కదు బరువూరయ. .. .. .,....2- లగనడక బుదధ. లదు... . లగ నడ దవడయయ.

సగూలదు దుకక జనులు

రషంలద మసం లద '

అయలపటటు బలలకటటు

అదదరబబూ అకకడ పటటు” అన పట _

“జలల ఏ జల వలల _ జలబంబల

అనన లర తమములర _ జలబంబల

_ అంద మన శూరులర _ జలవంజల

శూరమత భర మత _ జలభంబల

నూగునూగు మసగళళు _ జలబంటల. - :'

నూటకకక .కపుబడడ _ జూలబంబల : =

154

జరుల జననడ దటక బరుల బందరూ దడ

జలల ఓజల బలల _ జలబంబల” అన పట _

“హలసస యవవర యవవ

లగరర లంగరు తడు

పకరర పలలర జుతతు

ఆనన లర తమమూలర

లగరర లంగరు తడు

నూడుగలల ముండ పత

ఆరు నలల జనమ అదూ

ఎకకరన పడవ మద

సపపరన దుఃఖ మచచ” అన పడవలగ. వర పట _

“వరు దటంచర జలరయయ ఏరుమద ఏరచచ.

వడడణం వలచసత

కడయలు తసస సత

మళళ ననచచనపుడు ,, .

మంచగ న మనససత ,, అన శృంగరపు పట.

కర

3౨

29

“ఏరలయల ఏలయల హలసస _ పహ....

దన మగుడు ధరమరజయ”. అన పట _

“కంతమమ కరలల పతుంద

కంతమమ కడయ | లు _ కరుమదుననయ ల కంతమమ చరలు

కంతమమవసతువులు _. ౧౨౩... కంతమమ చూపులు "= - కంతమమ పటటలు .

కంతమమ పఫణలు

కంతమమ కరలలపతుంద'

39

ore pn

“నలను నమమ వశల. en చటటూ ఉననద, __ .హలపప. ..

155

₹టును న మ]; ఏలల య &

కమమ ఉననద య హలసస

కమమను నమమ వలల రమమ ఉననద - హలసస

రమమను నమమ ఏలల

పువవూ ఉననద -_ హలసస వువవున నమమ ఏలల

పంద ఉననద జూ హలసస

పందను నమమ ఏలల

కయ ఉననద ల హలసస

కయను నమమ ఏలల పండూ ఉననద - హలసస

పండును నమమ ఏలల

ననుననను _. హలససర వంట పటలు పడుతూ ముందుకు లగుతుంటపడవళళమటటుంచ

వనవళలుకూడ చూసతూ ఏద ఆనందం పందుతుంటరు,

శృంగర గతలు

* ధర శృంగరము, హసయము

కరుణయు, వరము, భయనకము, భభతసం, బురు. ర దం, మదభుతము, శం. :

తరసంబును, రసములనగ దనరుం గృతులన‌”

శృంగర, హసయ, కరుణ, వర, భయనక, భభతస, రదయ అదభుత, శంతములనునవ తమమద రసములు. -

భజుడు “శృంగర ఏవ ఏకరసః (శృంగర మకకట రసము) అన సదధంతకరంచడు, నజనక ఇద" 'రజరనము _ -పరజళట సృషష

అంత దన మద ఆధరపడ ఉంద, 0 wat |

penn > ల aan! ననన లల కర

_ * కవయలంకర సంగరహము -పు పు 291. (= w

156

** కశఫృంగరమనగ మనమదయధకము (కమదంకము,

దగన కలగంచడనక కరణమస. పకచకులబ వసతరంచ. దలళ

ంగరమంటురు అన వశవనధక వరజు పరకసను", ఈ పరకషృశచ

లల శృంగర భరతమన పటకూడ ఒకట. జనపదులు శృంగరనక

పదద ద చశరు, వర పటలల చలచటల ఇదకటటచచ నటలు కన

పసుంద, వలటు టూళళల యువకులు .కలట మసతూ _ హన aa

“తయయకకడ తజనుత

ఓ చననదన వడువ కంగు

మరదలన కంగు

చర డసకళళదన

_శతలలనషలువరుస దన

శతనకట లలుకుదన ' హంసనడకల దన అంద మననడుము దన

ఓచనన దన వడువన కంగు _.

సనన సనననధ దన

సననన కురులు దన

సననన కురులుమద -

జజ గుతతు సక

ఓ చననదన వడువన కంగు.

బందరు చననదన

బజ బందూల దన

బజ బరదూలమద ... మజల లద!

.... ప చననదన వడువన కంగు. _ గుంటూరు చననదన

. గుండన కళళదన

క; “రూవకళ (ఢ సహచవ సూరయ పరకశరవు పు 165 నుండ

157

గుండ9న కళళమద మజల లద!

ఓ చనన దనస వడువగ కంగు _

నలల నలలనదన

నకనడకల దన

నక నడకల మద

మజల లద 1

ప‌ చనన దన, వడువస కంగు అన పట,

“ఎలల కలల "కల ల‌నమమ గంగూరక

ననను పకచుటటు తపప డ గంగూరక

పకలక లగడ గంగూరక

కంగు పటటుకునన డ గంగూరక

రకముడ ఇపపడ గంగూరక మయదర నకడుకు గంగూరక

ననను మయజస ముంచడ గంగూరక అన ఊడపుల

దగగరపట.

“వనగ ల పంద మవంయయగరూ

గదనకకడ కటటనండ మవంయయగరూ అకకడకకకడ రద కడలపలల .

కటటంల కటట వ కడలు పలల” అన పట _ (దనన అశలలంగ

'పడతరనుకండ).

“లబలబ అబు జనక

అబబదన సక జబబలదక' జకటటు? అన పట య

“ననను రమమననద ననను రమమననద -

ఇదదరన రమమన' నదదరయంద

సరసర నరబండ _ “ నలవరదండ

నరణర శరబండ” _ అన పట,

“58

“నయుడ రంటకడ నలల తుమమ 'చటటు-కఢ

నయుడమనన డ పలల

అబు న గుండ. జలు" మననద-రట _ బ na ర

రండళళ సందున రలస కూకుంట

దయయమనుకుంటన పలల

అబబ న గుండ జలలు "'మననద ర రట” అన పట _

ఎరు .సరమమ బండకకు మమ” వంట శృంగర రస

భరతమన పటలు పం నల వళళను కూణ మురపసతయ.

ఇల మహన రంగ

నకు నకూ జడు కలసను కదర -

నకు నకూ "జడు అయత

మళలపూల తపప కటట

తపపమద: కలపదం ఫదర

ఛల‌ మహనరంగ

నకు నకూ. జడు కలసను-కదర -

“ధకష నవరు లరూ

నకూ నవరు లరూ

ఏట ఒడడున ఇలలు కడదం పదర

ఛల‌ మహన: రంగ

నకు నకూ జడు 'కలసను కదర” అనంపట _ ల bw:

“ఓ....వంచదర వంట పల సంకటసవమ, ననను ననూ మరవలనుర

కలకలు వచచంద కర మసం - “నకు వచచబద దర వయసు.

ఇదదర మనసూ. ఒకకట త వనక చంత లన పరతు.శ మనద ప....పంచదదర వంట పల సంకటరసవమ " న‌నను ననూ మరువ జలర _

159

కనను కననూ కలసందయ

నననూ నననూ కలపందయ ఈడనునన న నడనునన న నడన నయ -

సందు లదు మనకు

సంద మమ తడు

ఓ 'వలుకననుల మువవ లంకటసవమ

ననను ననూ మరువలనుర” "అన సపట _

“రంగ వంకలసన నరయణమమ

నకు రంగు? చర తసతన నరయణమమ” తన పట

దన పదులల పచురయం ౦ పందన శృంగర గయలు,

వన ఊయలల" ఆధున‌క కులు “పస న

గం చత వంకయ కూరయ‌ .-జవసత

“అపపనన తననమనన _ “మకక జనన తటల” వంట ఎనన. పటలు నడు వ ల

జనులతనన కకుండ నగరకుల నణకఠ మద కూడ నటయ

మడుతుననయ. .

హ హసయం పటలు .:

హసయం ' శ ంగర రసననుంచ ఉదభవంచన మర రనం

అననరు పదదలు, లకషజకుల పకఠర వకృత "రూప, వకర వషం,

వంత చషట, వచ త సంభషణదుల వలన: కలగహసమ హసయం, హసయం

ఇటట ఆకరషసతుంద. -మనవహృదయనక సంతషనన, ఉలలసనన

కలగసతుంద.. నవవసతుంద, కవవసతుంద, మనష. ఆర గయనక నవవు మంచ

బటక‌, నజనక నవవు మనవుడక ఒక వరం, సృషటల నవవ గలగద

మనవుడు. మమతమ, “జనపదులపటఅల హసయనకునన సథనం

అసమనర*-ఎవ, రన అమయకుడల కనప ంచయునకుడు మంచ బటటలు

వసుకన షగగతయన. వళుతుంట -కంటపలలలు. హసయంగ ఇల

పడుతూ వంటపడతరు. _

సగం కలమనన తరలదు సగగడక” © గడవర పుషకరల కళలన ఒక పలల తన వంత అను భవ రక

“గదవర పుషకరల వంతలు

దడడమమ గదవర పుషకరల వంతలు గదవుపుషకరలు చూదమన పతుంట క తనటకుదుపులకు కకచంగుబురదలకు కవపులన కతత సవరం కటటుకుపయందలమమ” ల

ఇద పదవులు కదలకుండ మనసును నవవసతుంద, ఇలటద మరపట _ “అపపనన కండక

ఎపపుడలలన గన

చపపుకుంట

చడడ సగగలపపమమ అనద _

ఇక తలుగువర హసయ నయక నయకుల న చటటమమ - _కయయడు సంవద రూపక మన పటల హసయం గువళలసుంద కంచం మటుగ _

“వటక మటక చటటమమంట . చపురుటబబలు తంటవుర రయయ కయయడ _ చనన ళళుంటరు పదదళళుంటరు కపులుంటరు, కరణలుంటరు నను చటటమమఅన పలువకుర రయయ కయయడ ట‌

| ఇ న కుందుం నయుడు కూతురన రరయయ కయయడ -

“అబబ అబబ ఆలగక . కయయడంటూ కూశవంబ

161

కరణ దబబలు తంటవ లమమ చటటమమ

నువు కరడ దబబ లు తంట చ లమబ చటటమమ.

మళళగన మటలడత

మడమ తపులు తంటవ లమమ చటటమమ

న మదదపప యయ మనవడన లమమ చటలమమ” లు

ఇటువంటద భరయభరతలు పటలడుకన శడకన అడడం. పటటుకన మలలడు

అథ 'శడక తడక” అనపట. “ఒకంక చతులు ఇచచ, బఠరక కళలు ఇచచ న సప నయ‌ మవ వంట పటలల చమతకరం జ జనపదుల హృద

నూల గలగంతలు పలట చకకన హసయనన ందసతయ.'

* “మనషలన నరల బగంపును సడలంచ ఒక ఏధరమన

హయన కలగసతుంద హసయం”.

తర తవ లం

తత‌ అనగ అడ, ఆద అవద పరమతమ

తవం అనగ నవు- నవు అనద బవతమం

ఈ జవతమ పరమతమల వచరణ తతవం. అన చపపు

కవచచు.

భగవదగతల “పరటయ వత బధతం.... నరయజన సవయం” అన పదల అంతరరథనన మధ సత గతకూడ తతవ మతనపసతుంద. “పరథ” అంద పృధవకుమరుడు_ పృధవ అరట భూమ_భూమ అంట మదద_ మటట

అంట దహం. “నరయణ” అంట నరమునందు. 'నవసంచునద, ఇకకడ నరము అనగ శరరంల (పవహంఛు ' నరు ర రకతం. ఈ నరమందు నవసంచునద జవుడు. జవుడనగ ఆతమ. ఇల అనవయంచ ఆలచంచ నవవుడు ఆతమ _ దహముల చంతనయ “గత” అన బలధవడుతుంద.

ఈ దశంల బ రగులు, సనయసులు, తతవ బధకులు, కపయ వసత లు కటట, జల చంకన జటట, ఆనబకయబురర | తంబుర మటుతూ వధుల

నం రను ల పున యనన

* సంజవ దప‌ | . చలం సహతయవలకం . పు, 16.

162

మంట‌ వరుగుతూ -

గ . hm Yh nee 8 wr dh 0 | ఖ‌ eT th 7

“తర యయన మమడ పండూ”

రనబత దరుకదూ తపూల మండూ

పండుకు వృషషము పరులవవ రరుగరూ

ననసలకూ య పండూ వశముగకుండూ” అన,

“చూడచకకన చననద

ఆమడ గదలనుననద

ఈడ సంగకులమధయ

ఆడు కంటూ ఉననద” అన-,

“చందమమ చందమమ చందమమ దన

సందు తలస జఞను లవర చందమమ

కయమన పుటటల న చందమమ....

పముళ దూ మలగూచుండ చందమమ

తమమద వకశళూ మూస చందమమ....

పమును నమమదగ వటటవలర చందమమ” అన_, “ఈ జనమమక దురలభ మర

సజనమ సకర సదదురున గనర

ఈ జనమమక దురగభముర

వంచకష రమంత9ం పఠన చ చయయనన

పఠనచసత యముడు పరపననన

పరపత.అంబ. ఫల మచచు రనన

ఫలమునందనవడు షరమగురుడనన

ఈ జనమమక దురలభముర -_

మూడరు వకళళు మూయవలననన ము _కతవకట నలచ తలుపూతయసన

తలుపూ కసత అంబ తజ మచచనన శజమందననడూ' తగురుడయనన ఈ జనమమక దురగభముర - య

ఆరూ వదుల మద అంబవుందనన అంబత దురగంబ ఆటలడురనన

163

అ ఆటల మంచ అరథముందనన

అరథమరగనవడు హరగురుడయనన ఈ జనమమక' దురలభముర య

నశకముల దృషట నడపంచుమనన

నడపంచమర నవు నమమయుండనన నమమ నవరతనముల పఠమకకనన.

పఠమకకన అంబ పలుచూనయనన '

పలచనంతట నవు నలుచుండు మనన

నలచనంతవడ నజరుగుడయనన

ఈ. జనమమక దురజభముర” _ అన,

“చలల ర రళలకు | మకకుచునుంట

చతతము.'వడునుర 'జరజుర. ..

చతతములన చనమయ జయతన చూచుచుండుట సరసర

నళళయల మునగ గణుగుచునుంట నలకడ చడునుర ఒర ఒర

నళల లనుండ నరమలజయతన చూచుచుండుట సరసర

భూములు అడవులు తరుగుచునుంట

“బుదదులు చడునుర ఒర ఒర

బుదధల యుండ పునన మచం దున

చూచుచుండలు బ సర సర” _- అన' తతవం,

“రం నమళశవయ సదధమవ వదష

ఓంకరమదధ "శర

ఒనరుగ తకూట భూరముధయమండునన. వడవవడ చూడరర. ఆ ఆలుఎనమద అకషరములకషు మూల.

హరుడవవర. చూడరర

ఆకరమను చలక హంరనళత' గూడుకన"

ఆడరచు చునన. ద" ఓర” _ అంటూ జనులకు ము కర సధనక బధచసతరు. క పపపవళళ

164

ఆ సధన చసతుననర అంట'థర శర గరు చపపన సమధనమ క!

వ రపసతుంద. “రడడు మద ఫలన .ఊరక దర అన (వరయబడడ బరడు ఆ

వూరక దర చూ పసతుంద గన అ పూరు ౩ వళళుదుగ” అన_

సరమరథక క గతలు

“మూబఞళల ముచచ టక మురసవు తరసవు ముందుగత గనవ మనస”, అన ౬,

ఉలలు ఇళలనయవు ఇలలు నదనయవు న ఇలలు ఏదర కర

ఊరక ఉ తతరన సమధపురంల కటట ఇలలునన ద చలుక _

కటటల చుటటలు, కర౦9ల బంధువులు

కనన వరవవన చలుక

నువవు కలపయదక, కవలుందురుగగన '

వంట వయరు రరు చలుక. అన _

“వసతవటటద ప తవటటద ఆశలందుకంట

పయనడు వంబడరదు. పూచకపు లన _

చకల వలలం ఉననంత వరక

చమ బలగమంట.

చతల ఇ లం జలలందంట . ఎవరు రరు = రట -

పమదల నూ” ఊనన ంతవరశ

దప మలుగు నంట

ఆ |వమదల నున అయపగన

దపమరున౭ట -... ప

పంచభూతముల తలుబవ మత వరవంచ మయనట

మటటకుండయద నమమరదు, ఈ మరమ మరుగుమంట

అన పడుతుంట వననవళలు ఆ కసపూ వరగయ భవనన పందు తరు (సమశన వరగయం). అలగ-..

“వమజనమము ఏమజలవనము ఈ మయకయము” అంటూ

దహ సవరూపనన వరగసతుంట . దహంమద . సవలపకలమయన

వర క పుడుతుంద,

జవున పపపుణయల పరకరం ఇహపరలకలల

ర

ఎవరుచసన పపఖరమములనుభవంచ దకకడ అంటూ

పందకరమలు చబు

తుంట జక పపలు చయరదన పసతుంద. ((పసూక వ రగయం

“తకత తకత తలుబమమ దన తమష చూడక మయ

భమమ” అంటూ దహంయకక అశశవ తతవనన చబుతుంట తతకల

కంగప న దవచంతన పందవలసంద పతవరూను.

ఇక పతులూర వర బహమంగర కలజఞనతతవలు జనపదు

లకు పదదబలశకష, రస‌ భ వరథలూ అంతర రభలూ నతయ శధనయల.

“నందమయ గురుడ నందమయ

ఆనంద దవక నందమయ _ 1నం॥

తడ చటటూ! కరంద తబలుపుడుతు6ద

దశమంత కరువు వచచనయ _ ॥నం॥

అ తతలకు పటలు

కడలక మంచలు

కడుకు తలలన కటట కడతడయ _ ॥నం॥

రచూర దగగర రత బసవననలు

రంక వస కలమసతుందయ

కుకకత కపటట గదవరదత

కటవలల కడ కశకతనయ - ॥నం॥

వరబరహమంగరు వధమమటసతరు.

వధధకదదరన కంటరయ -

“వర హరగవందగ వంద భజ గవందగ వంద” అన తతవం ఆ

“చపప లదంటనక ప యయరు

నరులర గురున చర మకకుతు. బరతుక న ఛరచరు.

చపప లదంటనక, పయయరు

తపపదదగ గురున వకయము

166

తపపు (తవల పసతవరల

చపపరంచ [మంగుశ కులు

చపపలదంటనక పయయరు -

అగలువడచ పగలు దటరు

అదగక పటటవగలు చుకకలు

చూస భమ సరు భుగలు భుగలను మంటమంటను

పుటట ఏగన పమమటను దగులు పడుచూ [పజలు చల

దకకులన పకషులవుదరు

చపపలదంటనక పయరూ _

ఆకసమము ఎరంనను

ఆరు మతములు జకకటను

లకమందల జనులు అందరు

నరు నపపున మునగపదుద” _ అన తతవం భవషయదదరశనం చయసయ,

వర గయ లు

ఆద మనవుడు మదటమునగంద ఫరరంలన, అహరంకసం జంతువులను వటడడంలనూ, తన మనుగడల కసం ఇతరులత పరడ 0 (|

a లనూ వరవశంపందవలస వచచంద. ఆ ఆవశమ వరరనం,

* “వర రసము దనవరం, ధరమపఠం, యుదవరం, దయ వరం అన నలుగు వధములు”, ?

దన వరమునకు దధచన, ధరమవరరవవునకు శరరమున. యుద వరమునకు ఖడగ కకకననసు దయవరమునకర బుదదున చపపు కనవచచు ను. జనపదులకు సహసమ వరము, సహసతవవంతరల వ శూరుల వరులు, సమజంల అటువంట వకమసంవననుల న. అసమనయులను వరులుగ

న కవయలంకర సంగరహము, వయ 490

167

చతంచ పరరసతమకంగ పడపటలు ఎంత ఉదవక పూరతంగ ఉంటయ యల _

వరధులంత వలవలతననుకు

చటు పుటల వడరండ య థు

న స చననప రడడ? ఈ రగడలలన వడ వడ పడ వడన, వన వడన కూడ వురూత లూగసయ, ఉదయమలకు ఊపునసత ఇంగలషుల న Heroic Cauplets ' లంటవ.

గయ పురణ గధలు

ఇవగక ఎనన పురణగధలు కధథగడకలుగ వచచయ.

వనల రమయణపరంగ లంకయగం, ఊరమళ దవ నద, సత వమనగుంట, సతదవ వవళలు. కుశలవుల కుచచుల చరత, పుతరకమషట, లకషమణదవరనవవు, లకషమణమూరభ, శవపరంగ గంగగర సంవదం వృసదధ పందయ. ఊరమళదవ నవలన “శరరమ భూపలుడు పటటభషకతుడ కలువుండగ” అనద సతరలు కలకషపనక తరుచుగ పడుతుంటరు. త)నధ చరవతలన “హరహర నరయ ఆదనరయ-కరుజంచ మమమలు కమలలచనుడ” అన పట సంక90త పండుగనడు ఆబతున బంతపూల ధంథఅత అలంకరంచ ఊరు తపపుతూ, పదద బంగురు చపప తళలు

వయసతూ పడుతూ కందరు గ9మలల ఇంటంటకతరగ వడలు వసూలు

చసుకుంటూంటరు _ ఇపపటక... “శరరమ. .. రమర....మ "“'రమ.. రమయయ, హరరమ.. ..రమర....మయవధయ. రమ అనద కల సంబరలల వంకనన బబుకధల వనపంచ పరసదధమన వంతపట, గర కళయణంల న “ఘలలు ఘలలున పద గజజలందలుమగ కలహంస నడకల కలకఎకకడ క, జడలన గంగను ధరయంచుక కననటట జగమూలల సంబ

168

లం వున సననధక అన పట శరవయ మన గంతుగల (పత సర పడుతుంద

లటూళలలల, ఈ పురణ గధళల కలకధ గతం రమకధ. వలమక తను భ

రచంచ లవకుశులుచత గనంచయంచనటలు తలుసంద. ర‌

గయ జనపదగధలు

ఇవగక బబబలకథక దశంగురజు కథ కటమరజు కథ,

కంభ జరజు కథ, ముగగురు మరఠల కథ, పలన టనర కథ, యలలమమ

కథక మలలమమకథ, రవులమమ కథ, లకలమమ కథక బలనగమమ కథ,

గులబకవళకథ, కనయక, బలరజు ధరమంగద, సరంగధర మద

ల నవ జంగలు, మలదసరులు, పచచుగగుంటులు, పంబలవళలు,

_ ఒగగులు, గలలలు పటల పడుతూ భకషటన చసతుంటరు. మలదసరులు

“వ|పనరయణ బగ పడతరు. జంగలు తంబుర, .. ఢకకలక

'సరయళ కథ చకకగ చబుతరు, ఒగగులు ఢమరుకం వయసతూ

“మలలనన కథ వరచతంగ చబుతరు. ఈ వరగధలు వనవరక సంత

షనన, ఊద9కనన కలగంచ కరయనముఖులన చసతయ. ఈ గయ

గధలు కధ పధనములు_సహ తయం అనుషంగకమ. గనం వంబడంచ

ఊంటుంద. దనల వరగధలు, అధబుత గధలు, చరతకగధలు

ఎకకువ. ఒక రజు గూరచయ, పరంటలు గూరచయ, అధయుతకరయ

ములగూరచయ, సంపూరణకధనము ఉండును. రజుకథకు కంభజ

రజుకధక, వరగధకు బలనగమమకధ, అదభుతగధలకు శరయళక ధ:

ధరమంగద నదరశనలు,

గంకుభషల. “హమరు? వరసన “ఒడసస” “ఇలయడ‌” కథలు యలంట. వరగథల, ల

వరగధలల నయకుడు ఒకకరయనన సధంచడనక కంకణం కటటుకుంటడు. ఎనన ' ఒడదుడుకులువచచన అనన టనఅధగమంచ

చవరకు వజయం పందుతడు. (కంభజరజుకధ) నయకుడు తన మట నలుపుకనుటక పరకషలననటలనూ. నగగ చవరకు పశంశపతు) డతడు (మంథతు, పరతనయకున సపరథ, వగ తరచుకనుటకర వలు కషటలకరచ చవరకు వజయం పందుతడు (వలనటవర చరత"

169 అద ర

అలల ఫం జర | య సం ఖ అద + |. ఆం wa జ‌,

Ce తద 69 CT న పడగ. పంచ టకు గను ఓక. ళ‌

య Cal

"a ఇ స కన | జడ గ Man lon ల గ‌ కం | పరతవక నరుల వశష వ‌ అ Nan స దూ అన కనయతర

| అనల వజ (a అ

కధల ము ఈ na)

* “సంసకృరతపథమున పయనంచునదవమనవునయుకకభవ పకటన (EXxpress10n) కథతమకవమును కలప నపటవముకలడయు ౩

వచనరూపము గ, పదయరూపమును పంద యుండవచచును. ఈ నలుగు

లకషణములచభసంచునద మనవున కళసృషటయ “కథధరమయమ:ను కలప నపటషటమును, గన దవ తయమును, లయనవతమునుపన జనపద

గయ గధ సవరూపను వలన పతఫలంచుచునన ద. »

** “పురణగధలు మనవుడనుభవంచుటకువలులనవషయములను

గూ రచ యతడు కలపనతమకముగ వవరంచుకనన యూహల సమహర

సవరూపమన చపపవచచును”,

పనస ఉక ల

ఫం వ‌

కవల నము రరతక సతయము వలబుచచుట నను వన గమయము కదూ

కగ అవ ఒక జతవసంబంధండన జవ నసవధనముయమకక చ చబలక రూవ

మును, దనయందల యచరములయకక ప9థమక సవరూపమును

సంతరంచుకన, ఒకనక పకతన సతయమును (Primitive reality)

వవరణతమకముగ దలుపు సదధంతవః:. (Statement)”.

* “తలుగు జనపద గయగధలు, పు. శ డ॥ నయన కృషణకుమర,

** Kluck Holn C - Myths and Rituals - A general

Theory Harwarg = Theological Review- 35 pp 43-15

తలుగు జనపద గయగధలు (డ! నయన కృషటపమరస స

నుండ గరహంవబడనద

Ke MADI NOWSK1 - Myth i in Primitive Phychology

(“తలుగు జనపద గయగధలు” పు, ' 10 నుండ గహంపబడనద.

170

* కధ గయలు యకకరంద పద లకషణములు కలగయుండును,

అక జ

సయ రూవంల ఉంటుంద,

అజఞత రూపంల ఉంటుంద,

గయక భకషువుల ఆశుకవతగ జవసతుంద,

వగూ9ప మన ప9చరం కలగవుంటుంద.

కవతవం వసతునషటం (objective poetry)

భష, భవం సరళంగ ఉంటయ. కనన పదలు;

వరణనలు పునరుకత వతుంటయ.

ఒక కవ కరతృతవం కవు, పృజలల సహజంగ

జనసతయ, +

వవధ పంంతలల వవధ వధలుగ కనపంచన

వన అనన టక ఏకసూతృత ఉంటుంద. నత వచయంగచపపక భంగయంతరంగ చబుతుంద,

వధ బలయమనన నతన చబుతుంద, వత జవక చవర ఓటమ ఉననదన వషద వష

యనన ప$ఏతధవనసతుంటయ",

జనపద వచనకధలం

ఇవ పూరతగ కటటుకథలు. వన వన సనన వశలు భూలకనక

కకుండ సవరగలకం, పతళ లకలవక కూడ పకఉంటయ. వనల

రజకుమరులు, రజకుమ రతలు, వరులు, మంత9కులు, రకషసులు,

పశచలు పరటలు, సహసకృ తయలు, మంత9తం త9లు మదల

గునవ కలగడంటయ. . వనదం వధనం. అదభుత, వర, శృంగర రసలు వనల ఎకకువగ చటు చసుకుంటయ, దుషటశకషణ, శషటరకషణ, వరుడన కధనయుకుడతగలుపు ధయయంగ ముగుసతయ. సధరణంగ “అనగనగ” ఆన మదలు పటటబడ “కధకంచక వళళంద, మనం యంటక వళదంత ముగుసతయ, * వరమనంధయయశషయుల కధలు, తనల రమకృషణుడు కధలు, కశ. మజల :కధలు,' భటటవకమరమ కధలు పదరశ పదదమమ కధలు, . గులబకవళ కధలు, మదనకమరజు కధలు,

సహసం. రచయడ అపతూర చంత వు జ కథలు ఈ కవలప, నజనక శ

ఇ జనపద సహతంంల పంంద౦ణయగంపందనవనల అధకభగం య

క

7 భః

ఓ ళ

పలలు వృదధులదగగరచ ఊకడుతూ యకధలు చపపంచుకున

నదసతుంటరు. వరషకలంల వదయగంధంలనవః ర బజనతులుకూడ

అరుగులమదకూరచున జకరుకథచబుతుంట ఒకరుఊకడుతూ అఆనంద

శచరయలత రజులతరబడ వంటుంటరు. చపపవర న నరపుమద ఆధర ళం

పడ వుంటుంద ఈ కథల ఆకరషణ.

పటట కథలు

వచనంలచనన ప లలలకుచక పప “కక.నకక లంట కథలు తలుగు జన

పదవజమశయంల _పతయకతగనన వ, వనల ఎనన నతులు ఉంటయ.

పగడృలకు పంగపరదన నత *కక_నకక” కధలను, బలవంతులు బల

హనులనల కబళసర అనద “తడలు - మకపలల కధలను, ఊరక

అవకరంచ సత కలగ అనరథలు “రజు_ఏడుగురు కడుకులు” కధలను

ఇమశచ చటటపటట పపల మన కులకు హతతుక.3ల చవత, వరు వజఞు

లుగ తయరుకవచచు నన వన అంతరరథం. అలంటవ "బతు_బంగర

గుడడు”, “కలటలమమ వడ_ గడడల కదలు కూడ. మరగకవతవంల బంధ

కవతవం, "చత కవతవ ంలంటద పడువు కథల _ధరడరయ.. వనన

సంసకృతంల |పరహళకలంటరు. ఇవ చమకకరనక ఆటపటటులు.

బుదధక పదునుపడతయ. మనసున వకసంపజసతయ. వనదనన,

వజఞ జఞననన అందసతయ.

“గడమదబమమ గలుసులబమమ

వచచపయవరక వడడంచు. బమమ (శలఫు

“దబదబమననయ శండు, దబబకక చూసనవ రండు,

ఆలకంచనవ రండు, అంద పుచచు కుననయ రండు,

స. '(కళలు, కళలు, చవులు, చతులు)

చటరుకమమన మఠయ పటలం. _ (శనవటటు వచచ నచటటుమద పచచుక నమరతడంద (వండు మరపకయ

172

వరుగగురుడరలకు ఒకట టప (తటపండు)

గుడనండ ముతయలు, గుడక తళం (దనమమపండు

అడవలఅకకునము తల వరబసుకుంద (ఈతచటటు)

అడవల ఆంబతు రంకసంద (గడడల

అమరదశంనుంచ కమరవకల సత కనవశళగన

తనవళళులరు (వగడలు) అంబరమద కుంబర "

కుంబరమవ కుడతగ లం

కుడత గలంమద బూర

బూరమద డబబ

డబబమద పచు

పచుల ముతయలు (పలు

_ దవుడగుడతలుపులు వసవరగన తసవరులరు (వలలు అడవల పుటటంద, అడవల పరగండ,

మయంటకచచ ంద, తతకకలడంద (చలలకవవ 6)

వనసవందుతచచ పళళంల పడత : తనలన బయహృడు దకకులు చూ సడట (పుసతకం)

ఈ పడువ కథల ఒక వనత దద కూడ ఉంద, ఒకరు కధ

పడుసతరు. రండవ వరు ఆద వపపల. వపపలకుంట పతగ వరక కధ పడవట, అద మదటవరు వపపల, ఆద.అతను చపపలకుంట ఇరువురూ ఎవరకధ వరు వపప చపపల, ఎదుటవరు వపపలన కధలు ఎవరనన పడసత వరుమటగ లకక, ఆలచనశ కన రక తరంచ వజఞనపు ఆట -- మదడుకు నండ మత.

& “Riddles are questions that are framed with the purpose of confusing or testing the wits of those who do not know the answers. (Roger D. Abrahams, Alan Dunder, Folk lore and Folk life.Richard M. Dorsen) (ED P. 130)

| భ

2 ఓ య సతులు, ఆచరలు, వలలు" వృతతులు "సంసరం, 3 వ దయం, వదయ,

Pato

కళలు, మళంర, ఆటలు, నమమకలు, కులం, హరం, వయవహరం, వత

వరణం. పతపలన, వనడలప కష పంగ పలుకబడ ఉఊరకులకు య G a

బలయలు, ననుడులు, జనశ శృతులు వనల కకలలలు, సందశలు చల

మ=టగ అంగసయ హృదయనక హతతుకనలగ, (పసననత దనక అబన a)

ంచడనకగన, ఖండంచ

సం

రు

Us}

న సవభవ కులతన చపప బడ సులభ గర క

సమతన సమయం అంటరు. మనవళలు మ టడటపపుర

0 చపపనటటు అంటుంటరు_సమత జప నటు అగదనరధం,

“Proverbs are short and witty traditiona! expres-

sion t that arise as part of every day discourse as well as

in the more highly structured situations of Education

and Judicial proceedings - Roger (09. Abrahams Folk

Lore and Folk Life Richard M. Domen {ED) P. 119.)

“A proverb is a remnant from old philosophy

preserves amidst countless destructions by reason of its

brevity and fitness for use.

— ARITOSTLE

“Short sentences drawn from Long Experiences” -- Cervantas

* డ, ఆర‌,వ,యస‌, సుందరంగర “అంధుల జనపద వజఞనం”

పుట_1€6 నుండ గ౦హంచబడన వ,

174

వదలు మహరషలయకక జఞనసమహు దయపబల క సమతలన సమనయ జలు చ న ఇద రయ ఇ

జనులరఃః కకు అనుభవ సహ లుగ లుం (రనవచు సథ

* నతయజవత ౧ల సమతల అమతలు వడడంచనవడూ, డనన

వడూ ఉండడు. వకతరవయవషయ వబధకు సులభసధనం సమత-_వష

యనన నశతంగ సూటగ సపషటంగ సమయరూపంల వయకతం చయయ

డనక [పరతఒకకరక ఉఊపకరంచద సమత. ఈ సధనసంప తత ఎవరల

ఎకకువవుంట వడు మటకర, సమత (పరసంగనక ప9ణం. అంతకదు?

వ రచనకన జనజవలన వ౦సదంచవటల సమతలు (పథన

మనవ.”

** “సమజకమన తరతరల అనుభవనన ఇపుడు కున సనయత

ప[భవ చచదకత, ధవన be వద రం శ9వయత

ఈ సమతలు ఒక ప పంతంల ఒకలగ. ఉననయ, గదవర

ఫనుల జనపదుల సమతలు ఈ శ%ందర‌క పదునుగ ఉంటయ.

అతత సమము అలలు బర సరదరబ సన

అనన ఉన పయ ' ఐదతనమ ల

అడలబడలు గన, గడతటచచక. వడల .? (అ గ 6 ( G

అంగటల అనన ఉనన, అలలు డనబల శన అననటలు

అంత శరవ షటవులఅయతత బుటటడు. రయయలూ. వమయనటటు ?

అందతజుటటు, ఆందకప త కళళు

* (డ॥ ప, నరసంహరడడగర “తలుగు, సమతలు, జనజవనం' గం9ధంలన ఆ పరవచనం. పు, 1. నుండ గహంపబడనద)

*డ॥ ప, నరసంహరడడ (తలుగు సమతలు జన జవనం నుండ)

సయ

చల లంల నసనతన దం ము లం వ ఎల దూ జ ఆ మ అ ౮) =. ట‌ గ షూ. we న ఆ మల” అం ము

అస

నూ తన నన ఆః ప, parm కం శ EY అం కక న క వ న. గ, im యూ

అలం అలు ww చలల Si CC aa) ళ‌ ను

అ తతచచచనఆరుమసలక అలలుడు పరమరశ కచ

అడగవడక చపపవడు లకువ

అంతయ నషరంకనన ఆదనషరం మలు pe) (vs)

అచచ మయ పళలల బుచచమమశభనలన

అలవజట బలవడు కడత బలవజజ బమమదవుడు కటటడట అసల కత అందులకలలుతగంద, ఆపన తలుకుటటంద

అయయ చచ దక అమవస

నటు ట

5 ఆగుతుంద?

అరణ ప జలలం చరడుణదు

క వ సల | జల f

అనన తలసన డక అమవసయ మరణం, మమఎరగనడక ఎకదశ

అపరయ వ- మకకూ కలుకుండదక ఆసదడబూత తరుతుంద కట

అయ వరన చయబత కతనటలు ల డ” ట

అయ॥వర గరు ఏచసతునన రంట ఒలకబసుకున ఎ తపసుకుంటునన ల ధ అల అ

అబదధపు పళల కర ముడడ వయంసత లగ

అమమన కతశరతవర లంజకడక అననటట

అయయక రండ పళలనసంబరమగన తనక సవతతలలవసతుందనద తలదు అరచతల తసబస మచతదక నకంచనటటు

అడవపంద చను మసపకత ఊరపందచవులు కసనటలు

ఆతనకం[ఘనుడు ఆచంటమలల నన.

అతరహసయం బటటబయలు

అత వనయం ధూ_రతలకషణం

క, p ఆరనలలు ఎ వరువరవుతరు

ఆలనలలు సవు చస పూలనునన దచుసలమమ ను హడతచడట

క అన 6 పటడం ఊరక ఉపకరం

ఇ అలూరదూ చూలూకదూ కడుకుపరు సమలంగం

న అలు ఆఅవవల స దూడ గటున ముసుంద ? శు అట

ఆయన ఉంట వ మంగలందుకూ అన

ఆవులస పగులు లకక పటటరకం

అడద తనగ చడుతుండ మగవడు జరకకచడ తడు

ఆకల పవ ఎరగదు, నదశ సుఖమరగదు ఆఊకక ఈఊరంత ఈఊరక ఆఊరూఅంత

ఆదలన హంసప

ఆ అంట అపరధం, ఊ అంట ఉవరధం (ఉఊపద9వం

ఆకులునకవడంటక మూతులునకవడచచడట

ఆడబయనతరథం ఎదుర నటటు

ఆతను లద ఈముకక కూడ

ఆడలక మదదల ఓడనన టటు

ఇంటగటటు ( లంకకుచటు

ఇం ఇప స పరుకక శవలకషమ

ఇంటదంగన న ఈశవరుదుకూడ పటటలడు

ఇలలలగగన పండగవుతుంద ?

ఇలలు ఇరకటం, ఆల మరకటం

ఇంతలవుననవు తలు మంతంరద అన

ఇంటవడు గడడుగదంట పరరుగువడు పడగదంటడ ? ఇంటపరుక:3 మరవరపు ఇలలంతగబబలల కంపు

ట‌.

అంటళలవడు “ఇల "అంత, పరుగువడు “పల? మంటడు

ఇంతబతుకూబతక ఇంటనకల పడచచచ నటటు

ఇదదర పళళ లమగుడు ఇరుకున బడ చచచడట

ఇనన కంతలుకసనుగన నకంతంతన పప ఎరగనననడట

ఇనవగుగళు గన అనపగుగళతుకవు న‌, ౧ణ

ఇలలుకలుతుంట నుయయతంవవడంప9రంభంచనటటు

ఇలలుదటనఆడద లకనక లకువ

ఇసకత కకడ, పడత క కడ

ఇంత దవఖనక వశరబులంపసుప అన

ఈమతంసంబడన కన ఇంతఆరభటం

ఈనగచ నకకలపలు చసనటటు

ఉటలకగరలనమమ సవరహనకగరందట ట‌ గ

ఉనన మటంట ఉలుకకకువ

ఊభయభషటతవం ఊపర సనయసతవం

ఊయయలల ప పలల గటటుకున ఊరంత పతతక

ఉండదగటట, పయందపలలు

ఉననద మనషకపుషట, తననద పశువుకుపుషట

ఊరుమమడగ|ర పుచచ చచచందన

ఉలల మలహవుతుంద శ

అ

ఊరుకునన ంతఉ తతమం బడగుండంతసుఖమూ లదు

ఊరందరదజక దర, ఉలప కటటదక దర

ఊళళ పళయత కుకకలక అడలవడ

ఊహ ఊళశళలుతుంట కరమ గడదలుకసరందన

ఊరందరకననులకువ నకు నంబనంచరయయల కువనన టటు ఎంతచటటుకంత గల

ఎకకడ నబవగన వంగతటదగగర బవకదనన డట

.

శ జ న oD అన క కస‌ త అ? సక ల,

ఇ / జ mm ఆట Dry Phe ey J ee లుం ఓ దు? చం 2 అననటలు

నస‌ జ అపప జ జల 1 శ వను Con oe CN a ఆగ ఇ ఆ wm య హ‌ రడ గ

గ కక wl లు. మల we "2 (| [ఉం

న న mn టర ఇ శం ఇదు Reh, De" దళ. కనందం కట (a శ

ళ‌ ఘను భ‌ ఆప ఇ ఇ క. టు 1 నం We ౨. టు

గ‌ జ జబదు ల

రు వ మగు దూల కుంట అపప మంగు జ దకకగ

by ఇ ఈద గ స ఏఉరుదటంపచక ఏరును ఎలల యయ బరుదటక బడమలలయయ బ ఉనటమలు రమటల‌ తటటుక పతుంట నకక పటశవడగలదట fa అ య ల డ అర డదం పళూండగటుకడనక + మలు ళళ és

అ రతవచచ మక తగులుకున ఎటు ములు (an నూ (on) గ జ we a అరర$లనపపు ట అద J కలుతుంద

య యకులడకటం తపప లదట యట సదనకమగుడసత ఏ కులడ కదనక మగుడసతడన

ఉనుగు బత నకయయ, చచచనవయయ - .

పబరసక పడప వ లభక ఖరచకకువ ఎగూటచలక ఆగూటవలుక పలుకుతుంద

ఒకనడ దరకంద ఇక మూడునడలూ గుర9ం. దరకడ మతరువయ అననడట.

ఒక రదద నన చంపకగన వదయుడు కడు ఒకఊరకపు ఇంకఊరక మల,

లట

ఓడలు బళళువుతయ, బళళు ఓడలతయ

డ ॥ చగగనడ కు ఇంటల ఏడచ డట

క 5

(3

అ ఖ “ఎట ౫ కళళ గడదగుడడు జ తచచనటటు

కుకకుకటుకు చపపుదబబ

కుకకు తకటటుకున గదరదనటటు

కూలకచచ పలక మటడనటటు

కూసగడదచచ మసగడడన ఇంపందట

కలకసత మడక మడకసత కలక కండక వంటరుకక ముజయడం

కతతబచచ గడు పదదరగడనన టటు

కతతవంత, పతరత

కబబ రచబదందుకకకవంట దూడ గడడకనమనన డట

కరవత తలగకకునన టలు

కడలక బుదధచపప అ తతరంకయందట

కవమమ మగుడంట కబసనుకుననను _ కకపత న కరవ, బుర? ఇలపరయయండ పతనననడట

కతక కబబ రకయదరకనటటు

నన

కూచడన3చటసత తంగడనక చటమమననడట _ కూజరవదంట ఎతతుకమ న ఏడచ ందట

ట

(90)

కుకన న గడదవసనటటు

రత కలకలం బతరకంట ప స ఆరుమసలు బరతకనచలు La WR

కడుపుచంపుకుంట కళయమ‌ వవదుతుంద

కండనలుకక మంద స ఉనన నలుక ఊడపయందట, భ ల

కరవమంట కప ఎక కపం, వడవమంట వముకకపం,

కడుకుబగుండల, కడలు పుంండ స యయల.

కూకుంటగడవంద కూల కడతగడుసతుండ అన,

కుమమరవల ఇ తరడషుంతలు దరుకుతయ ?

కథ అడడం 0 86 గలద.

కతగ సరసత అ ఆరథర;కర గడుగువటటమనన డట,

కల పకటటర క వట రంగ అన,

కుమమరకకుందకలునన వు, కమమరకతడడు కరువు, కదవళ అధకమసం,

కడు రమమంటుంద _ ఊరు పమమంటుంద,

కచుపు వట‌పు అననటటు

కంచ చనుమసంద.

కకకనకూడుకసపడనటటు

కడుపునండననటక గ౭లుచదు

కుడతల పడడ ఎలకలగ,

కూరచు నతంట కండన తరగపతుంద,

కండన తలకందటటుకున గులకరళళకసం వతకనటటు,

కండన తవవ ఎలకనువటటనటటు

కతతనటక చవలదురకకనటటు కయయనక న వయయనక నసమ ఊద ఉఊండల,

గంగటల కూరచున వంటు9కలు లకక పటటనటటు

గరం "గశలశడసత వపు దబబల కడన ందట. గలవనవసత కథ లదు | గుడనమంగ వడకడ త గుడన గుళళలంగనన మంగవడకడు, గుడడల మలల లగ,

గుడడదద చళవడడటటు,

గుడడచచ పలల? నకక రంచందట.

181

గుమమడకయలదంగ అంట భుజలుతడుముకుననటటు

గురంగుడడద న దణతపపదు

గడ9ల కంతలుసు బడడలసంగత

గ౭9లుతనవడు పరకర బర9లుతనవడ సతడు

గడకు చవులుంటయ

గడడబబ చంపదబబ

గడమద పలల వటం

గంతకు తగన బంత

గరకమసన గడద పతుంద

గర కసయవల నమముతుంద

గటకపయదనన గడడళళదక తచచనటటు

గరుచుటటుమద రకలప ము

గునుపూడజం గలు అమమకలలుకటటనటటు

గుడడకనను మూసనజకద తదచనజకట

గచకచనన గణనక పదద

గండంగడచ పండంబయటపడంద

గడదకగడజస, ఆవునపలమమంట ఎల ? గదలగంజలు గదలన ఉఊండల బడడలు బరకయలలగుండల

గలకపయన పలపండ కృషణరపణం అననటలు గురవందహస గుదదకంద నలు పరగదట

గంతుకల పచచ లకకయ పడటు

గడవతలగలటంట కమటల రహసయలనన డట

గడకకటటనసునన ౦, సనకపటటనపమము తరగరవు

గవును గ లందగగరకత సు కళళగలంగన కుడత తనపంచగలమ +?

చలలకచచ ముంతదయడ మందుకు ?

చూసరమమంట కలచ వచచడట

చందు9నక నూలుపగులగ

చచచనడ కళళు చరడస.

చదవసత ఉనన మత పయందట

చదువుకకముందు కకరకయంట చదువుకునన క కకరకయనన డట.

182

చపపవ శరరంగనతులు, దూరవ దమమరగుడ సలు చదదనన ంతనన మమ మగుడకల ఎరగన

చవుకు పడ కరగన లంకణ లకురదు

చవుతపప కనను లటటయనటటు చంతచచచన పులుపుచవదు చతతం శవునమద భకత చవపులమద చనన పక ను చన న పదదకరయత కటటల

చరసంగరంచుకనటవప టక ఊరు మటుమజగందట

చటటు డకలనక కుకకమూతపందలు పుటటనటటు

చవటవడ దగగర శంఖమూదనటటు

చతచమురు భగతం

చతులుకలక ఆకులుపటటుకునన టటు .

చుటటంగవచచ డయయమపటటుకుందట

చచచ నడడ పళళక వచచందకటనం

చటటుపరుచపప కయలమముకునన టటు

చసపజపకపురం చడదబబ కపత నను నరంకు మగుళటకదనన డట

చద సతపుమగుడు చబతవనడు, కడతవడుసడు =

చకకనతగువ చకకనతగువ అన

చూపుడుగురమగన చురుకుదనంలదు

చడసన హతుడంట'క. నపవచచు గన, 'చలలలంటక వళళకూడదు.

చబకపపంగన తరగసకడశ చసతుందననడట

చరపడనక చటపయయచలు

చరువుమదకవగంచ ముడజకడు కవడం మనసన చరువుల గదనటట శమములుబరమడనటలు జగజగరసుకషుంట . 'బూడదరలందనన టలు

జరుగుబటుంట జవరమంత సుఖంలదు

జమ కరుచచ పురకబుదధ

డూడూ బసవనన అంట తలూపనటటు తనకలదనవడ సత ఓకనను పయందట, ఎదుటవర చులడనప‌డపర రండకనను పయందట, తడకలుతనవడక _అవృడలులకక అన.

183

వభలంరమమంట వసుంద ? pane =]

తలప9ణం తకకచచ ంద

తల తక లన కధలగ

తలపుటలు మనమమదగర ? న లుల ౧

తచడడ కత వన మలలచరచనటటు

తనుపటటన కుందటక మూడకళత ననటటు

తనుదూరడనక కంతలదుగన మడకడలు అననటటు

తపులగడడుక రలడడం

తనువలచందరంభ తనుమునగందగంగ

తంటగనరుచ దగకగనలతూ తలవు తందకతమమరజు పనకపతురజు

తనన ఇంట వసలు లకక పటర రకం

తళరనరూ, తరగకళళూ ఊరుకవు

తగలగత డంకంత కదలందన

తుంటమదకడత ముందుపళళు రలనటటు

తులసవనంల గంజయ మకక మలచనటటు

తగంచనవడక తడడలంగమనన టటు

తడసంబంధం త కంభ యళల దక హదు

తుమమ కఊడ ముకకు ఎననళలుంటుంద ?

తలల కడుపుచూసతుంద పళళం జబుచూసతుంద

తలలకకూడటటన డు పనతలలకక కడతడ?

తత పళళ కసకుంటవతంట. ఇచచ వరవరూ అంటడట తతలన డుచతులుతగర ఈ "చూ మూతులు వసన చూడనునన టలు

తటచటటుకంద- పలు తగన' కలల అంటరు,

తకక తరయ, మకకత దవుడు

తదదనం పటటనడ తమముళళగ తనబతూ రుచ అడగడ మందుకు ? తననత బూ రలబుటటల పడడటటు

తరథనక తరధం, (పసదనక వసదం తటకుచపపు శలకు కుందళలు బదరవు

184

తదదన 0 కనకచచు కునన టలు

తనను తపపంచ ఆకశమంతపడుగుపడన ఫరవలదనన డట

తళలగండమూకదుు పలల గండరమూకదకు మధయన మం (తసనగండమననటట

తడూరదూ బంగరంలదు

తతువుపటటకళలు ప వల కలడ ఆకశంపడకుండ ఆపుచసతునననందట

తలచచ ందంజ ప వధల మగవళళను పలవవ అననడట

తండవ దర ఊసరవలలయనటటు

దునన పతుమద వనకురసనటటు దంపనమమక బకకందకూడు దనదనగండం నూరళ ఇయుషటు దవముండగన ఇలలు చకక బటటు కవల

దునన పతుఈనందంట దూడను కటటమననడట దూరపుకండలు నునుపు

దవుడువరమచచ న పూజరవరమవవ డు

దంగన తలుకుటటనటటు

దంగలుబడడ ఆరుమసలక కుకకలుమరగనటటు

దడజడు దూడలూ దంగలతతుకుప శర గడడుగద శవలచచ మయందట దరదు)డ పళలక వడగళళవన దూ దరకులవడక దూడ తగులు, లంజక పలల తగులు దరకత దంగ, దరకకపత దర దశకదదదరకడు బసకతతుల మగుడన దునన ఎదన పడుసరు దుబబుబరడు, వనను మూరడు దూ సపద సడు, ఊతత ఉళకక దునన పతూ దునన పతూ పలలడుకున లగదూడ కళళరగటన టు దంగవచచ డండ లవండంట ముకకుకరుసతడ జ ([గతతఅననడట దంగతలలక ఏడవ భయం

దంగలూదంగలూ కలస ఊళలునంచుకునన టటు

నూరబదభలడ న ఒక పళల చయయమననరు నతతరకయల నయయలగ నలవడచ సముచసనటలు

న వయకకుడ? నగజ కమకకడ 2

నఒగురతపడునరయణ కులంతపటు గవంద, నలలదమద బండలగ

నవవ ననవచన పండుకుంద

నవవ ఆడదనన, వదచ మగవజజ నమమకూడదంటరు నవవ నలుగువధల చటు

న నకడ కుంపట లకుంట తలల వరదనన టటు నన టకత సకటటు నగం బటటూ అననటటు నందుకుండ కణకదు

నజమడత నషటూరం

నతయంచచచ వడక ఏడచ వడవడన

నదృపయ జఞలవగలంగన గ రమ ఎనరులవగలరు ?

నండమునగనడక చలమట ?

నసటరసనరత తుడచనపవష నకకవు టటనలుగువర లుకలదు, ఇంతగలవన ననపపుడూచూళళదందట నలుగుంత జ చవు పళళత సమనం

నళల గదగటట బరమడరనటటు

నతలమద 'శలుందంబ నచత నక సయయమనన డట నపుటటకపతర నకు పళళమలకపనంట నువవు పుటటకసత నఅమమ న

పళళ ఎడుదుననన డట. నరనన వడద రజయం

పనలతతుకుపయనళ వదలస సర రరుకునవళణ సట పటటుకునన రట పకరపశర వందరసనటటు పనడుపందరసత పచచకలు పడగభట స యట పడత పళళ పటటకకుంటశయదధం

186

హదటగూరువడక నటభయం, ఊళళవడక కటభయం

6 పులలవంపు హయకర, నటు ne) (శ య

పర సయ ఇ స fn rm, ఇ - పళళునన ఇటట క రళళ దబబలు

పముక పంటల వషం, జతక కంటల వషం

పరుగంట పులలకూర రుచ

పరునషం, పందులభం

పనలనమంగల పలతలగరగడట

వరుగరత పలుతగకంట నలబడ నశళళుతగడం మలు

పడందపడర పసపళళదసర అన

పలుతగ రమమనగుడజనటటు

పచ కుడకండ తలక ర రకలచుటటమనన డట బటటహరూ పటటహ రూ పలలం ందనన టట

ge pe 3 సల MG oe th G+ oh / ౯ oO La Bes Gg ie డం

టంట

రఫ రు

te స‌ు g fi / g af

yD

0

ఇనత

కువ సు? కనపలు తగుతు. తనన ఎవరూచూడడంలదనుకునన టవ చలగటం ఎల లకక పరణ సంకటం

ఎలకసకషయం

టటఎరువచచ సటటలుకు తరగనటు ళు లు

కఠ వచచనబుదధ పుడలకలత గన పదు శనక పడత నమంగుడత సమనంగ పటటమననడట న సం ధకటటనటటు

చూస నకక “వతలటటుకునన టలు రు

లమమనచట కటటలమమ నటటు టనమమకు పుటటందసకష

ఓల

te

ft 39 30 3౮

BA pe

we wh ౧౫

టస ర eg3

వ గర

ఊత త తర C39 ౧

= మరల

అ వడకవం పడవకచటు

హటడతక పుటటడు బుదదులు శు

వమటలుమటుల నమన లం ఎ మల

tn ౧

PA GC

(గల fA రగ ష‌ ర‌

ప‌

AEE ౧ eae

గర we ౧ కూ! ల‌ [ య $y qd ౭9 ల ర ర ఏల GX గ ct] న‌

ఫస దర సతర

(౧౮ ళ‌ ఆ భన యు

i EEA

(25) cA ర pd

et fA + and

(తస

వ అజత

పనకంల పుడకలగ

పుండకచటుంట రచచక చటసనటటు ఇగ మ‌ డ‌ wr ఇ సంచముద కరం చరషవనటటు

రృవడపళళం వడకంత వదన

పలల మడల గంటక టదవర అన

ప౦జలహమముత పదదత రప తళశళనటటు

పంచపండవులంట మంచంకళళలముగగురన రండళళుచూ పంచడట

పడగచుటటం, పము పగన ?

పదమందల పడడ పము చవదు

పండవులవరసంపదన దురయధనులవర పండకూళళకుసర

పముక పలుపస పంచనటు

పచచ కుదరతగ నపళళవదు పళళయకగన పచచ కుదరదు

పడుకక వరళూల ?

పలలగుడడద త ఎలకముడడచూపంచందట

పులకడుపున పలలపుడుతుంద ?

పులమద పుటటలగ

పటటకపయన పటటఇలలుచూపమననరు

103

భ‌

పదదందరంకు, పదదచ రువకంపు బయటకురవు

పరుగపప ఊరుదబబ

హమమనకకళలదు జగజడశరశలు హయనమగ సపజబయకు పనన కయలగుండుకుదరందందట

హలచపల న భగమనన శృఅంట మలపలలనుంచ మయతచచ

వరకూ అందట.

పరయవడత లచపతూ అతత నకడుకక చదదననం అలవటందట పనపటరం లనలటరం

బూడదలపసన పసనరులగ

బురదగుంటవబ పండలగ

బ డదదుకు పటలుమపప నటటు

బతకగ బడడ బరడు

బంగరపువళళన'క న గడదపుండల

బడడతగలగునన డంట తగతమమనడచ డట

బయటపుల, ఇంటల పలల

బృహమచరముదరన బండకయముదరన పనకరరు

బలనయకం బహునయకం

బహమణపలరుతనంచసవ, పలలకఎకకుతవ అంట, పలలక ఎకకత ఒళళు కదులుతుంద బరహమణపలరుతనమ చసనననడట

బలలంఉనన చట ఈగలుముసురుతయ భ గందనవలపపు బగగుతలుపూ లదు

భకరలనపూజ పతరచటు

శ అలన, ణ

పటటన మమ పటట పటటదు పటట ముండ క మచచందర‌ గం అననడట (se) |

స ఇ ఆట‌

మనబంగరం మంబచద క కంసలననవలసన పనవట ? ముందు నుయయ వనక గయయ

ముందచచన చవులకంట వనకచచన కమములు వడ మూలగ నకకమద తటకయవడడటటు మతతనవజచచూ సత మ తతబుదధసతుందట మండడు రజుకంటబలవంతుడు మంగుడుకటటనందుకుకదు తటకడలు దపప నందుకడచ ందట మకలక బటటత లక ముడసనటలు -

చం నుండు వపనగన బుుండకు బుడరదు చ థ కష

మసబూస మవడుకయ చసనటటు ల |

మంసంతంటమన ముడుసులు మళళ కటటుకు తరుగుతర శ య

మటకు మట తగులు, నటక నచు కగుల |

మటలు కటలు దటుతయ కళలు గడపదటవు

మటలు నరచన కుకకు ఉసక అంట ఉసక అందట

మనను వరగ మద పడడటటు మయంటక సత ఏంతసవ, స‌యంటసత ఏం పడతవ‌ అననటటు

మకవనన పుల ల‌

మంతయసనవనకపపు కుననపపుడు బడడచచన పటటల, గడడచచన. వటటల. '

మంద ఎకకువత మజజగవలచ నతుంద

మక పంటక డ‌ దడడటనన ఒకట పంంగలటనన ఒకట

మదటదనక వమంగుడులడుగన కడదనక కళయణమట-.-” --

ఒబంబలుతనన వజజవడలస జ రరుక‌నను వ షటటుకునన రట =.

మందచరక మఠనకచటు. | మకయమవంగంద మ? ప వంగుతుంద ఇ

మ సవ డకతలుసతుంద కవడబరువు

మంగడనకమతు కులదుగన మసలకసం పంగనూచట

మరజ అన మనవచసుకుంట మర రండుతగలన యయమననడట, మనష మంచదగన గుణం గుడజటద

మఇంటలభ ంజస మఇంటల చ చయయకడు కకమనన డట ముళళకంచలమదఆరస నబటట మలలగక సుక వల

ముందునడవమన వనకల 'కంకులుకలద రకం

షులలచచ అరటకుమదపడడ అరటకచచ ములలుమదవడడ అరబకుక

నషటం '---. ముసలడక దసర పండుగన .

మూడు మనువులలలన పయూూదడం కవప లదనన థు

190

సముంగమటనకప త కడుపచచందట

మగుడుచచచ మతతుకుంటుంట మండగ డచచ మదపడడడట

యదవకులంల ముసలంపుటటనటటు

రమ అంట బూతయపయంద

రజులసమము రళళపలు

రజునచూసన కళళ త మగుజజచూ సత మం తతబుదధసతుందట

రమయణంఅంతవన రముడక సతమతుందననడట

రమయణంల పడకలవట

రగపల కరడు, వ వ దయుడూ పల పతయం చపపడనన టలు

రటటవరగ నతలవడడటటు.

రలళళ మదదలత ముర పటటుకునన టలు రతుకదద గురరం |

రతుమ తతవత గురుం మూడుకళళత నడుసతుంద రంకు సగతత పళళందుకుర పదబబూ అన

రంకునరచంద బంకనరద అన

రమశవరంపయన శనశవ రంతపపలదనన టటు

రజుతల సత దజబలకకదవ న

రమశవరంపళళన రంకుమగుడు పరు తపప లదనన టు

రకషసబగగులల రమచలక

రజకచకకవ రర అంట అంత పదదపగు మకందుకుదర ఆపరు మర ఉంచుకండనన డట

రజుగరక - పడదకడుగగననపుటటల భగందనక తమముడగన న పుటటల.

రముడలంటరజుంట హనుమంళుడులంట 'బంటూజఊంటడు

రండుచతులూ కల సతనగ చపపటలు:

రయయుకులద తగబ రడుమసల z

లంకమత గదరఈత.. లంజను లంజ అంట నూరుసరలు భంజంటుంద. ఇలలలన లంజయ అంట

ఇలలు దూరుతుంద.

aes

191

వనరకడ పణంపకడ తలదు.

వంకలనమమ డంకటటుకడన ందట వదదగడడుకు. అరుపులకకువ

వగృహపుషట స వదయనష వడలగంజల బయయపుగంజ

వతతుముంద? చటటుముంద ?

వనయకుడమద భకక? ఉఊండళళమద భకత?

వససనన చపపంద వదం

వదకబయనతగ కలకతగలనటటు

వరవడచతల రయలగ

వర)తంచడడ ఫలందకకల

వండుకునన వడకంట దండుకుననవడపన మరుగు .

వడడంచవడు మనవ డ త కడబంతల కూరచునన ఫరవలదు.

వరవముండయున వవళళు తపపవు

వసుడవుడు గడదకళళు పటటుకుననటటు

వతకటవసత మకకకట మలుసతుంద శ

పధవముండక దజఞం పడత నలగ నూశళళు బృతకమందట

వభంపలకర మంకశకచయ అంట పళళకూతురు వధవముండ అననడట శంఖంల ప స సతగన తరధంగనటటు. శనగలుతన "చయయకడుకకుననటటు

శవుణజఞలనద చమనకుటటదు శతకట‌దరద9లకు 'అనంతకటఊపయలు - శతకటలంగలల ౧5 ఈ .బడలంగ మకట

సరదక సమరడశ చకలష క శతతు కళళంద. సవరగనకళళన. సవతపరు తపపనటటు

సవతవనకు. ముతయుపుచవృలలగ

సమయనకలనబక చంనకన. అన సూదకసం సదకళత పతరంకులు. బయటవడజయట. సనయస పళళక జుటటుదగగరనుంచ .. వరుజ సగగులన మఖనక 'నజవసంగరమన

192

సూ సయడమద ఉమమసత తనమద పదుతుంద

సగపయ చడ పటలుకునన టు టు ల =

ఎతరలషగుడు ఊ తతరలసత చంతకులల చకకడపయయట

సమ రకడు చకఠవనన కటసనటలు నట మ ళు ళు

సుబబ మమ పళళ౯ సూరమమమూరతలన

సంచలభం చలలుకూడచ ందననటటు

సరసుజలనవమమకన ఉనన మగుజస ఊడగటటుకుందట, ణ ల అ

సతంభ జనం మఠం నద

సముద9ంల కక రటట

సర9జు ప పళళల క‌ గుర9జు కపగు

సటవరక సంగంగసన నలుచసతుంట ముసల మగుళజ _ మసలలతతు

కళళందట

గ

సరఅబబదుగన చడఅబబుతుంద |

సతరమఖయనమః అంట మయంటయన ఎమరుకలద అనన ద దట

హరుగలల దవ మటట దవుడ నదభరమనన టలు హనుమంతుడముందచ కుపపగంతులు ?

తటటు ర‌

జనవదులు నరభ యులు. _ తగువచచందంట ముందువనుకలలచంచ కుండ తబదసతరు. ఆవశపూరత మన మనషకపనక వ|గూవం కద ఆదకవయం తటటుక నకూడహరంభ మయంద”

“a4 “మనషద పతషయంతవ మగమశయశవతసమః |

యకక9ం చమధునధకమవధః కమ మహతమ‌”. " కంచవకష జంటల ఒకవకషనకటటన బయవళజచూస వలమక. ఆగరహం . పటటలక అవఫయతనయగ తటటన తటటద, కట 'జయవడ! నవ" వృదధన... పందవు” అన. మహరషక టటుకనుక “మృదువుగవుంద, కన జనపదుల = తటటుకఠనంగనూ, కకక కపపు దు కరణకఠ రంగనూకూడ ఉంటయ. ఆడవ రత మరను_ వధకుళయలదగగర సగవటలత య ' తటలు పరవ హంల హపగపతుంటయ. ఆవశం వడకక కర బూకులుకడ తడవు . తుంటయ, mm

డలతటలు పరల త -

న నలల పురుగులు వడ

న శవం కటకళళ

నముఖం మండ

ననరు వడపను

నువవూ డపను

నువవు రలపను

నపళళం రవుల కళళ (పురుషులప త

నకు 'పదదరగం రను

న జమమ డ‌ నునవు ముండకంయయ

ననన మమ రనుకుపను

తసు పగ

పరుండ

లంజ

గుడచటదన (గుడ వట = దవదస

నకు దకకులనచవు రను. వకళళూచశులూ పడపను

చనన పలలలనయత ._

సనను గతల పటట

సయమమకడపు కల

పురుషు లప శర

వధవ, చచచ నడ, నపళళం శవుల తళళ.

. మగవళళతటటు మగవళళన త _

. మధవ, లంజకడక

ఇవనన శపనరజల లంటవ,

క కంయతమక తటలు :_ తవఆగగహంత ఫట‌ ఫట‌ మంటూ _ పల

'తుంటయ యలగ _ బురయ రమకరతన పడంచసతను జగ తత,

"మక రతన పడంచడమంట గటటగ కటటడం అటు. ననను కదండం

ముంచకపత నపరు ఫలన “కదు. (కదండం తయంచడమంట

కయ దూలనక వరలడదయటమటస). .

[94

బ

సచపటట లంవకయకడతర మళల మంచనళళడగవు తలుస! లు

మళళ మటడవంట చంవవగలపతుం

మళళపలత పళలు రలపతయ జగ తత

లు

na) అలన

ననను ముకకలు ముకకలుకంద నరక పగులు పటటసను

పళళు రలగడతను,

ననను ముకకలక9ందనరక కకులరకగ9దదలక ఎగరసను కపసక గతలకపప భసను

ట

పువ

ఒక దధకుకయదగల సళళయుపటట కవడంల‌ తగువ స బర "గంచ వడవడగ వదులుతనన కటటులుచూస ఒక సనరచయత గబ గబ రససుకుంటనన డట, అలవళుతునన ఒకయన అదంటయయ అలరససుకుంటునన వంట అవగ మ సనమ డ లగులు అననడట. ఇద నటసన మ లమదజ కఅయన ఇద సనమరంగం తటటు సపరతయ నకచచన గరవనన వయ కతంచసతుంద.

మ టు

జనవధులు తమ సతయసంధతనుకలపరూవం..జటటు, చతల చయయస చపపజటటు ఒకట, నటతనచపప ఉదటకటం ఏద న పనవసతననజపపు కవడనక చతల చయయస ఒటలు అంటరు. అంట ఇద వగదనపుజటటనన మట, “చతల చయయస. చపపు మనం” ఇద గటటజటటు, ఇక రండవద కనఇడడ వరన చయయలధనచపప డనక శథటరత చపప శయం | ' ట‌

తలలక తడు mn నబడడల మదటటు సతయవ9మణంపూ రరగ ఒటు

® మ!

ననను చంపుకుతనన టటు

నమద ఒటటు

నబడడల తడు

దవుడమద ఒటటు

(వమణంచజ సటపపుడు కందరు 7 తమదచయయ వస మర

ఒటటు పడతరు పదవుందక జఞనయంటకందడఉూండ చబు

తునననమట

అబదధ మత పురుగులడప తను,

లక 'అజజవనగ పటట ఒటటుననయ -

నమటవనకుంట పసడదతయయరవత ఒటటు

ఇపపు డునువవుయలలుకదలవంట ననను చంపుకుతనన బల.

ఇవకూణ పటుతవం కలగన వగన కందరు మటమటక ఒటటంటుం

తగ _ అడ మత9ం ఒటట అలవము మట. తల

దవనలు

చనన వళళుఎవరన నమసకరంచసత పదదవళళు యల

సుఖంగ నూరళళుబ)తుకు

దవుడు నకు మలుచసతడు

ఎన మంగళసూతంం చలల గుండల (ఆడవరసన త

-జకరట వడవ షలల మకల చలల గ ఉండల (మగవడన)

"నయమమకడుపు చలల గుండ -

న ఆయుషషుకూడ పసుకు బతుకు

నకు జయంకలగల,

ఏదన వయణంవశళటపపు డు వళళసనన చబత _ “శభం అన కందరు, “కషమంగవళళ లభంగర” అన

కందరూ దవసతుంటరు.

ఊత పదలు

సధరణంగ మటలడటపపుడు జనపదుల మటలల ఊతపదలు

ఎకకువ కనపసతుంటయ, తరువతమట వంటన సఫు రణకురకపవడం

106

వలల గన, అలవటువలలగన మధయమధయ యఊతపదల పయగం జరుగుతుంటుంద. గదవరజలలలల ఈక9ందప దలు “ఎకకువగ వన

బడుతుంబయ,

దన తలల బడూపకక oa) (కర

వడ మమకడుపు బంగరంగనూ

దవుడు మలుచ సత

ఏటం

Cs

అద పయంద లదదూ

తరవత

నచపప దటంట

ఇందుల ఏటం మర, తరవత, ఇకపత, పగ, చపప దటంట అనవ

వదకలమద నటటుతూమ రటలడవర ఉస పనయసళలకూడ తరుచుగ వంటుం టం. వటక 'అరధంవరణం ఉండదకకడ _ అలవటుమటలంత _ దనన ఇంగషషుల “మనరజమ‌‌ అంటరు,

శర నదునూర గంగధరంగరు అనక శమదమదులకరచ, జవత మంతధరపస, పలుప9ంతలుతరగ చలభగం స సకరంచ, లఖంచ

వర కుటరంల భద౦పరచ పరమపదంచరు, చకటగదల మగగుతునన ఈ సహతయం చదలపలుకకుండ రకషంచుకవడం తలుగుజత. కరతవయం,

- న. _ . _

న అంతక ంబంలల‌ త ఆయ సనత‌

నం

gr lil Pe)

క.

1

MOTE "| /

ry ' rs meh 111, or ॥ ,1 1! / /| ne ' న. / ల‌ wn on ' ' BE nh

evap yin , ( ' om | er m 1 .. ' , ' Hh rr le | En | ( ‘ "1 |. rn | , (1 / 1. || | గ. i . . Tr "a "nh |

' , '

' ' 1, స

/ % ' |,

' ' 11 . ' ' re

' mn ' on ' en '

' | /| On " a '

క. wn hh, |. న. | ( ' .. ' En Bears rh oa ' 1. rn ౧. ॥ ( 1, న యం. క. . , on" ' ' " uw | iy ౧. న. ' . 1. టం ' ' ॥ ॥ Can On శ . 1, | i 0 monn ' ' ॥ ee sy

న... muy . ' (' |" . ॥ . . . ' | ' " ' ' . rw ' ' . ' " ' 1 wl ' ' ' 1% | 1 oe nh rn nn ie | os | | |. mn 1

| OR ' Wen "rt 111 |. | me " ' ' | 11 ow tye, op nn ne pt rat | |. ॥ ' rn ॥ On / గం re లట సర ae re |. , ' mo ' త ' wide lh rt టల (| . /| we rn wr oh ' ' ' వ. FE TT IE గ wr," a im /. ॥ . (|

WU EE FAR |! . ' " ' , 11 ' |. | ౧ ' fr ee lr ’ ' ws , . | , '

" ' .. పల /. ' 1 |. ' . | ॥ ' Ww te Ta ' గ. i 1 ' , " ( Hn a rrr .. Er 1 | ' ree |

7 en hr Hate | yt, |. ue nr / nn " ' " "ee న... . య ల ( ,! . . . ' 111 ' pr జ ౮ గ... గల /. | "ye hn le " ౧. /| nm “ Th mia, సజల టు Te th he far / ww! or re an! | |, ' ౧. |

© rn ( | . ల, ' ' " | . 11 ' " ' శ గ. ie Yn nn . ay rt wh ' ' on

wi ఖ | , mn Frew ॥ ' " " ' ” re ' YY

న శ, న. ౧.

on

న. సం స! Mae (an Loan "

OU sy wt

mer

ల‌ eA రట ల an లర (3 ల

తండ ఉనన లకునన, ఆకరతగ నసక ఈపందరశనలు చూస ఆన‌ గక ళళ

ఆనందంచ, అపపు చసన తృణమ ఫణనూ ఇచచ కళకరులను ఆద

580చ సహృదయుల న పలలజనుల వర మహరజ పషకులు, కళకరులు కూడ అలప సంకతుషతులు _ ఆ పూట గడస చలు వరక చడదనందము,

ప9చన కలంనుంచ పృఖయతంగ కనుపంచ జనపద కళరతులు దమమరట, గంగరడడటు మూళఆట, గుర9లట, మళల లట, గరగట,

బండతమద వషలు, గరడలు, ఎలుగుబంటల వషలు, కయనఫతయం,

కరృసము, కలటం, బుటట బమమలట, భగం మళం, కలనంబరం, పండరభజన, తలుబమమలట, వధభగతం, పంబకథ, తంబురకథ, బురరకథ జముకులకథ, హరకథ, పగటచషలు మదల నవ.

దమమరట

7 “దమమరవదయలక కనపంచ ఏకగరత, కమశకణ అంతగ కటటపరయయవలసంద ఎంతమత9ము కదు”

డమమరట సధరణంగ సంకయంత పండుగ రజులల కడతరు.

దమమరజతవరు రండు మూడు కుటుంబలు కలస జకజటటుగ వసతరు.

జటటుల అయదరుగురు సరలుంటరు. వరల ఇదదరు ముగగురన

పరువంల ఊనన పడుచులుంటరు. వర ఆజటటుకు పరధనమన ఆకరషణ. ఊర నడమధయల ఆటకు అనన ఏరపటలూచసకన ఉదయంనుండ ఈ కళకరులు ఊళళధనకుల న పదదవళళ ఇళళకు తరగ పురుషులను ఆహవ నసతూ చయతగలంచనటటూ చూపుతగలంచనటటూ వరన ఆకటటుకన

మతతంమద ఊరంత ఆట దగగరకు చరటటటు చసుకుంటరు.

ఒకరు డపపు జకరు డలు వయసతుంట వనకనుగుణంగ వరల

ఆడ మగ గచలు ఎగగటట తడకడుతూ జబబ చరుసతూ “హరయ,

హరయ” అంటూ మగగలసతరు. మన ఇళళలల పలలలు శరససుకవందక

T. అఠ 'రజకమలం పతరయకసంచక. 1280

198

జ‌ టట మగగలువసతుం ట అదమటర దమమ ర మగగలు? అంటుంటరు __

అదనన మూట వం మంగగల ప ప దదత, దలుశదదనన బటట ర‌రు మగగలు బల

చకతగ వసతూ చూపరులను అనందంపచసతరు,

వర ఆటల ఆఖర అంశం సన గడకకడం, దదపు పకకష

అవుగుల పడవుగల లవుపట బలమన వదురుగడ నటరుగనల బటట

అద పడపకుండ నలుగువ పుల గటటత9ళళత కడతరు. ఆ వదురు "

కరగచవర రండంగుళల ఇనుపఊచముకక ఉంటుంద. వపరటట చుటట

బడ దనక కంచందగువల ఒకచనన ఊయల కటటబడఉ ౦టుంద.

దమమరసన వదురుబంగు కణుపులదగగర కలబటన వ9లతనకక పడుతూ. నచచనఎకకనటలు పకకక అకకడ ఉయయలలఊగుతూ ' దనమదకూడ మగగలు వస చూప ఆ తరువత పనునన చపరటటకస

కరందపడ వస, ఆ 'ఇనుపఊచను బడడుల వలకటటకునన ఇనుపగననకు

భగలంచ, కళళూ చతులూ బరచప గరల గదయునతరుగుతుంట ఆ

పశజఞకు జనమంత చవ టలుకడుతూ వనడసతరు. సన గడకకతర

గడల గఫమనకశభ మన ఇవ టక. ముసలమమలు చబుతుంటరు.

ఈ దమముశటలు రడడ, పదమనయకరజులకలంల కూడ (15వ

శతబదల) కలవు. అంతగక యంకముందుకుచూ సత పండతరధయ చరతరల యల వయబడంద.

“అమరంగనలు దవనడడు మడ

సమళంగ గడలప నడడువరు”,

దననబటట చన పచనత గమనంచవచచును. చం|దశఖరశతకంల వర వరతభను యల చపపడు. .

“మడడుగ దమమ రకకగన యంచన యదదమరడలదు న తడడక బప వదదలన

తటటును మూరభుడు చందరశఖర”,

అంట బంహమణ నదయలవ కూడ దమమర వదయకు సంద . దనమద ఒక పటకూడ వుంద. ఆందుల. 'యఆటతరు. కనను లకర నటలుంద = ఎ

iy bret: 10

|

క ఇత శన‌ ణ ఖ‌ ః న! అమమననను కన దకుుడతరకయ ర & (3

జ ఇ ఓ we WY a ణ ల చబలుటటపుంటద. _ చంక వటటమంటడు ట

poe] ” ae ఇ ళ‌ న త జబ నరలకకపంంటడు _ ఇలు చూపవముంటడు

గడగగమంటడు _ గంతు కయయవ మంటడు” అన,

దమవురసనులుచస కసర రతతులు, గమమతతులు, వలుచూపుల య ఆట పరతయకత. వరు తూరముగదవరజలలలన పదదపురం, రజనగరం లలనూ, పశచమగదవరల తడపలలగూడం రలు సటషనుడగగర ఉననరు.

గ౦గరడట ap)

“అయయగరక దజజం పటటూ _ డూడూ, డూడూ బనవనన” అన గంగ వదదులక పగలు అ-కకన రతు9లు పటలల ఆటకడతరుగంగ రడల వళలు*

ఇందు “రరబసవనన* అన పలవగన దూరనఉనన గంగ రదదు ఊర క ఎ చను కుంటూ పర గతతుకురవడంలంటవ చూసత ఎంతబగ తరభ

దచచరఅన జనం ఆశచ రయపతర. ఒక మనష నలమద వలలకల పడుకన గంగ నదదును తనమదకుపలవగ అద అతనమదకు ఎక ఒకకలు

అతనతలమద, ఒకకలు గుండలమద, రండుకళళు పటటమద పటట నలువగ అంతబరువునూకూడ సునయసంగ మసయయడం, ఆ వధంగ ఎకకనవదదు ఊగుతూ గుండలమద నటయంచసతుంటకూడ అతను నభ యంచుకన ఉండగలగడంవంట సహసకృతయలు వరఆటల ఆశ చర

పరచ చ వదయలు + తమ చపపు చతలల అవనడవడనక వనక ముకకుదళళు కలత జడపసతూ ఆడసతరు, న‌

ఈ గంగ రడడటలు గుఎంచ పలనట వరచః తల యల నపృశంవబడంద,

“గంగ రదదుల నడు కవరమణచ

క బుకుడడు పడచన ప ప తదదులటలు”

గంగ రడలకు రముడు, లకషమ బుడు అన పరలు పడతరు. వరు రముడూ “ర అంట పదఎదు పరుగతుకు వసుంద “లకషమణుడూ! రర” అంట

6 (౧ అలన .

చనన ఎదు వసుంద, చూసవళళకద చదయంగ ఉంటుంద, ' " టు అవ .

200౮

మళఆట

ఏద నజకరడడుప డలుకడుతూ ఢథమరకంవయసతూ ఊరూ

యసత తలుగుమటలు వనబడు తూ జనం చుటటూమూగఊనన రంట

అద ఖయంగ మళ అబ, ఇద సహబుల వదయ, కళగ ఉనన

పములబుటట చూప అందుల ఒక కగతంవస మూస మరల మూత

తసస3క 'అందుల కగతనకబదులు సముండడం, మనషన] బుటటల

పటట మయం చయయడం, కళకుంచం పలల వనకళళనందున పటట

రూపయలుకురపంచటం, ఉంగరనన మయంచస తకగతపప ంచటం

వంట అదభు తలు ప9దరశంచ చరనజననన సంభ9మంల ఎ౦చతతు

తరు. ఇదంత కనకటటట, వద ఉరవూ తలుగు మటలూ బుఠ‌బుల‌

మద హంద? సనమపటలూ మధయమధయ పలచ జకసు మంచ తమపగ

ఉంటయ. ఇదంత క తరలంకయగమహతయమనచపప ఆఖరున

అతనపరుత తవదులు అమముతుంట జనం నజమనభయంతత కనసతరు.

దనన గరడవదయ అన పలుసతరు, కరవగపరజువ? సన సంహసన

దవత9ంశకల దనవ9స కర ఉంద,

ఇపపు డడ “ఇందంజలవదయ” అన ధయటరలల: ప9దరశ నల సతూ

దశపంఛయతపందుతుననరు సవరమశరు, పటటభరం వగరలు,

ఈ రచయతకూడ యలగ ఎనన ప౦దరశనలవవడం జరగంద.

గం (ర ల టర

గరజలతలలు, చవులకు పదదకమలలు సకల‌ కటటు పంచ, పక

ఎగగటటన గచత కషతయపుతు9లవల గచరంచ వడనమదమంద “యధులు' నలుగదు సవర గుర9లత ఊరమధయ ఆ&సగసతరు.

వరు మదట బలవదరశనకు సంబంధంచన అంశలు వరదరశసరు..

ఒకన రండుభుజలమద ఇదదరు నలబడడం, ఆప ఇదదర భుజ లమద

ముగగురునలబడడం, రండడడ బండన జుటటుకుకటటుకన ఒకరు లకకు

రవడం, బలమన ఇనువగలుసులు తంచడం, కటటగ కటటన మూడు

నలుగు ఇనుపగున పలను ఒకక పటటునవంచడంవంటవ ఎనననన చస ఆఖరకరయక౦మంగ గురయలమద వగ౦గ సవరబసతూ వననప

ఠ

'ఆ న.

డనమదకు ఉరుకుతూ సవరచయయడం చందలన ag జననన‌ మలల a

దున తంగ ఆకటటుకు టరు, గర ట‌,

వముకలలట

“మయమమసతమం చూడండయ‌ మలల లటు మళల ల” అంటూ

పట. జనపనర కరడడబయలు వసురుతూ, ముఖనక పూ కుంకుమ పూసుకున, కుచచ శళుగలపరక జవంటడ

“డకడయం మదరగ చుటటుకన ఒక పురుషుడూ

గ _కరమద పటటుకన, నడుముకు వరణం

~o ఏపపులలలత వయసతూ జక పర వసతరు, ఆ

వచ భట‌? వున పదద. శబదనక క గణందబబక

సురలపటక వధజనం అంత చదయంగ చూడడనక చరతరు,

నం పటట కంందకదంప ఆట ప9రంభసరు, వ‌రు

సవ! మయలు. రహ చతులకు గజులు

వస కరవసరు ఒక సమషంపయక తరకసచూస ఆ గజులుండవు, అట అ

ఈ వధంగన పసుపు, కుంకుమ వగరలు మ యంచసతర రు, మమూలు

డ‌ సలలుగ వపుతరు. ఈ రతన వలలజననన ఎంత

గన వనదంపజసతరు, వ! న మలలకసరవళళన పలుసతరు జనపదులు.

ఎలుగుబంటలు వషలు

ఇవ ఎకకువగ సంబరలలన కనపసతయ. ఇదదరు రండు ఎలుగు

బంటలుగ చకకత చసన ఎలు గుబంటముఖలను తమవుభలకు తగలంచు

కన ఎలుగుబంట వంటు9కలమదర నలుపురంగువసన జనపనరపచు

చకకం ఒళళంతతడుకకన “తస” వయదయనకనుగుణంగ ఎలుగు

బంటవల గంతులసతుంటరు. “తస” అంట మడనుండ గుండలమదకు తడుత వ9లడదసుకన రండుచతులత నూ కండుపులల ముకకలత

వయంచద. ఇందుల శ _కవషంకూడ వుంటుంద. చకకత చయబడ,

రంగులు వయబడ, పదద నలుకచప చూపుతునన శ_కషముఖం తగ

లంచుకన, పదద పదద సథనలు అమరచుకన, పన నలలఅంగ తడుకకున, ఒకచతల కతర ఒకచతల శూలం ధరంచ ఈ ఎలుగుబంటల త సమంగ ఎగురుతూ చరన జననన అపపుడపపుడు అదలసతుంటరు,

202

పులవషలు

జతరలలన పులవషలు కూడ పడుతుంటరు. ఇదదరు ముగగురు

వంటనండ పసుపకు నలుపు పులచరలు వసకన ముఖనక పులతల

(అటటల గన, చకకత గన చసంద తగలంచుకంటరు. పులరవటగడల

ఒకవయకక కర9పటటుకున మధయనుంటడు. తస మత కనుగుణంగ వళళు అడుగులువ సతూ మనషమదకు లంఘంచడగక పరయతనసతునన

పులులలగ పులవషథరులు, మటుగస వనన చంపడనక” పరయతన

సతునన మనషలగ కరంతనునన వయక నటసతుంటరు. ఒకకసర అవ

ఆతనమదకు పంజవసరనటటు, కరళతకదద వన వరనుంచ అతను

తపపంచుకునన టటు, యల వటకరడవశషలనన పదబబసతుంటరు. జన పదులకు ఉతపుకతకలగంచ కళలల యద ఒకట,

చ‌ a చ ఎ రషసంబరల రజులల యల పు£వవవలత‌ కంతమంద యంటం

టక కరగ య" ఆట ప9దరశ సూ డబబులు దండుతుంటరు, న‌!

బండవద వషలు, అర.

పలలలల దవుళళ ఊతసవలకూ దవతల సంబరలకూ బండలమద

వషలు పడతరు. లకష, వషణువు, గణపత తటక, పండవులు, సత రమలకషమణులు, యమధరమరజు పరవతపరమశవరులు మదలన వషలు-వ)9ఫదధ ' వనక నశచ లత ప9ధనం. సజపవరతమవలఉఊండడం ఇందుల ముఖయం, ఈవషలువయయడనక చదువు అకకరలదు

సరవడనరూపం కవలంత. గంమలల చదువురనవ రందరక

నటకలల వషలువయయయలన సరదవుంటుంద. వనదవర ఆ సరద కరుతులద. జనం య వషలను ఎరత ఆనందంగ చూసతరు, ఆదల

ఊలవలలనవస థరకడ వంకనన య వషలు మకప‌ల మంచ పంసదధ గడంచరు. తరువత, యపపుడు నటకలకు డరస‌. సపలయవస కంపన. లనన కూడ య. పనలక. దగయ,

పడంద. రయగడ సరలవకలనల దడసరసంబరం ఊరగంపుల బండ బద అమ

క‌ ॥ జ అచ ఎ =. ” ka ల మద వజన సతరమంజనయ వబలు ఉన" యట సతర పంల

సమయ. నూ.

చత

చు

అదగగర ఆంజనయుడు రూ ననడు, పతకు యూరడనల‌కు అవ ష

సరంవచంద. అర ౧౦టు, కడలక ఆవషం నశచ లతహపతుండ. వం చు జ

జయయల? కసపటక ఆంజనయుడు దభల లన బండమదను ముంచ ఊర

కశడట సగంతడసన పంచత సతను బండబూతులు కడుతూ,.

గరగట

నూకలమమ, మర6డమమవంట గంమదవళల

సంబరలకూ, జతరల కూ గణ చరయులు గరగల? "తరుకన డపపు లమ మతరనసు

గుణంగ ఎగురుతుంట వరు, గరగ ఇ తరడకుండవల ఉంటుంద. దన

తత మద పముపడగ అమరచ బడవుంటుంద. గరగలకు కకలు కుచచ

కృత కడతరు, ఈ గడజరులను ఆసదులంటరు. అంబట దవతల

పూజరులనన మట. వరు గదవరసమల ఊరూర ఉననరు.

వరు శబదనుగుణంగ ఎగురతూ డపపులు వడగవయంచటపపు డు

పూనకంచసతరు. దనన “గవకకుడం” అంటరు. అపపుడు వంటన ఇదదరుమనుషులు పటటుకన మరకరు కడపలలను నటక కరపసతరు. గవకకనవయ కర దనన పటుకకున కరకసడు. అమమవరక కడపలలలు మకకుబడులు వసతుంటయ- అవ చూడగన పూనకం వసతుంద. అపపుడు

కటట డపపు లదబబలు వనవడల కూడ ఆవశంయకసతయ. ఈ సంబ రలన జగరలంటూ తలలవరలూ చసతరు. జనం చచూన ఉంటరు,

గరడలు

ఉతసవలకూ, ఊరగంపులకూ పలలలల గరడలు పడతరు. గరడ

అంట మళ 'ఆటకదు, పరవ తలవంట పదద డళళను కర9లత లయగ

వయసతూ వనచుటటూ వలయంగ పతక ముపపయమంద నలబడ కళళకు

ఎండుగడడచుటటుకన ఆపన ఇనుపఅందలు పదదపదదవ ఒకకకకలక

రండసజతలవంతున ఒకదనమజబక టతడగ మలకు గజజలుకటటుకన

“ఏఠఏల ఏలయల హలసస ఓహ” అంటూ నలపటలు. తుమమద.

204

పదలు, పగనల పదలు వగర జనపదగతలు పడుతూ వనకను

గుణంగ ప కక9ందక ఎగురుతుంట ఊరంత పృతధవ నసతుంద. వలయం

మధయ అటటట పలూ, చమమ వ పలత కందరు దవత సతర పురుష వషలు

వసుకన 'నృతయంచసతూ పట అందసతుంటరు. ఇద కూడ ఎంత సప న

చూసతరు జనం. గదవరసమల మలలు య ప9దరశన చసరు.

తపపటగుళళు

ఇవకూడ అమమవర జతరహలనూ దవుళళ ఊరగంపులలనూ

పడుతుంటరు. ఈ కళకరులను ఎకకువగ కళంగసమనుంచ రపప

సతుంటరు.. ఈ తపపట అనద *తసలగుంటుంద, ఇనుప రకుదపప

లగ మలచబడ పన చరమంత కపపబడ అంటంచబడుతుంద, లన

గులలగనక చత వళళత వయసతుంట వబబు సథయస‌బటట శబదం వసతుంద,

ఇదగుండలమద కరటటుకున వయసరు, వనక 10, 19మంద జటటు ఉంటరు.

అందరూ తపపటలు తగలంచుకున పటల లయకు అనుగుణంగ వనన

వయసతుంటరు, వరు ఎరరంగుకలగన పటటచతుల జుబబలూ, నకకరలూ

వసుకుంటరు. ఆనకకరలణచవర గజజలు కుడతరు. కళళకుకూడ గజజలు

శ కటటుకుంటరు. అవ వయసతూ, పడుతూ ఒక పదధత పృకరం నృతయం

స చసరు. వరు యదవకులసథులు, వరపటలు కధలు వషటవపరంగ

ఉంటయ గపలకృషటున “రనకరడలు, కృషణలలల తలూకుపటలు

ఎకకువగ చటుచసుకుంటయ, గురువుముందుపడుతూ నృతయభనయం

చసతుంట మగలనవరు తరువతపడుతూ అనుసరసతరు. దనలన ప౦తతయకత వవధ రతులగతులల తపపటలు వయంచడం, సరకసు ఫటళు

లగ ఒకరభుజలమద ఒకరు అతనమద యదదరూ యల. ఎకక తపపటలు

వయసతుండడం, ఒకరుకళళు బరచపుకుకూరచున మకళళమద యదదరన కూరచుండ బటటుకున తనులవకుండపడుకున గరు9ననలుగువ పుల తరు

గుతూ తపపటవయసతూ పటపడడం, పదదకుండ ప ఒకడునలబు న,

అతనభుజంమద మరకడునలచున, అతనతలమద నళళపత9ను పటట అవవలకకుండకూడ తపపటలు వయంచడంవంట వ9తభప9దరశనలు

అదభుతవనయసలు ఎనన ఉంటయ. ఇందుల ముందుపడ (గురువు) వరగంతు చల పదదదగ ఉండల. కరణం, ఆచపపు శృమతల లకూడ

అవ వనబడలకద శ

205

కయనృతయం

ష‌ 2 వకనన. లవ‌ వ al ఇ or, (0 (ఢ సంబన అలల క యనమతయం అన ఒకమళం గరజగననతయం చు ల

అస అలల గ అవల అ ఎఖ నల. | చసతుంటరు ఈ ముళశంల దడపు ఇరవ మంద డక ఉంటరు, pean

సగంమంద ఆడవవలూ సగంమంద మగవషలూ డసుకన తలకు కమములూూ మడం” రంగురంగుల పూసలదండలూ, కడ ఈకలూ, న‌ చ యు tad ad ఎ

జమల పంశలూ ధరంచ డళళు వయగూ నృతయం చసతుంట చూస అణల బుజల

ర శ. 8 జక గ, మ న. ఇ కు గగ "చ శక తము అడవులలక వళళ వళళనటయం చూసతుననటలు భవన

కలుగుతుంద. అంత అచచు గుదదనటలు తయర పటలుపడుతూ,

ఎగురుతూ, మధయమధయ కయభషల తలుగువరచ మటలడుతూ,

కూతలూ అరుపులత ఒకరనకరు పలుచుకుంటుంట వళళు నజంగ అడవ

నుంచ వచచన కయలనమ అనపసతుంర,. అపపుడపపుడు వరు నట

నండ కరనయలుపసుకన వలుగుతున నన కగడమద ఊదుతుంట ఆ

కశగడనుంచ మంటలు బుసుమన వంతయలలరలుతుంట చూడడనక

అదభుతంగ ఉంటుంద.

కర౦సము కరశసము కూడ ఉతృసవలడన పడుతుంటరు. “తస” శబదనక

అనుగుణంగ అశు గులు వగ ఉం సము వదయల ఆరతరన ఇరువురు చండు

కర౦లు తసుకన, తమ చతులత. గరగర డ9పపుతూ, ఒకరప ఒకరు

కర) వసురుకుంటూ, దబబకచుకంటూ, కర౦ులను తకసతూ ఎలడుగు

మద పలటవంటవనత తమ నరచునూ, పజఞనూ, పరదరశసతూ నతరనం

దం కలగసతుంటరు. దననల పలలటూళళలల “సధకం” అంటరు. ఉతస

హవంతులన పలలయువకులు ఈ వదయ న నరచుకన సంఒరలల వదరశ

సతుంటరు. వరముషట వళళు ఇద వృత గ సటసతు కతతులత నూ కర%ల

కనూను. ఆరతరనవరు సముగరడలు వవధరతులల పరదరశసతరు.

ఈసముగరడలప0సవన మనుచరతరల యల వుంద-

“ఊరు సంధయతవనశణ మృతమలతమ. యపపరు బహమండమన‌

206

గర డస‌ కలపు హంతకడు చరమ

సం ధముంజరన “౨ అన,

కలటం

పదహను ఇరఫ మంద వలయంగఎరచడ రూళళకర9లల గుండంగ

సపుచయబడన ఒకఅడు గుపడవలు కర9లను పతజకకురూ ₹6డసచ పపున

రండుచతులతనూ. పటటుకన ఒకంచతలనకరుకు మరకరచతకర౦ను తకసతూ ఆచపపుడును తళంగ చసకన లయ బదద మన అడుగులు వసతూ

“తయయకకయడత జనుత అంటూ “ఉచననదన వడువస కంగు వంట

శృంగర జనపద గతలూ, భ_గతలూ గురువు పడుతుంట కలటం

చవరు ఆ పలలవన వంతగపడుతూ గంతుతుంట వనడనక చూడ

డనక వనదంగ ఉంటుంద. ఈకలటలు పలలలలన ఆయ పటల

యువకులు వరమకలంల ఒక గురువ ను పటటుకన నరచుకన సంబరలల

సరదగ వసతుంటరు.

* “కలటం జనపదులకు ఉ కరజనన, ఉతసహనన యసతుంద,

దనల వరణ చలనము, వష సమరసయము, గమనసమరసయము మువవల మత, కలల లయ, రగ సరళ, కంఠమళ, కధ

సందరయము ఒకకుమమడగ ఏకమయ అలర సతవ,

** “హంప వజయనగరమునందల భవనపకరబ తతకలమద కలటముచ యు పర పురుషుల వవధభంగమలుకల బతత

రువులనకము:లు . చకకబడ యునన వ.

*** “వజయనగరరజులకలమున కలటమందు జనుల కసట‌ కర

ఎకకువగనుండను”, పలకురక సమనధున బసవ సపరణంల యలచపపబడంచద _

ఈ కృషణశర పలలపదలు (ఆందభుల జదపద వజఞనం పు, 71 నుండ గంహంవబడంద)

uu జనపద కళస ంపద, పు. 6. డ. తూమట దణపప నూ ఆంధు)ల సంఘకచరత9, పు,258, సురవరం వ9తప రడడ

ర లట దం కసుల కం చ ఇలు han డ‌ rs J ek ) be నడ జు

mde 4 ఖ‌ గ జర అరల ఇడ దస‌ అడ ar ల ట ఎ జః వ ‘4 ద‌ రతరజవస నండ వశ AC Jy రము ఆర న. MEET aT

(32) (a అంట న 4 శ 2 అ అట 2 ul em

కలటక పతయుకమన న రనగ చవపబడండ. శ ల అణు

ల డ‌ జ Ca)

GD eg న సమంతత ఆబ మం MR అదయ అ చన లల అన గ; | గదవరనఐవుల 6౫ కలటనక పశ" మగడవదడంల కుటడచళం (ఆ ఛ చబ

ద జంద అదలరనన దద జం జు మంజు పంంతహండండద.

ట‌ 2

ఖ

బుటచములట €

ఖుటటబమయలటకూడ ఊతవువలక పడతరు. పములవడు, my ఉల — గట గ | కత రం ణు + పములవడభరయ, రధ, కృషణుడు వం లనవ అందుల ఊంటయ.

తలదగరనుం౭చ బడడుదగువవరకు చకకత "పదద పదదబమమలుజస' వన యు

కరంద వడుగటపరకజ తడగ ఒక వదష ఆ వరజలదూర ఆ

బమమను ౫ కతకతతుకన బమమబుడడురందశంగుండ బయటకచూసతూ రమ య అణల అలన . _——

డలు మళంవర‌ వయడయన కనుగుణంగ అడుగురసుంటరు. ఇలగ . అబ

గుర9ల ముఖలు చస, వనక మదరఠతడకత శరరనన తయరుచస

అలంకరంచ ఒకమనషపడలకు రండు మూడడుగుల పడవు కరరలు

కటటుకన గుర9ంమడవదదకనన 6లంచ మ తతవరకూ మ కవచచ గుర9ం

మద కూరచనకళళంవటటుకుతలుతునన టలు కనపసతూ కంద గుర౦ం నడు సతునన బలు కటుకునన కర9లతక లయనుగుణంగనడు సతడు, ఇదకూడ

(|

చూడముచచటగ ఉంటుంద. వనన గంటలతరబడ చూసతూనవుంటరు.

పశచ మగదవరజలల “తణుకు” వ_సవయులు శర కటట ఎలలయయ గరు

యపదరశన లకు ప$సదధపందరు. అనంతరం అతనకుమరడు సూరయ

నరయణగరు గత 50 ఏండష నుండ కూడ పకషదరశ నరసతుననరు. వరు

ధకృషటులు, శవపరవతులు మదలగునవ ప9దరశసరు. బుటటబ మమ ల కయన‌ ఎదురుగడలు, చంతగంజలగుజఞు ఉపయగసతరు. వదురుగడ లత బమమమచసతరు. చంతపండు గుజజుత బమమ రూపు దదదుతరు.

భగంమశలు

ఇక భగంమళలసంగత అందరక. తలసంద. ఇడ లనద ఏ

ఉతసవనక కళలదు, వద పదహనుముంద భగపుపతలు మళంగ

వచచనవరు దపరధనరజునరత9 కథ పడతరు “శరరమ రమరమ

208

వసతరు, ఈమళనక ఒక నయకురలు ఉంటుంద. ఫడలు, హరమనయం

మదదలలు పకకువయదయలు. వరుసన మపటలుపడుతూ ఇదదరుముగగురు

ముందుకచచ నటయలు చసతుంట మగలనవరు కనుక దడలనలుడ

తళంకడుతూ పడుతుంటరు. సధరణంగ వలసపురుషుల ఇకకడకు

చరద. వర సలకషన‌ పకరం వరు పడ ఆడుతుంటరు, తరవత

తంబూలలచచ రవంత రంగుచస సమములు వసూలు చసతుంటరు. వద

అపపుడపపుడు సగగులకుండ పచచశచుంగరంవలగబడుతూ రసకులను

రచచ గటటడంకూడ కదదు. ఇలంటవనళ వరఎలుగుబంటలనృతయం (జశ‌

డనస‌) చపపుకదగగద. ఒకమ మగ ఎలుగుగనూ, మరక ఆమ ఆడ

ఎలుగుగనూ నటసతూ చూపంచ రతకయ లంటవ కలం పండనవళళను

కూడ కమపడుతులను చసతయ. అలగన వరదంత చకబరునటయం

అనడనక వలులదు. వర మజువణ ఉతతమ నటయ(శణక చందన

పకయ. నయకురలు “తూరూపు తలవర లంట జవళలు పడుతూ

అభనయం పడుతుంట “ఓహ‌” అన తలఊవన పండతులుండరు,.

కలనంబరం

“ఓరర వంకనన ఓర పంకనన” అన పడుతూ కలతరపపుతూ పచచన కబబరకులపందరకంంద ఎకకడన పట వనపంచందంద

అకకడ కలసంబరం చసతునన రన నరధరణగ చపపవచచు. తరుపత వళళ

మరమ, రమయయ, హర రమ రమర, మయజఓధయయర మ, అన

దనక వంత. ముఖనక, గుండలమద, భుజలమద పదద పదద నమలు దదద ఇదదరు నూనగుడడలు వలగంచన కలలు తపపుతుంట, ఇదదరు సబళ తళలు (పదదవ వయసతూ వంతపడుతుంవ, మధయజకకు జక చతల

పముబతతం, మరకచతల నమల ఈకల కటల పటటుకన ముందుకూ వను కకూ నడుసతూ చంకనన బబుకథ పటరూపుల పడుతుంటరు. ఇద

పురణలల చపపబడడ పదమవత వంకటశవరుల కధకదు, అలవలు _ మంగ, వవనంచరమమ, వంకనన బబులపణయం, వరహం వగరలత కూడన ఒక భనన మన జనపద కధ, _ తలుగుపజలు ఇద నజమన కధ అననంత నషటగ వంటరు. కధల అపపుడపపుడు కలతపప వరల

భ *తను “తనూ వనదసుంటరు. ఈ కధ చపప జటకు అన‌

ద9పరమందగగర కలలగళమం పసడ, అందున న బవఞరవుజటటు మర

పన కగననడద.

హృకప లలలనూ దవలయం ఉంటుంద _ శనసం రమలయం

అనన ఉంటుంద. కనన చటల కులనక రమలయం, సటక రమ

లయంకూడ ఉంటయ, రత వళళలలను, ముకకటవక దశ, కష

ఏకదశ శవరత) వంట పుణయదనలలనూ ఊళళ భకతులు ఈ ఆలయ

మండపలల కూరచుస‌ దవున‌ ఫట ఎదురుగ పటటుకున ఇతతడ తళ

లత భగవంతున ప గూరచన పటలు, పదయలు పడుతూ భజనలు

చసడ. వనక హరమనయం, మదదలలు తడుంటయ. గణపత పరధ

నత ప9రంభంచ భకతరమదసు కరతనలు, యడల రమదసు కరతనలు, తయగర జు క రరనలు, తూపు నరసంహదసు క రహనలు, తరంగలు,

గవలు తశతగలు పక8చరణపు- ఒకరు ముందుపడత తరవత అద

ద చరణనన మగలనవరు పడతరు. పడవంగంతు మధురయనన

బటట ఈ భజన చూడడనక (శయయుడం చత కకపయన సర ఎంత

నుంద చరతడ, వంందటపడవయ కర సధరణంగ ముంచ గయకు డ

ఉంటన. కూరచునచసదగనుక దనన భ టభజన అననరు. వధయ

మధయ కళహ సతశవర శతకంలనవ దశరథ శళ4కంలనవ, ఇతర

శతకలలనవ పదయలు రగయు కంగ పదుతూ రంజంప చసతుంటరు,

ఈ భజనల నరపరుల నవరు సపతతళల భజనకూడ చసతరు. మధయ మధయ “రమ రఘవ రకషంచును దవ” వంట క రరనలలన మత9ములకు

అనుగుణంగ తరుగుడు తళలభజన చసతుంట ఆజరుల చతులు భరత

నటయం ఆడుతునన టలు చదయంగ కనపసయ. వచచ నభ కృలంత

అరటపళళు, కబబరకయలుతచచ దవునక న వదయం పడతరు. అవనన ముకకలుగకస భజనకరయకమము పూరతయయక హరతచచ

హృసదంగ భకతులకు పంచుతరు. (అందులకూడ తండ బకసురులుం

టరనుకండ). ఇందుల ఏ అలసట లకుండ పడ అందరక సులువన

పటలల “రమ రమరమ సత అనద ఒకట. “సతరమ‌ సతరమ‌,

[

పతరమ‌ జయ సతరమ‌; పటటభరమ‌, పటటభరం, ప

జయ సకరమ‌” అన రమునగూరచ తలసనసన వ

చంకతదులగ వట హపడగంచుకుంటూ ల ర

చకకగప పడుతుంట అరధంకలయక పయన భ

భజసరు. మరకవశషమమంట “రమ రమ రమ సతర అన ఒక

వకయంత ఏకహలూ, సపహలూ రూణ చసతరు, ఏకహంఆంట

తలరజు పయతఃకలంల సరంభంచ మలరజు ప9తఃకలం వరకూ

అనగ 24 గంటలు (ఒకరజు) ఒక నమంత భజన చయయడం. సప

హం అంట యలగ 7 రజులు చయయడం. ఈ భజనజటటులు ఊరూర

ఉంటయ. కందరు భకతులు తమ యళళలలన యవఏరప టు చసతరు.

“మటయచను భ కరకూటములందు పటలుగ గటటప డడవ రు”. అన

సలకురకస మున పండతరధయచరత)ల వగశరు. ఈ కళరూపం చక? క పచనత దననబటట ఊహ చుక వచచు

గదవ౭పవుల రమభజనలగ “హరనధణబ భజనలు కూడ

చసతుంటరు చలచటల. హరనధణబ భజనల వశషం భకషలకు

ఆవశం రవడం. బబ పూనడం లంటవకూడ ఉండవ, ఒకపపుడు

తూరపు గదవరలన వదురుపక గగమంల బభమషటరంళల నతయం

య భజనలు జరుగుతుండవ. బబ మషటరభరయ హరనధబబ ఆవశం

పంద జవతంతం ఆ ఆవశంలన ఉండపత భకకులందరూ ఆమన

బబగ ఆరధంచవరు. అంతకకుండ బబమషటరతమమూన భరయప

కుసుమకుమర (హరనధబబ భరయ ఆవశంచందన అమను కుసుమ

కుమరగ పూజంచవరు. హరనధబబ సమరణల తనమయుడ భజంచ

వరు బబమషటరు. అందుచత ఆయన అసలుపరు శర మలయల సతయ నరయణ అనద వడచ అందరూ బబ మషటరన పలచవరు. ఆయన

రయవరం హసకూలుల ఉఊపధయయులు, 20వ శతబల పూరవ రథంల

హరనధభకతులల పసదదులన పగల‌ దసుగరు, శకుంతలమమగరు

పసటనన భజనలు భకతు కులన కకుండ పరకషకులన కూడ పరవశంపజ సవ, వననమద కుంకంమద బబ పదలు కనబడటంలంట వచతరలు

కూడ ప9చరంల ఉండవ. భజనల ఒకరు పటభవనన అభన

న c యసూ నృతయ కూడ చసవరు. ఈ రచయత బలయంల డబంుదట _—_

poe క. గణ ద శ సూ. ణ నృతయనక గజకటంద య భజనల చ, రమభజనల గ క హరనదద ల జట క

wo Po క. చ శ అలన ఇట లం

జ, కుసువుకుమరజ *” అన నమంత ఏకహలూూ సపహలూ కూడ జ చల అజత

జరుగుతుంటయ. హూరం యూ భజనలు ఇదురుపకక కంకుదురు, రం

వ చ బ రయవరం, ప. సవరం, మండపటక, మహవందయవడ, అ

బలభదయపురం, రమచందృపురం, కతతూరు, సమరల కట, పదదపురం

కకనడ, రజమండ9, ధవశశవరం, కవవూరు, నమువరం, ఆ

ఏలశవ రంలల ముమమరంగ జరగవన. ఈ రచయత తకషదంగ: కలు

హరనధభకులు కవడంవలల కంకుదురుల య రచయత ' యలలుకూడ

నధభజనలకు ఆలవలంగ ఊండద.

పండరభజన

“జండ పడ ఇణద బయంగ పంణర జయంగ” అనపడతూ

వలయకరంలనలబడ, కష రురంగుబటటలు ధరంచ, చతల ౯హయు

రంగపజంతత దదప 40 మంద నృతయంచ =: పడుతు6ట, అవలయం

సుధయవరుగుతూ. గురతవ పటవముతూ నృళతయుగత నడుపుతుంద హలమన, మడలఎ అనుస.సుంట చూస జనం వసతుప యుల సగ%సతు6ద పండర

(| ఆ గ 3 (sa J ౭తడూర మ ఎదగమ పంణర” అవ పటకు వరు య

చస భవ నృతయ వసలు చకకన రససు న ఏ కలస చూపరులను (5

పులకంపజసతయ. ఇద ఈ భజన రత దనన తూరపు గదవరజలలల గలలల మమడడ వ_సవవయులు శర ముడల సతయనరయణ గురువుగ

ఆ వరసరగంమలల ఎనన జటటులు తయరుచశరు. ఆవూళళన శర బ రగరడడకూణ పండరభజనల గురువ, 50 వళళ క9తం పందలపక

వసతవయులు శర క కవవయూర ఆదనరయణనడడ పండరభజన గురువుగ చుటటు

fA ~~ Ox శల ఎనన గ9మలల దళలు తయరుచశరు.

ఈరచయత గంతు మధురయనక మురస పసతనంలన వరు

పండరభజనల తరచ దుయచచ భరజనలకు తసుకుపయవరు. ఈ

రచయత కలు నటయలల పదునుతకనచటద, -

యం న‌

చకకభజన

గంమలల' యువకులు రుమళళు నడువుుకుబగంచ కుడచకల

ఇకకత చయబడనచడతలను తళనుగుణంగ వయసతూ, ఎడ పుచఖతత

క రనలనభవలన అభనయం చసూ ఒకవలయంగ నలచ కళళకు

గజజలుకటటుకన ఒకరత గంతులువసతూ కదులుతూ, వలయంల గురు

వుండ ముందుపడుతుంట, అందరూ పకచరణం తరగ పడుతూ,

చూసవళళక భ_కరసం ఊపపంగల చసరుయభజన. లపల వల

యంల హరమన, మదదలలు వయసతుంటరు. ఇద పండర భజన

లంటద గన ఆ వషలూ, ఆ జండలూ వుండవు ఆ పటలు వరు,

నృతయం కదలకలువరకూ మతం అద ధరణ,

ఇద ఒక గురువును పటటుకన వరషకలంల పటలల కురరకరు ఇరవ

పర మంద ఈ పటలు, ఈ నృతయం, అభనయం నరచుకుంటరు,

ఇంచుమంచు పటక బృందం వుండద. పటళగల ఆలయలముందు

వరు అభయసంచ సవరు, ఆ వటలుడూడ శబటచచ రణత నటు గవునన

(గమయరలు) దవునభ కర, అవశం గూదు కటటుకన వుంటయ, న గ

సగ

గరంటకు పడత రర IB

ఎనమదమూళళరవ నలుగు

తమమద వమళళూ ఇరవ ఏడు

పదకండు మూళళు ముఫప మూడు

పననండుమూళలూ ము పర ఆరష ian

అనద ఒకపట, జనపదులు వదయవంతులు కరుకద! అందువలల

యల పటలల ఎకకలుకూడ. ఎకకంచటం లకకలు సులువుగ నరప డనక అయయుంటుంద. చకకభజన ఈ కరంద గణపత ప9రదనత పయరంభసరు, అ

శవశవ 1 వ గణనథ Pe)

నవు శవున కుమతుడపు గణనధ” ల ల అళ అంజ వ లద గద ఏ :

బత కలలలనూ నృతయంచసతూ చ సఈభజన ఎంత నయననందంగ

వుంటుంద, ఇంచుమంచు నృతయం కలటంలలగ. ఇందుల రమ aarp జ క ఇట ద * గ షల జజ శ చ కశ లజ మడ క భనూ స బదు క డడలంట భు కగతరన కభషష అజ దదంలతతంలు జూడ హరం

ఖ (sa (a అ ళళ wl!

గంబరనమూ జతరలబమూ ప%దచసుంటర, ఇడ భ_పరబ శ na) ళ eer.) a.)

ధకకు గకుండ యయువజనులల క 9ముశకషణ నరచుతుంద, గతనక

భృత, లయ అలవటు చసతుంద.

నృతయతళభజన

ఇందుల చకకలకు బదులు చపప తళలు వడతరు. దనక

నృతయం, తళం (పథధనం, మధయల వతతులువలగంచన దపంచటటు

ఉంటుంద. వరు దనచుటటూ వలయంగ నలబడ “తండవనృతయ

హర గజనన, ధమకట ధమకట బజమృదంగక హరలరంగహర

గజనన” అన గణపత పరరథనత ప9రంభంచ భూమ అదరల గంతుతూ

పర9కషకదృషటన తము కంద9కరంపజసుకుంటరు, “రమభజనచయర

రజతగర రనుభజనచయర, తంబురమటుతూ తళము చయుచూ

తకట తటయన నృతయము సలపుచు, రమభజనచయర అన క_రహన

మంచ దరువులత ఊపస జనంచత శభష‌ అసపంచుకుంటరు. దనక

చకకభజనల లగ గురవు చలయంలగ ఉండ క రరననడుపుతూ అడు

గులు చూపసతూ భజనచయసతుంటడు. హరమన మదదల మమూల.

దనక పరతరయక వషలు పకపయన రుమలు నడుముకు చుటటడం,

రు గజజలుకటటడం ఉంటుంద, “శవ మలదవ _ రమమంవరవ”

వధ భగవతం వధ భగవతులు పలురకలు; కూచపూడ భగవతులు, తూరపు -

భగవతులు యనద భగవతులు ఇల ఇంక ఎనన, తూరపు

214

భగవతులు భమ కలపం, గలల కలవం లంటవ ప౦దరశ సతుంటద

ఇందు మటలు తూరపు యసతనూ, రగలు తలుబమమలట ఫణత

లనూ ఉంటయ. 'బటపటచనుకులు దుపపట తడసను వరద, ఇద యకషగన ప9కకయ, తరల చనన గుడడ కటట, దనకనుకనుండ గరమ

రగన ఆతర తలగసప. నృతయం శసతరయం కకపయన సశషటరయ

మనన ంత భ90త కలుగుతుంద, పత దరవుక వంతగ ఒక బగహమణ

చషధర ఒకరదదరు తళంకటటవళళూ మదదలవయదయ గండూ)

సహకరసతూ నటకంవ? మంచ రగ నడపసతరు, యనద భగ

వతుల “చంచులకషమ” నటకం పరసదధమనద. “చటటులకకుగలవ నరహర పుటటలకకగలవ” వంట పటలు వలలపరజల నటపటటడనక వర వధ నట కమ. కరణం. మదగభగవకులు కంచం రంగనన. ముందుకు

నడపరు. పందరకంద బలలలువస ముందు తర వనుక తర కటట

నటకం ఆడవరు. వర నటకలల ప$సదధ చందనద “శశరఖ పర

ణయం. పటలూ మటలతపటు నట పదయపఠన వధనం కూడ

చటు చసుకుంద ఇందుల. నట నటక రంగనక దగగరగ ఉంటుంద

క‌ ప9దరశన.

శరనధున చటువులల “భగతుల బుచచ గడు” అన మట వర

ప9చనతను తలుపుతుంద. ఈ భగవతులుకూడ “తండవ నృతయసహర

గజనన అంటూ గణపత పరరలనత అరలరత9 పరరంభరంచ తలలవర 9 థ ౮ ళ గ

వరకూ ఆడవరు.

ఈ భగవతుల పదరశన పరయగ వయజననన గూరచ ఒక

చరతరతమక గధ కూడ ఉంద. క9. శ. 1505 _ 1500) కలముల వజయనగరపలకుడు కృషణదవరయల సవత అనన అయన వర నరసంహరయల ఆసథనంల ఒకనడు కూచపూడ భగవతుల పృదరశన వరపటయందట. వజయనగర రజుల ఏలుబడల నునన “సదధవటం సమ

“సమమట గురవరజు అధనంల ఉండద. ఆయన పననులు వసూలు చయడంల ఘరతఘరకరయలు చసవడట. పనను లవవనవర భరయలను ఈడచ తచచ వర _నృనగ9లకు చరుతలు పటటంచ దరుణంగ హంసంచ వడట. ఈ భగవతులు వన హంసకండను, అతన దుషవష లనుకనను లకు కటటనటటు ప$దరశంచరట _ దనత రజు ఉగు9డ జడ

ణ |. mh we pw ఇక ఆ me an” Ranma ప న ఆ మ న

సయం అము అరబ మయ FD. im | ౫ ఆ బం ఆహ ల ట # భు

వలల వ పు అజ అ జట‌ జ wren అతగస క నలజ నుండ అబ ంచడట

ఆవ ఇ క రం చ ఉం ను అవవ ష ష ఉదయ. న ననన. Car Pa స! మక ఉం. Uh (ఆ) yi ern యులు లు Ce re he ఫు ఉదరం" “క‌

అజ

న కన శ అప జ య

అంళరవ టకనన ఉలుకు తసు6ద,

ఊరమధయ కళజగల పందరవస మూడుప౦కకలమూస వస,

నలుగవవ పు కలలనకరగటట, లపల ఆముదందపలవలుగుల ఆతర మల

మద తలుబమమలు నలప వనన కదుపుతూ రమయణ, భరత,

పత9ల సంభషణలుగ పనుకనుంచ పలుకుతూ మంచ రసవతతరంగ

రతంంతసగంచ పుృదరశన తలుబమమలట మధయమధయల బంగ

రకక, గండలగడు, కతగడు, జుటటు పలగడు హసయకతులత ప9కషకులన అలరసతూ నదుర మల నకలుపుతుంట రు, వర సుదరహ మన

తరసథయర గలవనవదధతక తలుబమమలట రగలన పతత.

ఇంచు ల ఆంంచఖ రక గడ. బల గమమ తతుగ ఉఊంహుండ. సబుకర (i

రగం వర కదదుబడడ ఈరగలు కశబరపపుదు ఒకరు తసునన రగం అజ

ధల మవకరందుక వడం, సగదస సగదస అనన సథయలూ పల

* “సంసకృతంల ఛయనటకనులనవ అంధ9దశంల తలు బవ కల నం జనయ 2 శలటలుగ వయవహరంచ బడుతునన వ. బ‌ మృలుచ స పదరథనన బవు

టర‌ కనక పరు వచచ ౦ద. రు

** వనదంతపటు వజఞననన , రడయ లూ వరతవ తకలూ లన రజులల వరతపంసరనన. పరజలకు అందంచన య బమమలట

మనవున ఆదవనదము”

తలుబమమలట పరదరశనల మదటగ తరమదగణపతబమమను పరవశ పటట __

* కూరమ వణుగపలసవమ, నటయకళ, ఫబ9వర_ మరచ 1970. పుం L14

** యం, వ, రమణమూ ర డట పు. 110

216

చల ళ . కకష ms ర ద ఇక వడ ౬ శశవరం చతురునజం శుకంబరధ ర 6 రసం న ళ

ప9సనన వదనం ధయయత నరవ వఘన పశంతయ

అగజనన పదమరకం గజనన మహరనశం

అనకదంతం భ కనం ఏకదంతపుపసమహ అన శకం

“తరుండము నక దంతమును తరపు బజజయు

వవుహ సరమున‌ మండుగ మయుగజజలును

మలలన చూపులు మందహసమున‌

కండక గుజజు రూపమున కరన వదయలకలల

నజజయ యుండడ ఓయ గణధప నకు మకక దన‌”

అన పదయంతనూ గణపత ప9రభనచస తరువత*సరసవత నమసతుభయమ‌,

వరదకమరూపణ, వదయరంభం, కరషయమ, సదధరభవతు మ సద”

అన ప 9రధనత సరసవతచమమనూ వ9దరశసతరు,

ఆ తరువత బంగరకక కతగడు, గండలగడు తరమద కకకు

తరు. వరు ప9దరశ నచయసతునన పదదల పరలు పదపలనపరకన

ప9శంస ప ప యతర చటల తమను ఆదరంచన వళళ పరలుచ సప సుతంచ.

ఆపమమట తమువదరశంవబ యకధను తర యజసతరు. రంగనధరమ

యణంలన లంక దహన కధను వరు వరవగ పరదరశసతరు.

ఒకసర ఒకతలుబమమలటమళం ఒక ఊర

మరకఊరు వళుతుననరట. అడవళ చఠటవడత ఆకకడ బమమలట వయయమన, తలలవర పం ₹తప

“నుంచ అడవదరన

కందరువచచ ఆరత

.కంయస మన చపప

రట అరధరత అట ప9రంభమయయంద. జనం కుపపలు తపపలుగ

వచచరు. కంతఆట అయయసరక అంజవయపతయప)వశంచ దరువుల .

మంచ రషటుగ వషం సగుతందట. మధయల ఆటగళలు పరకషక

రససపందన చూదదమన తర తలగంచ చూససరక ప9కషకులు ఒకకరూ లరట. ఏవంటతన ఆశచరయపయ అపపటవరకూ ఊనన ఆపకష కులు దయయలూ భూతలూ అన అరథమ భయంత యక వదలకుండ తలల

వరూ ఆంజనయపతయన ఆడరచరట, ఆంజనయసవమ పరు తలసత దయయలూ భూతలూ పరపతయట, ఇద ఒక కద అనుకండ _

కన వరలు. తురవకుంట సజక కరతలన వరటవర ఆడ స తయ కు! అల‌

వల దద యహ లక పజనలకు పద వకసం, fs Ge భ‌ టటు న.

అం జ‌ Mn జయ? న న ల ట ~

తలుబమమలట య గన పదదపల ఉంటుంద. ఇందుల డవప ఢ క

లు వచనలు, పదయలు, దరుషతలు ఉంటయ -కతలుత ఓవుులు

తయరుచస రంగు ల వరక కవ 'లసనరూ పుల అదభుతంగ వర

క డదుతరు ఫం ళు

తలుబమమలటవర పృతభను గూరచ భసకర శతకంల యలవుంద.

“ఖంచుక నరపు చలక వహనత జందన నకవతవవమున‌

మంచు వహంచ నకతన మకకల యటలన తలు బమమలన‌

మంచ వవక వన తరమటున నుండ ప9శ సతరతన oe డంచన వడ వ జనులడందము నంపవ ప9కత భసకర”

శ

కబబయ మతయుడు తన అనరుదధ చరత) పఠక 12వ పదయంల - . ౬... తరల కధ చపపున బమమలడగ, నకకడ

హసయపుం 'బరతమలుండవ పకకులు వకకరంచుచున‌”” అన (|వశడు.

ఇద కధకు సంబంధంలన వషయలు కూడ మటలడ కతూ హసయనన

అందంచ గంలగచు, బంగరకక, కత శతగడు పతఠతృలనురదుశంచ

చపపనద,

పండతరధయచరత9ల పలకురక సమన _

*శ “భరతద కధల చరమరగుల నరంగవబమమల నడం

చువరు” అన బమమలటల పరకననడు. అంట 12వ శతగగ నటక

సమ వ పరసదధల ఉననయననమట,

గదవరసమల య తలుబమమలటవరు కకనడ దగగర

మధవపటన ౦లనూ, దవ రపూడదగగర జడ‌. మడపడులనూ, వలూరు

దగగర శనవరపప టల లనూ, రజక కుండదగగర ధవళశశవ రంళ నూ రూ అనద

నుండ ఉంటుననరు. “జకక మధవపటన౦ గ9మం గవససథలంగ

చసుకునరమరమ అయదువందల కుటుంబలు నవససతునన య, "వరల

* ఎస‌. గత, “అభనయ” 28, 29 డశంబరు 1980 సంచక

“తలుబమమలజ వయసంనుండ,

218

అనవ రత వంకటసవమ, వనపరత సదయయ, డలు కటయయ, శరమతులు తట గండమమ, అనపరత గనమమ, తట కటమమ, తట కటలంగం మదలగువరు ఒకనడు పరననకగనన కళకరులు,

పంబ కథ

“అంబ రవ జగడంబ రవ” అంటూ పలలలల సతతమమ సంబరలు

చసతుంటరు. సంబరణ ధూపలత పంబలళళు సతతమమ ఆదశ కర అన, సృషట అవరభవం, సతమమ మహతవయలూ గూరచ ఈ పంబకధ చబుతరు. ఒకరు పంబనదం వయసతరు. రండు సననన చనన వరణలు లంటవ కలప కటటబడ ఒకవ పు ఒకకదనన పులలముకకలత వయసతుంట “పంబలకకం పంబలకకం అన శబదం వసతుంద. మరకరు జముకు వయసతరు. ఇంకకరు శృతక తల ఊదుతుంట ఒకరు కలక గజజలు కటటుకన ఎగురుతూ కధ పడుతుంట వయదయల వరం దరూ చవదగగర చయయుంచ “ఆ....... _.” అన ఆకడతరు. జనం కూరచున ఎంత ఇషటంగ వంటుంటరు, దనన పంబకధ అంటరు, తలలవరక వరు సంబరంగ సతతమమన ఊరవలక సగనంపటపపుడు సతతమమ గుడముందు నుగగుత వసన పదమంల మకపతునుకస ఆ రకతంత ఆ ముగగు తతతస కతతకడవల పస (దనన క తరకడవ అంటరు తమల ఒకరక కతతకకకటట రవకతడగ న కతకతతుతరు. మక పగులు తస అతనక ఎడజందం, పడజందంచవస అతనన సతతమమ గ భవసతూ వధులవంట ఊరగంపుగ తసుకళతరు. ఊరు చవర కచచ సరక ఆమ నుదదశంచ -

ఏ తలల కననద సతతమమ ? నద మళల పువవుల ఛ

నద మలల మగగల ఛయ”

3

బరు. అధ ఆమ కషమటమర, కృడభరమంల బవనలు అన చపళబడవళు. ఇత. అటట జబబ బడడవళళు వరశళ, వరు కులనక మదగలు, రమ

219

చందరపురం దగర వసలపూడల ఇపపటక వరుననరు. ఈ సతతమమ

ప పందలపకక కకనడ జగననధపురం

ఇక తడపలలగూడం దగగరగల పంటపడుల దనమమ సంబర౦

కూడ యలగ చసరు. శనవరంరత) పంబలళళు తలలవరలూ దనమమ

కధ చబుతరు, ఇద మంధతరజు కథ, -ఆరజు యకక ఫజనజయత

లను భ9షటు పటటంచడనక ఒకపదధత పృకరం దనమమ (దవత తనశ కర

యుకతులనన ఉపయగంచ రజును అషటకషటలపలు చసతుంద. (హర

శృ ందు9జజ వశవమతు9డులగర. అల ఎనన 'యబబందులకు గురచసన

లంగన మంధతరజునుమచచ తన సంపూరణ శ కరయుకషులత అతనక

అషటయశవరయలూ కలుగజసన దవతగ కరతసతూ కథ ముగసతరు,

తలలవర ఆదవరం జంతుబలులు, పగలు పదగంటలకు ప౦9ధనపత)

దరుడుదనమమ క తతరకడవన గ ౨కతతుకున తనక దనమమ పూననటలు గ

అభనయసతుంట గంమసంచరం -_పధరంభమవుతుంద. సతమమ “లడ

దరపడుగున కళళమద నళళు పయయడం, బటటలమద నడపంచడం

మమూల. ఈ సంబరనక తూరపు గదవరనుంచకూడ వసతరు దనమమ

భ కులు, చుటటుహృకములగయమల ప9జలు కులభదంరకుండ భకష కతర

కలుసతరు. క తకరలు, టరకటరలు, లరలు కననవరు య దవత

దగగరకుతచచ, పూజలుచస తునదగగర తలుపులమమల వదగగరలగ

యమకు జంతుబలులనసతరు,

మదగలకులవలపు గంతలనము సంబరంకూడ యలగ చసతరు

పంబలళలు. వరు చసవ యలవలచులు, కులవలపు ల సంబరలు.

తంబుర కథ

తంబురకధ అంట తంబుర భుజనవసుకన ఒకచత వయసతూ రండవచతల అంద కడుతూ ఒక పురుషుడు, వృకకన ఢకక వయసతూ ఒకసతరగన ఇదదరుసరరలుగన “తందనతన అన వంత పండుతుంట బలనగమమ, కమమమ, లకషశ/మమ, సనయసమమ మదలగు కధలు చబుతూ పలలజనులకు వనదం కలగంచ . బయయం, పతబటటలూ

వసూలుచసుకుంటరు. జ “ర కధలన [వతయకంగ. ' జంగలఅన

220

ఒకకులంవరు చపపు చుండడంచత ఈ కధ ప9కర9యకు జంగంకధ

అనపరు పరఖయతమయంద. ఈ కధసంవధననన సరక జంగలు,

ఈత ముకకు జంగలు ఎకకువ వయ సతలక తచచరు. వరు వయంచ

గుమమట అన వయదయనన (ఢకకర బుడగ అంటరు. అందుచత

వరన బుడగజంగలన కూడ పలుసతరు.” దనక కుడఎడమల ఇదదరు

వంతలు, మధయ కధకునత నృతయంజడంచ బలల'కకకంచరు. ఇల

బలల కకకన దనన బు|రకధ అంటరు. ఇందు “పలన టయుదదర

“బబబలయుదధం? సృసదధపందయ. వరరగడ వరవశం తసతుంద.

ఉ'సంగతం, నృతయం, నటకం - యనట జనపద రతుల

మలుక లయకను మనం బుర౦కధల చూడగలం, బుర9కధల నవరసలూ

ఉననయ. సమనయ పరజలకు సంఘక రజకయ చతనయం కలగంచ

డంల దనకదసట,”

+++4* శరనధున కలం నటక బురృుకధలు బగ పృచరంల ఉనన

యన శరండభరమంలన యక9ంద పదయంవలల తలుసతుంద.

దృత తళంబున కర గుంభతక ధుంధుంధుం కటతకర సం

గత వయంపుచు నంతరళక యత గ9మభరమంబుగ

యత గూడం దవపద పంబంధమున వరనకసముం బడన

కకత ప౦తయకషరముం సమరకులు ఫటకరంబునస‌ దూలగన‌”

అసలు తంబురకధ రూపంల నడు యరచయత చబుతునన

“పరవతకళయణం 'కథ పండతపమజనరంజక మ పరజలన వశషంగ

ఆకటటు కుంటంద. ఈపరకరయ వశషటయం యనటక జనరంజకమ

అన యద చబుతుంద.

జవుంకులకథ

“సరంగ సరంగ”, “రజూలనపపూ డూ రరద పరద” అంటూ

చతసంగ సరంగధరుఖణ పరపంచడంవగ ర కరనలు ఓ పతయక మన

* సహదవ సూరయ పకశరవు. రూపకళ, పు, 7 ** లకష కంత మహన‌, నటయకళ, ఫబరవర. మరచ 190/0.

పు 128, 180... —

*** శరనవస చకవరత, యకషగనవయసం, నటయకక, ఫబవర

మరచ 1870. పు 12, 13

221 te

ఖ‌ లల వడుతూ సరంగధర. కనయకక బలరజు కఢలు చబుతూ రతు9లు పటళల జననన వన దంపజసరు జముకుల కధకులు, ఇందుల నటక వ9క9యకుజందన సంవడలు ఎకకువ. కధకు సంబంధంచన ప(తలు సరంగధరుడు, చతరంగ రతవంగ వంట వషలు ధరంచ కందరువచచ ఆయ పత9ల సంభషణలు చబుతూ నృతయం వస అభనయసతుంటరు. మగలన వళళు శృతక అనపకయబు రక చసన తంబురవయ సూ ఒకరు జముకు వయనం యదదరు కథ నడుపు

_

తుంటరు. పట వ9జలు ఎండ ఆర త ఈ కథలువంటరు.

రు రణం౦

“అంగన వదః చతవర మమంస నయయ వసతరః పురణం ధరమ శసతరంచ వదయ హయత చతురధశః” య చతురదశ వదయలల పురణమకటథ,

“పరమ పరణకుల‌ బహుపురణ నముచచు యంబన

మహన గనయడు చుండ”

— నననయ (ఆడ పరవం 38౬)

“జరయస‌ నననయ తకకనద కవుల యురవన‌

బురణవళస‌ డనుగుస‌ పయుచు -- బమమరపతన (ఆంధ9మహభగవతం పధమసమంధం 18)

“జనులు అపపు డపపుడు హరణకులవలన

భగవత భరత కథలను వనుచుండర”

— నననచడుడు (కుమర సంభవం. ఆ ౧౧)

““ఏబుధ వపురల బలవగ బంచ

వనుము భగవతంబు వజఞన మదవ భరత రణకథ పటంచ వనుము”

__ శరనధుడు (వలనట యుదధం)

ఇలగ పురణవ9వచనమనద ననన యకలంనటక కనబడుతంద,

పగ మధయల ఏకలంలనూ మరుగుకుపకుండ అవచచననంగ

222

సగవసతుననటలు వవధతరలకు చందన తరవకకవులరచన లల వటం

కంచడ బటట గ౦హంచవచచయు,

ఇద ఒక వశషట వధనం. మఖకంగ, అశువుగ, అనరగళంగ మలలడ సరళ భష చనుతకర సమరథయం దనక ముఖయవసరం,

దనక వయస పఠం అన కూణడపరు. దననబటట ఈ పురణప9వచనం

వయసుననుండ పరంపరగ నసతునన టలు భవంచవచచు. వయసశషయుడు

సూతమహమున పరమ పరణకుడు, అషటదశ పురణ లను ఆపసన పలట,

ఆనట జనసమనయమునకు వశలషంచ చపపనవడు. పురణం అనద

ఇంచుమంచు ఏక వ తఫనయం. చతురవ ధభనయలల వచకం

అతన పవచనమ. పురణం చపపునపపుడు మమూలు బటటలు కకుండ

అతను కటట పటటుపంచ, వభూత రఖలు, వసనకరర ఆహరయం. ఇక

సకవ కభనయం పరణకుడు కధల తనులనమ శగతలల కూడ రసను గుణంగ రమంచకంపశవ దదులు కలగసతడు, కనబరుసతడు. ఆంగకం

కళళూ చతులూ ముఖ కవళకలూ సందరభను సరంగ తపపుతూ

అభనయసతుంటడు, అందువలల హరణకునద వకపతభనయమన చపపవచచు.

గడవ-నరు తయగత కవతవం వసుందన, కృషణజజలు | తగత

సంగతం వసతుందన ప9కత, ఇద నజమమ అనన టుగ గద వర

సమల పురణ పృంవచనంచస సహతయ పండతులు ఎకకువ.

గంధం సుందుంచుకన పురణంచపప పదధ తకకుండ గంధం అవసరంలకుండ పురణపవచనం చసవరుకూడ ఉననరు. వరల

వశషవఖయతగనన వరు శ పురణపండ రమమూ_రరగరు. వడద రజమహందరవరం. అదవతయమన పండతయంత ఖంగుమన కంచు కంఠంత సమనయులకు సులువుగతలస ఉపమనలత అనువ మనంగ చపప వరు, వచచన ప9కషకుదు మరకదలడం అన పసన త లదు, కధ పూరతయయవరకూ నశశబదంగ కూరచ వలసంద. భరతం, భగవతం, రమయణలు నలలతరబడ వననూ మళళమళళ వనలన పంచవ. తలుగునల నలుగుచజగుల ప9వచనంచస పరుగడంచన మహవదవంసులు,. పండతపంకండులు వరు... -.

చద mean ఇలల తయ ట‌ అణ త, [| Wo ట‌ bs wpe po యం అలగ వజపయజుల డబ ణయకపరరు మత (దు ॥ జ ఓ |

నస‌ ఆ అద మ అ లు ఇట ల అప నల‌ శర మల భ: Pra త

బందృయవర ల) అసుర ళ మడధరడ సంవహసుండలతంగ లకకబషరంర అను సన‌ల.

గ గ కర ద‌ ౮ నల”

హ గ. త స ల! ఆశన నన శ భు ర

వంతమణశనరరగరు కూడ లయూకవలల. wu ణం అంట అస పత a __— గ ల‌ స అల ar

జనం వరగబడప య వదు. అమము త మన జనకరణ, ఆ ఇపపుడ ౦౬ రస‌ cn ఖు

జగసు, పురణంతరగత వషయలచరన పండత ద మరలందరశశ జ‌

Pa జ‌ ర జ ద అటల

పరవపలన చసద వత పురణం కకనడ, మండపట వగర పటట

ణలల 7లలతరబడ చబుతుండవరు.

ఇక రడయల వయస పఠ దవర వసకకకనవరు ఊషశరగరు,

వరద రజమండ9. అసలుపరు పురణపండ సూరయ పృకశదకషతులు, బర పవచనం తరు మరరకం. ఇద ఉపనయసధరణ, పవరల ఇలలతరబడ

ప9పచనం చయయడం కకుండ అపపుడపపు డు అకకడకకడ రమయణ,

భరతలలన ఘటటలు చబుతూ తన అమృత వకస 9వహంత మనుషులన

మంత9ముగగులన చసవరు. వర వసంగం ఒకసర వంట ఎవర ననర ఆయన అభమనగ మరపవలసంద. ఆగంతు లనమధురయం,

అవపపడంలన నరచు, అమటలకూదచు జనకరషణకు దూ లఅకరణ లు.

వలమక రమయణం, వయసభరతం సమనయులకు అరదమయ

* ఆధునకంగ వశలషసతూ చపపడం వర పరతయకత. సులభ శ అల మ అన

గంమంలన గుడ ఆవరణలగన ఊర చవడగగన ఎతన

బలలమద పురణంశసతరులు గరుకూరచన ఎదుట నయసపఠంమద గరం

చచు. వుంచచ అద చదవ వపరసతుంటరు, కంతమంద చదువుటకు

వగ మరకరన ఏరపటు చసుకన వరు చదవగ వరు దనన సులభ ఆవవుగ వవరసతుంటరు. సధరణంగ వలమక రమయణం,

వయస భరతం, దవ భగవతం, కవతయ భరతం, భసకర రమ యణం, గపనధ రమయణం, పతన భగవతం, భగవదగత శవ

పురణం గృంధలను ఈ పహృవచననక ఎననుకుంటరు. వనకలం

వచచందంట రతు9లగక సయంతరం వళలలకూడ గఫమలల పురణలు వనబడుతూన ఉంటయ, జనపదులకు జఞనభకష పటటన

కళరూపలల దన సథనం గపపద. ఈపవ(చనంల మధయమధయ ప9కష కులను భగసవములుగ చయుటకు ౫ శరమదయమరమణగనంద మర”

224

వంట గవందబబబలు కటటంచడం, “రమరమ

కూడ చయసతుండడం చసతరు, ఇందు కషకలూ

పరతయక బజలల ఉంటుంద. అదక చతంమన ఛయ. ఈపురణ

కలకషపలు గలల తరబడ సగవ. చవర అందరూ పురణంశససులు

గరక భ_కటత కటనలూ కనుకలూ చదవంచవరు,

పనుగంటవరు పురణపఠనం గురంచ ఇల వంసరు _

“కలడకలము కందట (పతగమమునందూ రము భజనలు

చయు చవడలన మటటచటటుకసంద వయబడన ముటట తనన పన

మునసబు కరణముల రచచసలలన రత ఎనమదగంటల సమపమున

వృదధులు, బలురు, పురుషులు, సతరలు సవకశముగ కంతసపు కూరచుండ.

నషకలమష హృదయములత నశచల దకషత పురణం వనుచుండడవరు,.

పరణకుడు గంలరకంఠసవరముత నటట నశశబబసమయమున భరతమ,.. రమయణమ, భగవతమ బఠంచుచుండగ కధసందరభములననుస

రంచ శషయులను భూషంచువరు. కపషట, కృషణ అన తతకలక భకతత

నరచువరనల ఒడలు తలయన పవతనుభరవముత నలలడు చుండడవరు,

“ఈ పురణ శ9వణము వలన ప9జలళ భకసభ వము పంపందుట

గక పుణయ కరయములందు దకష, సంతుషట, శంత, థ రయము, సతకరయ

చరణలయందు మకకువ వలల వరసవ, జత ఐకయతకు ఇవ ఎంతగన తడప డవ”,

సధరణంగ పురణ కలకషపం [పతరజూ లకకళయణం కరుతూ య కంద కలకంత ముగుసతుంద _

_ “సవసత (పరజభయః పరపలయంతం _నయయన మరగణ మహమహశ

గ వహమదభయబృభమసతు నతయ __ లకననమసతససుఖనభవంతు”

కందరు __

“మంగళం కసలం దయ మహనయ గుణతమన చకరవరత తనూజయ సరవభమయ మంగళం”

అన ముంగళంత ముుణసరు, అంట‌

షటళర లంటవళుు “సం స” కం, మటత ంఎసువ?రు. ఉపతర లంటవళళు ణ‌ అన జకక మటక _ఎసతువనరు

ఉల

హరకథ

హరకభకూడ జనపద కళసవరూప మ. హకకభకుల: కళక గజజలు

కట ఎగురుతూ హవ భవలు పరద సంగతంజడంచ కర నల య — అల

తనూ, ప పదయలకనూ, సంభషణలకనూ కకకధనం సగసతు మధయ

మధయ పటటకధలత ప హసయనన గుపప సతూ భరత, భగవత రమయణ

కన కధలకు బ)వంబక బ ఎషయలూ, ఆధయతమక వషయలూ జడంచ

చబుతూ పలలజనులనుఆకగష: గ మదదల, వయులనస‌, హరమనయం సహ కరులుగ చలలతరబడకూడ శ చబుతరు,

పగట వషలు

పగట వషలు సమనయంగ వసవ శ వరకూ కనబడుతుననయ. రజుకరకం చపపున వరు వగలు వషలువసుకన ఊరల తరుగుతుం

టరు. ఇందుల శక వషం, మండకవషం, లంబడ వషం, బడమమల వషం పరసదధ. మదగవషంల కలలప హతుబదధమన వమరశ, బడ మమలవ కషంల సంఘప రమన వమరశ, శక వషంల ర నఖభతసం 'జకసర చూసత మరజ వతంల మరపురవు. ఈ వషలలవరు సంఘ దురచర లనూ, ,అతయచరలనూ తూరన రబడ తరు. గమమతతుగ వనన అవహళన

చసతు నమజందృషటక తసుకువసతుంటరు.

నజనక ఒకనడు మన వలలజనులకు వజఞననన ందజసనవ చల వరకు ఈ జనపద కళరూపర, ఇఫపుశలవ ఆదరణలకకషణదశకు చరు

కుననయ, వనన పునరుదధరంచడం అంట మన సంపకృృతన పునరుదధ రంచుకవడం. దనక వ9జలూ, పృభుతవం, ఆయ రంగల కళకరులు బధయత తసకవల. కనసం మన సంసకృత చరతంకసమనన వనన కసటస‌ల భదంపరచల,

కతఆట వనరలు నరులకు మూల రూపలన డరవన‌ సదధంతం. వ.వ

అవయవలూ, ఆలచనలూ మనవునక దగగరగ ఉంటయ. మట

226.

రకుదన మనషక మచచకకబడ అతనమటలు ఆరజం చస కుంటయ,

కూటకసం కటవదయలు అననటలు కందరుబచచ గళళు వనన మచచక చసుకన వనక తరభదు ఇసతరు. పందరశనకు ఊరల నక తసుకువసరు, యజమన ఆదశంపుృకరం అవ చసచషటలు జనపదులను చలబగ ఆనందంప చసతయ. అతడు కతన పలంవళళ పశువులుకసుకురర

.తమమనన అంబ అకకడునన పులల ముకక తసుకన ముంద రకళళత

మఢమద పటటుకన, వనుకకళళప నడు సతూవళుతుంట చతరంగహంటుంద ఒర తమమనన, ఈ బటటలు మ అ 'తరవరచచరు కటటుక రఅన గుడడ ఇసత

వసరపరసతుంద. ఈ బటటలు ' ము పుటటంటపరువంపరుర అంట ఆ

బటట ఆనందంగ భుజంమద వసుకుంటుంద. ఇలంట పనులకకుండ

సరకస‌ఫ‌బస‌కూడ చసతుంద. ఒక చనన ఇనువ చకరంపటటుకనస దనల

నుంచ దూకమంట "ఛంగునదూకుతుంద. ఆ చనన చకకవక నూగ గుడడలుచుటట మండ సతూ దనలనుండ దూకమంబకూడ నరభయంగ

ఇంగునదూవ బయటకువసతుంద, తల క9ందకతు పటట దమమర మగగల

వసతుంద. అతన ఆజఞను పటసతూ ఎనన చలప చషటలూ, చత9లూ 'చసతుంద, ఇద చూడడనక 'మూగన జనం పవల,, అర బయయ మ

పటట తమ ఏ కళపయ తవ నన చటుకుంటుంటరు.

అలుగు బటట 7

కతులలగ ఎలుగుబంటల నుకూడ. మచచ కచసుకన దనచత గంతులు వయసతూ, 'చుటటవరనవరక నలంచయసతు ఆడంచ జనమన] అలరంచ డబబులు, బయయం పగుజనుకన యకళ జవనధరంగ బగకుకు తరు ఏ కందరు, .

పటనంచూ డరబబు

- ససమలులర జులల భూతదధంఎరగనబుదధ మంతులు జక పటదచస ఆ పటటల వనుకభగంల వటటడలు, పరవతలు, “నదులు, పుణయకషతరలు, దవుళలు మదలగు జమమలు ఒకదనకకట గలుసుకటటుగ అంటంచ, పటటకు ఇరువ వపులగలఊచ లకు తగలంచ జరుపుతూ ముందు భగంల పటటకు మూడునలుగు బరకలు పటట, ఆకంతలల భూతదదలు అఖక లపల.

జం ఆక లయ క జం స లస ళ‌ ల న న. , గ నం ణ 4

య క మంట ఈం వ‌ గ గర మ జ 'పతూ మం మడ తరు. క భ‌ | | సట‌ "

ననన == | అప ఖః వ న అల అల ప ప నట ట‌ ఎ అ సర అగన ఇ అనను pe su ఆ . » ఆపు ర తలు CEC యఉంర గు fo 1 రము త కసట గంగలు న‌ జ రగు?

గ

చర ఆల ఇ | nen జ pn శ గ‌ అ వ ఖు (| కపంతూ ఆ సమళ రరు లఅయలత వటరలగ యల దగసరు,

న

ఓఓ జ! జ rn త లు చ ఎటట 6.౬ అల క

డల కట చ లం భరతు కట చూడర జబు Poms వ

అంటూ వనులకుకూడ వందుకలచ సతరు. పలలలు తల పవల ఇచచ

ఆభూతడడలల ంచ ఆబమమలుచూస సనమచూసతునన ఆనందనన | అను

“భూతన పందుతుంటరు. తరునళళలలనూ జతరలలనూ | నంత లలనూ

పండగలలనూ వన దరశనం ఒక ఆకరషణ. ళ చ

శుతుఖుతు

226

పృఖయతపంధర నలు _ పుతయకపరశలన ఆశ

ప‌ లత

ఈ జనపద కళలల సంగత సహతయ నృ తయకళభనయ లత

కండ పుషట కలగ పండతులన కూడ మపపసతూ పఖయతగనన (పదరశ

నలు (పతయక పరశలనరహములు, వనల పగట వషలు, హరకథలు,

బుర9కధలు, యకషగనలు, భగంమళలు, కలసంబరలు, వధనటకలు

ముఖయమనవ. వధ నటకలల హరశచ ౦దయ, చంతమణ, గయ పఖయ

నం నటకప9దరశ నలు బహుళ ప9చురయం పందయ, అందువలల

ఆయ పదరశనలన మరంతలతుగ పతయక పరశలనత వవధ

కణలనుంచ వశతషంచడం, వన మనుగడను నరదశంచడం య అధయ

యం ధయయం. 7

పగటవషలు

తలుగువరకగల అపూరవ జనపదకళసంపదల *పగటవషలు

కూడ పరకనదగనవ. వన ఆవరభవకలనన నరణయంచడనక సర

యన చరత9కధరలు లభయంకకపయన తలుగుసహతయ వమరశ

కుల పరశధనల యద సఫుటంగ ఒకచట కనపడుతంద, అద

వములవడఖమకవ కలం. శపనుగహసమరదుడగు ఉదదండ వండతు డన వములవడఖ మకవ కళంగరజయనకల వళళ లపలనునన రజకళంగ

గంగుకు తనరక కబురువంపగ అతకషడతతక దరశనమయలదట _ దనక కపంచన భమకవ మువపదరంకుదనంబులవలన‌ రూమునకరమందతన

సంవద శతసుల జరుగవుతన‌” అన శపంచ వళళపయడట. ఆవధంగన శతఫురజులుదండ తతవచచ కళంగగంగునడంచగ అతడు పరపయ

బకరయ వధులవంటతరుగుతూ ఒకరత9 ఒకచట కలుజర పతర గతలవడ “అంతబతుకూబతకన మహరజుకు యపపుడ కలదవవట అయన లకపయన” _ అన ఆకకశంచడట. అదవన ఆ వ౦9కకనుండ వళుతునన భమకవ *ఎవరునువవు?* అన అడగత “ఫమకవచసన జగనఖ అన వడచడట. అపపుడు జరలపడ మరల భమకవ “ఆజల రయలగలస సజజనగరంబున పటటముకటటుకవడన‌ రయకళంగ గంగ- మన మసమున పునన మవయన షషటనటకన‌* అన శవపవము కన అను[గహంచడట,

గ‌ 1 (|

|

/

hm . ॥ య 4 ॥ 2 ,

ap re Cn wr al i గ‌ ట 1. " ‘gh a mm Ae | ఫయ EE సట i .. / | gs ciel

; ఖ‌ poe wr De wh op I nm, Tye 7. |

/ గస న pI కలం i ఖః ఫ‌ WE a pol Tap” wo me En ల” న‌

ళ‌ Doan =. Rut ain న‌ ya MT Meh rer ' | ( జ ' raw a సట‌ An స గ‌ c జ శ MT fe fre Walt, సట Tp ony ahh UN జల

|

' ల

|. .

.

॥ ' ' . 4 m ॥ ,

|

గ‌ ' ' ' +" ' ల! ' ' em

oo న

a re,

wh

. mr "ల 1, . iw? n ' ' ర‌ |

"

' 1 "

ళ‌ / | . ' | |

॥| |. ౯ |. ల. ' en .! | ,* || , ॥ న‌ న.

నల ' " ॥ . ' వ. " ॥ 1 ॥ , an on ' en

um 1 1 1 i | | ఫ |

' భ mm

229

ఆతరువత కళంగగంగు అద హతతునన భగదతులడకంల

బబటలుమస నకరక చరడు. ఢమకవజపపన కపవము 2 సమ యనర ఆ వుళం కళంగర జం చవ ఏ౭ఒకను అకల తమప౦డరయన

౩ఏలకంచమనకరగ, శసవగల లు తనకువడ వరం అయన రజ కళం!

గంగువషముకటటన చూడగలనన తలువ, ఆ భగవతులు అడ తమ కసధయమన డగులుపడుతుంట మూటలుమసతునన గంగు పరభువులు కళంగగంగు యకక దుసతులు, క_కర గురుము యచచన తన వషము కటటగలనన చపపనట. రజందుకు సమమతంచ వనన సమకూచ నట

మరున డు పటటపగలు భగవతులత కళంగగంగు రజసభను పృచశంచ గంగువషముల వరపర౦దరశనచశచూ రజునువమపంచ ఒకకవటున అతన శరమునరక తరగ రజయ భష కుడయయడట.

తలుగుసహ తయంల పగటవషం తలుతగయకకడ యలకనపపతంద. .

ఈ భమకవ కలనన నరణయంచడంల కూడ పరశధకులు చలతకమక

పడడరు నననయయుకు ముందువడన కందరు, తరువతవడన కందరు,

తకకునకుకూడ తరువతవడన కందరు. అయత సమకవ శపడప సందరవదం న “మనమసం" సరమననన శలుపుతు6డ.:డనుక. సర

నమంట నటవత 12 ౧లలన వ చత9ం, వ శఖలన జయషట, అమఢ6 అన.

గకుండ మనం, మషం, వృషభం అవ 1£ రసుల పరుత పలచవరు)

చరతం చూసత ఈ మనం రజరజన రందురనతరయ త కదదకలమ ఉంద

గనుక వవరసటతులలనూ ఈయన తకకనకు పూరవుడ అన న బరజరంచవచచు

శ శరపద గపలకృషణమూ రత రరగరు భమకవ తటటన కళంగగంగు అనంత వరమ చడగంగదవుడన, యతన కలం 1078-1147 మధయ అన కళంగ సంచకల వరసరు, శర నలటూరవంకటరమణయయగరు “అనన దవున” రజమండ)శసనల ఆధరంగ చములవడభమకవకలం క). శ. 1121 ప9ంతంగ నరధరంచరు.

ఇంత పచనతగలగన య జనవదకళ 20వ శతబద తలదశల కూడ దదపయమనంగ వలగంద. 18వ శతబదల వగట వషలు. మసూరుల మంచ పరజవలంగ సగవ. అకకడనుంచ తలుగు

బగహమణుడు శర వలల వరల వంకట రమయయగరు తన పరవరంత ఆంధదశం వచచ కృషణజలలల వరంకలకు దగగర గల హనుమంతపురం *

అగయపహరంల అయయువరల

పంచ యూ పఠంల వగటవహలు నరపవడు. వషల భషనుకూడ.

తనకూరచ శషయగణనన తయదచశడు. సథనక బరహమణ కులనక చందన పవటల వరు, వదంతంవరు వ గరరలకుటుంబలపలలలు య

శకషణవంద. పగటకపలత ఆంధఏదశమ (త పరయట‌సతూ, జననన

బగ ఆకటటుకునవరు, అపనట కూచపూడవర యకషగనలల హసయం ౭ రగ

పలు జనయం. వరమ సమయలల య వషలు ప9వశపట ప9కట గ యట ళ

కులకు హసయనన ఆందంచవరు. ఈ హనుమంతపురం అగ+హరమ

యపపుడు “గడడపడు”గ పలవబడుతంద.

ంగరలనవర ఆదరణత ఒకపఠనన సప ం ®

జం

పగట వషలు రండు రకలు, 1) తమస వషలు ౨ సతవక వషలు. గడడపడువరవ సతవకనక చందనవ. హనుమన‌ జంకషను వదదనునన కమమూరువరకక నూజవడు దగగరునన గలలపలలవరక య కళత పలలవరలుల వర శకషణవలల అబబంద. వరు యదవులు. వరల

పలబయన పదముసలయయగద, ఏయరల లకషమనరయణ గరు

పసదధులు. పఢర పటటల దర, పములళళు, మందులవళళ వషలు

చూసతుంట వషధరులల ఉంటవరుకదు అచచంగ కటటు, బటటు అవ, ఈ వషలకు వరు సువరణవతకలుకూడ పందరు,

ఇక ఏలూరుదగగర సతంషటలనునన పగటరవషధరులుకూడ మంచ పరసదధ గననవరక వరు దకషణదనుంచవచచన ఈతముకకు జంగలవరు, * వరు ఎకకువగ తమస వషలకు పృసదధ. శూరపణఖ, భతళ వషలు, శకత వషంవంటవనక వరక వర పట, అలగన సతవక. వషలల తకకువంకదు. సధువుల వషలల వరన నజంగ సధువు... లన భరమంచవరు. వరక శకతపూజఉందన అందుక మంతరకవషలల . టకకుటమర వదయలు అదభుతంగ ప9దరశంచవరన పంతత,

ఇకకడ దందులూరులన సునన ంవరయయ గరదళంకూడ తమస వషలకు పరననకగనన దళం, వరు వశవ బ9హమణులు, సుననం వరయయగర భతళ వషం చూసత గరభజసతరలు హడల పండం పడపయ దట. ఏలూరు మతవరు వరక అఖండ సనమనంచస గండపండరం తడగరు. ఒకసర. బందరుల డకటర‌ ఆహబలరవుగరంటక కతత

జ! ™ గ న వప జం ల‌ చర చ క వ ల ఎ బ‌ రక న PIE EET CRD బఅటుంత చ? గల‌ కటుకుండ నన

ల ల శ

ఇ స క కం... భ Ww a = Wao ~ ధగ శం న జట ణ రుటంవ శ ఎంట గ. మంకు జ A స‌ు లం శ భూ రం wd ష jp స శ he ఆ 1

౮ ఖ అ ఆ ల‌ 2 జు ల ష జ మర | ప m= గగ యము. ర కట am ae prem we తల Hees జ క‌ నరం స ఇ కళళ

బవ కంచ 6డ న ర Crew కట, లక గరు అ అన oo IPE. ait Can లు మ ళు భ

జ‌ గ ణు

వతగల కంగరు వ పహ హస‌ ల fn ఇ a

ay) «yee ల” వష య అసల లర జ

బ! డ బంధుషు డ‌ ఈడ డబ‌ నద అడు ioe wal ] ర

నన! ౮

కడు, అవృటదక చ నం. ఆజఅబయయం

రచకూరచుననడట, అంత నషనరకపయరట. ఇంతక య అదభు" ల

మం[తకుడవరయయ అంట సునన6 ఐరయయ గరు, తరవత ఆకుయర

వన పటట పరకషంచ చూసత అరటగుజఞుు బంద, పువవు ఎ[ర రంగు

ల కలపత పటట, పగులు ఏరపడడయన తలంద రరయయ గర వగట‌

వషలు అంత సవభవకంగ ఉండవ,

న‌ “కషటత తకషటమగు య వదయ అంధ9దశమ మందు కూచపూడ

బగహమణ వంశవ-:లల తలుత నవతరంచనదంటరు. తరువత గదవ.

మండలనముందల కకరపం య‌ గయమమవడ ౧కు గురుకులమగశ‌. అ ఇండ

బటలను సుశకషతులన కూడ రవవంధ$ దశన భు దమ వదయను వర

రంచ గంమదులచలను, హరులచతను. మహరజ లచతను ఆదర

జడయంగలలర”,

వ9సతుతం య కళను ఆరధసతునన పృ దదు డులల రజము హంద.

వఠంవ ఉంటునన వభూత భహనలంగం గ రకరు. సంగతం,

సహతయం, నటన నటయకళలల పవణులగక శషయులను తయరు. సతూ తమ దళంత ఊరూర వరదరశనలసతుననరు. వర అరథనరశవర,

బడమమ వషలు చూసతరవలసంద. మదట భగవతులల వృతతగ బరహమణుల ఈ వషలు వసన కమంగ వశవ | బహమణులు, జంగం

దవరలు మదలగు బ౦హమణతరులుకూడ దననభయసంచరు. గదవర

ష వజఞన సరవసవము - సంస సమృత పుం 915. వంపరల సూరయన

రయణకశసతరగరు

232:

మండలంల కరతశషులు వ పలంక నరపప, రవూర సూరయయ, వదుల

బవయయ, భగవతుల కనయయ, కశనధభటల పంకయయ మదలగు

వరు కూడ పరసదధులు, సమయజులు వషనక కనసమ వద వండ

తులవ కశన ధభబల వంకయయగరు జడు శలులు బహుమనము

నందన ఘనుడు,

ఈ పగటవషలలన పరకయ ముఖయంగ వషంల, భషల నడకలల, చషటలల లకంలన కందరన అనుకరంచడం, అదకూడ గురతు

పటటలనంత గపపగ ఆరూపంల అతుకకుపవడమ దనలన వ9తయకత, ఇద పూరత పరకయ పంవశం, ముఖయంగ ఆయ వషలదవర సమ

నయులక సంఘంల దురచరలన గలగంతలు పటట హసయంత వయం

గయంగ ఎ తరచూపంచడం యందులన మలక సూతరం, . వనదం,

వజఞనం బహపయణలు, ఈ వషలు మగవళళ వసతరు. ఇవ శక,

వనల పలనులు, పఠనలు, బుడబుకకులు, లంబడలు, బడమమలు, సమ '

యజులు _ సమదవమమ, భబ)జులుు గలలబయడు, పటటల దర,

ఫకరలు, మదగ, కరువసన _ సమయజులు, మందులవళళు, సతన

వషషవులు, సధువులు. బల _ బరగ, సదధ - కంచన, అరథనరశవర

శ "కర, భతళ దవరపటట మదరగునవ సుఫరసదధ వషలు, “

పలసులు

ఇద సధరణంగ తలరజు ఉదయం ఇచచ పరదరశన, ఒకసర ప గరమంల" ఒక సత ఊరవల చరువుళపడ ఆతమహతయ చసుకంట అమను' పకకస వంటన రత9కరత9 దహనంచససరట. దనప పలసురహదదఇవవవలసన మునసబుగరు రపరటు ఇవవలదట,

మరునటర జు తలతలవరుతుండగ నలుగురు కనసటబులబూ, ఒక ఇన సపకటరూ వచచ కచ3చవడ లకూరచు న మునసబు గరక కబురు చశరట, ఆయన వచచ నమసకరంచసనలబడత ఆతమహతయచసుకనన పర వషయమ ఆచూకక వచచమన ఎందుకు రపరటవవలదన గదదంచ సరక మునసబు వణకపతూ (బతమలడుకుంటుంట, కరణం వచచ “కన సటబులచున వకకకుపలచ డబబు కుబర మడడం ప9రంభంచడట, ఈ అడవడక గగమసటులందరూ అకకడక చరపయరు, కధ మంచ

గ జ‌

' Joa |

స టలు మల జ

| J

uN య.

(

© అగ ఓ గ

ప క స ఠ ఆద

స

*

ot

cG (a ఖ

/ 6ట ఇల‌

జ అ Ch.

క స. శల గ

గ‌

© x3

Y3

ల

హ

ఫు

a

ada

న

|

|

ఫ

Jah

“లల

rit

గం

త

జః

va

క

(a

9 3

|

ia

ల

«3

Gl

ఓ}

St

¥3 d

e ‘YD

ya

9

43 3

ovo

జ

Ya

క

WW

౯ త

ట SE

3 Oo

fs

va

ve

త శర %0 4!

0

9 de

కు వం ఓట‌ ఇ

నలుగుర దుగురు ల

ఖలస , యూ వష

పు, భుజంమద ఎరుపు, వసుపపు

ట

శ

ల‌

క

తలకు పదపగ జుట

చ మ

“అంబపలుు జగదంబపలూయ శంకర పలకు ఓ ంకల

ద

234

వరు బుడబుకకలజ త పుటటుపూరవ తతరలూ, వళళ వషభషలూ, అల వటూ అదప౦9 కక మన మండలకంగ మటలడుతూ మధయమధయ చనన aa) య

చనన హసయంచణుకులు వదులతుంట చూడడనక, వనడనక అద చత9ంగల

ఉంటుంద

“మవూరచవర తరంఖ వండల భలకుమరవుంద. అకుడ చల చతలూ జరుగుతుననయ‌ మహరజ‌ _ఏమ చతయలురరమజగ అనరు, పములు కపప లనమంగు, పలలులు ఎలకలన కరచు, బలలనక బమలూవటటు'

“ఈ ఊళళ ఉగలతరుగుతంద మహరజ‌ - దనన ఒదలస _

మద సమమూ మకూ వదదు _ తలలన గుడలు పటట నలలన కడ పటటల‌ నలలూ యయయ చల‌”,

“ఈమధయ అయయ గరమద పగబటటడననడ‌, వడూ మడ గుడల వడూ మటటనసలవడూ. నశరత9లచ నకకనకకచూస తనవరత కూడూకన తమయంటక కనన ంవసతండూ. వడూ ఎవడుర అన అడగరూ అయయగర‌? వడ మహరజ‌ _ గదకంద ఎలక _ పంద కకూ మహరజ‌, ఇల నవవంచ జకులు ఎనన 1,

అంబడవషం౦

అదదలుకుటటన పరకణ జ కటటూ ధరంచ చతులకూ భుజలకూ తలల దంతపు మురుగులూ చవులకు దంతపు జూకలూ, వళళడ రండు జడలత అయదరుగురు లంబడ పరలవషలత వసతుంట ఏద లంబడతండ ఊళల కచచ ందమఅననంత అనుమనం కలుగుతుంద. వళళ తండలు ఎకకడకకడ ఉననయ వళళ ఆచర వయవహరలూ పదధతులూ చబుతూ వళళలల అనన చనపతత అతన పళళనన తమముడు పళళ చసుకుంటడన: తము వల సుగ9వుల వంశం వళళమన, వళళల ఒకమను చూపుతూ య లంబడ సతర తనభరత అడవల చనపత మందన పళళచసుకునన దన మనన పళళ, ననన శభనం, యయయల పటట - ఈ పటల మద ఒక పలల ఉంద రండూ పలల ఉంద మూడూ పలల ఉంద సూపంచుకడనక ఎలలుననం మంతకసన జడ కసం” అన పటట ఎతత చూపసతుంట అందరూ నవవుతరు. ఇల వళళ ఆచర వయవహరలు చబుతూ వళలు నవవకుండ మనలన నవవసతూ గపప. వనదం కలగసతరు,

235

జడవరమల కసలు

ముఖన వభూతరఖలత మడల రుదరగకల మలలత త

రకు కటటుకున, తలగుండువయంచుకున కస" న టటుకనన టలు ఇంగు ౫ త

మదనుండ దంప, చంబు చసత పటటుకున కక‌; సతూరరంగరం; గ” అంటూ

పడుకుంటూ వచచ ప9జలన చూస అందుల ఒకరన చల తలసనటటు

“ఏమండయ‌! శలమంగ ఉననర? అయయూ మమనండ! వముమమలన,

పపుడూ చూడనటటు అల చూసతునన రమట? నపరు తులకభయండ _

ఈమపరు సభగయం, మరంత కషమంగవుననర?

ఇదగ మం నకషపంలగుననం, కకపత భరతపవడం గుండు గయంచుకవడంతపప” అన చనన ఏడుపుత వుకకుచదస తనభరత ఉనన రజులలన త తన అందనన గూరచ చబుతూ “ఆరజులల నను నగలు

ధకంచ నడవధల నడుసతుంట అందరూ అదగ వరలకషమ వళుతుందరయ‌ అన వంటబడవరు, ఆయనమటటుకయ న భగయ! న ఐశవ రయంఅంత

నువవ నయ‌ అంటూ తగమురసపయవరు. ఇపపు దవు: ందన యన

“గుజంమవకంగు గవందరమ బురప కచచంద గవంవ అంటూ

గవందనమలు పడ 'మపంతులుగరు గంగల సన ననక దగ

మునగపయరు నయన _ ఆయనుననననళళూ నన తరగదనన

రధులంట. ఇపపు డలలుకదల అవకశమలదు. ఎకకవళళూ దగవళూ

ఎకకవళలూ దగవళలూ _ ఏమట అల చూసతరు! ఆ ఎకకవ దగవ మ

గుమయుం మటల డ గుమమం మటలు అటు పంతులుగ 5 సనహ తలూఇటు న

సనసటులూను. ఎవరన మతం కదనగలను ?” అన కంచం శృంగర

ముదరపరలుల చబుతుంట చుటటూచరన జనం గలలున నవవుతుంటరు,

“మకు డబబులక యల దశలంటబడ తరగడంలదున యన! గుమమడ

కయంత బంగరం కుకకముటటుకుంట పంటమదపరశం తలుస? వద

మమమలన నలుగురన చూసపదమన యల వచచ మంత* అన బయయం

కసం జలచపుతుంట నవవనవడవవడు ?

పవంయజులు = సమద వమమ

క 9తంయబ9హమణ వషంల పండకటలత పటటుపంచ, గడుగు,

పంచంగంకటటత ముసలస మయ జులూ _ బపనకచచ వసుకన పడుచు

236

న. సక మదవమమ వయససు" నునన ళ‌ క పడ పంటరగ కూర

వదంలపనసలగ చడదుపపకూవచచ, బరహమణజశయం తణకసలడ “షలు ఎం ఎకకువగ వడుతూ వన ర స‌ అందసతరు. శషయుడప సు ఓఠగ

కన CY

ర

Cn

చూసతునన స మదవమమను సమయజులు “ఒషవ‌ సమదరవ?

పుసలవబబన అల పరకకచూపపు' బుచూ సత నకు పపంఘటసతుంద” అంట,

సమదవమమ “అకంప పపషట మటలండ అనయయంగనూ ? ఇదగ _

నవలల పప6పపుంట నవసుపూ కంకుమపతుంద, మవలల పపంవుంట

మరపతరు” అన పటట జటటుక ఫకకున నవవకుండ ఎల వుండగలం ! (ue

శషయుడు “గురువుగరూ! అమమగరక ఆరమసం కడుపుల

గుందండ” అంటుంట సమయజులు “నను కశసళళ ఆరు సంవతసర లయందగద! ఈ ఆరు సంవత-దలనుం౭ల అకకడ నను చసతునన

he అలన

తపససువలల యకకడ మసమద వకశుపు ఫలంచందననమ ట" అంటడు,

అపపుడు “మర బరసలపటలమద మరకూదచుంటర గదను గరూ” అంట “తపప వషర? మనఆవు ఎనన హ‌లలుతర గ సతవ పున

డపడ సరచలదూ?” అంటడు. ఇలంట చతురనంఖషజణలహ కదు పృబబ నవవసయ యవషలు,

భ‌ టం జు అ వషం

చతల ఐసనకర9, మడల జండం, నుదుట కుంకంబటటు, భుజం మద తుండు, తలపగత “వజయ భవ వజయభవ” వజయ దగవజయభవ, ధరసంహసనమ, .నభంబు గడుగ, తగరవతల‌ భృ తయుల, పరమమన యములలల వందగణ మ, సర భరయమజణయ, వరంచగడు గ, వరుసనన గణరజసంబు నజమ, వ క‌ నరయణ, జయభజయభవ దగయజయభవ, అంటూ నలుగుర దుగురు ఖభటయ జులల వసతరు, వర పగడ లూ, సుభషతలూ నజంగ భట9జుల అన భ9మంపజసయ,

ఎదుటవర కులనన బటట పదద పదద సమసలత సంబధసతూ ఎదుట వరు బహ హమల తత 'తరకలసంధయద జవ హ మనతయకరమ గ9శ9షట!హర హర పూదవధయ। వజయభవ" అన, _ కమట అయత “వ వ శయరతన

వళ wee జ‌ mY అవ లు అప ఇజ‌ : చచ p Fe ణు జన‌

a | దం దం ఉడ రంటటటరంబవ గ క! స‌ ర గర అస, కంసల పట యు ళు "ర గ‌

రగ క ఇను. చ ల! డలల” YF papers mw అద వలు కల = ల *4 స య = 1! వలం దుండరభు రక] క౯౪వఠ వరసదక అలవక ట ఆగం

కపులను “కమధనూ। కపులుగలునరన గడ కకలు చయ యు (౯ క న వ seid యు ల కన మూ వ fhe య అట ee లు శర హ‌ యంత వక న‌ జ

కంకదతఠతన* తండర? By ఇంద చ ధ ప re కర శ “ర చం: హ మంద (a లు ఈ ల మనన OW 0d గద ee డల ఎదుటవర జ sae

pee జ అవు ద 2 జ జ ఖ స mags) త అద ధర క. అ స‌ స త బకకర. చపసతర. డనధలశ. వశషలనుగురంచ వవండూ “పంభూ।

స ul a = ఎవ ఇంద ౯ ను వమన అమ కలలు జ తసలకు on oe ©: లం జ సస‌ చల న క HD ~ దూ జల. రల జగతతు వఎపనవ రండ హపకరగవ సందు, వస హపడవ పపం వగ గ బంద జ‌ డ 7 అమ pa జ

అలుక ౬ నం దర శ ట ang m= ల ల Fh ర జ అ ట ర యు ఖ ళు నవ “9, SI ర‌ sa ర య ౬౪ఆ౯౪టటంప ఈ eR లకు

నం అడు గం ట ద ఆశచరయ పడనవరుండరు,

చతక సవండమురుగులు, ముకకునకడకు పంగనమం, పలక

పరల భ రఎగజకటన వంచ ధకంచ డుకలన కల హడవటకరం చసత పటటుకన “హరహర నరయ ఆడనరయ, కరు లచనుడ” అన పడుకుంటూ గంకుల సతూవసతడు. ఈ వషంతపటు

వషణవ గురువువషంకూడ వసన సతుంద. గురువు “దండంపటలర గలల రు

అంట గలబయుడు కరం ప కతతుతడు న రమదజకట౯టడదక, ఇక. త చు అలనఏ జం

అదంట9 నయన” అంట “డండం అంట కరం అన ననన పరణం=

యనన” అంటడు,

““అడకదుర దండం అంద న సరం” అంటదు గురపప,

నగ‌ “ఎవరన పన ణ ఎటటగటట బబ‌ న రంతలుసు? నువవ నకటటసూ పంచు జర

తరువత నసన కడత” అంట రడు, వరదదర మధ గ చకమన హ

కధలూ చమ వముతకరలూ ఎనన |

చూసచచచ నడకమక చూడకచచచ నడకడు _ ఇచచ చచచ

నడకడు, యవవకచచచనడకడు _ యశయవర చపపు కచూదదం అంటడుగలలడు. దనక గుర ఎవుతలల మగం వ ఎ అతడల వపపుతడు _

“చూసచచచనడు జటయునవ, చూడకచచచనడు దశరధుడు,

ఇచచ చచచ నడు బలచక9వ రత, ఇవవకచచచనడు రవణబృహమ. తల

సంద?” అంటడు గురువుమదతన ఆధకయత పల బుచచు తూ. అలగ “కరకర

జరజర దబుకకుమ” అన మరకధపడచ గురువుచపపు కలకపశర చంకలు =.

238

కటటుకున యలవపప చబుతడు, పకమద అనబకయ కతతత “కరకర కసత అద జర జర జర కందనునన మక నడుంమద “దబుకకున పడత, మక “మ” అంద అంటడు. మతతంమద యదకూడ వన, దనక సంబంధంచన వషం,

సటలఅలదధదర ట‌

కకనకకరూ, చకక టక‌చస, దరటప పటటుకన, చతల తుపక త వచచ జతయ అంతరజతయ వషయలూ, ప9భుతవ వధనలూ పదద

అధకరల వవరసతడు, వయంగయం ఈ పత$క పణం. జనభ సమసయ

గురంచ చబుతూ “దశంల జనభ పరగపయ ఆహరంకరత రబతం

దనగంహంచన పరభుతవం 60వళళు దటన ముసలవళళందరశన అరహంబుగ కలచ పరయయమన తనక తఖదు పంపందన, అందుక తను వచచనశ, ష యంటల ముసలవశళవరవరుననరు?” అన అడుగుతుంట అద,

వంటునన కురడకడు ఘలలుమన ఏడవడం ప9రంభంచడట. ఏమటన అడగత వళళ తతయయను చంపసడుకబలన నట, ఆంత సహజంగ.

చసతరు ఈ వషనన,

ఫ క రలు

ఈవషశల ఆయదరుగు వసతరు. ఉఊరుదూయసత తలుగు

మటలడతరు. జవతమ సరమతమలగురంచ చబుతూ “తనవుక పరణనర ఊనన సనహం గపపద, వ. బధవసత మరకదనక బధ కలగూతుంద, ఇద దసత స ..ఇల దహనన గురంచ చబుతూ” ఒక అడరవకపయ చలక తసతం - వంజరంల పటట పళళూ పపపులూ పడతం,

వదదల‌ సపుతం. అద మనలన నమమందకద అన దనన నమమ సంతష పడం. కన పంజరం తరచవునన వళ అద ఎవరక చపప

కుండయ జం | ల‌క ఎగరప దధ, ఈ దహమన పంజరంనుంభ జవమన -

చలశ హగ రపదద, ఇలగ లకంలన సమనయ ఉపమనలత ఎనన వషయలు చకకగ చపుతరు,

మదగవషం

తలకు పదదపగగ, నలలనముఖంమద ఎరంన కుంకంభటటు, మడల తయతతు, చవమద. సగంకలచ నచుటట, చపప లమలత9డు, పక ఎగ

యకజవలగమ ను నరవ అం వన డు దద = ద

239

wD అట ఓ వూ ర న‌ ఇ” వం ఆ Fitts పంవత డపపు వయ సతూ “రర. యల _ రమూ రఘవ ల ఇన‌

rl ర అవ ణ ల లం ఆ ను “ వ క Py Gara

అపలయ. ౬ - ఊం ఒలుపల ఊననమండ =: _ ఊరపంద‌న‌ తనన తు న డ డయ నయ వ అప న జ ము టట Can మండలు, తల కలల యబ ర... చవతల . _ ODE CD? అగ

మ 4 వత య లం జమ వడుతూ దనక అనుగుణంగ గంతుఠన- వసడు, పదకన‌ గురంచ - (pow Pa]

ప జ (0 న చ నక జు భ శ జతలుగురంచ కులలగువంచ వటలటనూ మటలటనూ వమరశ నతయ

“కుకకను కతన కలచు తరయ నందన పందన పూజ సతురూ తట మనవుడు ఎదుర వసత దూరం దూరమన తలగపదురు ॥తల॥

(కుకకంట కల ఖ రవుడు, కతంట హనుమంతుడు, పంద అంబ వర హవతరం అన గరహంచల). కులల గురంచ

“శునక గరభమున జనమంచన ఆ శనకపున గతరమము చవ పపర

వుండూ కవ. నకు సవటటనటట ఆ మండవయున కలమద తలసు డ

॥తల॥

రకరకలుగ కులలు లవూ _ రంగురంగుల మతలు లవూ

కలగనవడద గపప కులమూర లనవడద లకకులముర ॥తల!!

వశషటున గరంచ _

I

“తలల తలుతలంజ తనయల మదగ

తను బ9హమడనగ తగున జగత

తపససువలల దవజుడు తరమంపకులమద

వశవదభరమ వనురవమ”

శూదు9లగురంచ, బంహమణుల గురంచ _

““జనమన జయత శూదరః

కరమణ జయత దయజః

వదభయస‌ వవ9శయత‌

బృహమజఞనంతు బరహమణః ”

240

ఓ ఎ es అప జల - క ఇల అనక గృంధలలన పదయలూ శల

కులవయవసథన తూరచ రబడ: తుంట అతన శసతర పరజఞననక ఆశచరయం

వసతుంద. చవరగ ఊళళక ధనయం, పపపులూ అమమకనక వచచ

యన ఉపపు కుంచం వందరూపరయలన మనుములు కుంచం రండం

దలన పసలు కుంచం నలుగందలన కవలసన వళళంత వచచ

కనుకకండహ” అన దండర వసతుంట జనం నరహంతపయ

చూసతుంటరు.

కరువసన = నుయ జులు

కలూ ఉదహరసూ

జు

ఇవకూడ వనద పరధనమనవ. కరువసన తురకవశయ, సమయజులు ఛందసబంహమణుడు, ఆమ తురకంల మటలడ మటలన

సమయజులు తలుగుమటలుగతసుకన సంభషంచ తరు నవవ పుటటసతుంద.

ఆమ “ముసలమన‌” అంట “ముసలమమవ?” అంటడు. “కన‌హ”. అంట మద “కనసమ” కదంటడు. “గన సున గయ” అంట “గనుగ సుననం వదదు” అంటడు.

ఇక శసతర ప9కరం పపపుణయల వషయం చబుతూ _

ఆవును దనంచ సత పుణయం, గరభంత వునన ఆవున దనం చసత

మర పుణయం, దూడతనునన ఆవును దనంచ సత మహపుణయం,

ఈ ప$9కరంచూ సత కనయదనం పుణయంగనుక గచఫ జ సరనదనంచయయడం

మరపుణయం, పలల లతలలన దనంచయయడం మహపుణయం అవుతుందన సదధం కకరంచడం బల నవవు తపపసతుంద,

తనను గురంచ చబుతూ “మము బంహమలం _ మ అననయయ గరపరు నరకషరకుకష వరూపకషదకషతులుగరు _ పట చంపన అకషరం ముకకరదు, మ తమముడు నరంతర తసకర సమయజులు _ పలసు వరత మంచ దసత, న నమంకతం మండ9గబబ దరభ వృశచక వృతత పటటస మయ జులు - న శషయులు గంగూర పరశసతు9లు, వులలపయల అంగవధనలు, దమమర రఘవచరయులు, దూదకుల పదదంభటలు, సతన కంభు లంగం” అన చబుతుంట ఆ మటలకు పగలబడ నవుతుంటరు

రడ, కల య 2 ర కం. wm Fa ('

ర మదత యం ఏ సఖ RE

ర అదం శ ర ద ప వటం స అన Fm టం నక క న వ‌ వ‌! స ల. చం,

wom జ |

మందులవళలు

మగవళళన “పుంజు అనక అడవళశన “పటట అన ష పలుచుకుంటూ

రకరకల దషటపూసలుధ3ంచ, పర పురుష వటల. వష “భదర చలం,

బసతరు పయంతలవళళం,. చవళ ప టు కంటల పటు ఎరవతన‌క

శతల ప తయనక, కరంతదగగుక మందులు యసం సంందులు"” అంటూ

“ఒకకరక మంద సత యంటలల పద తనం చయయల, మంచలూ,

కుంచలూ తడుపుకున వంశకులకు తతరలసుకవ ల” అన మటలు పటట పటట కయభషలగ అంటుంట మదట నజంగ మందులవకశళవచచ

రనుకున చరన జనం చవరమటకు పగట వషగళళన తలస ఇహలలున

నవవుకుంట కరు,

ఇంచు ఆడవరు తను జరకనగుంచ చబుతూ తమత ఏడు మనువు

లళలన సతర పదదపరంటలుకషంద లకక అన అందుకసం తంటలు పడుతూ యంతవరకూ తమంతనుంద మగలను మరచంద మంచ హసయంగ

చబుతరు,

సతనవసథవులు

నుదుట గుండలమద భుజలమద పదదపదద నమలుదరధ,

అకషయ ప తృలు ధరంచ, హరమనయం మదదళళత తయగరయ కరతనలు

పడుకుంటూ వచచ “సునుంత వషటవులమండ _ అంట థర వషటవులం

మ|తంకదు. 108 దవయకషతరలు సవంచుకున తరువత వళుతునన ౦.

కండలగన కసులపరలుగన, దుదదులుగన, జూకలుగన, వడడణం

గన వండ బంగరు రూపణ మవదద ముడుపులు వుంట మ అకషయ

పత9ల వయయండ, కచచ ముడుపులనన కంకరయం చపసతం.

మర వళళలంట రనూ పనూ చల ఖరచూ శ9మ, మవంట భకతుల

కచచరంట మరఢడ కలదు” అంటుంట చుటటూచరనజనం ఈ దంగ

భ కులమటలకు కలకలనవవు కుంటుంటరు.

242

ఈ వషంల వరు సృషట ఆవరభవం, 6 శరమననరయణ అవశరశ,

మనవజనమ వశషటత మదలగు పురణగత వషయలనన చపప ప9జరకష

మంతరముగధులన చసతరు.

ఇందుల భగవదగత, భరతం, భగవతం, వషణుపురణ లనుండ

సందరభనుసరంగ కకలూ పదయలూ ఘటతలూ ఊటంకసతుంటగ,

సధువు లు

కషయరంగు అంగలు తడుకకున ఒక చతల కమండలం, ఇక

చతల యగదండం పటటుకన పంకళళు తడుకకున, చంకన చుటటల

చుటటన లడచరషుంధరంచచ అటటక టటన జడలూ, గడడలూ ధరంచ, ముఖన

వభూత, కుంకంబటలత “నలుగుర దుగురు “సధువుల రూపలల

వసరు, .

“అరథం నసత, గృహంన సత

మతనస పతన స =] అలమ

నసత బంధు సహదరక?

అంటూ కలకలూ కరతనలూ పడుతూ వన వవరణలు వదంత

పరంగ చబుతూ నజంగ సధువులఅన భమంపజసతరు. ఈ వషలు

సతంపట ఈతముకకుల జంగలవరు చలబగ వసతరు,

బలక - బరగ

“బల? అంట. బలక _ ఆ వషం ఒకరూ బ రగ వషం

మరకరూ' వసుకున “నరయణ, నరయణ, నరయణ భగవన‌”

అన. కబరుక రహన ల పడుకంటూవచచ దగగరకుచరనజనంత “జ సక రంబజ - హమ‌ఖన నహఖత, పన నహపత, మర ఖన - మశపన _ మఠమ సజన _ కయక కయనహ, ఫృథవ మయ;

సబ‌రయటహ _ హమ‌ ఏక‌జవ సజ య”,

గంజయ‌. బుకస‌ షనవల _ వక‌దమ‌ ఫయక‌ కశదఖ‌న, దదమ‌ పయక‌ - మకక డలఖ‌న _.తస‌దమ‌ పయక‌, మతమ..

243

సజూన, ఏక‌ నరంజన‌ _ ద సుధ _ కస‌ గడ‌బడ‌ _ చర‌ లగ‌ఫద‌

పంచ‌ మరగయ” అన ఏద వదంతం చబుతుననటలు మరక యసళ చబుతుంట ఆ చపప టంలన పరు నుబటట తలుగుప పరజలు అదద కడదం

తంల వనదసతరు,

“సదద కం చస వషలు

సదద తురక - ముఖనక నలలన మసపూస, రండంగుళల గడడం,

చకకప వసటుకటు, చకలకర), టరకటప‌, శలకు లుంగ, బఫూస‌

వుంటడు. కంచన (భగంవరు) నటయక తలు ముగగురు నలగటంరు. వరు జవళలు, కృషణటశబదం, మండూక శబదం, దశవతరలు, అషట

పదులు తరంగలు, ఆధయతమక రమయణ కరతనలు తయగరయ కృతులు పడుతూ నటయంచసతూ చకకగ అభనయసరు. వరతజటు

హరమన, మదదళళత భగవతులుంటరు. సదద అకకడతను షదుషగర కవలదరునన అలలర చయయ

వదదన భగవతులన అదలసడు, ఇతడు హరల గుళుమూ రన గర

మూతన, గవందపపన గండు9కపపన, భరతనబయనన బడత

నటయం అన పలకడం మనకు నవవు తపపసతుంద, అమమయలన

చూపంచగన ఆనందపడపయ ఆడరమంటడు,

ఇకకడ భగవతుల నటయరతులు, సదధంతలూ, కరతలు వగ ర

ఎనన శసతరవషయలు సమనయులకు తల శటటలు శలకలు చదవ; అరదం

వవరంవ ఆహ‌?! అన శషటజనులుకూడ తలలూ పలచపప మపప సతరు,

ఇందుల బలగపలతరంగం దశవతరలువంటవ నడవధన రంగ

సథలంగ చసకన ' చకకగ ముదశలు పలట అభనయసతూ న*6సరు.

అంతచూస సదద ఏమ ఇవవడుసరకద నవబు దరశననక

కూడ అనుమతంచడు, అపపుడు భగవతులలజకడు ““తుమమచటటు.

తన పళళు కయదు, పగ తనపళళచటట ఎవవరూ ఎకకకుండ య తుమమకంచ కపల. అలంట తుమమ చటటు లంజవడవ నువవు” అన

తటటడంలన ఉపమ సహతయకరులచతకూడ శభష‌ అనప సతుంద.

భగవతుల నటయపవ) ఏణతనువ )కటంచ అవక శం యరదులన వుంద. శృంగర, హసయరసలకద. పటటుగమమ. .

244

నరశవర అరనర 3

కూచపూడ పదతల “శంభశంకర సంబసదశవ _ అంబర కశ

అ _ చ న గ

దగంబర రూప” అన పడుతూ భృంగ చషంల ఒకరూ అరథ నరశవర

3 మరదదరుభగవతులూ న‌!

My ల ఎ వషంల ఒకరూ హరమనయం, మదదల వయసట

' కననంగ వసతరు. అరదనరశవ రవషనక కుడచంప శవుడుగను, ఎడమ

"చంప పరవకగనూ ఒక మనషక రండువషలూవస తలమధయనుండ ముకకు మదనుండ పదం వరకూ కరందక ఒక తర కడతరు. శవున

చషంవపు పులచరమం, మడల పము, భుజనక చతులకూ రుదకష

మలలు ముఖన వభూతబటటు, కంఠనక నలుపువుచచ, మూతప

అపపు డపపు డు జటజూటంలన

నన

‘ జు

మసం, జటజూటం ప గంగ ధరసతరు,

గంగ గటటంల పకతనన ధరగ క9ంద పడుతుంట వచత9ంగ కన

పరవతవషంవ పు ముకకుకు ముకకర, ముఖన కుంకుంబటటు,

చరకటటు, రవక, చతక గజులు, భుజకరతులు, తలకు సతర వగగు అలంక

రసరు, శవున పత) అభనయంచటపపుడు మధయ తరత పరవతవషం

మూససతూ, పరవత పతయృ వచచనపపుడు అద కరత శవునప పు కపపసతూ

నటయంల య మరపు కనురపప పటు కలంబ చసతూ ప9కషకుల

నలకసరు.

ఈవషంల బహు భరయతవ మువలన చకకులూ గంగ గర సంవదం (సవతులకయయం), త9పురసుర సంహరం, దకషయజఞం, దవసుర అమృత మధనం, పరవత పరణయం, భళళనరజుకథ మదలగు శవలలలు పదయల రూపంలనూ పటల రూపంలనూ నటయల రూపంలనూ పృదరశసతరు. _నడరడముమద శవతండవం ఏమతరం జరుకులకుండ చససతరు. వగటవషలల అదనుంచ పకష కతగనన వషం యద, నవరసలూ చటుచసుకనన వషం,

శకత -కతళవషలు

శక భయనక రసనక సంబంధంచన వషం. కళళకు కడగుడు,. నలుపురంగువసన వరబసుకునన జనవనర తల, భయంకరంగ చపన '

నలుక, కరవళళు పటటుకున రకషసవుఖం, పనుండ *%ండదక మల జ "

య స నలల టఅంగ, లన ఎండుగడజతకటటన కనప కండలండ స స నలు,

మడల పుర9లదండ, కళళకు ఘనల‌ కండ నంటలమత, ఒక

చకల కతత కండవడకల పవరటటత పంటు డపపులు వయసతుంట

ఎగురుతూ రడల పంటభయంకరంగ పరవహరంచసతుంట పసనలూ

పదదలూ వకబకల పరపతుంటల.

భతళ వమనకమత9ం మగరూపతు, నలుకకు మధయగగన, బుగగకు మధయగగన చనన జలం గుచచబడనటలువుంటుంద. నటనుండ

ర కరంకరుతునన టలు రంగుపూసతరు. చతులకు త9ళళుకటట అటూయటూ

యదదరువటటుకన అతన పరుగును ఆపపచసంబర." అ "వషంల ఫభ

తనన వవ రతంగ సృషటసతరు, _

ఇవ మటటమధయహనం బయలుదరతయ పలలలు జడుసుకుంట

రన ఈ వషలు వసతుంట పలలలన యళళశళలునుండ బయటకు రనవవరు.

ఇందుకసమ య వషలరజున ఉదయమ గఇమంల దండరకూడ

వయసతరు. ఈ భయనక దృశయనన ఊరూ వడ పదపదహను

రజులు దక చపపుకుంటూనఉంటరు. తలుపుసందులలంచ చూసన

పలలలు జనపద కథలల రకషసులన చూసనటటు అనుభూతపందుతూ చబు తుంట చూడనపలలలు చవులురకకంచ వంటుంటరు.

దవరపటల గయ

ఇద మంత9క వషం, సధరణంగ యద ఆఖరవషం అవుతుంద.

తలకు-రంగుపగ, బుగగమసలూ, ఎర9వంచ, చతులకు సంహతలటం

మురుగులు, కలక గండపండరం, "చవులకు ' కుండలలు, ముఖనక

పసుపు. నసట పదద గంగసంధూరంబటటు, ఒకచతల వపరటట, మర

చతల ఎముక, కూడ యదదరు'ముగగురు పరవరం గుమమం గుమమందగగర వపరటటదూస ' తళళను బృషటంచడం,. పడఇసుక - నళళల వస మరల

అందులంచ పడఇసుక తయడం) తడబటటల జనన గంజలువస అందుల

వప పలలు చయయడం, - నలమద కబబరకయ దనకద నడవడం, -- ఒకరూపయన వందరూపయలుగ చయయడం, కబబర. కురడ నలువుగ.

246

తడు పనడపంచడంవంట మయవసద కరయకరమలు చూప

కటనలుగ డబబు, పఠచరలు, పత పంచలు వసూలుచసుకుంటరు,

నః “ప9యగ మగయ మన ఉఊ తతమనటకమువల యూ పగట వష.

ధరణ అనన పరకషలకు నలువగలగన కళఖండము, సహత

రంగమున మహకవయమునకు ఖండ కవయమువల నటకమున

కద రంగకల పనలన ఏకంకక వంటద” ,

వనల సంగతముంద, సహతయముంద నటయముంద, ఈ ప౦9జకళ

కరులు తమ వషలత జననన ఆకటటుకున పటటపసుకగలగవరు, కన

వ తకవలువలు పడపయ సమజంల పదదవడనుంచ చనన వడవరకూ

ప౦తవడూ పగటవషధరణచసతనన యర జులల అసలు వషలు నలబడ

రక కషణదశకు చరుకుననయ. నటవరకూ ఇవ గరంధసథం కలదు,

దనమద తగుశ0దధ చూవకుంట యపపబక ' కషణదశకు చరుకునన య ప౦జకళ నశంచపయ పరమదముంద. ఆయ వషధరుల మటలన, పటలన. రకరడుచస, వషలు ఫటలుతయంచ భదరపరచ ముందు తరలవరక కనసం మయూజయం వసతువుగన న అందచయడం తలుగు

వశవ వదయలయంవర వధ,

హరకథ

తలుగువర సవంతం అన గరవంగచపపు కన సహతయప9క9య అషట

వధనం. అలగ కళరంగంల మనద అనచపపుకన కళప9 కరయ

హరకథ,

, ఇదమరఠనుండ, కననడంనుండ, తమళంనుండ దగుమత అయం.. దన చపపవరు లకపలదు. అయత వరు ఒకవ సతవనన గమనంచ లదనపసతుంద, ఆయ భషలల హరకధలుగ చలమణ అయయ మరఠ వర “సంకరతన” (అభంగ‌, కననడగుల “క రన తమళుల “కల కషపలకు తలుగుహరకథకు మలకంగ - ఎంత భధం ఉంద. అవనన ఏక[పణజనయం, తలుగుహరకథ పంచప9ణజనయం, కనన డగులక. రథ నల వవచననక పరధనయం, మరఠలసంక రతనకు భజనరత పణం SE

॥

శ వజఞన సరవసవం, సంసకృ తర పు. 914

247

తమళులకలకపం సండతమయం - ఇంచుమంచు గనకచర. తలుగు

హరకధ అటలకదు. ఇడ సంగత, సహతయ, నృతయ, గన, అభనయల

సముతూకపు సమహర కళ,

* “తమళ కననడ దశలలన “కలకషప రతకన “కరరన” సంప

దయనకన మకఢక?రూపం మూలమన ప5ళ శధకులనరథరణ. తలుగుల

ఇద అసలు మకకగన అంకురంచందగన వరూవరూ ఊహంచనటలు గ

అంటు మంకకుకదు. మరఠ‌హరకథధ కలుగుహరకడను కంతల కంత

పరభవతం చస ఉండవచచుగన తలుగుహరకధ మరథర వయుతపతత

కం కనకదు

తలుగుహరకథకు మూలంపదకక తలుగునటన కనపసతుంద.

పననండవ శతబద “పండతరధయ చర త9” నటనుండ పరచురయంల

ఉనన మన జనపద కళ యకషగనం, దన సవరూపనక హరకథ

నవరూపనక పదద తడలదు. అవ అంగలు _ కకపత యకషగనంల

బహుపతృలు పలువురు వయకతులు నరవహసత హరకధల అనన పతర

లనూ ఏకవయ కత పషసతడు. కరతనలు, తతవలు, తహరలు, మతయలు,

వచనలు, శలకలు, "దండకలు, దరువులు, కందరదలు అనన అద

తరు అటట సహజనసరగతలుగుకళసం ంపదను నదజకభగంల సమయం

చూస పరధనంచసుకవడం భవయంకదుం పూరవకవులుచలమంద

తమ హరకథకవయలకు యకష గన అనపరు పటటడంకూడ ఇకకడ గమ

నరహం.

“అంబర షపఖయనంబను యకషగన వ1బంధంబునకుం గధథ..

కమం బటటదనన” అన చవూర ఎరుకయయదసుగరు (1881 - 1941) తమ హరకథను యకషగనమన వయవహరంచరు.

** 66 దకరణదశనకచందనంతవరకూ హరకథలు మహరషటరసంపృ

దయనన అనుసరంచ వచచయన చపపవచచు నమగన ఆంధరదశనక

సంబంధంచనంతవరకూ మత9ము హరకథ యకషగన సంపృదయంల

నుంచ పరణమంచంద”,

* డకటరు తూమట దణపప “తలుగు హరకథ సరవసవం” పుం 60

శ శర బలంతరపు రజనకంతరవు, ఆంధ9వ గలయకరచరత9

' | సుం LTT.

ణ న ware ఇవ‌ ఇక

వట ఈ జరకశ వకసంమత9ం 20వ శతటట పూరవరషంలన

జన ఆరజుల నడవధల గజలకటట ఆడంద జంగంద, ఈ కళసరసయత ఆరజుళల నడవథ గజ టర |

ఆకలంల వరకలంవ సత ఏవలలల చూసన రత పదయయసరకఓరర

“

ల‌

గణపత రర - నకుండయళళూప స రర” అంటూన, “తండవ

ృతయహర గజనన, థమకట ధమకట బజ మృదంగ అంటూన ణపత ప9రధనత పంరంభ మ అరధరత రండు గంటల వరకూ

ద

"మంగళం పడవరకూ అందరూ పరవశులత వంటూ కూరచ వలసంద,

' అకషరసయత నమమతరంగ ఉనన ఆర జులల‌ పలలజనులల వజఞన,

వనద, వకసలు కలగంచన ఉపధయయులు హరదసుల.

*శ “ఈ వదయ లకమందున నవరభవనుంద షషట మయనములగున‌

శవచయంచడు నటక” అన కమమూర బలబహమనందదసుగరు

వశరు. ఈ గ9ంధపృచురణక లం 1939 అయనందున అనలటక షషట

మయనలంట 60 సంవతసరలు _ కర శ, 1880 అవుతుంద. నరయణ

దసుగరు గజటకటటంద 1883లనకనుక నట హరకథ ఆవరభవం డ

శ, 1880 -ప9ంతం అనచపప వచచు.

హరకథఅనగన నఘంటువుల “హర శబబనకగల -ననరభలుచూస -

యద వషణువు, ఇందరుడు, చందుడు, కపప, కత, పము వగరరవన.

తలూకు కధ అన భవసత పరబటు. పన “హర అన నమనన

బటట వషణుపరమన ఆల చనకతూడ' - నతకధకు సరపడదు, హరకధ ఒక.

కళపక9య, 'కళళకుగడజలు, చతల చడతలు, ముంజతక సంహతలటం .

మురుగులు, భుజలకు దండకడయలు, నుదుట కుంకంబటటు, గరజల...

తల, మధయపపడ, వనక సగముడ, మడల. పూలదండలు, పటటుపంచ,

జరకండువ ఇదఆనటహరదసువషం. " ఇరువ పుల మదదల ఫడళళూ

వనుకవ ప హరమనశళత దసుగర 'ఉపంగలు, 'కందరు' కంజరకూడ పడక. చురకందరు - అగగ పటటలవయదయశకూడ ఏరప టువసవరు, '

ఆరజులల హరదసు వజఞన ఖన, సంగత సహతయ వషయల 'కకుండ

శసతర పురణ, రజకయ, _ చరత9క వషయలుకూడ : ఆమూలగ9ంగ న న.

హరకథ వధనము పు. 1 ఆ .. (హరకథ సరవసవం),

249

దడ లకక. కనుకన అతనుఇపప వకమట ఎంత

ఆస *గ వనవరుఅ అరధరత9౨వరకూ, వరషకలం వచచందంట వనషకంగ

ర హరదసులు రమయణ, భరత, భగవత 8థకలకతపం

జకవుండల6పటు (40 ర రజులు వరసగ చపపవరు అరజులజ,

వరక ఆడపురుషుడు ఆదభటల నరయణదసుగరు. అందుక

కన “హరకథ పతమహ” అననరు, వరక ముందు యకధలు లవన

కదు. మవసునుండ వజయనగరంవచచ కుపపుసవమనయుడు గరు ధృవచరత9 హరకధచవపగ దనవలల పరతుడ తన రంగం లక దగనన శర నరయణదసుగర సవయంగ చపపుకుననరు తమ

అతమకధల. అయక ఈ సతమహబటదు అలలసన పదదనన గర‌ వరుదు

వంటద. అలలసన పదదనగ౭న “ఆంధర కవతపతమహ క” అననరంట

అంతకుముందు తలుగుకవతవం లదన? పదదనన గర మనుచరత9

కవయంత ఒక క తరపుంతనుతకకంద తలుగుకవతవం. ఆలగ నరయణ

దసుగరప9వశంత హరకధరంగం పండతపమరజనరంజకమ పక)

యవ శషటయనన పందంద,

“హరకథ పతమహుడు ఆదభటలదసు, సంగతం సహతయం నరతూచన తను” అననరు మహకవ శరశర. జంధయలపవయయశసర గరు యలఅననరు -

“వల‌ మలమసకటటు జునపలబుటటు

నసటకుంకుమబటటు మల‌ పసడకటటు

వదలకుపటు, నడయడు వలపు చటలు ద ట ట‌

హరకథశలచప సయమటటు ఆదభ టలు”

ఆయన పటటన ఒరవడ ఈనటవరకూ కనసగుతుననద. అందుక ఆయనన తలవన హరదసు ఉండడు, ఆట, మట, పటలల ఆయన

కయనసట, ఒకసర దసుగరన సభల హరకథకదు గరకథ చపప మననరట. వంటన అపప టకపపు డు “గ రజకళయణం చపప సభపలన

'ఆశచ రయచకతులన చశరట,

ఆడల దసులంత నరయణదసుగరవఠన కవ గయక పండ

తువ ఉండవరు. అందుచత వరకధలుకూడ చలవరకు పర వ వ9సస

కనవదు. కణరళడన చ చసనవరల పరమ స ముుబృహమణయ భగవతర‌ గర,

చంత దకషతదసుగరు, కమమూర బలబృహమనందదసుగరు, నలలమలల

బసవ ఐడజగరు, కడల వరడసుగరు, పదదంట దకషతదసుగరు పర రన

దగనవరు. వర శషయగడనన తయరుబ సనప పదధతకూడ ఎంత

ఆతమయమనద. తమ ఇంటలన భజనలుపటట సంగత, సహతయ,

నృతయ, గన, కధ వనయసలునరచుతూ కధలకు తమతతసుకువళళ కధమధయల పటలు పడసతూ,. అపపుడపపుడు ఒక వడకధ చపపసతూ

సభ పరకవ గటట సవంతబడధమదరగ తయరుచసవరు. ఆ శషయులు

కూడ గురువునకు సకలపచరలూచస కషటపడ వదయనరచుకనవరు,

హరకధక రయక9మనక ఒకటరండు వరలుముందుగ కచచ బగంచలర

అన హచచరంచవరట నరయణదసుగరు శషయులన. కచచ

బగంచడంఅంట బహమచరయం పటంచడమనన మట,

ఇక కధలకువళత పకకవయదయగండ9త పటు శషయగణంత అవూళల .ఉండపవడమ, దసుగరు పండతుడు కవడంవలల పరజలమద ఆయన పశభవం ఎకకువ. ఆ బృందనక ఊరవరు ర జుకకరు చపపు న సదరంగ ఆహవ నంచ పండవంటలత భజనలు పటట గరవంచవరు, ఆరతకధల దసుగరు బృవ‌మనత నన వర ఆవధయనన పగుడుతూ

ఆ మహతలల, ఆమపహసధయ, “ఫలనసు బ వషమమగరు క తరత కసన తగన గడడ పరుగుత భజనం: పటటందంటూ 'అకూరలూ, ఆ పండవంటలూ వరణంచ వరజంచ చబుకుంట మలర జు భ జనలు పటటవరు మరంతప ట గ వరటలు

చయంచ భజనలు పళటవరు, ఆ నలశర లజులూ దసుగరక వందు భజనర, దసుగరు తమఇంటకరవడం సంత గవపగ భ వంచవరు,

ఊరమధయ దవలయంవదద పచచన పందర చస, ఆవండరకం బలలలు వస, పనరండు ' పటమకకులల టలుతగలంచ _అవలుగుల... కథ చవచంచహరు. పగలంత పలలల వనచసుకున.. రత9. భజనల పూరతచసుకున, కూరచ వడనక గనబసతలు తచచు కన యంటలల ఫధ కధకు వచచ వనదంచవరు. నర.

దసుగరు వష షధరణచస, తలకం డదదః ఎన, బకల ఎదకు

న ఇషట రన చశవద,. తరువత నకచ, _పనకపపు

రుననకండువ మలకు చుటటుకన “శరమదర: మరణ గవండజర”

“శర అంజనయవరద గవండహరరణ ఈ శర పరరడరకడవరద గవండ హర? అన అంద" చశ గవందనలబ ల కటటంచ 4 పర “కులన కధనము

ఖులన చయడం పంపట, ప9కషకులన కధకరయక౦మంల భగసవ

సుులుగ చయడనక కందరు దసులు పదనముషలు భజనచయంచ

డంకూడ కదదు.

ఒకసర పడుగు పండురంగదనుగరు తనతపటు అందరూ

భజన చయయకపవడంచూస ఒకవశషంచబుతనువనండన చపపడం

ప9రంభంచడు. ఒకరజు ఒక శషయుడు గురువుగరన రమనమం

యకకగపపతనం ఏమట అన అడగడట. దనక గురువుగరు కకనడ

జగననధవురంల సతతమమగదదఉఊంద, ఆ గదదమద ఈశనయమూలల

సవగూడుఉలంద, ఆ సలగూడుల సపు రుగుఉంద, ధననడుగు

చబుతులదననడు, శషయుడకకడక వళళ రమనమంయకక గపప

తనం ఏమట అననడట _ అంత _ అద గరుకకునతరగ నలమదపడ

చచచందట. ఆవషయంవచచ గురువుగరక చపపగ, అయత రజ

మండ) పతసవరంటల చలకపంజరం ఉంద, ఆవంజరంలన చలక

నడుగు చబుతుండననడట. శషయుడకకడకపళళ రమనమంయకక

గపపతనం ఏమట? అన అన నసరకలల అద ముమమరు కచకచవమన పణం

వదలస సందట. ఇ ఇదఠటనవచచ గురువుగరనడగత ఇపపుడు. చమగరల

“సూరబతతుల ' సూరయయగరంటల కడదూడ పుడుతంద, ఆదూడనడుగు

'చబుతుందన ననడట. సర అన శషయుడు అకకడక వళళటపపటక అవు

'ఈనుతంద, కడదూడ పుటటంద. ఆహ గురువుగరమట నజమఅన

దూడ దగగర కళళ రమనమంయకక గపపతనం ఏమట? ఆనన డట,

అంత అదకూడ -చచయయూరుకుందట. ఇతమటర భగవంతుడ అన

హడలపయవళళ గురువుగరక చపప నరక ఇపపుడు వజయనగరం

రజగరభరయ ' మగబడడను పసవంచబతంద, పళళ ఆ బతడనడుగు

తపపక చబుతడనన డు, శషయుడు అకకడకు చరుకన వచరసత

అపపుడ రజుగ రకపుతదయ మయంద నయ.రు, మళళ ఇపపుడు ఈ

బడడ కూట ఎకకడ చచచ పతడ అనభయపడ దూరంగ గడప3కకన‌ల

252

బడ రమనమందంకకు గపపతనం ఏమట? అననడట. వంటన ఆవడడ

పగలబడనవవ “ఓయ అమయకుడ! ఇంక అరహంకలద? సతతమమ గుడ దగగర హలపతురుగున‌ చశ, నువవు వచచ రమ అననవు, ఆ జనమపయ

చలకజనమ వచచండ. నువవు అకకడకకూడవచచ రమ అననవు,

ఆజనమపయ కడదూడగ పుటటను. అకకడ మళళ రమ అననవు,

దనత ఇకకడ రజుగరబడడగ జనమంచను, ఇంతకంట ఏం చపప

మంటవు రమనమ మహతయనన గురంచ?" అననడట ఇద చపప

టపపటక సభ అంత నశశబదమపయంద, దంత మతతం జనమంత

దసుగకతపటు రమరమ రమసత అంటూ భజన మదలు పటటరు

పుణయం అపపుడ పండయయలనన టటు. ఇలగ కందరు దసులు పటట

కథలత ప9జలన ఆకటటుకునవరు, కధల సందరభనుసరంగ కనన

పటకధలుచబుతూ నవసూ వనదంపజయడం హరకధల ముఖయ ళు చ జవను

భగం కూడ,

అనదగ హరకథకు భరత, భగవత, రమయణలు, శవలలలు సకకుబయ, మరబయ, జయదవవంట భకతుల గధలుకధ వసతువులు?

ఈ పరకరయ పరజలల మంచ పరచర -సధనంగ రణంచడంత క9మంగ క సతవకధలు, ఇసలంకథలు కూడ ఇందుల చటు చసు

కుననయ,

జతయ దయ మకలంల హరదసులుకూడల “నను స తం పపం

చగనక సమధనకకట ఆహుతచచ” నననటటు సవతంతయఉదయ మనన

గురంచ నయకులగురంచ కథలుచపప, చ తనయనన రక కతంచవరు, అలంటవటల జతయభరతం, రూనసరణ, రణప9తప‌‌ వరశవజ నహఫూ తలక‌, భగత‌సంగ‌, సుబస‌చంద9బస‌, కవటటండయ, బంగల‌ కరువు ముఖయ మనవ,

ఆరజులల యళళ తతరవుగరు భగవతర‌ “బంగల‌ కరువు’ చబుతుంట ప9కషకులు బ9టష‌ వళళను నరకపగులు పబయయలన సతక

ద - ు ట‌ ®

సహతయవరంగచూ సత హరకధసహతయంకూడ ఉతకృవటమనద, చకకన పదబంధం, చందబదధమనపదయలూ, 'రగతశయు.కరమన

వ జ ల 2 జ న న గ భ‌ టట

శంబ కరవతం6, డడ జక తర a నయ ట a

రు 3 శ‌ a ఉచ ఎద డన 7

చట:చుకరడ ఆశ రయం! శ

రభష. కధకునక చకకన సు

పరజఞన నయ కరవయమన గంతు, ల౭కళళనం

చలఅవసరం. కథలల మధయమధయ తయగరజ కరతనలు, రమదసు

కరరనలు, మర కరతనలు, ఆధయతమక తతవలు కరణపయంగ పడ

పురణంతరగత ధరమలు, హతకతులు చపప జనహృదయలను రంజంప

జసబరు కధకులు,

లు తము నటులుగమర, పత 9చతంగ పలుకుతూ

న‌ వతచబుతూ ప9కషకులన అందుల లనంచసతూ ఉంటన కథ రణసుంద. ఇల లనంచన కవడమవథడ కట నచచ దనందశసర

ఏమర “పంమలదదనయం, బళళు బసవలంగంగర శ

యుదధరంగంల కరగుడరధసరధ సహయగర కరణచసతడ రధ

చక9లు భ‌ భూమక గక కూ రుకుపతుంట అవసథపడు తూ భుజం వటట వనన

_పకలపుకుంటుననడు కరణుడు, అందరక అయయపపం అనపసంద.

అయన అరజునుడు అతనప బణవరషం కురపచూన ఉననడు. కన

అవకరరణుడ గుండకుకగల పూలహరలు గ మరపతునన యట. కరణం,

ధరమదవత అతనగుండలమద కషటవయడమ. ఇద గృహంచన కృషణుడు ముసలబయహమణవషంల పళళ దనం అడగడట, “ఈ యుదదరంగంల

ఈ నససహయ సథతల నకు నను ఏమ ఇవవగలను బ?హమ న ణ తమ! సరవశ కులూ ఊడగపతునన సమయంత నదగగరవములదన ఇవవను?”

అననడట కరణుడు. దనక కృషణుడు “నువవు చసన దనఫలం ధరపయయ

చలు” అననడట. వంటన అమములపదలన బణంతస అరచత

గుచచుకన ఆ రకతతరచణంత తన దనఫలనన ధరపశడట కరణుడు. అపపుడు కృషణుడువళళ “ఈసర బణం వయయ అరజున అనగన ఆ

దబబకు కరణుడు సరవభల న. ©

వ‌ న‌‌ ఆలగ రవు కమలకుమర 'పృమలరహునయల కధల ప9మల

As జ od శ న మర గస క దం ద జయ దులు వనవహరంల ఉఊయయలలు ఎల ఊగుననర కళ కుకదటనటట fn Oo అడద నఖ. a న af చ చ వ అభనయంత చబుతుంట హలుల వపతజకకరూ ఊగపవలసం బళల

వం బసదలంగంగరు “గంగవతరణం ల =

“జట కటహ సంభ9ము భ9మనన లంప నరహర,

వలల వచ వలలర వరజమ మురధళ”

ధగధగధగజఞయ లలల లటపటటపవ క

కశరచందంశఖర రత త పత తకషణం మమ !

ఓం నమశశవయ ee .

ప౦ఫులల నలప౦కజ ప౦పంచ కళమచచ ట

వదంబ కంతకంధర రుచప9బంధకంధరమ‌

సమరచచ ధం పురచచ ధం భవచచ ధం మఖచచ ధం

గజచభ దంధ ఖచచతం తమంతఖచచ తంభజ |

ఓం నమశశవయ. 2... అజ. |

జయతవ దభరవ భవుభరమదభు జంగ మస రక‌

ధగధగదవ నరణమతమర శఫలహవయవట‌

ధమధమధ మధయ నన‌ మృ దంగతుంగమంగళ

ధయవ నక9మప9వ రత ర‌త పచండతండవళళ ఐ వ” అన రవణప9 కతమన శవసతతం చదువుతుంట పరతవరూ భ కరసంల మునగ తలవలసంద,

సలద భసకరరవు “న రరనళల హరకథ రంగంల జక వపలవం, మంచ వష ఎర, చకకన చమతకరం, మదడుకు గవ వృ మత, పండ వలు అజఞతవసంల ఆ వషల ఎందుకు చశరు అనదనక కటటమంచ. రమలంగ రడడగరు భరత వమరశల ఇల వ9శరన చబుతడు వ రజసూయయ గం వసననడు ఎవరక ముందుగ నమసకమరంచకూడదట, ధరమరజు రజసూయం చశడు. మర ఉదయగం అ*ంచవడు ముందు నమసకరంచకపతర ఎలల? అయత ఆర జులల బరహమణులకు రజులు కూడ ముందునమసమ రం చసవరట, అందువలల ధరమరజు కంకుభటటు

255

న ఆ భన, థ. Ent క ,P' క షందడుకుకడట. భమునక ఎవరు అననం వడంచన అతదు దము

ట‌ న‌ శ వర ట వప అచ అవకశంఊండదన వలలుదపషంల క

గ వలయు కవచచు. అందుకన

లగ అంళఃపురంలక ప9వశంచడట. ఇక

సహదవుడు వళవులు౯ స గపంత పబలమరలన తరుగుతూ శతరువుల

జడతలసనవంటన ఆ వరత చరవయడనక వలుగ పతలకపరగ

వళళడట. వరతఅందగన పరపవడనక వలుగ అయదుగురకూ

అయదుగురంలు సదధంగ జ ంచడంకసం నకులుడు అశవశలల పశవ

శంచడట. ఇల పృతద వమరశనతమకంగ వపపుకుపతుండడం ఇందులన ప౦తతయకతం పగ ప9సతుత రజకయల మళయంపు

దనక పటు, . రు

కూరకు తలంపు, బటటకు జడంపకు శలువకు జడంపు, దసుకు

చదవంపు ఊండతరలనన రు బుగగ పపయయళశసతరగరు _ నజమ - ఈ

చదవంపుల దసుగర కథకు హుషరు. ఒకకకక చదవంపూ వసతుంట “ఫలనవరు ననను ఆశరవదంవ భగవదరచతంగ చదవంచనవ యనన

రూపయలు, ఆ పరమతముడు వరక అనంతకజరూపయలు ఇచచ

రకషంచుగక అన దవసతుంటరు. గంమలటల ఈ కటనలు పటవడ

మర చడవసతరు పరుకసం, కరణంగరపదదు ఇరవ ఐత, మునసబు

గరపదదు నల ఖ కవలసంద. ' మునసబుగరపదదు నలఖ అయత పదద

కపుగదపదదుయ భ. ఇవకకుండ “సతకళయణం వంట ఘటటలు వచచ

నపపుడూ, ఆఖరున పటటభషకంఘటటంల నూ భరయభ _రరలజంటలు -పటల

మద కూరచున వననజ6 పంచడ౦ంఅన తంతు పడతరు, ఇకకడ వరు

పటట పంచలు, చరలు, జమరలు, దకషణతంబూలలు దసుగరక దకకు

తయ. బహమంగర “కలజఞనం” చపప హరదసులు ఆఖరున “జజ

నయనకు ఆరధన” అన పడతరు. గ9మంల సరలందరూ పళయల నండ బయయం, అకులూ, వకకలూ, క తతబటటలూ పటట కువచచ సతయ

నరయణ వతంలవల చరులుతరకూరచున పూజలుచసనమరచ చు

కుంటరు. తరువత అవ దసుగరక చందుతయ,

256

లక హరతపళళ Cc ఒకట ప9తరబూ తంపపు తరు,

రణంగ ఆరజు ఖర ఎతసతుండ, (ఆ

రూపయవస తంభప సలుతసు కవడం

కధదగగర పటటన దవుడుఫటన పలలకల పటట

ఇంటంట హ‌ “రతులచచ పళళలత బయయం

జున సంతరప ఐవ₹ వరు,

అద అల ప అష అంతకకుండ సభ

పళయంల వచచంద సధ

ల అకకడకకడ ' అరధ ts థ క‌ అక‌,

oo

॥ అపపుడపపుడు

ఊరంత ఊ ఊరగసతుంట రుం

హ సవరు. ఈ బయయంత డసుగరు ఆఖరుర

జ=హసుల దంతవదంతులు అవకూడఅమమసుక‌ కన డబబు చసుకనవరు.

జ హర౭కధకులనక గరవం పడపసగంద, పగ

పండతయం తకకువ 3 ప9గలభలు ఎకకువ పజలకు బరుకటటయడం

పంరంభంచంద, అందుక రవుగపలరవుగర “హరకథ నల‌ చపపకు”

తయలముగగు డలగు బలగపలంద జనంల.

a a mC

gE ష‌

అన es

జరకధ నడు ంతచకకపయంద పటటకథలల హరదసుల చబు

కుంటరు. ఒక ఊళ టరకధజరుగుతుందట _కరధ మధయల జనమం౭త

ఎళళపయరట. కన‌ ఇదదరును రతం చవరపరకూ కూరచునన రట. వరన

చూస దసుగధసంత షంచ “కనసం మర న నకధకసం ఇంతశ సృదధగ

కూరు చనన ౯దుకు న ధనయవదలు” అంత, వళళు “అయయ! మము

కూరచుననద మ కధకసంకదు మరుకూరచు నను బలల లకసం. అవ కర

ణంగరబలలలు, కథ అయపగన ఇంటకచరచయయమననరు _ఎఅందుకన”

అనన రట.

ఈ సథతక హరదసుల చలవరకు బధయూలు, మరుతునన సమ

జనక అనుగుణంగ పక9య మరచు కలకపవడం, తగనంత కృష

చయకపవడం, పరతభవహనులు రంగపవశంచయడం, పజ నడన

వటటుకలకపవడం హరకథకు ఆదరణ తగగడనక ముఖయకరణలు, అంత

కకుండ జనభరుచక అనుగుణంగ క తతకధలు వ9యడంలదు, అస

లపపుడు హరకథ రచయతలలరు, ఒకరదదరు సదధపడన వర పత

ఫకకరచన జననక రుచంచడంలదు, ఒకనడు ఫలలవసులల వజఞన

వకసలు పంపందంచ నకగయ మలునరప ంద ఈ 'పృజకశ. పతన

మపతునన న నటనమజంల వ తకవలువల పునరుదధదరణనమ తత తం పరభు

తవంమళళ దనన తరచ దదద పరతసహసత స మంచ పంచరసధనంగ ఉప

యగపడగలదు,

257

గణవరసవుల హరకధకులు _ వర ప-తంశకతలం :--

గ 13

ల ల

సప ప ద 3 న‌ క‌ న bet అలల ఇ MY జ జ హ‌ ఇల poe

దకషతదసుగర శషయులు, వజపయజుల సబయయయగర. ఇదయూల,

we వం అల లం శక చ నశ ః pa - అము ఆ ణ ల

పంటపటసుబబయయగం శషయులు పరమ సుబయృహమణయకగవతర గం

వ‌ జ జ a ఒర ఇ చల ఇ టం ఆట జ అడ ల

శషయులు, వలలుకుటల అనన పూరణరవుగర ములు, ముసునూర సూరయ

నరయుణగన శషు౭ల య. వన న బంకం గ జ రరనం ప | శ తస క 30 స ఫ 1 భఖ చ న చ సవ Ma) ha శత ౫ fo చ ey ol

న‌ ల ల య బల ద మరజచసుగ ద (ఈ న. సరగలు

FAD Ere బసవ రడడగర శషయులు, వర పరశషయులూను,

భగవతర‌ లం:

1 డ॥ పదదంట దకషతదసుగరు.

వరనవసం నరసపురం, (వ, గ కథకులూ రచయతలూకూడ.

భరతం, ఇతరకధలూ, ఎనన వంశరు, వర కధ సంగత సహతయముల

కలయక. రచన మధురం. సంసకృతంలకూడ వరరచనలు వలు

వడడయ*. దశంల ఎననసనమనలు, ఎనన బరుదలు పందరు.

ఆంధరవశవ వదయలయం వరు డకటరట‌ డ గయచచ గరవంచరు. తరు

మల తరువత దవసథనం ఆసథన వదయంసులుగకరూడ నయమంప

బడడరు. వరరచనలు నరయణదసుగరుకూడ మచచ ఆశరవదంచరు.

నరయణదసుగర చరత, షరడ సయబబ చరత, ముహరబబ

చరత, సతయసయచరతర9 హరకధలు వరస దశసకందంచరు, ఎంత

మందశచయులను తయరుచశరు, :

2. థర వజపయజుల సుబబయయ భగవతర‌ :- |

వర సవగ9మం ఉంగుటూరు (ప, గ.) గపప సంగతవదవంసులు, గ

మంచససు రదూూప, మదట రజమండ) గునన శవ రరవుగ6 నటక

కంపనల కృషణుడు వగర పతృలువసవరు. తరువత నరయణ

దసుగరక శషయుల కథలునరచు కున దశ పంఖయతపందరు. అంత

నరయణదనుగరవటట. అందుక రండవ నరయణదసుగరన

పలచవరు. రమయణం సరయల‌గ ఎనన చటల చలరజులపటు

చపపవరు. కధ ఎకకువగ సంగతపరంగ సగద,

258

ల. శర పంటవటనుబబ యయ భగవతర‌ ;-

వ8 సవసథనం ఉంగుటూరు (ప, గ.) వజపయజులవర

శషు రమయణం, భగవతం సరయలస‌గ

లకకలననన కధలుచపప రు. బహుశః యననకథలు దశంల మర

వయరూ చపప వుండరు. భ క వరరసములు పషంచడంల వర పృతభ అత క

చలమంద శషయులన తయరుచసన గురువు,

శషయులు, నరయణదనుగర ౯ భ

అదభుతం.

4 శర పరమ సుబహమణయ భగవతర‌ !-

వరద పతునూరు (ప. గఎ చకకన రచయత, మంచ కధకులు,

భరతం, భగవతం మరనన కధలు రచంచరు. ఏ హరదసన

పరవతకళయణం కధచబత వరువరసంద చబుతరు. అద అంతబగ

ఉంటుంద, వరకధలల భ, రత ఎకకువ. భరతక భగవత కధలు

జలలతరబడ చపప వరు. అనకమంద శషయులన తయరుజశరు, ఫ, శర ములుకుటల అనన పూరణరవు భగవతర‌ :_

వర సవసథలం తణుకు, వజషయజుల సుబబయయగర శషయులు,

తరుచు రమయణం సరయల‌గ చపపవరు. శృంగర రసపషణ

వరకధల ఎకకువగ పషంపబడవ. సతకళయణం, సవత; కధలకు వరు

పరసదధులు, ఎంతమందశమయలన తయరుచశరు. నంగతశఖమణ, లయబ9హమ అనవరు.

6, పుచచల భఫ9మరదసుగరు !_

వరు రజమండనవస. గునన శవరరవుగర నటక కంపనల

ముఖయపతరలు ధరంచవరు. ఆతరువత వజపయజుల సుబబయయ గర శమయల కధలు నరచుకున హరకధకునగ చలపరు సంపదంచరు. భకతరమరమండయ, సతయహరశచంద౦ కధలకు వరు పరసదధ. భకత మరకండయ గగమఫనురకరడుకూడ యచచరు. కథల యతర వష యలకంట కథన ఎకకువగ పషంచవరు, వర రూపంలనూ, కధ గనంలనూ నరయణదసుగర పలకలుండ వ.

7. థర నలలమలల బసవ రడడ భగవతర‌ ?.

తూరపు గదవరజలల రమచందళపురందగగర రమవరం గరమ

259

నవస, హరక ఢథచవనడంల అందవసన ఇయయ, రమయణ, భరత,

భగవతలు వ రకధలు గవగస సరయల‌గ చవపడమగక తుకరం, మరబయ, చకమళ, మరమండయవంట భ కృళశఖమణుల కధలు

“లల కరవజయం” పరవ?స వడఠధలుగ చ చపపవరు. అందుల అశచృృ

శయతనవరణమద. వ9సన భకతచకమళకరధ నజనక సంఘకవవషవ

పృబధనక గవప ఆ యుధమ. "దకమళుడు హరజనబలుడు, అతను

భ‌ కరనషటలత ఉంట (బలయగల ఆ హరజనపట పదదలువరంచతరు

జనపధవరసలల మంచ పసందుగఊంటుంద యలగ _.

“అబబసర బసర యడయదంత

మంతకంతకు హచచ పనద

ఈడబబ నడపుడన యయసమునన ద.

అందరక మనసరగపనద” _

పలలటూళళల ఈ. వరసలుపడుతూ ఆయ న కధచబుతుంట ఆకమయంగ వనవరు, దశభ కతపూరతంగ భరతసవతంత9దయమచర

తను జతయభరతం అన వశరు, మంచ సంగతవ తత, నండన వగ హం, మధయ ప పడత, సగముడ, మూతనమసతం, బరంగరుదండకడయలు,

సంహతలటంమురహుగులలు ముఖన నమంబటటు, వటటు వ తంబరలు

ఆయన వషం. _ ఆయన సరయల‌ కథ చపపత “కనకవరగమ, ఒక ఊలల యరయడు భరతం సరయల‌ చబ శర, మరుసటస ంవతసరం రమయణం

సరయల‌ _చపపంచవరు. ఆశువుగ కూడ కధచవృుడం అలవటు. అనక

మంద శషయులన తయరుచశరు, గ9మళలనన కకషలన యతవృ తంగ తసకన “పలలటూరు” అన ఒక నటకంకూశ వ9శరు.

8. కమమూర బలబహమనందదసుగరు

వరద. రజమండ?. కవ, కథకుడు. కవసరవభమ శరశరపద కృషణ మూరతగర శషయులు, ఎననచటల భరతం సరయల‌గ చపపరు. నలచరతవ, వరభదర)వజయం కధలు గవచ రకషగచపపవరు. వర రసపషణ వరసతతు. సువరణగండ పండరం, ఘంటకంకణదయయ భుజ

కరతులు సువరథకరటననమనలు, అనకబరుదులుపంద పరననకగనన కథకులు, చలమంద శషయులన తయరుభశరు. పడుగుపండు

రంగదసు, కటట శరభచరక పటనల మలలశవరరవు వర శషయుల

ఆ

క gr లు, కథ సంగకమయం గ ఊండడః కధ ఏదచపపన మధయ

మధయ బంగల‌ కరువువంట దర జఘటటలునపప జనులన ఆవశపూ పూరతులన వసవరు. జంధయల వవపయయశ పరగరు వ9సన “కూరచు 6డ మయంట

కురచ ల లవు” అన వదయం వ :నటనుంచర గన వనవుమర‌లు మరు

మ9గపయవ. సవమవవకనంద, ద౦పదవసం౦పహ రణం వ‌దర ప9కరకతగనన, కధలు. రసభరతంగ కధచవనడం వరలన వశషం.

10. ముదపక మ మలల శవ రరవుగరు,

వరద భమవరం. కధకులకకుండ చకకన సంగతవదవంసులు కూడ, వరు మదట *లవకుశ చతరంల నటంచరు. కధ ఎంత ఆకరష ఖయంగ చపప వరు, గంధరవ గనంచసతూ ఎనన అపురూప రగలు సడవరు, పండవసందశం, తులసజలంధర, వరనట పస దద పందన కధలు. 'అందుల జలంధర అదభుతం, oe

11, శర మరువడ రమమూ ర భగవతర‌; వరు కకవడనవస, రజమండ? నన శవరరవుగర కం పనల

చృుఖ గత లుధరంచ పరగడంచరు. ఆతరువత నరయణదసు గరక శమయుల కధకునగ పఠుగడంచరు. శృంగర రసనపషణల రగ కథనడపంచవరు. వరక రమయణం పరకయల‌ కధలు ఎకకువ 12, ఆ బళళ బసవలంగ భగవతర‌ :_

సవసథలం మండపట. పచచల భ9మరదసన ంగర శషయులు, కవ, ధరుడు. కథల యతరవషయలఠవ చపపకుండ, హ ససయంజలకపకుండ పూరవగధలకు, దండకలకు వ9ధనయమచచ సహతయపరంగ కధ నపప దరు - శవలలలు, దవళవతర కరలు కృషణరయబరం ఇతయద కధలు ఖ _కరసభరతంగ చపపవరు, ఏకనంధగ9హ, బహుగ9ంధ పరచయం క కలవరు, తునమపహరజవరజ నవరతన ములు పదగన ఘంటకంకణ సనమనంపందరు, బండపూడ సధూగరదగగర, ఉప దశం పందరు, కధ సంసకృ తవ దభూయషటంగ ఊనన జనవశకరం

ఎకకు వగ ఉండద, ..

చ తత అధ న తమతతసతయు. సత‌

చ - ససటయళళ

స ద _™

బరు చజమండర వసతవయులు, ఎనన నటకలల పతంలుధ3ంచ పరునడంచల. అందుల భ_తరరమదడసుచషం తదతయంపలంద

నజంచవరు. నరయణనవసుగవశమం ప కథలు నరయు కున రమయణ, మలలు -

భరతం, భగపతం, రవలలలు, టం చంట సయ న శ #

ధ

సంసకతం, ఒరయ ఇంక అనక భషల వకచయంఉం౭డ, ఆ భషలలన రనయుమన వషయలు య కధలక ఎకకంద ఊదర గంచవరు, ఇతరరషటలలకూడ ఎడ‌ కథలు పరయళగ చపపుడు.

14, భమడపట సూరయనరయణగ ట అల వరసవసథలం పలవల, (తూ. గ.) వడ కవకూడ, రమయణం

మంచపటటుగ చపప వరు, ఒకఊళలన రమయణం నలు గదుసరలు చపప ంచుకనవరు, ఎకకడ రమ యణంవపపస వదమడలచులకు తకకువకకుండవచచ వ, అవనన సుమరు వంద మడలచులు పన దండ లుగ గుచచ మడల వసుకనవరు. వరన కసతలదసుగరన పలచ వరు, వరు ఎంత సపు కథచపపన జనం వసుగులకుంణ వనవరు కథ భకతగ, సహతయపరంగ సగద,

19. ఖండవ లల భనుమూరతగరు

వంద పలలగూడం, సహజంగ సం తవనయం సులు, వరద

న వరసదధ, ఎనన అపురూవరగలుపడవర. దకషతదను' గరశమయలు. వర సవక9, కచకవధ జననన జగ కటటక. ఎకకడకవళళన కచకవధ చపపమనవరు. హసయరసపషణకు యయన పటటందపరు' కథ సంగతపరంగ ఉంటద, వరు “ “స సంపూరణర మయణం”

సన మలకూడ నటంచ రుం డలు

16. భమడపట వంకటనరయణగదు

వరఊరపరు ఊండఅగహరం. (ప గ దకషతదసుగర శషయులు, =

వ కథచపపన కధపషణక ప9ధనయం. క రత సమతూకంగ పడ.

లంట .వంకటనరయణదసుగ ర "హజలనవరు.. రసదదవనత " కధ

చపపడం. వర. పంతయతత,

262

17. చటటల ఆంజనయులుగరు

వ5ద రవపడు (వ, గ.) పంటపట సుబబయయగర శషయులు, వర భకతమరమండయకథకు మంచపరు. రమయణం వగర ఎనన కథలు చపపవరు. మకులులన ఆరజులల వరకథ రండుమూడువల మందక వనపంచద. అంత పదదగతసం, వరరసపషణ కధల అధక ప9ధనయతపందద.

18. శర తలకచరల కృషణమూరత భగవతర‌ :_ రజమండ?, దకషతదసుగరశషయులు, కర “రమభకత కధ

పరసదధ, భకతత ర కతగచపప అందరన పరవశయులచసతరు, ఇతర

కధలుకూడ ఎనన చబుతరు,

19. పదపట కృషణమూరతగరు

తడపలలగూడం, పంటపట సుబబయయగరశషయులు, రచయత, కధకులు, హరకథపరషక‌కు కరయదరశ, రమయణం, భరతం, భగ వతలను చబుతరు. కధ సంపదయబదధంగ రకషగ చబుతరు, చలమందశషయులన తయరుచశరు,

£0. మలలద శరరమమూ రరగరు

ఏలూవు. డంయంగుటచరు _ కథకులు, సంగతసహ తయల మలు కలయక వరకధల కనపసతుంద, కధల భకతక వ9ధనయత ఎకకువ,

21, ముదపక బలసుందరంగరు

. భమవరం. యువకధకులు. ముదపక మళల శవ రరవుగర తన 1. యుడు, శషయుడుకూడ, కధ చురుకుగ రకరగ నడపసతరు, hy hy 3 SH a స

22, గరత కండయయశసతరగరు

వరద ఇందువలల. (తూ. గ.). గపప సహతవతత, తరుచు రమ యణం సరయల‌గ చపపవరు. కధల సహతయవసనల గుభళంపు ఎకకువ,

బల. అకక పదద శరరమశరశగరు . కపలశవ రపురం (తూ, గ, సరవరయహరకధ గురుకులంల ఎంత మందశషయులన తయరుచశరు. వరకధల పరముఖయం కధ క,

263

24. సలడ వసమురర మగ ర. ర

కకనడ, వరుజపప కధ నరతనశల, సవుకకక రజకయల మళ

యంపు వరకథల కతతదనం. ఇండల హ రమలు, కటటమంచ రమలంగ రడడగరవంట సహతవతత గ౦ంథల వర

మరశలు, జనబ హుళయనన ఉరూ9తలూగం మసల దనుసులు.

25. చదనభటల వంకటరమణయయగరు పఠపురం. వరు దరయణదసుగర శషు

రమయణకధలు చపప కరరతపందరు. కరుణరసపషణల కధ రతగ

నడపంచ శర వరద, వశఖరడయ సటషనుల నలయ వదవంసులు,

26, అనన ంనడ బలకృ షదసుగరు

రమచందరపురం (కూ, గ ఫరుకూడ నరయుణదసుగర

శషయుల, సవత9కథకు వరు పటటందపరు, సరవ జనరంజకంగ కధలు

చపప ఎనన ననమనలు, బరుదులు పందరు.

2. ఎం, ట, రవుగరు

రజమండ. మదట గునన శవరరవుగర కంపనల నటుడుగను హరమనషటుగనూ తరగవరు. తరువత నరయణదసుగర శషయ

రకంల కధలునదచ కున హరకథకునగ వస కకకరు,

20, పఎపడసనగంట స వముయయగ రు

రవులపలం. (తూ. గ) కధకులు, రచయత కూడ, పూరవపు

బణల రమయణం, ఇతర వడకధలు చపపవరు. వడకధలుచపప

టపపుడు తలలవరందక కధగనం చసతూనఉండవరు. వరక

తలసననన పూరవగధలు మరవరకన తలుసునంట అనుమనమ.

గపప పండతులు కధ భకతగ, సహతయపరంగ ఉండద, అట

29, చంత శవరమశసతరగరు

మురర, (తూ, గల వరు వజపయజుల సుబబయయగర శషయులు,

రమయణం సరయల‌ గ ఎనన చటల చపపవరు, ఎనన వడకధలు

కూడ చపపవరు. శృంగర, హసయరసలు పషసతూ ఆకరషణయంగ

శ న. Yew. వవ లల MW ఇ జం స‌ సగం సద కయ |

Mowe hue శు టదందణ, కలం రసన నలు, బరుదులు ప ఈ భః రుం

రర. తర ఊయూయూరు బులరజు భగవతర‌

చయత, కథకుడు, భర

తం సరయల‌గ చబుతరు. కథ సంగతసహతనసపరంగ, భ గ

స

pi ( లు GE ౧ వ న‌ 9 2, లల

CaS Cx (a స‌ i CA

ల

ఉంటుంద. ఇతర పంసంగలూ, సహ

చబుకతచు,

31, ఘటట శషదళసతరగరు

తడవలలగూడం. దకషతదనుగర శషయులు, చకకన అనుభూతత రగ కధచబుతరు. “ద వజఞశఖమణగ కూడ వఠక పరుంద. ద J

35, కమము సుబరహమణయ వరప9సడ‌ గ గరు

ఆకవడు, (ప, గ, ) ఎరక ప వటటభదు9లు, అనన కధలూ సహ

తయపరంగ చబుతరు,

33 న లలమలల సరమడడగరు ల రయవరం. (తూ, గ) వరు నలలమళల బస వ రడడ భగవతర‌గర

సదరులు, శషయులు, అనన గరఛయల అకకడకకడ వడకధలు చపప.

వరు. కధ సూదగన “పపడం వ౭పరశర తయకత,

రశ పులగం సత?

| కుతుకు లూరు (తూ, గ, వరు నలలమలల బసవ- డలగర వదద వయపు

లస‌వయసతూ _వరద దగగర కధలున రచుక న‌. అనంతరం కఫకులుగ భరత

గధలు జపప వరు . “వర కధలన మధురమన నంగతం జననన వశ షంగ ఆకరషంచద:

ల. డ॥ నలలమలల బ పరడడగరు. ఏం వ, పహచ‌డ.

రమవరం (తూ. గ,) వరు బసవ రడడగ రక మరుడు, శమయడు కూడ, బలయంలన తండననుసరంచ కధలకువళుతూ. వరదగగర. .. కధలునరచుకున. చననపపుడ. మంచకధకులు గ . ఫరుతచచుకుననరు ఎదగక ఎం. వ, సస స రమచందృపురం వ,.యస‌, యం, కళశలల కలుగుకభధయకషులుగ. పనచసతుననరు

ఇళ

డు లూలకు డక కథనుప షసతూ

MR = 7 -

36. కక పంకటడడగరు

ఛం

ఇస - ఈ వరు. కథ చపపడంల, నృతయధశయుంల చమకయల

కంకుదుర, (తూ, గ తరు సహజంగ హసయన జులు, అస కర

పనణక నటకలల హసయనటుడుగ గు పరంపదందడరు, చంతమణ

నటకంల శరహరచషం కటన పండ. ఒండు మూడు కధలునరచు కున అపపుడపపుడు ఉఊళళ ఉతవవలక అందరూప9తచహ సత కధచపపవరు

ఎంతకధన వడగ అరగంటల చపప సవరు. అందుకన జనంముదదుగ వడయయదసుఅన పరుపటటరు, అసలుపరు నలలమలల వరడడ, ఈతన

ట ma) ర G

కధక హసయమూ వంకరనడకలు హరణం,

38. శర ఆదరడడ భగవతర‌

కుతుకులూరు (తూ, గ, ). వరుకూడ బసవ రడడగర శషయుల, గళ గత9ం. పడుతుంట గంతు అండుమనమగద, “ఆమ ధురయం జనం

వడవకుండ వచచ టటటు చస బబబలయుదధం. నటకంల పవర యుడు వషంల దహుదదదరల కయ

39. శర గూనవలల సూరయనరయణ భగవతర‌ రమచంద9పురం, వరు మంచ సంగతవదవంసులు, కథల

శసతరయసంగ తనన గుపపంచ రకరకల రగలపనలత మపపంచ

కధను నడపంచడంళ ప$సదధులు,

40 నృయగ నరసంహశసతరగరు గరమం పలమూరు, (తూ, గ, “.) వరు ఆకశవణ ఉదయ సట‌ h ల

.

ఇనంచశరు ఇతర జనవదకళలలకూడమట.. ఆయనగంతుక 0 తరయకత ఉంద, సమయసఫూ రరక పటటందప రు,

ఎర6

41. అమృళకవ తశ లం భగవతర‌ గరు

వదురుపక (తూ. గఎ. వరు వయలన‌ వదవంసులు, కథ

సంగతప9ముఖయతత నకుసతుంద. భరత రమయణకధలు, వడ

కధలు పలుచటల చపప మంచ కధకులుగ కరషగడంచరు. మక‌లకునన

వనపంచటంతట గంగరగతయం. .

42, గజుల దసుగరు

వరసవ గమం ఆరకరవుల (తూ, గ.). వర అసలుపరు నగశవర

రవుగరు, ' వరు పూరవం గజులవయపరం చసహరు. అందుకన వరన

గజులదసుగరన పలచవరు. దశంల పలుగగమలల కథలుచపపరు, తరుపతదవసథనంల కూడ అడపతడప కధలుచబుతుంటరు, భరత,

రమయణథ గల వడకధలుగ చబుతరు,

48, దువవూర సుబ రవుగరు

కకనడ, ధపలు. మంచ హరమనషటు. పృమలరజునయం! హనుమతసందశం, సతసుమత, మరుతచటకలు, తులసజలరధర కధలుచపప వరు., వరకధలల “మరుతచటకలకధ పరనన కగననద'

hh, శర తణుకు వశవనధ భగవతన‌

కకనడ. రమయణం, బృహమంగరచరత9 వరలతరబడ

చబుతరు, నంగతవదవంసులు. జనకరషకంగ కధలుచబుతరు,

45, తణుకు పరభకరంగరు

సమరలకట, బహమంగర కధచబుతరు. కధ సంగతపరరగనూ సహతయపరంగనూ ఉంటుంద,

hp, శర కచచరల రమకృషణ భగవతర‌”.

భమవరం నలదమయంతకధకు' వరు! పటటందపరు. సంగతసహ తయలు సమనంగ. పషసతరు,

47, అరజునదసు గరు :_ ముమమడవరం, (తూ.గ). దకషతదనుగర శషయులు; అనన కథలూ చబుతరు, చలమందశషయులన తయరుబశరు,.

రజమండర, వలదప9జలను కధత ఇరటఆకటటుకన వరు, ఎంత దూరం కధకపళళన టక" నలనవళళవరు, కధల మధయమధయన సస మ

లలగ పదనమషలపటు వశంతయచచ వరు. వశంతసమయంల జనం లచవళళన కధ ప9రంభంచస సటపపటక ఎకకడవరకకడ వచచ

కూరచునవరు.

50. శర కశన వరభద భగవతర‌ :- వరద పదదపురం, పుతృలబృమరదసుగర శషయులు, సతయహర

శ ందర, భకరమరమండయ, సతసవత జయపరద వడకధలు, రమయణ భరత భగవత కధలు చబుతరు. పదదపురంల బృహమండ

మన సనననం జరగంద,

ఏ1. శర మతతు రత వరబృనమనంద భగవతర‌ :_ పదదపురంల నవసం. యదరథరమయణం,' మప ౪భ రతం,

బంహమంగరచరత0 కథలుచబుతరు, తళళ రవుల సంహతలటం,

దవరపలల, శృంగవరవుకటలల కయూరసనమనములు పందరు.

భగవతరణులు

ఆక దురగంబగరు : ష

సవసథలం ఇ భమవరం, ఎనన చటల భరతం సరయల‌ గ చపపవరు.

సుమరు 150 మడలసులు బహుమతగగపందరు. వనన దండలుగ మడలలధరరచవరు. కథల శరవయత, నరమలత, యమప$తతకత, వరు "తరువత 'శరవరకట శవర 'సంగతకళశలల హరకథ లకచరర‌గ పన చసతుననచు.

"౨ జయళషనుకతక వ న

శ‌ |

త

2, వుండ జయ

కంగ చపపడం వ£పతతయ లు ఎకుషవగ పషనర, రసములు ఎకకువగ పషస ష‌

దరు. రమంజకయు ముదం, గయపఖయ నంకధలు చపపటపపుడు థు

ba]

ఆనటకల లన పద పలు రంగసథలల చదవనటలు చదువుతరు, కధను

పతంలసంభషణరక చపప జననన ఉ |(రూతలూగసరు,

5

ల. పువవుల పుషప వనంగరు :_

ఏలూరు. సుమరు. పదవడకధలు చపప నరు, అనకరషటరలు

పరయటంచ పరుతచచు కుననరు. కంగ రరనప)ధనయతత కధ రకకషగ

ఉండద,

4. యళళబండ శరదగరు !-.

తడపలలగూడం, యళళబండతతరవు భగవతర‌ గరకుమ రత, శషయురలు, కథ భ కరరసపరధనంగ చబుతరు. మరబయ, ద ద9వద మనసంరకషణం వరక ప ఎరుతచచన కథలు,

5. డ జమతరమయంబగరు :_

ఏలూరు, సకయల‌ గ రమయణం, ఇతరవడకధలు చపప వరు. కధ చురుకుగఊండ అందరన ఆకరషంచద. వజయముద9కక సుభద? పరణయం, భమదధనగరయభంగం 6 పకనన కగనన కథలు, .

6, ' పండయల సుందరమమగరు వ

రజమండర. నటకలల వషలువస బవరు. తరువత కధలు నరచుకున కధలుచపప వరు, వరుచపపడంలన చమతకరం కధను ర _కకటటంచద,

7. వ, సతయవణ భగవతరణగరు ;_ రజమండ9. కతతులకృషణరవ, కడల వరదసుగ రలవదద కథలు... న

me

నరు కుననరు, చకకనకథకురలు. సుభద9వరజయం, “"రపదవర . ణయం ఈ మకధలల సుపసదధములు, వరు కధగనవరషక‌ కరయదరశ.

269

అంగర (తూ, గ వడుగుపండు రంగవసుగద కమరలు,

బహృంగరచరతర సరయల‌ గఎననచ న పప గ‌ రవంవబడడరు.

9, సుశల భగవతరణగరు :_

రజమండ మదటలపత రమచండృరవుగకటూరపుల నటక

చసవరు. అనంతరం ' కధలునరచు కున యరంగం: కకృషచ చసతునన

దుషమబ. ఈగ9ందరచయతత కలస “సుబస‌చందర వసు” జముకుల

కధకూడ చకక గజపపరు,

10. దువవూర సతయవత భగవతరజగరరు :_

కకనడ. దకషతదసుగర శషయురలు, తులసజలంధర, మరుత

చటకలు సకతసుమత, దంపదసవయంవరం, దపద మనసంరకషణం,

సుగ9$వవజయం, కృషణరయబరం ముననగు వడకధలు చబుతరు?

[దపదమనసంరకషణం వ‌రక గు కృంపుతచచ నకధ, మరకపురంల

6గన కకల” బరుదుత సతకరంచరు,

11 రంగమంబభగవత6జగరు 1

భమవరం. మలచకధకుకలు. భరతం ౫లరజులు సరయల‌ గ చపప మపప ంచనటటగ ప“గననరు, వలలకళయణం అదభుత6 గ చబు

తరు. వదయంచదవడంల యమవుధురగత9ం యమమకు వరం

12. అచచమంబ భగవత. జగరు

కకనడ. నరయణదసుగరువగసన సవతచరతర, యతర

వడకథలూ యంచుమంచు 10దక చబుతరు,

12, శరయ జ భగవతరణగరు :_

కకనడ. ఈమకధల పండతయంఎకకువ, రమయణం సర

యలచబుతరు. చలచటల సనమనలుపందరు,

14. కచచ రలమలరశవగ ధగవతరణగరు

అమవరఠం, ఈమచకకన నటయంత కర రరనలుపడ అభనయంత

కధనడపసతరు. సనపటలుచకకగ అనుకరసతరు. ప9కషకులమద యద సమమహనం,

4.

|

జు సుంట Te Ee. 7 క ప య

తణుకు, మంగండతగరకుమూ 6. ౧ తకళయణం, హసుపుతచందశం, న!

వజయముదఫకరగ కథలుబ గచబుతరు, కథ మధయమధయ సనమ

పటలుపడ జననన రంజంప జయయటం౦ల దటట ° బలకటటందల

బుల‌ బుల‌ పటట” అకసనమపట యమపడు కుంట మళళమళళ పడంచు

కున చదవంపులత ముంచ సవరు,

ఇవ పదకథధరంగంల గదవరసమ (పసవంచనమరుమలలలు,

తూరచుగదవర జలల కపలశవ రపురంల న శరసరయరయ హరకథ సుర

కులం ఎంతమంద యువకళకరులనుతయరువస దశనక అందసతంద, అందుల పభవంచన తలకుసుమం కుమరదలప రత ఉఊమమ హశయర,

ఈమ కుమరసంభవం హరకథను సంసకృతంల ఊజజయనల నూ కలలంపూర‌లనయూ పటనలనూ, మదరసులనూకూడచపప పండత పరకండులను మపపంచ దశపృజలను ఆశచరయచకతులన చసంద, ఈ రంగం నరసపడపతుననర జులల కపలశవరపురంల శర యస‌, బ. ప

క,సతయనరయణరవుగరు వరసతమణ రజశవరమమ గరుదనకక గురు కులనన సథ సపంచ పంచపషసతూ నరయణద సుగదపర అపపుడపపుడు

హరకధత ఏవలుకూడ నరవహ సూ హరకథ జయత ఆకపకుండ కడ నక

గటటనదపనక చముఠుపస వలగసతునన రు,

అలగ రజమండల శర తయగరజనరయణదస సవసమత ప9క8సంవతసరం ఫబవరల గనకచరత పటటు హరకథసపహంకూడ

నరవహసతూ య రంగనక పంతచహనన ౦దసతునన రు,

తడపలలగూడంల థర పదపటకృషణమూ రత భగవతర‌ గరు కరయదరశగ “హరకధపరషకస‌” అన సంసథకూడ యరంగంల ఎందర యువకళక రులకు తరభ దుయసతూ, నలనల పరషత‌ల కథలనువరచటు చసతూ సవలందసంద,

ఆంధవశవ వదయలయంవరు య కధరంగంల వ9వణుల. నఅమముల వశవనధం భగవతర‌ వంట వరక కళపృపూరణ బరుదులవవడం ఉననత వదయరంగంకూడ దనన వశషటకళగ గు _రతంచందనడనక నదరశనం,

లక గజజకటట, చతవయదయములుధ వంప వంతవటగడ

కంచదవయవచలనపంన, వదవదయస

కున, అయజదద సున ప౦జసవమూహమనుందుట గనముచయును. ఇ

వనక ఆంధ౦)దశమున బురయకధలన యు, జంగమకధలన యు,

అనయు, తందన కధలనయు, పుర వ‌

కలదు. కధకుడు చతయందు సరబురయతడన, గుమమడబురకతక‌ డన‌

సన తంబుర, శరద వంట వదయములధకంచ వన ధవనులత మళ వంచనగనముగలకధలను పడుటచ వనక బురకధల పరువచచంద”,

టలుగువర జనపద కళఖండలల బురకధసథనం అపూరవమ

నద. ఇద అచచమన పజకళ, ఆదనుండ తలుగుదశంల యద తలుగునడన ప9తసపందసతూ, వనదననండసూ గత అరథశ తలదనుండ

వజఞననన వదజలల సధనంగ కూడ మలచబడ నలబడంద.

దన “చరత _ గమనము” నజంగ పరశధంపదగగ అంశమ - అయన యూనవరశ టలదృషట ఎందుకు దనమదకవళళలద!ః ఇదకూడ

యకషగనప౦కంయగనుక సహతయంల దనకకూడ సథనముంద,

సథూలంగ తలసనంతవరకూ మనకులభయమతునన కధలల బలనగమమ,

కంభజరజు, కటమరజు, ముగగురుమరఠలు, లకషమమమ, కమమమ

కధలు ప9చనములు,

ఇవ ఏకరలంల పుటటయ. అన ఆలచ సత బలనగమమకధ రంగనథ

రమయశణనకముంద తలుగుదశంల వృచరంలవునన టలు కనబడు

తంద. ఎందుకంట వలమక రమయణంల లకషమణలఖ ప9సలదు. ఇద తలసరగ రంగనధరమయణంలన కనపసతంద. మర యం

దుల యద ఎలవచచ ంద ఆలచ సత తలుగునట జనసమనయంల అపప

టక బహుశ బహుళపృచరంలనునన బలనగమమకధలన కరయవరథ

రజు యుదదనకవళుతూ బలనగమమను దటవలదన గచన గతల

* తలుగుజనపదగయగధలు పు, 21

డ! నయన కృషణకుమర.

272

రమయణంల. నపప ంచబడవుండవజబనన తర నలటూర పంకటరము (ow

7 జ a గ ఇడ ఇ ణయయగలట వరశరు గరజకవులు) వమరశగృయంధంల‌. మర బల

నగమమ పదయకవయంగన, గదయకవయంగన లదు. కబటట నడు లభయ నూతునన “బలనగమమ” తంబురపట క, శ, 18వ శ తబలక ముంద వుందన చపప వచచు,

ఒకనడరద ఒకజతవరక భకషుకవృ తక ఆలంబనగ వుండద,

ఇదదరు సరలుగన ఇదదరుపురుషులుగన, ఒకసత, జకపురుషుడుగన ఒకరు తంబురవయ సతూ అందమగసతూ కధ పడుతుంట రండవవరు ఢకక వయసతూ “తందన తన అన వంతపడుతుండవరు. అల గుమమం గుమమనక కంతకంతవడుతూ బయయం, వతబటటలూ అడుకకునవరు, ప9జలు ఎంతఆపయయంగవంటూవరక భకష వసవరు. ఒకసర ఆయ వధఆడవళళంతచర వరనకూరచు ండబటటుకున యకధలు పూ రరగ చపపంచుకున వనలన వర కరుణ రసలకు నర పతూ శరుబయయం చటలత తచచ వరక పడుతుండడం తలుగునట పలలటూళళల యపపటక మనకు కనపసతూనజుంటుంద,

దనన భకషుకవృ తతసథయనుంచ పంచ నటయదవ.. నూలు జడంచ గజజకటటంచ, బలల కకకంచ, పూలదండలు వయంచ పండతదరణ తచచన గరవం శర నజర‌ క దకకుతుంద. ఆంధదశంల ప)జనటయమండల య వరకకయకు ఒకఊపుయవయవశంత వడవడల బురభకధద కలు వలశయ, వరబబబల, పలన ట యుదధం, సతరమరజు, నతజ, బపూజ, చహూ9జ, వంగల‌కరువు యల ఎననకధలు, నజనక సవ తంత)పడట అంక మఘటటంల వ౦9జలన ప9రపం చడనకకళ రంగంల య పరకరయ బగ ఉపమయగవడంద. క9మంగ ఆనటనుంబ రజకయఎనన కలరంగంల కూడ అనన టకనన దనపత? ఎకకువ,

నమకలన పవజనమసయలన కధగ మలుచుకున అనువమనంగ తలుగుదశనన ఏలన తలబురకధ “కషశజరవ?. . oo ॥ కట రు

" + “రమపురమన ఉ తరదల రజలు నక వల pr. - : aa) ఆవూరనగల వనన గుడశల అడవకంప దడుల”

న గ‌ ॥ + శ భూ జ గ wy ww య ణ ర యహకథఐ న దనమును. రగనపటటు, చ reo

క

న 2 a me అలల ర‌ లద తగ జ జ‌ జ ఇ pa mw

ప గమూజకసషళషహర = కరచనలపు భ రదరక 0 గ శ

ల | (గ‌ ల ళ మ శ పుం త శతు న జ న wee అనను ద నల ఖ గ‌ | గ | జ ఆ శర న rr లల హముముంద. వనర భరత రకుమర. వజయపువునడర? అన జ జ ఆర‌ ష‌ క, ల ట అనన

కం ఆఅపంత అపపు డుపపుటటంద. లన (wn)

సుంకరక వస ఇడడ “కషట ఐవ”, “సతరమరబు” వంట వషణవ al శ Fan ళ‌ కధలుజయణ జనంమదక వసరత పడవడలంటవరు “పటటల”, టన తరణ”

హపృదరశనరలకవ సత “నజర‌” అడుగుజడలల జూనయర‌ నజర‌, నటటల(బదరస‌, దండ బదరస‌, జనరజదళం, యంక ఎనన

బృందలు వటటధకకలూ తంబుర అందలత కధలుచబుతుంద, యవ

నమమ|తంగధరంచ హరమనయం, తబల యంక రకరకల మయూజకల‌ ఇన‌సటుమంటస‌త నడదవలు అచయుతరమయయు, కృషణ

మధవరవు మదలగువరు హరకధమటటులూ, నటకపదయలూ జడంచ

హరకధలంట బు|రకధథలు చ పప వరు బు|రకధలకు యదరకం

ఆధునకకరణ అనన టటు,

జఒకదళబ బరంకఏతంవరకూ దశంఅంత ముమమరంగ జ గన బురర

కధపృదరశనలు ఆశచరయంగ ఇపపుడు ప9జలమ-ందు వఫలంకవడం

ప9రంభంచయ * కధలకు జనం రవడంలదు, వచచనకంతమంద

కంత సపటక వళళపతుననరు. ఆఖరక ఏ యదదరన మగలత వళళల ఒకడు మక‌ మనష, రండవడు బలలలుమనుశకళ మనష, కథ అయయ

వరకూ వళళు చచచనటలు స కూరచ వలసందగ మర! ఈ దురదశకు కరణం

ఏమటఅనఆలచ సత మనకు. గచరంచ. 'వరధనకరణలు. నలుగు.

1) పతకధలుతవచ క కతకధలు రవడంలదు. రచయతలవరూ బురకధలు వయడంలదు, -. ల,

బ కథళలకూడ ఎపపుడ. నజర‌వరచ బుచశుకునచపప న వధనమ

తపప మ రపులదు.. ఎవరుచపపన. అవకధలూ,.. అలగబవ డంత

జననక జరుకటటసంద. ౨౨౨౨౨ అ వప

274

8) రగడలు, నడకలు, మటలు, పటలు ఒకట మూస ప ట

లదు, నవయతలదు,

4 హసయకధలుకూడ అనదనుంచ చబుతునన వ. నవవురవడం లదు. పగ కకతతగచస పయతనం _ ' అకషరలు అరధంకకుండ మలలడ : ఓ సనమ హసయ నటుణణ అనుకరసతూ మటలు తలయకుండ

కంగరు కంగరుగ పలకడం అసలుక ఎసద పడుతంద.

ఇతర లపలు :_ “బబబలయుదధం”ల బ నబబలరజులు వనయ

మృగవటల ఉతసహంత పందన కటటనపపుడు ఊతహవంతంగ కధకుడుపడ రగడకు వంత “నరయణ” అనడం అరధవంతంకదు, కధ ఊతసనహపూరతం, వంత వషదభరతం కవటం: అంగరసనక ఆభర సం కలగసతుంద. అలంటద మరక వంత “రమరమ శర రమరమ రమ ర ఘు ర మ” అనదకూడ ఉతసహంల యదకూడ వడడం 'సరకదు, అలగ వరుడ న కధనయకుడు చచచ పయనపపుడు టభధలస భళ "అన 'వంతకూడ "సముచతంకదు. టయూన‌ శకరసనక సంబంధంచనద. న శదధరథం దనకవయత రకం,

ఆలగ నృతయం ఎకకువకవడం కధను దబబత సతంద. వచకం సపడ‌ కవడంత వషయం తలరయకుండపత ద, తంబుర, ' అందలు ఢకకలు అలంకరప9యంగధరంచడం అధరమం: 'అవ వడల. తంబుర

_ మటుతూ," తళశనుగుణంగ' 'అందకడుతూ, “ఢకరలు “రసనుగుణంగ పరతుసలుమరుషతూ వటుపత "ఆనదలలకలసనపట : కరణరసయనంగ ఉంటుంద.

ఆహరయందగగరకసత వయఖయత పగలకుండ జనపదరకుమ రుడలరవడం టము 6 సమట9” న పడుచసంద. అసలు దళమందరూ (మగళళయతత పగలుచుదద, నడుముచుటటూ గుడడ కటటచవప డమ సంవ) దయం. కధకుడతలకు పరయ పటటుకవడం నటకంల ఏద రజు వషంల కనపంవకసతుంద అసహజంగ,

“నృతయం అసతమనూ బరకరల' చయయడం, నడకలత వ వధయ లక పవడం, కదలకలు అరకవడం, చూసన భరగమన 'మఠల “మరల

2/5

పులకరంపజ సవను. పనల పటలు,

తుమదపడలు వగరచప+,ప కధకు జతకయతవసుంద. వరరస కూ. చ

అట

కరులు య సవలపలపలనుకూడ సరదదదుకున ఈక9౦దఅంశల పర

పట పటట సధనవసత బురుకధకళరంగనక క తతఊపర రగలదు.

అవ 1) కధకధనం £) వచకం శ) ఆహరయం శర - ఆంగకం

రస‌ సతవకం 6 రసపషణ 7) నంగతం 8) నృతయం ల) అభనయం

10) వనముబలువనయగం 11) రగడపటటు 12) కలనయమపఅన

13) టమ‌వరకుు 14) నటయం 15) జనరంజకతవం.

రచయతలు ముడచన తమకలలలనసర మళళ బురవకధలమద

చంద సత యరంగం పునరుజజవనంత తపపుక వజృంభసతుదదనద

నససందహం.

గదవరసవుల బురహఫక వ దళలు

ఈసమల బుర9కథ పదరశనజరగన గయమంలదంట ఆతశయ కర

కదు. ఉతసవలకరణంగన, ఎనన కలకరణంగన, వవహల సంద

రభలలన గత $0ఏళళల యవ చలముమమరంగసగవ. బుర9కధ

'దళలుకూడ 'దశంల: ఈ “సమలన ఎకకువగ ఉదభవంచయ. వనల

నజర‌ బణల. నృతయం, అభనయం, “వషం, కఢకకలు, తంబుర,

అందలత 'కధచపప డళలుకనన, - నమమతయంగ' తంబుర *ఢకకలు హరమనయం, వలస‌,. తబల లత' (నబతయభనయలు లశమత9ంగ)

హరకధబజల కధచపపదళలుకనన, . ' పరణకనటకంల రంగసథల

వదయలత కధచప 'డళలుకనన.

1, భనుమూ రత 'జురయకధదళం చ

'మంశపటక" ;నజర‌దజలకథ. సుంకర వసరడడ. కషటజవ కధ

వరుచబుతుంట ' పకషకులర కరం 'బడకక పయద. తూరపు గదవరజలలల

276

అగ ల జమ (rn న 0వ వతబద రత అగ aa టం వం వరదరశనలు సంచలన తమ! మః "ట కరళ ళు

య

కములు మడ. ౬బలగపలం ఆదయంతం ఉతనుకతల వసవరు,

వయఖయత వషం ఏమలకుండ మమూలుగన ఉండవడు, ఈ వంతను

రజకయం అనవరు. ససయ గడు మతకం కూచపూడ భమకలపంల

నషటవంగం రత జ )హమణుస‌ల వషంధరంచవడు, కథకుడు జనవ

నకకషంల (అ మంచు జంగంకథల కథకునల)

సలు, మకళళడ వవరకూగనుు సురవ, చవులకు

రంగులు, ల enue నృతయం, భవభఖనయం,

హృదయంగ చ సవడు, ఈ కథకుడు భనుమూ ర రత. రజకయం పదహతర

వంక టఫవు, వద కఫ శనషటువ రట‌పరంగ కధలుచబుతునన జనం

అద రజకయకధ గ. భవంచవరుకదు. అంతకళతమకంగ. ఉండద,

2. పపకయల వంకటయవు ముర౦కథ దళం.

౨. కకనడ, భనుమదూరతదళంలగ జననన ఉరూ9తలూగ సతూ కథ 'రసవశపూరతంగవపపవరు.. వరు అలలూర సతరమరజు కథ చపప వరు, కధకునత సమజజజలుగ వంతలునడచన దళమద. హసయగడు చపప ముసలమ‌ తహశలుదరుగర “అచచ” కధకు పరకషకులు పటటచకక లయయటటు నవవకనవరు “ఇందుల శర బళళ. మృతయుంజయరవు

అబ ఆ వయఖయనం. థర. చకక గరయరరయణ హసయం,

a నడదవలు అచయుతరను మయయ మరపకథదళం.. ॥ ల రధజమండ9.. రచయత. _మంచహరమనషటుకూడ, వదమవయూహం, మహరధకరణ .సుథప‌చంద9)బఫ‌ కధలు వరవగ చ చపప వరు. ' వరక తంబురభుజంమధ నమమతృమ,. వృకకన హరమనయం,తబల, వయ ల‌ వగర ఉప ంగలు .మ తతంకధల కర, శసరలు. అడుగులు ముందుకూ

కూ వయడం తపప శర నృతయంలనటల. అభనయం అంతంత మతం కట పగ, పగమదతురయ ఉండవ, రంగులూ €ంగులూ లవు. సురవ, సనన గనులంటవ మమూల. వయఖయతపతస వంత పడడమతవన వయఖయనంకూడ గధకుంచవపడం - ఎ - హసయగనక మతం కంతఅవకశం ఉండద... .వం వయఖయత ,పరదరుల.. హసయం వఖయత సనహనయనటు డు. రజబబు, శధలలన‌ ra శసతరయ సంగత

మం ట‌ ద జ దలు దయ క. అలర స కల జక Cr : bom oy మయం. జ నపదలులగటల. వదపు హంకథకణల. ఓ తడయవయయూహం ఈ a

జ ఇ శ ళ‌ ల — ల "4 we శ అన

కఫ వనందవలసంద. ఈకథల న పరనయప9జలకు తలయన ఎనన వన న జ ల నరవళంచ వవవరుం

వరక గతంఏం ఒక వరం, యవక‌ భరతదశంల కక సంవతరలు ధ జ యం op కధలు చబబ అభండకషన రంబ రు

భర దగడలు సబుతుంద ఎంత నశశబదంగ

4, సుంకర కృషట మధవరవు దళం

పరఓద జ.మడపడు. (తూ.గ) వరకధ సంగతపరంగ ఉండద. నటటువంగం అంత అచయుతర మయయ గరలగ, అనకచటల దరుడులందు

కుననరు. వర గనమధురయమ ప9కషకులన కదలకుండ చసద. భగవదగత మదలగు కధలు చపప వరు, పదయలు రంగసథలల పడనటలు

పడడం వరకధలన పకరకత,

ఫ‌ జూనయర‌ నజర‌ దళం.

రమచందరపురం. మంచససు రదూ9ప, నృతయభనయలు జల

సహ జంగపుండవ, ఆపన అపతమధురమన మధుర మంజులగనం.

ఫదయర‌ నజర‌పదకన పూళలన పుజకపుచ ఎకునన కళవ త. పలనట కళ‌ ma.) ల అట (=

ల నన (= చ ద‌ / యుదధం, కు బబల యుదధం కథలు రషటరరసటరతరలల‌ వలమదచష, ఆ a

ఎనన సనమనలు హంచరు. బరక హసయం ప9ంతయంగ హసయమణ

పూసగ పరుగంచన శర కటట వరయయ. ప9కషకులపటటలు చకకలయయ టటు నవవంచవరు. వరు ఎంత మందశషయులన తయరుచశరు.

గర నటటలబదరస‌ క

వరదకనసమల ఠనలంక, మువవురూసహదరులు, వరద నజర‌

మూసభకధ. ఇందుల వయఖయతశతృ ఘవనురవుగరపత0 ఎకకువ,

కథకుడు పటలవరక పరమతం. హసయపతృకూడ ఎకకువసమయనన

తసుకుంటుంద. కథల ఎలగలగ సందరభం కలగంచుకున భరత

దశనక సవతంతృం వచచననటనుంచ నతయవసరవసతువులధరలు ఎల

ఆకశనక అంటుతుననయ వయగర సమజక రుగమతలు వయంగయంగ

“ఆగషపటువదహను నందన అద ఎంత సుదనమము నందన అను వరణ

వత వమరశనతమకంగ పృజలన కవవంచ నవవంచడంల యతన

ప౦తకత అసమనయం. ఈ పటకసమ వర కధ మరలమరల పడు

278

తుండడ౦కూడ జరుగుతుండద. వరు భరతదశంల అనక రషటరల

కధలుచపప సహభష అనపంచుకుననరు. వలన టయుదధం ష

పచంటు కథ,

7. దండ బరదరస‌ :-

ధవశశవరం. వరుముగగురూ ఏకదరుల, వరడకరూడ నజర‌బకయ, ఈమధయకలంల వయఖయననక ఒకమహళకు తరభ దుయచచ ఆమత కథలు

చబుతుననరు. కథకులు శర దండ సతయనరయణ. హసయం శర దండ

లకషమనరయణ, వరకధల హసయగన పంముఖయం ఎకకువ, సనమ

పటలత తన పమపురణనన చపపహసయకధ బగ అలరసతుంద,

పలన టయుదధం, బబబల యుదధం, వరఖమనయ వరువరవగ చపప

కధలు, ఈ గంధక రత కధకుడుగ పసదరులరువురూవంతలుగ పరయకర

కళయణంబు ర9కధ రజమండ) తయగరజనరయణదస సవసమశవర

ఉతసవలల నూ, శర వంకటశవర ఆనం కళకంద9ంలనూ సతయసయ

నవభరత గురుకులంలనూ ఆకశవణ వశఖపటనం కందరంలనూ.

చపప పలువృశంశలుపందడం జరగంద.

8. .మరహ భదరకళ దశం ౩-

తపశవరం. (తూ. గఎ. వృసతుతం జనరంజకంగ పడడం లనూ, 'కధచవపడంలనూ ఈమకునన ప; సదధ హచచు. రడయల

యమకధంట జనం చవకసుకుంటరు. బ జలుఅనన నజర‌ బణర,

వలన టయుదధంలంట కధలగకుండ పృభుతవ ప9చరకధలు, కుటుంబ

నయంతరణ. వ గరలప చపప . కథలు కూడ ఎంత ఉ శతజకరంగ చపపడం య దళం. వశషం.

రట మణ? సషటరస‌ దళం?

_ ముమమడవరం. (కనసమ, వరుముగగురూ సతరల. నలలబకస‌ వర కథకు మకకకముకక అనుకరణ. కధ ర కరగచపపడం, శంవయంగ పడడం, . చకకన. 'నృతయభనయలు వర వశషటత, వర పరభమనయ పలువుర మునన నం వలందక న‌ రనగుశక,

279

_ రమచం దర౦పురం వరదఅంత జూనయర‌ నజర‌ బజయ,

నజర‌ చపప కధలత పటు సతరమకళయణం, వరభమనయ, మనుషులు

మరల వలుగుబట, బజలఏను, కరుణమయుడు, రూనచరజ,

ఎర9బట కధలు చబుతరు. ఉఊతసహవంతమన యువదశళం. ఆపక

చటల బంగల‌, బహర‌, ఒరసస మధయప)దశ‌, మహరషటర, కరనటక తమళనడు రషటరలల ఎనన కధలుచపప పభయతపందరు, పదద పదద

పండతులచత ఘనసనమనలు పందరు, వరక హసయం జుతతుక

సూరబబు బ. వ, వయఖయనం నవన‌కుమర‌ బ. ఏ. బ. యడ. సలన‌

రడయ కధకులు, బబూరవుమషటరు బురృకధసమ)ట‌, బురభకధథ

సరయభమ బరుదులుపంద నజర‌గరచ సంహతలటంవయంచుకున

“బుర9కథధరతన గ” బరుదుప9దనం పందరు.

11. వరజనటయమండల :. జంగ రడడగూడం, (ప, గ ఇదకూడ నజర‌ అడుగుజడలల

పయనంచ బృందమ. వర గ9మరజకయలు యతవృ తంగ చపప

“మనవూరకధ” పరకవయకతగనన ద. ఈదళంల వయఖయనంచస పూసల రజనగంగధర‌ రచయతకూడ. శర మరం సమరజుకధకులు. షక‌

సుభన‌ హసయం. రజన గంగధరంగరు దనవరజరకరణ, వరట పరవం, సతకళయణం వగర బురకధలు రచంచడమగక అనక

దళలకు తరభ దుయసతునన రు. నటకలు, నటకలు, ఏకపతులు

ఎనన వయశరు. కంతకలం “నమచరప9భ వరపరకక ఎడటర‌ గ

నడపరు,

12, పరసద‌ పరట : పదదపురం. వరు రజమండ? బురరుకధపరషత‌ పటలల లనన‌

కధ చపప కధ ప వధయంచూపంచరు. దశంల అనకచటల కధలు

చపపరు,

19. దురగభవన బృందం ణ

పదదపురం. ఈ బృందంలకధకురలు మహళ. వంతలు పురుషులు

నజర‌బణల _ సతరమరజు వ గర కధలు దశంల అనకచ ౫౮

చపపరు,

౨50

14, వల‌ మషటరు బృందం :_

రజమండ9. వరుకూడ నజర‌మూసలన చబుతరు, బళళల యుదం వరు వరవగ చపప కధ, థ

1ఫ‌ం కృ బృందం :-

రమబచందపురం. వరద నజర‌అనుకరణ. ఇందు వయఖయత తన వకచ 9వహంత పపకషకులళ మంతృమ:గగులన చసతరు. నజర‌ కరధర కకుండ ““ఊరుమరంద వంట కతత తకధలనుకూడ చపప జనంల జగృత కలగంచడనక కృషచసతునన యువకధకుల దళం, కథకులు. గటటల కృషణ, వయఖయనం గటజల రమం, హసయం చకక, ట. : వ, ఆరట‌షటులు వజనటయమండల పటలల గఖలరము ఊఉ _తరమవయ థయత ప(యజుపందరు,. ఈ దళం దవతయ ష‌ “తతమప (దరశన బహు. మత పందంద, మద9ను, వంగుళూరు, కలకత, బంబయ మదలగు చటల వృదరశ నలచచ దశవయపత పంగ పరుపందరు. గలల కృషణకు “యగ గన కసర గవల రమంకు “కధవచనసుఢనధ” అన బరుదు లచచ పరజలు: పలుచటల సనయ నంచరు,

18. రమణ. పరట :

[0 సబబకనకరవు దళం : en లకకవరం, (వ, గ కథకులు సబబు కనకరవు. హసయం రతు

వంకటశవరరవు వయఖయత రమరవు. వరు బబబలయుదధం, స‌తర. రమరజు, కూలదండ కధలు అదబుతం?5 చబుతరు, వరు రజమండ? పరషత‌ల 'శరమజవులు” కధచపప మ దటబహుమత పందరు, కధ సంవధనం, నడకలు, "బణలు, వషం, అభనయం కధకునల నండుగ. ఉనన దళం యద. 'కధకుడ య దళనక కధనయకుడు. చకకన : గంతు. రసతస రరత పరకషకులన ఉలయతలూగంచ కథకుడు,

18. 'పంటయయ దళం .—

.లంగంభయవచలల, (వంగ, శలకటట. పంటయయ గరు కథకులు, వరు రళయతకూడ, అంధయదశంలనగక యతర రషటరలల కూడ కధలు

281

పప పరుగడంచరు. వరదళంల హ “సయం నక పలల మణకయలరవు,

చయఖయత చుండు) సూరయనరయణ, వరకధలు కషటజవ, అలలూర సత రమరజు, మజ కరధకరణ, వరభమనయు, రుకమణ కళయణం.

లల మమడడ (తూ॥ గ[.వడ భగవదగత కధ దశంల పలు

చటల చపప (వళయకగనన రు. ను (వశదధ రంగసటల హనృనటుడు గప

ఇందుల హసయం చబుతూ జననన బగ ఆకటటుకునవరు.

20 రలంగ సూరయం పరట ఏ

అమలపురం. వరు సుమరు 200వరకూ కధలు చపపరు. రడయల

కూడ వర కధలచయయ.

21, అపన రవు దళం ?_

మంచల (వ॥ గ. వంతలు మరటరు బబ, అ కతలపప. కషటజవ, వరభమనయ, మహరథ కరణ కసరు చపప కధలు.

22, పండు దళం :_

ముమమ డవరం. వర పరు పండతరధయుల సతయన నరయణగ ర,

రచయత. వరుకనన కధలల కధకులుగను, క‌ కనన టల వయఖయతగమ,

కనన టల హసయగనగనూ కూడ పషంచరు. ఆంధ9, తమళనడు,

వడరు, ఒరసస, మహరషటర కరనటకలళ కధలు ఇపప మపపంచరు. rd బ‌ బల యుదధం, పలనట భరతం, సత కళయణం, కరణ, అభమనయ,

సతరమరజు, చం ందహస, న రతనశల కధలు చబుతుననరు. వరక “ధక సంగ‌”. అసయ శర * సు రకధ నటయకళ (పవణ' బరుదులచచ

(పజల నతమ రం? శరు. గుంటూరు నజర‌ గర కధల హసయం చప పపరు.

29 మండ సుబబరడడ దళం :_

మచవరం (తూ. గ.). శర సుబబ రడడ కధకులు, శర ఆమమ రడడ

వయఖయత, థర కటట వరయయ హసయం, వరు సతరమరజు, కషటజవ

మదలగు కధలత జననన. ఉ(రూత లూగంచవరు. కమయునషటు పరటక

తమ కధలదవర నధులు రబటబటవరు. వరు మువవురూ ఆతరయ

రచంచన కపపలు నటకంల గపపగ నటంచవరు.

282 నగ సనయస రడడ దళం !_

నగులపలల, (తూ, గ, ) వరు కృషటణరయబరం కథకు పరసదధ,

తరుపత వంకటకపపుల రయబరం సనుపదయలు, కరణసంవదంపదయలు

రంగసథలల పడస జనంచత పహ అనపంచుకనవరు. హసయగనక

చలకలు, పలకలు (పలసటక‌ వర అలంకరంచవరు,

25. స తతఆదరడడ దళం :-

కంకుదురు. (తూ, గ.) శర సతతఆదరడడ కథకులు, శర కడయం సంహచలం, శర కరుకండ కృషణమూరత వంతలు, వరు జూనయర‌

నజర‌ శషయులు, పలన టయుదధం, బబబలయుదధం కధలు అతన అడుగు

జడళ గ చపప వరు,

ఓర. సహతయకళసమత

౧ కంకుడురు. (తూ. గ, ) ఈ “గంంధరచయత కధకుడుగ, శర క. తలుపులరవు వయఖయతగ, శర 'సతత వశవనథ రడడ హసయంత రజమండర, సమశవరం, వదురుపక, కంకుదురు, రయవరం, కవపవరం వగర

చటల ఊతసవలకు పరవఠకళయణం, భరత కధలు చపపడం జరగంద.

సంజవరడడ? బురరకథ 'యరచయ త సవయంగవ9స వర

ముందు వద: ంచనపపుడు 'ఆనరదనన పటటలక అలలూర సతయనరయణ రజుగరు య గంతుల. పపకండల? లన గదవర. గలగలరవం వన

పపరందన శలఘంచరు. అలగ శర కళ పరకటయవు కధవరస రయ

వరంల వర ' సమకషంల , చపపనపపుడు వరు పందన ఆనండం

27. హం పరట :_ కంకదురు. (తూ, గ.) ఇద బలకలదళం., .కుమర 'గడవలల

శషరతనం 'కధకురలు, కుమర గడపలల. సరవ లకషమ హసయం. కుమర

పడల ఆదలకషమ వయ నయనంత నుఖన‌చంద9బస‌కధ' చల ముచచటగ నపప వరు. , ,కరకుడురు, "తయదరం, కకనడ, కపప వరం, పసలపూడ వంచరఅగ చపలచపప, ఎనన వళడకపపులు బహుమత పఠదరు,

283

4 అల . . ఇల — మయ * ఓ పంతం తయగం జు సమ ప oi

ధ భటల మగుటూరు, (ప, గ తయగరజుగరు మంచ కథకులు,

మంచ గయకులు, గనంత కధ ర కటటంచవరు,. వయఖయత టర

అరటలకటల స మశవ రరవు, వరద రజకయ పనయసంలగుం డద.

జసయుల రమం నసయం, వ5కర “వకటకవ అన బరుదు

£9, దసరకృషణ బురకకధ దళం !_

ఢమవరం. కథకులు శర డసర కృషణ. వయఖయత శర దసర

వంకనన బబు. హసయం శర దసర శయబబు, వరు ముగగురూ హదరుల.

నజర‌ ప9శంశ లనందుకునన దళం.

30. రతనం బురశవకధ దళం: .

తణుకు. కధకురలు శరమణ రతనం. వయఖయనం శర జ, నడ

శవరరవు, హసయం శర వ, నగశవరరవు, హరయన, డలక‌ వరక సహ

కరులు. 'సతకళయణం, చంద౦హసక వరభమనయకధలు బగచబుతరు.

dl. డ, వంక ట9వు బుర9కధ దళం :_

నమవరం. కధ శర వంకటగవు. మంచగయకుడు. హసయం తర

దసం నరసంహమూ రత. వయఖయనం శరలంగమూూరత. పలన టయురదధం,

బబబలయుదధం వఠకధలు. '

1౬ సంహచలం బురరకధ దళం :_

భమవరం. రచయత, కధకులు శర సంహచలం హసయం శర వంక

బ9జు, వయఖయనం తర చలలరవు. ఆంధ కసరబురకథ, అమరజవ

బురరకథ ఆంధయృదశ మంతట చపపరు. ఆదల సంహచలంగరు “కనయక.

జముకులకథచపప వరు. ఎంతమందక బురరకథలల తరభ దుయచచరు.

19. కమరతర బురభకథ దళం :-

కకనడ. కమరథర అసలుపరు శర క. "అపపరవు. వరు కథకులు.

నజర‌బజ, హసయం శర కశరం, వయఖయనం శర క. కదండరవు,

బబబల యుదదం, ప లనట యుదధం, ఖడగతక జన, అలలూర సతరమరజు

వంట కధలు దశంల .వలదచపపరు, ..శర నజర‌చ సంహతలటం. తడ

284

గంచుకునన రు, వశఖల మకం పటట కుటు ంబనయంత9ణ ప9చరనక

“సుఖజవన౦, 'వదండ ముందుకు". మతసయకరులప9గత మదలన

కధలు తనవ వస ప9భుతవపరంగ వృచ రం చసతుననరు.

24. శర దటగరజ బురరకథ దళం

పరఠపపురం. (తూ. గ, ) కధకులు శర క, కనకరజు, వయఖయనం

శరమత దమయంత - హసయం శర క. గంగరజు, వరు వరభమనయ,

బబబల యుదధం కధలు |పసదదగ చబుతరు, నడదవలు ఆచయుత

రమయయగరబ జ. కరనటక, మధయపృదశ‌ లల కూడ కధలుచపపరు,

సుమరు వయ ప9దరశనలుచసన దళం. శర కనకరజు, శరమత దమ యంత రంగసథలనటులుకూడ _ రడయ ఆరటషటులు.

లల. పరంకుశం రమనుజులు బురభకధ దళం:-

పఠపురం, (తూ, గఎ) కధ రమనుజులుగరు, వయఖయనం

సుబబలకషమ గరు .కృషణరయబరం, బబబలయుదధం, నరతనశల

కథలకు ప$సబధ, వరదకూడ' అచయుతరమయయ గర పదధత,

ఫ‌, జతయ బుర9కథ దళం : య

| పదదపురం (కూ. గ.) కధకురలు శరమత స సతయవత. 'వయఖయత భం బరహమనందం, హసయం రజయలకషమ. కరణ అభమనయ, వ ren మధవవజయం వర పబంటుకధలు. నజర‌బబ. బంగల‌, వహ

ఒరసస, కరనటక రషటరలల కూడ కధలుచపపరు. 1 బరహమ నందంగ రు రచయతకూడ, పరశురప‌ లు, జయప9ద, మణమంజర

కధలు వశరు.. వరు అభమనయకధల. అంతరభగంగ “బరబరకుడు కథ వ స ఖతుంట చల వచశభవన కలుగుతుంద, ఘలతకచున | కుమరుడు

బకృరకుడ ను భరత ముదధం హరరంభనకముందు పండవులకు అండగ మురధనకబయళు దర వసతునన రట. దరంల కృషణుడు. మరువషంల

మకచచ ఎకకుడకవళుతునన నంట వషయం. పడ మర బణలు:

మూత ఫటటుకటతునన వమటంట ఈ మూడుబణలూ ఒకట. శ .కరటుడుకనం, రండవద, యవక‌ "కురు సనయంకనం అననడట --. మర: 'మూటవదఅంబ అసల భరత యుదదనక కరరకు డన. కృషణుడకసం అననడట - _ దనత

కృమనుఢదరకయ ధరమరజుదగగరకచచ' భరతయుదధప9రంభనక :జ ఒక

గ న‌ a™ ఇ మ ణ గ want | oregon yt " రన బలయవ దరల రజల యూతగుట. బలవపయంచపట ఈక స తుంట భరత ము! TN, Cam se pF శ మ లం

ప సస ఏ ల జ‌ అరయ OE షునరల‌ తనన క * అద తను అం కవ చవల జల దన” 2) క శ‌ న or, నజ ఈయ హస. దధ వ సలల బర నసచ. గ జూడు

చచ Maa గుం Cw ర‌ు ఎనుగ‌ che ఒరుదునచచ గరవంచ రు

పదదపురం, వయఖయనం బతబతతుల సతయనరయణ. కధ * శంమత లషయకుమర. జసయం పతబతతుల లకష నరయణ. లకషకుమర ? సతయ నరయణగరభరయ. లకషమనరయణ సతయన రయణగర తమముడు, వరు భరతదశంల అనకపటటణ లల కథలుచపపరు. తళళరవుల సువరణ హ సతఘంటకంకణం సనమనంప దరు, అనకచటల సువరణరజతవసతు బహూకఠరణలుపందరు. పదదపురంల సువరదగర వటటభషకంపందరు.

వరుచపప వ రూనస లకష బయ, బబబలయుదగం, పలన టయుదదం, ధ ర

దకషయజఞం కథలు,

08. సరసవత బురకథ దళం ?- ర

పదదపురం. కధకురలు శరమత క. మణకుమర, వయఖయనం

శర స. బండశవరరవు. హసయం శర యం. రము. న_రహనశలః వరభ మనయ, బబబల లయుదధం, అంబదకర‌ వృగర కధలు. వరు రడయ

కధకులు, అంధదశంలన గక అనక యతర రషటరలల కూడ కధలు

చపప సనమనలుహందరు. ద9కషరమంప టలల 'ః వయఖయత వ9తరవక

బహుముతహందదు. వరక శర ఆనం లకషమణరవుగరు సంహతలటం

బహూకరంచరు,

29 దురగభవన దళం .:

పదదపురం. కధకురలు శరమత "ర, లకషమ. వయఖయనం శర గరు

వరజు, హసయం శర థర క. సూరబబు, బబబల యుదదం, సతరరమరజు

కరణ, రజహంస, జవహర‌లల‌ వరుణప పపకధలు, జలలసథయల రజలు

తలూక అరవపలంపరషత‌ల ప౦9ధమబ హు మత పందరు. కతత

పటల క. సూరబబుకు' సంహతలటం. బహూకరంచరు. రడయ

కధకులు, . ఇతరరషటరలల కూడ కధలుచపప మపపులుపందరు,

286

పదపరఠరం. కధకురలు' శరమత జంధయల నగవణ. వయఖయనం శర

ఈగల అపపరవు, హసయం శర గపలం. బబబలయుదధం, స తకళయణం

చృణంటుకదలు, కధకురలమధుర గ త$0 యదళనక వరం,

41. సూరయకుమర దళం :-

. పదదపురం. కధ శరమత ప పసూరయకుమర, వయఖయనం మదట

థర గర అమరశవ రరవకు .తరువత శర ఈగల అపపరవు వగరలు,

హసయం అలలడ రము, వఠరకధలు వర బబబల, సతరమరజు,

హరధకరణ' మదలగునవ. .క ధ.కు రల కమమనగతృం పకషకులకు

దత ఆకరషణ. ఆంధ9ల‌ నకకుండ బంగలు, 'వహరుు, ఒరసస

రషటరలల కూడ చపపరు, రడయకధకులు, సూరయకుమర చలలరకటసు

చటటమమ చమగనక':గప ఎపసుర .

42. కళంజల బుర' కథ దళం [=

పదదపురం. కధ శర జలగం మలలఖరజునరవు. వయఖయనం చందన

రమమహవరవు.. హసయం శర మవూర చందగరవన. వరభమనయ వ3 పదంటుకధ. దకషరమల శర చంద)రవుగర, హసయనక పతయక బహుమత యచచ రు,

ఓ కటశవరరవు బురకథ దళం :. - పదదవురం. కధకులు శర చందన కజరశవ రరవు, వయఖయనం థర

కుందుం ఫమరజు, హసయం శర దయంత) కనకలం గశవ రరవు, వరభ మనయ, కృషణరయబరం, బబబలయుదధం, పలన టయుదధం, సుబస‌ చందరబస‌ వగర కధలు చలచకకగ చపపవరు. నజర‌గర బబర,

'నందరభనుసరగంగ కథల కథకుడు జతయ గతలు పడుతూ పకయ "కతను మదరశంచవరు, వఖయత గతనన మళవసతూ పసతు తనన. వమరశసతూ గపప వయఖయతగ పరు పందరు. కనకలలల గశయ రవు గర. “హసయం అద. (పతయక తరహ... చనన చనన బటటులత. కడుపుబబ. నవయంచవరు.. . దఖలల- ఒకదన. కచపపనలంట గరభదనం అన. చపపుతూ పరజలన వకపరకశనవయ ంచవడు?. సుననతమన. రజకయ:

క ల‌ . ba ఇ ల అ Wf» > ద ల‌ ఖు sm, $ హయంగయం, Ee జకటగయతలమడ ans జ క ద పషమురయ Ere కక జట ఆల 1 / యు

గ స! fon ళు అపన‌ చ బ చుం జ‌, dl జ న 2ంపజ సవ సుబంరజూ జతయ అ ంతకయ చ రజకయల రమవరం

జ

కనకంహసయం జనంల క కత తనయనన సృసషటంచవ, క‌టశం ౧" శనవుగరు

తనకుటు ంబనన ంతటన కడుకులూ, కూతుళళనుకూడ యకళ ల

ప వశ పటట న కళతపసన. వశఖజలల ఆనందపురంల ఘంటకంకణం, వశఖల. మణకంఠహరం వస కటశవరరవుగరన సనమనంచరు.

44, భరత బురశకధ దళం ;_

సమరలకట, కధకురలు శరమత, చనగంధం సతయవత. ఈమపర

భరతగ మ రచుకుంద.. వయఖయనం శర తడ మురళమహనగరడ- హరమన‌ తబలలు నటటువంగం. ఆమపట, మురళలమ హనరడడమట వరకధకు బలం.

ఈ బు|రకథలల కళన పుణయనన పరతసహంచుఊదదశంత కూరపు

గదవవజల ల పరజనటయమండలవర ర జమండ? శ వంకటశవర ఆన

కళ కంద9౦ల ల 1980 డశంబరు 264, 27 శదలల బురభకథ పంప‌

నరవహంచంద. నయయనగలతలు గ యగ9ంధరచయతక సనయర‌ నజర‌, మండ సునబ రడడ వయవహరంచరు, ఇవచూశక మళళ యరంగం

వజృంభసతుందన వశవసం కలగంద. నజర‌ గరక పదమశర యవవడం బుర౦కథకళనుకూడ ఒకగపపకళగ థ రతప౦భుతవం గు రసంచందన

డనక నదరశనం,

యకష గనలు

యకషగనలమద సమగ౦ 9వరశధనజకపన డ॥ యస‌, వ, జగ రవుగరు యకషుగననన గురంచ 'ఈక9ందరత తలపరు,

1, “అద సరవ పభగయమన సమహర కళ? 2 “వవధప)క ఫయలనుబంధము (వబంధము, కలవము, పలవు

బంధము, కరవంజ, వధనటకము, మరగనటకము,. బమమలటల, జంగంకథ, హరకధ, ఆధునకనటకము మదలగు. వవధ వయజ

నతమక మబయలవడలన సహతయ వ9క9యలత దనక సంబంధంకలదు),

ల. బహువధ పదకవత పభద సమకరణము

4, వసు వ వధయ సంపననము, మ

288 a న ఇ" .] అన ఇదు ల ల. రస వషయన వశషవముు _ హసయపు పణనవుం.

బ , 6. ఛంద పదధయ సహతము. (పదకవతల కక జతయుపజతులునస

go 09 కక

0౮, ౮ క రత 1 గ‌! ల డ oa ర

[0. వశషటతల 2 వశషటత తలుగు పక కత యగుట, ” al

సంసకృ తయకష శబదనక ప9కళతం ఎకకులన, తలుగుతదభవం జకకులన‌ కందరమతం.

స “కమవలల, మహలకషమ కటభర.

వలపు పడుచువచచ “జకకులపురంధ9”_ అననడు శ9నధుడు.' శ “జకకు లపట అన పదనక సంసకృతకరజ యకషగనం”

అననరు శనవనచకవ రత ర తన యకష గనవయనంల,

“యకషగన మనరంతు వషముల‌ గటట, జనులు పడ వనపంప పుణయసంవద ఘటంప . . (చతంగద వలసం .

“సభర చరతంబు “జకకుల” కరధచపప లలత నవరసలంకృ తమగు"

(నృసంహ పురణం) “నల పరజతపహరణంబు యకష గనంబు చస .. పంపు?

న ప౦బంధ (వషటు పరజతం) “కరతం తురదదనకరత ర గంధరవంబన యకషగన సరళ"

= (భమ ఖండం) తలుగు సహతవంల ఈ యకషగన శబదం ఇల కనబడుతుంద.

కర శ, 1500 _ 1620 కలమునట కందుకూర రుదరకవ చ రచంచబడన.

““సుగరవవజయం”. ఈ. 'యకషగనలల _మదటకవయమన 8 కందరు వరశ. లకులు “నరధరంచరు.

నం! నన

Gre st

క‌ Te పు um శల నటయకళ, ఫబరవర. _ "మరచ. [870 సుక _

hy ee

చడగడకలప౦

యకషగన ఆవరభవం మూలంలక వళలత ముదటగకగ పంచద

చడగడ కలపం. దనక కధ చంచులకషమ నరసంహుల వజయ, కలహ గధ. ఈ నృసంహుడు చడగడు - అతడ సంగడు. చంచులకషమ

సంగ. కధ నవ ఎమత36, ఒకరజు నద9లచనక ఏంగడక పకకల సంగ

కనబడదు. అతడు ఆమను వదకడం, కనపంచకపవడంత వరహం, అమచషటలుతలచుకన వలపంచడం, దవతలం దరక మకక తన సంగన చూపమన వమకవడం, చంద9ఉపలంబనచులు ఆయ; సక సంగ

వసతుంద. సంగడక ఎంత సంబరమవుతుంద. కన పరువషకనం పరు

షంత సంగన సధంచబతడు. కన అద వరసమ, వవదమ కడకు అలకలుతర పతతులుకుదరసరక తలలవరుతుంద. ఇందుల కపు, చందు దశవతరనృతయం, తండవం పృయగంపబడతమయ. తళంవస వరలఒకడు వరదదరమధయ పరపరశవ కుడగ వయవహరపడు, ఇతడ

పరు కణంగ. ఇతడు నయక నయకులన సంధనంచస సటపపుడు

హసయంకసం కనన కంచపనులు చసతుంటడు, అందుక *“కందకణంగ"”

అన వడ కలకచచు ండచచు. చడగడచతల వంకరకర ఆహరయంల

పృధనమనద. “బృహమకుటలకం దదయత‌* అన భరతశళసతరంల వయయ

బడంద. కుజలకం అంట దంకరకర9.

* “ఈకులలకం వదూషకుడచతల కభసతుందన అభనవగు పుడు వయఖ సనంచరు”. దనన బటట చడగడు వసయనన కడ నరవహస

డనన మట,

5 రవ౦బలు

** “దడగన కలపపరణమమ కురవంజ. కురవంజపదమును పప9ధమంగ కవయంల వడన తలుగుకవ అయయలరజు రమభదుడు

(1500 _ 1580) గ కనన టటుచుననద.

* శర ముటనూర సంగమశంగర “దడరగడ కలపం” వయసంనుండ

నటయకళ, ఫబరవర - మరచ 1870 పు, 50

** డ, ప,ఎస‌.ఆర‌ అపపరవుగరు తలుగునటక వకసము. పు.1ఫ‌ఫ‌

290

ఈ అయయలరజు రమభదుడు తన రచూభసయుదయ కసయరరలన “జకకణ కురవంజ మళములు గళకలు సలపర” జగ వ9శడు, ఇందుల ,ఎరుకలసన ఎరుకచపపడం ము 'ఖనటల' నం,

“ఎరుక యజుక యటంచు గరవంజ నటంచ నకక సప కుచ చంకన‌ బురుగురు బంగరు చుటటయు, జరధనట‌ గలలపురమమ సుదదులు పలయన‌

అన దశవతర చరత)ల వఠయబడంద. ఇందుల ళ‌ వడగ దకలన పం లగ అవ పతరలు, అద కధ, .

సంగడు నరసంగడునుంచ ఏరపడనద, ఈ కురవఠజలను వమరశక కులు మూడడురకలు గ వభజంచరు, మదటద చంచులకషమ సర సరధహనుల ప)ణయగధన వరణసతుంచన అద పూరతగ చడగన కలవమ, “గరగుడత చలముఫలు హతయల దనక ఉదహరణ, రండవద నయకుడు. ఎరుకక. వషంలషళళ. | నయకకత ఎరుకచ చపప డయ, ఉదహరణకు “పరరవతర పర. ణయం”ల పరమశవరున ఎరుక, మలూవథద కధక .ఎవధ మనసంబంథర '

లకపయన. వలదలగ ఎరుకలసనన. పరవశపటట ఆమచత నయశక. సదవపప ంచడం, ఈమూడు ను శృంగరకురవం జలు, ఇవగక వదంత. కురవంజలుకూడవునన య. ఎజుకఅం.వ జఞనము అబ. అరథం, అద. సనన ధరజు జసధకవ(ఉపప డర వరు వరసన జవయరుకుల మరవంజల హసయగడూ ఎరుకత సంవదంల యల వక 'ఏంచబడుతుంద, “ఆహ ఎదుకలపపః "ఆదవరము మందలుకన శనవరముపరయంతము వం వరములు వదకచూచన ఎరుకవరమనమట కనపంచలదు, అద ఎలగువచచన తలయజపపవలన:.పప?.. /

_ అఆలగునగదయ. సమ! ఎరుకలవరమనగ ఎరుకులకులమన మట గదయ. _ దన వవరముజపప గన వనవయ సమ 1.

“ఎరుక వరమనగ యలలలకంబుల, రణవసటు ల న‌ మదులకన యదకచపపునటట, ఎరుకల: కులమయ, యలలకులథులకును: హళళు,.

నవ. నల జలలు పమ

|

*సులవరం కన క అంధం. సంఘకచరత0 అయ దవ. . స పప. పరగకరణం పు: 01. '

291

న 99 న జ చ . అ ఆ మ

కులు” మకులపం అజబఞదశ లపవుంకంచ ఎకువకులనుయ సద!

వ.

క జ అపపనపపః ఈ జగతతుల ౩ సస మదకులములు బహ, డయ,

వద కులనములన చపపను. అంతకననను మ కులవం ఎకుడ ల అల అజ‌ al

దవ, అవృకతంతము ఎటువంటద తలయజప ఎవరన బహ?

స‌పప గన వనవయ సమ 1

“ఎరుకవర కులమకకువ

జఞస మరుగన జతులు తకకువ-

ఎదకవరలంట సరకు పయరుగన

ఎరుకలన కరయమమన గలదమమ _

ఈ ఎరుకత చ నపప దకూడ అంత వదంతడ శ

“ఎరుకత తవచచ అవవ అవవ |

కట సూరయున కంతన 'పలుగుచునన మట

చనమయమూ రన భరుకుట మధయపదంచ తలయుడన నరమలభ_క సూటమరగలము, ముమమ

టక మద కంటనటకనగజ యుబటయ వలుగుచు 1ఎ॥

ఇద ము కతకంతనుకంచుటకు చపపన చదంతవరమన మరగం.

ఇద తలుత క నృతయ వశషము. 'కలకగమంల సటలమహతయలు,

శవలలలు, వషణుఖలల కధలత ఆశయం వశషటనట, రూపంగ

మందలద,

కృురవంజలపరణమంం౦

* “తలుత దవడభషల వలసన దృుశయరచనలు. కురవంజులన

బడనవ. కురవజతవర అంజ (అడుగు కురవంజ అనబడును, చంచక

ముననగునవ. కురవంజులుగ వలసను, తలుత అతయలపముగ' గయ

భగములుగను, వశషముగ నృతయముకలప. యుండను. _ అవ సంగ,

సంగడు అను పత౦ములుకలవ యుండను. సంసక బత ధృచగనః న

కురవలజులల . దరవనబడను. '

*చటూర వభకరశసతరగరు (సుగరవవజయల” యకషగన' నక వళసన ఫరరకర నుండ.

292 ఈ నృతయదృశయములు తరవత జకకులవరు నగరములందు

పంయగంపజచచర. సంగ సంగడు మర రమః నలు, సతద పతరలు వచచనవ, జతరలల యకష, గంధరవద వషములుధరంచ వశయలు ప9దకశంచనవ కవునను నృతయధరమములకంట గయధరమసు

అధకముగ కలవగవుననూ ఇవ యకషగనములనబడనూ, ఇల కుఠ

వంజల పరణ మకంమమ యకషగనం,

కంకంటపపరజు “వషణుమయవ లసం”అన యకషగనం వకడు, తయగర జనకభంగం, “పహతద చరత”, “శతరరమజననం మదలగు

యకషగనలు వకడు, యకషగనలకు త ౦ జ వూ రు నయకరజుల

కలం సవరణయుగం, ఇందు మదట సూతరధరుడు పరటన, కవసతుత,

షషటయంతలు పూరతచశక వదూషకుడు పరవశసతడు. వచచనవరందరన, వరక సహయం చసనవరన పరుపరున పరశనసతడు -

“సభరంగమునకు అందరూ వచచనర ? చతతం.

కరణంగరూ ? చతతం.

మునసబుగరు ?

చతతం,

పదదలందరూ వచచనర !

చ చతరం,

భష‌ _ వరందకన ఉచకసనమ:ల నల6కరంపజస

యుం౭టర ?

ఇల పకషకులందరన పరమరశంచ ప9దరశన ప9రంభసతరు. నయకరజులకలంలన యకషగనం పురణలనుంచ సంఘక యత వృతలల కలు ప పటటంద, అవ. వజయరఘవుడు వ? సన “రఘునథ భయుదయల, (రఘునధనయకున దనచరయ ఆనట కవయఖ?. రంగజమమ తన భరత, వజయర 'ఘవున ప వఫసన “వుననరు దస వలసము", కనట దకష కవ “వజయక ఘవకళయణం' మదలగునవ,

Na సట‌ గల ॥ వన ఇం ఆద క. iE జ » wall, ర a ర G స స డ‌ fons ఓ గు Cac (ire © అలంక తర ew బ క‌ శర ప గం “iy gre శ Ni ©

ఫ, శ ష‌ జ జూన ఫల అ te మలనన న. న 1 ale "ay ) గగ —_ ren జ కజ సన ఇ అటల ళ + గ. Ce mit le వం Cu p రం గనలు ఇ 1 పు ల re) స బు స చ కత *

aa = అప గం గూ అగన వ ॥ ఎ) నవ పరబంధలు తక ప సదధః దలు, ఈకలం నుదురపట వంక ల

ణ

నరయుడు “పరయతక కయణం య గనం వరశడు. నరయణకరథులు “పరజతపహరణం” వఫకరు.

యకషగనళల పదహులు, దరువులు, ఏలలు, ధవళలు, మంగళ హరతులు ఉయయయలపటలు, చందమమపటలు, స ఎదదులు, అషటకము: లు

రవణ పడలడతయ. గదయత కధసంధ నరవప‌ వల గల సరు. అ

దనక కరదుపప ట, “బసవపురణంల జవనకరపపంచ చ అన వయ

గంచడంవలల నటతర అపపటకపపుడు. అడడు పటట దుకూలమన తలుసతుంద. తర తలగంచగన నటమణముఖం ' అందంక * సపషటంగ కనపంచడనక

కగడలమద గుగగలంజలల భగగుమన మండంచవరు, | పకషకులు రంగ సథలం నలు ంప పుల కూరచునవరు. నట ఆడుతూ పడుతూ నలుగు

స పులక తరుగుతూ కధ. వనపంచద, ఇందుల శృంగర కరుణ రసలక వరముఖయం ఎకకువ. వరణనలుకూడ ఎకకువ. ప9చన యకష గనలల పబయమంత9 రచంచన “గరుడ చలము” యకషగన మకట.

ఇద *సుగరవవజయం౦ కంట ముందుదమకూడ! చరతశ%కరులు యంక

ఒక నరధరణకు రలకపయరు. ఇందుపత9లు అవహూయుకురలు చంచు

లకష, మయకుడు నరసంహుడు ఈ మయలడడన అకష. వరన

లబరుచుకవడంల వర యషటలనుబటట నృసంహుడుచస సవగదనలు,

చషటలు ఈ కధకు ఆయువుపటటులు,

ఈ యకషగనలు మదట కవల గయరూపలుగనూ (రడల రమంల జకకులపురంధ?,) తరువత సంవదరూవంలనూ (సు|గరవ వజయం, సభరచరత) కనపంచ తరువత వధ నటకంల అ భ ద ౦ పందయ.

వనల కలప ములుకూడఖర వన వసదధనల షంచయ,. ముఖయంగ

చపప కదగగకలపలు భ మకలవం, గలల కలపం.

294

భమకలపం

భమ అంట సతయభమ, కలపం అంట కలహం, లక కలత అగ

అరథం, దనక కధ వధనంగ ఏమ ఉండదు, ఇదంత సతయభమ

వరహభనయమ. అషటవధ నయకభనయం ఈ కలపశక పర,

దనక నటటువంగలంగ సూతధరుడు, మదదలవయంచవరు, వయకరఫ‌

వయంచవరు వుంటరు ఈ సూతృధరుడవషం _ బ%హమణవష,

ఇతడ 'ఛలక త మధఖ[:నూ, చలకడు మధవుడు గనూకరూడ వయవహ

రసడు. కూచపూడ వరవలల దనక. వశషప9శ సపవచచంద, సదదందయగ

దనక మూలవరటటు, ఇద 'చతురవధభనయలకు సంగత సహ తయలక

చలయం..

సతయభమ కృషణుడు తనమద అలగ వళళపయడన చలక కక (సూతసధరుడక) చ పపతరు మనజఞం,

* “ఓయమమ! వకనకనడు పడకమందరంల హంసతూలకకల మందు, శశకగభ హముయందు వజ), వఢూరయ, గమధక, పుషయరగ

మరకతక మణకయములు సథ సపంచనబువంట నగరయందు పవళంచ

యుండగ పవమవ రువచచ గనం చసనరమమ, నను గడంధకర

మనటువంట సతుషు పరలనుండగ కనను తరచననమమ, అంతట సవమ

వరువచచ శయయమద కూరచుననరమమ, నకు కలతనదదరసమయం గనుక, దగగునలచనన మమ.,లచ పరమళద9వయ ములు మదల న చందన గషట చసనన, అంతట సవమవరు పరుననర నను కూరచుననక

పద సవ చస నన _ అపపుడు సవమవరు ననను తడ ప కూరచు 0డ

బటటుకున అమూలయ మనటువంట ఆభరణములు అలంకరంచ నలువుటదదం

తచచ ఏధుటవుంచ నడలుచూపంచ “సతయభమ! నవుచకకనడనవ నను

చకకనవడనః” అన అకగన వయమమ! అడగటటువంటవరకు, ఆడ బుదధఅవ రబుదధకనుకర, 'అబలలముగనుక, తలయక ననచకకనదననంటన

వయమమః.. అంతట సవమవరు నమద కపమువస దగగునలచ చకక పయన వయమమ! మనసవమవరు ఎందుబయన, ఎకకుడథలయన "కరు కలగప వ హయకం (ఢనవసభకవ ర) నటయకళ. ఫ‌

మరచ 1970 పు. 12.

295

వదుకదమట జయమమ?” అలగ అరగ నలళ దయన కృషునక “తరమవ‌ రక రర వడంబమన” అనప9రల భంచ _ చకరన “చయ 6నఆ

వననపములు తపప ఒహ ఎంచక య మదనున జఃనుండ ననను

వంపు చయంగద, ఇటలు, న ప పయసకత, సతయభమ”. అన

పడుతూ వయసతునటటు అభనయసతూ "లఖ మధవకచచ రయబరమంప టపపుడు కకునలుచూస “శకునలూ మంవచవయనమమ! అన దరువు పడుతూపంపతరు అతయంతమన హరం. ఇకకడ మధవక కృషణున

ఆనవలు చపప వధనం, మధవ(బహమ డు వకటపరశ లు బరచమరక

రంగ ఊంటయ. “అమమ! సతయ భ మ! నప9యడు ఏసరవడు ?

ఎలవుంటడు? రూపుశఖలంత? నమధయమంటసతయభమగ అంటడు,

దనకమనపరయుడు. చకముధరంచనవడ ఓయమమ” అంట, వదూ షకుడు. ఆలచంచ పదద తలసపయనటటు “కహ మన వ౦కకవధలనునన

కుమమరగుర వయయ కడుకఅమమ 2” అంటడు.

దనకమ *కద-ఫంఛము ధరంచనవడ ఓయమమ? అంట, 'ఊరవల

మకంవునన చంచువళళకుర9డ అమమ?” అంటడు. “కద _ మకర

కుండలములు ధరంచనవడ ఓయమమ” అంట, “కహ. పరహతయం

పంతులు పదదకడుక?”ఆంటడు., “కద_శంభఖముం:ధ కంచనవరఢయమమ'

అంట, “ఓహ పదదవధ జంగలకురడ?” అన అడుగుతడు. అదకద

అన ఏద చపపబతుంట, “పనస ఇంతక నభ ర నమధయయమమటమ?" అన అడగ క, “అవవ” అన నరునకకుకున సగగువడుతూ ఇంతమంద ఆడ

వరల, ఇంతలస మగవరల సతయభమ తన‌ మగనపరు 'చ చపపుటయ?

సగగుగ ద?” 'అంటుంద, ““మరలగమమ _ పనయంక ఆనవలజన

చపపుమర”” అంటడు. అపపుడు “అదకద _ ఆయన బవమరదుల

సందువర ఓయమమ అంట, “ఏవబవట? బవమరదుల సంద? ఆ

సందకకడుంద మమ? పరవరసందు, నతపహరనంపు, వచచ వరనందు,

పుచచ వరనందు, శలంవకసందు, నలంహరసందు వసస మూగన . య

నందు ఎకకడ కనబడలద అంట, “అబబ! అదకద _ బవమరదుల

సందువరంట బలరమునక సతయకక మధయవడ అంటుంద,

“అపపుడు కసట హరక అతన?గపలకృషణుడఅమమ? సరసర. ఈసర

అరథమయంద” - అన. మటలడడం పండతులు యద ఎనకనజమ‌ అన

తపపు వదన జనపదుల 'సంజుగ ఆన ళడంజ ఘటటమద? -

2 te) Gy

శ. “పరదరశన పఠరంభహమునకుముందు నటయక సరర ఏ హత మన

పూరవరంగము పవ రతమగును. అటుపమమట కథపంరంభము, థకలు

రంగసథలముమదక వచచు టకుపుందు ఒక తర పటటుదురు. దనకథ

పప “అను కగణలు వలుగుచుండును అంతట భమ తన పడుగుపళట

జడను తరప వస సభలన పండతులను సవలుచయును. ఈ ఘటటంన

“వజపృబంధము' అందురు. కూచపూడనరతకులు ముఖయంగ భను వషధర నృతయమందకక సం గతసహతయములందునూ, చద వదంగగ

వదయలందునూ నషణతులు గ నుండడవరు! ఆజడనటలు వయుటయనగ

న రరభరబయందుగన, భమవషభనయమందుగన తనత స'కర

ఎవర‌నూలరన తలుపుట. భమ అటలు తరమదజడ చస ' జడ యకక

పుటటుకనుగూరచ చపప (అదదవశలచయగు మయున సృషటయట) శ పతరచరచ చయడం. అంతట రండు కగడలమడచలలన గుగగ అపు

మరపుల భమ తన మగము చూపును, రండవసరయునముకల తరను నడుమువరకు దంపుదురు. ఇంక మూడవసర తరను పూరతగశస వయుదురు, “భమన సతయభమన” అన దరువుత నట రంగపవళం చసతుంద. కూచపూడవ ఈ భమకలపప)దరశననక ము గగు a గల శృండనవబు వరక కూచపూడన అరగహరంగ . యచచడట..

సతయభమ జడకధను మరకవధంగ కూడ చబుతరు.

9 “కషరసగర మధనం జరగంద అమృతం పుటటంద. ఆ అమమ కనన పంచుకవడంల. సురసురులల కలహంరగంద. అ కలహం మనన అమృతం పంచడనక వషణుమూరత జగన క హనరూపం దలళ వలసవచఛచ ఈ జడ ఆనట జగనమహనదలస న జడ, అమృతం వంచడం. వషణుమూ, రత జగన శర హనరూపనన ఉపసంహరంచు కుంటూ అజడను శర తరరంచ. పదలపరచ డు, కృషణవతరంల నరకసుర వధనంతరం. శరకృషణుడు. ఆజడను "సతయభమకు బహూకరంచడు, అవృటనుండ ఆజడను సతయభమ ( ధరసతుంద,

(ong

* '

వ (యఫ‌. ఆర‌ ర‌ అననర. రవ, తలుగునటక వకసము పు14 య

ళ యట ఒఅ ల wf ః య ఇ జ జ” ల జడ మందట వహువడగ వుంటుంద. డనకందుగ 27 గర లను భ ” న

నన చ న “en నన ళ‌ ou) 4 సూచంచ 27 బళళలుంటయ. దనపవర మూదుకుప-లు _ అమూడు చ జ ఇ. ప జ‌ అలల ల నం గ స క‌ టల అల కరల ue a తయ టర య జ‌ కు ఏ అకు ఇంకక ఏ ద కు చు లం ఆమూచుకుపప లకు ఇంకక పూడుం

పకలున

ళు ౦ తమమద కుపరలూ నవగ9హల సూచనలు,

సతయభమ రగడక చందవంక, సూరయుడు మగ౭లకులు, పపడపందలుు కమమలు, జూకలు, దండకడయలు, ము తయలు,

టల

ఇవనన కకబంగరంత చయబడనవ. ఈ కలపముంత శృంగర,

“రస ప9ధనమ ప%ళలకులకు గలగంతలు పడుతూ అరధరతర ప?9రం ణ

(జ) జ సవ ధ‌ ళ

వరూసగుతుంద,

* ఆరచనలనన యు (యకష గనదకములు) బమరములనయు,

నపంథములన యు, దషభూయషటములనయు నపుడువన సంసక రణము

సతము మజచపయతమ. కవునన మన వజమయశరరముననక పరశవయము పకషవత పడతమ చచచు పడనద”.

గలకలతపం య

ఫ‌ “గలలకలవం భ మకలవంలన భగమ. ఈ కలపసన కూడ

భమకలపంత కలపపూరవం “గసక వదూషక వదరూపలగ పద

రనసూవుండవరు. నవరస కధభరతంగవుండకధల వదంత ప9బధ

మందుకనకబలు రసజఞులనపండతులుకందరు భమకలపంనుండ ఈ

కధను వరుబస “గలలకలపరగ పరచరంలక తచచరు.”

దనల కూజ కధమవండదు. శ గలలభమ చలల

వసతుంట దరల ఒకబగహమడు తరసలలుతడు. ఆ బగహమడు _

“గలలభ మవచచన, చలలయన, గలలభ మవచచన పరుగయనస గలలభ మవచచన _

యలను. ల భనయరకకగనలం అలల శ న ల న. మమ కం వనణన నలక

* ఆచరయ పంగళ లకషకంతంగరు. దవపదభరతపఠక,

పు, £2,

** వదవన‌ సహదవ సూరయపరకశరవు. రూపకళ, పు, 31,

298

గలలభ మవచచ పలలవప ణర

ల డలంట చలత? వు రుంటూ'

గలల భ వచచస” అన దరువు పరంభసడు.

గలల భమకూడ ఆ దరువునందుకున నటయ 0 చ సతూ వసతుంద,

"ముందుగ హృచరనక ఆర జులల అవకశంలదుకనుక ఇల పతపర

చయం అయద, ఆతరువత ఆ బహమడు, ఆభమ సంభషపరరు, "ఇదంత వదంతమయమ, కకుంట ఆపదయలూ శల శకలూ చదవ సమల నయులకుకూడ సులువుగ అరథమయయటటలు ఆయ వషయలను వవరసరు,

ఈ సంభషణ వపర, గలల కులలల ఏదగవుద అనవదంత పరరంభమ మతం, సంసకృత, ఆచరవయవహరలు, తంపురసురసంహవరం, కషర సగరమధనం, పండతపతతకమం, జవతమ పరమతమలఉనక పునరజనమ, సృషట, ప9ళయం వగర ఎనన వషయలు వర చరచల వసయ. ఆ బహమడ కధనడుపుతూ మధయమధయ వదూషక ప తకటూడ

నరవహసడు, ఇందుల సుంకర కండయయగవచచన శర కృషణునత సంవదము మర ఘటటం, సుంకరకండ తన పరమను గలలభమకు తలుపగ ఆమ ఆగ౦హసతుంద.. ఇంతల మర గలల భమ వసతుంద. వరత కంత సంవదం అయయక సుంకర కండ ఆ గలల భమలకు సవసవరూపష దరశనం యచచ (తకయషణరూవం) వరన తరంపచసడు.

నజనక యందల వషయం సమనయున అవగహనకు అందనద. వన డనక వసుగు కలగసతుంద. కూడ. కన వర కలకలూ పదయలూ శంవణనందంగ చదువుతూ, సరళనరుందరంగ వప ఎజపపడం, నత) నందం?! అభనయసతూ చస నృతయం బగహమణుడు వదూషకుడగ వసర చణుకులు ఎంత ఆప హదనన కలగంచ తలలవరలూ చూ సటరటలు

చసతయ. జవతనన గురంచ. ఆలచనలు రక రరంచ మనషన వజఞనచస అదభుత కలపమద, ఈ కరలపలు తలుగువరసవంతం. మరకకడలవు,

భగంమభలు

తలుగునట ' వవహదతభకరయలలనూూ, దవున ఉతపవలలనూ అనదగ భగంమళలుఆడంచడం ఒక చడుక,

చ ణం సల వ న డలు భ‌ ఆ > > “

మం wry ముం WP Hamam" dp ద ల ల ఇసర - లట లుం యంద Cor రగ చడ రర శ

ఆధ ల సు నశ జ న గ = అగ అ

a uC DD Cr సబ డు వ గర నర హం లచ ర ఇ న ' సపపుడు అమ గతకల బబ ఇ-పమఅలవసుకుంటూ కళ

తము పూటలు చబుతుండవరనన ద చరునవవుత. ఈమ కవకుల గురువులు శర చళళపళళ చంకటకసతరగర శఘయరలు, పలుకుల ఎంత య me

పందతయం ఒలుకుతుంద, పరశుదధ మన భష, సంగతంల నధ. ఆడు (సమృతం నరచుకుంద. శర కసతరగరదగగర 200 కలకలు అభనయనక es

వలుగ అరథవవరణక చడవందట. “అభనయ దరపణం” ఆపసన పటసం ద “రసమంజర” ఆమ రసనగ9లమద నటయంచసంద.

'ననకదు ఆకలంల మవళళందరూ అంత. కనుకన ఆరజులల మము పదనక అభనయంవడుతుంట పండతులంత వకళుమరచ తళంవసతూ తలలడంచవరు. న రరకక సభసమలూకూడ ఆ రససముద9ంల ఓల లడవరు. ఒకక వరణం ప టటపప టక తలలవరద. ఎకకడ వ హసతం పటటలనద ఆనడు సమజకులకుకూడ బగతలుసు, అందుక ఆసభ

సపంగ లకషణలత రణంచద”” అంద,

య‌

మర ఇపపుడ? అననను. “ఇపపుడ? జయమలన, జయతలకషమ

సకసుడయనవుల అడుగుతుననరు పఫకరకులు. మ పలలలకు కూడ

ఆంతకుమంచరవు. ఇల దగజరపయంద మకళ అన ఆమ

వబటయ6ద,

జ దవదపలు

॥ “సురడల ౨. భూతలమచచ ం “దకషవటకవరునకు

ఖమనధునకు వరవధూకదశ సవయంబుత” ఆదల వర కళపందరశన దవలయలల దవునఅరభన వధులల

ఒకట, ఉదయం, సయంతంవరు అభనయంవటట హరత ఇవవడంత అపూట అరచన పూరతయయద. అందుక వరన దవదసలనవరు. వర

కుటుంబల సతరలను రజసవ లకగన దవున సవకు కంకరయం చసవరట?

కజలట వరు నతయపుణయ సరలు. మనన మననటవరకూ పళళ ళళ ల

ణ ఫమశవర పురణం - శరనధుడు,

310

మంగళ సూత9లకు నలల సూసలు, పు సతకంటు ప‌రచత కటటంచవ రు మంగళ

కరమన. వకక దవలయ మనయలుండవ,

తరువత తరువత వకకళ దవసటనలనుంవ రజు క సథనలకు

మళళంద. రజుల సమదరణకూడ బగనఊండద, క9మంగ జమం

దరుల కగళళల నలగనలగ, శరమంతులచతులల చతకచతక పతరక జతగ పతన మపయంద. అర జులల ఎంత సత ఆత! కళ సరవసవం,

వరల “కననరకం? అనదకూడ కళతమకంగన జకగద. అంత 'శశ నంతంత. ఆరజునుంవ అతనక9ంద ఆమ, అంత నజయత, ఉంపుడు గతతల నుంచుకవడం ఆరజులల అదగపప, భలశవరతలూ కుల

పరు. ఆమను సవంతభ రయకూడ చలలలగ చూసద. పండుగ పబబ

లలనూ వందులు వనదలలనూ “కలసమలస తరగవరు. ఒకసర ఒకయన భరయసమతంగ తరలవచచ ఒకమకు కననరకం చసతుననడు,

అందరూ ఆశచరయపయరు. తరువత తలసంద ఈపనక ps

ప9తచహంచందన, ఎందుకంట ఓ పదదజ‌ సయుడు అతనక దవకళత9య ముందన చపపడట, ఈ గండంనుంచ తపపంచుకవడనక ఇద మరగమననడట, (ఆయనఅననడ ఈయన అనప ంచడ 1)

సనుల మళలకు, కళవంతుల మళలకు తడ ఒకకట. కళ వంతులు “కలపలు” చయయరు. సనులు “గలలకలపం”, “భ మ

కలపం” కూడ చసరట, భగంమళలముందు ఒకనడు రసకులూ

తరువతకలంల సరసులూ చరవరు. నటకలనకద కముక కళగ మరంద. ఆనడు ఊరగంపుల ఇదదరుగన నలుగురుగన సనులు ముందుకచచ నటయంచసతుంట మగతసనులు వనుక దడల నలబడ పడుతూ, తళం వసతూ రతంత ఊరు తరగవరు,

“మ బు స ఐవ”

వళళ పసదధ మజువజ _ దనన *'సభ అనవరు. * “ఇద ఉరూ మజుబన”నుండ వచచన పదం _ దనక ఉరహూల “వందు” అన అరథం,

శ అంధుల సంఘకచరత - (వ పరకరణం పు, 400

(సురవరం పతప పరడ డడ)

_ ny

పండతం6 హరంగ పలవన అద న రల గ జ ద ఘల‌ అత న ఆతం య అజ 1 రర న. An పరడం Mm గ bee ఆ hw oo ఆమ “ol

గ క Tr గ అ శ శ ద ము అ గ ఖల జ ఇ లలు pan

ర ల Ce మద మ హహ క అన డర అజమ 3 గట

wD చల im శ NU ns అట ౮ ల‌ అలల తత (a

rea య De ల Eee cC వచుత-6ట దూర ఇ రురు ఆ క ఈ ఓల

కళ ట‌

గ “” (IEP CE bal Ye Te wm

తలుత వలయుగజవదన”వం ట గణపత హరరడన, “ఆపవు Om

జకమగువవంత దవతప%?'రన, కర నలు సఇఠరఆలపనజసతూవముధు రంగ శ “0 ఆర లు జ :

కడ తము సంగత పండతయనన ప౦9దరశంచవర, తదవత వదుషమణ

పషమంందరువలయు “సకస‌ దయరదమర వంట పలలవ పడుతూ అభ

నయం పటటడం వఫరంభంచద. కళంమంగ 'ఖరపల గన, “పగడ” + యు

లగన "బక‌ వరలు “'నసత దరవన ఇరనమమనర” (భరవ, te

“తరగ చూడవడమర తరన సవమ (బగడ) వంటవ అభనయం వడు

పండతులు మళళ నుళళ పటటంచ తంబూలలల రూపయలవకషం

కురపంచవరు. “*సమన రమమనర ఆవచల, దన సట ఎందులదు”

అన కంగంటచూపుత కనుబమమ లగరసతూ పడుతుంట పరవశంహందన

వడవడు !

నయుకభవం

న

“వయకభపం” వళళపతతు. పదలల '“ఇళలదగక మర జకశలటక

వచు. అవవ ఎవకంహమ నయకుడ" అన బగశథనయక, “సరల బం కవుర

కదసనత” అన ఖండత నయక, *సుదతరూలందరూగూడ శభనమన

అంబ అడఏమ అనుకంటన అన ముగనయక, *షపయవచచద సమ.

అ రందక పయవ ద” అస వరనయకఖనయనలకు వరు పదదతరు

నమునహరం. బహుశః మరడ టయగంప9దయంల నూ ఇల కూరచ బడ

రదమకూడ, కసరంతలయన పమరుడుకూడ “శభష‌” అన తరవల

సంద. ఆతరవత 'నమమగరద కమమ మగవరల, “ముదదు పటటర జక

ముచచటడపర, “చటక మటక ఏటక కపము, “మరుబరక తళ

శను? వంట జవళలకు హసతం, సుదృలు పడుతూ మదనతవం వృక

టంచ తరుల ఉదభవంచ శృంగర రసతప తతన రసగంగధరుడు కూడ

అకషరలల నకషపంచలడు. ఆ అభనయం ఆ హవభవలు పుసతకలల

ఇమడచడనక కహ లంకర సంగహక రరకుకూడ సధయంక దమ శ

302

fe

తరంగలు--క రనలు l

మధయకలంల “తరంగలు” కూడ చరయ కలనుగుణంగ,

“వన పపలలవ నృుదుచరణ”వంట ఆధయతయయక రరనలు, “సుజన జవన

రమ సుగుణ భూషణ"వంట తయగరయ కరతనలు దవతపకరథన అనం

తరం చటుచసుకుననయ. అలగ అభనయభగంల “ధరనమన

యమునతర వంట అషటపదులు, “జూప సుకుందత, *బలగపల

వంటతరంగలు అనుసంధంచ బడడయ. ఈకలంలన ప9వశంచన మర

అంశం “సల౭దరువు”. ఇద ఏ ఇతరనటయలల నూలడు. వరర సవంతం,

€ద చసతుననపపుడు పరతవడూ మమరచ కళళపపగంచ చూడవలసంద,

దనక సహతయంలదు, వయదయసహకరంత అభనయంచ నృతయ

పరహళక, దనన “గపప” అంటరు. దనల కల సుబహమణయం హసదధురలు, “పరపరవ ధముల ప9హలదుడుమము హరహరహరయన

మరమర వడగ” అన దశవతరవనయసం దనకముందు పడతరు. ఇద

యంచుమంచు *“ముకయంపు”* దరువుకూడ. ఈ కలంలన “కరువ”,

“జడకపు” అనవకూడ ప౦9పశంచయ. “కరువ ఆంట ఒక ఆడ వషం,

ఒక మగవషం (రజు, రణులులగువసుకున వచచవరు ఆ సనులల

ఇదదరు, వర వచనం, పదయం, సంభషణ, అభనయం చూపరులకు

చదయంగఉజుండద. “జడరపు” అంట ఒకమ తలవపపుకన మధయజఉందట మగతవరంత అడుగులువసతూ చుటటూతరుగుతూ చకకగ ఆమ జడ అలల సవరు. అద చూడడనక గపప “కల‌ గ” ఉండదట. సవ తంళ)

పంజబు వధ” వంట కరతనలక సభకులన ఊ కరజతులన చసవరట,

రండ రల నట లం

.. 1850 నుండ అధునకకలం అనుకుంట ఈకలంలచరన వ *సర బుడడ చంకనబటట, “చూడు పననమమ పడు కురయడు”, “పచచబటటు పడపంచుబవ% “తగులుకుందరదయ తళంకపప” వంట రండరథల పటలు, బూతు అభనయం రంగపరవశంచశయ. ఆటల వలు మగగవస కందనునన సూదన కనురసపత తయడం, వలు మగగమద వనకకవంగ నలుకత నలమదరూపయలుతయయడం, పళళంల నళళ

శ‌

దయుమం లకూడ వర పతతమ తకకువకదు. “మరువకుండరయులర |

వను 3 సమ

సడ అవ వ'లకకకుండ పళయంఅంచల వ నటయం యడల కండ డట ఫం వస సధకుకచ చతులన చసవర కదవకష నరంకయ వము కుండ

మద చసనటయం పచచ కకంచదట ఈ కలం చర‌డయను అ వంట

నృతయలతపటు సరప నటయంవంట జనపడనటూంకూడ పభ

పండం౭ద,

ఆదల ఈ కళవంతుల నృశయభనయనన *కరనటకవదయ” అస

వరట. తూరపు గదవరజలలల మండపట మురమండ, అమల

పురం, తటపక, పదదపురం, పఠవురం, రజమండ,, కకనడలల నూ

పశచమగదవరల దువవ, రలంగ, ఇరగవరం, అతల భమవర౮ లనూ భగంమళలు పసదధగ ఉండవ. పగభుతయనషధం వలల నడు

ఇద దదపు కషణదశకుచరకుంద. చరతుపరంగ ముందుతరలవర

కసం దనన మయూజయం వసతువుగన న రకరడుచస ఉంచడం మన

కనసధధరమం.


* కృత సతయసవరూపశచ, తరతయం రఘునందనః దయపరవసు దవశచ, కఠచంకటనయకః

ఆంధ3దశంల ప$సదధమన దవలయలు అడుగడుగున అనకం

కనపసతయ. దనప పురణంతరగత మనకధలు ఒకవపున, చరతర

తమక మనగధలు మరకవ పున, జనవదులనళళలల వర కధలూ వచ

రంల ఉననయ. ఉదహరణకు తరుపత వంకటశవరసవమ కధ

తసుకుంట పదమపురణంలచపప బడడ కధ సథూలంగ యలవుంద,

వకుంఠంల భృగుమహరష వషణువు వకషసథలంమద తననడం,

దనక లకషమదవ అలగ భూలకనక వచచయడం, ఆమను వతుకకుంటూ

వషణువు రవడం, వకుళదవబడడగ పరగడం, శరనవసుడనపరుత ఆకశ

రజుకూతురు పదమవతదవన పండలడడం, తరుపతల కలయుగ దవ

తలుగ నలచపవడం అనద గరంధసథమన కధ.

ఇడ చరత 9తమకంగచూసత వరశవ, వరవషథవ పరటలల

రమనుజచరయులు తరువతకండ పర య వగరహలను పరతషటంచడం,

కృషటదవరయలు వగర రజులు వనన దరశంచ, సవంచ పంచ

పషంచడం మనకు కనపసతుంద.

304

కన వలలటూళళలల జనపదులుచపపగధ వనక భననంగ వలశ ల ధ

వధంగ వుంటుంద, ఈ కద కలసంబరంల పటగ పడకథ, ఇద

కర థ

దగువ తరుపతవసుల న తమమరజు, పరందవ దంపతులకు

తలచూలుగరభన గవందరజు, రండవగరభన ఉపమకరవంకనన,

మూడవగరభన యనంపంకనన, నలుగవగరభన పననడవంకనన,

ఐదవగరభన బండపూడవంకనన, ఆరవగరభన వడపలలవంకనన, వడవ గరభన తరుపతవంకనన పుటటరు. తండ? తమమ రజు కలంచసడు,

పరందవ ఏడవకనసు ల పుటటన వలపు వంకనన క అరకలున తమర

పదమం, వవున వంజమర, బడడున పననరపువయు, చతుఆల శంఖు

చక9లు, నలుకన నకషతం ఉననయ. చూడవచచన అమమలకక.

లంత వడు నరుడుకడమమ నరయణుడమమ అననరు,

ఈవధం గపుటటన 'ఏడుగురూ పదదవళళ యయరు, వదయబుదదులు

నరచుకుననరు, మదట ఆరుగు .క. పళళళయయయ.. ఎవరరజయలు

వరు ఎలుకుంటునన రు, ఉఉవవ డన వలపు వంకనన పంక కజడయయడు.

పగరుబతుగ మరడు. పళళ శదగడు. అపపుడు తలల పరందవ అరథరత9 వళ తలద గ ర బంగరుకుంచం పటటుకున, పధప సక

ప౦కకనసుకున, పటట శలు వ ముసుగసుకున నదదర తునన పదదకడుకు గవందరజునపలచ మంచ కనయనుచూస వంకన కు య యడు పళళ చసయయలంద. ఆమరునడు గవందరజు మగశఅయడుగురు తమము

శళకూ ఊఉ _తృరలు వసరపపంచ వషయంచష పడు, పంటనవళళు చననళళు

సన నలువస, కశపంచలుగటట, బళళగచలు పటట. కుచచు తలపగలు చుటట కళళకుగజజలూ చకులకు సురుగులూ దండకడయలూ నుదదుటుంగ రలూ మడల శులసతవగలూ రుద9కషపరులూ ధ-ంచ, వంకదండం

చకతవటటుకున, తలలదవనపంద కనయనవషణకు బయలుదరరు,

మకళళవచవతంఎశనరు,. చుకకులగరవరవ తం చరరు. గడమ నయలుదటరు,. నపల, భూపల, ఢలల, పంచల అనక రజయలు తరగరు. కనయదరకలదు. వసుగ శరనగవందరజు బయలు దరన

305

ఘడయలు మంచవకవన వనుకరు వదమున ననడు. వచచనపనపూ

కకుండ పనకకమమళళుడం యషటపడక మరలపు. ందుకుళటక దశ

యంచరు. కడప, కరనూలు చూసరు. ఫలతందకకరడు, ఆభకరక ఆలంవ కవటన అవశ ర అకకడ మూడువధులమంగల క దమచటటుండ‌,

దనక కందవళళు కలువుత రరు. ఆపటన రజు ఆలమండరకుడు. అతను

సపరసముద9లలసన న ంచస అపపు డసంధయవరచుకన ఆదన వసతు

ననడు. ఈఆదగురన చూసడు. “బబులూ మడవూరు? వపమ? ఎవరు?

ఎందుకసంవచచరు? మ తలల దండు;ల పరమట? అన పంశనంచడు,

అపపుడు గవందరజులు ఇంటపరు ఇనకులవరమన కశయప సగ తమన

మతలల దండు9లు పరందవ, కమమరజు అన, మద దగువతరుపత అన, తము ఏడుగురు అనన దమములమన అందుల ఆరుగురక పళళళళయ

నయన, ఏడవవడక కనయకసం వదుకుతూ అరనకరజయలు తరగతరగ యకకడక చరమననడు, ఇడవనన ఆలమందరకుడు సంభమశచ

రయలుపంద వరతలల పరందవ తన పదతండ9కూతురన, కబటట వరంత తనకు మనలలుళళన “కమజంధుతవ ంకలప తనకు యడచచనకూ తురుం దన, చూపులకు బంగరుబంత, బంగరుచమమ పరు మంగమమనచపప,

చూసుకవడనక యంటక రమమననడు. గవందరజులకు బంగరుకురచ

మగలన అయదుగురకూ ఫ9ముకురన లూవస, చకకరపంగల ఫలహర

మచచ భరయ ఇనుదవత దగువతరుపతనుండ మంగనడగవచచరన,

ఆరుగురుబవలు చూడవచచరన మంగను ముసతబుచస పంపమననడు,

ఈలపల మంగకు చనన ళృసన నంచయంచ, సంపంగనూజరస,

చకకగ తలదువవ, జరుముడ వస, కంచుమటలు కళళకుతడగ, బ బంగరు

గజులు, మువవ లవడడణం, ముతయలపరు, సడువరలనగలూ పటటరు.

కంటక కటుకక బుగగన చుకక, చటలమలలమగలచర కటటరు. .వరు ౧ ట య ౧ ట

కలువుతరచ వునన చటక తసుకువసతుననరు,

వరపండ పదలకువ తతకుండ వమకదఅనంత చటటడు గులసతూ,

దముదూరనంత దడడడుగులసతూ మంగ మండు వలకచచంద. ఆమను

చూసనగ వందరజులు నతమంగమమ ను నడపంచమననడు, నడసత

హంసనడక, పలకత చలుకపలుకు. ఆమ అరచతల పదమం, వపున

వంజమర. తమ ఆరుగురుభరయలకంట అందగతత, పగ మమ

306

న‌

కూతురు. ఆనందపుయయంద. పురహ తుద పక పంచమ ననరు, పరూ

బహమలచచరు. వంకనన, మంగమ సల పరుబలలు చూసద, వం

జడు తరచులయయద., సకపయండన గవందరజులు ఆలమందళ

కుటట కటన లసంగతతలచ నునన డుం పచచనపందలల పళళ సమయంల

పదదనమదలడషలు కటనం యసతమననడు. వంటన గవందరజుల

సుముఖతను వయకత కంచస అకకడ తలలక యరుగుపరుగులక వంకనన కూ

నచచ శ య పళళ భయమనన ఎడు, తలల సరందవ ఎదురలటంద,

“అమమ! మము వళళనపన సఫలమయయంద?. మమకూతుర మనకుదర

కంద. మంగమమఅందలు చపపనలవకనవ, బంగరపు బమమ, ఇకవర

యలలుచూ సవ .తరన సతంభలత కటటన మడ, చుటటూ ప9హరగడలు, దరవజర

లగల”, "అన గవందరజు చపపడు, అందరక సమమతనుయంద, వరల

చనననన పంచన రమచలుకకు మరనడు వరఆమదం తలుపుతూ చక

వ9సకటట‌ దనక ఆలంవరవటననక దరచపప వదలరు. అద నలల

నలలన మఘలలనడచ వళళంద. తలల తలలన మఘలల శలవళళంద.

పపకండలుతరగ పరుగతతు కళళ ఆఆమందరకున దండ ప వం.

ఆలమందరకుడు దన వపుమదచ యయుసదువవ చజనవపపచూసడు

నంబరంత పళళపనులు పంరంభంచరు. ధనయవుకటటులు వడగలరు.

ఆ ఆ రజయనన పయ ట రమణపచచు కలు వడడుదం? చయ, రనుల సయ,

ండకటట పళళలడ గకతయ, పసుపుకు కటటరు. తవులపకుల దడులు,

రుటకులవందక ల ముతయలముగగుల రతనల రంగులు పగడల

టలు, ఆలంవరపటనం అదభుతంగ కుసతబయంద. ర‌ వ. రం

జరర దగువకతరువతళ చలకలదవర ఊరూ రక పళళక బురలు పటటర,

తభ లఖలు వధవధక వదజలలరు. పలలవ లలక పంచటటరు.

చనన ఏను గకక చననదురషవచచంద. చుటటలు పటటలు మూడుకటలు

వచచరు. సకయ మకయ సదదల చమురు, జజకయు జ ప త)

నలుగు పటటరు. పతతువంచలుతచచ గుతతంగశలల. పలలక తచచరు, యు న

పందటలవుంచరు. పలలకల పంచలుంచరు. బయయలుపశల, కబబర బండలుంచరు. ఇవనన పకపడ యల జరుగుతుంట. . వున వలపు వంకనన 'జలలడువనంల దగులలుగ కూరచు ననడు, ఇద చూసన చకల

సల గవందరజులక చపపంద. వంటన గవందరజులు జలలడు

జనంల తమముడుద షరలకళళ తలమద? యయుసదువవ దః, ఇంతల

వగకనఅననలుకూడ వచచరు. దగులుకు కరణం చడ, మునన రు.

పంకనన పలలకవదదు ఎదవకనలననద ం ఎవదదుకవల కరుక నంట

కు వరబుడం కరుకునన చ టన వరఎదన ఏడుకండలనుంచ ఆల లల నర క‌ . తపపంచరు. కమములుచకకంచ తడుగులు కటటంచరు. నడువం.క

పటకలు, సుకకుక ముగతగను వశరు, ఆఎదయవకకడు వంకనన

గుజజలు, ఏనుగులు, మందుగుండుసమను, రవుడలు మళలత

లకషవరంనడు ఆలంవరపటననక తరలవచచరు. వడుదుళ దగరు. ఆ ళు జ ల

ఇక మంగవలక తలు *పదదకక! చననకక! రండర మరు.

ఆలంవరఅలలుడచచడు చూసదదం” అన వళళచచ ఆకతయచలులు

మంగను మలమడ మదలలటరు, “మంగ మగుడువంకనన వనుకకు

చూ సతఎనుకతరూపు, ముందునుంచచూ సత ముదకతరూపపు ముందుపళళు

వూడయ. మునుచంప నరసంద. కనురపపలునరసయ. మునల

మగుడు” అన మంగను ఏడపసతుననరు. ఎదదుమదచచడు అన వళ

కళంపటటరు. ఇదవనన ఆలమందరకుడు పరుగటటు కళళ “మ నంబువరం

టల వలలకలకుంట కకచతనకు కబురుపంపలకపయర జడు పలలకలు

పంపంచవజజ” అననడు. ఇదవన గవందరజులు మము ఎదదుమదరవ

డం మ ఆనవయక అన, ఆనవయకప౦కరం అల చశమననడు. ఆ

మటవనన ఆలముందరకును పనకలకవళళు పటటంయకచచ డుం

ఎదురతకళంపులత అవ పుచచుకుననరు. ఆరతరంత ఊరగంచరు,

ఊరసంపు పందటల కచచ ంద. పళళక బంగరుపటలసరు. వధూ

వరులకు బ9హమలు బృహమ ముళల శరు, వంకనన మంగమమలను కూరచ

ఇటరు. గరపూజచయంచ అలలలూ బలలలూ ఆవుపలూ బయయం

ఏ. వఘన శవరపూజకూడ జరగపయంద. మంచముతయల

తలంబగలు ముమమరు మంగమమనకషప పంకననప సత వంకనన

నతతమద మంగపసంద. తలల ఇనుదవ కళళుకఢగ కనయదనమచచంద.

ఇక కటన లదగగరకచచరు _ గవందరజుఅడగడు “నువవు యసతననన

కటనం యపపుడవవకపత మ తమముడు వంకనన పళళఅరుగ దగడు”

అననడు. ఆలమందరకుడు అదరపయడు. వసతుతం తనదగగర

అనన తచచర $ “ల

308

రఖంలదన, పయతన ంచన దరకలదన, మద కదూకూడదన పటలు

పదత నకునన పండనభూమ ఏబదఎకరలు రససనననడు, ఆ ఏకు

కండలు కటటంచ కనరుతవవంచ “ఆలంవర కన”రన అనపసరనసు,

ముందుముందు ముటటచబుతను, ఒపపు కమన బకమలుతునన డు,

ఇక పళళకచచ నవళళు మకుఆకళళు వసతుననయ, దపపకలసతుననయ,

మకు కటన కనుకల పటటుంట మయళళకు మము వళళపతమననరు,

వంటన వధవధ తుడచ వ_సథరలశరు. ఇంతల దవలకంనుంచ గకష వచచంద, దనక నలుగుచననుల పదుగు, అద అఆకకుసంరున నడు

సతుంట గరలూ బూరలూ ఒక చనను కురవగ, పంచభకషవయయనన ములు

మరకచనను కురవగ, 'చతతకరతవనలగయవలు మజజగలు మరకచనను

కురుసతుంట అందరూ భజనలు సుషటుగచస ఎవరళళకు వరు వళళ పయరు,

అనన మటప9కరం కనరుత0వవ౦చడు, నళళలలవండన నవరు

ముతయలు, ఎదబుతకకనపంట ఎడు పుటటు మంగకు వడకటటువయయం

కటటరు, పననండు మణుగుల పతబలలం, పననండు మణుగుల పచచ

పసుపు, పననండు మణుగుల పతకంద, పగనండు మణుగుల ప శర వతతనలు, పతక బండలు, పననండుకుంచల సనగలు, పననండు కుంచల కందులూ ఒడగటటుగు కటటరు. పననండువందలరూ పయలు

ఖరదు పటటుచర పలటరు, ఒడకటటుత మంగను డగువశరుపకక పంపం

చరు, అకకడ మూడతురజులుంచరు,

తరువత మంగతమముడు పంగళుడు అకకక ఒక పలలక, బవకు ఒకవలలక జడుపలలకలు పటటంచుకునవచచ. తన అకయబవలనుపంపంచ మన గవందరజులనడగడు. అతడు పంగళకునక తలరస నళళస పంచలచపు పటట తమముడువంకనన నుపలచ ఆలంవరపటనం వళళ

. మననడు. ఈ మటవనన వంకనన మటడకుండ వళలపయడు, _మరలరలదు, పంగళకుడు అకకదగగర కళళ జరగందచపప ఆమనన పయనమ రమమననడు. దనకమ న యడు జడు వరు ననన

'డగక ననం చపపదన వకకవకక ఏడచంద. దనక గవందరజు ఓదరచ, నదవుడు వంకననను ననువంపుతను, నువవళలుతలల” అన చపప పంపడు, వలలకల మంగమమ కూరచుంద, మటటవలలలవదదకూడ

"4 ల ఎదకు న య స ల ఇల డన

జడదు సరులు. ల రతజధుచగ అవస, DET బనర రగ రజ అ ౬ య : స

ల ల అడు డ తన i క;

ae ఇ గల గ జ ఆ ర జయ 1 pn ఇ ల

కళుతున ౦ అనహంబు అరలటూ ర లగన ర... వంటల జ లక మత hon

వ గ అగ, al Dy ను ay ఆ స

ష‌ '

ల 1 ఖ నన స గ Po Sn వ‌ వ టు

నుంచ కంచచూపంద మంగహము. అవండ ప ఎరహంలండం బంగ శకున పటల

భు రన పంక వన ర ఆఅకుగన Re వ ట or

అదుగమబవ ఎళళఅ గు అంద, 2ంకన దూరంగ అందకుండ

_ ras) hess 1 న‌‌ ౧, అననను స ఇ > కు, a గ వ‌ న

కలల ర డుం. అంబ ఖం లు రముడ, పదల వఅకలటు పల లయూ గ

నూరు అయత వ! ప సయ mF eK . me ణగ 6 ఎం య వంకంట దండు. వతనదకన are

ie

శ వ‌ న ఖం స మ వ‌ క గ చ

ఆలంవరపటన 6పలళ వర‌ యరుగళళు హటగళళ 3" హంచున డు ల శచ” whe ర (క. / హు టు

(వ

Er ద: =

ఉద తలసన ఆలమందరకునక కప మబచ ంద. ఫధస కన

వంకననను ప పటటుకు తసుకురమ- ననడు, వరు పటటుకవడనక ;

కనంచ ర. వయయ పూయలవడు వము వంకనన దరకతగ! ఎగువ

వధల పలసులుంట దగువవధల వంకనన. వరు దగువవధకడత

అతను మరకవధ, మతతంమద పలసులు అకసపయరు. వడకలు

మదలు పటటరు. ఉరచరరు మకుదరకకుంట మజతలూ నతలూ

పతయ. పలలలూజలలలూ అకళళత అలమటంచపతరు. కనబడు

సవమ£ అన "సత మలుతుం ట వయయమయలసవమక జలవసందం

పలసులకు ఎదురచచ దరకపయడు. వరు అఆంవ రలగటల దగ

వడచరు. వచచన వంకనన దగగరకు మంగమమరగ మననన. యసత

ననన కటనం యవవలదు, నమద ఆశలు చకంచుక అస‌ ఇపప

దగువతరుపకక వచచశడు. తలల పరందవదగగర తలవంచుకున నల

ల

బడడడు. ఆమ ఆశచ రయపయ “మ అతతవరంట మరయద జరగలద?

ఏమ‌ వచ ప శవు?” అంద “నకు కంచుచంబులత నళళవవలదు _ మటట

ముంతలత నళళ చచ రు. కూరచ డనక చలచలన పటవశరు. ముడకలు

దగన చపులు పటటరు. బూ రలంజరు బుడడసుంతలత ట _ గ౭లండరు

గదకంద కపపలు _ అరశలండరు అరవదన చవులు, వళళ అననం

సుననం కంపు 'టరంద. నను మంగను ఏలను అన ఎడు, దనక తలల

“వశటమజసు వ "ళళధనమమజనుః మంగ మనయంటక సత అనన మన

మనరపుకంట న”మంద. ఇద తల కకక లదు వంకనన క. ఏడుకండల ప క

పరయణమయయడు. చుకకలగరపరవ తం చూస నలుగు మమూలలక

తకకచూన సడు. కలుకంద ఏకండ యమడలదు. లువరత

కండ పక ఎకకడు, వమలగరపరవతం ఎకకడు. దనన కడమ

చటటంద, దనకందకూరచు ననడు. వళళకు దురగకక జఞ జ పరకచచంద,

గంక తతపలచ డు, “తమముడ వసతుననను భయంలద*న పతయకష మ

310

ఏమ ననను మమ మటననడ? అతతతకటటంద?ః పదదనన గవందు

ఏమనన అననడ? చతకంకణలు చతనవునన య. నుదుటబసకం

నుదుటనవుంద కటటన బటటల వడువలదు. కరణషుమటంద, “కటటడన స‌కర

తటటడనక ఐ వశళంత? వ వరన నన కపపకడతను, వషయం అదకదు,

నదగగర రఖబంలదు, అందుకవసరంగ ననను తలచనననడు, దనక

దురగ ననన గళ మనన పళళయనతమముడు చరయసడు కబలన నచూసత

నువవ నననడబబులకు కుగుతునన వంటన ప అసయ మడ, యచంతభగయమన

చపప తసతనన వళళంద. చననపటన ౦నుంచ ఎడలబరగళళు వసతుననరు,

మరుబర గళళు కటపపకండకు యదురుగుండ మంద వశరు. ఆమంద

చుటటూ వళళుపడుకుననరు, అరధథరత9 వళ నదుృపదదు వళ దురగ ఆ

మందచుటటూ తరగ. మ ధయకువళళ చతలనవభూత గరడుచ లలంద. వనను

చరచ మయమయయంద. వంటన దూళళన టక సలుపులు, శ ళళు

గళళు తగలయ. బరగళళుచూస బరమననరు. ఇవ ఎవరలటన

జబబులన వసతుపయరు, ఇంతల కటపపకండక ఓ గలల పలల చలలలు

పరుగులు అమమదచచంద.. కటపప దవుడు మరువషంల చలలుంద

గలల పలల అన దరచరుతుంట హడలపయ ఆపలల మందలపడంద -

కటపప ఆవశంపందంద. అపపుడు అకకడవరంత పసుపునళళు దషట

తస పచచన అకషతలువస, కటపపమద కసులు ముడు పుకటటుతుంట

పూనకంల ఆమదవర. కటపప చపప డువరక “శడందవ కడ కుపరు

వంకనన, ఏడుకండలమద కతతగవలసడు, వడక తలలవరగన

పసుపుగుడడ లల పచచ నఅకషతలు, బండడుకసులు ముడు పుకటటండ, దూడలు

ఆరగయంగ వుంటయఅననడు, తలలవరగన వరవధంగశస పడపడ

దండలు పటటుకుంటూ “మమంద అంత చలల గవుంట వచచన లభం

అంత మక అరచసత 6” అన మకక బజవడసంతకు తలు కళళరు,

అమమకం కసులు రసులుపడుతుననయ. ఇంతల: ఒకడు అనన డుకద

ఏడుకండలవడకడబబందుకు మూడు రూ పయల అరటగలయదదం, ఆరగసతడు అననడు, అంత వళళ అమమకలు చలలబడడయ. అపపుడు

అందుల పదదనన అనన డుకద “వడడ కసులు తచచ వడడకడ తము, మ లభలు నజంగ మక అరచసము”. 'అనమశస మకక కళహసత “సంతకు

తలు కళళరు, మళళ అమమకలు కసులు రససుల _ వంటన సడుకండల

వడదగగర కళళ అమమకంలభలు ప9గులస “న మకకు నకచచము

311

మ యళళకు మను వళుతునన పు అన కరంకయద, ఇద వలసన జ ॥ ( య గవందరజు భరయత “వనన వలకషమ! -_ మ తపడు పంకన-. ళు wl రం గ ఆ మలలు

ల! వుడయయడ, నంళళ చూహసత”నన టడుకండల పక లడు. ఉకకుడ య గ‌ శ [ఇ వన న అనల _

లల Cn జ జరగళళుహసన కసులరసులు చూశడు, పనజపహదు వళళ, పసతవళయను శ |

తబబు అఆబుయయుడు వంకననకు గుకుకటమనం దం, వళతు బజరు ర మ య‌ క న కళళరు. బంగరం తచచరు, శ ంకుసపన చశదర, న లలరజకళకచచ

wm శ / జ బడతలత వకక ౨౧౨౨లువవలు తరచ కటరు, మండ హలచుట సునన ౭6త యు ష

ల

ఢ కటన గడలప9కరలు తరచరు, గుడకటట గుడమద శఖరలు పటద, పన పసడకుండ పటటరు, ఎదుట గరుడసథంభ శ తరు, ఏడురజుల మధయహన నక గరభగుడకటటరు, ఆగుడక వంకనన పరకమనుంచర. పనజరుగుతునన ంతకలం చలలమమకడలు గలలల చచ మమ పనవళళకు చలలమ సద! ఆవన అయపయంద. పనసపహడుపనవరు వళళపతూ “నవత ఫలహరనక బుణపడ ఉననము, పళళపతునన”మన చపపు తుంట గలల అచచమమ వరన తనపరుమద గరభగుడకదురుగ మండపం కటటమన కరంద, అపపు డువరు “నువవు ముందుచపప లదు ఉనన సమమంత అయపయంద, ఇక ఏంచయయ గలం?” అననరు. ఇదవనన గలల అచచ మమ “ఓ అనన లర! ఉల, బదత పటటుకన నతరండన రత శలలదగగరక తస కళళ తగగటటమంద, అవ ఎనగటగన అందుల బంగరం (0 కసులుంద. అమమగరంటకళళ 200 తచచంద. ఈ 850 తసుకన వయ బడతలత బండరళళు చకకరు. మండపంకటట గరభగుడ ఎదు రుగ గలల అచచమమ పరువశరు. ఆడరకతులన మగకతులన వశరు. కతులకనలతయ రయయంద. ఇక ఏవపుచూసన ఎవరూ కనబడరు.

ఇదలవుండగ ఆవ9ంతన ఒకపలలల బూబమమపుటటంద, బూబమమ

పుటటగన తలలదండు9లు చనపయరు. ఆమ ఎదగంద. అపపుడు ఆమ అననలు పంచల ఫకరు ఆమనుశసుకన ఆవూరు వదల అరజనపడవక వచచరు. కడమచటటుకంద మకం పటట డూ బలు నటటలు చటటుకక బలరు. అద మువవ౦వరతట. చలలలన అకకడ ఒంటరగధవుంచ పంచల ఫకరు వటకళళ ఏపూటకపూట శరుబయయం, కటటన పకలమంసం తచచయసతుంట ఆమవండపడుతుండద, ఈతటల కనన శడు వలచువంకనన. ఒకరజు తలల వరగ బల పంచల ఫకరు వటకళళన సమయంచూస మూడు పగుల

312

జందం ముందుకసుకన, అంగవసరరంకలట, వళళంత వభూతపూసుకన,

తులసతవళములు ధరంచ, చతత స కదమబుతూ ఆమదగగరకళళ

“ఓచనన దన! ఈఅడవల ఏను 6 ట వు? నువవు ఆడదనవకన? fd Pp | ల అ ల వ ర‌

భయంలద? ఈపులులు సంహలు ననను తససయ. ఈ బద రళళమద

ఏముంటన‌? అదగ అదనఅదదలగుడ. అటుచూ=. నకూడవసతవ? అలన

బంగరుతగలు నమడల వస. పటుచరలస, ననను ర ణనచస _ ' అల (3) శల అట

న రుకనట న న నరజునత. నబంగరుకసలల సననమడన. భ‌

"పద

వలుజడలవళళు మంగచుటటలు. బ‌ బడగుళళనన సక చుటటలు, నకు

వళళంత వజ)దహముచ సత ర. అంటుంట దనక బూచ అలంట

ఆశలంవదదన సమమంటూ “నను ఘపచనన దనన. ననన౦టుకరదు,

న అననలు పంచలక ఫకరు వసత ననను నలబటట ప9ణంత ససరు

పచచర కతంతగ కసయవళళు. య ననను బకుతను, బలలంతనూ

పడచసతరు, వరువచచ సమయమయంద. వంటన ప” అంద. దనక

వంకనన “నను పను, వళళు నకు అనన లయత నకు బవల _ ననను

వడవ నను నమషముండలను” . అంటుండగ వరువచచరు, వయ

మయలవంకనన జతకంగ అవతరంఎ కర ఆచటటుప ఉననడు, అలలంత

దూరన అనన లన చూసనబూలబ బులబులదుఃఖలుత సవ "కూరచుంద "నద

చలలలన “ఏవమమ? ఎందుకడు డుసతుననవు? ఈ అరజన పడవ? ఎవన

వచచర? నకు అమమజఞపకం వచచంద? బబుజఞపకంవచచడ? స

వసతువులుకవల? హమములుకవల? నత చపపు చలలమమ” అన

సముదయసతుంట చలలలు అననత చపపందయల. “నలలన లలనవడు,

నమలుకలవడు. 'నననుదురభషలడ వళళడు?” అనగన అనన

కవంత వడమనన డు? ఆనవశమమట?”” అన గదదంచడు.

దనకమ “అతనవళళం త వజ9ద హం. ముఖనముతయం కన

బడుతంద” అండ, దసకతడు అరధంచసుకన “అతడు పరందవకడుకు,

పరు వంకనన. “మము కలసచదువుకునన,౦. మక పరుచబత నదగగరకు

రడుల. నకు భయంలదుల” అనన డుం

. ఆమరుసదర జు చకువను. మరల అననలు పటకళుతుంట చలలలు “ననన. వచచనవడు మళళవసతడు. ననన లగవదలవడత మకుదకక

313

డటుకం టం 8న ॥ బలల ౫. డ నమ, కడమచటటుకరంద గయయవయయండ. అగవల న

til డ పన కడమఆకులుకపప వళళండ” అంద, వద ఆవధంగ po

| pg

fm , « ts; is 1 ha కళళరు. ఇపపుడు వంకనన మమూలురూవంలడకవచ- స

caw

నుంచ కందకురకడు. కడమఆకులు కళళతతడం జూ, అన కళ గ ళళ ib whe భ (a) ను

పయను కలుసుకుననయ. గతల బూజమమగరు జజ “నజ ఇద pas వ ఆన ” a రదననవు _ ముటటరదననవు _ ఘవబబనన దననననపతు _ ఇపప

చసతవ ఆంట బూబమమ గతల మడగుడలు వస

ల‌ eR [ns హ‌

రసతంద. అతను పక

లవదస ఏడుకండలలక ఎతతుకుపయడు, గుడలక ఎవరూరకుండ రగతలుపులు వసశడు _ వండతలుపులు వడరకుండ చశడు. కంచు

తలుపులు కదలకుండ వశడు, గుళళబూజమమ ఘలలుమంద, అదచూస

వంకనన ఓదరచు బత నఅననలన ఎపపు డుజూసనంటూ ఏడవసగంద.

ఇకలభంలదన పంచల ఫకరును తసుకువసతనన మూడుపగులజందం

ముందు కసుకున, రగబుడడ ముంత చకరపటటుకున, అరగనగంటం, చరగన

పుసతకం చంకన పటటుకున జబుల చటకడు వభూత వసుకున బయలుదర

వళళ గుమమందగగరకూరచు ననడు,

అకకడ కడమచటటుకందకువచచన అనన ఫకరు గతల చలలలులక

పవడంత ఉగకప అయనడు. కళళు ఎరుపకకయ. “ఇద వంకనన పన _ వడ అదదలగుళళు బృదదలకడతను. ఈ దబబకు వడగుళళనన దదదరలలుతయ. - ఆగుళళనన నగలకంవళతయ” అన గుడవపుకు

వసతుంట వంకనన ముసలబహమణునల ఎదురళళడు, ఈముసలబగహమ

జ ఏమనన అంట పపంఅన వరుఅతనకదరచచరు. వంటన వంకనన

దరటటు కళళన బట వళళ జబులన వభూతతస గుపపడు చలలడు, వరు

జడుబడగుళళయయరు. ఆబడగుళళనుదచచ బూబమమకుచూప

“ఇరరుగ న అనన గరలు - ఏడవక” అననడు. వరన బంగరపుకనలల

సననమడంచ చూపడు. అపపుడు ఆమ దుఃఖంమనంద. వంకనన

అనన ంవండమంబట సమనుతమమంద. వంటన కుమమర గలలయయను

శకశడు. ఏడుకుంచలబయయం బనతమమననడు. చకల సరవయయ

వచచడు, బజరు కళళచచ బయయంతచచ డు, అ మ బయయంలన

వడలు, బడడు ఏరకుండన బయయంబుటటల పస జంగరుకనబల ఒక

ముంచుముంచ ఏడుకుంచలకు ఎసరటట అందులపసంద, అద ఊడ

కందక మతుకు ఉడకందక మతుకు _ దనన చలలరబసంద. బంగళ

314

దుంవప పటటంద, చతుకుచతుకు చంతకయకూర డంద, మతతం

ఏడుముదదలుచస వంకనన నుపలచ “రకసు కనకూడుదరకంద కడుపునండ

తను” అంద. తలముదద, మలముదద, మూడు నలుగు ముదదలుతనన డు,

అయదముదద దృగగరుంద. “మర నఅనన గరలను నను మరచవుననను,

నువవు మంగ‌ కలకూడ అలగ మ రచవుంజల. అలవుంటనన చతల

చయయవయయ. అంద. దనకతడు “తరలు య తృలు ఇకకడ

సగుతయ. ఏడుకండలకచచ నవళళ బుర'గరగంచ కండదంపుతను,

వచచవళళువసతుంటరు - వళళవళళు వళుతుంటరు. వలుజడలవళళు

ముంగతుచుటటలు, బడగుళళవళళు నకుచుటటలు” అన చపపబతుంట

మటలల పటట అసలుసంగత మరపంచకన తనడగనదసక సమధనం

సూటగ చపపమంద. ఉంతలల మంగను తసతన తన‌ నను చపపలను

ఇక, అకకడ మంగమమకు 18 సం॥లు వయసచచంద. మరగ

వండ మండవట, దడడకర), చంకన ఇ తతడబలచ, జలరబమమలత

తటపలలలత ఆడుతంద. ఆటలల ఆవుపలుకస అననలువండ బల

లకు వడడసంద. లకక పడతలు పటట గుజజన గూళళడు తంద. అంతల

బకపలల "సరకకపలలత అనన దగద “ పదధకక.! వననవ? మంగమమ

మగుడు 'తురకకూడుతన' దుషటడయప యడు, కులభ ఏపటుడ యయడు”

అంద. దనక ప9కళపలల ఆమట మంగకు చపపదదంద. మరక

కంటపలల మంగమమఏడసత ఎలగుంటుందచూదదం - చపపు దమంద,

దనత వరంత 'మంగళ యవషయంచపప నకసం యకరడన,

ననన లడన చపపశరు. ఈమటవనన మంగమమ ఆనడ ఆటచలం

చంధ. పుటటంద మదలు తండ9గదల నక అడుగడనమంగ వసురుగ

తండ గదలక వరుగులుతసంద. మంచంమదకూలజడంద, మువవల

దుపపట ః 'ముసుగటటంద, ఘలలుమన గ లటటసగంద. ఈసంగత తలయన

ఇనుదవ 'వండగననల వనన, ప గననల పలు పటటుకున ఆడడనక. వళళన. మంగకసం. ఎదురుబయలుదరంద. ఎకకడ మంగకన బడలదు'

ఆశమమమ. పశమమను అడగంద. “మపలల లత మంగ అడుతంద” అ ' అన.

వళళు లదననరు, 'మపలలలత రలదననరు. ఆమ వధవధతరగంద.

జడ .. తలయలదు. . ఇంటల ఉందమ వతకమననరు.. తన ఇలలు

జయూ ఇ” జ మమల చ | గ అల ల శ అద రు న వ. ల స a గ

ఎటు MTC ద న క రం ఇ భ‌ ద న. ల డు గర‌ గ a న 6 టు a చ య ల a pane. Gs

ల యం డ‌ hye శ వు కష జర బ టల mr Ja య a జయ ల న జ ల aig Cw ఇరుగువచఉగువడక. వనజడండ. ఆలంవరంరుండ ae గ

అ ఇడ నం, మప టర ద అదం దూద వన ౪ 7 భ గల అ ౯ ఎవరుదయర అన వసుతడమడ. కుంగము తరడ చట €ఈ అలన (గ ల |

( ఛ అ అల అ ఉ bal జ . వ

దం

సను తపమయుడలగ మగవడనయత నకంతకషం అకుంతనను. న ము

కబంరకుండబను - ఎందుకచచనబతుకు నజ

మనయపుడత మరుగు _ మరసననన కటనం యవవలదు, తురక కూడు అజత

తంటుననడు _ నకసం యకరడు _ నకు సశచరగటట సగనంపండ

అంద, ఇనుదవ ఆలమందడరకుడక కబురటటంద. పంటక ఆలమంద

రకుడు కచరక టరస వచచ శడు, “వడు ఏలక ఎంత? ఏలకుంట ఎంత.

నను బంగరుకటటులు వడగటటను,. వండకటటులుగూడ వడగటదను.

కవలసనంత ఐశవరయం _. వడులకపత ఎంత” అననడు, దనక

మంగ “సరవం తలసనవరు. మకు నను చపపదగనదననకను - న

ఏడుకండలవరు నకుకవలగన మడబచంచసతుంద? నకు సర చర

పటటసగనంపండ _ ఏడుకండలక నకళళపత _ లద నను నూతపల

గతపల అవుతను” అంద, ఆమటలువనన ఆలమందడరకుడు తకటణం

కసమురలకు కబు రటటడు, ఊలలపరలంట ఊక _ మంచగంధం మంట,

ఉదతతతులు ఊదుతుననయ. సమమటపటులు _ కగయ తతడ _ మడ

పవయుఛయ చంబులు, బందలు, గబులు తయరయయయ. ఏడు

కవశళుసర, మంచలూ, కుంచలూ, పయయననకక కవడబయలు

థరయ. బడడున భగయంశలపగంటలత సనన కనల దరఆవుల,

పకకలు సననన పడరగయయల ఆవులు - నడుముసననన నగబలలవులు తలుకున వంటబయలుడరడు పంగళకుడు. వషయమంగను వడవలక

ఏడుసతూ “అమమ! నముదదులగుమమ! నుపషవళతవ? నకు ఆడపలల

లకుండచస వళతవ? శవరత9ర జున శవజగరలువసను . మఘ

సననలుచసను _ ఇవ నకు నధులు, పళళలన బ9హమలకు పళళళళు

చసను _ వడుగులనబ9హమణులకు వడుగుచసను _ నూతులులనచట నూతులు త9వవంచను -_ అనన సతరలు పటటంచను - ఇనన మంచపనుల

ఫలతంగ నువవు పుటటవు. ఇంతకలం వననల, -పలకుండల పంచ

బండవంకడక పళళచస గతలక త సశం. నతల గరటల ననను పంచ-

నూతల చదలగ వరువడతరు, పదదుపయ పరుగంటకళళబకమమ,

316.

ఒకరపలల లజలక వళళదదమమ, వళళందరూవచచ నననడతరు, అకకడ

నకు దకకమటతలల ! వళచనరకళళు దటబకమమ, నువవువళళవ చకజ

గుళళు. చక టపదదున లచ సరమఖంకడుగు” అన“ఇకయకళడ నయంటల WR En ae)

తదదవరుంటరు? గుజజనగూ శళవరడ తరు?” అన ఇలపతూ “నళండ?న

చూసనటలు మమనుచూడు, నననుచూసనటలు అ_తరనుచూడు, శ తమములన చూసనటలు బవలన చూడు” అనజడడను కగలంచుకన చపప ౦ద,

మంగమమ జతగళళందరూ “అకక !నువవడతవ” అన దనంగ

ముఖలస బవనడగమన చపపమననరు. పదదవళళందరూ “ఆడదన

బరతుకు అరటకులంటద, ములలువచచమదపడన తపపు అరటకుద అం

టరు, మమంత నదవున అడగమనచపపు”అన హతకతులుపలకరు, “న అనన గరు చుకకలల చందుడవంటవడు. న తలలదండు9లు ఆకశం,

భూదవ లంటవళళు. క_రడగల యంటబుటటవు, కరరతతతలల! ననను

గనన బుణం తరుతుంద” అన సగనంపరు. పరయణం పరరంభ

మయంద. ఆలంవరపటనంల ఎ తతనసరకవళళు వమలగరపరవతం దకవుననయ. ఇదచూసన వంకనన బూబమమత “ర కతురలు

మంగమమ వసంద. మకదదరక అంటుకుంట ననలువలను. నను మళళ

అవతరం దలచల అన చకల సరవయయ, మంగల వరసు, కుమమర గురవయయ ముగగురునకరల నూ ముందంపడు. మూడుపగులజందమసు

కుననడు. ముఖన వభూతరఫ పటటడు. కషయవంచకటటడు అరగన

గంటం, చరగనపు సకం, రగబుడడముంత పటటుకన ముసల బగహమణుడ గ

తయరయ మంగదవకదురళళడు. మంగమమ ఆముసలబ9హమశజ

చూసంద _ వలలకలంచ గభలునఉఊరక దండలు తతయయ దండలంద.

ఆముసలబ9హమడు తను వంకనన గుడదగగర వ వదయంచలలంచ బరహమ ణుడనన ఎరుకవరచుకననడు, తను తచచ నసరకు ఏలటనన ఉనన

ద అన ఏమనలబ శర తచచు కుంటనన చూడమంద,

. .“మంగమమ! నువవంతసరతచచన నమగుడు నగడవ వన డమమ, నవూసుతరడు. బూవబూల అంటడకన నననలడమమ _ అత మద కపురంకూడ నువవు చయయలవ.. ఏడు కండలమద అనన రవండల* ఆఅననలు నువవువండలవు” అంటుంట, “నను "అ తరమద కపురం

317

జయయగలనన, అననలువండగలనన మంగహమ క‌కషగ సమధన pre శ శ

మచచ ౧6. దనకతడు సరచుటటూముమమటత3గ వంలముకరు డడం క

నసనల కళవపకులదు. నకుకపరంలదననడు,. పగ ఆహ ల‌ స

p చ

ఎకకడ క ంచపకులకుండ ఆదపురుగ నకశడు, © మ

అపపుడు మంగమమ బ9హమణవధ కళళ బపహుణక*లర కంచం

కరవపకు ఇవవ 6డంద, వరుచూస అదదపురుగువచచ న డద

చపపరు, కపువ7వధ కళళంద. అకకలర! అమమలర! హుడ

కరచపకు కంచంఇసరః అంట నువవుచూసు క మంగమమ చూసుక

అననరు. కవలంట మగగకుమగగ మూసుకుపయంద. కమమరవధ కళళం

ద. కంవపకువటలు పులగరగుజటలయయయ. దవమంగమమ అడవల

అడడపడండ. నడచకళళకు పుళళుపడడయ. చతులకు రకలుచమమయ,

ఎందుకచచ నబతుకు నబతుకనుకంద. అదదనపడ వల మఘలలు

మంద. ఆయడుపు గవందరజులకు వనపంచంద, భరయ లకషమత

అంటుననడు. “వనన వలకషమ! మమరదలు మంగమమ సరటటు

కసరంద. వను ఎదురశతఅన బయలుదరడు, అతనరకనుచూసన

మంగమమ “నను మబవగరకళళబడను, అమమభూడవ! నకుదర

యయ” అన పఫరటందంద, భూమ భశయున లతుకు బదదలయండ, గజం

లతుల మంగకలువుతరంద. పన గజనమమలు కమమశయ. ఆద

5న వళుతూ గవందరజులు సందుసందులనూ తంగచూశడు, అపపుడు

కపంత మంగమమ బవగరత అంటుంద. “మహళన తమముడక

పళళలచశరు? అకకరలనవడక ఎందుకుచశరు? ఆంట గవందరజు

రన బధపడ “నతమముడు వంకనన ఏలకఎంత? ఏ లకు ౦ ట ఎంత?

నకూడరవమమ! ననుచూసుకుంట కనన కూతురుల” అననడు. ద

నత మంగమమ వనక లచవసతుంట గవందరజు ముందునడుసతునన డు,

ఊపపుక నరుదగగరకువచచ రు, గుడలనుంచ లకషమ పరుగతతుకచచ

మంగను రమమనపలచ *నమరదవంకనన ఏలకరఎంత ఏలకుంటఎంత?

కననకతూతురుల చూసుకుంట'అన కవలంచుకుంద, - కన మంగమమ

ఎందుచచ నబరతుకు నబతుకన ఉపపుకనటల దబబున ఉరకంద,

గంగదవపపలు బదదలయయయ. పటపంచల. పరపయయ,

ముగకరటమలచ ముంచసంద, ఆడ కరటమచచ పసుపకు కుంకుమ*

318

రవక, చర యచచ లకషమదవఒడల వడసండ. మంగ లకషమ కలస ఉంటుననరు,

చసన పటన ౦కమటలు మంగపరుచపప బమమలవయపరలు మదలు

పటటరు, చనన వయపరం పదదదయంద, కనకసర లకషలు కలగంచంద,

ఆకమటలు చందనంకరలు తపపంచరు, మంగమమ రధలుచయంచరు,

గుళళూ గపురలూ కటటంచరు. పసడకుండలతతరు. మంగమమ చరువు

తవవ టనక మంగపురం ఉపపరలువచచ రుం చదదకూటళళకు స సగం

త9పవరు. సయంతరం వళక పూ రతగతరవవ రు. చరువుల సథంథ

లతతరు, మంగమమ వటనం కటటంచరు. గుళళ మంగమమను' పటటరు,

మంగమమ తరథలు న సగంచరు.

ఒకనడు అరధరతవళ ' నదపదదువళ వయయమ యలవనక మంగమమజఞపకంవచచందత, --వంటన. బయలుదరవచచడు. మంగమమ థద)పతంద,- “తలుపుతయయమంగః తలుపుతయయ”” అన 'పలచడు, మంగమమ 'వనుమరచ Fదపతంధ. సవచసునన వడుగుప మందరలు “అరధరతర. దంగవ వచచవ డరవ వచచవ దచుకుపవ

డనక? తలలవ తహదదున మతలల మలకంటుంద..-ఇవళపయ రపుర. నువవు ఇపపు డుపకుంట మవడుగురం ఏడురకళళత ననను చంతపం డులద3౩చుతం ప” అననద, అపపుడు వంకనన “వననవ మంగ!

ఇవళపతర రపుపతన? ముగగురునకరలను ముందసుకన మందుగుండు

సమను వంటదచచ వగుణళ" గపురలూ కటట పరస కళహ 'సతపయల కలపకపతన? అలచయయుకుంట - “గవందరజు 'తమముశణకను” అన వృకజఞచస వళళపయడు.

కతలలవరక అమమలలమనగన. ఏడుగురు మందరలు. అమవదదచర యంగన మమతలల ఎతడవను రత9 = .సరడరవుడు ...నగుళళకచచ డు... సవయ జళళుమకచ.. “నదషతవ , తలల. నదురలవటనక. మవశముకక పమమ ననము”అన. చపపరు, .. .ఆమటవనన మంగమమ నచచు కుంద. వళళు చసనపనక. బధపడ “నభ రను ననుచూసుకకుండ భశరు. ఆయన మందుగుండుసమను తసరు, ఈ గుళళూ గపురలూ కటటంచసతరు” అన కంగరుప డంద, గవందరజు లకు కగతంమద కటకగ టత క నత

op ట‌ ..

న Wiggle he,

319

వసపంపంద. “బవగరూ: రత మతమముడు నగుళళక సత తలుపు

తయయకపనడం నదతపపు, దదకతడు ఈగుకుపగలగడ తనన

ఇళళడు అ అన వసంద, దనక గవందరజు “ఈ ఈనతపపుక మతమముడు

ననను వ ముకకలు ముకకలుగ కండలుకస కకులక, గదదలక ఎగసతడ,

కమం చయయలం. వడుసమనయుడుకడు. సదతపపు, అతననలగ

లగ నువవ సరడదదుక న ల” అన కబు రటట డుం ఛం

అపపుడు ఆమ అయదుగురుబలలన చరువు దగగ రటటంద. ఏడుకండల

వడచచడు. మదటబలుజఞడగడు మంగమమవటనం ఎలగుంటుం

దన, మంగమమపటన౦ ముసతబయందననడు. రండవవజఞడగడు.

మ మంగమమపటన౦ కబబరపందళళత నండపయందననడు. వంక

ననకు కవం దగపయంద, మూడవవజదడ గడు _ “ఆపటన౦ల

ఏవంకచూసన ఏకపండవంటల” అననడు, 'నలుగవజఞడగడు - కరట‌

ఎదదు మఎదదు గంగబలలదదు కళళమమచరువుక : నళళకచచయ... “తతగ

ఇదదచచ తనన పడచంద. మవగరదదచచ మంతయమసంద” అననడు, అయదవవలట అడగడు “గరలూ, బూరలూ మ అమమవండంద,

బవకటటకుండ మకటటనంద. ఏడుకండలవడు మ అకక ముగుడు”

అననడు. దబబకు కపం పూరతగ దగపయంద, వంకనన నుందు

గుండుహమను పరస ముందుకశళడు,

ఇక అకకడ మంగ జలుగుపటటలు, ఉలలడగళలు ధరంచంద. వండ

తలగడ మంచలప వళళు వ తతకుండ మళలలుపసంద. దవడతలు పులు

బరటటంద. వంటంటగదలక కుకకవళళనటలు వంకనన వళళ పటటముంచం

మదపవళంచన మంగనుచూస ముగగుడపయ “మంగ! య పూలదండ

తసుకున వసుక” అన యచ వడు 'దనక “మంగ మరు ఇననళళదక

దనకచచర దనశయవవండ" అంద. “మంగ? ఇదగ పటటుచరకటటుక

మనవఏడుకండ లల వళళపదం ర అననడు. _ దనక మ‌ంగ' ననస

అకకడక రలను. ననువసత నఫటన పడ. పతుంద.. న “తరథలు ఆగ

పతయ” అంద, కపంవచచంద వంకననకు. 'కళళరతజడడయ. లస‌

నమట వనకుంట నగుళళూ గపురలూ కటటపరసతను, కళహ సతపయ

ల కలపసను. నను గవందరజు తమముడజ - తర అననడు. మంగ

భయప డంద, బయలుదరంద. 'చంతనునన = .కచుపముతక గరగర

320

పప ఒకదబబక బదడు, ఏడునమషలక ఎగ6ంళళపయరు, పల

ఇష బూబనపలచడు. మంచమంచపువవులు వళళ పసుకఃన పరుగతతు

కచచ 6ద బూవనంచరమమ., రు వంకనన కుడవష తడమదకూ కరూ కరచు ంద

నను రనంట బలవంతంగ తసుకచ గవు న సంగతతమంద మంగమమ,

మంగమమకు ఎడమతడచూప కూరచు ౧డ బటటుకున శలల పయరు, ఆఅనళథ

నుండ వలపుల భకతులకరకలు తరుసతుననరు. ఇద ఆ జనపదగధ,

దనకసకషయం గ తరుమలలన కనటన అలంవరకనరుఅన, దనన మమగరయన ఆలమందరకుడు తవవంచరన కధల చపుతరు. తరు చనూరును మంగమమపటన ౦ అన, శరలకషమ భూలకషమ దవలను మంగమమ,

బూల నంచరమమలన, ఆవడుకండలన యకధల చబుతుననటటు మకరటపరయతం, చుకకలగరపరవతంవంట పరలత యన టక పలుసతు౦

డడం కదదు. ఆలయంల ముఖమండపం గలలచచ మమ కటటంచందన

కధల చబుతరు. ఇపపటక దనన గలలచచ మమ మండపం అనడం ఉందః

ఈ కథన “వంకనన బమ సవ అన 'కలసంబరంపటగ పడతరు,

'ఇలంటకరధలు పదదదవుళళ ప నగక గంమకషన. చలలరమలలర

దవుళళ ప నకూడ వనపసతుంటయ. అయత బవ కలగరభంల కరస

పతుననయ. పరశధకులు వన ప దృషటసరసత తలుగు జనపద

సంపద మరంత సునంపనన ంకగలదు,

ఏధనటకలం

తలుగు దశపు జనపద కళలల నటకం కూడ ఒకట. ఆదనుండ ఇద ఏవరూపన తలుగు పలలల నడవధులల నడయడుతూన ఉంద. ఒకనడు అద పతయకంచ "పదద భగవతుల చతులల వవధ రతుల పషంపబడద. వర తలుబమమఖటలూ జముకుల కధలూ ఇతర కళరూ పలూ యకషగనలూ నటక పకయకు సంబంధంచన వ. అందుక వనన వధనటకలననరు, 20వ శతన పల పూరవ రథంత కూడ ఈ ప9దరశనలు అకకడకకడ కనపసతూన వుండవ.

ఈ భగవతులు బృందలుగ బయలుదర ఊరూర సంచరం

చసతూ పరదరశనలచచవరు, _గర9మలల పరజలు చందలు వసుకన

321

ఆదరంచవరు. భగవతులకు యంతకక మసషకవంతున భజనలు పటల (-

పదకశన అనంతరం పతబటటలు, పరతషకలు ఇచ" ఎన పటుపత ల

ల ఎ స

లత ఆదరంచవరు.

ఈ దశంల కళలకు సంబంధంచ వరకరకంగ చర

నందున వన పుటటుపూరవతత రలు తలసకవడనక‌ సహ తన

దకకు. దనల చరబడ శధసత క శ,*410వ శత

రజు కుళతతుంగచ శునశసనంల కుమర శర కంఠనటుడు సు “ఆరయ కరడ”

అన నటకం వదరశంచనటలుంద. 11వ శతబదలన భరతవతరకల రజరజు “ఉదతత రసనవత కవయనటక కమములు పకకు చూచత

అననడు, 12వ శతబదల పలకురక సమనధుడు బసవపురణంల

“కరమరధ నూరూర సరయళ చరత పటు నటకంబులు నటయంచువరు

అన చపపడు. ఇందు సమనధుడు పరకనన సరయళ చరత

తలుగుయకషగనంగనుక ఆకలంల ఖచచ తంగ తలుగునటక పందరశన

లుననటలు నరధరణగ చపపవచచు.

ఖ‌ “18వ శతబదలన తయకండ నటకసమజంల ఒక సతరపతను

సరయ ధరంచనటలు “తలుసతుంద. తయకండ నటకసమజం యకషగన

సమజమన ఊహంచడనక అవకశంరదన అద ఒక వధనటకమ అయ

వుంటుందన జ. యస‌.వ.జగరవుగరు తమ య గన వ వజమయం“

తలయజశరు”. నటకనక ఆయువుపటటులు వ తంచత శషటధర

(ఆహరయం, భషణ వచకం సందరభనుసరంగ అ6గ

పతయంగ కదలకలు (ఆంగకం), హృదయనుభూతవలనకలగ రమంచ

కంపశవ దదులు (సతవకం అనవ. ఇవ చతురవదభనయలు. రస

దదవన క సంగతం, నృతయంకూడ జడంపబడవ. పరశలంచచూసత

పంచన తలుగునటక పరకయలల ఇవ పుషకలంగ కనపసతయ.

తలుబమమలట, జముకులకధ, యకషగనలల య నటకప

కృయ నండు గవుంద, కూచపూడ భగవతులు, తూరపు భగవతులు,

యనద భగవతులు, దవదసలు, మదగ భగవతులు దనన బగ

పంచ పషంచరు. ఎర౦గలలలు మరంతముందుకు తసుకుపయరు,

* మకకలనన రధకృషణమూరత ర, వధనటక వయసం,

నటయకళ, ఫబరవర _ మరచ 1970 పు, 04

322

కలు బమమ లట న‌ దనత వచకం, అహ స రయం, ఆంగకం ప9దరశ తమతున య,

తలుబ మమ లకు మనుఘలగంతులుజడంచ పటలూ పదయలూ దధ

వులూ నం భషణలత అయ. 'పత౦లకు వచక పయ గం జరుగుతుంద,

మగబమమలకు. పురుషులు, ఆడబమమలకు సతరలు గంతులు జతచసరు,

బమమలకు. ఆయ పతల రూపధరణ రంగులలచసవ9 దరశ ంచడంవరల

ఆహరయం పషంపబడన ఫల, పతృల సంభషణలనుబటట బమమలచతులూ,

కళళూ, మండం, శరరంమద యతర. అవయవలూ కరయల సహయంత

కదలసతూ అంగకఫనయనన సృషటసతరు. ఇవ.బమమలుగనుక సతవ

కఖనయనక అవకశంలకపయన నపధయంల వరుచసనంభషణలూ, కరతనలూ, రగలపనలూ రససఫ రకమ 'సమజకులల రమంచకం

వశవదదులు కలగసతుంటయ, 568 రంగసథలం నడవధలపందర. ఆ

వందరక ముందుభగం పలచన, తలలన చర 'యతముళళత కుటట; కటట మగతమూడువ పుల గనబరకలత * సమూ ససరు, లపల భమమల

'నడంచవరూ, పడవరూ, వయదయలవరూ ఉఊంటరు,. తరమద బమమలునలప, బమమలవనుక ఆముదందపలు పటట, పడవటకరలక బమమలనుకదలసతూ తలలవరలూ ప౦దరన సరు, యుదధ ఘటటలల దరువు

లకుసరపడగ అరుపులు, బమమలకదలకలు నజంగన యుదద: జరుగు

తుసనద! అనపంచలచసరు. ఈబమమలటలు వసవరు ఆశమరకలు

తలుగునట హసయనక 4 పరలల న గండలగడూ .బంగరకక కతగడూ

ఊటటుపలగడూ వరనృ ష. WR

శ

Re జవుకులకధలుం

' మూలదసరులన " ఒక తగవరు ఇవ చపపవరు, గుమమడకయ

బురుతచయబడన తంబూర శక, జముకులు ఒకరదదరు వయసతుంటరు, 'కంచనక ఒకచ వపు" ' మకతలుత మూస అతకంచ దన మధయ ఏ క కునర

'ఈడుకదద, ఒకవకలగప పటట, రండవచత బటన వలత. మటుతుంట “యుకుయుమ‌” అన శబదం వసతుంద. జముకంట 'ఇద.' వరు చపప

కథలల “సఠలగరధర, "జ శంగసురహకధ మంచ పసదద. ఇందుల నటక వరకయయ ఏమటంట జముశులువయంచవరు: కధకధనంచసతుంట

ఆకధలన పధనవతభల వవల “కండద రంగవకకశంజస ఈ కంంత

పడుతూ డ లగులు చబుతూ అవనయసు. టరు, గ ఆడ అ

ఈరచయత సుశలరణ, కవవయూర రమకకబ=2 నన రలడ

బృందంగణరచ డ “సుబస‌చందయబన‌”. జముకు లకధ జల: వక వయక

చబుతుంట జనం తసుకుమర ముందుకువచచ సవరు వషలుచూడలన దగగరుండ కధవనలనను,

యు కష గనలు

ఇవ పదరశంచభగవతులల కూచపూడ భగవతులు, గలలథగ

వతులు, యనదభగవతులు, తూరచుభగవతులుఅన అనక ' వభగ

లుననయ, ' వరందరూ 'పదరశంచవ యంచుమంచు సరగతనృతయ

నటకల. దనన యకషగనలననరు, ' "నటనటులు వషననధ3ంచ

భవనన ఆంగకంతనూ సతవకంతనూ పటలతనూ మటలతనూ

పదదమ సరు. . నటకనకకవలసన సరవ లకషణ లూ ఇందుల భససతయ.

చలవరకు వచననన కూడ రగయు రతంగచదవ అరథవవరణచసతుంటరు.

ప౦తపత? తనను గూరచ పరచయం "జకదరువుల పడుతూ రంగపవశం

చసతుంద. “స సూతగధర వచచ చూడండ జనులర” అన దరవుత వదూ

షకుడు, “రజు ఫడల రవతజము లలరగ” అన దలవుత 'ర జవ [é

పవశసయ. దనకనటటువంగం మదదలగ డూ, త వగడూ ' (తక),

ఒకరదదరు వంతపటకులు, తలుగుదశంల ప వనన ంఅన ఫకకుననపవు

తపపంచపత)లు సంగ, సంగడు, చడగడు యందులప? = పసన

కురవంజలనవరు. ఇద యకషగనరూపనక తలరూపం,

కూచపూడభగవతులు

భగవతు లల కూచపూడవర బణవరు.. వరరకర మూలపురుషుడు

సదధందుడు. ఆయన ఏరపరచన సంప9దయంపృకరం సర వషలుకూడ

పురవషులవసవరు. ఇందుళన నృతయ రతులు అభనయ భంగమలు,

ముదలు శ శసతరయ పడకటటుల ఉఊంటయ నటటువంగం రంగంమద

ఉంటుంద. “భమన సతయ “భమన” అన దరువపత సతయభమ రంగ

(ప వశం, సతయభమ జడవరదన వర భమ కలపంల మంచ పటటుగర

అంశలు, "

324

“గలలభమ వచచన చలగయన” అన దరువుత పరవశసతుంద గపక, ఇందుల జవతమ, పరమతమ, పండతపతత తర సృషటవగర లతన వషష

యలు గలలభమ, బరహమణ ప|తరఅ సంభషణలల చమతగరలకర

సరళ సుందరంగ సుభధకం చసరు, ఇందుల గలలభమ “ఆ

అయయవరు! అన కగడత చప పప జక మండలక సంబధన లన మడయు

లషన‌ ఈ కలపనక జవం. వరు ఉపపరణయం, భ కషహద, వప

నరయణ వంట కండగల యకషగనలుకూడ ప9దరశ సరు,

తూరఫుభగవతులు

తూరపు భగవతులు వజయనగరం |పంతలవరు, సరరపత)లు సతలవసతరు. మదదల, తళం, తలత మమూల, పటక మట మ[శం తూరపు యసల ఉంటయ, రగం తలుబమమలట రగలను పల ఉంటుంద.

“చటపట చనుకులు దుషమట తడసను తలుపు కయవ భమ" అనత dé

కృషణ గపక సంవదం,'ఏదర లకషమణ సత? పరణశలల లదందు సత'

అన రమ లకషమణుల సంవదం వరద, ఏడు వరల నగలు ధరంచ వర

సతయభమను చూసతరవలసంద. నృతయంల పదద శసతరయ నబదధత ఉండదు, వరు గలలకలపు, భమకలపం, కురవంజలు ఎకకువగ ఆడ తరు, ఒక దళం వజయనగరం దగగర లకకవరం [గమంల ఇపపటక

ఉననరు,

దవదసలు

దవదసలు కూడ భగవతుల ఫకకల కలపలు పరదరశంచవరు, ద

పడ కకశతక లకు పలలటూళలల భగం మళలు పటటవరు. సంబరం అయన రుసటర జు. రతర ఆ మళంల నవరు భ మకలపమ, గలలకలపమ

' పదరశంచదరు ఒకనడు అనన బతతుల చటట అనన బతతుల బుల వంకట

రతనం, నయుడు సతయం : ఇందు పరననకగనన నటటువరం (డు, వరర

నృతయరత, ముదలు, భంగమలు కూచపూడవల శసతరబదధం. రగలవన మతం జనవదం - తూరపు భగవతుల పటట,

శ

325

రరనదభగవతులు

యనద భగవతులను నకకల భగవతులనకూడ అనవరు, వరు

(పరశసత సంగవసవ *'కచదవయన “చంచులకషమ” నటకలు, “చటటులకక

గలవ నరహర పుటట తకకగలవ” అన పట వర చంచులక మచ నటకం

లనద. నృతయం, పట, మట అననంటల ఈ నటకం సంపూరణమన జనపద రత, గంగరడడ మళలుకూడ ఈ నటక కనన [వదరశంచవరు.

యనద భగవతులల సతర పతలు సతరలవసరు. పురుషప (తలు

పురుషుల వసతరు, దదపు జటటులన వరంత ఏద ఒక వయదయమ, తళమ, వంతపటపడడమ చసరు, ఉహపరణయం, కృషణలలలు, సవ|కర నటకలకు" కూడ వరు పరసదద. అదదళం, గంగసంధూరం, కటుక దుసతులు, పూసలదండలు అటటకరబలు వర నటకభరణలు,

భజననటకలు

ఇలంట (పకయయలు యంక పరశలసత వలలపటలులల భజన నట

కలు కనపసతుననయ.

ఉనన సజు చపప లతళలు వయసతూ మధయల వతతులు వలగం

చన ఇతతడ ““సమమ” పటటుకున, దనచుటటూ భజనబబందం వరతులకర౦

ల నలబడగన కూరచనగన భజనచసతుంటరు. వరు చస సపత తళలభజన అదభుతంగ వుంటుంద. వలయంల వషలుథరంచన వతలు సంవదంగ క _రతనలుపడుతుంట ఆ బృందం రండుగ చల కంతమందఒకప తర)కూ మరకంతమందమర పత9కూ వతతసుగ పడు తుంటరు. వరు ఏభగవతులూకరు. రగజఞనంకలగన ఉతసహవంతు

లన గ9మణజనులు భజనజటటుగకూడ ఈ నటకలు నరచుకున పద రమంచవరు. వటల “లంకదహనం” వృసదధ, ““ఎకకడవడవుర! ముకకడవనర నవకకడవడవుర?'” అంట, “రమున బంటునుర న మముగల శరరమున బంటునుర అన పడ వరరవణ, ఆంజనయుల సంవదం ఆరజులల పలలటూళళలల పశువుఆగచ పలలలదగగరనుంబ పదద వళళదక పరతనట ననద, అలగ అశకవనంల స త ను చూసన హనుమంతుడు “ఎవవరమమ చటటూకరంద? ఇటులక కంచనలమమ చపపూ

3 ర‌ pe)

బంగరుబమమ” అన పట వయపతల ఉండద, ఆరజులల యందు

కసం నలలమలల రమరడడగరు “పండవవనవసం”, నలలమళల బసవ రడడ గరు “భకతరమదసు, “భ కరపంహలద వంట ఎనన భజననటకలు

వ?ళశరు. కంకుదుళ కవవూర చనసూరనన గద కురవళళను. కూడ

గటట యనటకలకు తరచ దుయచచ ఊరూరతసకళళ చయంచవరు, శర

కర వశవనధరడడ రముడుగ శర పడల రమరడడ (మరపకయల రమరడడ అకషణుడుగ _ వషలుచూస ప9మంచ ధనవంతులపలలలు

వళళను పళళచసుకుననరు.

చంవూనట కలు

ఇకకడవరకూ రంగసథలనక బలలలుఏరప టులదు. చపలూ, బర

కల క9ందవస ఆడవరు. ఆతరువత మదగభగవతులన సంచర

దళం చంపూనటకలు మదలు పటటరు.

వరనటకనక చనన పందరవస, పందటల బలలలు వస, ఫరజకలట ముందక తర వనకకతర వలడదస పట9మకసులటల వలుతురుల ఆడవరు. వర “శశరభపరణజయం” పరదరశన గపపగ పరశంసలు పందందం

ఎరం గ బర అనటకలు

ఆతరవత పలలప9ంతలల వధనటక లకు *ఒకఊపు తచచ నవరు

ఎరఫగలలలు.. వరత పరణకనటకరంగం ఊరూర పరవళళుతకకంద, కపషణల అలు, కనకతర, కంతమత, - జయంతజయపల, గయప ఖయనం, ఉఊదయగవజయలు వగర నటకలు వరు హృదరశ ంచవరు,

ఈ ఎరతగలలలటూ9పుల కర) అబబులు. కంచరల వంకనన కృషణరును లుగవస గయపథయనంనజకం ఏఊరకసన చుటటుపటల పద, పద హనుమశళదూరంల ఉనన ఊళళ వరుకూడవళళ గడగడవణక ంచచలల కూడ కూరచున కడకూతవళవరకూ చూసతూనఉండవరు. అలగ వర కురుకషతుంకూడ... వధనటకలు నలుగువధులకూడలల పలలవరు, నలుగువధు లకూజ' జనంసండపశ ముందుతర వనుకతరకూడ పూరతగఎ_కసఆడవరు..: “అందుక ఇపపు డుకూడ ఎవరయన తర ల తరస ఆడుతుంట “ఎరక9గలలలనటకలల అదరమటర?” అంటుంటరు,

327

ఆలు 6 రంగనక రంగనక వుధయ నటకనక సంజంధంకన కనన వషలువచచ చమతకరమన హసయనన అందసతూ నవ౫6

నజనక ఈ చవషలుకూడ జననన బగ ఆకటటుకచవ, అల సనుక మధయ “ఇంటర‌ వల‌ సంగస‌” అన తరల “7 ఇరణర నర జండ", “శల‌ మహనరంగ”, మయు కూరయబవ” లంట పటలు పడ జననక వసుగులకుండ చసవ నట వధనటకల పదయల దరభరగలపన పదధత యకకడనుండ దంరం భమ ఇడ మర భషలనూ లదు,

ఇల వకసంచన వధనటకం అబబూర, షణముఖుల ప9వశంత హలులకచరక, క9మంగ కంట9కటరహ చతులల చతక మరల దవుళళ పుణయమఅన గణపతరత) పందళళలనూ, దవనవరత? పందళళలనూ శరరమనవమ పందళళలనూ దరశనమసతంద. ఇపపుడు మరల నడరడడు మద 18, ఎమ‌. ఎమ‌, సనమదబబక దకకుతచక బకకచకక కుకక మంచం ఎకకబతంద. పభుతవం వంటన య నడరడడుమద సన మను అరకటటకుం ట కదదకలనక ఈ సంపద అవశషలు కూడ మగల కుండ నశంచపయ పయమదం ఉంద.

డమస‌ వషలు

మదటకూచపూడవర యకషగనలల అవంతర వషలపరుషద యవ

కనపంచవ. కూచపూడవరు వగటవషలు కనన టన కథకుసందరభం

లకపయన రంజకతవంక సం ఘటటనక, ఘటటనకమధయ వృవశ పటటవర‌. అవ గలలబయుడు _ గురువు, దవంగ, ఫకరు, బుడబుకకల, భ రగ

జంగం, 'వషటవ గురువు _ శషయుడు, లంగబలల, కమట మదలగు వషలు,

క౦మంగ అపక0య "కమక‌*లపరుత వధనటకలలకకూడ పకంద. - సనుకసనుక మధయ. వరమంల ప9కషకులకు వసుగుకలగకుంజ యప

తులు జకర‌రూవంలన, వరగలల వషంల న, శంకరయజ గ హమణ

వషంలన, మరరూపంలన పరవశంచ హసయప9ధనంగ నడచ కడు పుబబనవవంచవ, వనల డవంగ కమక‌ సుపరసదధం,

జవం గ వ షం

అంగవ సరరంకటటుకున, తలకు రుమలుచుటటుకున మడల :లంగకయ ...

328

ముఖన వభూతరఖలుధరంచ, భుజన చనన బటటలమూట, చతల గజం

బదదత వచచ తనవృ తతగురంచ, తనకులంగురంచ, తనగురంచ ఏకప

తభనయంత యలబపపవడు, “ఆయ‌ చరలు, పంచలు సపతలు,

జ కటటుగుడడలు, దుపషపటలయ‌ అన కకత ప9వశంచ జనందృషటన తన

వ పుకు మశళంచుకున చ చపపడం ప9రంభంచవడు,

“అంగలవం జంగవ. లంగవం దవంగవం అనన రండ, పంచంద

పదదపురవండ _ ఉనక ఉపపడండ _ కపరం దవరపూడండ. నపన

తనం చపప మంటరండ? పసర సంతంగ నన నసనండ కశమరు

శలువ, కకనడ పటటు కళళనండ _ కళళుజగలుమన సూడలకపయ

రండ. ఏలూరు పటటుకళళనండ, ఇలువులదనన రండ. అంట అదనస

రకం అనకదుసుమండ _ దనపనతననక ఖరదు కటటలవంన, న ఎదురు

నతల ఉందండ నమజక. గుంటకడకూకుంట బటటరమయ దక లగనండ,

ఇపపుడు సముపగునూలచచందగగరనుంచ పలకమదదటటంపు పయం

దండ, అందుకనబబయయయ! మయంటగయయ మతమముడకవన జపపస

ఊళళమదక లంకంచుకునన నండ బటటల పరనక, బబయయ! మఇంట

గయయంట ఏదనన అననుకునరు - మగగంగయయ ఎండ, ఇల ఊళళమద

పడ లంకంచుకుంట వరఫలల మలవుగ వచచందండ. ఆపంచలల

వచచంద చరలలదూరం దండ. దనన కూడదసుకడనక మళల జ కటటులల

లగలచచ ందండ, ఈ బటటల మమ కలల పరజు బకకలలుప దదయం

దండ. ఉండపదవ అనుకునననండ _ నకకకడ కతవుందలండ,

చరలూ జకటలూ ననయతతసండఆరక వతనగ. తరఎలత ఆవడ ఆళళ

బవగరచచరు కళశలదందండ. ఆవడదజకకట గదండ. మరంకం

జయయును? ఆఅరథరతక బయరటర పదదక తత మలలదపుకున దరపూడ

బ యలరటరనండయంటక అసల అద అరధరత9, చూసత దంగలరడడు'

ఆ పనవమమచకట. అనపరతదటక ఒకదంగ తలకతలల టగుడడ చుటటుకున దరవకకనకసుకకూకునన డండ ఎవడ తడఅన _ అపపుడంజ స నంట

బటటలమూటపకకచటట ఎనక మలుగఎలల క తరత తలమదకక ఏటశనండ,

దబబక రండుముకకలయందండ, ' ఏవట? రతత! క తరరండుముకక లవవడమవటనుకుంటునన ర? అద మనషయతగ? మలురయండ, ఓస రండ .ఎంబళళ నరసంగరవుపంతులుగరు తసలదరుగ వచచ రండ, అపపుడు నను నూరుమగగలకు సనపకనండ _ అందుకన ఆరసరసకళళ

కూకున నండ. సం తవ. సగక కుననన క ఓ యబబ ంట9తర ల సగదస నలుగు కునన _

ళ యం డండ _ చంపమద అంపకయలు, చరసర=. _ కబబులుగనుక పరవుదకకం దనుకుననను _ జ ఎదబబబులత ఇప నడ ర

రడుకులండ. పదద కు బదదపకరడండ, కచచ.శండ, ఆడు

El

రండవడుకంచం అకకర శవలంగనక గపపగ పూకలతడండ. ఆడపూ జంట ఆవసకవనండ, అడు లంగపూజ సతతుంట పటం గజగటలడపవల సంద,

దవతలక మం అంగత9ంయచచ వండ. అందుక మమమలన [దవంగులనన రండ. మకులం బలకులవండ. కంచం యమద మ తకతనం వచచందనుకండ, మగశళమ తగుబతులయపతునన రండ _ ఆడశశమబబయయ వరుపడకలకళళ ఎతత పటటంచుకుంటునన రండ, మరంలదుబబయయ తటటన తతమదకండ.”

అల రండరధలువచచ ల మటడుతుంట జనం వగలబడ నవవు

కలకముతతుంవషం

కలకముతతుం కమటల కుర9డు, అతనఅమయకతవంల గడుసు మటలు, అకతలవ, పసనతనం హసయనన కలగసయ. ఒకరజు సయంతరం బటనలుతంటూ రడడున వళుతుం టడు, అతగకూడవసతునన

సపర హతుడు తనకూకూడ కంచం పటటమంటడు, ఊహు న పటటనంటడు. అయతకూడరనంటడ సన హతుడు, పకప అంటడు కలకముతతుం, దరలదయయ) ముందన జడకసతడు. డయయవంట న కంజయయువః ననుమత9ం నకకకుగంజకూడ పటటనంటడు, సనహతుడు వనకక వళళపతడు. కంతదూరంవచచక నరమనుషయంగ ఉననచట పనక నుంచ దయయమచచ మదపడుతుంద. కలకముతతుం వనకకచూడకుండ సన హతుడఅనుకన ఫ అవతలక _ దయయవంట నకం జయయంలదు అన వశకకచూస బరమంటడు, దయయంవదలస పతుంద, సనహ

తుడచచ చూస ఏర ఏడుసతుననవంట ఉటటన సరదళన గుటటు చప

En న‌

. జల. ఆల ళు

రండ తఈవదణదన జ ౧ యం

ల‌

ఇకకడ నటనంక బరతమడగఊంటుంద.

తరవత తండ? చలలరకటటుమద కలకముతతనన కూరచ జటట ఇంటక భజననకళ తడు, పం చదరససలక చమలు ప౦కుతుం

డడం చూసడు, మరవకయలడబబమద చమలులవు _ వంటన

ఆలచంచ "చవులుదుల'పస పంచదరససమద “మరపకయలు” అన

రస చట అంటంచసడు. తండ)వచచ ఇదవట9అంట చమలు పటటకుండ

మరవకయలన రససనంటడు. ఇలంట ఎనన వషయలు కడుపుబబ నవవసతయ. ఇద బలభద9పురం వంకటరడడగరు పఫసదధగ చసవరు,

పళరంభంనుంచ ముగంపువరకూ పరకషకులు అలనవవుతూ ఉ ౦డ

వలసంద.

ఉగగు రరువు_గ లల ససలు

వళళసంభషణ గపపచమతకరంగ ఉంటుంద ఇలగ _

గలల ఏ బబూ! మమమలన వనపలవల?

గురువు ; మమమలన నువవు ఏవండ అనల, ననను నను ఏపర అనల, తలసంద?

గలల : ఆం తలఫందండ. మమమలన నువవు ఏవండ అనల, ననను

నను ఏవర అనల. అంకగదండ!

గురురు: కదురనయన!

గలల : కకపవడమటయయ. ఉపపుడు నువవనన మవగద! పన కకకకువ బమమడకకువ సపపు.

ఏ వరణనం బగహమడ ఎకకువ, గల 4 మ శర సచచ పయనళళక గతులుకసం మదురుమద కూడటట

కక ముటటలంటరుగన బమమడుముటటలంటర? అందు చమమడుకంట కక ఎకకువంటనన ను. అడసరగన జంతు వుళల ఎద సండలంజంతు న సపపు. (ఛండలం)

గురువు : గడదర.

గలల ఏ గడదకకువ? బమమడకకువ? గురువు _బరహమడఎకకువ,

“© కదు గ సత చున న Tapers వరు లబ‌ ma దం ల జ వల అ చ 4 i అరుగు, SRD న‌ (ey 2) wa “0 దు ల ఈతల

వసుదవుడు. గరదవరటుకున?, డ చవ డకళటు క‌ు మ క హ‌ pn ల స అన | . po య కుననడ? కబటల ఒమ.డకంద గడతడఎః శవ కవగంచు

కఠండబబయయ, ల ఇ , సట గురువు నకు కపంరడుర

గ © ఎంట తత ల జ వ గలల ఏ ఇ దదయడ! (దరదుండ) నువవ బఇమమడువన? స ఇద, అ గురువు? దంగకధవః! ఏవనన ప‌?

గలల ' మరమకు కపం ౦ంరదననరుగదండ? ఓడపయరకచ‌. ఇలచమతకరసంభషణ గమమతతుగ నడుసతుంద.

Sa వ‌ బల వక రంవషం

ప9కషకుళల ఒకరనపలచ యల జసయం చబుతడు, అతనచయయ

చూసతూ “మరు తఅంచనకరయం తపప కఅవుతుంద, మ కుడకంటల భగయ

శఖవంద. ఎడ మకంటల లకషమవుంద. తలచనతలపు, కరన క 5క కన సగుతయ. వశకరజనఖవుంద. ధనయరఖవుంద. ధనరఖవుంద.

మల కచచ వుంద. ఏమవచచనన అడగరు మరు. అద మంచఆలసన.

ఒక జంగంవచచన, ఒక జగవచచన, ఒక గ భకరువచచ న యదద

మన మనససుళకచచవుంద. ఇదగ హు సన‌ హు స న‌ బరబహ

మం. ఒక రత నకు పకు కరపంచదు. నటనుండ తననవవడు,

ఆకల కనవవడు, దశదశలంట |తపపుతుంటడు. జసయలుచపప

మంటడు వండముటట వదదనన డు, రగపుచచు క వదదననడు, బంగ

రమత పుచచుకమనన డు. అంచత మరు బంగరము యసత న

కభయంతరంలదు తసుకవడనక అన యసత మటడుతుంట

ఆతలుగు యసకూ అంతరగత మన అతనకరక చపపకరుకూ నవవు వసతుంద.

* వపటవగు3 రవ ) నషుడుం వషల)

వర సంభషణలు వజఞనతమకంగ ఉంటయ. మచచు కుకనన -

శషయుడు : గ9మంల గలగపురంపనష, జంతువులల నందపదద, మృగనులల ఏనుగు పదద, వృకషలల తళవృకషంపదద=

* “కూచపూడ యకషగనసహతయము సంపరదయము వయ గము” నుండ, డ॥ చంత రమనధం,

గురువు : కదునయన! పదదలువరడననరు. పరమభగవతులు,

మతృ |దహ, పతృద9హ, భగతఫుదగహ, తద వచకుల ద9హ, పంవత వరవషథవః

శషయుడు ; అమమబబయ‌ _ మఅమమ, నయన, అనన, కులమూ

పదకలలపటు చలలగఉండలంట మవదద శ షయ దక ౦

మనస వళళపతనుగన యటువంటజధలు వనలను సవమ. మకు వయనమసకరలు.

గురువు : కంగరుపడకురశపయ నచపపదవను. మతృ ద9హఅంట

తలలనచంపనవడు _ పరతరముడు, పతృదంహఅంట తం

డ)నచంపనవడు_ప9హహదుడు, భ9తృ దంహఅంట అనన

ను చంపనవడు. వభషణుడు. కులద9హఅంట కులమును

నశనం చసనవడు _ ధరమరజు. రగదర మన పదదలు?

. ఇల వమరశనతమకంగ ఎనన వషయలుమటలడతరు య

గురుశషయులు,

ఇక సమయజులు, సమదవమమ, చకల, అనుమనపుభరర వషలల బండడు హసయం పంగపరలుతుంటుంద. ఇవగక తగు

బతు వషంల నూ, ముషటవడవషంల నూ సమజంమద ఎనన వసురల

తపటు హసయజన నకమనపటలూ, మటలూకూరచు కున వృదరశసతుంటరు.

ఈ కమక‌ వషలమటలు నరణత మలవు. నటునబటట, ఆకకడప సథతన

బటట మరుతుంటయ.:- కందరు ఊళళవషయలను సుందుగ సకరంచ

అవ కూడకలుపుకన మటలడడం కదదు. అవూర వషయమ హసయంగ

వళళకళళముందుకుత సత " మరమబగ ఉంటుంద, ఒకకసర అసలు నటకంకంట య సపషలు వషల ఎకకువ మనననపందుతుంటయ.

333

జనపదుల అభనరన నటకలు

సహజంగ జనపదులు అభమనంచవ పదయనటకల. అందుల ముఖయంగ హరశచందర, చంతవుణ, గయజభయనం నటకలవ టల వర అనురగం అవకమతం. ఈ అనురగనన అసరగక‌సుకున వగదరశ కులుజ స తపపులు అనంతంగ పరగపతుననయ. ఈ నటకలు

నపదులకు సకజపతరమ:లుగనుక య వ౦దరశనలు కూడ పరమ కంచడం సముచతం,

హరశచందనటకరం

తలుగునటకలల లకషలదపతులుఅమము డుపయ వలద వద రమనలుప ందననటకం బలజపలల వర హరశచందర, పుటటననటనుండ నటవరకూ మకుటయమనంగ "వరజలలుతునన యనటకం వటటుకనన నటకనమజంలదు-పదరశంవ బడన వూరూలదు_చూడన జనపదుడూ రడు, ఫట‌ఆదరశ లపటల జనపదులకునన మకకువ చలఎకకువ. జనపద హృదయం కరుణరసనక ఇలల కరగపతుంద. ఇద ఈ నటకనక

జవం.

కన యనటహ!: క ందర9వ పడ రశనల చూసతుంద నటకం? సతయ

క అనవ శ ఉఊదయహంద. అసల

'లుగుగంటలుపడుతుంద. డనకతడు

ల‌ జడంచగన అడ అరుగంటలకు చరు

తుంద. దనక పరడరకులు హవ శచంచడ రజభగం, రజయదనం,

అడవళకషటలు, కశలఅమమకం అయపగన లచపతుననరు నద9కు

ఆగలక. 'ఇకకడవరకూ కనబడవ ) సతయనకపటటన కు షరగనుక యతరం

జనంసశయపలన అర 'షటదయకవ వున దదడః బరణలవడ పరమదముంద.

నజనక “నతయ మవజయశ” = అచసందశం నటక౭తందకకరూరు చనను వళళ

క అందుతుంద. సతయనషటగ - షటవన హరశళ ందునక ఓడపయన వశవ

మతు9 కు తనుసంపదంచ మకునన యవత‌తవఃఫలం ధరబయడం,

శశవ తకత రన పృసదంచడం, పరవతపరమశవరులుదరశ నమచచ దవం

చడం వంట సతయపలన సతఫలతలు జనం చూడకుండ వళళపవలస

| నటకం పదదద, పృపరనన

పష

బబ

కందరునటులు తలూకు సప

334

వసంద. దనత అబదంఆడకుంట అనన అనరలల అన అపరథంవచచ

డ న థ వ చ థ అల స బు

జ స నజంచపపరదననశన యనకవ_త అద ప9కషకులతపపు కదు _ ఆద

అనల చం prone

గంటల పపుప1దకమంచ పరకషకులతపపు. చంతడురగ లత నటకనన

గనసభగమరచ కలహకంర, కలకశకుడు, శషయులు, వరబహుడు

పతరలు వశషంగ పంచస సగదస లగసరక. అనవసరంగ నటకం

ఇటటంప ప కషకులఓరచు ను పరకంచ అసలుసందశ ఘటటంసమయనక

అందరూలచప వడం యపపుడు జరుగుతునన సంగత,

ఆబనంకరం౦ (ఇ

తృతయంకంల హరశయ ందరడు అరణయనక వటకువచచ నవపుడు

నటపదరశకులు మతంగకనయ నకదనన పృవశ పడతరు. ఆమ జయ

మలనల సకసగ నృతయంచసతూ ఆడ, పడ హరశచందుజజ తనను

పళళడమనకరగ అతడు నరకరసతడు. దనకమ కపంచ తండ

యన వశవమతసున తసుకువసతుంద.. వశవమతు)డ మను. పండలడ

మనగ హరశచందుడు “సగలలగునలకప య తనకున‌” అనపదయంల

“ఎసూహంపక మలకనన యఖ దయంబంద అరమనవయం బగగందస

నటంచుభయనర ననన బలగపలమున‌” అంటడు. ఇకకడ “మల

కనన యలదయం” అంట ఇదదరు మలకనన యలు అన అరథం, ఎదురుగ

ఒకశవుంట హరశచ౦దుడు ఇదదరనడం అబదదనక పతయకషసకషయంకద?

బలజవలల వరు (వసనద మతంగంగనలు ఇదదర, అందుక “దయం”

అన వయశరు. ధనభవంవలల, నటమణుల కరతవలల పరదరశకులు

ఒకకతన ప౦వశ పటట ఆ పదయం మరచకుండ హరశచందునచత అలగ

చదవంచ ఆదలన ఆపతనట అబదధం పలకంచడం అనయయం. ఇకకడ

దనతన వశవమతు)డు నగగనతుననడు. ఇక మగలననటకం అనవసరం,

అందువలల ఇద సరచసుకవల,

ఇక ఇద అంకంల వశవమతు9నకయవలసన సమము వషయంల

హరశచందుడు “ఒకక మసంబు గడువసంగన నపటునన నంబడ ఫ

సమము చలలంచదను” అంటడు. అపపుడు వశవమతు)డు కూడ శషయు

నత “నకషత)క! ఈతడు మనకయవలసన రకకము నలదన ములల

నచచునట” అంటడు. కన కశసనుల నకషతకుడు హరశచందు)నత

335

“నవడుగుకనన నలుబదడనహములు నటత తరుచునన వ. ఇంతదనుక

నవు నకచచన దకకకసనలదు” అంటడు. మసముఅంట 80% రజు

తగ! అపపుడ 40వరజుకూడ దటటతంద! మర మటతపపనటటగ। వ!

ఒకవళ పుసతకంల నలుబదద‌నములుఅనద అచచు తపపుజయత స

చసుకున మటలడల. లకుంట హరశచందరుడు తననటవపపన మసం

గడువు దటపయ మటతపపన నటలవుతుంద, ఇద నటక లకషయన కభంగం,

హర నస 0 దర పత

వళవమతు9డు మూతంగంగన ల పరణయమడమనన పపుడు హర

శచందు9డు తన పంయమునుగూరచ “వయః పరపకము తపపు చునన

యద” అంటడు. దనవలల ఇతడు వయసుమరనవడ అన తలుసతుంద.

అటువంటపపుడు కురంవడలకనపంచ పలల వళళూ, రచఠవ బతతగ

రన బకకవళళూ, పటటవళళూ ఈపతునరవ హణకు ఫదపడడం మంచద ట య ధ

కదు,

హరశచ ందు9డు సుకషత0యుడు _ మహదరుడు _ ధరదతతుడు,

తన సకల౭ంబధ పరతభూ వలయ మలల “భవంబండదక శంకలకసగతన‌

న!

బహమరపణంబంచు” అన తృణపంయంగ దనంచసన తయగ. రః

మదలగు అనకపదయలదగగర వచరసతునన టలు నటంచడం ఆపతకు

అవమనం. అంతకంట దరుణం భరయనమమనతరువత, వడపయ

టపపుడు భరుమన ఏడవడం, “కడుక కషటములనన వచచ నను” పదయం

పడుతూ కననరుకరచడం,. ఈ ఏడపులుచూసతుంట గవపక రజయం

యవవడ మందుకు తరువత ఇల ఏడవడమందుకు అనలనపసతుంద.

కబటట య వదయలలగ భవపరకటన ఎంత గంభరంగ చయయవలసవుంద.

ఘులలుమన ఏడవలసంద తనుకదు, సమజకులు అనద య పతర

ధరులు గురతంచడం అవసరం.

కలహక౦ంఠరఎవరు?

నటకంతంల వశవమతుడు హరశచందునత “పనగ తతగ న

వనతను గననతడు బలచంద9క టరుడు”' అంటడు. అంట చంద)

మతన బనసగకనన కలకశకుడు పరమశవరుడు. దనవలల అతన

భరయయన కలహకంక పరవతదవ అన తలుసతంద. నటపరదరశనలల

య కలహకంథమలల డబూతులు చంకమణల శరహర బూతులన తల

దనను తుననయంట అతశయ _కతకదు, రచయతవయన ఒకబండడు

సవగతం బటట పటటుకచచ, ఎకసకకలడుతునన రంటూ ప౦కక6టవళళన,

పలలలుపుటటంచలన అసమరథుడన మగుజజతడుతూ హసయంపరుత అశలలం

పలకడం ఆప త9కు అనయయం. వన యమటలు చందంమత ఉండగ

అంట అ మవదద అటలు నటంచవలసన అవసరంవుందగద అన సర పటట

కవచచు - కన ఎవరూలకుండ తను ఓ అరగంట ఆశలఆపదలత ఏక

పతభనయంచయయడం పరవతదవక అపచరం. రచయత ఆమను

గయయళగ చూపనద చందరమత సమకషంల మత9మ, ఇద గమనంచ

కుండ పతృభరులు నటసతుండడం శచనయం,

ఏరబహుడు వలపంచడు డనక ?

అసలు నర సూడవరు? చవరకు వళ మతు9 వ చపుతడు హర ఇం

శృందు)నత “ననుదసునగగనన కటరడు యముడుగన కడజత వడుకదు అన. ఈనడు చసతునన పృదరశనలళ వరబహుడు పత

ప

శచృందున తను కషట పళుతునన ననవరతపసతూ గంపడు సగ

పశచతపం పరకటసతూ కనన రుముననరుగ వలపసతుననరు, తను పటట

కషటలకు తటటుకనకూడ సతయంకసం నలబడగలడలడ అన పరకషణయయ

డనకదగవచచన వలు యముడు. అంట ఒక ఉదదశంత ఆ కషటలు తనకలపసతుననడు. అటువంటపపుడు తనవడవడ మమట? పశచతపం

దనక? ఇదచల అసంబదధం. రపయత అల వయలదు, పరకష

మరక ఆపత) వరశడు. దనక సవంత ప తయంకలపంచస ఓ అరగంట పగ యముజ మనముందు ఏడచంచడంవలల కథకుకలగన బలమమట?

“కషయమకసు”ల అసలుకథ పగంపుంజుకుంటుంట దనన ఆపపుజస

నటకంనడప నరదకషణయంగ. పంచస కలఠతంచస పయకటలన చవర

కర యలంట అనవసరపు కలవ నల.

యూ కధల “తవషట”, అద శవః దక

గు పతంగవుండ ఆభ? నతలసతన సరగ నరవహంపబడనటలు. అందుక రచయత యద చవరన తలపడు. ఇద ఆ సవగతంల పుంలద చం

ణు!

యడంవలల కవలసన ససపనుపతంద. రచయతపను డజ క aa) శ

c

టంద, ఇక య నటకంల సుుఖయమన అంశం ఆఖరున పరయక‌

పరమశవరులు ప 9తయకష మ హరశచ ందు9గ మచచ వరము లనయడం

వగర, ఈ భగనన ఎవవరూ పద రశంచకపవడంవలల సతయవ కుకు

వచచ న సదయఃఫలం చవరకమగలన కదదపట పకషకులకుకూడ తల

యడంరదు,

సట q గ క య 3 C15 క ౧0౧ జ

ద | 2 85

అందుపలల నట పరణమవగనన, వతవరకనన అనుసరంచ

షకస‌పయర‌ హమ‌లట‌, మక‌బత‌ వగరనటకలు ఎత9డజచస ఎల

చసతుననర అలగ ఈనటకనన కూడ అకకరలనభగనన తగగంచ

మతతంనటకనన రండునన రగంటలకు కుద సత పరకషకులు మధయల లచ

పయరనన భధ పదరశకులకూశండదు, నటకం అసంతం చూడలక

పతునన మనన బధ ప9కషకులకూఊండదు.

శచంతవమం౭ఇనటకం

ప9చననటకలల యనటక జనపదులల సజవంగ నలబడ

గలగన నటకలల కళళకూర నరయణరవుగర ““రంతమణ” ఒకట.

దనక కరణం యందులన కథ సంవధనం, సరవ జననము, సరవ

కలకమూనయన సంఘకవయజనంగల యతవృ తతం, కండపుషట

కలగన పదయరచన, రచనశలపం, రసపషణ, అలంకరపయ గం,

చతురకతులు, మధుల కులు, హసయకసులు కలగన సనన వశలు, భనన

మన సతతవ లుగల తరత రణం ఈ నటకనన పండత పమర జనరంజ

కంగ * చరంజవన చశయ.

ఇందుల ముఖయ పతలు బలవమంగళుడు, భవనశంకరుడు,

సుజబశటట దమదరుడు, శరహర, చంతమణ, చత), రధ.

“లవ

రంచుకనద అహ రయం, వళశకం స] పటడషం

ంగదు, ఇందుల ఆ పతల వయససులూ, నయ భవలూ శల

అంద నటకంలన వవధ వషయలఆధలంగ.. 6౩ నరయం

భ‌

వ స‌ Ex ఈ)

స‌

అస ఉంటుంద. ర న‌ Gn tA

చషవమంగళుడు, భవనశంకరుడు సవ ధయయులుగన వరవుకకర

ఇంచుమంచు జఒకవయససు అయవుండల. వశవ మంగళుడు, దమదరుడు మతు9లుగనుక వరరువురద కూడ దదపు ఒకటవయససుగ భవంచ వచచు. అంట ఈ ముగగురూ సమ వయసకులు, వరకందరక భరయలు ననటలు చపప డగన ఏజరకరక పలలలుననటలు ఎకకడ చపపలదు, అంట

వళళంత గడ9శళ అనుకలంకద! అందుచత వళళక పళళళళయ

యంక ఎంతకలం కలదనమతం మనం అనుకవల, ఆరజులల మగవళళ పళళవయససు సధరణం గ 20_5 సంవతసరలమధయ

వుండవచచు,

ఇక సుబబ శటట _ ఇతననగురంచ చంతమణత శరహర అనన మట “అతడమధయ తండకనను లల కరంచసల. కసులకుకసులుతచచ

ఖరచు పటటుషునన డగకతుడ వననను” అంట యతను తండగచటు

బడడనన మట. డబబు సవచచ గఖరచు చసుకన అవకశంరన వయససు, దననబటట ఆలచ సత సథూలంగ ఆతన వయససుకూడ 25_27 ల మదయ

ఊండవచచు. మరయ పత 9లు ఆరుపదులుద ట పళళూడపయన పరముఖులు వసతుంట జచతయం సంగకమజ?

ఇక శరహరవయ ససు చపపడనక శంమపడనకకరలదు. ఆమను గురంచ దమ బ దరుడుచస న వరణననుబటట ఆమ 70 ఏండల ప బడడ ముసలద అన తలుసతంద, కవచపపనవలకం“ ఇంతసప షటంగవుండగ కందరు శరహరపతధరతులు నడవయసు నఫుపలలలతయర. బండబూతులు మటల డుతూ బగసడలన ' భరతనటయలు కటటడం మరవడడూరం, పగ నవగ తలర జులపయ దశబదలుగడచపయన నటకంల వరసన “సవగతలు చలవననటలు రచయత. కవతవనక వర పతయంకూడజడంచ చంతడు లంట సవగతలు పుటటలకదదవ గయయడంచూ సత “యద “చంతమణ” నటకమ “శరహర, సుబబ శటట” నటకమ అనపసతుంద,

ఇక చంతమణ _ ఈమ పరువంలవున వణుచు సుందర 6

అనద వళషమంగకున య కఈందపద”లల మనకు కళ కుకటన( లు ళ‌ వ * బగ

కనబడుతంద.

' QQ aes గ

బలవ “_. “దహ ఎమస హందరయము

డం కపపలు వలచ కుండన ధరక బదము అంటకుండన* ను

దపవజరంభయ, షృుతచరంం, మనకళల eR శ 0వ ఎల

కపపు రగంధపటల భమ కలకపదయ?ః కూ అంజల

డపపు రమంద యటట జలజకషణ యునన దటంచుగపపు

డున‌”,

సతరక య లలతయం, లవణయం, సయగం సధరణంగ 18-

20 ఏండల మధయన ఉంటుంద, కబటట ఈమకూడ 24-26 ఏండల మధయ

నవనవలడుతూ నజూగగ వుండవుండల. కన నతకలంల యపత)

వలల మలనవ ళళు పంచుకున వయసపరమరనవనతలు చసతుననరు.

ఇక రధ: ఈమ బలవ మంగశునభరయ' కవడంవలన హందవసంప9

దయనుసరం ఆమ అతనకంట ఎంతకంత చననద అయవుండల.

కనుక ఆమవయససు 20_ 24 సంవతసరలుగ చవృవచచు. భవన

శంకరుడు చంతమణజత బలవ మంగళునగురంచ చపపటపపుడు “అతన

భర భూలకరంభ” అంటడు. అంట యమకూడ అదవతయ

సందరయవత అన తలుసరంద, అతను ఆమటపృయగంచన సందరభ

మునుబటటచూ సత ఆమ యంచుమంచు చంతమణకంద సందరసటవత

కవచచునమ అనపసతుంద. అబువంటపతరను నడు నటకలల ధన

భవంవలలన, తగుశందదలక న, నటమణులు లభఢంకకన మకకుజడగ

ఎవర ముగంముడతటుపడన ముసలమమత న, రూపురఖలులన అన

కరతన వయంచ తంతునడపసతుండడ౦ చలఅనయయం.

చవరపతు. చత) : ఈమ మటలలన అమయకతవం వయసు

రన వదగఎదగన కనుగయ మన సతశవనన సూచసతుంద. దవత

యరకరల పరవశసతూ “అమమ! ఎవర సుబబ శడటగరంట, పదద శటట

గరకడుకరట, తవలకచచ అకకయయంచసతందన అడగరు. అమటున

అడంటసప ర ౩) అన ఆలచసతుంద. ఈ మరుపుధ రజ ఎదగన

ఆడవరవషయంల ఎదగ ఎదగన వయససు అంట 12.15 సంవ

తరవః లమధయన. ఇలంటవపసక 10ఏండలుకూడ పూ 6గరన ప పస

పలలన, రక పతకండతుదటన మధయవయసుమనషన ఎనను కనడం

జచతయంలనవన.

చంతమణ సవగతంలన మటలవలల చవరక వతుఏవర మనకు

సపషటంగ తలుసతంద. “పపము - పూలదండకద యంత మగము

వచయుననద! భగవంతుడమ పపముచసనకగ ఇ లకు పుడుపుగ తల

యంటదసయమును, కడరకము ప? పత పంపచయునగన

గ| *“సనకన జరులకు మతలన సవ

కూరయును, నరయునులన _ కూడు హన కటట చంపన పుటటము - కటక నల

పడక నలువలల కతలు _ వతలు గద”

అంటుంద చంతమణ. దననబటట చత య౭టకడలయనకవల,

. లద దసయనకవల, కడలుకదుగనుక దసపలల అన నరదరణగ

తలుతంద. ఇపపుడయన యమ ఆహరయమలవుండలనద గంహంచల

యమచత దరకట‌, టరలస‌ చరలుకటటంచ సమజలు.

చంతవంణ‌ దవభకతురల ?

చంతమణ మదటనుండ ద వభకతురలన, కబట చవర వరగన

అయపయందన కందరు అంటుండడం వంటుంటం, అలభవంచన

కందరునటమణులు ఈ పత) పరవశందగగరనుంచ వలుదరకనపపు డలల మరబయల భకతగతలు దంచసతుంట ఈమ నజంగ ఆదనుండభకతు

రలనమ అనభవం కలుగుతుంద. కన కవ ఈమ తలుతనుండ

కృషణభ కతురలన ఎకకడచపప లదు, కవవసన ఆమమటలనుబటటకన,

వశ!

ఆమనునురఒచ ఇతరులువపపన మటలను బబటగన ఆమ ఆదనుంద భకత

తరపరతగలగన. వనతగ ఎకకడ కనరవడం లదు. కకపత వశయ

వృతత వమద అపపుడపపుడు అసూ ఒలపసతునన పశయగమతం కనబడు

తుంద.

హయంచుకవడం "భకతవలుగముక అన భవంచడం

హతుబదధంకదు. సనవృ ష స ఆమకు యషటంలదన, సంసరణ బత

కలన అంతరంతరలల ఆమ మనససు కరుతందనమ తం ఎవరయన

అంట ఒపపు కగగలం. “ఇంతకదు _ శరహర భవనన బయటకుత9లవయ

మనచపపనపపుడు చంతమణ “అంత సమము పటటనవనన ఇ ౦ త లన

ఆవలకుకటటలక చూచుచునననమమ” అన చపపమటలవలల ఆమలన

మనవతవం మనకు కనపసతుంద. కన అద ద ద వభ 1] కదు. జక వళ

ఆమ ఛకసురల అయత అసలమ వయభచరం "అన సచపుపన చయయన

చయయదు. అలచసతూ భకతగతలుపడుతూవుంట అద దంగభ కర అవుతుందగన నజమనభ కర అనపంచుకదు.

అయత ఈమ ఆఖరున హఠతతుగ భకకురలుగ మరుట ఎల

సంభవమనద వ9శన, వజఞుల నవరు ఏదజకసం ఘటన మూలంగ

చకతుల_ అలమరన ఉ దంతలు లకపలదు, పంచలనకలంల

వమన, అరయచనకలంల చలం యల మరనవర. ఈమనుకూడ

ఆ కవలక చరచడంల తపపులదు. కరణం ఈమకూడ ఉదధండవండ

తురలుగనుక. అయత ఈమళ ఈమరచు రవటనక య నటకంల

చూపన కృషటషమనడు ఏప9రణలకుండన కృషణభ _కరలపడపయనటలు

ఇపపడం అరథవంతంకదు, కలల. శరకృషణుడు కనపడ ఆమను మరచ

దశడంట అద చర వషయం. ఆమ పూరవజనమవసనవలల అలమర

పయందన అలకకవ వదంచ సత వరక ఇక చపపదమలదు. కన

హృదయమునన మనష మరడనక ఈకృ త)మవదదత . వఏమఅకక రలదు:

తనమదమమకరంత గలవనలతడసపయ, ర “కపుమరకలత హరు

గలల తండరశవనన వడచ, భరయశవనన తపప గజసతకటన వరలుదట

వచచన ప)యుజజచూసనపపు డు ఇంతటదరుణనక ఘర శవ న క

ఇంతట ఫభతసనక తనకద కరణమన భవనవసత అద మనవతయం

గల ఆమహృదయనన కలచచస, నలువునదహంచవస నజంగ

వరగనజసతుంద. ఇలచూపసత వనరవకపఠడకూడ అవుతుంద,

342

దకదరుడుగయరకుణ?

ఈ వషంవ సవళళు సధరణంగ నరదునప తలరగ తగపరకడ యడమ పరధనంగ పటటుకున వసతుండడంవలల, ఎపపుడూ హసయపు

ఉచచ రంచడమ ఎరుగనవళళూ, పదయలు కటరడల నలబడ బడపలల డల దడదడ అపపగంచస, చంతడురగం తసపరసవళళూ ఇం వంత

వరకూ ఈపత) ౩2యయడంవలల ప9కషకులల దనక గయకుడుగ ముదం

పడపయంద. వ సతవనక పతయకక వచనంల సునన తమన పస (ముంద. శడయబవగరల మటవరచ చకకగ హసయపూరత

అభనయంత అంట యద అనన థనమంచన సుననతమయన క మడర ల‌ అవుతుంసనద నససందహం.

తలరంగంల దమధరున ఒకభకషతునగ చూపలనద భవం, దనకసం తరముందుకువచచ తకకశరగరవదయయం “అరయన‌ శంతనను పుతు? ప” అన మ కతభంఅంతచదవ ఆపన బలడురగంతస బలల మదునన రధధర, వళవమంగళ వతగలలను 'బలతసతుకవడడం నటకనక

se

రమయతనగు 'జడగధకంద. "దనకబదులు ' హరరమ “హరరమ

రమరమ హరహహర హరకృషణ హరకృషణ కృషణకృషణ. హరహర? అంటూ

పవససత ప దమదరున భకత భవం యట అరధమలవుతుందదగదద! దనవలల

పకక పతరలు దబబ లననకక రలదుకతూడ,

పవశంల సుబబ సలట చంకమణన చూడగన ఏరమగంవస

అదరషతుననటలూ, బదరపళలునన టలూ వకలఅభనయంత గంటననర తనస హసయనటలులు ఒకకుఫంగత గురతుంచుకవడం అవసరం, ఇతడు వచచ

వయభచర. రంగనయక టన సనంటక 7, 8 సరలు పళళనన కన ఒపపుకుంటడు. ఇక తలపుగ. సరగరక అత తమమను “లతపప” న

నటుగ మటలడ య సటటపతరకు పతరధరులు సవచచ మన. ఇంగలషు మటలలుకరూడ జడంచ గుప పప యయుడడం ౨మనయయం? హసయనన సృషటం చడం కసం నటకం సస సవంత డలగులు అసందరభంగ. కటటం

కదద వగయయడంకదు సమరథత, పత) సవభవనన కనుగన వల నంతరవరకూ అందులన మటలతన ' మరుగుశతవడం, అృందును?చ అభనయంత హసయం పటటంచడం ఉకతమనటు అ లకషణం. ఊనన

343

బకస‌టు వదలస నటకంనడవకుండ గంపలకదదసవ గతంత ఏకర భనయంలచ సపూ సరజన, ట మున మంగసతూ, పచచ బూతులు మటల న డసతుంట గవరన మంట‌ నషధంచవఆసంద భ గంమళలకం జ లందు చ చంతమణనటకనన అసచపప వలసవసుంద. శరహర, సుజ:

ఇషణదదరూ ఈ నటకననల సజవనమధ చయడం డంతవయంకదు,

గయపఖయనం

ప9చన తలుగునటకలల వశషవ9శ _సరగనన మటన "టకం చలకను రతవర గయపథయనం, లకషపరతులకు ప గ అమముడుపవ డమ డన వశ కషటతకు పతయకషతరమణం, ఆంధరడశంల యప$9ద రన జరగన ఊరూ లదు ప9దరశంచన పరణక నటకస మజమూ లదు.

ఈ పరచననటక సమకషకు ఆధునకపు తూకపురళళువడక వమరశనవదధతశ వరుదధం. దన కలబదదలు వరు. సంసకృత నటక లకషణలత వరయబడడ దృశయకవయం. " బరనరడ‌ ష పలగప‌లగః నట ముందుమటలగక నడు నంద. పరసతవనలు ఉండవ.

నటరకం పల9రంభం చడనక ముందుళచర. ఛకషరన వశషం నంద.

ఇద పూరవ రంగం. ఉతతతరరంగం అవధ నపథయంల చపపబడ. ఆశ

సుం అదయందుల “బంహమ నయమము నఒంతన‌? అన వకయం అం

తంగలగల ప ధయ ౦. ఉతతరరంగంళ సూతువరుడు, నట వయవళంచ నటకనన గురంచ, రచయతనుగురంచ, పగదరశనగురంచచస. వసం గం, బుకువరజన అనంతరం పత9ప9వశం . సతూచంచఢం పరసతవన

అంటరు. ఇందుళ నటకరఛయలత “చలకమ కర అన, య యతవృ తతం

“వసుదవతమజ బ పండునందనుల సంవధంబ”. అన చపప వసలత

ముకువరజనభఛస “సూతరధరుడు నటత సతతయకయు, కశకుడు శర

చటునుండ చూచచుచునన రుమహనవQక సుదతరమము” ఇన "ఫల శరవర వ

శం సలూచంచచ నషకలమసతరు. ఇల లకషణలబదధంగ పరధంభతము తుంద యర.నటకం. .

"ఇక యతవృ తతనకసత ఆధునకంగ యలకథ యలలళవ వచచు.

గయరవు అన ఒకయన కరులవళుతూ” బయటకుఊ మమశడుచూడ

344

కుండ, ఇడ ఆర డజువ౦9కక.. లబడడ కృషణసుర రత అన కమందుమదర

పడంద. ఆయనకకపం వచచంద. కరు

కున 48. గంటలల ఆ గయరవున “మరణర‌” చసతన ఇద గయరవుక తలస హడలపయ మండల పరసడంటు

కళళ రకషంచమననడు. ఆకృషణటమూరరత బలంతన ననుపసడంట యను, నవలలకదననడు. గయరవు. బంబల తతపయ తరుగు

తుంట నరయయన ఆసమ పఏచటక చపపడు. పహకకఊరల కృషణ మూ రరబవ అరజునరవునన డు, అతనకళలమదపడ. రకషసనంట

గన వడచపటటకు. బవగరత తగువుకు కృషణమూరత సదదపడడు, దనత ననన డలసతడు, నువవు ముందుమతుంవషయంచపపకుండ

వగగనంపుచచు క అన సలహయసడు, గయరవు సరగగ ఆలగ

చసతడు. అరజునరవు అభయమసతడు. కృషణమూరత పుటటంటదగగరునన చలలలు సుభ దమమనపంపసతడు య గడవలక రవదదన భరహహకు

చవృమన, అరజునరవు ఆమ మట వనలదు. కృషణమూరత సవయంగ వచచ నయన భయన చపప చూసడు, అరజునరవు లంగకుండ

గయరవున రకషంచడం కసం పరుకు సదధపడడడు. అపపుడు మంత)

శవయయగరచచ ఆదబబలట ఆపుచస, కందకచూసుకకుండ ఉమమ వయడం గయరవుతపపన, తలయకజఉమమసనదనక ఏకంగ చంప యయడనకపూనుకవడం కృషణమూరతతపపన, ఆలచంచకుండ అభ యం యవవడం ఆరజునరవుతపపన చపప, ఇదదరూ కవలసనవళళు, బంధువులు, ఒకపరటవళళు కవడంవలల దబబలటతగదన, గయరవ కూడ వర వరగంవడనన, నజయత అయన కరయక రరఅన తలప తగువు వరపమరంచసతడు. అపపుడు కృషమూర మవూళళ అందకముందూ

నను గయరవున చంపకపత సుబబరయుడుకడుకునకనన వకజఞ _ చశన? అననడు. దనక శవయయగరు నువవు నజంగ సుబబ రయుడు కడుకువకవుగ! దతతుడవగ! అంచత ఆమటకబబందమ లదన సనటసతడు. దనన పురణపతలతక జగ తతగమలచ కృషణుడు

©, ON

యముననదల సూరయునకరగ యమసతుంట బరహమలకంనుంచ . వమ నంల‌ వళుతునన మణపురధనుడన గంధరవ రజుగయుడు నషవనమము

_ వడువగ అద కృషణునదసలలపడంద. దనక కృషణుడుగు)ర ., అతనన సంహరంప ప౦తజఞబటట చకయుధనన వడచపడతడు ఇద

ట. గమండు ఎకకుడ ఆశరృయయందరకకతరుగుకుంట నరదుడు కను పంచ దషతవన6లవునన అరజునుడు ఒకక డ ననను కవగలడన‌ చపప పుండు ఆసలు వషయంచపపకుండ శరణు వడమన అభయమచచ న తరువత అసల: సంగతచపప వ వన ఊపదశసడు. అపకరం అరజునున శరణువడడ6, అరజునుడు అభయమవవడం, కృషణునకస అతనన వడచ పటటమన సుభద౦ను పంపడం, అరజునుడు నరకరంచదం, కృషట ధధన యుదధం, శవుడు వచచ వరవర ఇపపు కసపలుచపప గయుడు కూడ వరభ కబబందంల నవడఅన వశదప౩చ రజ చయయడం కథంశం

ఓ

ఇందుల నటకయతంత కృషణునశపథం, డనక శవుడుచపపన నరవ చనంమద ఆధరపడవుంద, కృషణుడు బలరమునత చసన శపథం యద _

“ఈ వధ నదదురతము వధయంపక పవుదునన దవక దవక పుణయమూరత ర వసుదవునకున‌ తనయు6డ గనకన‌

ధవనుత ప9భవులగు దవరక ననుజుండ గనకన‌

పవనమన యటట యదు వంశమునన‌ జనయంవ లడకరక‌”,

ఈ వృకజఞకు ఆఖరున పరమశవరుడు కృషట! నువవ నజంగ దవక పసుదవుల పుతు9డవుకవు సవయంభుడవ. బలరముడు నకు సద రుడమట? న పనపుగన _ (ఆదశషువు వళళు నజంగ యదవుల! దవతలు??న _కనుక, నమటలు పలలుకలదన వడమరచ చబుతడు.

ఇకకవతభయలకసత అందమన అలంకరపరయగలు ఎనన కనపసతయ. నందల సూత)ధరుడు పుదరశనలనమంచచడడలు

గురంచ యల అంటడు,

“నండు దవవలతడ కృనడ లటలు

అలరుగుర వంజపూసల నలుపులటలు

గుణగణముతడ దషము లలూడయుండు

ప౦జఞులుకషమంతుర తరులు ' పరహసంతు9”

కృషణు ు సూరయదయనన వగషకమూ ఎ

“అబదహతుడను కరగభ హధకర

కరణమును తళ పుం జతకలదలస

దళములను తలుపులను తయ వలక వచచు తుమమదలు తమమ చజనుండ దంగలటలు.”

అంటడు.

ఇడ కళదసు పయగమ అయన రమయంగ సందరభతవరజతర థ‌

చకకగ అనువదంచ చూపరు. సతయక చందన మయ, సూరయద యలన వవరసతూ కలువఆను పదమలను గుజటంచ అరధంతర నయసంల

యల అంటడు,

“ఒకకుచ పుటట పరుగుచునునన వయ

జండరుల పడలకటటక యునన వకట!

కలువ పూరహమమ పూవులు, కలవశత

కత వరము౦డను పుషపపజతకనం”

తలలవరు జమున పటటల అరుపులన కృషణుడు ' పలచన తరు మర అందంగ ఉంటుంద, “కవుల బంధవుడను. హతు9 కరసడు వళ

తూరపు దకకను చూలల దుసపహంపత, పుసవ వదనగత వనంబడడు చవకకగుములు గూడ కూసడ పులుంగులయలుంగు” అన, కధల అన? రసలూ కూడ పుషటగ, పషంప బడడయ. కశకుడు హంసపవపడకరను

మకకలు పుటకు చసన పయతన ౦ల “పయ హంశపదక చటు మలక | na)

లుపుదునన ఇంచుక వచరంచ అమముంచంక9ందదూర కుకక మ టగ నటలు మబుగనరంభంచతన, ఆమయు అదఠరపడలచ “౦డు మూడు నమషములలవంచ, మంచంక9ంద మజుగుచునన ద కుకకకదన నజముగ9హంచ వకకనునన బతతనునుపుచచు కన నకు నలుగు వతలు తగులనచచను. అపపుడు నను “నను కుకకునుగన, కటశ, టక, కటట క” అన మలుగుట మన మజపటటతన. . అపపుడద (గర _ నవు కుకకవ _ మటలునరపనకుకకవునుమ అన తన పనన రటటంచను, అంతట నను దబబలుతనలక యవతలకువచచ గళళత దనజడలు బరక పండలత దనబుగగలుకరక ప9ణములు దకకంచుకున యవతల బడకన” అంటడు, సరసం మటుగఊనన హసయశచంగరలకద ఆటపటటు, జనపదులకవవంచ రసపటటు,

కశకుడు పంశన సతడు. దనకమ “నకడుపుల అనుమనం

చుననద గన, నవషయము వణవవ రతనమయూ వనన రద, ఆనక అవకరముభ తన శరమననరయణున వలకడవగుటచత నవును కన

తరము ల 5 తతృనరచ తవన మతృయము వరత ఎఐపు దలశ తన” కనన.

దస కశకుడు “ఏమ అవతరము ల తనర కన అనదదయంచ గ

ఆమ “ఆయన నరసంప శవతరమ తను, నవు గడయకకంద డను

సంహవతరమ ర‌ తవ” అంటుంద, ఇలంటసహతయఛలకు లత కూడన

నుతమ తతన హసయంహడఉంద.

గయునసంహరంప వఘచకకము వచు చున ననదన ఆకశవణ

చపపనపపుడు _ ఫు

“న మనహరుగచ ననను రకషంవశ పుణయులర, పుడమ వలపులర”

అన రడంచ చతరభవలపం, గయుడు వషణుచ|కంబరనుండ తపపం

చుకవడనక పలువురన ఆశృయంచ వఫలుడ ““వతళ ప. న కగ బతు

కవచచునటనన జ జలచక9వ ర రనన‌ పటటయచచు ' " అంటూ దనంగ వచ

రంచఘటం పతవరచత కంటతడ పటటసతుంద. ఇకకడ కరణరసం ట టం

ఏరుల పరుతు6ద.

“శరణు శరణు) అన కళళమదపడన' గరయునక అభయమసతూ

అరజును స “నటలకషుం డపుడ కరవవన నను రన” అనపలక కరలప ముం

వరరననన ప౦సఫు టంపచసయ. చతల 'నషటవనంబు" పడనపపుడు

ఉఊగు9డయన కృషణుడు “శరమచభ తురనన, పంననన, షడనన, సహ

సవన, వజ9 ముధ, పంచయుధ, సదధ, సధయ యకషగరుడకనన ర కంసతరుష వదయదరచయఖల ఫచర సమూహంబులు పతఘటంచనలచ

న నలతురుగక” ఆన చసన పృతజఞల భయనకరసం పరకషటనందు

తుంద, అలగ కృషణుడు సూరయునకుఆరహ శరమచచు చుండ (తమముల

పుటుమమపడయ హసతంబునందు అన దనల చతల ఉమమపడుట

జుగుపపను కలగసంద. ఇద ఫభతసరసనకసథయ. కృషరునుల

యుదధ ఘటటంల కృషణుడు ఎ.

348

“-శలప3 తవనకును నకునుగలుగు చలమ తలప పతవ చుటటకకరపత ద

ల 2

ధరమమన, భలసతురన గలచన బంటవగుటక, తలచనడవవ

చ I న

కజలు దరచ డక

అనదనళ కంధం కనపసతుంద. ఇద రదురసనక సథయ. ఇకకడ

కృషణుడు అరజునునత తమ గతజనమలన నరనరయణ వృతంతము

తలుపుచూ “అందు నరంశమున నవును, నరయణంశమున ననును

పండవ యదవ వ.శములందు కమంబున నుదయంచతమ. న

వకయముల యదరథములరుంగగ రద వన చూడు” అన కనులుతుడచ

ఆదృుశయము అరజునునక జూపనపుడు అదభుతరసం వషంపబడంద,

చవరకు నటకం సుఖంతమ పరమశవరున యకసంద ఆశససుళ

శంతరసంల పరయవససతుంద.

“పడయు పంటయుం గలగ భగయముత తలతూగు చుండ నూ

'రడులు ననను గలపు చు మహజనముల‌ సుఖయంతు9గక*

భరతకు సుభద) అనన నుండ సందశం తచచనపపుడు _

'ఆడుచునన వడ అభమనయుడలవక తండ గననడ న తలచు

నకక అన అరజునున కుశలపంశన లల వతసలరసం ఉటటపడుతంద,

యుదఘటంల కృషణున కళళకు అరునుడు నమసకరసతునన పపుడు 6 ట ళు జ అజ

కృషణుడు “న ముఖదరశనము పతక హతువు, న వవలకు పమము’ అన

తననుగ అఠునుడు “గజలందయలును ఘలలు ఘలన మయ నహమళ

| జ జ na) గ

తండవం బడనదద”?

“అటట నపద పంకజం బనుఆ చరత నకఠన దహమునుదక నవస

యుండు కవున నచరణరవందము నన తతదదవ యటు

తమము” అనచట భకతరసం పంగపరలుతంద.

ఇంతకకుండ సంభషణచతురయం యనటకనక జవగర౦,

అందుల ముఖయంగ యుదధరంగంల కృషణుడు పరయగంచన సమ

దన భద దండపయములు, వనన అరజునుడు తపపకటటన వధము

వునహరములు, .

అరు జ‌

అరు

- వతం

“అరజున! అనక‌ వకరము లనపబన ననన సమయమందు

“గయున‌ వరజంతుననన‌ జను ఈ హవవచ ఏ డధరశచతు మ స ద

డనర ఆచందరతరరశు వస‌”,

ఇద సమముత సధంపచసన పయతన నక వతయుత రం.

nd

“అరజునయ ఈ అలబున నమతతమ నత వవదమున కయయ

కంటవన నకురనునన లభములు అనకములు చడపవును

ఈ సమయంబున ననను మపపంతువన ఈ ధరమండల

మంతయు పటటంబుగటటద”

““మధవ! మ హందరనమనభ గ, గకనను శరణగతసంర

కషణద ధరమకరయచరణమున కడ గనంతఆనందము సర౦

సహ పరపలన మనరచు నపుడు కూడ కలుగదు, నమ

నంబు ధరనతరవృ తతకపపదు బవ!”

ఇద దనపయతన మునకు పతయుతరం,

“నవును ననును ప9ణమతు9లము, బంధువులము కరడ£"

““ఆమటయం దబదధమముననద బవ 1

“6అటటయడ నకవకర మనరచనదురమరగుడు నకుకూడ అవ

కరము చసనటలుకదః

“నవనతచచ నద నజమకన అధరమముపలన నను ఏ భయవడు

చుననను.”

ఇద భదపయమునకు పృతయు తరరము. ఇక దండపయము.

“*బపదరగ _ నతడ సురసుర యకషరకషస కననర సదధసధయ

వదయధర గంధరవ గరుడులల న సంగ9మహపున కయయు

కనరు, నవు బలుడవు పణంబుండ గ చూచుకమయు.”

6 “ఫలనతర వజయములగు దరుణసతరంబులు నయదదను

_ననవ. అతడచచన పథపత సరరమదగ.”'

we

డరం కళ ?_ “నండు మగతనములక సగమజదయగు మ 'టశవరుడు

ప౦సదంచన అటట పముల మమమువలపంచున వ”

అరు గ “రుచు9 డు ఎండు మగత నస ురనజణ! తను సగమడు

శ దయుయగును గన ఛ‌ నవు పూరణముగ ఆడుడనవగుదువవ

0) నరంతర నర బలుడవుకవ !

కృ :. ““సయ ప రరజుడ! మృగపమలనుజంపు కరతువధమున వలలు

చబూననమ తుమున ఎవరక వజపు కలుగును *”

"అరు *_ “న గరతుడనూ, నవు గరడ వదయలవడవు, ఆందువతన

ర. గరడవన కరమునందుండు పనమువంట చకంముధరం

చన నవును, హలకున వధమున నగల భుజమున దలబు

.నసహదరవరుడుబలభదు9ండును నకు వజపు గలగంప లరయయ, ”

కృ :_ “పర! ల క కపూజయుడగు మయనన మటలచచట దడవనం।;

మయననవల మయనన జూదరకడు.”

అరు : _ “మయననకు మయనన కు ఏఅంశమునం౦ందును సబయలదు

సుమ. మయనన ధరమరజగు మయనన అధరయరజు మృషగదు హర.

"కృ ప జరు ధరమరజు, పను వపవ తతండు, మట కరగకతట

మనసు వషము, నతబరకయ నరయుధషట రశబద మలుకలన వర యదుటకహగడు”.

అరజు 1. “చరవరచుతుడవయయు మతసదరుల సజనయము గహంవ జలప తవ. వయండలు తపససుచసనను మకు మరు సటరరు.

కృ 2. నజము - వలనందువ? “నచముచచ ములక రచపక దజంగ బడయమంచుకలక బచచ మతత, జన వరుదధంబుగ సదడులవురు పలదనకకరతున పండలయడ”,

అరజు _ 1. “అవును మర _ మరు చయువనులు మము చయగలమ బవ! అలలుడ రమమన ఆదరమమున పలవ పంపు మమను

351

ఒటట చంపగలమ!” ఇలగ తగువులచచ నపదు జనపదుల

బవమరదుల దపపుళళు, వటకరలు, పకకరంపులు,

హళనలు ఎలజుంటయ సదగ అల చతగంచడంత ర

వచచండ బలలంకండ సుబబరవుగరు మసలకతన కృషణుడు వషం

వయయడంత, ఆశుధయ జక పంనరశ నల గయుడు వషధర “పతళసు:

నకగ బరతుకవచచునటనన"” అన పదయం చదువుతూ చయయ పకత

చూపసతుంట “అదంటండ ఆల చూపసతడు పతళం పనునన టలు?

అననరట శర వతసవగరు, “పతళం తలుగునటకరంగనక ప న

ఊంద గనుక అననరట శర శరగరు. “పంప మమ, “భయ

గయమువలదు వంట సహతయ చణుకులు కూడ యనటకం౭నుండ వలు

వడడ వ, జనపదులన ఆకటటుకు నన తరుచూస (పురణలల లకపయన

రమూంజయయ ముదధం నటకం” వడం, పంజలు ఆహ?

అన చవప ుక డ బభు(వహన'ల న‌ యు సగు కూడ దనక అసుకరగణ

* ఇంతక గయపఖయనం నటకం ఎటండల గపయయ అన పూరవ

కవ కవయం ఆధరంగ వయ యబడనదన “తలుగు పరణక నటకలు”

వయసంల థర ఎ శరరమమూరతగరు వగశరు.

గద వరసవల ప పం రసదదులన పరణక నటంలుం

ఈప9ంతంల దలలసమలలక పవససతుంట పలలల నుంచ

“చల రర చలలక”, “అలుగుటయ యరుంగనస” “జండప కపరజు” na)

అంటూ పదయలు వనపసతుంటయ చలలబటు వళ. వదయగంధం

లన పశువులుకచ పలల వళళ " కుకూడ యవ నటబడ ఆలపంపజసతునన

యంట జనపదులల “యూనటకంమద మకకువక ఇంతకంట నదరశనం

ఏంకవల? ఆనటకం కురుకషత9ం చంతమణ, హరశచంద9% గయ కనుల

* సమలచన పతరక 15-06 పక

ఒక తం (హండదద డగ | వజయలు), బబబల

యుదధం, రంగూ క‌ 7

పదులను వశషంగ ఆక. -ంచన నటకలు, ఈ నటకలల తమ నువ

ననత నటనత క గనను గదవరసమ నటరతనలు ఎవన |

l. వ భదచరగరు

వుండపటల మకంఊండవరు, హరశచందుడు వషనక య

యనపరు జగదవదత౦. కటసనుల జనం మలలునఏడచ సవరట,

అంతరససఫూ రత ర కలగంచవరనన మట నటనత. పగ తన కంచు

గతరంత పదయంపడు తుంట ప పకషకులు వరవశంచప యవ రు. కుచల

చషంకూడ అంతగపపగనూ ఉండదట.

స దమమట సూరయనరయణగరు.

వరద కనసమ. రంగూన‌రడల రడవషనక ఆదపురుషుడయన,

కూరరతవంచూ పంచడంల‌' నూ, ఖభతసరసనన పషంచ చడంలనూ అంగ

వసనవయయ. ఆయననటన పరకషటకు చరుకున పండతపమరులం

దరచత ఛలంజరడఅన పలపంచుకునన మహనటుడు,

$. దత వంకటగవుగరు,

వరద రజమండగదగగర గండవలల. _ రమంజనయయుదధం

నటకంల ఆంజనయసతకు వరు పటటందపరు. కుపపగంతులు, చలప

చషటలు, కతకూతలరగలత ఆ నటకనక వనన తచచరు. “హలు

నండనవనుక ఆయతరగతు అగటల ప కూరచుండవలను” అన పృకటన

వరనటకనక ఎకకువ న రరంచద. అంత మనజఞంగ నటంచవరు,

ఆంజనయసవమ ప౦తయకషంఅయనళల ఉండద. వరు నటకంల ఒకనడు

సజమద ఆంజనయుడుగ రమరమఅంటూ పంణలు వడచరు,

4, బంద కనకలంగశవ రరవుగరు.

వరదఏలూరు. వృ శరరతయనయయవద. పవృ తరరతయ కరళల

రధకులు. కురుకష తంల కృషణుడు వషనక రంగసథలంల బందగరద

ఒక పంథ. రగం అంతంత మతృంగత సతూ భవనక, భషక అధక

పయముఖయమచచ వదయంపడవరట. చంతమణల బలవ మంగళుడుగ

353 ~ భు ఉ (| రం ల నం జ శవరపనుల వవ ఎతప తక కుబఎకసుకుంటూ చసనటనకు అందరూ

శవవరఅ బబ ౦ చవలసంద, ఉ తనునటుడుగ రష మంత అవరులు a) జూల "hy Gh

వరద కకనడ, ఫదశభదలు ఆంధననటకరంగనన ఏలన సటలన మటహ; సయనటులు, చంతమణల సుబబ ఇటటపత9కు వరక వర సట దశంల “ఎనన పరదరశన లచచ హసయనటశఖర, హసవ నటకగరజ రజ, హసయనటకవతంసన, _ హనయకళనధ, హసయరసచకవ రత 6 ౯ రుదులు పందరు. మంచ సమయస సూ రరగల నటులు,

8. షణముఖ ఆంజనయరజుగరు.

వరవసం తణుకు. కురుకషతరంల కృషణుడు పతుకు తరుగులనపరు, రయబరంసనుల “చలలయ చలల క” పడయయలు పడుతుంట అనన వన‌ మర‌ల. రగలపనల ఓక కతత “శవరవడ సృషటంచరు, వరు చంత మణల బలవ మంగళుడు, హరశచ ౦దృల నకషత9కుడు, రమంజనయ యుదధంల రముడు వషలుకూడ వసతూ యవదంధ9దశంల వ పరఖయత పందరు. వరబరుదు “అంధరగంధరవ*.

Te యన‌. వ. యల‌ + నరసం హద 6గరు,

వరద కదకండ. కురుకషతమంల దురయధనుడు వషం వకడ చూస తరవలసంద... పతతకంచ మయసభసనుల నటన, వచకం అదభుతం ఈసను చూడడనక దూరభరలుకూడ లకకచయకుండ జనం తండప తండలుగ వచచ వరు,

8. క. అర‌. రడడనయుడుగరు,

రమచంద9పురంవ సతవయులు, హరశచ౦ద9ల వరబహుడుగ

వరనటన అమఘం. పతృచననదయన పరకషకహృదయలల. శశవ తంగ నలచపయల నటంచవరు. ముఖయంగ హరశచ ందూనక కరర, కుండ చతకచచ పంపంచ తనఅకృతయనక చంతసతూ చప నటన నటకనక వనన తచచద.

” బతు ల జనన ష‌ on 2

కకనడ. రంగు స‌కడల రడవషంత దశమంత ఒకపలుగు

య న

కర గ రు 47 వగ వంందత౨గనటు సబగ మ అలు గ ఎ. an wd మ ti తరగడం, యం సందత ట 4 (aw) ట

డడంల ఒకపరతయకతల. పషషకులదృసటనకనంచ చకకన నటన చూప డ ఛలంజరడ అన సటజమద (||

10. దమమట సళయననరయణగరు,

రజమండ)మకం. రంగూన‌రడల రడవషం, చంతమణల

బలవ మంగళ వషం వరక పరసదధ. గతరం మటలక‌టన‌. చల శ)

వయంగనూ, గంఖరంగనూ ఉండద. వరుకూడ రడ వషంల

దమమటరడ, ఛలంజరడ అన ముందు కరపతలల న ఛలంజ

వపరవరు,

11. యం. జ, ఆచరగరు,

వరద అననవరం. హరశచందరల నకషతరకవపనక గపప పరు,

పటలనూ, మటనూ, నటనలనూ, వషధరణలనూ తనదయన

ఒకబ జనప9దరశ ంచ పజహృదయ లల మగలపయన నటుడు,

12, కచచరలకట సతయనరయణగరు,

ఏలూరు. మధురగతసం. వనకదద వనలనపంచ ఆలపన దర

పతరలకుజవం. కురుకషత9ంల అరజునుడుగనూూ, గయపభఖయనంల

కృషణుడుగనూ, చంతమణల భవనశంకరుడుగనూ దశపభయత

పందన నటులు,

18. మలలద సూరయనరయణకశసతరగరు,

కకనడ. హరశచంద)పతకు ఆంధరదశంల ఎంత క రహపందన వయరత. రగంల, పటల, మటల, ఆహరయంల అననంట

రమణయం? పత)పషంచ తనకక వశషటత. నరజంచుకునన రు, వరత.

సుహృసదదరంగసథలన ట పువవుల అనసూయ చంద9మతగ వసద. వరర

హపృదరశన ఒక సుందర సవపనం.

14. కలపర' ఎంకటశవరలుగల

ఏలూరు. చంతమణ? భవనశంకరుడు, హకశచందంల నకష తగకుడకు. గరు రపఖయనం= కృషుకువపషలల తన గనమధురయం

పరజల హనృదయల= శశవతంగ నలచహయరు, అందరూ దకడ గంధరయగనం అనవరు,

ఈ గం౦ంథరచయత ఆంధరదశంల అనకచటల భవ వశంకరుడు,

నరత9కుడు వషలు వసనపపుడు ప9కషకులు అభనండం చడనక. వచచ మళళ కలపరు)నుచూసతునన ఆనందంకలుగుతుందసకవ

15. కర వశవ నధరడడగరు, కంకుదురు, అంద మనవగ9హం. తనలూర మధుర గత?"

సరంగధరల సరంగధరుడు, భకరకుచలల కుచలుడు, గయపఖయ

నంల కృషటుడు, చంతమణల బలవమంగళుడు, పదుకపటటభష

కంల రముడు ఇల. ఎనన వషలువశరు. ఏవషంవసన సరగ నపపవరు. సహజనటులు. కుచలుడుగ ఆయనత ఎవవరూ పటలరన పంచద. తను ఎంతమంద నటులకు తరభ దుయచచ 'తయరువశరు.

వరల 6౮రచయత ఒకరు.

16. సంపదనగరం లకషమణరవుగరు.

వరద రజనగరందగగర సంపదనగరం. రమంజనయయుదదంల

ఆంజనయునగ యయన నటన పట అదభుతం. 6 1/2 శృతల

తరసథయల అనన పదయలూ అలుపులకుండ పడసతరు. ఇడ అనతర

సధయం. వర నటకంఅరట జనం తండపతండలుగ వచచచూసతరు.

బత వంకట9వుగరశషయుడు _ గురువునుమంచన శమయడయన నటుడు,

17. క. తలుపులరవుగరు

మకం రమచందరపురం. చంతమణల భవనశంకరుడు,

పదమవయూహంల ' అభమనయుడు, హరశచందల నకషత౦కుడు, రంగూన‌

రడల రడ ఆయనకు పరుతచచన పతలు, పదయనన చకకగ వరచ

చదవడం, రగనన ఆధునకంగ. మలచ. పడడం యయన వతత

న ద అ ha ల ఇదం వ జ

తలు, రం "సల డ హటకలల ౫ డపహ త? చూసతరవలఫ నంత

ఎద ఎ we A అ { ళ‌

జవ గచసపవరు. ఈ రచయత వర కడ నటకం జయరం” ow)

వుకం కంకుడురు. చకకనహసయనటులు, రంగూస‌రడ‌ల

గంగరంసట‌ చహనక ఆయనతరువతత ఎవరయన, వరవక9యంల (మ

ణ లల

పళళళళ పరయయ, పదశమవయూహంళ సంధవుడు, సకకుబయల అతత,

“పటమరమగడు” నటకంల వగబురళల వంగళపప, చంతమణల ర!

సుబబ శటట వషలు కడుపుబబ నవవు తపప ంచవ, అసలు ఆయన పక

ససతుంటన జనం ఘలలున నవవవరు. అంతట హసయనటులు. దవంగ ఆ

కమక‌ చసతుంట జనం నవవులకు కతరపుంజదకదుం

18. అపపల వరవంకటజగయయకశసతరగరు

వదురుపక. _ వరుకరకటర‌ఏకటరు. _వఏపతసవసన ఆపతరల

జవంచడం, సహబష‌ అనపంచుకవడం వరషతతకత, చంతమణల

భవనశంకరుడు, పదమవయూహంల దురయధనుడు, వరవకకయంల

సంగరజులంగర జు, పత పరుద!1యం ల యుగంధరుడు చలసహ

జంగ చసవరు. అందుల ముఖయంగ సంగరజు లంగరజు హతరకరు

మరకరు సటలరు యుగంధరుడగ ఆయన నటన రంగసథలక కలక తురయ,

20, కవవూ 3 సతయనరయణరడడగరు

వదురుపక, వరు ఆడ, మగ అనవవకషతలకుండ అనన వషలూ

వస జననన మపపంచవరు. రంగూన‌రడల ప9భవత, చంత

మణల చంతమణ, గయపభఖయనంల గయుడు, పదుకపటటభ

షకంత రముడు, కురుకషతంల అరజునుడు, బబబ లయుదధంల

వజయరమరజు యల ఎనన నటకలు, ఎనన పదరశనలచచన

మటనటులు.. నజమన కళసవకులు, సుమధురగతం _ సుందర వగరహం _ కటమట _ జనవఫదులహృదయలల సథరనవసం ఏరపటు

చసుకునన నటులు,

రజమండచ. హరకవ ందభళ హరశవ ందురడు, బబబ ల యుదదంల _ ల పం ధ యల ల న (Sa ద ల

వజలువసవరు. వర పతహషణ వ అసలు రంగరవును

22, మదదల శషగరరవుగరు

రజమండ?. చత9నశయంల నలుడుగనూ, బహుకునగనూ

అదభుతంగ నటంచవరు. బబబలయుదదంనటకంల పపరయుడు

పతుకు తనకు సటలరనపంచవరు. కమమనసస రం. సఫుటమన వచకం. నటనలదటట. చగవద వ సటరవహరణంల శమునపత'కు ఆఅయనకయనసట *పరందమడన ఆవహుపటపంచలుగవయనస‌” అన పడుతూ కధనన అభనయసతు. బ ప9కషకులు గుడలపపగంచ చూసతూ ఉఊండపయవరు,

23. వలంక వంకటశవరలుగరు శ aa)

రజమండ9. బబబల యుదదంల వంగళర యుడుపత; ఆస మనంగ పషంచవరు,

24 నడు ముకకల సుబబరవుగరు

రజమండ9, సవత9న సతయపంతునగ సమరధవంతంగ నటంచ

వరు,

25. వు:పపడర జగగరజుగరు

' రజమండం. హరశచందభల చం౭ంద9మతప తధరంచ అందుల లనమ నటంచవరు. శనశనంసనుల దుఃఖంఆగక గలజరన‌ అకకర లకుండ నజంగన ఏడచ సవరట, ఒకసర దుఃఖంఅపుకలక గరన‌రూమ‌ లకపయ అద ఆగపయనతరువత మళళవచచ నటంచవరట,

26. బలలంకండ సుబబరవుగరు

ఏలూరు, నయయవద. కురుకషతరంల కృషణుడుగనూ, గయ పభఖయనంల కృషణుడుగనూ చలపరుతచచు కునన రు. వరు మసలు

తయయకుండన కృషణుడు వషం వపవరు. అందువలల వరన మసలకృషణు

డనవరు,

358

రజమండ9. నరదునపత9ఎ ఏంత వతభత నటంచవరు. ఫరర

కళయణరగనక పదంటు.

20. ఆచంట వంకటరతన ంనయుడు గరు

ఖమవరం. కురుకరతృంల దురయదనుడు, తులసజఆంధరల

జలంధరుడు పతలు వశషటంగ చసతరు. జలంధరుడుగ. దశంల

ఆయనకు గప పప పరు,

2క. కచచరలకట రంగరవుగరు.

వరద రజలుదగగర తటపక, రంగూన‌రడగ బగపరు సంప

దంచరు. రడల కలల రడ, వడ కచచరలకటరడస ఛలంజరడ అన శర

కటటవరు. సనలడటర‌ల “రంగడందరంగడ, మళలలపూలరంగడ,

కచచరల కటరంగడ” అన పడుతుంట జనం కరంతలుకటటవరు.

ఏ0, మడశటట పంకటవుగరు

పదదపురం మయబజరుల అభమనయుడుగ, వరభమనయల

సంధవుడు గ చలపరదరశనలచచ గం: ఏరనదంత , నండ నవగరహంత

పుషటకర సంవదంత చకకన పరు తచచు కుననరు.

. 81. మదదల రమరవుగరు

తడవలలగూడం. బలనగమమల ఫకరు, మర వణల మరవణ

పయతకు దశపసదదగననరు. దురయధనుడు, కుచలుడువంట దుషట పతలుపషంచుటల పరుగనన నటుడు,

32 పసల సూరయచందరవుగరు

తడపలలగూడం, రమదసునటకంల తనషకు గవబ పరు,

వరు ఆంధభఅ సంబలల డపయూటసప కరుప దవ సరవ బ౭చన వరు,

శల. యం. వ, నరసంహచర గరు

రజమండ). చణకయప(తకు ప రలలనవరు. వరు అభనవ చటు కయుడుగ కరతగడంచరు, .

భవనల

కర రమకృషరడగద స! /

నదురుపక, హరశచం|దళ హరశచందుడు, వశణమతుడు జ

రజమం (డ. బతవంక టవుగరపు[ కుడు, ఆయనఅడుగుజడ ట ఆంజనయప తర హషంచవరు,

ల. సత సకత(రడడరజు గరు

కమరవలం, హరశచందరల హరశచందుడు, రంగూన‌ రడల తులసరంప తలు జనరంజకంగ పషంచవరు,

దవరపూడ, చంతమణల బలవ మంగళవతత దనముంత వ(ఖయకపందరు, నండయన వ గ9హం, చకకగ పడతరు,

39, దవులవలల పదమనభశసతరగరు

పఠపురం. వరు రమడసుపత9ల లనమ నటంచవరు. “సతమమకుచయ సత చంతకుపతకము” అశపటకరు వర అభనయం, నటన ఓసరచూసనవరు మరచపలరు.

40. యస‌. ప. లకషమణసవ మగరు కరనడ. తులభరంల నరదుడు, గయపఖయనంల అరజు

నుడ, చంతమణల భవనశంకరుడు, రమదసుల కబరు, సకకు బయల కఞనయగ సమరథవంతంగ పషంచవరు.

41, కగత సుబబరవుగరు,

భమవరం : సతర పతలువసతరు. నరతనశలల సుధషటగనూ, చంత మణల రధగనూ హరశచ౦ద9ల చందృమతగమ చకకన హవభవ నటనలు పరదరశసరు,

340

తడపలల గూడం ._ కరణుడు, కృషణుడు, యయత, గయుడు చకక

గ నటంచగయక నటుడు,

42. చలల వంకటశవరయవుగరు,

తణుకు : - అరజునుడు ప తప షణల అతనకతన సటగ నటంచవరు,

వందలద ప9దరశనలచచ న నటుడు,

44. కఠ అబబులుగరు.

అతతల దగగర పలంకగమం : _ ఉదయగ వజయ లుబ గయ

పఖయనం 'నటకలలన కృషణపత9, రమంజనయ యుదధంల ఆంజ

నయపత) ఎంత చకకగ హషంచవరు. ఎరభగలలల * నటకలల

వరునన నటకనక జనం తండపతండలుగ వచచ సవరు.

ష‌, కంచరల వంకనన గరు.

మరంపలల ప.గ, :_ ఈయనకూడ ఎరగలలల నటకలల పరననక

గనన నటుడు. కర) అబబులు కృషణుడు, కంచ రత వంకనన అరజునుడు

కంబనషన‌ చూడడనక జనం ఎగబడవరు. "బరహమంగ ర చరతరల

వరఠబ9హమయం (5 గపప పరు తచచుకుననరు.

46, మహశవభటటు వంకట9జుగరు

వ5న వంకంగరనవరు, రమదసు, కయూరసనుడు, కంసుడు? పపరయుడు పసదధగవసవరు, వరు కయరపతృధరంచనపుడు భయపడనవరు, వషదపతయధరంచనపుడు దుఃఖంచనవరు ఉండ

వరుకరు. చకకన కరకటరుయకటరు.

47. మహశవభటటు అమమరజుగరు

శడవలలగూడం. లవకుశల లవుడు, కృషణలలలల కృషణుడు

మదలగు బలచషములల + పరుగంచ ఎదగక బలరముడు, అరజునుడు

భవనశంకరుడు, వరబహుడు చషలల పరనన కగనన రు.

40, ఉలలంకల సూరయరవుగరు

'వలరు. మధురగయకుడు. అరజునుడు, . కభరుపత9లు, నకష తకుడు, నరదుడు, గయుడు, బగగపషంచ పరుతచచు కుననరు, ..

361

49, వ వంకటషజుగరు

ఏర౦ంంపట, (5యయలగూ డంమండలల) పపరయుచ, దురయ

ధనుడు, యయత, గయుడు, కయరసనుడు, కంసుడు మదలగు ఎనన హత9లు చకకగ పషంచనడటట,

50. బంజరు వంకటశవరలు గరు

తడపలల గూడం, పరపతలు మతరమ పషంచవరు. చంద9

మత, రధ, బలనగమమ, రుకకణ, దవద పతరలు నజంగ పర

లగ నటంచ పకషకహృదయలను దచుకునన నటుడు. తుకరంల

జజయబయ, రమగసుల కమల, వంకటశవ రమహతయంల నకుళ

పత9లుకూడ అతనక పరుతచచయ.

51. ముంజులూర కృషణరవుగరు

ఏలూరు, కళవరపూరణభరుదంకతులు, పృతపరు[దయంల యుగంధరపతత అఖండ యశససు ఆరజంచరు. ఆరజులల ఉదయగ వజయలల కృషణపత9కు ఆయనదపరు,

ఫ‌, మజజ రమరవుగరు

ఏలూరు. 12వవటన భ కృనందనర పతన దంచ అనకబహుమతు లుపందరు, తరశశంకంల చందునగ పృదవరజ‌ పరశంశలు పందరు, కృషణ, సరంగధర, బళవ మంగళ, భవనపరతలు “నట రతన కూడ పషంచ. “రంగసథలరవవ” బరుదులుపందరు,

న టమ ణు లం

1. అమమజబయగరు :_ .

మండ పటవ సతవయులు, భదచరగరత కలస హరశచంద9ల చందంమతవషం వసవరు. వరనటకలల పముఖసనన బులు అకక నన నగశవరరవుగరు సతరవషం. వసవరు. ఈమ చండరమతగ

పడకలసనులనూ, కటసనులనూ. చసనటనకు, కంటతడ పటటన వరకషకు

దుండవడుకదటయు తనులనమ నటసతూ పరకషకులన కూడ లనంచ పదట. అలగ కుచలల కమకషపతకూడ. ఇ |

2, మణకయకుమరగరు వ

రజమండ9. చంతమణనటకంల చంతమణగ ఎంతమప,

నంగనటంచ పరుగడంచన నట. శృంగరభనయం యమసతరు,

చవర సనయసగమరన వషంల కషయబటటలతవచచ బలయమంగజన

“ఏమచూస నను మహ సతవ దహమలంటదన ఆలచ సపవ” అన పడషు

తుంట పకషకులమనససులలకకూడ ఆవదంతభవం దూసుకుపయ

ఓహ‌ఓహ‌అన మళళమళళ హడంచుకునవరు.

శ. ఆర‌, కథశవరగరు -

ఏలూరు. మలలదవరపదపలల నటకంల పదపలలగ భరతదశ

మంత అనన రషటరలల వయప న ప9దరశనలచచన మహనట. హర

శచ ౦దభల యమ చందమకతపతం నరవహణ అమఘం, ముఖయంగ

కటపనుల ల హతుణణ పడుకబటట పన పడకలుపసచ చతఅంటంచసతుం ట ప)కషకుల ఉతకంఠ, సనుభూత పంగకరల జలజల కననళళు కరచ

సవద. ఆసనంత పఏకషకులు. జబుదుమశయత కళళదదుకుంటూ ఉండ

వరు. నటన, పదయపఠన పక, కులహ

సమయసూ 6౬ డగల నట.

దయ లన దచుకుంటయ, Cr

he రడడ 'రతనంగరు. ఫ‌

a కకనడ. సఫు రదూూప. 'మధురగనం.. చంతమణ నటకంల

చంతమణ వషనక. చఅపుసదధ, '. “అటు. మట, పట ' సమపళళల

రంగరంచ పుదరశంచనట. గం, రూ రూపం యమకు పటటనసమములు,

“తనకుగనలనదలల ధరబసనయటట” అనపదయం తపపకుండ వనఫుమరలు

తసకనద. ““మందరగంధమడ” అనపటత సుబబ శటటన ఆటపటటంచ సనన వశంల' ఈమనటన నటకరంగంల మలురయ,

ల రజనకంతంగరుః-

' శరశనడ. “చంతమణల - - రధపళయళ మకుటయ మనంగ" నథం

చద. _ “వళళు ట"కషటమవనతను- వడనడ” అనపదయం 'మండురగంల

పడుతూ కలటనలడుతుంత ప పరకషకపపదయం తరుకకుపయద. కరుణ రసపషణల దటట.

363

ర వ. ల అననపూరణగ ర‌ు

కకనడ, ఈమ అమమజజయగరకుమ ర. హ.శచందభల

చందరమత వషం చకకగచసతూ తలలన మరపసతుంద. చంతవః చల

రధకషం, తులభరంల సతయభమవషలుకూడ ధరసతూ వ దయం

పడడంల తరసథయగకూడ అధగమంచ పరుతచచుకునన నడ

7. నగమణ గద:._

పసలపూడ. కురుకషతరంల కృషటుడువషంవస “బవ ఎపపుడు

వవచతవు”వంట పదయలుపడుతుంట ఆగంకర మృదుమధురసవరనక అందరూ ముగగులు కవలసంద. సయబురడడగర డళంలచర ఆద

పరశ కర పృదరశనలు దశంల వలమదయచచ పరుగడంచన గపప

నద, బలనగమమల బలనగమమ వషంకూడ : స సమ ర వంతంగ

పషంచద.

8. శషుకుమరగరు

రజమండక. . బలనగమమల యమనంగువషం నవరసభ ౬తల.

వయయరలలకంచడంలనూ, తయయగప పడడంలనూ 'యవషనక

యబమకు పటలదనపంచద. కనన నటకలల‌' నరదుడువంట మగ

పతలుకూడ వస సహథష‌ అనపంచుకునన నట.

9 నుఠషణగరు ౮. శపువరం. నండ డ నవగహం వమలవంద ద నగతం. చంతమణ.

చషంలఅధునకంగ ఆమపదయలు, నటన, 'ఆమఅందంత పందం

వసతయ. ఈమ సటజమదకురగన అందరూ అదగ వణశర అంటుం

బరు. ..

10. స, హచ‌, రజశవరగరు : ం. :

కకనడ, రడయ రకరడషటు. చంతమజణల రధకషం యమ.

సతతు. మృదువ నకరంఠం. వంటుంట పకషకులకు. వదడవగనం

వనపసతునన టుంటుంద. ఆమధురగతసం, రంగసథలంమద ఆమకషు పదదఆసథ,

చంతమణల చంతమణగనూ వరవగ పదరశనలవసతునన. వరథమన.

నలమజ.

364

11. కుమర రఘవ 4.

కకనడ, హరశచ ందృల కలహకంఠ, చంతమనత శరహర

పతతులకు తనకు సలలరనపంచుకుననట, 4 దశబదలుగ నటక కళ

రధసరరమవధగ ఎంచుకునన నటమణ,

12, టక అనసూయగరు :_

ఎలూరు. సకకుబయల సకకుబయ, హరశచం|దల చంద

మత, చంతమణల చంతమణ, తులభరంల నరదుడు వషలు

చసద. ముఖయంగ తులభరంల నరదుడుగ తరంగలు, కరతనలు

మధురంగపడ పరకషకులను మమరపంచద.

13. శరమత ఆవట పూరణమగరు

ఏలూరు, సురభనటక రంగనభు కరలు. వనరస గవందరవు

గరఅమమయ, చతరంగ, చంతమణ, సుభదర, దపద, సతయభమ బలనగమమ, రధ, మలలమదవ యమపసదదగ వసన వషలు, గురతంపుతచచు కునన కళకరణ, మధురమన కంఠసవరం, మంచనటన

ఆమపరతయకత,

14, శరమత శయమలగరు,

నడదవలు :. సరంధ) చందరమత, మండదర పతలు మన

హరంగ నటంచ. పకషకహృదయలల చరగనముదభవసుకునన నటమణ: న. :

[స‌ శరమత. కడూర లకషమ కంతంగరు.

తడపలలగూడం. రడల అననపూరణ, హరశచం|దళ చందర

మత, సకకుబయ, బలనగమమ, శంతమత పత9లు వందలసంఖయల నటంచన నటమణ,

180 శరమత శశ: భరకగరు -

౧ 2 కడవలలగూడం. -నుభదర చందరమత, రధ, సతయభమ, మలలమదవ 'కరకపతులు' చకకగపషంచ ౩ పరందన నట,

365

17. శరమత వజయంబగరు గ‌ ల అల Oe" « చకకనగయన. చందమ,

మ డవడ దకక జ, నవత9 పత%లకు పరుతచచు కునన నట,

18. రయవరం లకషమగరు ఇంటపరుమరలష. రయవరం. చంతమణల చంతమణ రధ

వనలు, బబబ లయుదధంల మలల మంబ, న

కలహకంఠ పరసదధగ వసనన ట, సుకుమర మన గత ససు రదూూపం యమకు దవుడచచన ఆభరణలు, య

366

తనపద.లు - రమరయంణలు

తలుగుదనపదులకు రమయణం అతయంత ప9తపత9ం, దనన

ఎవరనన సరలుచపప న ఆపయయంగ, భ‌ వగ, ఆసకతగ ఆలకసతూన

ఉంటరు, తలుగుల నరవచన తతర రమయణం దగగరనుంచ "నత

రమయణ కలపవృషషంవరకూ ఎనన రమయడలచ చచయ. ఎంద

రందర వరశరు, అందుల ఖభసకరరమయణం. గపనధ రమ

యణం, మలలరమయణం, అదయతమకర మయణం, చతృరమయణం

లంటవ పండతభరుచశ పరమత మషయయ, జనపదరమయణం

అన వర ఒక రమయణంజంద,. అదకూడ జనపదులను పటటుకలదు,

కన జనపదుల హదయపఠనన అధషటంచంద రంగనధర మయణ

కధమతసమమ కబటట జ వ నపదుల మనససులల అంత గఢఅగ ముదర

వసుకునన రంగనధర మయశనన, పరమరశం చకుండ వదలసత

జనపదుల అభరుచన సక9మంగ దరశంచనటటుకదు, అందువలల

జనపద జనర౭జకమన రంగనధరమయననన కూడ సథలపులక నయయంగ సర జ న పరశలంచడం అవసరం,

రంగన ధర. మ యంణుం౦

ఈదశంల నజమనరజులు ముగగురనట. ఒకరు తయగరజు,

రండవవరు పతరజు, మూడవరు గవరజు, నధ చలసుఖమ

రమున సనన ధసుఖమ” అన తన గనమృతంత రమున పదల

నభషకంచన రమభకతుడు తయగరజు. “పలకడద భగవతమట, పల కంచడవడు రమభదుండట” అన తన భగవతనన రమంకతంచసన

మహభకతుడు పతరజు, **ఏరతగ నను దయజూచదవ ఇన వంశతత

మ రమ అన తన జవతనన రమమయం చసుకునన రమదసు

గవరజు, ఈకవలవడ రంగనధరమయణక రత బుదధరజుకూడ,

పూ _రపరు గనబుదదరడడ. రమచరతను తలుగుల వఅయంచ తలుగు జనపదుల హృదయలల శరరమున సు ప తషటు న చసన

కవరజు ఆయన,

“వదం వభు సమమతం, పురణం సహృతక‌ సమమతం, కవయం కంత సమమతం”. వదం ప%భువుల శససతుంద. * సతం వద ధరమం చర” (సతయం చపపు, ధరమం ఆచరంచు అనద ఆజఞ. ఆజఞను హఠంచ డం బనస పవృతత గ భవంచ కందక మనసులు ఆచరణకు నరక రంచవచచు, అందుకన పురణ పురుషుల జవతలకు ఆ సదగుణలు ఆపదంచ కథలుగ మలచద. హరశచ ందు ౧న కథల సతయం కస హరశచ ౦దుడు నలచన తరూ, దన వలన పందన పకకర క‌ వంటుంట ఒక సనహతుడు సతయం చపపు మలుకలుగుతు౦ద, సతయం చపపు మ కలుగుతుంద అన హతబధ చసతుననటలుగ ఉంటుంద. వషయనన

మరంత ప9తపత౦0ం0గ చబుతుంద కవయం. ప9యురలు పడకటంటల భరతకు హృదయరంజకంగ చపప మధురకత లంటద అద. రసమ, వయంగయమ దనక ఆలంబనం... “నదరశనక అరథరతర సయతంతయయం వచచంద, ఇంక తలలవరనలదు.” అనదనల ఉనన వయగయం నలుబద సంవతసరల దశ చరతను గుండకు హతతుకన టటటు చసతుంద. ఇడకవయ తతవం. “ననఫషః కురుత కవయం అననరు పదదలు, వల క బుష గనకన శరమదమయణ కవయనన అంత లక తర రంగ వ9యగల గడు... నరదుడు వలమక ఆశ9మనక వళలనపపుడు సకల సదగుణ సంపననుడు, మనస వచ కరమణ సతయవద అయన నయకుడవ వన ఉననర అంట ఉననరన అతడ అయధయ వలుతునన రము డన రమచరతు వవరంచ వళళపయడు. నటనుండ . వలమక దృషట రమున=నఉఊంద. ఒక రజు ఉదయం తమసనద ఒడడున. నడచ వళుతూ ఒక బయవడు చటటుప నుననరంచవ కషు లజంటల “ ఒకదనన కటటగ అదక9 ందపడ వలవలతనను కన ప9ణలు వడచంద. దన కసం రండవపక వలవల ఏడుసతంద. అద చూనస. వలమక, హృదయం. శకంత నండపయంద. ఆభకమ ఒక శలకమ అతన . నటనుండ: శపంగ వలువడంద.

“మ నషద వకషట ంతవ “మగమళళళన త: నమః .

యకక9ంచ మధునదక మవధ౯ కమమహతం, 99 “క బయవడ కమ మహతుడవ. 'ఆ వకషజరటను వరు. చశవ.

నవు వృదధన పందవు” అన శపంచడు. కటట. కటట. తచచ అననటటు రమయణమంత ఈ చనన కలకంలన యమడ కంద. వకషజంట

368

సతరమ: లకకు బ జయవడ రవణసురనక పరకకల, కవతరః

Emotions recolleted in Tranaluility అంటడు వరజువరు.

అల ఉఊద?క పడనవలమకహృు దయం కంతపందన తరువత అనశచల

సమధసథతల అంతవరకూ అంతర ంతరలల సుడులు తరుగుతునన రఘ

కధ కరమరూవం పంద కవయంగ వలువడంద. “ఏక రసః కరుణమక

అంటడు భవభూత. రమయణమంత కరుణస పరధనమ, అందుక

అద ఆజరమరమ పరపంచంల గపప కవయలుగ పరగణంచబడ “ఇలయడ‌” “ఒడ ఫ” లకంట వ (ఖయత పందంద,

ఇద .ఇతహనమ, పురణమ, , జరగంద, జరగలద, జరగశ

శధలలకకడ అన వతుకకవడం ఆనవసరం. ఏద తనమ? మనవజత

మనుగడకు కవలసన ధరమలను కంతసమమతంగ చపపన మహకవయం,

It isa message to man అంటడు క,యమ‌,మునగ. సుఖమయ

జవతనకకవలసన ధరమవబధం, ఆధరశ వయకత తయం, పతవృతతయం: ఏక పృతన వతం, భతృ | పమ, పతృవకయపలన ఇల ఎనన నబంధ

నలను మృదువు? అందంచన ఉతతమ గంధం. నజనక ఇనన

కులలునన, ఇనన పరంతలునన ఇనన భషలునన ఈనడు ఈ

దశనన ఏకతటప నడపసతునన వ రమయణ భరతల, పక

మనషలనూ రముడూఉఊంటడు, రవణుడూఉంటడు, పరత పరలనూ

సతజంటుంద, శూరప ణఖ ఉంటుంద. మనల రవణపలు, శరన

ణఖపలు ఎంతవునన ద చూసుకన తగగంచుకవడనక అదదంల ఉపయ

గపడుతుంద. రమయణక వయం. రమయణంల “వక క కమకషరం

పర కరం మహపతక నశనం” అననరు. పండతులు. ఒకక రమ

శబదం తసుకుంట అద “అషటకషర, “పంచకషరలలన అగన, వయు

వజకషరల సంపుట అన తలుసతుంద. “నమనరయణయ”లన ర

“నమశశవయలన “మ 'కలప “రమ నమం ఏరపడందననరు తతవకులు, అందుక “రమత రమః రమః అన నరవచంచరు. ఈ

రమయణం ఎనన, భషలలక, అనువదంపబడంద. ఈ అనువదలల

యభథమతృకసువదంకకషుండ. ఆయ. దశ కల ఆచర. వయవహరలను

బటట. అకకడ, జననడనబటట, అనక 'మరచులు చరపులు -చనుకుననరు

ఆయ, రచయతలు, సయ '

369

భరతదశంల వవధ భషలలక అనువడంవబడన హందల తులస రసూయణం, తమళంల కంబ రమయణం, తలుగుల రంగ నధరమయణం పృజఞూ “క బగ వచు ఎకుపయయ. దస‌క కరణం

పండత వరంగన కకుండ పమరజన రంజకంగకూడ ఆలచంచ జనులంత అనురకతులుకగలర అటువంటవనన చరచ

ముడంల పలలడంచట ఈ కవసపతంగవలు,

న రముడు ఉఊతత(మ) మనవుడు మతకు, బుదధ రడడ రషుుడు దవుడు, తలుగువరక, డవభ కత ఎకకువ.

నడ తలసన బుదధరడడ కరుణరనంతపటు భ కరరసనన కూడ. పవ. హంవచస పమరజననన పరవశంపజశడు. భరతనువదం 11వ. శతబదంల ఆరంభ మన. రమయడనన మతం 14వ శతటటవరకూ

ఎవరూ ముటటుకునన టటులదు, ఈ శతబదంల వర ష‌ వ రంభ

చూకయ బుదద ౩ చడడ సహతయపరంగ చ తనయవంతులనుచ సతునన వ

“దశ” వప%కకయను వరకంచడు. పతల దంపుళళ పటలు వలవ టం జల

పటలువరల జనపదుల రసవగలమద నడుసతునన వదజ లంచూశడు.. వటన సంధంచడు. ద ఛందమన దవపదను తసకన జనపదుల

జలంత సరళ సుందరంగ, తటతలలంగ, సమనయుడక అరధమయయ

పటల వరశడు రమయణం. అందుక తలుబమృయలటవళళు దనన

చబటటరు. వరు పదరశ 6చద రంగనధరమయణమ. మన ఇళళలల 5

సతరలుపడ. ఉఊరమళదవనధం,. లకషమణ రఖవంటవ ఇందులన మటటల,

వలమక రమయణంల అసలు. ఇవ లనలవు,

fg

2 sb mm © ర

హ‌

fy 9 th ఆఅ శ a

To గల 4 @ , షల జయ 2,

యు స cd eA ఎ] ra BA ర

ట‌

లకషమణనరఖ వషయం .. వలమకంల ఎకకడ కనపంచదు... కన దనన రంగనధరమయణంల పరవశ పటట జనపదుల హృదయలను అకటటుకన టటటు. చశడు. మరచుడు .రమున సవరంత. ఉహ లకషమణ”

అన తక పటటనపపుడు రమునకద పరమదం జరగందన భయవడ సత. లకషమణున వళళమన బలవంతంచసతుంద, . గతయంతరంలక కుటరంముందు ''

మూడుగతలు గస - ఏవ ఏసథతత 5 నూ వటన. దటకు వదన" అన చపప వళతడు .లకషమ ణుడు. రవణసనయసక భకషవయయ డనక ఆమూడుగతలూ.

దబరకువద.. సత కడగండల పలయయద. కమగడపపం. అన . ఎంత, 5

370

నచచుకుంటుంటర కథవంటునన జనం. ఈ చనన అతుకు కధకు

అంత పణపదంగ నలచందనన మట. రమయణంల ఇద ఎంత

బలంగ అతుకకుపయందంట మూలంలలదన ఎంత మతతుకునన

ఎవవరూ నమమటటటులదు. ఇద అపపటక జనపదులల మంచ పరచ

రంలఊనన, బలనగమమ కధల నద. కరయవరథరజు యుదడన! పళుతూ

బలనగమమను దటవదదన గుమమంల మూడ గరు లు గచవళ తడు.

మయ లఫకరుకు ముషటవయయడనక ఆమ అవ దడరవడంత కరథమలుపు

తరగ ఊతముంఠను రకతతంచ ఆదయంతం ఆసకతత వకటటటు చసతుంద,

రమయణంల కూడ అలచ సత పమర జనదరణ పందుతుందన ఆ సంఘటనను ఇకకడ చ పంచ ఉండవచచు,

ఇలగ అహలయశప ఘటటంల చసన చనన మరపు సహజంగ ఉండ

టమ కకుండ మూలనక “మరుగుదదధంద.. వలమకరమయణంల

గతముడు వకువనలచ నదసన ననక వళతడు, ఇందుడు వచచ

అహలయను అనుభవసతడు. కన రంగనధరమయణంల ఇంక రండు

రూ ముల పదదుండగన ఇందుడు కడ కూసతడు, తలల వరబ

తందన భరమస గతముడు నదసన ననక కళళపతడు. పనలలల జరులు తమకడడుగ ఊనన పదదవళళును మభయ పటటడనకచ స పననగ

లనన చూస దనన ప9వశ పటట ఉంటడు. ఈ చమతకరకలపన రమ

యణతలచనక నగ సుకూడ తచచ పటటంద. క వలమకర మయణంల

గతముడు అహలయను “శలనుపంపయ” అన, అంట రయకమమన

శపసతడు. మర రయక కషటలముంటయ! బధలముంటయ! రంగ

నధరమయణంల అహలయ ఎండకు ఎండుతూ, వనకు తడుసతూ చలల

వణుకుతూ; ధూళదూసర తంగయ అగతకయ పడయుండమన శపసడు

గతముడు, . ఇపపుడద. శవంఅనపంచుకుంటుంద' వమరశ నదృషటత

చూసత. ఇలంటద జంబు మలన వృతంతంకూడ. శూరభ ణఖభ రర రను

. రవణుడుచంపంచ ఆమను దండకరణయనక పంపంచవశడు. అపపు

ణమ గరభణ. జంబుమలన అనకడుకునుకన రవణునచంప పకకరం

తరచు కమనన ద. అతడు రవణునచంప . అ సతలకసం సూరయున

గూరచ ఘరమన తపససుచసతుంట పన పదలు పరగపయయ. లు | ఆతవను ససుకుమచచ' ఓకనడుసూరయుడు.. ఆకశంనుంచ ఒకఖడగనన వడ

_ వశడకకడ, అదసమయనక అకకడక వచచ న అకషమణుడు ఆ ఖడగంతస

371

దునువరక దదజర పృకకునుననపదను ఒకషరటుత నరకడు. ఆ ఏకు మద లనునన జంబుమలన శరససు భండంపబడంద. తరవత

అకకడక వచచ గనఖూ ర ణభ వషయంకలపకన వచహరుణన తఇలళ వట

దగగరకువచచ ఆ సుందరకరంచూస మహసతుంద.. మగడన కధ

కళసంద. ఈ కలచనవలల జరపణఖ రకకు కరయకరణ సంబంధం

ఇక సుండరకండర ఆంజకయుడు రవణకలువుల తనక

లనన పంచ రవణునకంటఎతతునకూరచన తన ఆధకయనన ప9దకశం

చడనడకూడ బుదద రడడకలప న మతృ మ. జనపదులు హనుమంతున

అభమనసరు గనుక అతనచత ఇల చతరలుచయ స రమయ

ఇం బగవరన అలరసతుందన ఉదదశయంత ఈ వచతు కలపన

చసఉంటడు, అలగ రమయణంలన ఉడత కూడ తలుగు ఉడుశ.

ఈ చనన సంఘటనత జనపదుల హృదయలల భ కతబజనన బలంగ పదుకలపడు.

యుదభకండల రవణున తలలూ చతులూ ఎననసరలు ఖం

డంచన మళల మళల మలుసతునన యట. అపపుడు వఫషణుడు చబు

తడు రవణుననభదగగర ఆమృతభండంజఉనన దన దసన పగల

గటటకగన అతడు చవడనను. ఏడడు సవముదల కవతల వరత చటటుంద ఆ మకచటటు తరుల చలకుంద, ఆ వలక భందల ఫకరు

పరణసుంద అన బలనగమమ కధ చవర కధకుశు చబుతుంట

జనం వసతుబయ ఆస గ వనడం చూసుంటడు బుదధ వడడ... దనన

ఇల నజూగగ మరచ రవణునప9ణనక తగలంచ ఉఊంటడు. ఉతసుకతను శ క తరంచ. అదభుతకలపన యద, మూలర మయణంల

ఈ ఘటటంల ఇంద౦సరధ మతల రమున బరహమ సరరం వయ

గంచమంరటడు. రముడలచయగ రవణుడు చసతడు. కన బుదధ

రడడమలుపు కధకు మంచ మసల, ఇద జనపద ఏ కథలలన పటటు.

ఊరమళదవ నదకూడ వతతయకంచ జనపద సతరల నకరషంచ

డనక చసన మర ఆదభుత కలపన,

“పదరునలుగండలును పగలును రయ నదురవవకనుండ నయమంబు సస

ఆరత నద) మయ రూపు దలచ

ధరుడ లకషమణ దవున చర

372

ఏను నదర దవ ఏరపడ శ దలబు

వధ వధంచను వంట వంట వరతంప

వధమద నననున. వడుచుటకంక అనన ఊరమశళయందు అహరహమములును

జనయుండు మంత యసమయంబు తరచ

వచచన గ కందు వరుస ననననన

నచచసగకంచు ఏగ నదయయును'.

ఈ వషయంకూడ అవలమకమ_అయన కదంట నమమవరులరు,

ఇలంట కలపనలగకుండ పతృలనుకూడ తలుగువర మనభవల

కనుగుణంగ తరచదదదడు బుదధరడడ, భరత వలన చంపన రమున

దగగరకువచచ తర యల నలదసతుండ.

“జన నధ యవల చంపనమటక ?-'

వరవపప న రజయ వభవంబు గనన

భరతుడ రఘురను వరకంప వల ?

చనటయ న భరయ+వరగన చనన

దనునజుడ రఘురమ తలపయవల

న యటల కరుణయ నధకటలు తనుం ? రు ట

జనకజత. కూడ చనయన ఎరుక?”

ఏమయయ రమ! న‌ రజయనన అవహరంఛన నస‌ తముడు భర

తుడు.కడ పల! న ఖరయవతతుకనపయన రవణుడలు. కడత వల! నకం

అవకరం. చశడన. చంప పవు?.. స జఞననుంత సతతన.. ఎగరపయంద? .

వలలకుండ నను బతకగలన? నననుకూడ. తగటరభు అన మటలత తర పతవరతయనన. ప౦తషసటపంచడు. హలమకంల తర జరగందద

జరగపయంద అన "సమన "సర మసతరు గన.క నపసతుంద.

వరణనలల" 'ఆలంకరలు కూడ జనపదులకు పరచతమన వషయల

మద అమరచడు. బుషయమూక పరవతం దగగరకు రమలకషమణులురగన.

ఆ కండపందన ఆనందర' ఏంత" నండుగ ఉశవయరకషసతడు..

౮ తరలకయ" వభుల. న తమ, రక చూస

ఆలన కుద పంగ. ఆనంద మంద.

373

ఆనయంబు నపపడు అశయవూరంబు

లన సలయరుల నలరడు దన”

అన సలయళళు పరవహనన వరవతునయకక ఆనంద బషపలుగ

అభవకటనతడు.

జనపదులు తమ యళళశలల ఎవరయనచనపక వరతలూకు

చషటలూ, మటలూ, వరతపందన అనుభూతులూ వర మృతత

కరలగన వలత తలుచుకు తలుచుకు ఏడుసరు. సత కనపంచకపయసరక

ఆమ చచచపయ ఉంటుందన భవంచన రమునచతకూడ అలగ వల

పంవజసడు _ మగవడుగనుక కంచం సునన తంగ -

ఇద మహరణయ మ యపపుడు తచ

ఇద వరణశలయ యపపుడు తచ

ఇదనకు తపమన యపపుడు తచ

చలలన ముఖద పత చందు9న కచచ

తలలన నగవు చంద9కలకు నచచ

చలువంపు పలుకుల చలుకల కచచ

ననను దవము మంగన నడు సత”!

ఇలగ తలుగు జనవదులభవలూూ రతులూ ఆచరలూ, అల

వటలు, పడకటలు' అనన జతచస సతను. తలుగు జనపదుల ఆడబడుచు

గనూ, రమున తలుగు జనవదుల దవుడుగనూ తరచదదద రమ

యకనన తలుగు . జనపదుల హృదయలల చరసథయగ నల

బటటడు బుదదరడడ. తలుగువ లలలల. పబపటకూ కనవంచ. రమల

యలు, ఇంటంట వనపంచ ఫతరరముఅపరలు ఈ జనపద రమ

యణ పభవమ.

వర వడ 6 6 a

మళ నళ వ Ma 5 షట ల a [ర మ? న పరప సతర MT OYE నర egg Ae hy TY స!

డడ RR TENT, DET roy సటళల శ ETI Dn tN ert SE rr GRR TR TN ధతక శ లల

జ

®

ఇ rw త ఇ 2 at క. Sp కస గ? పట nme క బగ‌ .

. | ల mare my i nS rt Cw ms + / Tre skh thn [1

“1 we On ST rte, . || bre err ne umn Mm man Mew pen Pr arn ఫ we me “ pe * ట . ids wins ay ae Mehr |.

| | mr Wn San ay 9 whet crn ar ణ at Mar య... on sr ba df want mde wat Hom

| జ అ న‌ తయ

Cn న

k ba |. + ir కతన 1 శ

శ”

ఆ వ బటట ల ఖ ళ Le Et.

| hy

ws

brie

ts wg us

'

'

/

నం పట /

ము 32 నయ త [| gre

. '

f Mo be CY ly ae i lh \ ee న...

య? గల ope” of) TAs MD CY పప భంధం El 3 క న an RE CEE. rE Gre) air స, Dis ర డ వ .

న న‌ fle Ate నయ సక ట సనన ఫ‌ ర. గకుల సట (| యం.

సల బంతులదు బడషటలకు డస

యుప ఎచచననడ. శతవ

సహముల‌ పగలంచు హరపప గజచ

“కతకమమచచ”ల కటగడల కగ బష అంఘంచు చంక9మణ మజగ

గ‌, శనుగుఅంత 3 ప యవనదసకనయ యుందు

రసనగ తలలు తలలులు మునను శరయ

రస మడచ ఉగగుపలత రంగరంచ

బడడుకయన కూనక పయుదురట,

వశవనధ సతయనరయణగరు తమ “ఆంధ వశ పత సతర గం

ధంల “వగకషతంయల ఖండకల మన జనపదుల ఆటలనల

అభవరణంచరు.

శరపద కృషణమూ రరశసరరగరు తమ “అమృ తనండంల అనట

పలలల ఆటలనల వవరంచరు.

గ, గుడు గుడు గుంచములు, “బళళ పందనగర - .

“కళలశ గజజలు”, “చవచవ గళళు” “వన.

లపప, చమమ చకక ం ఉనన ల కుపపలు” మద

లన మలట లడడు నపుడు బల. _

ఆఅ ఓ లం

స * “దటట పటలకయ సర గంగణవ శ,

గుడు గుడు గుంచలు కుందన గుడ

డగల మచచు లటలు గచచ కయలు,

వననల కుపపలు తనను బళళ.

తూరన తుంకలు గరన గంజలు

* ధూరజట, శర కళహ సత మహతమయము. ఆ ఆ, శ, వదయం 38,

375

పలల దపలంక బళణ గడు

వడుగు డనవలవట చండు గటటనబద

యల యుప*న బ లపబపశళలు a ఠం చ

చకకన జలలల తలు బందరద ae ౧

మన శ శవ కరడ వహర సరణ నం మూ ల

చంచుకమరుల తడనుగజంచుకడు తనన డభనవ బలయ సంపనను డగుచు” _ అన వరణంచడు

ధూరజట శర కళహసత మహతమయంల _

జల

** “దనముల‌ కనన చనంగ నంత కడు నరధన‌ బమమ పండలడడు. గు జనగూళళచచనగండలు, పంపణులు, కుచచల‌, గరసగంజల మన గుంటల‌, కనుమూస గంతనలు, కంబలటరల న న న

లనముల‌ మరగ బంటలత నలర బలరతన మలలపపుడున‌” అన వరణంచడు పంగళసూరన కళపూరణదయంల

౧౫౦ ఏండల క9ండదట నరయణకవ నటఆటలను యటలు

తలపనడు _

“దూచయు జబలల బూచ కననుల కచచ

గుడగుడకుంచంబు కుందనగర

చకట మటకయ చంతకు చుణుదులు

పులయటలును చటల. పటల కయ

తూరన తుంకలు తనగ. తనగ

చడుగుడు మకమట చలల కటట

దగల మూతలు తనుబలల యలంక

గువపట గురగంజ కండకత

చకకణబలల యు, జలలము 'గడుగును

బలల దవులు లకక బకకదండ

గడజన బడ యకక సకకకు బరగయ

పటు గరన గంజ బంగరములు

._. (=౧౪౪౭౪):

క “కరు గన బదదలు (*పపటల టలు) పదుగుడటు. హంగనలయ ప,

7" లపటము ఎగురవ ఎ టు అచచున గండడయటక ఓమనగుంటలు, జడ

మ పులజూదవము, చదరంగపవుు ₹:దవ నవ ఆరడ వందల సంవత

రములకు పూరణ షప... నుండ ఉనన యటలు.”

వలలలలకూడ నవనగరకత పబలడంత జనపదుల అటలూ పటలూ చలవరకు ఆరమరుగున పడడయ. అనట ఆటలూ, కడలూ

సహజ సదమనవ. ఖరము, లనవ. చనన తనంనుండ మనషల సంపు

భవనన. సఖయతనూ సహజవననన వజఞననన సహృదయతనూ

శరయనన‌ సహసనన వవకనన పంపండంవజయడవ: వన లకషయం. చనన పలలల ఆటలదగగరనుంచ పదదవళళ కరడ లవరకూ అననంట

ఏద ఒక ప9యజనం ఇమడ "ఉంటుంద.

ప‌ కర లఆటలఅు

బం వవ లట

దనన “గుజజన గూళళట” అనకూడ అంటరు. కందరు పలలలు

ఒకచట చరతరు. తమ యండలనుండ ఉపప. పపప, చంతవండ,

ఉలలపయల, కరమ ఏద ఒకట తచచ సఖయంగ తమ లకకపడ

తలలన చనన గననలలన వళళ వండుకన తంటూ “బువయలట”

ఆడుతుంటరు. తరువత “అమమ_ననన” ఆట అన బమమల పళళళళన

ఇంటల పదదవళళ పనపటలు, నతయకృతయలు, ఆచర వయవహరలు

అనన చకకగ అనుకరసతూ వనదసరు. ఇద వర రపట సంసరపు జవతనక ప9ధమక పఠశల అననమట.

శక దర గుజజనగూళళ ఆటను దకషణ యు, గరకయు ఆడనటలు భగ

వతవునందును, వసు. చరత9యందును వరణత మనద.

మ న సక బమమల పళళళళు

పలలలు తటకులత ముఖము, జతులు, పటట, కళళు వచచల బమమలుబస వనన ఆడ 'మగ బమమలుగ వడదసడు. మగ బమమ

శ‌ వజఞన సరవసవం తలుగు. సంసకృత ౧

(ఆటలు, వడుకలు పు. క

* తలుగు వజఞన సరవసవం (కణగు నంహమృశత)

కృడలు. పుట, “1443 “ఊటుకూర లకషమకంతమమ '

లను ప వడుగగను, ఆడబమయులను కంచం వటటగనూ చసరు. అఆడబకు బవ జ

లకు కళళకు కటుక, బుగనమకన, కళణంబటూ పట చనన గుడ క జ ణ ట‌] ల లు డు ఆ a ఖ‌ ల ర అర ల పలక చరల సంగ5ంచ తలకు వనక జడకలట బతులకు గజులు,

మడల పూసల పరలు వస అందంగ సంగరసతరు, మగ బమమలకు

ముఖన కళయణంబటటూ, బుగన చుకక పట చనన గుడ ముకక పంచల ౧ ర టబ G

ర

ట‌

కటట, భుజంప మర గుడడ ముకక ధవతల వసప. పలలు రండు యట . య వట aa)

జటలుగ వడ ఒకరు ఆడ ప

బమమలు తనుకన ఇళళలల తసు చూస అవగహన చసుకనన పండల

తంతులనన నడుపుతూ ఆ' బమమలకు పండండుబవసరు. ఈ పలల స గర అనల చవ ఏన,

ఒకరు బహమణవషం వసుకున పళళ మం తంలు ““అశంతయ

నమః బుసంతయనమః అంటూ అకషతలు జలలుతూ పండల జరపసతరు,

కటలలు, కనుకలు, చదవంపులు యవ ముఖయంగ అనుకరసరు,

ఈ ఆట వనన పలలలక లక వయవహరలు అవగహనచసుకవడనక తడపడుతుంద. ఇందుల పలలలు పంద ఆనందం అనరవచనయం.

* తలుగుభరతంల ఉతతర తన బమమల హ పతరకలకు చతువరణ

మన భసురములన కరవవరులకకలను తమమన అరజునునకు చబుతుంద.

ఫశ ““బమమరండలు కటట.. . . బమమలువస పండల” అన

వషయం నననచడున కుమరరసంభవంలకూడ ఉంద.

“బమమల పండలడలు బువవంపు బంతులు

పుణకళళు నబదకక "బమమ రండలు *. అన ౧౫౦ ఏండల కరందట నరయణకవ (ఆళ వ9సనడు,

నరకలట

మర పశపలలలు వరజఞనవరధల సంభషణతమకంగ అడు కున

శరమలన చనన ఆటయద, “కరన మరకరు _

.“నూకలనస మకలన + కసతవ?” అంటరు,

“కసను అన రండవవర ; సమధనం,

Tr మదంధర మహభరతం. వరటపరవం. 4వ ఆశవ సం 47వ పదయం.

Mr కుమర సంభవం. ఆ, ౩.వదయం, 88

378 ఓప జ. స” _ శ నూ అప పదద పల పతరజపవవుకదక అన అడుగుతల,

ఆయ జల క అ aa ల . గ 1 శ‌ నన న ఓ ౯ ల! ఈ. బ‌ తంల జ చ‌

“బడ వర ఇ ర ళ‌ ఆన గ 4. జు హు కశ or a TET పం లం ము

aa)

Pee అలు నన ఆనన అప ఇ గ వ ఆ కటల ల జు ఉల అల ™ అలల క"

అలలలనటపలు కటుంపవులు సహజంగ చన సురుంటయ అద య జ ” ణ క కూ nan - Hates) నన ర 1 po షష 1 ఖ‌ గద! అల ముయయగన “మన‌ జడశవం?” అన పడనటు చవట కడ

Car) తు కష

we eS My అన MWe త లూ. ఉల ల కరన వూ ఫ‌ | క తరు అడగనవచయు. ఆతరువత మళళ అలగ చంుదట పక లకన ht

డ చన గ య అజ A అదర న చమట (లం ఖ జ +.

ర =౦డవవఐ రలు వః కర. బల & ల సు డలు ye wa! | ళ ఉనన టు t న

నల ఎనంటల ష ఇ fm. మ పద 6చుకుంటూ ఆడుకున అఆనందవలర యద, అల ఊదడం౦౬

క న.

1 | జర op న టల ఉర ఇ న మమల లం ల J Fa జ

రకరు చపుదగలు అగులుతుందహూ హయ గ ఉంట. ఇద, కశ oe)

అపపడపపడుతండర

నలుగు ర దుగురుపలలలు వరుసగ గుండంంగ కూరచున పం8వరూ

తమ రండు అరవతులన తరగస జకదనమదజకట పడతరు. కూరచునన

కంమంలవరు ఒకరచతులమదజఒకరు పడతరు. అననటకనన పన

ఉనన వరు (వళళ సధరణంగ ఊనన వళళల పదదవళళయఊం౦ టరు.

లద మట చలమణగల వరు ఆయయుంటరు పనునన తనచయతస

ఆ కందనునన చతు లమద ఒకకకకదనమడ చతత అవపడంల

చననగ వయసతూ ఈ క9ంద రక పడతరు. అన

“అపుృుడపపడ తండ9

ఆవకయ తండ9

మవళు దడజ ౪ జ

మమడకయ తండ'

అ

అన పట ముగయగన ఆతటటబడడ చయయవరు ఆచకత పకకవరచవ

పటటుకుంటరు. ఇలగ అనకసరలుపడ పరతవరూ ప9కకవరచవపటటు

కరునదక పడతరు. ఆతరువత అల చవులుపటటుకున జజ అంటూ

అందరూ తూగుతూ ఊగుతూ అనంద తరల శలపతరు. కంతమంద

కంటపలలలు పటటుకునన చవులు చల పగ గలలుతరుకూడ. గలల బడడ పలల

ల ట

379

తగుపడుతు౭ద. దనన రండుగుంజలు తయయమన, మూడుగుంజలు

తయయమన - శకషంచ పరషకరసరు. దనవలల తగువు, పరషకరం,

శకష అనవ బలయంనుండ అవగహనల క వసతయ.

గుడుగుడుగుం చం

పలలలు ఇదదరు ముగగురుచర పడకళళుముడచ, ఒకరపడకల ప

మరకర పడకల పటట, ప పడకల మధయకశల ఒకరు చూపుడువలు పటట త9పపు తూ “గుడు గుడు గుంచం, గుండరగం, వ బములవటనం,

పడగలగం, కతతయయన? బదదయయన? వనన శయయన? చననళళ

యయన?” అన పడుతూ వదదలనన వర పడకల గటటగనూ, చనన ళృళనన

వరపడకల చననగనూ గచచుతూ అనన పడకళళనూ అలగ పూర

చసతరు. ఇందుల వళళు తపపటపపుడుకలగ గలగంత ఆ పశహృద

యలల చకకలగంతలు పడుతుంద.

అల గచచనపపుడు ఆపలలలు తమవతులు' వనకక పబటసుకుంటరు, అపపుడుచతులు గలలనపలల చతులువనకక పటటుకునన పలలలన ప9శనరూ వంల అడుగుతుంట ఆపలలలు వనక నమధనలుచబుతూ తగలగ

సగసతరు,” ఇద చతరమన మటల ఆట -

“పలల న చతులవ ?

పలలతతుకు పయంద,

ఎకకుడదక ఎతతుకుపయంద ?

గలుకండదక,

గలుకండమచచంద. ? గుడడగవవ.

గుడడగ వవంచశవు?

కుమమరకచచను.

కుమమ రమచచ డు?

కుండ. . 'కుండనంచశవు?

మతతకచచను.

మ తతరంచశడు ?

మకకలకపశను,

వంంకకులమచచ య?

గడపమదస కుకకను. గడ పమచచ౦ద?

చకక.

చకకం చశవు?

పయయల పటటను,

ప యయమచచ ంద?

బూడద,

బూడరదం చశవు?

పంటమదశను.

పంటమచచ ౦ద?

ఎరువు.

ఎరువంచశవు. ?

చను కశను.

చనమచచ ంద ?

వచచ గడడ. గడజం వశవు?

'ఆవుకశను,.

ఆవమచచంద?.

పలు

పలంచశవు?.

పరమననం వండను. { “అం

పరపనన ౦ ఎంచకవు ? గ

టను,

లదు. మవళళ పలలచచ అయంత నకపయంద,

అన?ణవ అందరూ కలకల నవవుకుంటరు. ఇద చలవరకు సన ర కరపడ

గం సతం కవడంవలల ఎంతచంతడ న గురతుంచుకవడం సులువు, దన

వలల చనన పలలలకు ధరణ, భష అలవడడ మకకుండ వసతువులూ అవ

చసవనులూ అవగత మవుతయ.

చ వు చ రక

ఇదదరుగన, ముగగురుగన ఆడపలలలు ఎదురుబదురు నలుచున ఒక

రయప౦కరం వనకక ముందుక ఎగురుతూ తమ రండుఅరచతులనూ

ఎదుటవర అరచతులకుతకసతూ “చమమ చకక, చరడస మగగ, అటల

పయగటంగ, ఆరగంచంగ, ముతయల పందటల ముగగులయయంగ, 'రతనల

పందటల రంగుఇయయంగ, “సుత రబర యుడు పళళ, చూసవదదంరండ,

అమమనకూ బువవ, అ౨చకల గవవ ౫” అంటూ పడుతూ గంతుతుంటరు

అలసపయవరకూ. ఇద శరరక పరశ౦ మగ కుండ ం నటయరంభనక

అంకురరభు కూడ. అంతగకుండ ఈ చకులు తకంచడంల తళం,

పడడంల గనం మ?త మ ఊండడంత వనఅభయసనకకూడ. ఇద

పధమ సపనమన చపపవచచు,

ఒవపులకు పర

ఇదదరు ఆడ పలలలు ఎదురదురు గనలుచున ఒకరకుడచతన మరకర

ఏడమ చతత నూ, ఒకరఎడమచతన మరకరుకుడచతత నూ గటటగపటటుకున,

పదములు ఎదురదురుగ దగగరగ పటట, కంచంబగువుగవుండల వనకక

వల, గుండ9ంగ తరుగుతూ, “ఒపపు లకుపప, వయయరభమ శయ పపపు, సననబయయం, నటల తవుడు, నమగుడవరు?” అనపడుతూ

గరుంనతరుగుతూ గలల తలపతునన అందల అఆఅనందనుభూతనపందు

తరు. పళళకనపలలలకుముగుడు ఆనమట ఒకపులకరంత,

త ఉం ఆ ఓ (skipping!

వ జ ఆ . ఆడ బలలలు డదపు తము పడవుగలత9డు ను చతులత తముకళ

డల! సలట‌ ఇ గ ల‌ స ~~ Rr wy స ఖ రశ “6దనుంబ తలప రబ కళళకు తగలకుండ నంతుతుంటర. ft బక చ oe డ‌ Wu | |. లం |

అల ou గ ఎవరు ఎ కర కకువసరతు తప త Ceres గలచన టు ag ఖ‌ నూ. Can

చ అంచ క అక మ శ ఎస దనతన మకకఆటకూడ ఆడతరు, పలలలందరూ ఒకచట జఒశ సం ఇలగంతుతూబయలు ద6 నరదశంచుకునన స సలనక ఎవర ముందు చరత వళళు గలచనటు.

ట

ఇద కళళుకకూ చతులకూ, ఏకగ9తకరూ సంబంధంచన వరశ9మ, ఇ EE 22 ద ర ళ స చకకనపట మనసతతవం, పురగతప ఆకంకష కలగసతుంద ఈ ఆట

కళళ గజజ

పలల లందరూ వరుసగకూరచన కళళు బరజపుకుంటరు. అందు

ఒకరు వద ఒక కలదగగర ప9రంభంచ “కళళ గజ, కంకళమమ, వగూ చుకక వలగమగగ, మగగగదు, మటకనరు, నరూకదు, నమమల వండు, పండూకదు పపయకలు, కలూకస, గలటటుమదటటు” అన

వడుతూ వృతకలునూ సపుళసతూ చవరకంటూపళళ ఇంకమగలపత

పరల వనకకవడుకుంటూవసరు. కనన చటల ఈపటకుబదులు “అండ

వండంటపండమమనముదద, పపముదద, పరుధనముదదయ, అంకసమ, లలపచూ శంకకమమూ, సమలంగం, అతతచవల మ తయల స అడుకురర పందనన” అన పడతరు. పట ఏకలుమదపూ రతయక అకలు పండండనన మట. అద వనకక ముడుచుకుంటరు. ఇల

అనన కళళూపండంవ చవకకలును భూమనకకలుగ సపృశసతూ పండ

సరు. ఇద కలక చనన పకశమగక ఆచనన రమన' సులల 7 - చత

మన ఉలలసనన కలగసతుంద, We . . ' శ 1 . శ goer

' mm ' wn '

ఇక కంచం ఎదగన పలలలదగరకసత వళళ ఆటలు కంతమధకు” కంతశ రరపరశ9మకు సంబంధంచ ఉంటయ... he

383

ర క రమ మ తంకం

ముగగురు పలల లుకలస. పంటలువసకగ ఒకరనపండసరు. “పంబర

అంట ముగగురు వలయంగనలచ ఒకరఅరచతులు మర‌ కరఅరచత. లకు

తగలంచ పటటుకనప శ కత ఒకకసరగ వడచ పటట ఎవరవతులువరు షషస‌గ

గన,లక నమసకరం పడు కుననటలు గగన పడతరు. ముగగురూ శల గ

పడత మళళపంటలు వసుకవల. అందుల యదదరు ఒకలగ ఒకరరు

మరకలగ పడత ఆ ఒకకరు పండనటటు. మగలనయదదరూ ఒకరద కుడత

చయయ, రండవవరద ఎడమ చయయ వళళలక గుచచ క9ందకదంచ

ఉయయలలపటటుకన గ, పండనవరు తన మకలువుడచ దనమద పక

'రండవకలుజర వడచ, వర యరువురభుజ లమద చతులుమ ప అనకత

ఆ మ సవళళు -

“ఒకకకకమతుకు _ గుకకుడస గంజ

గదకందలక _ గ రమమ పళళ

గూటలరూపయ‌ న మగుడు సపయ.

అన ఒకరు ముందుచరణం, ఛంశభవరు రండవచరణం పడుతూ,

వళళు ముందునరణయంచుకునన సథలంవరకూ తసుకళళ . దంపుథరు.

మరల అకకడ పంటలు వసకన ఎవరుఫండతవరన మళళ మసతుంటరు,

తముఎనను కృనన వయ _కతన అంధలమకకంచ గరవంచడమన జన

సవమయ శకషణ గరుపుతుంద ఈ ఆట,

వననలల గలగచచ

. వనన అరతు9లల పలలలు చక టవగన లలమధయ ఈఅట ఆడత రు

పంటలు పసకన.దంగను నరణయసతరు. ఈ దంగ “వ? సలల గలగచచ

వళళ ముదదలు తననఘు . అన షూడుతూ సస పన అల. వళళునరణయంభు

కునన పరధత ఈకసనుంచ ఆ కసకుతరుగుతుంట మగలన పలలల

వననలలక, చకలలక పరుగులడుతుంటరు. ఇల పడుతూ" తరుగుతూ వనన బలఊండగ దంగ ఎవరనయన పటటుకగలగత వళళు దంగగ తరగల. ఈ ఆట, షలలలల ఆహలదనన, చురుకుదననన, అలశఅలత

దహపరశ9మనూ కలగసతుంద.

లముందు వస ప గు య ఆటఆడవరు)

c “దభయమమ | గలల చలల” అంటూ ₹ తరమదచతులు పటటుకన ఆ

కసనుంచ ఈ కనక, ఈకసనుంచ ఆకసక తరుగుతు 6ట సరంభలుపటటు

కునన వళళు దంగను దూరంపనచచ ఒక సరంభ ౦నుంచ మర సతంభనక

అటూ ఇటూ మరుతుంటరు. ఈ మరడంల తనువదలపన "సంభనక మవకదగన తరగ తనుగన పటటుకదల పన దంగ ఆ సతంభనన

డడటటుకుంద అఆ సతంభం అ వంగదం అపపుడు సంభంలకుండ మ‌గల

యనవయ కర దంగ, ఈఆటపలలలల నశతమనచూపత, ద :ందుజగకత

కడపల ఈదంగను “గలల భమ అంటరు. ఈగ గలలభమ చలల

యమమ గలహచలల అన పడుతూ _

“నలుగు సపంభ లబ నడమక' తడమక

తనక తపపక తన పరమట ఉటటమదటలలం, పటట కకరకయ”

అంటూకూడ పడుతూ, కళ సతంభంకసం వతుకుతూ తరుగుతుంటుంద. ఈ ఆట నజ మయూజకల‌ ఛరయుక దదపు పతరూవవ ॥

దుకకు డువులలట

ఇసుక తచచ చనన గ టు మదరగ ప కన చం. ఎదుటవరుచూసతుండగన

ఒకరు చనన పులల వకక అ యనుకల దూరచ లవల దననముందుకూ వనకకూనడుపుతూ, “దుకకుడుపులల, దూదుగవులల, పయయల పడత పందుగపులల”” అన పడుతూ తనుఎకకడసులలజంచడ శలయకుండ

పన యసుక కఫ పపుసడు. 'ర6డవవయ కత క తన౭రడు అరచతులనూ

వళళ లలకజనప ఆ వులలవునన భగంప పటటల, చతులుఅనబ నభగంల పులల ఊంట పులల పటటనవరుపడనటటు. ఆపపుడు ఎదుటవనక పులలవళట అవకశం వసతుంద. చతులుఆనననభగంల పులలలకుంట మరలపులల పటటనవనశ అవకశర; ఈఆటల' వశషం పులల ఒకచట పటట వశచచ పటట

385

నటటునటంచడం, ఈ మరమనన దుటవడుపసగటట సరగగ ఆపు ల డర

చటునువటటుకవడం, = ఆటరవలల మసనన కనపటట శ కఅలవడుతుయవ‌ ఈవధముగ 5గనత 7గన, రగన ఆటలు ఎవటముందుగల సట వర పూరతగ గలచనవరక ౮౦దలకక, ఒ కకఆటల గలచనపపుడలల గురతు కసం వరప౦కకన ఒకక చనన ఇనుకప9గు పడుతుంటరు, గలచన వరు తమయసుకపగులు ఓడనవరదసటల పన ఆపులల ముకకను ఆ

సటలన యసుకల పటట వరకండలకుగుడడ కటట, లద తనచతులత అకషన కళయుమూస! ఆటఆడనసథలమునుండ దూరంగత సుకుపయ ఎకకడ కర చట దసటలనఇసుకను పుల లల ముకకత సహ కడంందపయంచస, కళళు అల మూసఊంచ ఆటఆడనసథలందగధరకు కరస క శర కంటగుడడ వపప సపు, కళళుమూస పరస కళళటపపుడూ, ' తసుకచచ టపపుడూ జ శత౦వల తస కళళ కుండ ఆనవళళు దరకకుండ ఉండడనక అటూయటూ వనకక ముం దుక త9పపు తరు. గంతలువపపక అవయ కరవళళ తనుపసన ఇసుకత పులల గురతుపటట తసుకురవల,

గజటరమదకడ

పలలలు రండువరుసలుగ వడపతరు. జకకకకకజుటటూ ఒక నయకున ఎననుకనన తరవత ఉభయజటటులవరూ సుమరు గజం మరంల ఎదురదురుగగ కూరచు ౭టరు. ఒకజటటు ఎదుటజటటుకు కనపంచ కుండ ఉండటటలు చతులువనకక పటటుకున చనన దూదఉండగన, పుర

ముకకగన చకులల ఒకరనుండ మరకరక నడుపుతూ “గటటూమద కడ, గవవలలకడ, తకక శ తంబయయ పలలలలకడ, అలలలలకడక ఆకుమర యమమ పలలలలకడక పండమరయమయూ, పుడలు కటబుడుకక సంబరు బుడడ” అన పడత అందరూ గుపపళళుముడచ ముందుకుచప ఎవరవతల వుందచపపు కమంటరు. రండవజటటువరు తములతము సంపరదంచు కున . తమనయకునదవర చపప సరు ఫలనవరదగగర ఉందన, సరగగ వళళుచపపనవర చతలనవుంట అఆపులల రండవజటటువరచశక వసతుంద. వళళూ ఆలగచసరు. ఒకవళ తపపుచబత ఎదుటజటటువడ' సరగగచప పపవరకూ. మదటజటటుచతు లలన ఆపులల తరుగుతుంటుంద. ఈ. ఆట ఆయసం. ఆలచన అకకరలనదయన. ఎదుటవరచషట లనుబట పసగటట జఞననన “కలగసతుంద. సంపదంపులదవరనరథరణ అన

.వజసవమయపువదధతన పలల లకు నరపుతుంద.

గచచనరళళట

దనన గచచనకయలట అనకూడఅంటరు. * “వర పూరవమయటను “షతప షణకమన పలచవరట”, సమమంటురంగుల పచచన చనన చనననునుపన గుండనరళళు గంగ రడడ సరలు వధులలకరుగుతూ అమము

తసకన కూరచున ఒకరయన ఎపకవసురుతూ. క9ందరయనకదనన గుపపటలకతస, ప కవసరనరయన అదగుపపటలక అందుకుంటరు. ఇల ' ల చసటపపుడు మమూలు?” ఒకట, రండు, మూడు అన బకకంచడనక దులు గ “ఒకక ఓచలయ, రండూ రకళళూ, మూడూ ముచచలక, నలుగూ నందనన, అయదూ చటటగలుసూ, ఆరుంచరలు, వడుం బడలు, ఎనమద వనన ముదద, తమమద తకుచచు, వద వలటడ అన పడుతూ పద లకకసరు. పదవరకూ ఆడకత ఒకఆట. ఎకకడయన ప కవసనరయ చకలవడకుండ క౦ందపడత అకకడ ఆట అయపయ నటటు. వంటన రండవవరు ప9రంభసరు. అదవధంగ ఎవరు ఎకకువ

ర

ఆటలుకడత వళళు గపప. ఇద ఏకగరతకు, వళళు పరశరమకు సంబంధంచన ఆట,

* వతసయన కమతంసూలు _ కనయసంవ9యు కధక రణము

బల పక9మదయధయయ పుు7 (3- a7)

387

దద మర రకంగ కూడ ఆశ తరు, బదు గచచ నక యలనసు

చతత పటటుకన వనలజకదనన ప కగరస ఆకయ 1% కరందక దగ టంతల చతవ నలుగుకయలూ నలమదవ డచ క9ందకువచచ నకయనను

పటటుకన ఆ కయన మరలఎగరవస కంందకయలను ఒకకకకపరహః రు ల a

యహు మూడు కయలు, కకటటువ యము రండసచపపున రండు

మరలుగ నలుగుకయలు, జకకరక మరు ఒకకరకటచపపున వడ

వడగ నలుగుకయలు - చతలనక జరుపుకన ప కగరవసన కయ

నందుకుంటరు. అడటపపుడుగ న, కయలను ఎగరసవటటుక నటపపుడు

గన, ' జరుపుటరల గన తపపపత అట తపపనటలు, పకకవరక అటక

అవ యసరు,

** “ఈ ఆట పృస కర హంశ వంశత, కళపూరణదయం,

భజరజయద అనక కవయము లందు కలదు”

చంతపకసలట

ఇదదరు గన ముగగురుగన,. నలుగురుగన.. పరరలు తము యండల.

నుండ. చంతపకకలు తచచు కున సమనభగలుగకలప: గుటటపస తమ. :

మధయ పటటుకనకూరచన ఆ. ఫకులత" ఆడతరు. ఈ. పకకల లకకకు

వరునడ. మనం. “ప ౦జ", “కచచుట*, “గుర9ం? అన. నలుగుగంజలు'

ఒకపుంజ, శండుపుజలు ఒకకచచ ట; అయదుకచచ బలు ఒకగుర౦ం...

ఒకరు మదట. చంతపకకలుతసకన కుడచయవనకకత)పప ఆవళళ మద వనననలప, పకఎగురవస దసటలక అందుకుంటరు. దనన పటటుపటటడం అంటరు. అపపుడు వనన కుడచయ, గుపపటల కత సుకన

ఒకకకకసర ఒకకకకపుంజచపపున. కుడచత వరళళ స సహయంతన.

గుపప టబయటకులగస ఎగరస: ఎడమచత లక అందుకవల. . ఎగరస. నపపుడు. ఒకకపకకుకూడ కరందపడకూడదు, పకకలు సకగగ పుంజుడూ

లగల : లడటపపు డుకూడ. పకక కరందపడకూడదు, ఇల నలుగు.

పకకలుచపపున తస కవడంల పృమదవకశతతు ఏ8గన. 5గన పకకలు.

రండవచకల కవసత తన ఎడనుచతవ పువరన “ఆట? నూట?” అన అడ.

.. వజఞః 'సరవసయవ ము. తలుగునంసకృత. పు. 1441 శరమత, ఊటుకూర లకష శకంతమమం

గల. “ఆట కవలంట పటటుక ఏపటన పకకలు యవ?ల. *నూట కవలంట లు బం ఇ రచ ఇ are ద ధ ల‌ జప శ ఫ * య డన త ఐకరటలు అంబ? అ, అలు ౬. ఉన" యుప అయుహ‌యనతర*" చ దు

య యం భు అం జ య ణు ళ ఇ అఆ లంట ఎట గ జ జు pe pp గటల పకకలు తస ౩ Cu ఓ నటట న లమ! er, బకకక tw యు న? జ

అందుకుంటూ కంద. ప‌ ను బ కుతూ సంజుదకనన ఎదకస ఎదవ చతతప! టటుకన తనముప౦కకన బటటుకుంటరుు. ఆటపకసు చత లన Sorc,

ఎగరసన పకకను అందుకలకపయన, కరందపకకను బకకలక పయనన. పకకును బనకటపపుడు పృఠకకపకకకు వ9లు కంగన ఆట పయన బర, అపపుడు మరల రండవవరూ మగతవరూ ఇదవధంగ ఆడతరు. వంయదటఆటకు పసనపకకలు అయపయనపపుడు ఆఖరవరద‌ చతపటటు అవుతుంద. మఠల మనషకకగురంచపు ఎనవస మళళ ఆట మదళకడతరు.. చతవటటువచచ నవళళు గుర9ం పన ఒకపుంజ ఎకకు వహయయల, ఎవరదగగరయన గురరనక త తకకు వపకకలుంట మగతవరందరూకూడ అనన పసరు. ఈవధంగ ఆట మరల మరల ఆడతరు; పకకలుఅయపయనవరక మగలనవరు: తలక మూడు

పుంజలు అపపు యసతరు వటన “గరధపుంజ* ఆన గకుడు పుంజ" అన అంటరు. ఈపకకలను తరచ లనవరు ఓడనటలు. ఈపడంచడనక. “గదద, పటటుట” అంటరు,

ఆఖరున ఎవరు వ ఎకకువ గురలు సంపదసత వళు

కూడ ఎకగతకూ వ9ళళ పరశ9మకూ సంబంధ౭చనద, రవ చడమనద య ఆటనరచ సుగుణం.

2 స! aD

ర గ

వ లు

తకకడట

సుదదముకకత నలమద ఒకదనల ఒకటచపపున మూడుచదరలు గసుకన మధయల నలువుగనూ, అడడుగనూ ప చదరంనుండ లపల చదరంవరకూ నలుగుప ప వ పుల నలుగుగతలుగస, దనత మూడుచద రలనూకలుపుతరు, 'డనత ఎగతమదచూసన వబూడుమూలలు కన ఏసయ, చనన చనన రళళుగన, చంతపకకలుగనన సతఫలగంజలు గన యదదరూ చరకరరకం పదకండస తసుకన ఒకరతరువతజకరు

389

ఎదుటవరక త కకడకకుండచూసుకుంటూ తనకు తకకడ యయటటలు ఓక

కక గంజమూ లలల పడుతుంటరు. ఏగతమదయన ఒ కరకంగంజల

మూడు వరుసగవ స తకకడ అయనటటు. అపపుడు గతల ప పటటబడడ ఎదుకష

వర గంజనకదనన పపసుకుంటర, అల పటటడంల ఏగతఘవ

త కమడకకుంట అవ ఒకరకరువతఒకరు తమగంజలు “ముందుక, వనకక,

పక, క9ందక కశలలనక జరుపుతూ ఆడతరు. ఈ జరపడంలకూడ తకకడకవచచు. కనన పరదశలల దనన దడట” అంటరు. ఇడ

మధశ కన పంపందంచ ఆట,

వుల_ మక

దనకకూడ నలమద సుదదత గన, మసబగగుతగన ఒక సునన చుటట, దనక దగువన ఒకచదరంగస ఆ చదరంల మధయగ ఒక

అడడుగతగస, సునన నుండ ఏటవలుగ మూడుగతలు ఆ చదరంగుండ

క9ందకగస, ఆమూడటన కంద మరకగతత కలుపుతరు. మూడు పదదరళళు పులులు _ పదహను చననరళళు మకలు, ఒకరు పులరళళు,

రండవవరు మకఆరళళు గతల మూలఅలలనూ, గతలు కలసనచట

పడుతూ జరుపుతూ ఆడతరు, ఎకకడన ఒకమకవుండ దనకంద గన పకకనగన, పనగన పులవుండ, ఆవరుసల మకపకకగడ కళగఊంట పుల ఆ మకను మంగస ఆకశగడలక జరుగుతుంద,

పులజనన చటునుంచ ఎటుచూసన వరుస Tండు చటల మకలుండ

కటటసత పులఆట కటట, “బలవంత మన సరవ ము చలచమలచత చకక

చవద సుమత,

దననగూరచ దవత9ంశతకరుడుకూడ పసతవంచయుననడు,

+ “తగులు వరవ యన కడుమ చచుగ నడుదు పులులయట, జూదంబులల

_మగలక నరపర బగడ తరుటస‌ సగటల ననత వయఢుండన‌”'

సంహసన దవతరంశక, కరవ గపరజు,

39.)

ఖ = రం0ఠపళ క

వథవహరకంలదనన గవవలట అనడం కదదు. “పరమపద

క పరనషరం” అన ఒక అచచు కబడన చతతపటంల ఒజకచదరపటంగుళం

- శలూంంగల 185 గడులు 18 వలువవరుసలు, 11 ఆడడువరుసలు గ

ఉంటయ. ఒజకకకకుగడల జంతువులు, చపలు, పములు మనుషులు

రకషసులు, దవతలు, బుషులు, సపతలకలు, మనవకరల బమమలు

పయదంంపబడ ఉంటయ,

(ననూ

గడులలక ఉంటయ. నచచనలు కగండవరుసగడు లల పరరంభమ చవరలు పవరుస గడులలక వళతయ. ఈ ఆట ఆడవళళందరూ

తలకరయ తమకు గురతుగ పటటుకుంటరు. వగన “పవులు” అంటరు.

నలుగు గవవ లుతసకన చతలగలకరంచ నలమదపసతరు. అందుల

కనన బరలవడ తయ, కనన వలలకలపడతయ. ఎనన పలలకల వడ

తయ అనన గడులు పటంల ఒకటనుంచలకకంచ ఆ వసనవర పవు”

ను నడప ఆ గడలనుంచుతరు. అలనడపటపపుడు, అద నచచనగడ

దగగరఆగత ఆనచచ నక ప గడఎకకడ అకకడక ఆ పవునుఎకకంచసరు.

అద పముతలదగగరఆగత ఆ పముతక చవరగడదక కందక దంచ

సతరు. ఇల 1క? గడులూదటక చవరవరుస బమమలల మధయనునన

శర మహవషణువు బమమమద నలుపుదల ఎవరక క దరుకుతుంద వరు

పండపయనటటు,

పముల తలలు పవరుసగడులల ఉండ, తకలు క9ందవరుస

ఈ గవవలు గలక-ంచ పయయడంల ఒకక గవవ తరగబడత

“కనను”, ఇండుపడక “దవయం, నలుగుపడత “చమమ” అంటరు,

ఒకకసర .నలుగుగవవలూ బరలపడతయ _ దనన “అషట” అంటరు,

అంట ఎనమద. ఇల “అషట' వడనన “చమమ” పడన ఆ వయకత మరక సర గపవలు పసుకవచచును, ఇందుల పములు మగంగడలూ,

నచచ నలకకడలూ చతర వచత)ంగ ఉంటయ, జవతంత వలన ఈ

ఆటల ఏద అనుకుననటలు నడవక పరతనమషం సంభ9మశచరయలు

కలుగుతుంటయ. ఇద పూరతగ వనద పరధనం. నవవుల పువవుల హరవలు,

aa)

391

డయస‌, వ. జగరవుగరు ““'పరమపదసపనపటల ఖండకల

జ. ము మంగడనన గు: చ యలవశరు మనసషగతనన జఞపకం

చసతు ర

క “మున పునరజనమ ధకరం

మనవ .వధమవతరం” అన,

అవునుమర. పదదపమున బల పడత కందక మదటగడల కసతం, అ

గడల ఉనన బమమ కత. మనవుడప9ధమవతరం కకతగ !

వవవనగుంటలట

నలమద వరుసగ ఏడుచనన గుంటలు పటట, వనకదగువగ అడ వధంగ మరవడుగుంటలు పడతరు. కందరు నలకుబదులు చనన బలల

చకకమద యల గుంటలు ఏరపటుచసుకుంటరు. ఒకకకక గుంటల పదమూడురళళు పసరు, ఆట ఆడయదదరల ఒకరవ ప వరుసగుంటలు,

రండవవరవ కంందవరుస గుంటలు. మదటవరు ప వరుసలగల ఒక‌

గుంటలనరళళుతసుకన అకకడనుండ వరుసగ 'మగలనగుంటలల క

జకనకకటచపపున చసుకుంటూకళళ అవపూరతయన పమమట ఆ' పకకన పన, క9ందగల ఈ రండు కుగుంటలల నరళళూ కసుకుంటరు,

అనంతరం' రండవవరు క9ందవరుసనుండ ఏదజకగుంట కన రళళుతను.

కన. మదటవరలగ చసతరు, : రళళుతసకనటపపు డు గతంలకశ

కబడడగుంటలల తను వసనరయత కలప నలుగుర ళయు అయత ఆ నలుగు

రళళూకూడ తకఘసుకవచచు. ఈ నలుగున “ఆవు” అంటరు.

ఈ వధంగ ఆడగఆడగ చవరక ఎవరక ఎకకువరళళువసతయ

వరు గలచ నటటు. ఇద సమయసఫూ రతకసంబంధంచన ఆట, ఏ గుంట

ల వతసుకనవంచత ఎకకువలభంవసతుంద సకండలమదఆల వంచఆడటం

గలుపునకు కలకం, పృకరయకంచ దనన బంహమ బసతలు యంటంట వశ

షంగఆడవరు, సతమమవరుకూడ య' వమనగుంటలట ఆడందన

మన న జనపదరమయడలల ఉంద,

ఈ పంచకళయత. పు, ల౬

అరుదగు జూదం. త మచచ న గండుస‌ అన ma)

డరమగు నమన గుంటలు

సరసత మనడు చునన సకులంగనయన‌'

తకు డుబళళట

నలమద సుదదత దదపు అయదుమటరల పడవుగత గస, దనక సమనంతరంగ ఒకమటరుదూరంల మరగతగస, వనమధయకళన అయదుసమభగలుగ వభజంచ గతలుగసరు, రండవ జగలనూ, నలుగవజగలనూ మధయగ నలువుగతగస వనన మరల రండసభగ లుగ వభజసరు. ఈ భగలకు “కనలన, “జగలన”, “కళ” లన పరయయవదలు. గతలకు “గర, “వర” అన పరభష. ఆట పరం భంచ వయకత మదటజగకు ఈవలనలచవనకకతరగ తన తలమద నుంచ ఒక పంకుముకకను ఈ -జగలక వసురుతరు. (ఈపంకుముకషక “బళళ స) అద ఏ జగలనూపడకుండ బయటపడన, గతమదవడన. తనఆట పయన ఖ, మదటజగలపడకర రండవజ గలవునన రండు భగలల‌ క రంగుకళళూ పడటటటు గంత, అకకడనుంచ మూడవజగల జ౦ంటకలు నలుగవజరగలన రండుభ గ లల రండుకళళు, అయదవ జగల ఒంటకలు వస వనకక తరగ వళళనరతగన మరలగంతుతూ వచచ ఒకటవకనల నబళళమద ఒంటకలువస, దననతనబ ముదదడుకన గరదటవసరు, ఇలగంతటపపుడు వగరమద కలు పడకుండ, ఎకకడ వరుసతపపకుండ చసత మదటకన తనకు వండందనన మట. ఇలగ అనన కనలూ పండంచల. ఎపపుడు తసపఆడతక అపపుడు ఆటపయ నటటు, అపపుడు రండవవయ కత మదటవయ కరపండంచన కనల అడుగు పటటకుండ అవతలకనలకదుమక మగలవునన కనలువండ సరు. జకవయ కత పండంచనదనల రండవయ క కలడరదు. అల ఎవరు ఎకకువకనలువండంచ ఎదుటవరగమననన ఆపగలుగుతర

* కషడలు పు, 1442 ఊటుకూర లకషమకంతమమ శశ భజ రజయము,

393

వళళద గలుపు. ఈఆటల జఒంటకలతనూ, రండుకళళత నూ గంళల

తుండడవలల కళళకు పరశమకలుగుతుంద. సరగ తము ఆనుకునన కనల క హూడకుండ బళళ వసరడం చకటల కూడ లకషయంమదక గుర

పటటసధంచడం ఆలవడజసతుంద.

తతు మమ ౦డ

పలలలందరూ కలస పంటలువనుకన దంగను నరణయసతరు, ఆ

దంగ మగతవరవరయన నలబడఉఊండగ ముటటుకుంట వళళు

దంగ అనన మట. అందువలల వళళు దంగకుదరకకుండ తపప ంచుకు

తరుగుతూ దరకప తమనుకునన పపుడు కూరచుండపతరు,. ఆ కూరచు

నన నరన కతతమద చయయ పటట దంగ “తుమముండ” అంటుంద. ఆ తప వత నలబడఅడుతునన వరవర నవచచ ఆ కూరచునన వళళగ కర తమదర

చయయవస “ల” అంటన లవల. అలలచ మళళ ఆటలపలగన వచచును. ఎవరూవచచ వళళను లవదయకుండ చూసుకుంటూ దంగ ఇతరులను ముటటుకవడనక పయతన సతుంద. ఇందుల దంగకు దర కకుుండతరగ చకచకయం, వగవంతమనపరుగు అనుకకుండ అ

వడతయ.

చకలణబనఆట

పలలలు ఒకవలయంగ, తమవనుక ఏంజరుగుతుంద తలయకుండ,

ముఖలు కYందకవంచుకున కూరచుంటరు, వళళు “పంటల దవర

నరణయంచుకునన వయకత వరపనుక చుటటూతరుగుతూ తలయనవవకుండ

ఎవరకరవనుక రుమలు చుటటగ పడ వసతడు. అద ఎవరపనుక పటట

బడంద అవయ 1 అదగహసత వంటన ఆరుమలుత సుకన దనక ఆ

దంగను తను కళశచసన సథలంలక వచచ కూరచు నవరకూ తరమతరమ

కడుతుంటడు. ఒకవళ తనవనుక రుమలు పటటనటటు అతనుచూసుక

కుంట ఆపటటనవయ కత చుటటతరగవచచ ఆ కూరచు నవునన వయ క కన అరుమ

లుత అతనులచ వలయంచుటటూ తరగవచచ తనయధసథనంల కూరచున

దకవంబడంచకడతడు, ఇలగ మరకరవనుక మరకరవనుక రుమలు,

పడుతూ ఆట మంచరంజుగ సగసతరు. రునూలుత వపుమద బదడం

194 a En అమ న డకన. pon (" వ‌ త

లల పట‌ సం నర అన సద నం స న అలల న 1 పన సం ట శ నకలవసలటుటపణల వ టడంల ఉంట:ం6౬. కనుక అనడు చకలపనకు

చ ళ‌ -

లు తమలజఒకరన పలగనూ, ఒకరన మకగనూ

నరం: ంచుకుంటరు. మగల‌నవళళంత చకులు బరజప ఒకరచకులు

ఒకరుప॥। పన‌ వలయంగ నలబడతరు. ఆ వలయంల “మక”

జ ంటుంద. వలయనక బయట పుల చుటటతరుగుతూ “కంచ మకను

కసన‌” అంటు6ట మగతవళళు “కలర గసం” అంటు కరస‌గ

పడుతుంటరు. ఇల తరుగుతూ తరుగుతూ పుల సందుచూసుకున

లనకజ రబడడనక పరయతన సతుంట వలయంగ ఉననవళళు చతులు

అడడు పటటస ఆపుచసతుంటరు. ఇంక బలవంతంగ గంటుకున పుల

లవలకపళళపశ లపలునన మకను జయటకరలప వరల పరద

లనుంచబయటకు రకుండ కసతరు. పుల బయటక శ "సత మ లపలక

పతుంటుంద. ఎంతసపటక దరకకుంట పుల ఓటమ ఒ పపసుకవల.

ఇద బలవంతులనుండ బఆహనులకు రకషంచలన నతన ప9బధంచడమ

కక వనదం కలగసతుంద

దగుడువనతలు

ఇవ ఇండు మూడు రకలుగ ఆడతర. పంటలు వసకన

దంగను ఎనను కంటరు. దంగకు కండషుమూయడనక ఒకరన తలలగ

నయమసతరు. తలల పలలలందరన ఎదుటగలజటట దంగకు కళళుమూస

“వర వర‌. గుమమడ పండూ వరపరవరు?” అన పటలపడుతూ వరల

ఒకరన చూపసతుంద. వరు దంగ. "ముకకుమద. చననగ గలలుతరు.

దంగ వరపరు చపపలకపత తలల. కరటరర నువవూ పరప”. అంటుంద.

అలగ ఒకకకకరన చూప అడుగుతుంద. “ఎవరనయన. చపపగలగత.

వళళు దంగగ మరతరు, ఎవరనకూడ' చవపలకప త తలల “పలల

వచచ ఎలక హుక‌, ఎకకడదంగలకకడ, గవ‌చప‌” అంటుంద, అందరూ

చన “70

పయ దకకుంటరు. తరువత దంగ వళళను వలక ముటుకరవలట, అల వతుకుతుంట దకకునన వళళువచచ తలలనము బర వ సుకుంటరు, వర

రయన తలలన ముటటుకనల గ దంగ ముదదసుకుంట వళళు దంగగ మరతరు, రకుంట మదథదంగక మళళ కళళుమూస ఆడతరు, కనన చటల వళళ అసలు పరలుక కుండ ముందుగన చమంత, బఠశస గులబ అన మరుపరలు పటటుకున ఆ పరలత ఆడతరు. దంగ గురతుగ

ఆపరల చపప ల,

ఈ ఆట సపరశ జఞననన, ధరణశ కరన కలుగజసతుంద,

* ఈ ఆటను 'సునమలతము” అన వతసయనుడు పరకననడు,

ప౦ందవంరగందట

పలలలు రండు జటటుగవడ ఒకజటటువరు దూరంగ పళళ చటున కూరచుంటరు. రండవజటటువరు తమల ఒకరన పడుకబటట కనపంచ కుండ పన దువృటకపపస మగలనవరంత దకకుంటరు. అవతల

జటటువరు “పంద మురగంద? అంట ముసుగుల మనష గంతు మరచ

““మురగంద” అంటుంద, అపపు డజటటువళళువచచ చూస ముసుగులన మనష ఎవర చపపు కవల, “మురగంద? అనవచచన సవరనన బబల, మనష స జునుబటట ఆజటటంత ఆలచంచుకన ఫలనవయ కత అంటరు. అద సర అయత ఆజుటటు 'నరగనటటు, అపపుడు రండవజటటు ““ముసుగుపరట”గ

మరతరు, సవరనన జటటపలబడం, ముసుగుసవరూపనన బటట ఊహం

చడం అనవ పలలలల ఉతసుకతను రక కరంచ చడమ??క నశతపరశల

ననూ, సమషట దధయతనూ అలవరుసతయ.

కురచలట శ‌

నళళత గన, ముగగుత గన ఒక పదదవదలయంచుటట, ఆ వలయంల అడసలలలు ఎంతమందఊననర అంతకుజకట తకకువగ సుననలు

(మనషకూరచ వడనక సరపడనంతస చుటట ఒకరు నరవహకునగ ఖయట నలచ గంటకడుతుంటరు. గంటకటటనంత సపూ పలలలు వలయంచుటటూ

' గ orn Wr wm | 1 మ 1 F ' > ' వతసయన కమ సూతములు (8.877)

396

ఒకర౭సుకఒకరు పనగడుతూ గంటఆగగన తవలదుః;

దడల ఒకకకరు కూన ఇవల, ఇల కూరచ గన ఒకరు మగలప తగు,

అతన ఆటనుంచ తపపు చ ఒకసునన చ రపసరు, మళళ మళళ ఇలగ

ఆదస సతూ ఒక కరకయుసున ఎ చకపసతూ ఓక‌ కకటకకరన‌ తపప సతుంటరు,

ఇలగచసతు సూవగ చవరక ఒకకరు మతం మగులు తరు ఆభటకురవ ల.

వరు పండనటటు. కూరచున ఈసునన లను కురచలు గథ వసతూ దనన “కసురచ లట” “అననరు, ఈఆటల మనసు తవరగ నరణయం తసుకవడం కశకురన లను ఒకకంటకన పటటుకుంటూ పరుగు పటటడం పముఖయం౦ తం సయ,

అత

ఇపపుడు కురచలటంట నజమన కురచలట, అంట కురచలు ఒకర

మద ఒకరు వసురుకవడం. పలలలు యల కురచలత కటటకుంటు 6డడం

చూస ఒకతలల “అద వంటర9' అల కటటుకుంటరు! అన అదలసత ఇద

“అసంబల ఆటమమ అననరట.

క క

ఒకచట ఒకరమపటట దనక వద పదహను అడుగులదూరంల

మరకరయ పడతరు, పలలలు రండుజటలుగ వడ ఆ రళళమధయ ఒక

జటటువరు ఒకరుముందుక ,ఒకరువనకక. చపపున దూరదూరంగకూరచుంట

రండవజటటువరు వరక మధయమధయ అకకడకకడ నలుచుంటరు, మదత

జటటుల ఒకరు దంగగ అటూయటూ తరుగుతూ నలుచునన వళళను ముటటు

కవడనక ప పయతశనసతుంబరు. వళళు దరకకుండ ఆపడకూ, ఈ

పడకూ తపపుకుంటుంటరు. ఎవర న ముటటుకుంట వళళు అవుటనన

మట, ఆటనుంచ తపపు కవల. దంగ అలతరుగుతూ కూరచునన

వరల ఎవర కర శర రంటవజటటుమనష దగగరుంద ఆమవపు తదద ఉకరకర””

అంటుంద. ఆ వయ లచ రండవజటటుమనష నముటటుకుంట ఆమ అవుటు,

అ తరువత ఈమకూడ మందటదంగలగ తమజటటులన ఇతరులకు

కకక పడుతుంద. అందరూ అవుటయపయక మరల రండవజటటు

వరుకూరచుంట మదటజటటు నలబడ ఆడతరు...

397

ఈఆటల నలుచునన వళళు దంగనుచూసుకుంటూ. కరగడం, కూరచునన వళళు ఎపపుడు తనకు “'కకక” పడతర అన ఏమరుపటు

లకుండ చూసుకుంటుండడం ముఖయం, ఇద నడు కనన మరపులు చరచు లత “క” ఆటగ అంతరజతయపృసదధహందంద. నజనక మ

ఆడరపలల లఆటలఅయన కనన చటల మగవళళు, కనన చటల పదదవళళూ

కూడ ఆడవరు.

ఆకుఆ ఉట

సధరణంగ పంటలువసుకన దంగను నరణయసతరు, మర

పదధతళూడ ఉంద, “అకకు పకకు కరపకు ఢం, ఢూం, భళ అన

పడుతూ ఒకగమట ఒకట మనష మద లకక సత పూ చవరమటరపడనవరన

పండపయనటటు ప9క దసరు. దనకమరుగ కందరు “అగగ పటట,

గుగగపటట, కడ కంగ ఫరంగ, పలల, పద‌” అన పడ పండసతరు,

ఈపటకు బదులు కనన చటల “ఉడుం, తుడుం, తుటల‌, మలల‌,

పం పరంగ‌, రూట‌, మట‌ చట‌ దబబ” అనకూడ పడతరు,

ఈవధంగ అనకసరలు పడుతూ లకకంచ పండంచగ మగలపయన

చవరవయ కత దంగ. అతనన ఫలనచటటుఆకు శమమంటరు. అతడు

దనకసం వళళగన మగలనవరంత దకకుంటరు. దంగ ఆ ఆకుత

వచచ వరల ఎవరనయన ముటటుకుంట. ఆ ముటటుక బడడవయ_కత దంగగ మరతడు. కనన చటల ఇదదరు దంగలనుకూడ నరణయసతరు. తము

ఎదుటవరక కనబడకుండ మసలడనక కవలసన మలకువలూ, అనన.

షణకుకవలసన పటటుదల నరపుతుంద ఈ అట,

థంకల టట

ఇదదరుగనత ఇంక ఎకకువమందగన కలసఆడ ఆటజద, ఎవర

మటటుకువరు మమడదంకలు తచచుకన, చనన వలయంగ ఒక గడగస.

అందుల అందరూ సమనంగ ఇనన సడంకలన పడతరు. ఈ గుటట

పరు “గుడ”, దనక -దదపు 15 అడుగులదూరంల అందరూ ఒక వరుసల నలచ ' ఒకకకరూ ఒకకకకటంకను గుడదగగరకు వసరల.. ఎవరటంక గుడకఎకకు వదగగరవడతత ఆవయకత దనత. ఆ టంకలగుటటను

కడతడు. ఆ కటటడంల ఎనన బంకలు బరదటవసత అనన అతనవ.

ఆవ వసతునన ంతసహూ కటటవచచు. కటటనపపుడు ఒకక వంకకూడ 2క డటకకహయన, కలటచంక దరల ఊండహయన అతన రందయనట అపపుడు తరువ తదగగ రవనక అవకశంవసతుండ. అలగ కః మంగ

అందకకను. గుడల ఇంక చంకలుండగన అందరూ అవటయప

మరల మదటలగ గంకలువసర ఆడతరు. అవ అలుపత మరల

సమవటలుగ గదంకలు గుటటల పడతరు. ఇందుల ఎవరు ఎకకువ

దంకలుగల సత వళళు గ పప. ఈ ఆటల మనషక గుర అలవడుతుంద.

ల‌ “బచ “లటక యదమూలం, ఫ

రం పృతనను ఛ ౪౦

జంకలటలలడ ఆరడుగుల వయసరథంత జకవలయంగస, అందుల

మధయగ ఇసుకకుపప పటట, దనల చననరయ పటట కపపడతరు,

దనక పదఅడుగులదూరంల జక సంకతం పటట, పంటలు వసకన నరణ

యసతరు. దంగ కుపపచుటటూఊనన వలయంమద తరుగుతుంటడు. మగలనవరు అతనక దరకకుండ వలయంలకవళళ కువును తనను

తుండల. అల తనన నపపుడు కువచల‌ నరయ బయటకవ సత దంగ నరగతసంకతనన ముటటుకువచచ దక అతనన వ పుమద గుదదులు గుదదు

తుంటరు. దంగ అద ముటటుకువచచ లగ ఆరయన కువపల వటట

కపపయయల. అల కపపలడ బల గ దంగ సంకతనన ముటటుకువచచస

ఎవరనన ముటటుకుంట వళళు దంగ, కువవను తననటపపుడు వల యంల దంగ ఏవంగ న ముటటుకగలగకకూడ వరు డంగ. ఈ ఆట

మ

మనషక చురుకుదననన, మరుపుదడులన నదపతుంద,

బంగరలట

కర9త చయబడడ బంగరలు యపపటక తరథలల అమము తుం

రు. గురడంగలతలభగం పదదదగ (గపురం పలగగ), మధయభగం

మూడు నలుగు మటలుగ తగగుకుంటూవచచ , కంద చనన బడపం

వంటద ఉండ, దన అడుగున మధయల ఉక ఇనుపములలు ఉంటుంద.

ఆ ములలు దగగరనుంచ మటలచుటటూ తలవరకూ. నులకత9డు గన, నవరు

తడు గన చుటట తడుచవర చూపుడు వలుక 'బటనవ9లుక మధయ

399

పటటుకున లఘవంత క9ందక వసరత అద ఓ9ంద గరయన తరుగుతుంద, చంకటపరయ ర శవ రకవవ ల చతు లల కవత వసతువుగ ఇద ఎల తరగంద చూడండ,

“రంగు రంగున తరుగు న బంగరంబు

ఏమయ వయుచునన డ యసుకలన బడక పలదు హ తంబు పటటలదు

ఎటటు వచచనద దనకంత చదువు” అంటరు,

ఈ బంగరలత ఆట బల గమమ తతుగవుంటుంద, ఆడవళళంత

వళళ బంగరలకు తళళుచుట సదధంగ ఉంటరు. ఒకరు ఒకట రండూ మూడూ అనగన అందరూ జకసర బంగరలు నలబరున వసర అవ తరుగుతుంట ఎవళళు నుటటుకువళళు తమ బంగరలన తమ తళళత ప కగరస ఎవరయత ముందు అందుకుంటర వరుగలచనటటు, మగతవళళంత తమ బంగరలు నలమద తగుమ _సతరు వలయం గస అందుల పడతరు. ఈ సగగన ఆటగ డు తన బంగరనక త9డుచుటట వనమదక వసురుతడు, దనములలు అకనడ కననంటక కననలు పడచ తరుగుతుంటుంద. దనన మరల ఆ బంగరందరుడు తరడుత ప కఎగరస అందుకవల, అల అందుకరలకపకత మళళ ఆట మదటక

వసతుంద. అల పడచన కననలను “పుచచ” లంటరు. ఒకకసర ఆ బంగరం తగలడంత ఆ వఅయంలన కనన బంగరలు గతదశ బయటకు వచచ సయ, ఆపపుడు ఆ బంగరలతలూకువళళు కూడ

తలవయ ర కలగ పలయంలన బంగరలను కడుతూ ఆడ శ వచచు అనన చంగరలూ బయటకవచచ సత అందరూ నలబరున బ కంగరంను త9పప మదటలగ ఆడతరు,

ఈ ఆటకు బంగరం త9పపడంల నరపరతనం, గురచూస కటటగల గడం, అవకశం ఎపపు డువసతుందఅన వమరుపటులకుండ చూసుకుం టుండడం ముఖయం, వ?ఖయత జనవదకథధ “రములమమక ధల ఈ బంగరమ కధను కలయమూకసుకు తసుకడుతుంద. శరనధున వలన ట చరతరల బలచందయున యుదధనముఖున చ? సందకూడ ఈ బంగరలబ,

400

గల‌ రయలట

శ a ర

అంతరకషంల గ9హలగమనం పరకస ఆకశంల డదడు గళ అజత

-యలదుతునన డ! అనపసతుంద,

గటటసమమంటుల చయబడడ గుండన నునుపన గశకయలు ఫసస డూపులల అవుతుంటరు. ఆటగళళు ₹ండు జటలుగవడ నలమద ఒక

చనన వలయం స; దన‌కసు నూరు నువపడఅడు గులదూరంల ఒక

జరడసతర, నమ బరుసు చసుకన భరుసువచచన జటటు తమ

గకరకయలు ఆ వలయంల పడతరు. _ కండవజటటు బరమదనలచ

వనదగగరకు త తమగళలు వసర అకకడనుంచ ఆవలయంలన గళలనన ౦

టన తమ గళలత కడుతూ బరదటంచల, కటటడం అంట మమూ

లుగ కటటడంకదు. చూపుడు వ9లుత గన, నడమ వ9లుత గన ప

భగంచవర గళ పటట 'రండవచతత వనకకలగ బణంల ఎకకు పటట

వదలల. ఈ ఆటలచూపుడు వ)లుకు మరపరు “లడకతలు”. తనగళదగగ

రనుంచ ఒక జనదూరంకలచ అకకడనుంచ అవతలగన కడతరు.

ఇందుల గశటలను కయలన పలుసరు, ఆకయకు తనగ దూరంగ

ఉంట “కవనన ర అంటూ దనదగగరకువసర, అకకడనుంచ దనన

ఎదటకకడతరు. ఈకవనన రన ఒక దబబ కుముందు ఒకకసరమతమ

పయయల. అవతలకయ దగగరగగన ఉంట “అకకడకకకడ కవ

ననర” అనతనన గ దబబకబరసతరు. ఎపపుడు కయను కటటలకపత

అపపుడు అతను అవుటు. ఇలగ ఆ జటటువళళు అవతలజుటటువర అనన

కయలను బరదటసత తరువతఆటకూడ మళళవళళద. ఏ ఒకకట

మగలపయన అందరూ అవుటయపయన వళళ: ఆట పయన టర,

అంతకకుండ కట వన కయ బరదటత కూడ అ కటటనవయ _ అవు

టయప తడు, దనన “కవననర* ఆట అంటరు.

ఇందుల గురచటలట మరకటఉంద,. ఒకచట చనన గు౭ంటతకవవ

దనక ఇరవయబలదూరంల గతగస అందరూ అకకడనుండ తశ

గ కలను వసురుతరు. గుపరలకు ఎవరు ఎకకువదగగరపడత వరు ఒక

జనదూరంకలచ అకకడనుంచ వలుత గళన గుంటల వయడంగన,

af

401

పకకకయను కటటడంగన, లద “కవననర” అన గుంటదగగరకు

పయయడంగన చయయల. అద గుంటల పడనపపుడూ, కయను కటట

నపపుడూ ఒకకమరమకు వసతుంద. పద మరకులు తచచుకుంట తను

పండనటటు, ఇల పండనవళయు తపపు కుంటూ మగలనవళళు ఆడుతుం

టరు. ఇకకడ లకకలల ఒక వశషముంద కయను రండుసరలు

గుంట భవస, ఆ వచచన రండు మరకములూ 'చలలుచసుకున గశనకడకత

అయదు మరకులువసతయ. ఇల చలలుచసుకున 'గశన కటటలకపశ మ

దట రండుమడకులూ కూడ పతయ. అయదుతరువత గళ నకడపకర

తమమద మరకులు, ఆ తరువత పదవమరనశుు గుంటల వస తచచు

కవల. మరనయమం ఏమటంట గుంటల గశన తమమదసరలు వస తమమద మరకులు సంజ పదసత పదవమరమకు కుమత)ం గళన కటటల,

ఇల ఆడగ ఆడగ చవరకు ఒకరు మగులుతరు. అతను పండన

వళళందరక ఒకరతరువత ఒకరక “పలకలు” పటటల, “పలక” అంట

పండనవడు గుంటదగగర తనగశరఉంచ కూరచుంటడు, ఓడనవడు

గత అవతలకవళళ ముందుకువంగ తన _రండుకళళమధయనుంచ గళ

వసర అకకడనుంచ గుంటవపు అరచతతనూూ, మచయయత నూ గంటు

తరు. దనన “డకడం అంటరు. డకటపపుడు ఆ కయవళళ గుంట

దగగరకయను శగలడంగన, గుంటల పడడంగన జరగల, అల

జరకకుంట గుంటదగగరునన వడు తనకయత ఆ డకబడడకయను మరంత

దూరంగ కడుతుంటడు. ఆ దబబగన దనక తగలకుంట బతను తన

కయ మరల ముందుకు డకుకడు. ఈ పలకలలన ఉనన ద ఆటపుబ,

మతతంమద ఈగలకయలట మనషక నదనం, గుర నరచు తయ,

గూ ట బ ఖ ట‌

| ఈ ఆటను హందల “గ లలదండ” అంటరు. నచన సమున

ళ తతర హరవంశంల దనన “గలల దండ అన వడడు. ఒకచట

మూడుఅంగుళలలతు గుంటను చనన గడలతవవ, ఆ గడమద ఆరం

గువలపులల అడడుగ పటట (దనన బళళ అంటరు, ఒక గజంకర9ముకకత ఒకరుదనన గుంటల నుంచ ఎదుటక గూటతరు. ఆ యదుట ఒకరు

402

[=] డూ సహ అల న + _ సం జ

కస దనన చతులక అందుకుంలరం

అల అందుకుంట "౫ దడనవశతు పడనటటు. అద వళళకు దరకకుండ జ ఉల అ

బ శ చ ఒరందపదత పదనడననకస గుంటదగగరకు వసురుతర. ఆల వస త‌ శన స

గ ట గలు శ శ రగవచచ ఒళళును అటగడు తర వగ కరరత ఎదుటకవడ తడు, ఆహ ay

అద కరకు తగలకుండగన, తగలరగన కందపడ గుంటనుంచ ఒక

కరఫకలతకంట తకకువవుంట ఆటగడు ఓడనటటు ఎకకువజుంట అకకడ

నుంచ గుంటదగరకు కరతకలుసరు. ఈ కలతను ఒకట వండు, మూడు అనకక “కరం, కండ, నర, నడడ, మూల, మ డడ” అగ చత

మన మటలత లకకసతరు. అల వడకరలుంట ఒక “లల. లలకు

ఒక దబబచపపున వడవునన బళళచవర కరశతకంగంచ ప కలవగటట దూరంగ కడతరు. ఆ వళళపడనచటునుంచ హృతవకషంవయ_క

'అలల బలల చంగననర కర‌ కర‌ కర‌ ఆంటూ గుకకతవవకుండ కూసతూ గుంటదగగరకు వసతడు. మధయల కూత ఎకకడయన ఆగత

అకకడనుంచ మళళ యందకటల గన అబళళను కర9త కడతడు ఆటగడు. మళళ అకకడనుంచకూసతూ గుంటదగగరకురవల, ఈబళళను గూటనపపు డుగన, ప కలవదసనపపు డ గన ఎదుటవరు. ఆబళళను కందవడకుండ పటలసుకునన, గుకక ఆగకుండ కర కుంటూ గుంట

దగగరకువచచ సన ఆటగడు అవుద, ఈ ఆట ఎకకువగ దమమునల

జటటడనన, ఎదురువచచ వసతువును య బవబదసుకవడంల కశలనన నరపుతుంద, _

ఎదుటనుంచ వసరజళళను కరళత కటటడంతరూ, నట 4 కట‌ ఆటల ఎదరనుండవసరబంతన బట‌ త కటటడంతరూ వరకంవచూసత ఈ రం

mo డంటక “వంశవృకషం ఒకట అగబసతుండ,

* ““ఈరఈ అటరను బుదధ ఘ షకవ ఇంచుమంచు ౧౪౧౦ ఏండలనడు

““ఘటక ఖలనము” అన వరణంచడు. ఘటక అనగ చనన కరపులలను

పదదకరపులల త కటటుట అన కవ వరణంచడు. .

* ఆంధభుల సంఘక చరతర, సురవరం పకపరడడ,

403

కతక మమ చు

హందల దనన “రూడ‌ బందర‌” అన పలుసతరు. ఇడ తటరలల సూ

చటటువునన పందశలలనూ ఆడతరు, “వంటలుదయరగన, అకకుజవు- చపపన యతరపదధతులదవరగన దంగను సరణయసతరు. మగత

న ఒకరుఒకపులలను దూరంగ వసరశకక ఆడవ కండరూ చలల కస ఎలల దకకుంట రు. దంగపళళ ఆ పులలనుకచచ నశ రచనచటు

ం చటటకక వళళను ముటటుకవడనక ప వ9యలన సడు. ఈలగ

రు దంగకు దరకు డ చటటుదగస ఆ పులల నుముటటుకన దనన

చటదుమదునన 'మగతవళళందరక ఒకరను౭ంచకరక అందంచసరరు,

ఇక ఆ పులలనథు షటబటసుకునన వరన దంగముటటుకునన పయజనం

లదు. పులలముకతనవరన మతం ముటటుకుంట ఆ వయకత దంగ అవుతడు,

ఇకకడ దంగ తను పటటన చటు పులలముకక ఎవరూతకకుండచూసతు

కుంటూ ఇతరులను ముటటుకవల. ఈ ఆటవలల చటలు వకకడంలనూ దగడంలనూ పవణయం అఆవడుతుంద. ఈ ఆటను సపుశసతూ ఆడ పలలలు పజ పటకటుంద -_

“శరరువుల చటున దగుదమ కత కమమచచడుదమ

కమమలచటున దగుదమ”

ఇల ఈ ఆట రత యపటల చపపబడంద,

కరంలట

కలువగటలమద, పుంతగటలమద, రడలమద వశువులుకచ పలలలు దూడలు గడడమసతుంట తమ దగగరనునన కరశలత ఈ అట ఆడుతుంటరు.

ఒకచట దరకడడుగ ఒకగతగస దనక దదపు పదమటరల దూరంల

మరకగతగసరు. బమమ, బరుసూ వసుకున జరుసువచచ నజటటు

మడజగతమద తమకర)లు పండుకజడతరు. బమమవచచన జటటు రండవగతదగగరనుంచ తమకరలు ఆ. కరలఆవలకు వనరల. వసరన కర ఆ కరరలమద పడ ఆగపయన, కర9లకు ఈవలపడతన ఆ కర దరుడు అవుటు, ఇల అవుటుకనవరు తమకరలమనలత ఆ కర)

క wen సం స ౯ వణన rE we ల అ, ల (య. a gr re

ad) as ow at Cc IE - ce: CHORE ww at కలు డం ట క జ గ pa Ce Oa a మ న ల‌ న‌ టట వ a ఆ oan)

CA ష ఖ

ళ‌ తనల ap om fam fp శ జ భభ ఖ ట ల అన‌ జ ళు . జయ శ Ww మద తనకర9ఉ డవ డ కజవదు అవుట. ఆ ౭క ఎనన సదద

|| |

చ sa న ఇల ను అట‌ "om మద a ea ర గ ఖ‌ నను చట బ అనన ఆలు. గనటటు,. ఒకటఆటకు ఒక ఓక ర జు త జ ఆల‌ ట (oan) ష అజం! foe

చ ఇ

a

న! భు 4 నల జ “1 pf (| ఉట ల ae" ee, [ఉద‌

“క తం” అంట అటకటనవంయ తవుకరత అపతలకర౦ంను తముకష అజయ రు చ జ be

Cc

gee mm అనం క rn tw య =e ద‌,

నళళత గన, ముగగుత గన నలుగుజరల పవడలబున, ఇందు

జరల ఎడముత నలుగుగతలు పసరు. ఈ గతలన “పటటలు అంటరు,

మదటపటటనూ చవకపటటనూ కలుపుతూ ఆ చవర ఈ చవర టల

వనన కలుపుతరు. అపపుడు అవ మూడుకనలుగ వరపడకలువ. ఈ

కనలల మళళ మధయగ వందటరవటటనూ, చవరపటటనూ కలుపుతూ ఒక

వదట పసతరు, జటటుకు అయదుగురుచపపున రండు జటలుగ వడపతరు.

ఒకజుటటు పదటకుజకకకకరుచపపుననలబడ అటూయటూ బరజ సతూ రండవ

జటటువళళన అవదట వళళనవవకుండ కపలకయల, మధయవళట

కసనుంచ ఆకసకు ఒకర కపల, ఈ ఆటలళ *దూరంగు బుడత”

అన ఇరుపకషలకూ యషటమనవయ కతన అదనంగ పడతరు. అతను

ఎపపడూ దూరజటటులన ఉంటడు. దనక దూరవరు అరుగులు, వళళు అయదుగురూ అవుతరు. దూగరటపపుడు కసవళళు ముటలు

కష దూరవయ 8 అవుటయపయనటటు. దూరవరల ఎజకయరు చవ

రకళళ తరగరగలగన వళళు ఆట గగగనటటు. అయత ఆ వయకత తరగ

చవరకంటూ రనకకరలదు. వనకకవచచటపపుడు మూడవగడల నునన

తన జటటువణజ కల సతఅతను ఒకటవ గజలవ వళట కలసత, ఆ ఒకటవగడ

లనవడు బయటదు రగలగన జయమ. దనన “ఉపపు - అందవవడము”

అంటరు. అలవయలకపత మరల రండవజటటుకు దూర అవకశం

వసతుంద. ఇందుల ఈనష లపలక చరకుంత తసుకవలసన జగ)

తరలు, కసతునన వడక దరకకుండ ల‌ క నక వ) వశంచనరచూ అలనడ

తయ. కనన పంతలల దనక అరచక అనపరు,

* “డప పపనబటటలడు గడ నుసపలు దతతురుగక‌ యదవుల‌” Trin te

జ ఉతతరహరవంశం, నచన సమనధుడు.

405

చడుగుడు

ఈఆటల పతరకత కంగుతరగడమనడ. ఇటూ అటూ రండు

జటలూ సంసమనం౦గనలచ అవతలజటటునుంచ ఒకడు యవతలకంగు ల నక

వచచ కూసతుంట ఇవతలజటటువడకడు అవతలకంగుల‌ కవళళ కూసతుం

టడు, దనన కంగుతరగడ మంటరు, ఇందుల వచతం ఇవతలకం

గుతకూసవడు నరపుగ వనకకవచచ అవతలకంగుల కూసతునన వనన

పటట సత మగలనవళళు కదలకుండన కకసతరు. అతను అవుటు, కూతకు

ఎళళనవనన అవతలజటటుప బర సుకునన అతనుకూతఆపకుండ ఎలగలగ

వడపంచుకన కంగు ముదద సుకుంట ఆ పటటుకునన వళళంత ఆవుటు,

(“కంగు అంట రండు ఏ జటలకూ మధయ సన సఎహదదు గత కూత ఆప

నపపుడు ఆ కంగుల వళళు అతనన ముటటుకుం టచలు కూసవడు అపపటు,

ఇపపట “కబడ” ఆటలగ మరకులపదధతగ క అవుటయనవళళన పూరత

గ ఆటనుంచ తపపంచడం దనలన పదధత. ఇందుల బలహనంగ

ఊనన, పకషనక ఒక మనషన అదనంగయసతరు. ఇతనన “సత౦కయ‌'

అంటరు.

కూత “అరబల చడుగుడు చడుగుడు చడుగుడు” అంటూ దమము

ఊనన ౦తవరకూ ఆగకుండకూయల. కంతమంద 'చటటుగటటగ పలు

గరగ చననపటనం డురచచ, డురచచ” అన కూసతరు.

కుండ పగల గటడం జ

'- కళళకు గంతలుకటట, చతక కరయచచ యరవ ఆరడుగుల దూ రంల జక కుండను పటట “వగలగటటమంటరు. చకటల కూడ లకషయనన జర గురతపపకుండ కటటగలగడం యద నరచ కశలం,

గనస ంచులట

ఒకకకకరూ ఒకకగనసంచల కళళు పటటుకన, దన అంచులు పటటుకన అందరూ ఒకసర బయలుదర ఎగురుతూవళళ పదబరల

దూరంల ఉనన గమయనన చరల, ఎవరుముందువరతవరువ జ త,

406

వరం క లట

ఇదద రస వను షులు జటటుగ ఒకరకుడకలు, వండవవర ఎడమకలు

మడమలదగగర రుమబలుత గటటగకటటుకన పరుగు పటటల. ఇల కనన

జటులు ఏరపరచ అందరన ఒకసర వదులుతరు. వరల ఎవరయత యు

నకతసలనన ముందుచరతర వరద బహుమత. జం

వంగుదూకుళళు

ఒకరు కూరచన ఒకకలు చపుతరు. మగలనవళళు దనన

దటల. తరువత ఆ కలబటనవగల ప. రండవకలమడమ పడతరు.

అద దటత దనప కుడచయవశళుచప జనపడతరు. అదదటత

దనప ఎడమచత వరళళజన పడతరు. అద దటత కూరచునన

మనష లచ కలబటన వలన చతనడమవంలుత తకుతూ వంగుంబడు.

దనప నుంచకూడదటత మకళళమద, ఆ తరువత తడలమద

చయయబసకన వంగుంటడు. ఆ తరువత చతులుకటటుకున మడ వంచుకన నలబడతడు. ఇకకడక సుమరు అయదడుగుల ఎతతు

వసతుంద. ఈ భంగమలు వవధ సథయలల ఎతతును పంచుకన పవడ

మనన మట. ఈ దటటపపుడు కళళు ఎకకడ వంగనవయ కతక తగల

కూడదు. వంగునన పపుడుమత9ం అతనమద చతులువస దటవచచు.

ఏసథయల కళళు తగలన, దటలకపయన మదటవయ కతక బదులు

తనుకూరచన య భంగమలుపడుతుంట మగలనవరు దటుతుంటరు.

ఇద ఆనట “హజంప‌”.

జనపదుల ఆటలు, |కడలు ఇటువంటవ ఎననఉననయ. ఆద

నుండ యవ మఖభకంగన వచచయ తవు ఎకకడ లఖతంకలదుం

ఇపపుడు క9మంగ కలగరభంల కలసపతుననయ. పరశ ధకులవ

రన పరయతనంచ దశవయపతంగ వనన సకరంచ భడువరసత ముందు

ముందు (కజరంగచరత) వయయడనక ఉపయుకతం కగలదు,

వర‌.

కు. యయ

' Pig me (| a

' గ. : Ya ఇ

వ. | oo ౧. |.

| p “iw oe 1

|

. |

+ af Su hy a

లకు th, Wa ee బయ స ల‌ వ yr ‘yh ar (| hw జ . Wale Ea hel RED 11 Te స Pade

॥ fia BE wn కం శల ఓ Sg ne Farr Ro)

En గ. Pr:

ఈ జ . "

తహ శ y / we, ep Hh, న న. జ" 0 p జ . 3 (| [2 fae mts teil aye ig men స, ih rs a am ni, po "ge Mr wT Fe "hp శ జ. 4 ల . aed mh tg je ga on oo Pra ee ॥ (|. wif ఖ‌ Vg భ మ యత న. న ము టంట ల ME పంచం ట న అం ల త Saree ch chy ws ne " న మ | 5 ర. న. dy fr సం ల 1, ర ye Ee bp స‌ ay" సల Ay ట ఆ Ca ut we, re త hy ge by స? శ యత ల ఫ? “ih "

, /

. '

“ mn స శ , గ 4 | 4 hs సథ

ms రయ ల ॥. “ర సల ' A op , i wh if [. | + ’ శ ' mn శ‌ ఖ‌ (న. / ల " "| న‌ తట Mey | గ ల వ. (ల టల ల య‌. జ‌ dh జస wa Hh | aH nt Ws Tar tn

be etl tity, ili TI శ‌ ఫ న. న WY 4

rcs న. ' ట ణ శ‌ i శ నయ

We Ry gs "oh

diy వస‌ ల

ఏర ee వ. Wire SE , En on ty le wre x el, iy, ॥ శన ; hops య. he Wa Tea శ Crane న.

im hy My |. ౧. /

|. or ja eh a

wih iy fy | Ww

ఇవ ఒకనట జనపదుల పళళభ జనలు, పపప

పుడం, వడయం, బూన ఆవకయ, అరస యవన సస శ ఉండ

వలసంద. వళళ & తయనగవకత ప“భవంత యపపుడవనన‌ బయయ.

ఉలల కురు వః కూడ పలవుకజనమ ఫషనంండ. ఇలగ చంద

తంతులురూడ మరవయలు, ఒకనడు కలుగుజనవడుల పళ భక

దదపు పద,పడహనురజుల ముచచట. అద అయంటకకదు, ఆ వధక, ఆవడకు _ ఇంక సగపపవళళ పళళయత అఊరక వడుక,

పళళక పదక పదహను రజులముందు ఒకశుభముహూరన పసుపు కటటడం అన కరయక9నుంత వడుకలకు. అంకురరన ఉజగగడ, ఆ రజు

పసుపుకమములు రటలవస ఊరల ము _తతయుదువులన పఠవవరు

పరంటనక. జకకకకరూవచచ రకటల మూ డుపటలువస తంబూ

లలు రసకశళవరు. ఆ రజులల శుభలఖలు, పరంటంగు వగ రలులక

లగన పచరనక యడఒకసధనంగవుండద, _ఈపసుపుకడుతూ పరం: బండు మంగళకరమన సతరముల పండలవ భవం రకట పటగ

పడవరు అలగ సతరమ: లలగ అనయనయదంపతులు కవలన

లంట =

తరువతతంతు పళళకూతురన చయయడం, పళళకడుకును చయయ

డం. ముఖనక కళయణంబటు బుగనుచుకక, కళళకుకటుకక, కళళకు ట ౧

పరణ చతులకుగంధం, కతతబటటలు, సంటువసనలు వరక నూత

నతసవనన కలగంచవ. తనకు పళళకబతందన నలుగురకూ చట

చపప రండవ పశచర సధనంయద. ఈరజునుంచ వరక మనన నలు

పరుగుతయ. వరల ఒకమనసకఉఊద తత అసంకలపంగ పరుగు

తుంద. ఊరూరవునన బంధువులందరక మనుషలనవంప కబురలు పటట

వరు. ఫలనరజు పళళ, రవల అన, సధరణంగ పళళ పళళ కూతు

రంటచయయడమ రవజు, పళళకడుకు, _యంటచయయడంకూడ కనన

చటలవుంద,

408

పండలజరగ యంటముందు తటయకు పందరవస, మమడకష తరణలుకటట, సథంభలకు కబబ రఆకులుచుటట ఆ పంగణనక పచచ దనం, చలల దనం తసత ఆ పందటల పరలు రకరకలముగగులత రంగవలలులు

తరచ దదదవరు. కందరు పందటల పలురకల కగతపుబుటటలు కూడ వ

లడదస మరంత శభయమనంగ అలంకరంచవరు. ఇద ఆయంటల పళళ జరగబతందన చపప మూడవ ప౦చరసధనం, (ఈ మధయ మకులు వచచక యపందళళల “పడూ జవతమూ యవవనం మూడు నళళ ముచచ టళయ” వంట పటలుకూడ వనపసతునన రనుకండ),

పళళన టక బంధుమతు9లంత సపరవరంగ కుటుంబలత తరలవచచ

వరు, పలలలదగగరనుంచ పదదవళళవరకూ ఎవరనచూసన ఖరదయన బటటలూ, సంటువసనల ఘుమఘుమలత యలలంత కలకలలడప యద, హృతయకంచ సతరలు పటటుచరలుధరంచ కంట కసులపరు, వడడణం, నను, నగరం, మురుగులు, దండకడయలు వంట బంగరు ఆభరణలు వంఠ

నండ దగబసుకున (ఎరువుతచచు కన అయనసర పళళకళను యనుమ

డంపజ సవరు.

జనపదుల వశషం కషటలనూ, _సుఖలలనూ ఒకరకకరు సయ పడడం. పండల ఖరచు కంత తముకూడ భరంచడనక బంధుమతు9లు

పళళకడుకును చసతమన, పళళకూతురన చసతమన వళళ యళళకు

తసుకువళళ వందుచసత అతతరూ వనన రూచలల, గంధంపూస, క శర బటటలూ, కంతకంత సముులూ చతకచచ పంపంచవరు ఉచతంగ, పగ పళళభ జనలకు కవలసన బయయం దంచడంలనూ, (ఆరజుబ

బయయం మలలులు లవు పండవంటలు తయరుజయయడంలనూ, భజ నలు వడడంపులలనూ ఎంతగన సహకరంచ చలఖరచును తగగంచవరు,

అవరడు

ఇక పళళనడు మంగళవయదయలత ఊరగంపుగ వళళ మదట గరమదవతలకు పనకలుపసవరు. ఈ ఊరగంపుల ఒక శలువను నలుగుమూలల నలుగురు పటటుకగ మధయల కర౦త గడుగుల ఒకరు ప కతతపటటుకన నడుసతుంట పలలలందరూ దనక9ందచర బల సంబఠ పడపయవరు. దననబటట యద పళళఊరగంవన చూడగన తలస.

409

పయద. దన వందరు అయమరశన కంద ౨ అయమువదన, అంటుంటరు.

తరువత దఫడఫలుగ యలగ ఊచగంహగ పషయలస నండ బయయం,

సప యంపకలూ వసచళళయచచ కువ" కయంజనుండ అవదడుకుండలు,

పూజరయంటనుండ దసకలు, చకలయంటనుండ మధుపరకలు, పూన

లళళయంటనుండ నలలపూసలూ, లకకజడు, కంసలయంజనుండ

మంగళ సూత9లూ తచచవరు, ఊరందరకవవయజ యడనకగను య

చ‌

ఊశగంపు ఒకసర ఒక వధంట పళవద. వనల ఆవవడుకుండలు

&

చయబడవుండవ. ఒకళకయరూ ఒకకకక పండ ప శూతక

ఆనంచుకున _వనుకసతపు చతతపటటుకన నడుసతుంట రంగురంగుల హర

వలలుల ఊరగంపు రమణయంగవుం డద. ఆఖరున నచచ పళళళ వరక

ఎదురు సనన హంగ ఊరహ లమరద సరకు బజ భజంత9లత పశళవరు,

ఈ బజభజంత9లల ముఖయంగవుండవ దూదకులవనబక, పరు

పయబుతస, మంగళళవరణలు, రమడలు మళం, సననయమళం,

మదగడపపులు, ఆడపపులమధయ ఎరుక లవన నటుతుపకపలపులు,

వనత ఊరంత మరుమగపయద. అవతలనుంచవచచద పళళ

కడుకయక ఒక టపులనపలలకల నూ, ప సృకూతురయత సవరలనూ

(మన) కూరచుండబటట తసకచచ వరు. వరత ఒకతడగుడడమకూడ

వచ, ద,

ఈ పలలక సవరలు వం వం వం ఓహ అంటూ చకళళు మసు

కచచ వరు, "సవర పకకన ఇ సంబబు తూ... _. అంటూ పలలసననయ

ఊవుతూ నడచవడు. ఇలగ యంచుమంచు ఊరల అనన కులలవరూ

యందుల పలగనడం య పళళళళు వశషం. కందరు ఈ ఊరగంపును

“ఊరగంపు గ షర రకనన రు. అంట ఊ౩3క ఆ వధువు లక వరునపర

చయం చయయడమనన మట. ౩ండలకడు కయంట పండలయత పళళకూ

తురువరు తడుగ స౭కూడ తచచ వరు. అడ కబబరకయలు, అరట

గలలు, గుమమడకయలు,. వసుపు, కుంకుమ, బయయం, అపరలు, పటటు

చరలు, పంచలజ మరలు వగర ఇవ కవళళకు అటూయటూ కనబజల

కటటుక‌ కన కూడమసుకువచచవరు వరవనుక. ఇవనన టత య ఊరగం

పు (ఊరరగంపు ఒక అందమన ఆకృతత మహతసహంగ పడద, '

410

ఊరగంపు యలలుచర గన కూడవచచనవరందరక వందుభ జన

ఏరపటుచ సవరు. "కందరు ఊళళ వరక ముందుగన భజనలు పటట

సవరు. (దనపర ఊరపంకతర, ఈ భజనలదగగర బవమరద౮ వరుసలవరూ, వదన మరదళళవరుసలవరూ ఒకరకకరు కనర కసపర

వడడంచుకుంటూ ఒకరమదజకరు వసర చణుకులు మంచ చమతకరంగ

పుండవ,

లు

రశయ తర

ఇక పళళతంతులదగగరక సత పళళకముందు (వడుగుదగగర) బ

హమణ, వశయబహమణద కులలల వడదలంచ పళళకడుకు పవుకళు తడుకకున, తటయకుగడుగు చతబటటుకున సనయసం పుచచు కుంటనన

కశక బయలుదరవడు, అతడు అల వధంట కంతదూరంవళళగలన

బవమరదులు వళళ తమసదరనచచ పళళచసమన వళళవదదన గడడం

కంద బలలంముకక పటట బతమల వనకక, తసుకచచ వరు. ఇదంత

చూసతుంట తలయనవరక గపప తరల‌ గ ఉండద. నటకంగనడవ

చత9మన వడుక యద,

కళళగళళుతయయ డం

పళళక జకగంటముందు వధూవరులకు కళళగళళుళ య వడం అన

కరయక9మం పటటవరు. పళళ ల వధూవరులబత ఒకరవ దలుఒకరచత

తకక సరుకద! అపపుడు కళళకుగళళుగనవుంట ఒకరకకరవగు9చచు

కస కర) తతగువులచచ పమదముండ. ముందుజగం తరగ (అలగన

చపపకుండ) గళళుతయయడమనదనన కూడ ఒక వడుకగ చస డబబులు

దగదుడచ మంగలపశళంల వస మంగళసన నలు చయసతరు,

బ౦డత౦ తు డల

ఆనంతరం పండలపటలమద కూరచ బటట ఒకరకకరు కనపంచకుండ :.

యదదర మధయ తరఅడడంగ పటటవరు. ఈతర వధూవరులల ఒకర నకరు చూసుకవలన ఉతసుకతను శక తరంచ అనురగఅంకురనన ఇనుమడంప

జసతుంద. పురహతుడు వదమంత9లత పుణయహవచనం, , వవహ

శ] |

డకకంకణం, యజఞపవతదరణల, మధుపరకధ రణ, కనయదనం

ఎవముధయ భజంత9లను వంంచమంటుంట (ర‌!

G7

దు. ఈ బజలు ఎపపుడపపుడు వయంచమంబడయగఅంట ఒకయన

ఇ2ప+డు పురహతుడు నమంతయలుమరచపయః నష డలల అన, (అద‌

భ ao

a

కర నయదనం

అ తమమలు అలునకళళుకడగ తమకూతురశ కనయదనం ఇరరల ద aa ఆగ శ

ము జయ!

డంల అలలుడు దనగ9హత అయయడు. అ తరమమలు దతలసథయక థ

ఎదగరు. అంట అలతునకవరు ఆరధయులన చపపకణవపడం దనల న ag)

గున పడపయందనభవం సరకదు, ఇచచవడు గపం, 2 పుచచుకున

వడు గపప? నజనక అ_తమమల జనన తయనన అలలునహృ దయం

ల బలంగ పతషటపంచ వశషటఘటటం య దనవశషం.

సునుంహూ రం అల

పురహతుడు జలకరర, బలలం వధూవరులచత కరచశరమద

జకరచత పటటంచ -

““ధృవంత రజ వరుణమ‌

ధృవందవ బృహసపతః

ధృవంత ఇందశచగన శచ

రషటరంధరయత ధృవమ‌”

అన మంతగలు చదవ సమయమ సుముహురతం. ఇపపుడుకూడ బజ

లు వయంవచసతడు. (ఇద మతం మంతం మరచపయకదు, ఎవర

న తుమమత వనవడకుండటందుకు మతరమ ఇద లగనం. ఇపపుడు అడడు

తర తలగసతరు. వధూవరులు ఇంతసపూ ఉతకంఠతత ఎదురుచూసతు

మరులుగనన మనసులత ఒకరనకరుతలసతరచూసుకునన మధు రకషణం

అద. పూరవం పళళకూతురన సళళకడుకుగన, పళల కడుకును పళళ

కూతురుగన ములదుచూసుకవడలు ఉండవకవు. పదదవశశచూస

412

వవహం నరణయంచవరు, అందువలల యద వరక తలచూపు అంకట

గక కళయణ "కళత కలకలలడుతూ 'జకరప ప౦కకజకరు ఆనందంగ కర పసతుంట అందరహృదయలూ కయనతలపులత ఒకకసర పులకరంచ

పయవ. (వర గతసకృతులు మరల జఞపకం వచచ). అనంతరం

అందరూ అగషతలు జలల వధూవరులన శరవ దంచవరు,

మంగలయధరణం౦

తరునత పురహతుడు -

“మంగలయం తంతుననన మమజవన హతున

కంఠ బదనమ శుభ గతవం జవశరదం శతం

అన మంతం చదువుతూ వరునవత వధువుమడల ఆ శతమనలన.

కటటంచ మూడుముళళూ వయసతడు, నూరళళు ఇరువురజవతలూ మమ తనురగలత సుఖశంచులత ఒకటగ కలసమలస బతకలన ఆకంకష.

లత బంధంచ సూత)ంయద, ఆపన వరునచత “ధరమచ, అరథచ. కమచ, మకషచ, నత చరమ” అనపసతడు. పండలకూతురుచత

భ రతచతక కంకణం కదటసతడు. ఇద వరరువురమధయ అధకనయూనత

భదలులకుండ సమనధకషయత, ఆరధనభవలు కలుగక ససంధనం,

అందుక ఆనడు పళళంట నూరళళవంట అననరు. (ఇపపుడు నూరళళ

నంట అంటుననరనుకండ).

బర హమ వరు డ

“ఏడడూజనమల నుండ పడవుంద బహమముడ”

నటవవహం గతఏడు జనమఅ అనుబంధంఅన మనవళళ వశవసం,

నటనుండ వరదదరూ ఒకటగ అనుసంధంపబడరను అంత రలనభవనక

దృశయరూవ మనసం శతం య బరహమముడ. ఇద కంగుముడ. పండల

కూతురుచరచంగూ, పం డలకడు కుపంచకంగూ కలపముడవస పురహతుడు

వరచతులుకలస ఏడడుగులు నడపసతడు. అద సపతపద, ఆపన హమ

. గుండంచుటట " ముమమరు న. "అగన హతురనకూడ

413

“ఆగన సకషగ గనన అంబుజకషచ గన

కల న పఠరశంత దలచ రరుగ” హస

ంచడంల అగన కూడ పండలక సకష అనద వదత

తలం ౦ బ లు

అనంతరంజరగ తలంబ లకరయకంమం అందరన అలరంచ వన

దతమకమనవడుక. పురహతుడు ఇరలవు[చతుళలనూ కబన వరకురడ

చపపలు పళల వనల పశయంలన బయయంపస వ; "వరులవ త ఒకరగరత

మద మరకరత అటూయటూ మూడుసరలు పయసతడు. తరువత ఆ

వళళంలన బయయం వధూవరులరువురూ దసళళత "ఒకరన కత కమద ఒకరు

ఉతసహంగ పసుకుంటుంట చూసఅందరవదనలూ దరహసంత వక

సంచవలసంద. పలల తంతు లనన టల యద గపపసందడ, ఇకకడ

సతరముల పళళ తలంబల వషయ మ చదవబడళలకం గమనరహం.

“జనకః కమలమలంజల పుటయః పదమరగయతః

నయసతరఘవమ సత సకచ వలసతకుంద పరసూనయత ః

సృసతశయమల కయక నర కలత 8 యయంద) నలయత 8

ముకసతనమభద భవంతు భవతం శరరమ వ వహక ౯”

అంట _ సతరముల కళయణనక మంచము తయలు తలంబ%లు

అనంధ తసహలత ఒకరగ శకరమదఒకరు శర సుకుంటుంట అవ సతమమ

నస బల ఎరగఉననయట. రమునశలమదపడగన నలలగ మర

పతునన యట. అవ రమునశరరంమడకజ రగరన నలరంగుల క మరు

తునన యట. ఇద వచత9ంగలదూ! కన అల మరడనకకరణం సతమమ

వరచతులు ఎరుపుగనుక ఆ ముతయలు అమచతల ఎరగఉననయ.

రమునజుటటు నలుపుగనుక తలమద పడగన నలలగ కనుపంచయ*

రముడు నలమఘశరరుడు గనుక. అతనదహంమదపడగన నలంరంగుల

కనపసతుననయ. ఆ పుణయమూరతుల తలంబ9లు మకు శుభము కలుగ

జయుగక అన ఆశససు బహయరథం. అంతరరథమమటంట మనససు

మంచముతయంల౭టదన, దనల నక ఏభవంచ' పప సత ఆద వరతఫల

సతుందన, అందువలల వధువుమనససు వరునరూపంత ను, వరునమనససు

414

. ఉంగరలుదవడం

వధువురూవంథటన నంపుకన పదలపరచుకండన పరకషంగ చపపడం ఇటలంట ఆనందకర మన కరయక9మమ అవరడుకడవల ఉంగరలు

దవడం. ఈ కడవన *గరకముంత అంటరు కనన చటల, కడవల నళళు పస పురహతుడు బంగరు ఉంగరలు కలమటలు అందుల వసతడు,

వధూవరులు ఆ కడవల చతులు పటట అవదవ తయయల. అవ ఎవర శర ముందుచకకంచుకునకసతర వరుగలచనటటు. ఈ దవడంల కుండల యరువురచతులూ సవచచగ కలుసతయమ, పగ అద ఎవరకకను.

పంచనచటమ అప టవరకూ బగబటటుకనవునన ఉత ఇహం కటటలు తగ.

పర కంటగ వటకన వ)లుగలలుక వడలు (ఒకరచతలన వవ ఒకరు కదయ

డనక బల ఆహలదంగ ఉంటయ. అనంతరం పండలకూతురుకకూ

ఆమ ఆడబడుచులకూఢూడ య ఉంగరలుదపడం పడతరు ఈ

ఉంగరలు వదకటపపుడు వదనమరదళళ ఆతమయమన సంవదలయూ

సరసకతులూ, మధురకతులూ వధువుల అతతవర కతతదనం హరంప

జస వరల ఒకరుగ కలసపయ పరరకంగ ఉపకరసతుంద.

నద౦ంతకకంచడం.

నూతనవధూవదలన దహరతయమరంత సనన హతం చస దహక మన వడుక యద, ఒకరపదం మరకరచత తకకసరు సనమద పటటంచ. ఇద తలసప రమ మ ఒకకసరగ ఒళళు గగురవ డచ మనసులన

ఆనందడలకలల ఓలలడసతుంద. ఇకకడ అటువరూ ఇటువరూ ఆమ

తకకసపందన, అతను గటటగ త? కకసతునన డన ఫరయదులుచసుకుంటూ

ఎకసకకలడుకుంటూ ఆఘటటనన కూడ వనదభరతం - చసతరు,

అరుంధతన కషతం

వవహలల సతరములకు ఎంత పరముఖయముంద వశషటున

భరయ అరుంధతక అంతకంబఎకకువ పరముఖయముంద. పళళళళల ఆమద పదదపట. - కరణం -_ ఎపపుడూ వత ఎడబటు ఎరుగన పతవరత

ఆమ, అందుక పదదము తరయదువమ," ' రతు)లు అకశంలకచూసత

gi,

415

ల ఎన పద ల గచ జల అదం ర *ద చ అ ళ‌ gs: స వ 3మండలంల వశకలునవ౦ంకకు కనుపసతలట 6రనపరత6 మల కు అజ చచచ క‌ ల ణ

ఆ టం pe సజ జల న ఆప ట Fa బ pf దలుకు మంటూ. వరతప_ణయ సవయంల శషడుకూడ తనత?

లు

జ నయ జు ట

ళ సంధనకర లుగ సప బుషులతపటు పరలల ర మ ఒకు వస వంయంపం న అనలన అల

చడు పదద పరంటలుగ, పత ఎడమరుగన ఆవరశదంపతయయనక యమ

పగుచుకకుః అందుక వవహనంతరం పురహతుడు వధూవరులను వర

టక తసకదం ఆకశంకసచూపతూ అదుగ అరుంధకనకషత ఈం అంటడు, అంతల!

ప

am (|

(వటట గలు కూడ అలగ చసడనుక డ డనమదమంచ జక‌కూణ

పంద, పూరం ఒక వర అ౭ంధత నకష ఆ%6 అదగ కనపసతంద అంట

అలంధకనకషతంకదుగన ఆలువలు అపపు మత కనపసతుందనన డట. బహుశ అవ కనయశులమంరజుల ఉంటయ. పలలనుకనుకకవడంల

య‌ aa)

అపపులవల వయుంటడు. ఇపపు డ త ఆగూట పళళకుతురు తండ‌ం

క కబబ లతనూ ఖరచు లతనూ నడుంవరగపయ.

దగరపరు ౧ గ

వవహలల మరమంబవనదం తలుపుదగగర పరలుచపప ంచడం, గుమమ ంతలుపువ సస, పలలకూతురుఆడబడుచులు లపలుండ, వధూవరు లన “ఎవరవరచచరు?” అన అడుగుతరు. ఇకకడ పళళకడుకు

భరయ పరుచపప ఆమత కలసవచచనన చపపల, అలగ. పళళకూతురు

కూడ, సహజంగ సగగుదంతరహ ఈ అ పండలకూతురు వరున ఫరుజవప డనక

పనుకడడం, ఎలగ బలవంతంగ ఆమచత కననం. “మూడుసళలయవ

చపపంచ త తలుపుకయడం బల సరడగ వుంటుంద. అందరక. 'ఇదకూడ

పధూవరులన సనన హతం వయశనః. పటటన “వడుక. ఇకకడ తలుపులు వస ఆవలునన ఆడబడుచు లక. వధూవరులకపటు. తలుపు యవలునన

వధువుతరపువరకజరగ సంవదనన _ 'తలుపుదగగరపట అంటరు.

అద _

| '

il Oh 1 (| వ, | bi, wily

hr 3 a lhe Ae

416

ఇకకడ ఆడబడుచులు తమక‌ రకలనన తలుపుతరు. అవ అనన గర

ఒపపు కుననక తలుపుత‌సతరు

స చ. చ 0 స బ యయ డ

పటటపుంచంమద తలలనదుపపటపరచ మంచనక ఆచవర య చవర ఎదురదురుగ వధూవరులన కూరచబటట పళళపటలు **వందూ చసనరూ వయయలవరంట.పపపూ ఉఊడకలదూ, కూరవగలదు” అంటూ

పళళకడుకు తరపువరు, “మగ పళళవరూ మరకటముల తరు? అంటూ ఆడ పళళవరు ఒకరనకరు వళకళం చసుకుంటునన టటు సరదగ పక

హసయవలలర సృషటసతరు. ఒక పళళల ఒకఅలవణన పటపడమన బల (1

వంతంచసత “పగనండూ సతంభల పందటల న లచచనన దరగళళ

పటటమంచలు” అన పడ “అయ! పయయమద పపపు మడపతంద”

అందట, కంతమంద లచ వళళరట కంగరుగ. మళళ “వనన ండూ సథంభల పందటలన” అన అందుకున ““అయయ!ః అననం చమడ పతంద”. అందట, మరకంతమంద పరగటటరట, ఇల ఆ ఒకక

చరణంపడ వదజకటఅంటుండసరక ఒకమ ఉ ఐడబటటలక గ డకటటన

రశరడుల అకకడ ఆగపతవం, మగలన చరణలు కూడపడు అందట, ఆమ ఫకలుననవన 'అవరకగదయపటలు అనటపపటక అంత మలలున నవవశరట. (పపపు మడడం, అననం చమడడం అనన

అబదధలననన మట) ఇలంట తమపలు ఎనన !.

ఈ పనుపుమదజరగ మరవనదం వధూవరలవండట _ అద

బంతులట. పువవులు బంతగకటట ఒకరదసటలక మరకరు వసురుతరు. (అంట అవ మనమ ధ బణలనన మబ) అలగ వండరూపయలు, బంగ

రుకసులపరలు వసురుకవడం వుంద, (ఇవ సరక ప9కరూపధులు

గదః మర సరుల కద మరులుగలక పవ). ఆనంతరం ఆ పననుమద వరరువు6శ జూద మటపడతరు, వధువు కననరూపయలు తనగుపప

. టల ముడచ, ముడచన పడకల ముందుకు చపుతు6ద, అవ ఎనన వరుడు

చపపుకవల. చపపసుకుంట అవ అతనక యచచసతుంద. చపపుక లకప క అననరూ పయలు వరుడ మలవవక, అలగ వరన గుపప బలరూ పయలు వధువుచపపుకవల, ' ఈ జూదంల వధువుతరపువరు

వధువుక, వరునతరపువరువరునక వతసుగనకచ సలహలనన వర

ఓటమ, వజయలల వరుకూడకలసపయ కరంతలుకడదుతూచబ గద ల

అడవడ చల మనహర67” పుంటుంద.

క‌ జం వ న శ Yee We “ర సల లలు ప జ ఇడకూడ వనదభకతమ,. ఇదరసుగవకుం పదడదవళ.గ) ఒకరు స జ

పళళకడుకున, బకరు పళళకూతురన ఎతతుకున పగలు

వరణలవయ6పుల కనుగుణంగ ఎగుటతుంద, కండరు పకషలనండ

my" ఇష ఖ? na పండటల

బుక బ సుకున‌ పళళకూతురుక, పళళకడుకక అంధదసతుంటట.. చరు

ముసముసనవవులత ఆ బుకక ఒకరమదజకరు చలలు కవడ కగన

ముంతలత యరువురూ ఒకరప ఒకరు వసంతం (రంగునళ ఏ) చలలుకుం

టరు ఇందుల అటు తరుపుహరూ ఇటుతరుపువరూకూడ ఉతన హంగ

పలగన వరుకూడ ఒకరప ఒకరు చలలుకుంటూ దనన కూడ గవ ఎ వకు

కగ మరచ సరు,

జజలుచలలడం

లవలవకటల వరునచ తవవుకలత నలతవవంచ వధువుచ నరు

కయంచ, అందుల యదదర చత నవధనయలు చకలసరు, అపపుడ

ఆడబడుచు సదరున “*పగుచునసతవ? పడవృనసతవ?”' అన అడుగు

తు౭డ. అంట దనళనభవం తందరగ ఆడ పలల నుకన తన కడుకక

యవశుమన,. సధరణంగ ఆ దంపతులు ండూయస మంటరు, ఆడ

ఊ రగంవు

కలగనవరు ఒకరతర) ఊరగంపు పటటవరు. పండలకడుకునూ,

పండలకూతురన మడల కరరబూ రపుదండలత 'ముసతబుచస, ముతయలవలల

వ కూరచు ౭డ బటట, ఆ వలల కముందు భగంమ ళం, కరువ (ఇద

బయండు మశంలంటదగన కందరు ఆడ, మగ బఫూన‌ వషలత మధయ

గంతులసతుంటరంత), సననయమళం, రండలుమళం, వరణలు,

మదగడపపులు, . అవుటలు తరజువవలు వంట మందుగుండు పలచులత

Ww ధ - ఆరతంత ఊరంత ఊచనంచవం, కందరు వ లలకషం ఇదు భట9జుల పగ డలుకూడ పటవ సటర౦ డద తం బరులు రు, 3 బ9మకసుల టలు, కగడల కంతులల‌ య ఊరగంపు సగుతుంట ఊరంతటదక చడుక. పలకల పళళకూతుద ల‌ మ!

రత9ంత తలవంచుకునకూర- నద సగను న

తన భరయ తనవ చపపదవడలన, గుంటకళయళన, బరంముకకన అం టుందన పళళనడు తను వలలకల తలవంచుకుకూరచునన ద పడపళళం దుకనట అంటడు హసయధ రణల, (ఇపపు డవరూ అద హసయపతరల చయయడం లదులండ సవరసవం శలయకు,

ఒపగంతలు o౪)

= సనన వశం వషదభరతమన యద ఒక వడుక. పలలను ఆత వరంటక సగనంపటపపు డు ఏతండ9 హృదయం దవంచదు! శకుంతలను పంపంచటపపు డు కణవుడంతటమ హరట దరవంచపయడు కలకలం పంచన పరమ కరుణరూపంల కటటలు తంచుకు ప9వహసతుంద. ఇదచూసనవళళకు “కశరదసు ఆసనన వశనన ఎంతసహజంగ వ9సడు!” అనపసతుంద. అందుక కవయషు నటకం రమయం, నటకషు శకుంతలః అంటరు. ఆ శకుంతలనటకంల కూడ కణవుడు శకుంతలను అతత వరంటక సగనంప సనన వశమ గపపదననరు. ఆ కణయహృడయమ వ తలల దండు9లదన _ ఇకకడ,

“జపపగంచతమమ ఒపపూల క ప. న‌నన ప గంచతమమ మచటలకూ నరు ఎవరూపతురమమ, మపూలచటలనూ ఎవరూసకదరమమ,

మగవులపలూ ఎవరూతతురమమ, మలగలనన టన ఎవరూసకదరమమ”

అంటూ ఆమ పుటటంట దనచరయలనన తలపుకుతసతూప డ ఒపపగం తఆపట వత హృదయనన కదలసతుంద. అందులనూ “పుటటనంటన పగడకు, మటటనంటన తగడకు” అన, *“అరటరకువం టద ఆడజనమ 6బు, ఎవవ రమనన నూ ఎదురడబ క” అన హతపదశలు వషదంల కూడ

జ న ఉట మ జ ల‌, 8 శ a స # ఇ జం

ఆకనలుయనయు దచధసయ. కర-దసు అజఒజన సలుంతందం ల కణు టు అలక స

ఫ‌

శ‌ జన" అన బుదదుః లు గరప పంపుతడు,

దం,

పూరవం యతంతులనన అయద-ర జులకు పల

బూరలయతన, కంకణలు వపపరజస, టంకనళళు aa

వసంతతసవ దనమన, జపపగంతలన, నగవలలన‌ ఒకక వంతంల

క పడత ఐదురజులు వడుకగ చసవరు. అవకశంలనవళు

అనన కలప ఒకరజు “ఏకరత' పళళ చసవరు,

ఏమన ఈ పవకలనన అవరచతుల న వధూవటలను అతయంత

సననహతులను చయయడనక, మమత ఆపహయతక, అనురగం ఆ

సంసరంల బలంగ పదుకవడనక గటటగ వ సముడులు, నట పళళళళల

అనన వడుకల _ ఆందరక వడుకల, నట పళళళళల ఒకకటవడుక _

ఒకకడక వడుక. ఆ ఒకకట వరకటనం _ ఆ ఒకకడూ పండలకడుకు.

ఫ‌ వర కటక వ‌ వర‌

క” ' ft +

శ‌

1

చ, శ

,.

.

॥

| | _

5

డ‌

॥ _ భ‌

” |

ఎ ”

ల

/

.

+

|

'

ఇ" | ల

ల nny

-

= he న. (. '

5 .

జ

-

|

ah

+ ॥ on

"

: » i

ల క‌

| ca

న‌

న

bE

శ

.

జ

3 +

'

శక

” ము ఇగ

|

420

సంకంతవడుకలు

* "Festival is acomplex unit of customs and other Folklore to celebrate a special occasion usually, ard of Public interest”. పండుగలు సమజంళన సభుయులనడు మ సమకయతన పంహందసయ,

ణ‌ “మరపపండతకు కుంకువు మరటలదలన‌

బంతపూవుల మగవుు లలలంత వచచ

మనగృ హమ అ ధన; సం వదలు నలప

సరస మధురము ల పుష ౩ మసంబువచచ” 23

పుషయమసం వచచందంట తలుగువ కలు ధనయరసులత గలగల

లడుతుంటయ. గదులునండన రతనన పదసదలకు సమరధన

ప9రంభనతడు. ధనురమసపరరంభంరజును వ బలజమలపరభషల 7ల పటటడం అంటరు. నలపటటనటటు సంకతంగ ఆరజుజదయల దవుడ

గుళళ బజలు వయసతరు. సతరలు వధుళల గుమమఅమ:ందు ముగగులత

సంకురుడు పటటడం పంరంభసతరు. అంతకంట ఇంటంటక తలస మర సంకతం సతనుజయయరు యచనరంభం.

ఈ జయయరునుగురంచ “కటూర, పంగళ తమ “తలకర గరంధం- లన *సంకంత” ఖండకల ఇల అంటరు. _

“కర డశర మలుకన తనమడ నుదుట

తరుమజయు తరుచూరణము తరచ దదద ఒకక కలను తంబుర ఒకక కల

చరుతలంబూన నునననశరము పన

తలగకుండగ అకషయపత) నలప

మలుకలుపులంబడ వధవధులను దరగ యనువదమమును రంగరంగ యటంచు

గడపగడపకునగ భకషమముగనుచు

చరవచచను సతన జయయరడగ”.

* S.D.Fml, Boggs Vol 11 P. 1144. ** పంగళ _ కటూర “తలకర” నుండ

421

నతతమద అకషయపతర9పడపకుండ తలచుటటూ గుడడచులద, భుజల నుంచ కరందక పృలడల అంగ, కళళకుగజలు, కగతంపూలద6ండలూ

బంతపూలదండలూ మడవనూ చతులకూ ధరంచ, సంటువసననండన

గంధం పూసుకున, కషరతనలుపడుతూ, పరతగుమమందగర ఆగుతడు, ఇంటవరు దస టబయయంకగన వరక అకషయపత)అంద ల మకళళ

మదవంగ “కృ ఫటరపణం” అంటూ లచ *హరల రంగ హర” అంటూ

తనచుటటూ తను ఒకప' ౧దకషణచస సగపతడు. ఈ హరదసుల వశష

మమటంట అకషయపత9 2 వ తనజనన ంత' సపూ ఎవరతనూ మటలడడు,

ఇద దహ అన న నరువపప అడగన యచన. ఇద పలల జనులు వ9ధ

మంగ పరరంభంబ సంకంత సమరధన,

భగమంటలు

నలపపటటంద మదలు కనుమవరకూ పుణయదనలుగ భవంచ వలల పం జలు ఎంత భఖ కరతతసరతత దనధరమలుచసతరు. ఈ రజులల గుమమం లకవచచన ఏముషటవడస లదుపమమనరు. ముఖయంగ భగ, సంకరంత కనుము, ముకకనుమ రజులల మరను, సంకకంతన . పదదపండుగ అంటరు, భ గదగగరప డముందు వధవధక పలలలు జటటులు జటటులుగ

కూడ జకగంపవటటుకున _

“ఎపపు డహపు డుపండుగు? ఏడడపండుగు

అలలు డందుకచచ డు? ఆరశలుతనన కచచడు

కూతు రందుకచచంద? కుడు ములుతనన కచచ ంద.

దండమమదండ దండగుచచు లదండ

వసనళళపుణయం కయయనళళపపం”

అన చరణంల మదటభగం ఒకళళంటుంట, రండవభగం మగలనవళళు కరస‌గ పడుతూ గుమమం గుమమనక పడకలుదండు తరు భగమంటకసం, కందరదగగర తటదుంగలుకూడ సకరసతరు, అంతగశ పతయంట పలలలు ఆవుపడత భగపడకలు చటటగ రలలచస దండలుగుచచ దనన. భగనడు తలలవరుజమున తలంటుకరన ప9గు చసన పడశలూ, దుంగలత. భగమంటలువలగంచ, . అందలుల భగ

ఇక మూడవ సమరధన భ గన టనుంచ పంంకకనుమవరకూ వవధ

దశ ఎట అబబు

డపపు డువసతుంట పదదవశ శషంగ ఉండదు. “కన‌ ఈ వండు?! నలుగు

రజులూ అందరూ "ముందగ వచచసతుంట పదద కలహలంగ ఉండ అరుగుమద బుటటలత బయయంవటటుకశ కన ప ఎలతలు పదదలు తరసలకుండ

ae)

వ ముషట వళళందరక ఎంతఆనండ దంగ చసతుంటరు దసళళ త బయయం

గ౦ంగరడవ ళ. ధ‌ J

ఒకరు తూతూ తూతూ అన సననయవంట' బూర ఊదుతుంట,

ఒకరు తూ........ అన కశుతబూర ఊదుతుంట, ఒకరు డలు కడుతుంట,

గంగరదదులన , .వంటబటటుకువసతరు గంగ రడడవళళు. “నూడూ డూడూ

బసవనన, అయయగరక దజజం'పటటు' అంటూ ఎడమవచశబటన వలక

తగలంచుకునన కంచువశళంమద చూపుడు కరలూ, నడమ వలూ మధయ

నునన పులల ముకకత తళంకడుతూ పటల అంటుంట పలలలు ఆనంద

భరతుల వళళజలల బచచంవసరు వచచనపతమనషక గుపపడు

గుపపడూ, ఎదదుకు మరగుపపడూ “చపపన. ఈ ఎదదుమద వసన ఊ

కంబ క ఫ లల లకతస ఇసతుంటరు పలలలకు. అద మంలకడుకకటటపంట

పలలలకు శుభమట, "దనక మర దసడుబయయం పడతరు. కందరు

పతబటటలుకూడ ధరమంచసతరు. మమూలుర జులల‌ అయత ప €

అయదుప సల సత తళంమదపడుతుననటటు మటలంటూ బల గమమ గ

హగుడుతరు. ఇంటపరూూ పవపరూ 'అందుల ఇమడచ _

“కలగలవర లగల పదదద

పడపం౭ట పుషటగగలగ

కలకటరంట మగుడవవచ

. పలలజలల సలగంగుండ ల ల Fee ah

కలకలలడుతు గృహమలగల"”

7 ఈ కంచువళళనన 'జగట అంటరు.

423

అన పడుతూ “అయదుగురు కుమరులు, నలుగురు కుమూ ₹లు,

మ తతం తమమండుగురు సంతనంకలగ, సరసంపదకలగ ఇలగంత కల కలలడపవల”, అన దవసతుంట పలలలూ, పలలలతలలదండు9లూ ఆ

తగ డతలకు అకశంల తలపతుంటరు ఆపలల భవషయతతు అదఅననటటు,

(నట క కుటుంబ నయంత9ణ పకరల' ఈ మటలు వళళు సవరంచులల

డంక. క తతగ పళళయన ఇళళలల పళళబసకలు, పసుపుబతతులు

(వసుపుబటటలు గంగ రడడ వరకఇచచ, ఎదదుకుకుంచడు వడలు చటలపస

తనపసతరు. ఈ గంగరడలవర వషలగురంచ “పంగళ _ కటూర”

తమ “తలకర” ఖండకల యల వరణసతరు,

“తమముడరమము గంగ రదదుదనుడడు గ వండబళళల మల తడు దండకడము

ముకకునన‌ ప డకడయు మమునందు “పంగనమమములునువంట గంగ రదదు

-వతమునకల తనపరు చపపు చుండ

ఊరనడవధ నడుచు నుండరమను”.

ఇక గంగ రడల సరలు పసపలలలన చంకనతతుకున, గనన చతత పటటుకున

“బచచ మయయండమమ” అన పడకడు పయయగన “పలలకయయండమయమ'”

అన మర పడకడు వయంచుకుంటరు. (ఆపలల పలుతగ వసకం దయన సర మమూలుర జులల వళళు బుటటచంకన బటటుకున “అమమ...

ఎండుబుగయలు, కరకకయ బు, జడ గంజలు, కుంకం, సూదులయ‌”

అన కక పడుతూ వధులంటకరుగుతూ అవ అమముతుంటరు. కందరు

జల చంకనసుకున “అమమగర ఇళళు ధరమల గళళు” అన పడుతూ అడుకకుంటరు.

బందరకలవలళశళు

తలకు కపపు పటటుకున, న తతనబుటట పటటుకున, ఒక పకక బడడను పట

చంగుత నడుముకుకటటుకున "అడుకక వడనక వసతరు మదరకలవ ళళు,

వళళు తటయకు' గలకలు, చననచనన బుటటలూకూడ తచచ అరశలు,

పకుండలు, సుననుండలకు అమముతుంటరు.

47 a

* య ల ద జ రత శ యన. గ pS "జ పరం లం జర బళళు అడుకకరనకతలగుతూ. సధ ద భ చ జ మం గ న‌ డ‌ న ళల దరు దంల 2 ర అజ ఫ a — =. క‌ ళు 3 ౮0 ల చ టల ఎవరూలకరుంజ క మ ఎలడ ర‌ న

ల డ ఉరస ర

చం చ చం చువ భు వ

an చ ద _— య ర జ ఇబ we! . జ . జు. ఇ we వలపటటఈకలు, “మల ఈకలు, ఇతర పకషులఈకలు తల ప పట మలం &

Moy ఎడ క జవ వ ల జయ a బ రునస తలకు బగచుటలుక న, చకల చనన కంటుపళళంప ఫలలత (3 మ na

ప‌

కడుతూ “ఎవూరు ఏవటల చంచత, ఎకకడక వళత చంచత” అంటూ చంచుపటలు 'పడుతూ, మధయమధయ నటత పలలనగ9వ ఊదుతుం టరు చంచువళళు. కనన పలలనగ9వులు అదనంగ సంచల ఉం టయ. అవ అలశలు, పకుండలు, మఠ ముండలు, చకకలలకు అమముతుంటరు, పలలటూరవరు చతధరంచ పదురుకరలను పదును చస వకళయ చంచువరకతలసన గవపవదయ. వదురును కలమప కలచ (చకకన డజ జనలల తచచ య పండుగరజులల పకుండలకు, అరశలకు అమము తరు, పలలలు ఎగజడకంటరు ఆనందంగ.

జంగనందవనరలు

జంగవఃదవరలు ఇండుమూడు రకలు. జక జగ మగవరు జమస‌

వర బలనగమమ సనమల గవందరజుల సుబబరవుగరు వ వస?

జంగం పషం వసుకునవసరు. అంట రంగురంగుల గుడడలత కుదదన

నలువుటంగ, చతులకు సపండ మురుగులూ, చతలకరయ, “తలకు టప

లంటపగ, ఆ పగకు ఎదుటభగం అటటలత కుటటన రంగురంగుల గుడడప

ఇతతడత చసన సరబలుకలగ శ శ వనన వరకటసతుంటయ. భుజంమద నుండ వలడుతునన కంల, చంకకచంద వ9లడు వదురుగటటం బూర, మడల తలుపు నలుపు, పసుపు 'హనలవరములు, నుదుట కను

కసల వభూతఠఖలూ ధరచ. _

“మహదవయ‌ మహదవ, మహదవయ‌ మహదవ

పడవంట కలగల మహదవయ‌ మహదవ పలలజలల పరగలమ మహదవయ‌ మహదవ

425

అంటూ చకతగంటవ యసతూ మధయమధయ భం భం అన శర ౬ఫం

ఊదుతూ, అపపుడపపుడు వదురు గటటం బూరకూడ ఊదుతూ పలలలన ఆనంద పడుతూ గుమమం గుమమనక తరుగుతరు భకరకసం. కనన

ఖ 3 జబ అం య శ చ ఇళళల అ మమ లుం జ ఎ యడ ంకకు౭ండ చటత ఉపపు, పపపు,

చంతపండు, మరపకయబ, ఇయయం పస ఇసరు. వరక పగడ అణ అబట‌

వురవంత పడగసరు, అలల

వ‌ళళు శ వతరథలల సననఘటటలచుటటూనూ, సషకురలరవులల నూ

గంటవయసతూ తరుగుతూ యత9కులవదదచ 3 వరతలూకు చనపయన వరక శందదలు పటటసతుంటరు. వధవసరరలు తమభ రలకు శ9దం పట ద టం యవ థ ట టపపుడు ఈ జంగం ఆమముందు నలచ గంటవయసతూ *మహదవయ‌ మహడవ, మహదవయ‌ మహదవ, పయనడ జంగమయయ, ఎదరడ

న మగుడు” అన పడపట యజంగ అప౦9స.కత వచచనపపుడు జనం

చపపుకన నవవుకన పదదజ క‌,

వర మరకతగ తంబురత బలనగమమ, సనయసమమ, కంభజు రజుకథలు పడుతూ ఇంటంటక యచన చసతుంటరు.

ఇంకకతగవరల పురుషులు చషమమ లకుండ మమూలుదుసతు

లక నుదుట వభూతరఖలు, భుజన శంఖం, చంకన సంచ ధరంచ ఒకచతత గంట వయసూ _ ౪

కలల

తలపల చలగను సదశంర లగ గ €

_సంబనూ 6 కరుణకలగ సదదశవ ర

కలకఅం వరషలల సదశర “అణ 0 రు

పడ పంట కలగల సదధశవర

ఫరమశవర దవన సదశయర 09 ధ

Pd

అన పడుతూ భకటనకువసరు. ఈ సంక9ంత పరవదనన వరక వరభదు9డు పరుచపప, చనపయన పదదల పరలుచపప, శరుబయయం ఉపపూ, పపపూ, చంతపండూ, తమలపకులూ, అరటపండలూ అరట అకులల పటట ప'తతరలసతరు. పతతరణంద సవయంపకలు, ఈ జంగమ

426

సలు కందరు పజయతరలు చసవయనపపు దు దనకరయమురజున కపతల

పరంటకయగవచచ చనపయన మపరుమద మూసవయనలు పుచచు కుంటరు. జ యనకు ఎంట చకక చట, రవకలగుడడ, వరన

కుంకును, బయయం, దకషణలకసమదరంచడం. దూసవయన

చూ పనలంటరు,

కయు వ ళు

కయసమరలు పండగలల అందరతపటు. మమూలుగ అడుకకప

డనకవసతరు. కన మమూలుర జుళలవళళు ““జనను, పవుదర,

రయయపతక గరజనం, చవలపటు, కంటలపటు, నడువంపటు,

మందులుననయ మందులు” అంటూ వధులంట తక గుతుంటరు.

గృహణులు వరదగగర గచచకు పుచచకుమందులు బ యయ ౦ ప స

కంటుంటరు.

సవముల ళు

పములవళళల మగవళళు పదదపగచుటటుకనత పములబుటట

నతతన పటటుకన, నటత ఆనఐకయబురంత చస న బూర నగసవరం

ఊదుతూ పరకగుమమందగగర బుటటదంప మూతతరచ పమునడసతుంట

అందరూ వనదంగచూస బయయం వసతరు, అలఆడంచటపపుడు పము

అపపుడపపుడు నలుకబయటపటట బునఫుమంటుంద. ఆతను ఒక వరు

ముకక వకళత పటటుకన దనమూతమద పటటగన అద చపపుగచరలబడ

తలదంచసుకుంటుంద. అద శలలవసరన చబుతడు. అలంటవ తన

దగగర ఇంకజననయన కరస చూపంచ, కండస ఏదసళళబయయనక ఒకక

వరుముకకచపపున అమముకుంటరు, ఆఅమమవ మమూలుపులల ముకకల.

ఆఅతనచతలదకూడ పచచ వసముకకట, - దన వసనక తరచుపము

రషంపయ న ర స పడపతుందట. ఇద గమమతతు. “కూటకసం

కట వదయలు”.

హరదసులు

బుకకవళళల మగవళళు ముఖనక, గుండలకూ, భుజజకూ.

వషటవనమలూ, చతల చడతలు, చంకల గమలఈకల కటట, మడల

427

పూసఆదండలు ధరంచ కళళకు గజజలుకటటుకున, స తరవ:లకరయణుల

బమయలతకన ఒకళల తతడసమమ ల ఒతతులస నూగపస వలగంచ, “సత

మృకు చయ_స చంతకు పతకము”వంట రమదసుక_రనలుపడుతూ

నృత గటంళ 'అభనయషవ ౫ గుమమంగుమమం దగగర ఆగుతుంట భ నత

సమముల నూచవడడషతూ ఆసమమ అడుగునగల మస కస బ టటు పటటుకున

దసళళత బయయంవసతుంటరు. వళళు చమలఈకలకటటత “౫ శరమద

రస దవసతుంటరు.

వళళ సరలు అదదలు, దువవనలు, నలలపూసలు, లకకజ ళళు, మగగు

గటటలు వగ ర తటటల ఇ పటటుకున .. తత క 'తతురున వధులల తరుగుతూ అమము

తుంటరు. పళళ కళల వళళలత ళళఇళళకు వయయంతసుకువళళ ఇచచ.

నలలపూసలు, అకకజడులు తచచుకుంటు 'అటరు పలలజనలు,

కమమ దసర

గలలబలుడు వషంలగ నుదుట, చతులకు, గుండలమద పంగ

నమలు పటటుకున, కురచలగు తడుకకున న తతకజకర‌ టప పటటుకున

చటటుకమమచక పటటుకునవచచ నలుగురడల సంటరుల కందరుమలు

పరచ దగగరునన చటటుపన గన, పటటగడ ప నగన' ఎకక కూరవన =

“పడపతునన నవపయయయ‌ కమమ దసర నండపపయ య‌

కమమ దగత కటవలచచన పుచచు

కనండపపయయయ‌

ఎరతకక కటటుకునన పపయయయ‌ సూరమమపపయయర‌, సుబబ మమవపయ య‌

కంతమమపపయ య‌, పడపత, పడపత”,

అంటూ అరుసతూ ఆ చుటటుపకక లవరందరదృషట తనవపు తపపు

కుంటడు కమమదసర, అతనమటలకు నవవుకుంటూ సరలు అతనరుమలు

మద దసళళత బయయంతచచ వసతుంటరు. ఇద వచతమయన

యచన,

ష మ కశశరవడద

కంకవడ భుజన వసుకన, తలమగుడ, భుజంమద రమలుత ల G "లల ల

యమం ఫ‌ కన శ న ళ‌ ళ

బగహమణుడు వసతడు. శం రజుశవుర కలశలుదకశంచ గంగ పరధం సడ నంటూ గువచూలదగఠర కవడ తక = న తజ నల బల కయడదంప కవడకదవ పులఉన) గ‌ మ న

ల (my Pola బ‌ శ లు అవ

సంచులనుంచ చననచనన భరణలుకస, ఆభరణలల దృవముల తలు

తునన జ బమమలుచూపతూ చపఉనన భరణచూప అదమళన ఎవతరవ పర

తబలునన భరణచూట అద కూరమశవతరమన‌ చబుతడు. మరక

భరజల ఒక సరబమమ శలతుంటుంద. అమ సతదవ, ఒకవపు రమునబమమ, ఒక పర పురవణునబమమ సవునన బళళను ఆమ ముఖనక అభముఖంగ చూపడుతు6ట రవణబహమవచచనపపుడు ఆ పరబవ క

వ అ

ముఖం వనకక తరగపతుంద. రమునజ‌ బమమ చూపనపపుడు నలచపయ

చూసతుంద. అద మనకు వచతృంగ కనపసతుంద. (దనలన కటుకు ఆ

బళళల ఊనన అయసకంతం) ఈ చదయనక ఆచుటటుపరకకలవళళంత

చరతరు. అల చరగన ఒక గటటంల‌ క నుంచ చుటటవునన బమమలపటం

తసవపప జఒకపముబ తతంత అందులన బమమలు చూపసతూ, వనవష యంవవరసతుంటడు. ఆపటంల పపలువసనవళళు నరకంల ఏపప

నకఎలంటశడషలు అనుభవసతుననర చూ బబమమలు ప నుంటయ. అం

దుల వరమలభ ఇళల నరయణమమ భ రతను పటటన భధలూ, గయయయ

శతనంత ప౦9జలన పటట హంసలూ వరణంచచపప నరకంల ఆమ అనుభ

వసతునన జకషలు చూపసతడు. ఈ పపలకు శకషలు చల భయంకరంగ

ఉంటయ. వయభచంణన అగనల కలుతునన ఉకకుసథంభ నక కగ

లంపచయయుడం, ఇతరపవలకు సలసలమరగ నూనల వడయయడం

లంటవచూపసతుంట పపంఅంట భయమసతుంద, చవర దనధరమలుచస

పుణయనన సంపదంచుకునన వళళు సవరగంల ఎల సుఖలు అనుభవసతు

ననర బమమలుచూపుతూచబుతుంట అపపుడ అతనక ధరమంచసస

పుణయం మూటగటటసు కవ లనటంత ఆవశంపంద వశలనండ బయయం 5

తచచ అతనజల. నంపసతరు,

గుంపళళు.

గుంపళళు పూరవంవచచ వళళు _ .నంకరం 'నలళన.. యద

దంగలముఠ, వళలు ఊరలక వసతుననరంట అంకం వడల, అందుకన

429

మునసబు కరణలు గరమునకరషనుతడచచ ఇంటంటక తపపవరు, ఇంటక తవవడుబయయం, పవలడబబు, లు మమూలు, ఇపపుడు ఈ బపతు గుంపళళులరు. అందరలగ “వరుకూడ కూల, నల చసుకు బతుకుతుననరు. _వనలనవళళు మమూలు ముషటవళళలగ అడు కుంటుననరు ఎవరమటటుకువశశ,

వరదగజటటు

కనన చటల ఈ పండుగనలుగురజులూ ఊళళ మదగలు జటటుగ కూడ కందరు డపపులువయసతుంట, కందరు కళళకు గడజలుకటటుకున “లల లల లలల లయ రమరఘవ లరలలయ? అంటూ తుమమ )ద పదలూ, ఎ లపదలూ పడుతూ గుమ రయలముందు ఎగుడతుంటరు, ప9తవరరూ చ‌ ౧డ ధనయంఇసతర అద చతత పటటుకున “పదదకపు గరకు పదదదరగరు పదదమరహలు, సరత వరధలలల, పలల జలలల

భగయవంతులయ భ‌ కజఞయంగ వ "లల హయ‌ అంటూ పరతమట తరువత డపపుమద బక దబబకడుతూ దవసతూ వళుతుంటరు,

వర అలజటటు

మలలజటటువళళు ఒకఆబతును బంతపూదండలత అలంకరంచ, దనమడకు మువవలూ, గంటలూకటట, ఇదద బముగగురు ఇ తరడతళలత

వయసతూ “శరరమ రమన మం*మ రమయయ హరరనూ రమర మయవధయ రమూ”. అన పడుతూ ఇంటంటక తరుగుతుంట

వంక కూశ చటలనండ ధనయం పడతం.

చకళళ జటటు

చకళళు జటటుగ బలలలపండ గచసుకుంటమన ఇంటంటక తరగ

వయయం పగుచసుకుంటరు. (బనలలవండగం బ చకరవుబలలకు కడన గన మకనుగన కస పండుగగ చసుకుంట రు సంకంతవండుగ

వళళనదగగరనుంచ బలలలవండుగర జువరకూ బటటలుతకరు, ఈ బలలల పండుగ మరునటనుండ బటటలుతకడం వ9రంభసరు. ఈ పండుగ

వరు సమూహకంగ చసుకుంటరు,

430

బుడబుకళకలవళళూ బడమమ, పటటల హర వషలవళళు, దకకు లన కుంట, గుడడ అవటవళళు ముషటక రవడం ఈ పండుగలకు ఎకకువ

దశమగహం

ఇద ముఖయంగ అలలుళళ సమరధనవండుగ, క9 తరలుడయత రజభగమ. పండగనడు ఖరదయన కతతబటటలు, పండగనంతరం వళళటపపుడు జబునండడబబు ఎంతలనవళళయన ఎలగ సదపట వలసంద. ఈ వడకడం ఇంచుమంచు వళళకు పలలలు పుటట ఎదగదక‌ జరగద. ఏ పండకక పలుపురకుంట ఆ పండకక అలలుడు అలక, కూతురక కత. అందుక అలలుక దళశమగరహమనన రు, ఈ మధయ పళళకటన లకు చటటపరమన నషధలు వచచయగన ఈకసరు కటన అకు మత9ం నషధంలదు. జషువ గరల అంటరు _

“అలలుడనననకకన న కలలుడకడు దసతరంచ అధకరముత నలలుంజచచం ననపుడలలుండనుగ ను మమనయ కూరచు ంటన‌”, అన _

సుమతశతక కరుడు అలలునగురంచ యల అననడు _

కర, అలలున మంచతనంబును

గలలన సహతయవదయ! కమల నజమున‌ బలలున దంచన బయయము,

తలలనకకులునులవు తలయుము సుమత,

మంచతనంగల అలలుడు, వండతుడన తదు9డు, సతయము జపపు ఆడద, హలలునతసదంచన బయయము", కలలగనుండు కకులు పరవంచ మందులవు అన, ఇపపుడవనన పరపంచంల కనపసతునన యగన అలలున మంచతనం మతరమ అరుదు.

కలకంమణ పలలలల కూడ పటటణనగరకత పబలుతుండడంత దనధరమలు తగగ యసంక9ంత బచచగళళుకూడ వలచబడపతు ననరు ఒకక జమతలు తపప. ఇపపుడు సంకరంతకభ పకటవపూ

సరబుడల వపూ మళళ రతపూట నడరడడుప 18 ఎం. ఎం. సనమ వన దంత తలయడుతంద. .

ఇక ఈ సంకరకవడుకలల కడవ౦ దలు, పథరళళవం దలు, ఎడలపందలు వశషటమన వడుకలు. ఈ పందలు ఊర

431

బయట పడతరు, చుటటు ప జల పద పద హను గరమలప9జలు వచచ

తరధంలచూ? = ఆనందసతరు. నత పందల, Bl పందలజరు హచచు,

కడపందలు

కర ~ ర

“దరవణహు పల పనన దమ: లడజ మతసరయ

గత కడ పందముల‌ కటటువరు”, (వ జయంత ౩౯౯)

కడపుంజులకళళకు కతతులుకటట ఎదురదురుగ నలబడతరు. ప

కగురుతూ ఒకదననకట పదషంగ పడుచుకుంటయ. పలనట

యుదధం, బబబలయుదధంలకు ఈ కడయ కరణం. సం %68 పండు గకు పలలలల ఇద చలచ టల కనబడ తుంద. సుప (౧సదధకవు లు “కటూర

పంగళ? తమ తలకర” 'సండకల సంక9ంత పరవదనన పందంల

ఫరుషంత పరడ బరమద ప9ణలువడచన పుంజునుదదశంచ -

“కుకకుటమ నవు సుకఫతవ కరయురన

బటటుకనన ను చవు లభంపదు తర

రయణమమున సంకయంత వళ క తరదబబకు శరమగగ కదన నహతు లనవరులక భగయమ తదనయ దురహభంబగు దవ చఎదువు కదనన”.

అంటూ ఈ పందంల చచచన పుంజుక వరసయరశం చపపరు.

“కడపందములు మనదశనుల ఇపపటక వయ సంవతసరముల పూరవమునుండ వడుకల నుండనయట. దనన పదునయదవ శత బముల ప9దశములఅను దరశంపనచచన వదశ యత9కులుకూడ వరణంచ

యుననరు”,

గ‌!

కడపరు పూరవ పుసంసథన ధశులకు చల పయమంన వడుకలల

ఒకట. పదదపుర సంసథనపు కడపుంజులకధ అందరరగంద. బబబల,

పలనట చరత9లల యుదధలకు కరణం య కడపందల,

స వజఞన సరవసవం (తలుగు సంసకృత ౧)

(ఆటలు, - వడుకలు, వనదములు, మలల ంపలల సమశఖరశరమర.

న < ప ణక స గన వరలు లు జ win అటులుం. ఓజ అఊందునద నక

ఇ యడు మడ ~~ ససగడ నురవవష వస వ9స

గలచ నయట దగన ద శళజ జ”

పటటలుప౦దలం

గటజప బరళళక కడపుంజులలన పరుషంఎకకు వ, అవ ఢకనడం మదలుపడత తలనుంచర కషం ఏరుల పరన లకకుజయవు. ఈ డకన టంల ముందుగ తరశభదుయసతరు. మదట గకతలకుదగగరగ అర చయ పటటతక సతూ పన పటటుతూ కముంగ దూరంగనలచ *డుర‌ చవ” అన అరచయ చూపసతవు, ఆరద పమగుపదగువవచచ అరచయన డకంటుంద. ఆ తరవత చయ* బదులు చకకను పటట గటటడబయు కు ఆల వటు చసతడ. వనన బలంగమప పండుగ పండదనః ఉసగలప వదు: తట. అవ డూ ఇం వ పలకూ దూరలళళవ గు ౪ వచచ ఒకదగతలనకట ఢకంటూ వరచతంగ పం డతయ. హ

ట పందంఅంట చూడడనక చుటటుపరకకల వద ,ననం స గరమల వరజ తరధంలవచచ చూస వనదంచవరు.

ఎడడపందలు

ఇద బలహృదరశనకు సంబంధంచనద. బండ చక9లు తరగకుండ వనన తదదకకటరస ఎడలుకటట లగసతరు. ఏ బండ ముందుగమయంవరత ఆ ఎడల జత నగగనటటు, ఈ పన కనన చటల ఇసుకల చయసతరు. కనన చటల బండల బరువుబసతలుకూడ వసతరు, ఈ వండగ నలుగురజులూ జనపదులకు పతరజూ వడుక, జనపదులు తము యతరులకు ధరమంచయడంల గపన ఆనందం పందుతరు _ అద వరక మనను నండన వడుక,

433

పర దనవడుకలు డర

ఆదనుండ బనవదన తధవరన కషత9ల పడకడడతన ముఖయ కరయ

కమలకుపక9మంచడం కదదు. అందులనూ తథక ప9ముఖయం మర

ఎకకువ. జనపదులు తధులకు కనన వధులను నబంధంచ ఒకకకతథక

సంవతసరంల ఒకట రండు రజులల ప9తయకత సృషట ంచ వశషట నమ లత వనన సుప$తసటతం గవంచ వండుగకుగనూ, పరవదనలుగనూ రూపందంచుకుననరు, వన కదలు పంచంగంల తలుగుగలల నడ

కలన బటట, గ9హల గమననన బటట సథరకరంచ బడతయ,

ఉగద

పలలలల దనవడుకపరు సంవతసరద, చ చరతృవదద పడయమ రజద,

వవపునవ పచచడ దన పరతయకత, ఉదయం అందరూ తలంటుకన,

కతతబటటలుకటటుకన పరగడుపున వపపువవువచచడ తంటగన ఏమతనరు.

వపపువవు, కతత బలలం, చంతపండు, అరటపండు, శనగపపపు, కబబర

ముకకలు పచచ మమడకయముకకలు ఈ పచచడల కలప పద

రభలు. ఇద తయయతయయగ, పులల పులలగ, వగరువగదుగ బలరుచగ వుం

టుంద. (చయయడం చతకకపత చదుగకూడ ఉంటుందనుకండ.

ఈ పపపువవువచచుడ కడుపులన నులపురుగులన చంపుతుంద.

(అంట యందుల ఒక ఆరగయసూత9ం యమడఉ ందనన మటు, ఈ

రజు ఎలగడపక సంవతసరమంత అలగ నడుసతుందన జసవదుల నమమకం,

ధయహనం గ9వచవడనదదగన, దవుడగుడలగన పురహ తున పంచంగ. పఠనం ఉంటుంద. ఆ సంవతళరమంతటల గంహధ కయములూ, తతపలతలూ, అతవృషట, అనవృషట, పంటలదగుబడ,

దశకలపరసథతులు వగర పంచంగంల వరయబడడువ చడవ వవ రసతడు. తరబలం చదువుతుంట. తతసంబంధత నకషతలవరు ఆ సంవ

తనరంల తమజవతపు హచచు తగగలన అంచనవసుకుంటరు. అందరూ అడగతలుసుకునవ ముఖయంగ మూడు, ఆదయవయయలూ, రజ

పూజకవమన అక తహమనవ దరక టం లత దుర లూసు చ అద a

సుననచ బతవర అక గగసటతగచ ళు ne జరుగతుంద, _ దడడ

“కందయ ఫల.” అంటరు. పంవతరడన దగగతనంద సునన నుండ

ఏడుసంభలవరకూగల అంకలల వరవల పదదుఅలలు వరువగ వయ

బడతయ. ఫలతలు ఈ సుననల సతనన బడ చబుతరు,

ఇవనన తలుసుకున పురహతునక సంభవనలచచ సతకరసతరు.

యువుదవతయ

ఇక వదయదగగరక సత క _రతకశుదధవదయను యమదవతయ అం

టరు. ఈర జుబరహమణ కుటుంబలల కందరుభ క కత యము నపూజంచ

భగనహ సతభజనం చసరు (సదర చత భ క జనం) దరథయువుక‌ సం, ఈరజు శరకృషణుడు సుభద9 చతభజనం చశడట.

అ ow త దద

తదయకు పముఖయం సంవతసరంల 7౭డుసరలు వసతుంద.

మదటద ఉండ9ళళతదద. థభదంపద జహుళ తదయ ఉ ండ9ళళళతదద‌,

రండవద అటల తదద, ఆశవయుజ బహుళ తదయ అటలతదద. ఇందుల

అటల తదదద ఆగంసతనం. ఈ రజున వకువజమున పలలలులచ జటటులు

జటటులుగకూడ “అటలతదదయ‌ ఆరటలయ‌, ముదదవపప య‌, వమదమూడటలయు”

అంటూ అరుసతూ వఢులంట తరుగుతూ ఊరందరన మలుకలుసరతరు.

ఇద పూరతగ సతరలకు స సంబంధంచనద. ఈ తదదల ఊ పవస సం బలతమ

షగ ఉంటుంద, సరలు కడకూతత లచ వంటలువసకన తలలవర

కుండ భజనంచససతయ. మళళ రతర చందభనచూసనతరువజ భజ నం. అంట పగలంత వచచ మంచనళళకూడ “ఇ ముటటరనన మట, ఏమ

తనరు. తంట ముసల ముగుడసతడట, దనకక కధకూడ చబుతరు

ముసలమమలు, ఒకపపుడు బపనరకకమమ, రచవరకకమమ,

435

కమటరకకమమ యమ వరతం పటలరట. రచవరకకమమ సుకుమర

కవడంత అకలకతళలక గలగలలడపతుంట అననలు అదదందవర చం

దూజజచూసనటలు భమంవజసత ఆమ భజనం చససంద అసలు చందరుడు

హడవకవపుంద, ఆమకు ముసల మగుడచచడట, చందునవంట

అందగడు మగుడు కవలన కంకషతచస వతమద.

అటల తదదనడు నూతనవధువుచత ముతతయదువలకు వయనలపప

సరు, పదకండు అటలు, పసుపు, కుంకువు తంబూలం, రవకలగుడడ

చర చంగుల పటట యసతుంట ముతతయదువ తనచరచంగుపటట అందు

కుంటుంద. ఈమ “ఇచచనమమ వయనం” అంట, ఆమ “పుచచు కునన

నమమ పహయనం అంటుంద,

ఉండళళతదదనడు ఉండళూూ, అటలతదదనడు అటలూ వండ

గరదవక న వదయం పడతరు, ముంజతక మమడకుత రంకటటుకున

(కంకణం) తమలపకుమద పసుపుముదదత గరదవనబస (సనన కలలు

లగు పత, పూలు తచచ వధువుచత పూజచయంచ, “ఇరుగుపచచన

పరుగుపచచన, మయలలుపచచన' అన పరధన చయసతరు (పండ

తులు “సరవజన ః సుఖనభవంతు” అనదన భవమ యద సయం

తం అవక9, పూలూ, వనుపూ వగరలను ఎతతవస “పలలల గరమమ

నలలలగరమమ” అంటూ దగగరలనునన నూతలగన, చరువుల‌ గన,

కలువలగన కలపసతరు,

ఈ తదదలకు చటలకు ఉయయలలువస ఎంత ఉతసహంగ ఊగు

తరు పదదవళళుకూడ వయససుభదం మరచ,

వనయక చవత.

“ఓ బజజ గణపయయ నబంటు ననయయ

ఊండ9శళమదకు దండు పంపు”.

భద)పదతదధ చవత వనయకచవత, ఈనడు తలుగువ లలలల

పతయంట అడమగ పలల పప అందరూ ఉదయమ తలరసననం

వస నరడు, మరడు, ఉతతరణ, జమమ, అశవదధ వగర రకరకల

అనం టం అగ nn mo / WN mM mem వ 2ము బల or మలం ళ చు ఆం మ has ఖం కట మ a పుకున ముడ స a ప జ జ

Con wre

మమడకులు మడచ పరదన,. కలువహతూలూ, తమరసతలూ, మంకకడనన పతతులూ, వలకకయలూ, బతయకయలూ, మచడుకయలూ, జమ కయలూ వగలడదసతరు. కుడుములూ, ఊండకళళూ, జలల దుక యలూ వండ స వదయం పడతరు. ఊరపురడ‌ హతుడువచచ గణపతపూజచయంచ చవకచందు “నకధ చబుతడు. ఆరజు చందయన చూడరదట. చూస నందువలల శరకృషణుడంతటద డుకూడ ఎల నలపనండల పలయయడ చపప (శమంతకమణ కథ) ఉపసంహరంల ఎవరయత నడు గణపతన పూజంచ కథవన అకషతలు చ_కతనవసుకుంటర వరు చందునచూసన నలపనందలు రవన ఫలకురత చబుతడు.

వదయరథులు గణపత పఠంమద తమ ప _సతకలుంచ పూజసతరు

వదయ, వజఞనలనమమన కరుకుంటూ. అలగ అందరూ తమతమ వృతతు

లకు వడ‌ పరకరలన కూడ పూజసతరు. ముఖయంగ రతులు తమ

గదులల వనయకవతమను పటటపూజసతరు ధనయవృరధక‌ సం.

గ9మలల ఉఊత మవంతులు వరళలుపగుచస ఒకచట పందర

వస గణపతననలప తమమదరజులు పూజలు సలుపుతూ ఉతసవలు

చసతరు ఆర జులల వతరజూ ఒకనటకమ, నృతయమ, వురణమ,

హరకధ బురయకధ ఏదఒకట పలటవరు. ఆలగ చలదకళకరులకు భకష

పటటవడు వనయకుడు. (ఇపపుడు 18 ఎం.ఎం. సనమలు. వనసథవంల

కచచ కళకరుల కడుపుకటటనయము కండ). ఆఖరురజున మళతళలత

గణపతన ఊరంత ఊరగంచ దగగరగల నదలన, కలువలన నమజఞ

నంచస ఆ మరుసటరజు పదసదలకు అనన దనర చసవరు.

ఈ పూజకువడ ఆకులకూ, ఫలములకూ వ దయరతయ మంచ ప

ముఖయముందట, మరడుఫలము రసము. (మదవలరసయనం) పతయ

హర. నరడుఆకులు ఎండ బటట కలచ నబూడద కలనబబబలమదర సత

యటట మడపతయ. ఉ తతరణపులలత పండలు తముకుంట దంతవయ

ధులు రవు,

| స "ira న. బళ Cr

437

నగులచవత

జనపదులు వశషప ౧ముఖయమచచ చవ® మరకటుంద. అకర నగులచవత. ఇద దపవళవళళ న నలుగవర జునప సతుంద. ఈరజు

అడ మగ బడడలత సహ అందరూ ఉదయమ సననంచస పముపుటట

లునన చటకప ళళ ఆ పుటట కలుగులల పలుపస ,. కడగుడలు వస, బురగ

గుంజు తరగముకకలు, చలమడ, చమమల "వ వదయం పటట పసుపప,

- కుంకుమ. అకష తలత పూజసతరు,

“దగుదగు నగనన దవయ సుందర నగ

. నగ దగర నయనన దగర శష దగర

- అంటూ పటలత మంగళ హరతులసతరు.

* “నగరజునుపూజంచ వనతలటలు మకకు తరు, న గందు9డ!,

ఫణందు9డ! మవళళు చకట వకట తరుగుతరు. నడుమ తకకశ నవళళనుక. పడగతకకత 'పరప” అన. ముఖయంగ రతులూ,

కూలలూ రత9ంబవళళు పలలల శరుగుతుంటరుగద! ఇల పూజసత అవ కనకరంచ కరవవన నమమకం. నగందరుడు దవుడుగ మనకు ఎనన జనవదకధలుననయ. ఈ భూభరనన మసతుననద ఆదశ

“షుడన, మహవషణువు పనను 'నగరజఅన పురణలు చబుతుననయ. చరతరతయచూసత ఆదనుండ. మనవుడు నగుపమును దవతగ ఆర ధంచనటలు ఆనట శలలప చకకన శలవలదవర తలుసంద,

కందరు గడరళళు పలలలకసం ఈరజున నగులకకలన ఒకరకం

.చరలుభరసరరు,. కందరు. “నూరుబందలనళళత అభషకసతరు పుటటన, ie *(పముగన "ప పకచచ: ౦ద అంతసంగతులనుకండ. కందరు నగరజు

"మద భకత కత కదద పలలలకు నగులునగమయయ, నగయయ, నగమమ, నగ రజు సగనన అన పరలు పటటుకుంటరు. చముడుననవళళు మకకుకున య నగపూజవసత స చముడు పతుందట,

"ఇంతక వ వ దయరతయ సరపగరళం చల వలువయనద, ఒజకకసర

పయ: “పంణనన కూడ నలబడుతుంద, అంచువలల నగుబములన

ణ ఆంధు9లచరత ల సంసకృత, పు, 509

ఆచరయ ఖండవలల లకషమ నరంజనంగరు.

లు న WME 1 అ అల‌ జ

చంపవదదగ‌ పకకంగ వపండచం ౮ ననట, (అయన యపపుడు (om)

అ _ గలల వ Ma nf చ జూ న :

పుటటలు తవవ పటటుకు మర చంపసున? కనుకంక సన తళయుకు వడ ల ల ఉం

. ణ వ నయ న‌ శలు మం? గరకఉ 6డదంవల ధనగల”, na:

na) ల

బుుష పం చవ

వనయకచవక మరుసటరజు పంచమ బుషపంచమ. వలలలల సరలు ఈరజు నములుపడతరు. నములు తరచుకుంటరు. పరంటం, పరణ యందు ప౦తయకతలు. బహణు ప శయ కుటుంబలల సవ శ

జబ అము ఇ అసం Th ఉద న నుం అడ Ez బుషులను వతపపుంల జబబు నమధపు గ పూజంచ ఉడ ల a

కనన నలలముందుగన యూ" వతము సంకలచసరు. సపతరబుషులకు ఇషటమన ఫలపుషప శఖవు లత గ వదయం పడతరు.

సుబబరయు డుషషట

సుబరహమణయశవరున జనవదులు మబబరయుడు అన పలుసరు. _ ఇదకూడ నగపూజ. కన యద ఆలయంల పకమను పూజంచడం. సధరణంగ పరకత మూడు నలుగు గగమలకూ ఈ గుడ ఊంటుంద, ఈరజుఉఊదయం సననలువస ఆవూరజవం, పరుగూర జనలూకూడ వచచ గుడబయట అమమ పూవులు, వగడలు (వండవ) కన అరటపళళూ వనతపటు దకషణగ డబబులూ సవమపళశంల వస నమసమరశచ పసదం తసుకున, వకభు కరంత ఉపవససరు. ఆదవలయం ముందు అనకవధలయన పళళదుకణలడు ముఖయంగ ఖరజూరం దుకణలు హచచు గల వుంటయ.

ఆరత భగంమళం, జండ, సననయమళం, రండలు మళం, వరణలు, కగడలు కళళు మరుమటలుగలప బణసంచకలపు లత దవున ఊరగంపు వ భవంగ జరపవరు. మలర జురత9, "మూడవ రజు రతర గలలకలపం, భమకలపం వంట యకషగన. వ9దరశనలు

439

ఉండవ. ఈ షషటసంబరలు ఆరజులల ఆర ధనభవంత చసన గపప

వడుక గవుండవ. అందుక “సు సుబబరయ యుడు పళళ చూసవదం ద

రండ అనద పలలలప టల పదదగ చటుచసుకుంద.

ఈ షషట ఉతచవలకు బకకవలు, మహందవడ, పందలపకర,

కంకుదురు, సంగం, రగంపటక, దవలదగగర సుబబరయుడుపట, మలలందగగర సుబబరయుడు పట, గలలప9లుదగగర తడప రత చబలు

దగగర మలలవరం, గలలపలందగగర _ గరరపూడ ఈండపలం గ౦మలు పసదద ౮

రధసపమ

ఇద పరతయకంచ సరలకు సంబంధంచనద. మఘబహుళస పరమ

రజున వసతుంద, ఇద సూరయరధనకుదద శంప బడన కరయక9మం. సతరలు

ఉదయమ నతతమద తలలజలలడకు పటటుకున దనప రగువండు పటట దనప చంబుత నళళుపసుకుంటూ శరసననంచస ఏరుపడకలత అవు

పడ గడను చరవకుండ, వసనపడకడ వసనటటతస ఎండ బడతరు,

(ఇద ఏరుపడక. ) దలవస స (దలఅంట పడకలన పయకలకుండ బయట

గుండరంగ పరచడం) దనక అగన పుటటంచ, దనమద చంజుల

ఆవుపలు పస హంగసరు. కూ ంగు “హంగుక గుపపడు నయం

చపపున మూడుప ంగులల వస “నపలు మము వంగసతునన6, మ ' సంసరం నువవు పంగంచు తండ9” అంటూ వరమనన 6 వండుతరు.

_ చకకుడుకయలు చపురుపులల లత రధలుగ గుచచ, దనప తమలపకు

పరచ దనమద ఆ పయసంపస సూరయభగవనునక న వదయం పటట రథలు సూరయభమ ముఖంగ ఎండల లగుతరు, (దహంమద ఎండ

పడడంకూడ ఆరగయరతయ అవసరంకద![) .

_ అయన ఆదల పృకృతశ కతులనన ఆధయద వల! జలలడుప కత

ఒతత పలల అనధ, తలమద తగన చట పటట రసత నపప తగగుతుందట,

తలలజలలడకురసం చంటబడడలన పపు లకు గనన జరం, శగుకయ “స చచ?

వటమస‌ నండుగ కలగన: ఫలం.

: రథనప పమనగురంచ థరనధుడు శవరత9 మహతమయంల “మజయు వసవ రధసపత పమ దనమున అన. వశడు,

న న నటస‌ ఇ! oh ళ న. హలస‌ ౪c “౦క రందవలయలు నద. ఉన ద వ నల ము

సపద డ‌ Fs డ ఇట ద శ ఖ హ‌ జ ఖ‌ | "న. ము. ఆ కద Q oy యబ , RN ge “hs a స‌ 1) అరస కవ) గలలలమమడ డ ల) బదదహరం కండల పుటటుద,

శ సస శ‌ a Cann wit

aera en mnt Rr న‌, * న క ఏ న మ న వ‌ * పుల ఆల య‌. Cw gagf pn హలు rw ag మ we ఇళ ర సంధంచ

| [ల వలము! #

న జల fn PE జన త ల న‌ | శ నన bal / క కర, తూ, జ‌ ణ ఊదకుంకజంవరకూ అయదుకజులూ అదుతంగ చడరు,

నం

“కసతూర రంగరంగ,

యునన కవటరరంగరంగ”

అషటమ ! దనవముందున

పరత అద me» pec] 3 కృబద వతరుడ జననంచః

శరవణబ హు ళఅషటమ శరకృషణున జనమదనం. ఇద కృ హవ షమ.

కృషణుడు దవపరయుగం అంతటన వభవతంచసన గపప మహతముడు.

“పరతణయ సధూనం, వనశయచ దుషకృతం

ధరమ సంసథపనరథయ

సంభవమ యుగ యుడ.”

అనద గతవకయం. కంసద రకషసులఅనుగూళచ, దురయధనద‌ దురమరగులను కషంచ ధరశరజువంట సనమరగులకండ గ నలచ ధరమ సంసథ

పనము గవంచనడు. అందుక అతను దవుడు. ఆదవుడు పుటటన రజు

పరషజనులకు పదదపండుగ. బలకృషణుడు చలప చషటలత గ

తన అలరంచడు. గలల భమలు “ప నఉబదలల దచుకునన

లన పలు పరుగు, వనన ఎగర అందుకన తయయడం ఓ ముచచట, గలలకంతలు యశ దదగగరకచచ _

“యమమ నకుమరుడు మ యండలను హలు పరుగు మననడమమ పయద మకకడకయనను”

కత

అన ఫరయదులు చసవరు. కపంగకదు _ ముదదుగ. ఆ ముదచు

చషటలు జఞ పరకవచచ ల ఆరజున గగమలల ఉఊటలసంబరంచసతరు. ఉటల

సరబరమంట ఆసయంకలం వళ రడడుకరువ న పుల కండురటలుపత, దనక కబబరఆకులుచుటట పన రంటనకలుపతూ అడడుగ మరకరట

441

కటట దనక మమడకుత రణలు అమరుసతరు, ఉటటల (ఇండనుంచ,

ఉటటక పడు గటత9డు కటట, _పరటమద అవతలవ పునుండ వఫలడటటటు చస, ఆవల‌ప2 పు తగడుచవర బటటుకున దూరంగగకచ ఒకరు కందక మడక లగుతుంటరు, ఒకగలల బలుడు దడక9ంద అటూయటూ తరు

గుతూ దననందుకవడనక పయతనసతడు. తడు పటటుకునన వరు ఉటట అతనక అందలదంచుతూ అతనుపరుగతతు కళళ పటటుకబగ గభలన దనన పక లగసతుంటరు. ఇల అతను పటటుకవడనక పరయతనంచ టవపుడు చనన పలలలు వదురుబంగుత చసన పచకరగటటలత అతన ప నళళుకడుతుంటరు. కంతసపటక ఎలగలగ అందసుకుంటడు,

(అలసపత వళళ అందుకవసలగ వదులుతరను కండ), ఇకకడ

ఆతశు గలలకృషణుడు గనూ, ఆ వుటటలన చనన కుండ చలల కుండగ నూ

భవన. ఆకుండల పరుగు వండరూపయలు వుండవ. అవ అతనక సతకరమనన మట. ఇల చనన కృషటునక9శ మళళ తమ కళ_ముందు ప9తయకషం చసుకుంటునన ఆనందం ఆపలల యులద.

శరరమనవమ

“గతమమ పళళకూతురయన మన రమయయ పళళకడు కయన

ఆనంద మన౭ందమయన" _

అసలు సతరముల పండల తలంప బజనపదులక పదద పులకరంపు,

నజనక సతరములు తలుగువశళమ అననంత గటటగ హతతుకుప

యరు తలుగుహృదయలల, ఎకకడ తరతయుగం! ఎకకడ కల

యుగం! నడు దుషటశకషణ క పుటటన రముడు కలయుగంల తలు

గంటబడడలగ తలుగుపరజలచ ఏటట వభవంగ వవహవడుక జర

పంచుకుంటుననడు, అనడు చ త౦శుదధ నవమరజున వర వవహం

జరగందట. అదరజు ఆనందంత ప9కరమలయంలనూ జరపసతరు

సతకళయణం వద కరంగ. ఒకభరయభ రరలజంట పటలమదకూరచు ట

పురహతుడు వవహంతంతు జరపసడు. ఈపళళక పంతయకంచ ఏల కులపడక మరయలపడ, కతతవలలం కలపనపనకం, చలమడ, వడపపపూ పృసదం ప$తరయకత.

442

బర మం అపు చ అ న. క బండ వ‌ టు వవహపడుఠ' అయదుడజలూ రశులు వగడకరకమలు ఆ

Cn రన అనన op hia wl వల య ణ న! వ ఖ శ 4 1 ల

కూ he చ అ అర డ గుర మందవకను, Pt వనమ డ ఆద వచుకకన

ల ట న లగ తు ine తన ల me _ గద దంచ కలల ఆక‌ ఇక‌ ఖ మ, wom Ey 9

ఈడ సగడ రకం డు = గ భద ఏడషప ~~ ర‌” చప గంగ గ న బు న అ

ప

న 6 ల శ Armes అణ జప వ అడ నల‌ ల స చడ ౪ ఇ ఫు అంటూ యత౦గ ంవజంటలూ *'పదన భడ9ందం* హపప% ఫఘటమ న

య వ

జ జు జయ పు శ ॥ శ‌ తర 4. క క త అంటు వృదదులు “అదగ భదభడ9 గతమ యుదుగచూడండ” అంటూ

భకతులు భజనలుచసూ లంచనలనహూ వడవ-నూ నడక నూ జటలు ల ae)

జటటుగకూడ భదచలంపళళ మ భవపతమన ఆ కళయణంచూస తమ

జన ధనయ మనటలు మురసప యహరు. పకరముల పదముల సవవ య దవ పవతంమన ఆపుదశంచూన పుణయం సంపదంచువనన మగద‌

me] CS జూన జ

బప COON ఈ ౯ శ

చ మ

బల

వజయదశమ

(Ca నమ! త pa న Farr, [హ

పరయలు మదద చ మహళ ఫతగననరజుల ఫర వంటంట

ఇ . షస‌ న

కుందలుకదు సరవశనవరూపజ అనపడనక కం కతం దురగ మహ అ యర

సురుస సంహరంచ వజయంప౭దనర జు. అరజునుడు భరత యుదధన‌క

వలలంబులు అందుకునన రజు, ఈరజు శమవృకషంనుండ అసత9లుతఫ

సంధంచ భరత యుదధంల వజ యుడయయయడు. అందుక ఈ : దశమః

వజయదశమ అననరు, గ9మలల యరజు మధయహనం దురగలయం

వదద పు హతుడు దవపతరణంచబుతడు.

“శమ శమయత పపం

శమ శతఫువనళశన

అరజునసయ ధనురభర

రమసయ పయదరశన, "'

అన శలకం వయ బడడ చటన తసకన వంతజకకరూ జమమచటటు

కమమలకు గుచచుతరు. ఇధ ఆశవ యుజవదధదశమర జు, దనక

ముందు. పడయమనటనుండ శరనన వరతు9లు “ప9రంభం. ఇవ దసరలు.

ఈరజులల బడపలలలు గలకలబదదలు చతవటటుకున ఉపధయయు

త కలస ఊరంత తరుగుతూ ఆయవదయరదుల యళళకువళళ _

443

“ఏదయ మదయ మమదలదు

ఇంత సపుంచుట యద మకుతగున

ఆకళళతట మ వకళళలన

ఉంచుట యదమకు ధరమంబుకదు

రపుర మపుర మళళరమమనక

యమరు వచచ త యపపంతుమనక

యరుగు హరుగులవరు యసరుపమము

గపపగ చూడండ తపపకనుమరు

పవలబడయత పబదదలదు.

అరథరూపయసత అంటదలదు

ముపపవలయసత ముబద దలదు

“అయయవరక చలు అయదు వరహలు

పలలవళళకు చలు పపపు బలలలు”

జయభజయభవ, దగవ జంయభ న.”

అంటూ దసరపటలుపడుతూ పటఅనంతరం గలకలల పువవులు,

బుకక దటటంచ అందరూ ఒకకసరగ కడుతుంట చూడముచచటగ

ఉంటుంద, ఆయంటవరు సదరంగ పలలలకు పపపు బలలలు పటట

(బటనలు, బడశనగలు, మరమరలు, కబబరముకకలు వగర

బలలంకలపనవ), ఉపధయయులకు అయద పదరూపయలు యచచ

సతకరంచవరు. (ఆరజులల ఉపధయయుఅకు అద బనససు.)

ఈ దసరరజులన దవనవరతు)9లంటరు. _గ9మసథులు తమల

తము చందలువసకన య తమమదరజులూ అమమవరక పూజలు జర

పసతూ రతు9లు వనదకరయకంమలు (డసకడయనులు, క బరడయ

నఫులులంటవకవు. భకషపరదమనవ జరపసతూ ఊరంతటక పండు '

గుగ చసవరు, |

'ఆఖరరజున దవననలపన పఠంఎ తతస ఊరగంపుగ తసకళళ జల

నమజజఞనంచస మగలనడబబుత పదసదలకు సంతరపణచసవరు.

(ఇపపుడ ఉతసవలునడవడం కందరక వయపరంగ మరందనుకండ)

ల‌ న

, అన

న గ మ‌ ఆ ఫ ణ‌. కర

ఉఆరలఎణ పుణయ బంబ కంహపు ఇద సయం మ జూదతరం Ws]

ము > వ en ఇ ME కడ hp 7 నరల అ తన జబ దు a స య

(= న ణ a Rn , క గక కష ఇ ను గు J

ళు ౬ ళళ బ ల శ ( ware ము జ (mo a ఖ‌

వసు పశయ ౧ న వల శ అబన న వసతుంద, అంపశయయ ఊఈ క బువరహ ఆగ యడు నయు తయజ లు

మ

ఇదన an య అటల రల అల‌ భు య నం స ల గ న న సు

పవటంచ పరమపదంచడు. అందుక దనన _షమంలద.- అననరం

వ యను స a WE am {a స అల ఏ సట (+ rel

ఇడ మఘపదద ఏకదశ, అసలు ఏకదవల పరవదనలు, ఉతతరయణ pee Pn:

చ 3 ఇ ల న FP wf BL wh జ కలంలళ రవడంవల యద మకలంత పుణయడనం. ఆ శరుషులు త. జు

సననంచస, దవునహూజంచ, అనన ప నలవడచ ఉపవసంచ రత

భజనలత, డ వధయనంత జగరణ చసవరు. కననచటల కల

కూడ చసతడ, గలలల మమడ డల 62వ తరధం గపపగ ఉండ.

ఇలంటద ముకకట "పకద? కూడ,

చలమబ దవ దన‌

డనన కషరబటదవ దశ అంటరు. ఇద క రతకళుదధదవ దశ. ఈరజు

జరగద దవదశపరయణం. ముందురజు క రరకవకదశ రత జగరణ

చస యవగలు బహమణులకు సవయంప కలుయసరు. ఈ సయం

తృంజరగద లకషమ నరయణపూజ. తులసకటల “వషణుతులస (ఎజుపు కండ కలగనద. లక, తు అస‌ (తల హూడ౭డముం కలగనదస‌ శర ఓ ప

వతుతరు. దనల ఇరుకుగడలు. కమమ ఎలక నునన ఉసరకమము చచు

పరకకన నలుపుతరు. పన కబబరఆకు కులపంద-వప డనన బృంద

వనంగ ఆవహనవసరు. తులసకటబ దపరధనచస (జనవదుల

భషల తలలకల తత ఆ తులస మకకలకు పూజచసతరు. అటుకులూ,

బలలమూ పూజనంతరం వంచ వసదం. ఆ తులస ముకకలు రంటన

పూజంచడమంట లకషమనరయణులను పూజంచడమనన మట. అకషనర

యణులు వరషకలంల యగనద9 వ నమగను లపు తరు. ఊకతనకదశ

నడు (ఈరజుకు ముందురజ) మలళ౭తరట, ఈవంలు కవడనన

నననచడుడు కువూరసంభవ:ంల ఇల అంటను -

“జలవసలయన హరలకషములు

వరష నశవసనమున మలకన, కననులువచచ చూచునటటుల

జల జతసలరుచులువలస శరద వళన‌”

445

క రకమసంల దవదశనడు ఊసకచటటుకంద వనభ జనలు ఆన

కనన చనన కుటుంబలు జటటులు జటటులుగ ఊసరచటటునన దమమ లమదక

వళళ భ_లశ9దదలత అకకడ లకతవరయణులను పూజంచ ఊసరచటటు కంద వంటలుచసుకున భజనలుజసతరు పుణయమన. (ఇపపుడు వన

. భజనలంట ఉసరచటుత పనలదు. తరగడనక, పకడుకవడనక అనుకూలంగ వుండలంత),

ఉసరకలన వటమన‌ “స” ర_కరశుదదక మహశంతక మందు,

మహశవరతర

“శవ శవ యన మలు తుమమద

శవ యంబన వనమలు తుమమద” _

. ఇద శవపరంగ గపప షరవదనం, మఘబహుళత9య దశ నడు వసతుంద. ఈరజున శవలయలల లకషపత9పూజలూ, అభషకలూ జరపసతరు, రజంతఉపవసముండ రత)ంత నదృమలకకన జగరణ చసత (పకటలంట వటత కదు శంకరుడు గపప పణసరంయ హడట, ఈరజు శవప౦సదం దంగలంచతనన పుణయవ కపంపత కలుగుతుందన ఒక పురణగధజఉంద. జకచరుడు ఒకరకత9 ఒకర యంటల దంగతనం చస పరపతుంట రకషకభటులు వంబడసతుంట ఒక శవలయంలదూర దకకుననడట, అరధరతర ఆకలవసంద. ఆ చకటల వతుకకుంటూ గరభగుడల కవళళ దవునక న వదయం పటటనఆరటపండు తసుకుతన కుదబధ తరచుకుననడు, ఆద శవరత9ర జు. తరువత కననళళకు అతను చచచ పయడు. యమభటులు వచచరు. వంటన శంకరున కంకరులూ వచరు. ఇతను దురమరగుడు, దుషటుడు, చరుడు, ఇతను రవలసంద నరకలరకంలక అన యమభటులంట, శవరత9నడు శవ సననధల నదుమలకన వుండ శవవసదం తనడంవలల క వలయపపత వుంద అన కలసనక కసుకుపయరట శంకరునకంకరులు, ఇద దన ప9శ సయం. అందువలల. చలగ)మలల జగరణలత, ప9సదలత ఇద తరధంలచసతరు. ఈ తరథనక. కటపలల, దకషరనకు కంకుదురు, సమరలకట దగర భమవరం మసదధ,

446

నరకచతురన‌ త

CA

ఆస కవ యుజబహు శచతురధశన నరకచతు

నరకసురున సంహరంచన దనమద. మహళ అబలకడు.. సబల అన న చ రు

el నరూపంచుకునన రజు. ఆనందంత అంద అభయలగనసన నలుచ? ట జ ఉల

అంప అట hy కూతుళళనూ, న‌! లు మూ రపపంచ దడరహప రల గ a నలు పటట

wr? షల న ఆకులు ఎట కతత టలలు పటట స కరంతల సతకరసరు,

మరుసటవ జు దపవళత అమవసయ, లకకంటకుడయన నరకసురున మరణనక ఆనందసతునన టలు అరత మతబలూ, చచచు బుడతూ, కకర పువవతతులూ, టపకయల తరజువవలూ కలచ వుకజరుసపకం టరు, కందరుప లలలు బగగు, ఉపపు, కబబర కటటు కలప గుడడ కచు

ఉపహపటలలుకటట "దనల" నపపులువస గరగ రక9పపు తుంట చుటటూ చకంల ముతయలురలుతుంట చూడడనక బలతవ మషగ ఉంటుంద. ఇనుముత రలులగ, రకలలగ “చననవ తయరుచస వనన ఒక ఇనుపఊచకు ఇరువ పులబగ 6చ ఆరలుల రకనదూల అమరుసతరు.

ఆతరువత పటష‌, గంధకం కలప అద చత కతస కలుకన పళప 3 రలుకనన దనల ఆరకల చ పపంచ, రకల కగందకుండటబబు పటటుకున రయమ కడత *టప‌మన పలుతుంద. పలలలకు అద అనందం. కర తకకువ,

పూరవం జనపదులల పలలలు దపవళక 10రజులు ముందునుంచ యల పలుసతుండవరు. వణసంచ కలబడంవలల హనకరమయన కమ కటకదులు నశసతయన ఆరగయసూతర9ం. వతయంట అరుగులమద వమదలలనూ? పస పటపటగ దపలువలగంచ, వధులను దపలమయం చసరు ఈ దపలకు పురుగులు చరతయ. ఈ పురు గులు బణసంచలన గంధకం, గూరకరం పగకు చచచ పతయ.

సంహసన దవత)ంశకల దపవళన “దవ లపండుగ” అననరు.

| we ల ఎ అల పలలమవసయ

అమవసయలల పరసదధగనన శురఅమవనయ యద. పల సవరష నకశళనర జు, కరతకమసం చవ6రజు, కరరతకమసమంత భకత

447

శరదధలత తలల జమున సననంచస దపరధనచస ఉపవసంచన

వరక బందత క లనంవసతుందన కరతకపురణంల చపపబడంద.

ఒకఅ తగగరు కరరకమసముంత పరతరజూ సనననక కలువకువళళ

దపరధన చసవచచద _ కన కడలన రనచచ దకదట. (ఆమకకకడ పుణయం వచచసతుంద అన.) కడలు అ తతగరువళళగన యంటవదద

సననంచస నషటత దపరధనచస అతతగరకతల సత కపపడుతుందన

కనపంచకుండ “పడతటటమూత పటటదట. రజంత మనసుల ద వనన

సమరసతు సూ ఉపవసంచద. ఆమ పపదర పలమమ, చవరరజున ఈ అమ

వసయనడు దపరధన పూరత రకగన అతతగరు యంటక వచచసరక దవ

దూతలు పలమమను పూలవ మనంల ఎకకంచుకున ఆకశ మరగన సవరగ

క తసుకళుతుననరట. అతతగరు ఆశచరయపయంద. తనకురవల

సంద ఆమకచచందమటన! అందుక వమనన గరననరు చ తరతదధలన

శవపూజలలయ వశవదభరమ వనురవమ” అన,

కరకవూరథను

కరతకంల అనన రజులూ ద వరధనకు పుణయదన ముల, చల

మంద య నలరజులూ వకువజమునలవ ఉషససుగడయలుర కుండ

దగగరునన కలువలసననంచస అరటదననలల అవునతల ముంచన వతతులు వస పలగంచ కలువల వదలవడతరు.

ఆసంధయ చకటలల అవ చూసతుంట కలువల నకషతగలు పయ

ణసతునన టలు కనులవందుగ కనపసయ. ఇండలదగగర సందకడ

(సయంసంధయకు జ జనపదులు వడ పదం యద) ఆకశదపలు పడ

తరు, వకటల ఒకరటకు పులలకటట, దనలంచ ఒకతయడులగ, ఆ

తడుకు ఒకచవర చుటటూ చనన చనన చలలులుగల య తతడబరణల పరమ

ద పటట దనలనూ?, వతతులువస వలగంచ తరడు రండవచవరపటటుకు లగత ఆ బరణప క రటచవరకపతుండ. అకకడ భరణకనన లల

నుంచ మనుకుమనుకుమంటూ వలుతురుకనపసతుంట అద చనన నకషత)

మండలంల ఉంటుంద, ఈ భరణన ఆకశదపమంటరు. ఇవనన

_ పుణయసంపదన ప9కయలల భగలః

448

అ # ట . అ ప ఖ జ అ ఆ స సల నన బలల. కలరల ఖ అ a” నస గం ir hei ak ”

తశ టు సదడ pie revo... CD రర వరం టు 3 bm

అచ అం Wr hrm par సట అంజ | జబ గరటటం ఇ గగ స ఆ చరం క అర ణగ మంణచ బలల తందరగ కలగంంళలంం. దర గ‌

గ” be అట "తన‌ జ బయ‌ ం స ( న ఖ‌ ఖు లు న‌ ల జయ వల లగ

సట. అటు శ వల తఈణంకదతర. ౯ ల౮త శణంలఅ6ల ౦%

ఖ ళ‌

మల 3 a ప హ అర ల శ జ WI | రు య

ఎ ంటుత‌ క కడడ, దగ మక‌ వ ఒపజటగడడ చతలద హర prey జూ జ‌ woman pe]

righ ment na రుదు అ We Gum C ) తరగ రగన ఆ ణ‌ ద మూడునరు ఇఅటూటూయంవ లప కగ

డత ఆమచపకు అగన ముటటసటం. అద అంటుకుటతులప అందరూ వ స

ఎగబడ ఆగడడ లగసుకుంబడ,. ఆగడడ పశపులకువసతు పవకకువస క. శల అల

యన వశవసం.

ఈ బయలత రణనకముందు పలలజనులల సలంవకులు మరచటలటు

ఊడలు తచచ ఏవధవరు ఆవధజటటు గఏరపడ, ఒకవపు ఒకప‌ధవరయూ

రండప పు మరవధవరూ లగుతూ ఉంటరు. ఆ ఊడ వఏపపుకు

లకకూపత ఆవధవరు గలచనటటు, తరణం వలగంచవరకూ గగమలల బలప9దరశనకు సంబంధంచన క 'అకషవంక9డ యద,

ఇలగ ఈ ఇధులకు పుణయం, పుర మరథం ఆవదంచ ఆయకరయ చ, జయ bo

క9మలు నరవ హంపజ సవరు. వనక పక భకరవరంగన, పదుక

పరంగన అరజలుచపపన పకదనవనుక వదయం, ఆరగయం, జబ

శుభ9త ం ఆవయయత, ముమతవంట ఏదజక శసతరయభవన యమడ

వుంటుంద. శసరరసతయనన వతయకషంగచబక సమనయుడు సపందం

చకపవచచు. అతననడక సరపడనరతల యల వరకషంగ ఆచరంప

చయయడం వనపరమరథం. ఇద కంతసమమత వదశమంట,

LE hr hey Wh mie ల

i yy vet wath జ TTB SL TET కం Taser way wri he

fe? riW EE inl 7 ఆ ల ఓ! | స. క...

449

ఊఆపవనసనంహరరం

ఆంధజకయసం స దభతక ఈ జనపద కళలు, కరడలు, చదుకలు

సన వహదం గణనయం. ఇందుల చపపబడనవనన గ‌ వం సమ

లన కళకరులు పరదరన ంచనవ లక ఇతర ప దషంత కభఖకరుల వ గద

వరసమల ప౦9దరశంపబడనవ మత9మ,

వదయలయలులన ఒకనడు ఈ జనపదకళల వజఞనవృదయను లుగ థసలలయ. అకషరజఞనం లకునన, వచకషణజఞననన కలగం చయ, నక, నయమం సదచరం, సదభవం వందచస కలతలూ

కలహలూరన వ సతవజగతతుల నవశంపచశయ. ఆచరవయవహరల పరుత ఊ తరమరతులన 'ఊదబధంచయ, నట తరడలు, వడుకలు ఖరచులకుండ మననన. మనసక, శరరక వకసనక వనదనక ఎంత దహదంచశయ. పరుకు కులమశలునన చతలల దనకఅతతంగనడ పంచ సమరసయజవన. కముకలయయయ. వషయవరజఞవం వయవ హరరత సుగమరకల శరరంలన అణువణుకషయ కూ అందంచ మనష పుటటుకనుండ చవువరకూ జవతనస తర _డదదయ, “ఆనంద బహమ” అచద మూలసూత9ంగ యవనన అలల బడడయ. అందుక ఆ రజులల చదనందంగ బతకగలగ రు. ఉనన 6కల తృ పరపడస శలగనంలల పృకకబనకపటట ఆనందంచరు. “కరయణయ వధకరసత, మథలషు కదచన” అనన గతకరున వకయనక అనుసరణగ “గలల డవంచడ దవుడ! నదభరం” అనకుండ తనవంతు కరతవయం తనునరవ రంచ, చ చ తనయవంతమన సమజనన సృషటంచుకన బతకనన కలనన బం గరుమయంచసుకన, తనంతతన, పరులకంతపటట ఆదరశ గ భసంచగలగరు.

కలగమనంల వరఅభకుభులూ, అభరణలూ అనగరకంగ భవం చబడడయ _ ఆచరలు మూఢచరలన 'నరసంనబడడయ. దనత ఈ కళలుకూడ నరసవడడయ. ఇల య జనవదసంవద తవ) తరసకర నక గురకవడంత వర _కతమవదధతులుకూడ తరమరుగుకుపయయ, - దనలన న మంచ చడడలు 7 సహజం, అందుల చడడనువదలస మంచన గరహంచడం ఉతతమ “లకషణం. అంకగన వవకనన. లపలుచూప న. ఆవయవసథన సమూలంగ నశనంచయడం సంసకృతక నమజు అ అభయు

450

న రం DO a ర‌ న శ వ Pa ననతక గడడలపటటు. “పతరతయక కరతతతవంత ధరజ పబలడం (య ట అట

శచనయం. మన సంసకృతలన వజఞననన, పనడనన ఏకలన ద (= SRN

న, ఎవరదయన మనం వనచూగ ంచుక న లబద హందడం వ = త,

డబబపలు రుచమరగ తటటవలను దవషంచడం ఓడడకు శ వషంకదు, చటటునుకసనపండ కంట ఆరగయంకవు వండుకునన వద రజలు. కబటట మన సంసకృతప౦0సడ‌ంచన సహ జవజఞననధులన భూసటపతంచసుకుంట అద జతక నషటం. ఆలసయంగనయన ఈ సంగత గ9హంచన వశవ వదయలయలు, ముధవులు ఇపపుడు జనపద సంపద ప ప దృషట సరంచ వపఠశధనకు పూనుకనడం, పురకలపడం వభపరణమం,

ef ఈ కళవజబంభణత దశంల: సంసకృ తకవవలవంవచచ నగర

తపరుత కృత9మ వతవరణంల, యంత9కజవతంత మనషపటల హన మమతనురగలన ప)మభమనలన కలపయ,

న న తకవలువలు పడపయ, పతనమతునన సమజనక “తసవర? తలప పూరవ వు జనన తయనక పూఅబటవసతుందన ఆశదదం, “తసవర? తలుసుకనడనక అతన సంసకృతన కళళదుటబటటటమ ఈ పరశధన లకషయం,

అల

య. స ల‌ స / స జ

శ... (|| aly tq yh of య‌. ih yy సస ం ఖ న.

on wort , న. ih 7 rt gn = గు య.

| on ం bs న iy inh SO eg ళ న. '

tn ma, CD oN wim diay 0 ల‌ He ph, om

' re i EE Pro క! ఛ Cay, (1 సఖ a న. ర తత Wey

"| b స |. 1, 0 f స ॥ గ (|. .. 1 జ! on

ఆము స న. ల స CERRY RC egy

!

eh, 4 ie fy ee rg ల | .

. ॥|

/ | . ౮ |. . “ev శ ఖ .

' " వ శ‌ ౯

. on

ee ' ' | ॥ ॥ ' iy,

. ఖ శ

స

అ ei mg, “ Fr)

. , "9 /

ళ న శ ie

hry

" "a a " శ క “| .. ,

' ' ఖ ' a |. ' గ. / ఏ

“ న‌ గ i oa 0 it ine EI mY Bt 1 ల %

, fy pes . "1 Maan we by | 2 ॥ ॥ | MY శ ' . men ‘ |. nl ne ష‌

' '

| ' 1 27. | ' J ow శ‌ స.

' గ. (|

| 1

ak జ

, oe ' . ' ' 1 ,

| ' " గ ' ' ' | ' / |

ల‌ OR

Pee Pa) స క‌ | a

i (1. fi UY i

మ UP జ i a be aft: గ res (న స భ‌ opm Whe 1. | wi ws వ Pint a sl

ఖ‌ సస! న. "a be క‌ (4 fg .

/.

451

పరశలన గంధలం వ

1. “నటయకళ” ఫబరవర - మరస‌

ఆంధు9 ల జనపద వజఞనము _

అంధుల చరత9 - సంసకృత

వజఞన సరవసవము ఎ సంసకృత

ఆంధ) వజమయ చరత

, 1970 సంచక,

డ.ఆర‌.వ.యస‌,

= - ఆచరయ ఖండవలల aa

దందరంగడ

అకషగరంజ నంగరు,

య ఆచరయ దవకరల పంకటవ

ధనగరు,

జనపద గయసహతయ వయసవళ _ నదునూర గంగధరంగరు. . జనపదగయలు _ సంఘకచరత)_ డ, బరుదు రమరజుగరు.

నటయ శసతరము అనువదము = డ, పణంగ శరరమ. అపప

రవుగరు.

కళకరుడు _ సమజము: “వయసం _ శర మరమళళ నగశవ రరవు

కవయఅంకర సంగరహము '

చలం _ కళ

భరతయ జనపద నృతయలు

జనపద కళసంపద

రూపకళ

చలం సపరతయవలకనం

తలుగు జనవద గయగధలు

తలుగుసమతలు _ జనజవనం + ఆంధు9ల సంఘక చరత

యకషగనలు

తలుగు హశకధ సరవసవం. . '

గరు,

_ రమరజ భూషణుడు, _ థ గుడపట వంకటచఅంగలరు .

- ఆచరయ తూమట దణపప

గరు...

- వదవన‌ సహదవ సూరయవరక శరవుగరు.

- శరమత యస‌. యన‌. లకషమ. _ డ.నయన కృషణకుమరగరు _ డం ప. నరసంహరడడగతు. - తర సురవరం వశవరడడ oo

గరు

_ జతయచరయ డం

' జగరవుగరు.

య మస‌: వ. .

వ ఆచరయ శరమట‌ ధజవవ

21,

ల, సంహసన దవ త9ం శక

పంచకళయఖ తలకర ' .

. సలషషసథరంగనువతయం . ' గణవత. . .

452 — [9

ఆంధ వగగయకర చరతము

చంతమణ నటకం

గయపఖయనం నటకం

పండవదయగ వజయములు నటకం _

రంగనధరమయణం సమలచన _అకళహ స మహతమయము కరడ లు

శరమదంధ) మహభరతం " వరట పరవం లు

కుమరసంభవం - వతసయన కమసూతలు

భజరజయము ad తర హరవంశం

హు మహతయము 'సంప9దయము, వయ గము అభనయం

_ థర బలంత౦ప రజనకంత రవుగరు,

గరు,.

- (త కళళకూర నరయణ రవుగరు

- కళపరపూరణ శర శర చలకమ రత లఅకషమనరసంహంగరు,

= తరుపత వంకటకవులు,

- గన బుదధ రడడగరు = ద, 1_5‌_ “98 సంచక.

ల ధూరజట

_ శరమత ఊటుకూర లకషమకంత మృమగరు.

- తకకన న.

Kt]

ల ననన చడుడు

- కరవ గవరజు

- నచన సమనధుడు - తత oN _ వదవన‌ & ప, కృషణమూరత రగరు

ల రలస‌

డ, చంత రమ‌నధంగరు.

- £68 29, డశంబరు 1980. సంచక - డ యస‌,వ, జగరవుగకషు = కటూరక _ పంగళ = తనల రమకృషణుడు... - చలకమ: రత లకష నరసం గరు

JD కల. వలు మామకు. అం లు

Documents

Transcript of JD కల. వలు మామకు. అం లు