BEYAZ ZAMBAKLAR

ÜLKESİ

GRIGORIY PETROV

FİN HALKININ UYANIŞI

Atatürk’ün Okuduğu Osmanlıca Metinden Yayıma Hazırlayanlar

Süer Eker - Bilge Gökter

Toplumsal ve Bireysel Gelişim Serisi 54

temsilciliklerimizAkdeniz Bölgesi / CDR E¤itim ve Danımanlık • Gökçe Ate • Tel: (242) 247 72 72 • gokceates@izgorenakademi.com

Bursa / MGK E¤itim Hizmetleri • Özlem Erbalar • Tel: (224) 243 87 15 • ozlemerbaslar@izgorenakademi.com

Kayseri / OAG Eğitim Danışmanlık • Gökçen Acuner • Tel: (352) 234 17 18 • gokcenacuner@izgorenakademi.com

Kocaeli / Özel Batı Karadeniz Eğitim Danışmanlık • Yasemin Kaya • Tel: (262) 319 02 00 • yaseminkaya@izgorenakademi.com

Samsun / Karadeniz Eğitim ve Danışmanlık • Salih Özgür • Tel: (362) 431 34 36 • karadeniz@izgorenakademi.com

Beyaz Zambaklar Ülkesi©

Hayat Amacımız

Daha eğitimli ve daha çok okuyan bir ülke için

çalışıyoruz.

Gelecek Hayalimiz

Alanımızda Türkiye’nin en saygı

duyulan kurumu olacağız.

Değerlerimiz

Dürüstlükİş Kalitesi

GirişimcilikHoşgörü

Yurt Sevgisi

Genel Koordinatör / Mustafa Baştürk

Çevirenler / Süer Eker, Bilge Gökter

Redaktör / Sevgi Şen

Kapak Tasarımı ve Mizanpaj / Songül Düzgün

Yayın Ekibi / Çiğdem Karaca, Demet Uyar, Gülderen Çopur,

İpek Arman, Nilüfer Kocatürk

Elma Yayınevi / Aziziye Mah. Portakal Çiçeği Sok.

No:37/7 Çankaya/Ankara

Yayıncı Sertifika No / 12437

Basımevi / Desen Ofset AŞ

Birlik Mah. 448. Cad. 476. Sok No: 2 Çankaya/Ankara

Matbaa Sertifika No / 11289

1. Basım Ağustos 2015

ISBN / 978-605-5286-85-9

Her türlü kitap talebinizi temsilciliklerimizden,

www.elmayayinevi.com adresimizden, telefon veya faks aracılı¤ıyla

yayınevimizden yapabilirsiniz. Kitaplarımızla ilgili görülerinizi

www.elmayayinevi.com adresindeki web sitemizde belirtebilirsiniz.

ELMA YAYINEV‹©

Kitabın tüm yayın hakları ELMA YAYINEV‹ ©’ne aittir. Yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, ço¤altılamaz ve yayımlanamaz. Türkiye’de basılmıtır. Kitabın içeriğindeki bilgi ve belgelerin sahibi yazardır ve bunlardan kendisi sorumludur. “ELMA”, AKADEM‹ ARTI YAY. A’nin bir markasıdır. Copyright © 2015, ELMA Publishing House

Toplumsal ve Bireysel Geliim Serisi 54

3

Beyaz Zambaklar Ülkesi

İçindekiler

Önsöz ....................................................................................................5Eseri Bulgarcadan Türkçeye Çevirenin Ön Sözü ...............................13Tarihten Alınacak İbret Dersi .............................................................51Kahramanlar ve Millet ........................................................................57Suomi’nin Tarihi .................................................................................65Snellman .............................................................................................69Eğitmen Memurlar .............................................................................75Kışla – Halk Okulu .............................................................................79Futbol ..................................................................................................91Anne Baba ve Çocuklar .....................................................................101Halk Üniversitesi ..............................................................................107Halk Üniversitesi’nin 25. Yıldönümü Nedeniyle Reçel Kralı Jarvinen’in Yaptığı Konuşma ...........................................................109Haydut Karokep ................................................................................113İş Kralları – Jarvinen, Ukkonen ve Thomas Gulbe Nasıl Kral Oldular? ..........................................................................125Köylüler, İşçiler ve Zanaatçılar .........................................................141Kendini Halkın Sağlığına Adayan Doktor .......................................155

4

Grigoriy Petrov

5

Beyaz Zambaklar Ülkesi

Önsöz

Süer Eker, Bilge Gökter1

Bu milletin her şeyi var. Sa’y ü ameli, akl ü ameli, akl ü nakdi, an’anat-ı muhim-mesi ile Finlandiya milleti her ne türlü terakki etmek lazım ise etmiş, yalnız bir eksiği var: Milli bayrağı. Finlandiya’da yalnız fazla, lüzumsuz ve zararlı bir şey var: Rus bayrağı.

Celal Nuri (İleri)

İki Emperyal Gücün SarmalındaYüzyıllar boyunca güçlü İsveç Krallığı’nın siyasal ve kül-

türel egemenliğinde yaşayan Finler, on dokuzuncu yüzyı-lın başlarında bu kez çarlık Rusyası’nın siyasal egemenliği

1 Yukarıdaki alıntı ile bu yazının “Türk Aydınlarının Gözüyle Finlandiya” bö-lümü, Evren Küçük tarafından hazırlanmıştır. Yapıtın Finlandiya’daki yansıma-larıyla ilgili olarak yardımlarını esirgemeyen Finlandiyalı Ainur Elmgren‘e ve metnin gözden geçirilmesinde emeği geçen Özge Aksoy’a teşekkür ederiz.

6

Grigoriy Petrov

altına girdiler. Rusya’nın yayılmacı siyaseti, başkent Sankt Peterburg’un Finlandiya’ya çok yakın olması ve bu coğrafi yakınlığın Rus karar mercileri tarafından jeopolitik, jeostra-tejik bir risk olarak algılanması, ülkenin işgali için yeterli ne-denlerdi.2

Daha sonraki dönemlerde Baltık ülkelerinin ve Finlandiya’nın Batılı süper güçleri tarafından Sankt Peterburg’a yönelik bir harekâtta üs olarak kullanılabileceği endişesi Finlandiya’nın işgalinden başka, başkentin Sankt Peterburg’dan daha iç bölgeye, Moskova’ya taşınmasına da yol açacaktır.3

İki rakip güç İsveç ve Rusya’nın sarmalında, Almanya’nın ilgi alanındaki bu küçük ülkenin varlığını sürdürmesinde, on dokuzuncu yüzyılın romantik ulusçuluğunun önemli katkı-ları oldu. Finlandiya’nın bir etno-siyasal yapı olarak Rusya tarafından ilhakından sonra ulusçuluk yüzyılında tarih sah-nesine çıktı. 19. yüzyılın imparatorlukları kül eden “nasyo-nalizm” ateşi, Finlandiya’da da yandı. Kuzey Avrupa’nın kültürel ve etnik “Yalnız Kurt”u4 Finlerin yazarları, besteci-leri, düşünürleri, devlet adamları, İsveç ve Rus tahakkümüne

2 Bugün Saint Petersburg ile Fin sınırı arasındaki mesafe iki yüz kilometreden biraz fazladır. Helsinki ile yine Saint Petersburg arasındaki karayolu mesafesi de 388 kilometredir. 3 Rus ve Sovyet siyasal yaşamının son yüzyılında toponimler yani yer adları, siyasal barometrenin yöneldiği ana akımlara işaret etmesi bakımından tarihsel bir önem taşır. Kent adlarının ve diğer coğrafi adlarının güncelleştirilmesinde Avrupa’nın, Çarlık Rusyası’nın ve değişen siyasal toplumdurumların, güç den-gelerinin rolü vardır. Saint Petersburg/Sankt Peterburg da, jeopolitik dilbilimin tipik uygulamalarından biridir. Türk kaynaklarında “Deli”, Rus kaynakların-da “Büyük” sıfatlarıyla anılan Çar Petro, başta ordu olmak üzere, Batılı tarzda modernizasyon stratejisi uygulamaya başladı. 1703 yılında, İsveç savaşlarının sonunda Rusya’da kalan, Neva Nehri’nin Finlandiya Körfezi’ne döküldüğü coğ-rafyada Hollanda’dan getirilen mühendisler eliyle Amsterdam’dakine benzer kanallarıyla Batılı tarzda yeni ve modern bir başkent inşa etmek istemişti. 4 Bkz. Lewis 2005.

7

Beyaz Zambaklar Ülkesi

karşı Fin değerlerini koruma, diriltme ve geliştirme yolunda büyük çabalar gösterdiler.

Yüzlerce yıl süren siyasal egemenliğin ve ortak inanç diz-gesinin yol açtığı derin dilbilimsel ve kültürel İsveç nüfuzuna oranla, Rus dilbilimsel ve kültürel nüfuzu sınırlı kalmıştı.

On ikinci yüzyılın ortalarından itibaren yüzyıllarca İsveç egemenliğinde Stokholm’e bağlı idari bir bölge olan Finlandi-ya, İsveç-Rus Savaşı’nda (1808-1809) Rusya tarafından ilhak edilmesinin ardından özerk büyük dukalık haline getirildi. Finlandiya’daki en üst yönetici de Rus Çarlığı’na bağlı genel vali idi (Finlandiya tarihi için bk. Lavery 2006).

Finlandiya’ya geniş çaplı bir özerklik veren liberal kişilikli Rus Çarı Birinci Aleksandr, 1812 yılında başkenti Turku ken-tinden Helsinki’ye taşıdı (Swallow 2008: 31). Finlandiya’ya yönelik Rusya politikası, daha doğru bir deyimle, Rusya baskısı, dönemin koşullarına, çarların yönetim politikalarına göre az ya da çok değişiklikler gösterdi.

Gerçekte, Tatar boyundurluğunun izlerini henüz sileme-miş olan Rus Çarlığı, kendisini İsveç ile Osmanlı arasında bir kıskaçta hissediyordu.

Rusya’nın işgalden sonra Finlandiya’ya sağladığı kendi posta pulunu çıkarma, para birimini kullanma, gümrüğüne sahip olma, eşit dil statüsü vb. haklar, ülkede demiryolları-nın inşası gibi altyapı ve kurumlar aslında Finlandiya’nın İsveç’ten kopartılarak, İsveç ile arasında “tampon bölge” yaratmak amacına yönelikti (bk. Swallow: 2008: 31). Kısa bir süre önce 1784’te Kırım Senedi Anlaşması ile Kırım’ı resmen Osmanlı’dan kopararak güneydeki ilk tampon bölgeyi oluş-turmuştu.

8

Grigoriy Petrov

Çarlık başlangıçtaki yumuşak politikayla ve özerklik sınır-larını alabildiğine genişleterek etnik ve ulusal bilinci gelişe-cek bir Finlandiya’nın, İsveç’in ve rakip Batı ülkelerinin kuk-lası olma ihtimalini de azaltacağını öngörüyordu. Rusya bu politikalarından beklenen yararları kısmen sağlarken kısmen de silahın kendisine dönmesine yol açtı. Ulusal çıkarlarını kollayan Finlandiya gerçek anlamda hiçbir devletin kuklası olmadı, Rusya da buna dâhildi.

Bağımsız Finlandiyaİsveç’in 700 yıllık, Rusya’nın 108 yıllık egemenliğinin ar-

dından Finlandiya, Ekim Devrimi’nin yarattığı otorite boşlu-ğundan fırsatla, kısa bir süre sonra 6 Aralık 1917 günü bağım-sızlığını ilan etti. Ancak sağ iktidar beyazlar ile sol muhalefet kızıllar arasındaki anlaşmazlık iç savaşa dönüştü. Yaklaşık iki yıl süren savaşın galibi, General Gustaf Mannerheim (1867-1951) komutasındaki sağ eğilimli hükümet oldu.5 Sosyalist Rusya’nın Finlandiya ile kozlarını paylaşması ise 1939 yılına kaldı. 30 Kasım 1939 günü Sovyet ordularının Finlandiya top-raklarına girmesi ile “Kış Savaşı” olarak bilinen ünlü Fin-Rus Savaşı başladı.6 SSCB’nin “Pirus zaferi” kazandığı bu savaş sonunda Finlandiya, topraklarının bir bölümünü Rusya’ya bırakmak zorunda kalmasına karşın bağımsızlığını korudu, küçük bir ülkenin süper bir güce göstermiş olduğu direniş dünyada Finlandiya’ya yönelik büyük bir sempati yarattı.

5 Finlandiya’nın modern ve bağımsız devlet olarak tarih sahnesine çıkmasında ve Sosyalist Rusya’ya karşı ülkenin bağımsızlığını korumasında birinci derecede rolü bulunan Mannerheim, Finlandiya tarihinin gelmiş geçmiş en önemli asker, devlet adamı ve politikacısı olarak kabul edilmektedir. 6 Kış Savaşı’nda Fin askerlerinin Rus tanklarına karşı kullandığı ve adlandırdığı adını dönemin Rus dışişleri bakanının soyadından alan “Molotof kokteyli”, bu savaşlar aracılığıyla tanındı ve uluslararası savaş ve terör terminolojisine dâhil oldu.