Cartulario de San Millán de la Cogolla - Anubar Ediciones

207
INSTITUTO DE ESTUDIOS RIOJANOS MONASTERIO DE SAN MILLAN DE LA COGOLLA Y ANUBAR, EDICIONES realizan esta Textos Medievales, 48 ANTONIO UBIETO ARTETA EDICION CONMEMORATIVA DEL XV CENTENARIO DE SAN MILLAN DE LA COGOLLA 473-1973 CARTULARIO DE SAN MILLAN DE LA COGOLLA (759-1076) VALENCIA 1976 La versión digitalizada de esta obra se publica con permiso de los herederos legales de su autor bajo licencia Comunes Creativos BY-NC-ND. Se permite descargar la obra y compartirla con otras personas, siempre que se reconozca su autoría (BY). No se puede utilizar comercialmente (NC) ni se puede cambiar de ninguna manera (ND).

Transcript of Cartulario de San Millán de la Cogolla - Anubar Ediciones

INSTITUTO DE ESTUDIOS RIOJANOS MONASTERIO DE SAN MILLAN DE LA COGOLLA

Y ANUBAR, EDICIONES realizan esta

Textos Medievales, 48

ANTONIO UBIETO ARTETA

EDICION CONMEMORATIVA DEL

XV CENTENARIO DE

SAN MILLAN DE LA COGOLLA

4 7 3 - 1 9 7 3 CARTULARIO DE SAN

MILLAN DE LA COGOLLA (759-1076)

VALENCIA 1976

La versión digitalizada de esta obra se publica con permiso de los herederos legales de su autor bajo licencia Comunes Creativos BY-NC-ND. Se permite descargar la obra y compartirla con otras personas, siempre que se reconozca su autoría (BY). No se puede utilizar comercialmente (NC) ni se puede cambiar de ninguna manera (ND).

TEXTOS MEDIEVALES

Colección creada y dirigida

por Antonio Ubieto Arteta

Catedrático de la Universidad Valencia

SI SE SABE POCO,

PUBLICA UN LIBRO

Depósito Legal: V. 1653 - 1976 I. S. B. N.: 84 - 7013 - 082 - X. Reproducido po Facsímil, Cronista Almela y Vives, 2. Valencia - 10.

El monasterio de San Millán de la Cogolla se encuentra en la Rioja (provincia de Logroño), en una zona de confluencia de distintos reinos medievales, como las viejas Navarra y Castilla; pero también una zona de contactos lingüísticos entre el eusquera, castellano y árabe. De ahí que su documentación sea fundamental para muchos campos de la investigación.

Por esos sus fondos documentales han atraído la atención de todos los investigadores, ya desde el siglo XVI. Y en el XVIII se pensó en editar una selección de los privilegios, principalmente los emanados de altas autoridades, como reyes, condes u obispos. Entonces se preparó un manuscrito, cuando todavía no se habían dispersado sus fondos. Esta colección del siglo XVIII se conserva en el Archivo del monasterio emilianense, y ha recibido el falso título de "Colección Minguella", ya que tal erudito la manejó a principios de este siglo. La "Colección Minguella" presenta casi por orden cronológico las series más antiguas, indicando el lugar de donde procede el texto que copia. De esta manera podemos conocer en qué lugar del desaparecido Becerro Gótico se en-contraban determinadas escrituras. Y algunos documentos sólo los conocemos gracias a esta copia.

Tal "Colección Miguella" fue transcrita para el P. Serrano hace medio siglo. Y la publicó -sin advertirlo- en su conocido Cartulario de San Millán de la Cogolla (Madrid 1930). Por eso en tal edición no aparecen muchos documentos conservados en el Becerro galicano.

Para commemorar en XIV Centenario de San Millán, la comunidad de PP. Agustinos que actualmente rige el monasterio emilianense me indicó la conveniencia de preparar la edición completa de la docu-

mentación de su monasterio. A su celo y preocupación por la historia se debe este volumen, que contiene cuantos textos se escribieron desde 759 hasta el año 1076. Corresponden a la época en que las tierras emilianenses dependieron de los reyes pamploneses, terminando con el asesinato de Sancho de Peñalén (1076) y la incorporación de la Rioja al reino de Castilla. A partir de esta fecha, con la actuación de Alfonso VI (1072-1109), comenzó una nueva etapa en la historia del monasterio emilianense y de la Rioja en general. La documentación corres-pondiente a este segundo periodo formará parte de un segundo volumen, de características semejantes al que ahora aparece.

Con el conjunto de estos dos volúmenes se alcanzará el cambio de los siglos XII a XIII. A partir de ahí es de esperar que alguien tome la antorcha y continúe la transcripción.

Los dos primeros volúmenes van sin índices de lugares y personas. Un tercer volúmen recogerá los de ambos, además de un estudio sobre esta documentación.

He insistido reiteradamente que la documentación del San Millán de la Cogolla contiene abundantes falsificaciones, sobre todo entre los textos más antiguos. En muchos casos no he precisado los motivos de tales falsificaciones. Por eso en tal tercer volumen aparecerá el estudio correspondiente de tipo diplomático, además de los índices anunciados.

Los dos volúmenes contienen los fondos conservados princi-palmente en el Archivo del Monasterio de San Millán y los de la sección de Clero del Archivo Histórico Nacional. En algún caso se han tenido en cuenta otras copias de otros fondos. Esto quiere decir que si aparece el Becerro Gótico o alguna serie nueva, se podrá completar la que ahora publicamos.

Al terminar esta nota sólo deseo recordar que en cada documento se ha señalado dónde se conserva. Si no se dice otra cosa, la palabra Becerro quiere decir Becerro Galicano. Entre paréntesis se da la equiva-lencia del Becerro Gótico - tomada de la "Colección Minguella"- y el número que tiene en tal Colección. Se señala si fue editado por el P. Serrano, indicando la página y el número que tiene en el libro arriba indicado. Cuando ha sido publicado por otros autores, se reseña brevemente con suficiente rasgos para que puedan ser identificados por los especialistas. De todas formas, en el volumen de índices aparecerá la bibliografía completa.

Queda finalmente por agradecer a la Comunidad de PP. Agustinos de San Millán de la Cogolla la gentileza, el espíritu cristiano y la defe-rencia con que siempre me han recibido. Y al Instituto de Estudios Riojanos la colaboración económica en esta empresa.

CARTULARIO DE SAN MILLAN DE LA COGOLLA

759 - 1076

6

CL VIII. De decanias et de divisas et de collaceos et de hereditates de monasterio Sancti Micaelis de Petroso

Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego igitur abbatissa Nonna Bella pactum feci, et corpus et anima huic Sancto monasterio offerre et comendare curavi, quem iuxta Tiri abtavi, et ex reliquias almi Dei arcangeli Micaeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et Sancti Prudencii sacrare disposui, et meum sororumque coram predictis patri-bus, id est, gloriosi Froilani regis et Valentini pontificis nomina nostra in hac regula Sancta roboravimus sub die VIII kalendas madias, era DCCa . LX a . VIIª.

Maria hic roboravi. Amunna hic roboravi. Monnia hoc roboravi. Eilo hic roboravi. Donna hic roboravi. Scemena hic roboravi. Umma hic roboravi. Munnoza hic roboravi. Scemena hic roboravi. Urbana hic roboravi. Ginta hic roboravi. Alduara hic roboravi. Sancia hic roboravi. Maria hic roboravi. Auria hic roboravi. Anderazo hic roboravi. Munnata hic roboravi. Eugenia hic roboravi. Clarea hic roboravi. Susanna hic roboravi. Mumadonna hic roboravi. Tota hic roboravi. Anderquina hic roboravi. Flagina hic roboravi. Guntroda hic roboravi. Gometiza hic roboravi. Hurraca hic roboravi. Luponi presbiter hii omnes roboravit in Christo, amen.

759 , abril, 24 . 1 Nonna Bella, como abadesa, y otras monjas establecen un pacto

para vivir en comunidad en el monasterio de San Miguel de Pedroso.

Becerro, folio 85 vuelto-86 (Colección, núm. 1). Ed. Serrano, p. 1, núm. 1.

10

8 0 0 sep t i embre 15 2 El abad Vítulo y su pariente el presbítero Ervigio fundan con su

patrimonio la iglesia de San Emeterio y San Celedonio de Taranco, sometiéndole las de San Martín de Area Patriniano y San Esteban de Burceña, que también habían sido construidas por ellos.

Becerro, folios 179-180 (Colección, núm. 2). Ed. Serrano, p. 2-4, núm. 2.

De incoatione monasterii Sancti Emeterii et Celedoni cum suis terminis

In n o m i n e Domin i . Ego Vi tu lus abba , quamvis indignus o m n i u m servorum Dei servus, una c u m c o n g e r m a n o m e o Erbigio p resb i te ro , c u m d o m n o s et p a t r o n o s m e o s sanct i Emete r i et Celedoni , cu ius baselica ex t i rpe m a n i b u s nost r i s c o n s t r u x i m u s ego Vi tu lus abba et f r a t e r m e u s Erbigius in loco qui d ic i tur Ta ranco , in t e r r i to r io Mene, et sanct i Mart ini , q u e m sub d ic ionem m a n i b u s nostr is f u n d a v i m u s ipsam basel icam in civitate de Area Patr iniani , in t e r r i to r io Castel le ; et sanct i S tephan i , cuius basel icam man ibus nost r i s f u n d a v i m u s in loco qui d ic i tur Burcenia , in t e r r i to r io Mamense , q u e m sub Dei t u i c ionem sub present ibus pa ren tes nostr i Levatus et M o m a d o n n a in religione relin-q u e r u n t Dei, c o m u n e s et leti et de nos t ra in fanc ia nichil f o r m i d a n t e s .

Nos vero audiv imus scr ip tura dicente " d a t e t e r rena et adqui r i t e ce les t ia" : Domine , nos que de m a n u tua accep imus , d a b i m u s tibi e t o f f e r i m u s hic sacrosantos al tarios sancti Emete r i e t Celedoni et sanct i Martini et Sancti S tephan i levite, et sic t r ad imus hic a tque c o n c e d i m u s vel c o n f i r m a m u s per hanc sc r ip tu ram te s t amen t i an imas e t c o r p o r a nos t ra a tque ec iam o m n i b u s rebus nostr is , cum omnia que ganavimus vel augmenta re p o t u i m u s , id est cavallos, equas , boves, baccis, i u m e n t a , oves, capras , porcis , lectuar ia , ves t imenta , casullas, libris, calicis, pa-tenas, cruces , vasa argentea , et erea let ligena et o m n e s nos t ras presuras q u a m sub sedis Dei auxil io accep imus , et sernas: ibi p lan tav imus ex t i rpe ipsas baselicas predic tas , f ec imus cul turas , p lan tav imus , hede f i cav imus ibi domici l ia , cellarios, or reos , to rcu la r ibus , cor t inis , o r tos , molinis , mazanares , vineis seu ce te raque a rbus ta , pomi fe r a .

Et sicut s u p r a d i c t u m est, f ec imus presuras ubi cu l turas nos t ras e x t e n d i m u s in Ta ranco , id est, de t e rminos de illo valle de illo agro Maurent i usque s u m o Tauzo , et vadit ad sumas Fauzes , et ad suma Cotiel la. Deinde ad E lham, et pergit ad illo c a m p o iux ta via que vadit de Ta ranco ad Orce l ione . Deinde ad f o n t e Tabu la t a , et vadit ad illas

11

calles de Lat rero . Deinde ad illos Navalios, et vadit ad illo p ino . Deinde ad colina et vadit ad via Angust ina et via que discurr i t ad Ill icino. Deinde ad illa Valleciella qui est ripa de Ziella. Deinde ad p r a t o de so Foze, et vadit ad c a m p o , iux ta via cum agro Maurent i , e t reverti t ad pred ic tum t e r m i n u m / / ubi inc ip imus .

Et illa serna ubi d ic i tur Aqua novi , iuxta calzata qui discurr i t ad Sala. Et alia serna ad illa p o n t e , i ux ta ipsa calzata qu i discurr i t ad Sala, et in loco qui d ic i tur Agromaiore in c a m p o s de Taranco , de illa faza de Zeza usque ad semi tar io qui discurr i t ad p ra to , et ad v a d o de laco m a x i m o , et usque ad illa ripiella de agro Maurent i , in loco qu i d ic i tur ad Illa Spina, et ipsa ripa de illa via qui discurri t ad Il icino, et ad illa via qu i discurrit ad illa Vallicella t r ad imus omnia que p red ix imus ad ecclesia Sancti Emeter i et Celedoni de Taranco .

Et in area Patriniani ad sanct i Mart ini invenimus ipsa civitate ex ruina desolata , et fabr icavimus ipsa ecclesia Sanct i Mart ini , et f ec imus cul turas et l abo rem, et c u m illa omn ia hered i ta te q u e m c ludi t m u r o in circuitu de ipsa civi tate; et in rivo N o t o n e , in capu t aqua , iux ta Penniella, fabr icavimus mol inos c u m o m n i b u s suis in t r ament i s , et tra-d imus ad ecclesia Sanct i Emeter i in loco qui d ic i tur Burzenia , in ter r i tor io Mene.

Ego Vi tu lus abba et Erbigius presbi ter hed i f i cav imus baselica Sanct i S tephani , et accep imus presuras, de illa p o n t e ad illas Lamellas, i ux ta ipso arrogio qui ibi discurr i t , et a t o t o t e r m i n o usque ad s u m m a Ripa acuta et vadit inter a m b a s ripas ad illa Conl iola , et iuxta ipso arrogio de Inter ambas ripas, et ex i t ad illas ripiellas, ad t e r m i n o de Comas io c o g n o m e n t o Gomaz i , ad illa fo rca ; de inde ad t e r m i n o c u m illo p r a t o ad illa p o n t e ; et ipsa serna iux ta rivo Burcenia , de t e r m i n o Sanct i Roma-ni usque ad illa via qui vadid ad vado de Linares.

Ita t r ad imus et c o n f i r m a m u s per hanc sc r ip tu ram o m n e m n o s t r a m facu l t a t em hic supra n o m i n a t a s et ipsas baselicas Sanct i Mart ini et Sancti S t ephan i ad ecclesia Sanct i Emeter i et Celedoni de Ta ranco , u t sint in auxil io servis Dei et pe regr inorum vel o sp i t um qui hic viverint comun i t e r c u m illis vivant . Tale c o n s t i t u i m u s t e n o r e m , ut omni a n n o t r ibus vicibus n o n desistant missas can ta re p ro his qu i he red i t a t i bus posue run t , u t n o t u m sit o f f i c i um ab omnibus .

Q u o d Si aliquis h o m o de q u a c u m q u e par te con t r a h a n c testa-m e n t u m pro aliquis rebus de q u a n t o que hic super ius resona t ad par te ecclesie Sanct i Emeter i et Celedoni c o n t e m t o r fuer i t vel adversarius ex t i t e r i t , prius sit a D o m i n o Deo maled ic tus et c o n f u s u s , et ad par te rex pariet ta len ta auri e t ad regula / / par te tres l ibras auri qui h u n c n o s t r u m t e s t a m e n t u m dis rumpere voluer i t .

12

Facta scriptura in era DCCCa. XXXª. VIIIª., die XVII kalendas octobris, regnante principe Adefonso in Oveto.

(E)go Vitulus, cum fratre meo Erbigio legente, audivimus, manus nostras signo (dos cruces) fecimus et presentibus testes hic robora-verunt, Iauncti testis, Azanus testis, Munnio testis, Iermandus testis, Handaliscus testis,

Loepinus presbiter scripsit.

807 noviembre 11. 3 El presbítero Eugenio y sus compañeros se entregan a San Emeterio

y Celedonio de Taranco, aportando las iglesias de San Andrés y San Félix y todas sus pertenencias.

Becerro, fol. 180 (Gótico, f o l . 17; Colección, núm. 3). Ed. Serrano, p. 4, núm. 3.

De Sancti Andree in Mena In Dei nomine. Ego Eugenius presbiter cum socios meos, id est

Belastar et Gersius et Nonna tradimus nos medipsos ad honorem Sancti Emeteri et Celedoni de Taranco, eciam cum nostras proprias ecclesias pernominatas Sancti Andree apostoli et Sancti Felicis que manibus nostris extirpe radice fecimus in territorio de Area Patriniani, in loco qui dicitur inter Pando et Nozeto sicco, cum illo termino de Roigo ad roio, et de via de radice usque ad summa serra, ab omni integritate, cum terra et mazanares et cetera pomifera, defesas, et nostros domos ibidem vel omnibus rebus nostris tam mobile quam inmobilem, si[c] confir-mamus pro remediis animabus nostrarum ad Sancti Emeteri et tibi presenti abbati nostro Vitulo, ut sint ibi permansurum in secula seco-lurum.

Facta tradiccionis scriptura in era DCCC. XV a . , III idus novembris. Ego Eugenius et mei socii hec scriptura legente audivimus, manus

nostras (tres cruces) roboravimus. Stefanus presbiter testis, Placentius presbiter testis, Paternus presbiter testis.

Ego Armentarius presbiter sic me trado, pro remedio anime mee, cum ipso mazanare, cum fundus terre, qui est in territorio de Taranco, iuxta via que vadit ad Cella, ad ecclesia Sancti Emeteri et Celedoni et ad tibi abbati Erbigio.

In hanc scriptura manu mea (cruz) feci. Avimara testis, Tellus testis, Bandaliscus testis.

Hacia 856 5 El presbítero Iñigo se entrega con sus bienes al monasterio de San E-

meterio y Celedonio de Taranco.

Becerro, fo l . 180 (Gótico, fol. 17; Colección, núm. 3). Ed. Serrano, p. 3, núm. 3.

Ego Enneco presbitero sic me trado ad ecclesia Sancti Emeteri et Celedoni et tibi abbati Armenterio, cum mea facultate et hereditate et cum ipsa mea ecclesia Sancti Caprasi, qui est in territorio inter Taranco et Foze mediana, cum illo termino, de valle ad valle, et de radice de Ripa, ubi tempore iberni illas aquas adiungunt, ad summo Cotello, et circundat to to giro ipso Cotiello, terras, defesas, et in Taranco in illa ferragine, meo mazanare.

Qui voluerit inquietare vel auferre, a parte rex pariet libra auri due. In hac scriptu manu mea (cruz) feci. Gundericus testis, Tacornius

testis, Stefanus testis.

13

Hacia 828 4 El presbítero Armentario se entrega, juntamente con su manzanar,

al monasterio de San Emeterio y Celedonio de Taranco.

Becerro, fol. 180 (Gótico, fo l . 17: Colección, núm. 3). Ed. Serrano, p. 4, núm. 3.

14

863 marzo 15 6 El abad Severo y el conde Diego se entregan al monasterio de San

Felices de Oca, aportando algunos bienes en la Bureba.

Becerro, folios 111 vuelto-112 (Gótico, fol. 80; Colección, núm. 8). Ed. Serrano, p. 10-12, núm. 8.

CLXXXI. De decanias et baccarizas et de hereditates de monasterio Sancti Felicis de Auca, et de VIIII decanias Sancti Felicis

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Severo abba sic me trado ad regulam Sancti Felicis et ad ipsos atrios sanctos, pro remedio anime mee, cum // libros ecclesiasticos et libros spirituales. II cruces, una de argento et altera de allatone. casullas greciscas et tesauro ecclesie; et in flumine Besga, quatuor molinos, et sernas et mazanares et de pacuis, defesas, ut ante Deum mercedis recipiam vicem.

De VIIII decanias Similiter et ego Didaco comite conmendo et trado corpus et ani-

mam meam ad atrium [Sancti] Felicis et Sancti Iohannis et Sancti Michael et Sancta Maria et Sancte Crucis, in manus Monnioni abbatis, in regula sancta et fratribus presentibus coram Deo et sanctis eius. Con-cedo et offero ad prefatum monasterium Sancti Felicis Aukensis unam decaniam in villa Domino Assur, id est Sancti Iohanne, cum suo ingressu et regressu, et hereditate et molino. Et alia decania Sancti Pelagi in Plarano, cum suo introitu et exitu, et suis terminis vel terris et vineis. Et tercia decania in Birivesca, Sancti Cipriani, cum suo ingressu et regressu, in suis terminis et terris et vineis, ab omni integritate. Et quarta decania in Iuncaria, cum terris et suis vineis, exitu vel ingressu, ad integritate. Et quinta decania in termino Sancta Agata, cum divisa pratile ab illo rivulo usque ad pontem qui est sub ipso monasterio, cum ingressu et regressu, et hereditatibus et terminis, cum omni integritate. Et sexta decania, Sancti Saturnini de Egizuza, cum sua hereditate et pomiferas, ad omni integritate Et septima decania, Sancti Andres de Faiago, cum suas vineas et defesas, in montibus et suis pomaribus. Et octava decania, Sancto Christoforo, qui est super villa de Assur, cum suo introitu et regressu et suos montes et terminos, Bustar qui Galafaza est, cum suos terminos, de pascuis, cum collegio Aukensi una pariter in ipsos montes et in ipsas defesas et ipsas divisas per secula, ab omni integritate. Nona decania, Sancti Cipriani, qui est super villa de Orovi, cum suas hereditates vel divisas ad integritate.

Ego igitur Severo abba et ego Didaco comite sic dono et confirmo

15

ipsas decanias et ipsas hereditates et ipsos montes, cum suos bustares, et cum suas divisas, per omnia secula, amen.

Si quis vero quilibet homo, tam de mea proienie quam de extraneis, per potentia hunc meum testamentum disrumpere aut extraneare volue-rit, comunione illius irrita sit cum diabolo, et non habeat cum Christo portione, sed cum Iuda traditore in inferno inferiore, et corpus suum non recipiat terra, amen. Et super hoc qui temptaverit, a parte c o m i t i s pariet septem aureas // libras, et ad ipsa regula ipsas decanias; et heredi-tates et quod retentatu restituat duplatum.

Facta carta idus marcii, era DCCCCa.. I a . , regnante principe rege nostro Adefonso in Oveto.

Ego igitur Didaco comite, qui hanc regula confirmavi in atrio Sancti Felicis et in manu de Severo abbati, manu mea signum [cruz] feci, Gomaze hic testis, Gogenellu hic testis, Sarrazino hic testis, Sancio episcopo hic testis et confirmans.

Tamarum presbiter scriptor et testis.

864 7 El conde Diego dona al abad y monasterio de San Felices de Oca

varias iglesias y heredades

Becerro, folios 108-109 (Gótico, fol. 45; Colección, núm. 9). Ed. Llorente, Noticias, III, 93. Ed. Serrano, p. 12, núm. 9.

C . L X X . V I . De monasterio Sancti Iohanne de Barcena, Sancti Vin-centi de Annis Sancti Iohanne de Uzuza, cum alios.

In Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei Didaco comite, amore divino compunctus ac scelerum meorum numerositate recordatus, sic facio donationem pro remedio anime mee ad atrium Sanctissimi Felicis et Sancti Michel et Sancte Marie et Sanctorum Petri et Pauli et de Sancti Iohannis de Aukensis et tibi patri Severo abbati, necnon et omnibus tibi subjectis clericis, in ibidem die noctu Christo famulantium. Idcirco concedo et confirmo ad atrium predicti Felicis Sancti Aukensis meos monasterios qui sunt in loco vocabulo sub Angulo, Sancti Iohannis de Barcena et Sancti Favi, Sancte Eugenie, cum suas here-ditates et suas regulas et suas iacentias et defesas, in montes ermos. Et posui terminos de hereditates vel de exitus in hac regula de illo loco qui dicitur Coba de Ezquti et ad Sancti Romani de Flabione usque ecclesia Sancti Michael, et ad illum rivum de Roças, et per Alzaparapos usque illo

rivo de Longas, et perrexit ipso termino ad Penna forata, deinde per me-dium montem de Manata usque ad illa Ziconia de Salvata et ad illa Ponnata.

Et ego Didaco comite confirmo ad huius regule et ad regule huius et ad Uquelle abbate de Sancti Iohannis ipsa defesa et silva que est in Bar-cena, de illo vado usque ad illo roio qui descendit de Salvata. Itaque preter homines de hunc monasterio, alios homines de alias non habeant licentia in ipso rivo infra terminos supradictos piscato preendere, nec aliqua genera occidere in ipsa silva, glandiferos vel aliqua genera arborum que sunt in Barcena, id est de illo roio de Salvata, per summa ripa de Barcena usque ad illa via publica qui discurret de Salvata apud Salvaton, et per illo semitario qui discurret de Faro ad Coronellas, et per summa ripa usque ad illa serna de Andaluz, in ipsa sillva de Ressa alios heredes non habeant porcionem, sed propria sit confirmata in hunc monasterium. Et ipsa serna de Gaucella, de illo rivo maiore ad sursum, et iuxta arrallo de Gaucella usque ad illa fonte ad integritatem sunt confirmata, amen.

Et ego Didaco comite, pro remedio anime mee, sic trado alios monasterios, id est, Sancti Vincenti de Annis, Sancti Iacobi et Sancti Iohannis de Huzirza, Uzuza de sursum et Uzuza de orsum, cum suos dexteros de eius circuitum, de subtus pars ecclesie usque ad fonte, et de ipsa fons usque ad summa pinna de Urzannico, et ad sumum de Uggatatz, et de illa fonte qui stat ante ecclesia Sancti Vincenti cum sua defesa; et ipsa serna qui est infra ipsos terminos, ab integritate, et sauto de Bilvertes. In ipso rivo qui currit, nullus homine ausus sit piscato prendere, nec de illo rivo maiore ad sursum, nisi Uquelli abbas et suos fratres, et Valero abbas de Sancti Vincenti de Annis et suos fratres, et Fenestero abbas de Sancti Iacobi de Uzuzas, cum suos fratres.

Et ego Didaco comite sic trado similiter alios monasterios, id est Sancti Martini episcopi et Sancti Iuliani [et] Baselisse, Sancti Vincenti et Leti, Sancta Iusta et Rufina, Sancti Felices Nolensis ecclesias sunt fundatas in Ponte zerci, cum omnia pertinentia, montes, terminos, cum regulas.

Ego Didaco comite sic confirmo istos monasterios, cum suos mo-nacos et suos fratres ut serviant ad Sancti Felicis et Sancti Michael et Sancte Marie, Sancti Petri, Sancti Iohanni, qui sunt ecclesias fundatas sub Aukensis, et ad Severo abbas, cum tres calices argenteos, V calices de stango, VI casullas de sirgo, VIII casullas de lino, XXXVIII libros et cum istos abbates de istos monasterios. Et condono meos decimos ad ipsos monasterios, id esest CC. LX. VIIIo. baccas, Xa. IIa. equas, LXXX. V. porcos et LXXX. III. capras, XVI cavallos et VII mulos // et uno

asino per ad equas et VI genapes pallias, VIIII plumazos pallios, et XX tapetes antemano, XII pulmazos lanios et una grege de oves. Et meas villas pernominatas, suas decanias ad ipsos deserviant, id est Angulo et Salvata et Eversa et Lixarzo et Urzanico et Pando et Fluiso et Erbico Desolio et Dobaltia et Salvantone. Et concedo ad Sancti Felicis divi-siones per suos ganatos ad pastum in montes, in fontes, in exitos et introitos, de Sancti Micael usque ad illa cova de Ezquti, et ad illa Ponnata; deinde Sancti Romani de Flavione, de Malzaparapos, deinde ad rivo de Longas, et de penna ad penna usque ad illa Ponnata, ita ut ad is-to ganato de Sancti Felicis non inquirat aliquid homo montatico.

Et condono ibidem duas cruces de argento, una de allatone, duos incensarios, quinque basos argenteos, quatuor cornias. Et hec omnia predicta liberos et ingenuos confirmo per in seculum seculi. Si quis autem disrumpere voluerit ista regula, rex aut comes vel potestas aut abbas, descendat super eum iram Domini nostri Ihesu Christi, et cum Datan et Abiron habeat portione in inferno inferiori, et absorbeat terra, sicut absorbuit Sodoma et Gomorra, amen. Et ad regali parte pariet duo talenta auti, et duplum ad regulam.

Facta carta testamenti era DCCCC. II, feria sexta, nonas maias, regnante principe rege nostro Aldefonso in Oveto.

Ego Didaco comite, qui hanc regulam confirmavi in atrio Sancti Felicis et in manu de Sebero abbati, manu mea signum (cruz) feci, Gomaze hic testis, Gonellu hic testis Sarrazino hic testis, Sancio episcopo hic testis.

Tamarum presbiter scripsit.

867 mayo 1 8 El abad Guisando y sus compañeros fundan la iglesia de San Juan

de Orbañanos y la dotan.

Becerro, folios 131 vuelto-132 (Gótico, fol. 10; Colección, núm. 10). Ed. Serrano, p. 14-15, núm. 10.

De incoatione ecclesie Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur Guisandus abba

simul cum sociis meis aliis fratribus, sub benedictione domno Elmiro episcopo, nunper fabricavimus ecclesia in nomine Sancti Iohannis evan-

17 16

18

geliste et Sanctorum Iusti et Pastor et sancti Caprasi, in locum qui dicitur Orbanianos et Ovarenes, in era DCCCCa. Va notum die in-coatum est fundamentum kalendas madias.

Ad honorem predicti Sancti ego Guisandus de eo que michi perti-nuit, concedi mea quinta. Similiter alii quanti hii properati sunt que concedimus, firmamus perhenniter usque in seculum, amen. Conce-dimus ad sanctam ecclesiam libros ego Guisandus abba, cum sociis meis, id est antiphonario, missale, comnico, ordinum, orationum, ymnorum, psalterium, canticorum, precum, passionum, et terras que de manibus meis rumpi et fodi in Castella, in eciam in Ovarenes et in Boruevam, in Sancti Mametis uno agro. Alia terra in Ripa auta, iuxta terra de Orvano, et cannare in Ebro. In Corelio, uno ortu, iuxta via, et ferragine iuxta rivo de Ferrera, et era. Altera terra in Reconco, iuxta terra de Sancti Mames. Alia terra in valle de Fridas, iuxta Demeno. Una vinea in valle de Fridas, iuxta limite de Saborito. Alia vinea in illo plano, iuxta vinea de Beila. Alia vinea in illo saucto, in illa enzina, iuxta limite de Severo. Alia vinea in Aqua fierco. Una terra ad illa nave de Coreggo, ad illas Barcenas. Et in Ovarenes terra iuxta casa. Et mazanare iuxta limite de Eximino. Una ferragine cum suos pomiferos, iuxta limite de Sendino. Uno ortum cum pomiferos, iuxta limite de Froila. Alium linare in pratum. Una terra ad illum roio, iuxta via. Et molino in rivo de Ovarenes, quatuor vices // de octo in octo dies, cum suo orto. Et alia terra iuxta limite de Aventi. Alia terra in illa enzina, iuxta limite de Guisando. Alia vinea in soto, ad Fonte, in Loperuela, iuxta limite de Feles.

Ego Guisandus alia vinea in sauto, iuxta terra de Goma. Una terra in Villa Semprun, iuxta carrera. Alia terra in Orvanganos, ad Fontaniella. Una terra et una serna in Margaluli, iuxta limite de Mogesto. Alio agrum in Valle amplam, iuxta limite de Ferruzu.

Ego Monnio presbiter trado ad ipsa regula III vineas meas proprias, et sunt in costa de Berceia: una est iuxta vinea de Seseguto, de alia pars vinea de Sancti Iohannis. Alia vinea iuxta vinea de Elduara, de alia pars vinea de Belliti. Et tercia vinea iuxta vinea de Flavio, de alia pars vinea de ipso Flavio.

Qui traxerit quod ego scripsi extra regula, sit a Deo alienatus et a fide catholicam, amen.

Ego confirmavi et signo (cruz) inieci. He quod scripta sunt ego Guisandus abba, Maurellus abba, Avomar

monachus, cum aliorum plurimorum clericorum, confessorum, lai-corum, eciam de potestatibus multis, qui ibi offeruntur, omnes confir-

19

mamus et signos (cinco cruces) iniecimus. Qui tulerit, a comite parte pariet III libras auri.

De baccarizas de Sancti Felicis. In nomine Domini nostri Ihesu Christi. Ego comite Didaco, spon-

tanea voluntate, pro remedio anime mee, dono ad Sancti Felicis et Sancti Iohannis; Sancti Michael et Sancta Maria, Sancte Crucis divi-sione in montes et in fontes, et in pascuis, egressos atque regressos, in montes Aukensi, id est de Val de Avuelo quantum potest portare cotidie cum uno carro et uno asino et cunctis fratres qui ibidem sunt in humeris eius. Pro ad illo ganato divisione pari pasce cum illa civitate Aukense pascere, in fornero una bacariza; in Ripaota una bacariza; In valle Zarratone una bacariza; in Arbor comparato una bacariza. In Larchederra una bacariza. In Mantelle una bacariza. In Muschelli una ba-cariza. Gallafaza et collatos duas bacarizas sive per porcos sive per oves sive per baccas una pariter cum civitate Aukense pascendas et habendas in secula seculorum, amen.

Ego Didaco comite facio hoc testamentum, vel firmamentum tibi abbate Severus vel omnium collegium fratrum.

Si quis homo de meis propinquis vel eciam longinquis qui hunc meum testamentum disrumpere conaverit, sit a Deo maledictus et con-fusus, demumque cum Iuda proditore habeat portione in inferno infe-riori, amen. Et a parte vero comitis binas auri libras exolvere cogatur.

Facta carta in era DCCCC. XVII. regnante Adefonso in Oveto et Didaco comite in Castella.

Severus abbas confirmat, Sancio episcopo confirmat, Gomaze con-firmat. Flagino confirmat.

869 9 El conde Diego otorga al monasterio de San Felices de Oca el

aprovechamiento de pastos y leña en los montes de Oca, señalando los términos donde pueden establecer sus apriscos para el ganado de su propiedad.

Becerro, folio 112 vuelto (Gótico, fol. 80; Colección, núm. 11).

Ed. Serrano, p. 16-17, núm. 11.

20

871 10 El señor Arroncio, su hijo Tello y otras personas dan a San Vicente

de Ocoizta y al abad Pedro las iglesias de Santa Gracia y San Martín, sitas en Estabillo, añadiendo las posesiones y términos.

Becerro, folios 69 vuelto-70 (Gótico, f o l . 108; Colección, núm. 12). Ed. Serrano, p. 17-18, núm. 12.

De ecclesias et de eras salsas donatas ad Sancti Vincenti de Okoizta In nomine ingenite, prolisque ac procedentis, conexa unius semper

natura Deitatis. Ego igitur senior Arroncius et filius meus Tellus et dompno Bivere episcopo et dompno Petro abba de Ocoizta et dompno Alaquide presbiter et dompno Vitulus, meo subrino, et dompna Ob-tavia, mater de dompno Bivere episcopo, et filiis nostris, nos omnes Placuit una concordia cum firmitate et talentu, pro remissionem pec-catorum nostrorum et pro lumine animarum nostrarum, offerimus et donamus ad honorem Sancti Vincenti de Ocoizta et tibi abba domno Petro ecclesias Sancta Gratia et Sancti Martini, in villa Stabellu, de illo Fresnu usque Saione, cum terminos et pertinentia, et cum terris, vineis, ortos, linares, ferragines, pomares, ad integritate, quia istas erencias de nostros avus habemus de Legione venerunt ibi.

Si quis autem ex nostris propinquis aut extraneis hanc nostram donationem in aliquo disrumpere confringere, minuere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et dimittat in fronte lucernas, et cum diabulo in inferno penas luiturus, amen. Insuper a parte regis exolvat talenta cocto auri, et retentu ad regula duplo. Domno Iohannes et domno Munnio et domno Ildemiro et domno Nunnio presbiteres et testes. Et Marcellinus et Paternus et Severinus et Emulatus fratres hic testis.

Similiter in regula Sancta de Ocoista dedimus Sancta Maria de Foze de Arganzone, de Ganna, de Letonu, cum exitus et agros, molinos, ortales; et Sancti Salvatoris et Sancti Cipriani et Sancti Romani, cum pertinencio, id est ubi iniciat Biazatica sub defesa Ereihehi usque via de Olleros, et de Spino de abbate Belhorriga usque Sancti Romani. Et Sancta Agatea et Sancti Aciscli et Sancti Emeteri et Celedoni et Sancti Christofori, cum suas hereditates. Et Sancti Iacobi et Sancte Crucis et

Sancte Eufimia, cum suas hereditates. Medio nozal in Zeztave, de sua lex Sancti Iusti et Sancta Dorotea, cum suos exitus. Et sunt ibi reliquiis consecrate Sancti Vincenti levite et Sancti Felicis Machabeorum et Sanc-ti Fructuosi et Sancti Babile et Sancti Mametis et Sancti Ildefonsi episcopi.

Et venimus ego dompno Bivere episcopo et dompno Petro abbate et // dompna Obtavia in Ocoizta, cum seniores et principes terre et omnes populi confirmaverunt et laudaverunt, tam clericis quam decanos et arcidiaconos, ut predictas ecclesias cum pertinencia sua sint in honore et obediencia in Sancti Vincenti de Okoizta, per omnia secula, amen.

Et notum sit omnibus hominibus quia nunc monasterio de Ocoizta sit libero et genuo absque ullo pacto et fine debito quod non debet donare ad nullo homine, solummodo ad regem et ad comitis terre, quo possit valere, et ad Deus rogare.

Era DCCCCa. VIIIIª, Aldefonso rex in Oveto, Didaco comite in Castella.

21

22

[872? julio 4] 11 El abad Paulo, el presbítero Juan y el clérigo Nuño edifican la

iglesia de San Martín de Pontacre y Herrán, y la dotan.

Becerro, f o l . 177-177 vuelto (Gótico, fol. 47; Colección, núm. 4). Ed. Serrano, p. 5-7, núm, 4.

CCLXIIII. De incoacione monasterio Sancti Martini de Ferran, et de eius termino

Domnis invictissimis hanc triumfactoribus sanctis martiribus glo-riosis sancti Martini episcopi, sanctorum Iuliani et Baselisse, et sanc-torum Vincenti et Leti et sancte Iuste et Rufine et sanctorum Felicis et sancti Iohannis de Focilio et sancti Emiliani in Tresores et sancti Adriani de Foce, eorum baselicas fundate in territorio Castellense, in loco qui dicitur Pontecerzi, subtus castro, illum servo vestro Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunno clerico, cum peccatorum mole depressis spem fiduciamque sanctorum meritis non usquequeque dis-peratione deicimur, qui etiam conscientie nostre reatu pavescimus sem-per, ut per vos sanctissimus martires tandem conciliari mereamur Do-mino, exobtamus ut de paupertalem nostre aliquantulum ex voto proprio conferre deberemus, sed quia scriptum est: "Venite et reddite Domino Deo vestro", ideo tandem nostra devocione implere pro-curamus.

Hanc ergo nos hedificavimus hunc atrium Sancti Martini, fecimus domus et excalidavimus ecclesias per manibus nostris, et presimus presuras in montibus, in fontibus, in exitis et introitis, et sernas et vineas, de rivo usque ad Sancti Iohanne de Focilio, et de Fonte Canalegga usque ad illo molino de Labietas, et de Purone usque ad carrera erelma, sicut perrexit ad Foce, et illo molino de Campiello ad integritate, ipsos molinos cum suis ductibus aquarum, et illa fonte iuxta casa ego Paulus abba per manibus meis fabricavi.

Composuimus tesauro ecclesie libros, casullas et calices duos argen-teos, IIII casullas // pallias, XXX libros, duas cruces de allaton, duos incensarios, V basos argenteos, VI genapes pallias, VI plumazos, X iuga bovum, LX baccas, LXX equas, XX cavallos, X mulos, II asinos.

Istam totam rem iam dicta ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunno clerico nos illa tradimus ad patrono nostro sancti Martini epis-copi pro remedio animarum nostrarum in ipsa regula deservientium, per

23

luminaribus altariorum vestrorum vel elemosinis pauperum, et cum preracio loci illius de potestatibus vel de iudices et omnibus honorantes, cum coniuratione confirmamus per Deum et regnum glorie.

Si quis amodo deinceps hanc nostra devocione vel hanc testa-mentum ecclesie que nos fecimus pro remedio animarum nostrarum inrumpendum venerit aliquis gens, in primis excomunicatus permaneat ad corporis et sanguinis Domini nostri Ihesu Christi, oratio illius fiat in peccatum, et cum Iuda traditore habeat portionem in inferno inferiori, amen. Insuper ad comitis partem pariet V libras auri, et retemptato ad regula duplato.

Facta scripta sub era DCCCa. Xa . , VI feria, IIII nonas iulias, regnante Rudericus comite in Castella.

Ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunno clerico, qui hanc testamentum regule fecimus, manus nostras (tres cruces) pinximus et confirmavimus. Vigila abba (cruz) fecit, Arislus abba (cruz) fecit, Gaton abba (cruz) fecit, Todericus abba (cruz) fecit, Felmirus episcopus sa-cravit et (cruz) Gimellus presbiter testis, Severus presbiter testis, Sarra-zinus presbiter testis, Vlaquidus presbiter (testis), Ennecus presbiter testis, Gamaiso, Beato, Lisidio fratres testes.

Rodericus presbiter scripsit.

[872? julio 4] 12 El abad Paulo, el presbítero Juan y el clérigo Nuño fundan la iglesia

de San Martín de Losa, la dotan y le agregan las iglesias de San Martín de Pontacre.

Becerro, folios 109-110, (Gótico, fol. 46; Colección, núm. 5). Ed. Serrano, p. 7-9, núm. 5, con fecha 853.

CLXXVII. De monasterio Sancti Martini de Ihania partis Mena Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Paulus abba,

simul cum sociis meis Ioahnne presbiter et Nunnu clerico, istis primis hedificabimus atrio Sancti Martini episcopi, corum basellicas fundata sunt in Foce de Flanio, iuxta Serea aqua, in loco que dicitur Lausa, et presimus presuras in fontibus, in montibus, sernas in Lausa et vineas in Castella, et VII molinos iuxta nostra casa, ortos, ecclesias, exitus et

24

introitus et defesas. Itaque venimus cum omnia que potuimus ganare XXVI libros, V casullas de sirgo, duos calices argentos, duas cruces de allatone, duos incensarios, V iugos de boves, LX baccas, L equas, XX cavallos, XII mulos, duos asinos, VII vasos argenteos, // II cornias, V genapes de sirgo, V plumazos de sirgo, VIII tapetes antemano, I ferrio, II campanas, CL oves, L agnos, L arietes usque a modico gallina que possuimus habere.

Et illas presuras que accepimus determinavimus, id est, de illo rivo que dicitur Napone latus rivo usque ad Villa Mate; deinde usque cadet in Serea, et latus Serea ad sursum usque ubi cadet Napone; deinde comodo peregit ad Atriaca; deinde ad illo Pennoco super valle de Gobia; deinde pergit ad Sancti Bartolomei; deinde latus Penna usque pergit ad Villa Macte.

Et pressimus presuras in alios locos: Sancta Maria de Govia, cum suas hereditates, et montes et fontes, in exitis et introitus, sernas et mazanares, iuxta casa. Et VII vineas in loco qui dicitur Larrate, iuxta vineas de Toviellas. Sancti Iohanne de Quenquezes integra et VI eras salsas in Sancta Maria de Rusion; Sancti Martini de Villa lumnos cum suas hereditates et pertinentia; Sancta Agatea de Manata cum suas herediates et pertinencia.

Et illas presuras de Manata determinavimus, id est, de primo loco vadit ad Escaflieta, de illo monte de parte dextera medietatem, et pergit ad illo escanno super angulo; et de illo monte, de sinistro, tercia parte. Et illa serna qui prendet in medio monte, et vadit ad illo petrone qui summat ad Quiencozes et vadit latus via usque semetario illo que vadit ad Baro. Alia serna qui prendet de ecclesia Sancta Agatea et vadit ad illa Petra lata adsumante ad Baro latus via usque ad illa Varga qui summat ad Lastras. Alia serna sub Lastras, et pergit usque ad Napone.

Et presimus presuras Sancti Romani de Val cavata, cum suas he-reditates et pertinentia. Illa defesa ante casa integra, II molinos sub casa in rivo maior, exitus de ipsa casa de illo rivo maior usque ad illo semitario de sub penna, sernas et mazanares, defessas, exitus et introi-tus, in montibus et in fontes.

Ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunu clerico sic presimus VIIII vineas et VII agros in Castella, in loco que dicent Sub penna, ad Sancti Quirici, ubi est nostro torcular; illas vineas de super Sancti Aciscli, ubi dicent Fontanas, iuxta villa Lombana, latus via qui discurret ad Cormenzana. Et ibidem in Sancti Quirici nostros agros usque ad illa via qui venit de Cornenzana, et discurret ad Imanna.

Et presimus presuras in Castella, in Lausa et in Mena.

25

Et dedit nobis dominus noster Ihesus Christus presbiteros, clericos, conversos et religiosos homines in istis nostris monasteriis, et sic tra-dimus ad illa nostra casa // maior, ad Sancti Martini episcopi, Sancti Iuliani et Baselise et Sancti Vincenti et Leti, Sancte Iusta et Rufina et Sancti Felicis Nolensis ecclesias fundata sunt in loco que dicent Ponte

cerci. Et ita confirmamus pro remedio animarum nostrarum ista regula

per Deum vivum et regnum glorie in Sancti Martini episcopi, ad ser-viendum pro luminaribus altariorum elemosinis pauperum et cum pres-tacio loci illius de regibus et potestatibus et gotis gentibus, et cum coniuratione confirmamus.

Si quis vero homo amodo deinceps hanc nostram devocionem vel confirmacionem cum ecclesiis que nos fecimus pro remedio animarum nostrarum ad inrumpendum vel devorandum venerit, comites aut potes-tates, in primis sit a Domino Deo omnipotens maledictus et exco-municatus ad corpus et sanguinis Domini nostri Ihesu Christi, et oracio illius fiat in peccatum, et cum Iuda traditore habeat porcionem in inferno inferiori, amen. Et insuper ad comite parte exolvat decem libras auri, et duplum ad regula.

Factum scripture testamentum ecclesie sub die VI feria, IIII nonas iulii, in era DCCCa. XI, regnante Rodericus comite in Castella.

Ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunno clerico, qui hanc testamentum regule fecimus, manus nostras (dos cruces) iniecimus. Vigila abba (cruz) fecit, Aristus abba (cruz) fecit, Gaton abba (cruz) fecit, Todericus abba (cruz) fecit, Felmirus episcopus (cruz) fecit, sacravit et confirmavit, Gemiellus presbiter (cruz) fecit, Severus pres-biter testis, Sarracinus presbiter testis, Vlaquidus presbiter testis, En-neco presbiter testis, Comeno, Beato, Losidio (tres cruces) fecerunt.

Didaco presbiter scripsit.

[872? julio 4] 13 El abad Paulo, el presbítero Juan y el clérigo Nuño repueblan las

iglesias de San Román y San Pedro en el valle de Dondisle, dotándolas y agregándolas a San Martín de Herrán.

Becerro, fol. 150 (Gótico, fol. 73; Colección, núm. 6). Ed. Serrano, p. 9-10, núm. 6

26

CCXXVI. De monasterio Sancti Romani, in vale de Dondisle Dom(n)is invistissime ac triumfactoribus sanctis martiribus gloriosis

Sancti Romani episcopi et Sancti Petri apostoli corum baselicas fundate sunt in loco que dicitur Valle de Dondisle. Ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunnus clerico, per manus nostras excalidavimus et domos fecimus et presimus presuras in montibus, in fontibus, in exitus et introitus, id est de Cova portera usque perrexit Allampo, et Sancti Saturnini usque ad Erelio dextero et de sinistro ab omni integritate. Et ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunno clerico sic tradimus istum monasterium pro remedium animarum nostrarum, cum suas pre-suras et sua populacione pernominata Villiella, ab omni integritate, ut serviat ad Sancti Martini de Ferrane, per in seculum seculi.

Si quis vero homo extraneare voluerit, sit anathematizatus et per-cusus et infernum voragine sit dimersus, amen. Et dissolvat a parte comitis tres libras auro cocto, et ipsum monasterium et ipsas presuras duplatas vel melioratas in tales locos cum quales fructus habuerint.

Facta carta testamenti quod erit VIa. feria, IIII nonas iulias, sub era DCCCa. XIIIa., regnante comite Roderico in Castella.

Ego Paulus abba et Iohannes presbiter et Nunnu clerico, qui hanc testamentum regule fecimus, manus nostras signos iniecimus (dos cru-ces) et confirmamus, Vigila abbas (cruz), fecit, Arislus (cruz) fecit, Gaton abba (cruz) fecit, Tudericus abba (cruuz) fecit, Felmirus epis-copus (cruz) fecit et sacravit, Gimellus presbiter (cruz) fecit, Severus presbiter (cruz) fecit, Sarracinus presbiter (cruz) fecit, Vlaquidus pres-biter (cruz) fecit, Enneco presbiter (cruz) fecit, Comesso et Beato et Losidio fratrum (dos cruces) fecerunt.

Sancius presbiter scripsit.

27

873 abril 18 15 El presbítero Martín, con sus socios, conceden las iglesias que habían fundado a San Millán y San Esteban de Salcedo, con todas sus posesiones.

Becerro, fol. 169-169 vuelto (Gótico, fol. 78; Colección, núm. 13). Ed. Serrano, p. 19, núm, 13.

CCLII. De ecclesias Sancti Martini de Monte et Sancti Victoris de Gardea.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Martinus pres-biter, simul mecum sociis fratribus morantibus, divino amore com-puncti ac pia Domini misericordia recordati, Christoque nobis auxi-liante, fecimus ecclesias invocatio Sancti Martini episcopi et Sancti Felicis, Sancti Mametis, sancte Teodosie, easque in hoc monte cons-

[872?] 14

Rodrigo se ofrece con su heredad al monasterio de San Martín de

Losa.

Becerro, folios 110-110 vuelto (Gótico, fol. 46; Colección, núm. 7) Ed. Serrano, p. 10, núm. 7.

C L X X V I I I . De hereditates et ecclesias ofertas Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Roderico, spon-

tanea voluntate, pro remedium anime mee, trado me cum propria mea hereditate quem habeo de parentibus meis, de Vermude Alvarez et de Guntroda, ad atrio Sancti Martini de Flaino et ad tibi Monnioni abbati, cum collegio fratrum, illa hereditate in loco que dicitur Villota et Villateca, et Sancti Stephani cum suas hereditates et divisa , in montes, in fontes, in pratis, cum exitus et introitus. Et in baro Sancti Iusti et Sancti Petri cum sua divisa medietate de illa. Ipsa divisa est a parte de illa fonte, iuxta ecclesia, cum suos exitus et introitus, in montes et in fontes et in omnia pertinentia, sana et integra ibi permaneat.

Si quis autem ex meis sanguineis vel extraneis hanc meam obla-tionem disrumpere voluerit, sit a Deo omni//potenti maledictus et confusus, et a comite solvat quatuor libras auri et duplum.

Facta carta in era DCCCCa., regnante Roderico comite in Castella.

truximus et sacravimus; unde visum fuit nobis pro remedioum anime nostre, spontanea voluntate concedimus et confirmamus ad honore Sancti Emiliani et Sancti // Stefani de Salceto predictas ecclesias cum montes, agros et pertinentia terminoque concludet, et suo puteo ro-boramus nos et rege Adefonso, ut ibi serviant per omnia secula, amen.

Si quis vero ex nostris aut extraneis super hanc nostram donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et cum Iuda traditore sortitus, et a parte regale exolvat quatuor libras auri, et quod retemptu duplatu restituat.

Abbas Leo testis, abbas de Salcidii testis, Belasco presbiter testis, Lain converso testis, Liciani clericus testis, Beila testis, Alvaro testis.

Era DCCCCa. XIa . , XIIII kalendas maias, regnante rex Adefonso in Oveto, et comite Rudrico et senior Sarrazini Munnioz testis.

29

CLXIIII. De monasterio Sancta Maria de Fresni et Sancti Andres de Trepiana

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est pagina concessionis et offertionis quem fieri iussi ego senior Didaco Ovecoz, una cum uxore mea domna Guntroda, ad laudem nominis Dei Creatoris nostri et ad honorem atrium Sancti Mametis, simul reliquie hic consecrate sancti Martini, sancti Petri, sancti Michael archangeli, sancti Andree apostoli et sancti Laurenti, in loco qui dicitur Molina de Ovarenes, et ad tibi domni patri spirituali Guisandus presenti abbati offerimus et confirmamus monasterios nostros proprios pernominatos id est Sancta Maria de Fresnu et Sancti Andres de Trepiana, cum eorum pertinentiis, cum introitus et exitus et terminis adiacentibus, defesis, montibus et pa-ludibus, terris, vineis, ortis et molinis, in flumen que vocitant Tirone, in fontes, in pratis, in pascuis, in aquis, ab omni integritate, ad supradicto Sancti Mametis, per infinita secula, amen. Qualiter per eorum obtentu consequi valeamus veniam delictorum sicque cum sanctis et electis in die novissimo magni iudicii mereamur ad dexteram iudicis iuste iudi-cantis inveniri, et voce illa que iuste // sunt audituri digni cum eis mereamur audiri: "Venite benedicti Patris mei percipite regnum", et vivere mereamur cum celicolis in seculis sempiternis, amen.

Ab hinc autem si quislibet homo, tam ex consanguineis, id est filiis, neptis, seu extraneis, id est regibus, comitibus, potestatibus, infan-zonibus vel ex villanis plebibus, super hanc nostram offertionem ausu temerario in quolibet casu convellere infringere vel in modico con-turbare conaverit, sit primitus a Domino Ihesu Christo maledictus et a Christi corpus et sanguine excomunicatus, et a limine sancte matris ecclesie sequestratus, utrasque in fronte vivens careat lucernas de-mumque cum diabolo et Iudas traditore maranata anathema factus, cum demonibus penas eternas sustineat luiturus, amen. Insuper tem-porali damno afflictus decem auri talenta exolvat in fisco regali con-vitus; ad partem autem regule quod retemptaverit, ipsos monasterios duplatos et melioratus. Donatum autem nostrum firmum permaneat et inconvulsum.

28

873 mayo 29 16 Diego Ovécoz y su mujer Gontroda someten las iglesias de Santa

María de Fresno y San Andrés de Treviana al monasterio de San Mamés, sito en Molinos de Obarenes.

Becerro, fol. 122 vuelto-123 (Gótico, fol. 8; Colección, núm. 14). Ed. Serrano, p. 18-19, núm. 14, con fecha de 903.

30

Facta scriptura testamenti sub era DCCCCa. Xa. Ia . , sub die notum IIII kalendas iunias, regnante Domino nostro Ihesu Christo, sub eius presidio principe glorioso Adefonso in Oveto et comite Roderico in Castella.

Ego autem senior Didaco Ovecoz (et uxor) mea domna Guntroda, qui hanc cartam fieri iussimus, relegente audivimus et manibus nostris signos (dos cruces) impresimus, et testibus ad roborandum pro his monasteriis quem offerte curavimus, liberos ad atrium Beati Mametis deserviendum concessimus, stabilimus, adfirmamus, ut supra taxatum est testibus ad roborandum subscripsimus: Vincius episcopus confirmat, Gundissalvus abba confirmat, Sarrazini Alvariz confirmat, Gondissalvo Beilaz confirmat, totum collegium fratrum Sancti Mametis testes sub presenti Guisandus abba sunt confirmantes.

Hacia 884 17 El presbítero Sisnando se entrega con sus posesiones a la iglesia de

San Emeterio y Celedonio de Taranco.

Becerro, fol. 180-180 vuelto (Gótico, fol. 17; Colección, núm. 3). Ed. Serrano, p. 4-5, núm. 3.

Ego Sisnandus presbiter // sic me trado pro remedio anime mee, cum omnibus rebus meis, ad ecclesia Sancti Emeteri et Celedoni et tibi abbati Enneco de Taranco, cum ipsa mea defesa de glandiferos, ab omni integritate, in Taranco, in loco cui dicitur Traitorio, latus via inter ambos sautos; de alia pars, via de Traitorio. Et in illo valle, illa terra que dicitur Ortolozo, cum X mazanos.

Et manu mea (cruz) feci. Tellus testis, Gaudiosus testis, Ilpidius testis.

31

Ego Apre presbiter sic me trado, pro remedio anime mee, cum omnibus rebus meis et que ad me pertinent, ad ecclesia Sancti Emeteri et Celedoni et tibi abbati Sisenando, presbitero de Taranco, illa quarta racione in terras, in mazanares, in omnibus poniferis, in casares, una ce-tera hereditate, de illo Arco usque ad agro de Venze malo, et iuxta termi-no de Lieto; de alia pars, termino de Senioredo presbitero; in Lizinio, in illa ferragine, inter ambas vías, illa quarta racion.

Ego Apre quod concessi confirmo. Facta scriptura in era DCCCC. L., die XII kalendas octobris. Manu mea signum (cruz) feci. Bandalisco testis, Leto testis. Ego Petrus sic me trado, pro remedio anime mee ad atrio Sancti

Emeteri et Celedoni de Taranco, cum ipsa ecclesia Sancti Pataleonis, qui est in Villa Surda, et cum ipso meo agro et cum ipsa vice in molino de illa lomba, in illa Sautella, die et nocte, die tercia feria, de octo in octo dies, per omnia ebdomada.

Corfirmo et ad tibi Sisnando abbati in hanc scripta manu mea (cruz) feci. Petrus testis, Nunnus testis hic roboravimus.

Hacia 899-912 Oveco Muñoz da al monasterio de Salcedo una viña sita en el valle

de Frías Albura y su mujer Gudina dan a Salcedo un campo sito en Salgoa.

Becerro, fol. 168.

Ego Oveco Nunnuz trado ad ipsa regula in valle de Fridas una vinea, latus de Val Nunni.

Ego Albura et uxor mea Gutina tradimus ad ipsa regula de Salceto uno agro in Salgoa, ad VI modios seminatura.

Comite Monnio Nunniz in Castella.

912 septiembre 20 18 El presbítero Apre y Pedro se entregan al monasterio de San Emete-

rio y Celedonio de Taranco, con todas sus posesiones.

Becerro, fol. 180 vuelto (Colección, núm. 3). (Becerro Gótico, fol. 17). Ed. Serrano, p. 5, núm. 3.

32

932 20 Sarracín Gutiérrez y sus hermanos venden al abad Gomesano una

tierra en el valle de Salinas.

Becerro, fol. 113 vuelto (Gótico, fol. 80; Colección, núm. 26) Ed. Serrano, p. 35, núm. 26. Publ. Llorente, III, p. 183.

De terra et eras in Salinas Sub Christi nomine. Ego igitur Sarrazin Gutierez, una cum germanis

meis Oveco, Morelliz, Aper, Bela Gutier, tibi Gomessani abbati ven-dimus terra in valle cui vocitatur Salinas, iusta possidente commes nostrum domno Fredelando, et suas proprias eras, que comparavit de Monnio Lupiz; ex alia parte possidente frater de Caradigna. Et dedisti precium sicut nobis placuit VII solidos et medios et una equa cum suo pultro. Et post hodie die habeas firmi, Oveco Didas testis, Munio Ovecoz testis, Tellu Ovecoz testis, Oveco Hazan testis, Amusco Munioz testis.

In era DCCCCa. LXXa., Ranimiro rex in Legione, et comite Fre-dinando in Castella.

Hacia 932? 21

Eita Hoco de Salinas da a San Felices de Oca cuatro eras. Y Momadona de Cereso da otras once eras.

Becerro, fol. 113 vuelto (Gótico, fol. 80; Colección, núm. 26). Ed. Serrano, p. 35, núm. 26.

Ego Eita Hoco de Salinas dono ad Sancti Felicis quatuor eras. Et ego domna Momadona de Cereso, quatuor eras que comparavi de

ita Hacurio, et alias quatuor eras de Mer Nunnu. Et alias tres eras comparatas de Mer Galindo, iuxta de Oveco Manero.

934* 22 El conde Fernán González de Castilla concede al monasterio de San

Millán de la Cogolla que reciba un censo en todas las poblaciones y regiones de su condado.

Becerro, fo l . l*-4* vuelto (Colección, núm. 31). AHN, Clero, San Millán, carp. 1048, núm. 1, copia s. XVIII. AHN, Clero, San Millán, carp. 1048, núm. 2, traslado de 1504.

del que estaba en Simancas. AHN, Clero, San Millán, carp. 1048, núm. 4,

Sub nomine Patris necnon et eius prolis, pariterque Sancti flaminis unius potentia Deitatis. Incipit origo devocionis quam ego comes Fredinando Gundissalvez, universe Castelle principatum tenens, unanimiter cum principibus primariis omnis mee dominacionis, nobi-libus et ignobilibus, ad memoriam nostre posteritati tradere curam ac perpetua stabilitione cum eisdem michi subiectis, subscriptum agens privilegium confirmavi.

Nam in istis fere temporibus talia in terra apparuerunt signa, quod furor Domini venturus credebatur esse in ea, era nonagentesima septua-gesima secunda, XIIIIa kalendas augusti, lumen solis die VIa, feria, amittens lucendi virtutem, obscuratum constitit ab hora secunda in tertiam, quarta feria idus octobris, colorem eiusdem solis multi cogno-verunt effectum pallidum, signa magna facta est in celo, vento africo, porta flamea aperta est in celo et ibant stelle et conmovebant se huc adque illuc, maxime plus discurrebant contra vento africo et mirate sunt gentes de his signis noctis et diem usque mane, et fumificus vapor magnam terre partem conbussit, qui cum talia perterriti cerneremus ad Domini misericordiam poscendam cum talia devotione properavimus. Cum favente Deo nostra sublimitas totius Castelle vel aliquorum, in eius circuitu finium optinere consulatum, forte nomine christianitas, obsis-

* De esta falsificación se hicieron luego versiones en castellano, que omitimos. Se falsificó entre 1140 y 1143.

33

34

tentibus culpis contigit, bellicam virtutem paulatim inminui nostrorum, atque vigorem audacitatis parumper viribus augeri barbarorum, inde factum est ut tempore Abderahaman regis sarracenorum, barbara eius-dem gens innumerum congregans exercitum, in suorum confidens nu-merositate, militum vel peditum, christianorum fines cunctis paratis, armorum machinis incessisset ad depopulandum. Cuius primus devas-tationis impetum ad Legionense novimus pertingere regnum. Quo cogni-to principi Ranimiro, qui tunc temporis illius regni sceptrum tenebat, quamvis robustum in hostem animum habere consueverat, formidans tamen tante multitudinis copiam, auxilium nostrum et Alavensium virorum adversum gentiles hostes in prelium convo//cavit. Atque ut benignus Dominus suis fidelibus in tanto periculo positis ob patrocinia sanctorum ad contetendum hostem Christi, credulitati adversantem celitus iuvamen inferret, regiones et provincias tocius sui regni, secun-dum qualitatem et abundantiam rerum et fertilitatem possessionum studiose disposuit atque devotionem census ex eis venerande basilice beati Iacobi apostoli, quem caput totius Hispanie noverat ut patriam a Domino Christo sibi commissam tunc et semper sua protectione tue-retur spopondit, eodem modo, cum tam dignum devotum divulgata relatio nostris auribus innotesceret, visum fuit nobis et universitati nostrorum militum et rusticorum utile fore cenobium Sanctissimum Emilianum, simili oblatione venerari debere, cuius reverendissimum corpus apud confinium nostri consulatus divina dispositione tumulatum noveramus esse, cuiusque meritis et sufragiis apud Deum, hostium propulsionem, civium tuitionem frugum ubertatem, patrie defensionem, noxarum propitiationem proculdubio nobis non defidebamus adesse.

Quapropter quantitatem universe nostre dominationis, sicut sub-posita secernit divisio, assensum prevente Legionense rege, incipientes a fluvio Carrionense secundum modum facultatis uniuscuiusque territorii curiose ordinavimus ac devotionis donationem ab ea cenobio prefati pa-troni, sub privilegii notatione perhenniter solvere censimus.

Pluresque undique ad fines, quamvis non hostium formidine sicuti nos terrerentur, tamen ad protectionem sui et suorum operum ut hoc idem sua sponte facerent tanta exempli divulgatione monuimus. Igitur taliter facta Deo et eius sanctis eius devotione, ipse prius Legionensis princeps cum suis hostes adgresus est in certatione. Ante quorum

conspectum celestes duo equites, candidis sedentes equis, divina dispo-sitione armatis visi sunt, priores bellum commitere. Quos fidelibus

Domini bellatoribus audacter sequentibus, plurima de inimicis pars angelico gladio, pluraque humano prelio corruit. Reliqua vero Domini potentie resistere non valens in velocitate equorum fugam contra fines suos arripuit. Qui residui, qui in primo bello non adfuimus, in ipsis extremis iam nostros fines egredienti occurrimus, pluribusque de illis aversis gladiis cesis librum sue perdicionis ac pontificem caput sui erroris cum omnibus // tentoris suis cepimus, sicque de ingenti hoste divino auxilio triumphantes ac cum victoria quique ad sua revertentes devocionem dudum pollicitam, sicut subsequens denotat ordo, perpe-tualiter ordinavimus.

Fromesta, Avia, Ferrera. Iste predicte, cum omnibus suis villis, ad suas alfoces pertinentibus, carneros: domus octo faciunt se ad unum.

Maia, Opia, cum suis villis ad suas alfoces pertinentibus, saiales: per

omnes domus singulos cubitos. Valle de Vielso, cum omnibus suis villis ex utraque parte aque: per

omnes domus, singulos cubitos de lienzos. Ovirnia, riu de Ulbere, Villa Didaco, cum tota Tribinio, Castro: iste

predicte, cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, carneros: domus octo faciunt se ad unum.

Ambobus Fitueros, Fenoiosa, Villa Godrero, Villa de Laco: iste predicte, saiales: per omnes domus, singulos cubitos.

Melgare, Stutiello, cum suis villis ad suas alfoces pertinentibus: per

omnes domus, singulos pozales de vino. Sancta Maria de Pelago, saiales: per omnes domus, singulos cubitos. Valle de Salce, cum valle de Olmiellos et suis villis, Rinoso cum suis

villis et Villa Flambistia, Quintana, Torckemada cum suis villis, Quin-taniella de Morgate, de illa Freita de Tariego ad sursum, Palencia, Montson, Baltanas cum suis villis: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfozes pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos cera.

Valbuena, Palencia de Comite, Scuteros, Baniferii de rivo de Arlan-za, Agosin, Monnio: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, carneros: domus octo faciunt se ad unum.

Burgis cum suis villis ad suam alfocem pertinentibus: per omnes domus singulos arienzos.

Benevivere, rivo de Ulbere, cum suis villis ex utraque parte aque, Sancta Cruce, Lara: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, carneros: domus octo faciunt se ad unum.

35

Castro Verde et Castriello de Oveco Didaz, cum toto rivo de Aguseba usque Villa Teresa, omnes villas ex utraque parte aque: per omnes domus, singulos arienzos cera.

Lerma Sancti Petri, Ara, Tablatiellos: in duodecim, ciriolos. Clunia, Castriello de Aranda, Gomiel de Mercado, Roda, cum suis

villis, et Rubiales: iste predicte, cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus: per omnes domus, singulos arienzos.

In Aza, iuga bovum. Langa, // Sacramenia, Avila, Socovia, Buitrago, Petraza, Septem-

publica, Agellon, Sancti Stephani, Gormaze, Oxima, Uzero, Fuente Almasci, cum Bozigas: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Mesiella, Arganza, Fuente Oria, Quintanare, Bibestre, Cannecosa, Cobalieta, Durolo, Villa Gudumeri, Naila, Orta cum suis villis, et ville que silvestria in illo confinio videntur posite, Canales, Bendosa cum suis villis ad suas alfoces pertinentibus: per omnes domus, singulos kaseos.

Monte Rubio, Villa nova, Barbatiello, Rivo Cavato, Aslanzone cum suis villis ad suam alfocem pertinentibus: iste predicte per omnes domus, domui due una reia de ferro.

Salas, Facinas, Capezon, Monte Calviello, Bea, Atapuerca: iste pre-dicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Valle de Foios, Monesterio, Oca, Birivesca, Poza, Valle de Patrones, Borueva: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces perti-nentibus, carneros: domus octo faciunt se ad unum.

Ponticurbo cum suis villis ad sua alfocem pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Cereso cum suis villis ad suam alfocem pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Valle de Sancti Vincenti, cum Petroso, Grannione cum suis villis, valle de Oggacastro, de vertice montis usque ad Iberum flumen, omnes ville ex utraque parte aque, per omnes domus, in singulos arienzos cera.

Spinosa, Castro, Sequenza, Pozos, Magganicos, Tetegga, Valle de Rama, Petra lata, Cadreggas, Valle de Samanzes, Erano, Siero, Rivo de Valerone, Ripa: iste predicte cum suis villis ad suas alfoces perti-nentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Bricia cum suis villis ad suum alfozem pertinentibus, per omnes domus, domui due una regga de ferro.

Tota campo, tota ripa Iberi, Paredes Rubias, Orzeion Sancta Aga-tea: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, per omnes domus, singulos arienzos.

Sova, Asson, Ruesga, Mienzo: iste predicti, per omnes domus,

singulas libras de cera. Colindres, Lareto: singulos utres olei. Aras cum suis villis ad suam alfocem pertinentibus, per omnes

domus, singulas libras de // cera. Pelagos, per omnes domus, singulos pices. Plumberas, id est Garranzo, omnes villas; per omnes domus, singulas

libras de plumbo. Valle de Gunna, valle de Velria, valle de Toranco, cum suis villis ad

suas alfoces pertinentibus: per omnes domus, singulas libras de cera. Agorienzo, Samano, Campigo cum suis villis ad suas alfoces pertinenti-bus: per omnes domus singulos pisces.

Salceto, Sopuerta, Carrantia, Bardules, Tabison Aiala, cum suis villis ad suas alfoces pertinentibus: per omnes domus, singulas libras de cera.

Ordunia, omnes villas Mena, cum suis villis ad suas alfoces per-tinentibus: per omnes domus, singulos arienzos aut singulos cubitos de lienzos.

Et quoniam non equaliter cunctis manet facultas pecunie, iuvemus habentes iugum bovum, unum argenteum. Et quos eo amplius, per unumquodque iugum, argenteum. Habentes vero unum bovem, me-dium argenteum. Habentes autem nullum, quartum. In hac devotione reddere, ne ditiores parum videantur agere in offertione, ne pauperes causentur oprimi in spontanea donatione, sed cuncti mediocriter exigan-tur in sui possessionum qualitate.

Losa, omnes villas per omnes domus, singulas eminas de tritico et singulas de ordeo; sin autem singulas agnas.

Rivo de Flumenciellos, de vertice aque usque Iberum, omnes ville ex utraque parte aque, Sancti Saturnini cum suis villis, et illis villis qui sunt apud Iberum ad suam alfoce pertinentibus; carneros: domus octo faciunt se ad unum..

Lantaron, omnes villas: per omnes domus, singulas metitas de vino in oblatione et singulos panes in offerta.

Termino, Cellorico, Billivio, Burbon iste predicte cum suis villis ad suas alfoces pertinentibus, carneros; domus octo faciunt se ad unum.

Tabuerneca, tota Subserra, tota Berrocia, Marangone, Punicastro

36 37

cum Sporonceta, Sancti Stephani de Deo, Harroniz, Migarin et Bar-barin, rivo de Moreta, valle de Ullone et Portella: iste predicte cum omnibus suis villis ad suas alfoces pertinentibus, per omnes domus sin-gulas metitas de vino in oblatione et singulos panes in offerta.

Omnes villas de rivo de Alasanco et de rivo de Cardines, de vertice aque usque ad Naieram, et rivo de Tubia et Naiera, cum suis villis, et omnes ville de rivo de Eregua, Metrano, Bechera et Claviggo, et rivo de Leza, et rivo de Gubera, per horum rivorum omnes villas ex utraque parte aque, de vertice usque ad Iberum, et etiam de Buradon castro usque Sarta Acuta, omnes ville ex utraque parte aque Iberi; per omnes domus, singulas metitas de vino in oblatione et singulos panes in offer-ta;

Et in Lucronio: per omnes domus, singulos denarios. Omnes ville de Ambobus Cameris: per omnes domus, singulos

kaseos. Orticosa, per omnes domus, singulas gallinas et singulos panes. Enciso, Arnetiello, Ocone cum suis villis, Penna Alva, Erze, Pressa-

no, Kelle, Abtolle, Bea, Calahorra, Andosilla, Carcaras, Lerin, Zaharra, El Monesterio, et Funes cum suis villis ad suam alfocem pertinentibus, et alie que sunt site per litora Arge fluminis: iste predicte, per omnes domus, singulas metitas de vino in oblatione et singulos panes in offer-ta.

Et Resa, per omnes domus, singulas arenzadas de anguilas. Cornavo, Cervera, Tiriggon, Agreta, Finiestriellas, Centronica, Borgga,

Tarazona, Cascanto, Tudela: iste predicte, per omnes domus, de ferro azero, singulas libras, medium ferro, medium pimenta.

Alava, cum suis villis, ad suas alfoces pertinentibus, id est de Losa et de Buradon usque Eznate ferrum: per omnes villas, inter domus decem una reia.

De rivo de Galharruaga usque in flumen de Deba, id est tota Bizcahia, et de ipsa Deba usque ad Sanctum Sebastianum, de Ernanni, id est tota Ipuzcua a finibus Alava usque ad ora maris, quicquid infra est de unaquaque alfoce, singulos boves.

Sed quia magna numerositas regionum, locorum et villarum unum-quodque singillatim non sint nos nominare, que non sunt scripte, tan-quam scriptas, huic digne devotioni precipimus interesse, et secundum potentiam et qualitatem suam, venerabili cenobio almi Emiliani censum cum aliis iubemus reddere.

Ordinatis igitur ac dispositis prefatis regionibus tale statutum omni-bus illis decernimus, ut omni anno a pasca quadragessime usque quin-quagesimam a saione uniuscuiusque ville vel territorii eiusdem devo-

tionis fiat inquisitio, et ab omnibus primatibus et maioribus cuiusque loci illius census sit congregatio et ut per manus eorundem missis ad cenobium Sanctissimi Emiliani fiat deduccio et super eius altare devota

fiat offertio. Quodque neglexerit sub consulari imperio, terribilis de eo fiat

constrictio. Insuper in cauto LXª. solidos ad comitis partem reddat, et quod retinuit tantum per tres annos triplicatum monasterio solvat.

Sed quia longuinquis temporibus nostrorum succesorum voluntates ab hac promissione declinare formidamus et deviare, decrevimus // et consensu omnium sanctorum violatores huius privilegii, tali anathemate percutere, ut si quis nostri gradus superioris vel inferioris, regum, consulum principum, episcoporum, abbatum, militum vel rusticorum, violator, inmunitor, invasor, rebellis aut mutator extiterit, a comunione christianitatis sit alienatus et a corporis cruorisque Christi participatione semotus, atque hoc seculari tempore miserie et abominatione deditus, postque perpetua Domini ultione perculsus inextinguibiles penas eterni incendi, cum Iuda Domini proditore corruat luiturus, amen.

Factum privilegii primordium et perpetuum eius firmamentum in era tertena centena septiesque dena binaque super adaucta, Domino nostro Ihesu Christo celi terreque obtinente regnum, sub cuius dicione Fredinando Gundissalvez comite tocius Castelle consulatum, Garsea Santionis vero Pampilonense, et Ranimiro Legionense regentibus reg-num.

Ego autem Fredinando comes, cum universiate mee dominationis peractis, stabilimus huius devotionis, manu propria sic depinxi signum (cruz) credulitatis personis tocius nobilitatis.

Inclita Sancia cometissa confirmans, Vincensius episcopus con-firmans, Belasius episcopus confirmans, Benedictus episcopus confir-mans, Oriolus episcopus confirmans, Maurellus abba confirmans, Iointi abba confirmans, Munio abba confirmans, Bivas abba confirmans, se-nior Gundissalvo Fredenandiz confirmans, Sancio Fredinandiz con-firmans, senior Garsea Fredinandez confirmans, senior Gundissalvo Ar-derice confirmans, senior Didaco Sarraziniz confirmans, senior Albaro Sarraziniz confirmans, senior Didado Semenoz confirmans, senior Go-tier Gomiz armiger comitis confirmans, senior Beila Dolquitiz con-firmans, senior Sarrazini Albarez confirmans, senior Monnio Gostioz confirmans.

Ego igitur Garsea Sancionis, rex tocius Pampilonensis regni, assen-sum prebui tante devotionis et partem regni mei qui vicinior illi est monasterio, sicut supra notatum est, in illa devocione stabilivi et cum subiectis meis devoto animo confirmavi.

38 39

40

Tarasia regina confirmans. Sancio Garseanis regis filius confirmans. Ardericus episcopus confirmans, Tudemirus episcopus confirmans, Bivas episcopus confirmans, senior Furtunio Garseani, // senior Exi-mino Vigilanis confirmans, senior Furtunio Simeonis confirmans, senior Lupe Garseanis confirmans, Gomessanus maiordomnus confirmans.

Donatur offerta Sancto Emiliano de flumine Carrionensi usque flumen Argam, et de serra Araboia usque mare Bizcahie.

Iungar electis, ego Stephanus scriptor. Deo gratias.

936 23 Dolquito Beilaz, siendo juez en Cerezo, señala que Gonzalo y otro

vasallo tomaron prenda por un campo sito en Sabuco, pero no pudieron dar testigos.

Becerro, fol. 121-121 vuelto (Gótico, fol. 67; Colección, 28).

CLXI . De agro in lomba de Sabuco Ego Dolquiti Beilaz, dum esse iudicem in Cereso, venerunt Gon-

dessalvo et alio basallo et prendiderunt ad Sancio et a Nunnu Gomiz de Septem Finiestras pro illo agro qui est in lomba de Sabuco, iuxta agro de Tellu Aperrit; de alia parte, de Belasco Usani, ad VIII modios seminatura, in iudicio. Et non potuerunt testes dare. Et si audierunt de isti Sancio et de Nunnu iura in Sancta Maria, in Septe Finiestras. Et dixerunt qui iurarunt "iste agro nostro fuit, de tempus quando Abel-mundar Telluz ista terra populavit", et sipariarunt iudicandu XIIII solidos saionia quatuor argentos ad Galindo. Et // si postea iste bassallo aut Gondessalvo vel suus gentibus inquietare voluerit, que pariet duas libras auri, et postea intrent in iudicio.

Era DCCCCa. LXXa. IIIIa . , regnante Regimiro in Legione et comite Fredinando in Cereso et in Granione.

Adolfo testis, Vincenti testis, Belasio testis, Gutiar testis, Beila Dolquiti et Beila Monnio testis.

De ecclesias in valle de Spineto. In Dei nomine. Ego abbas Lifuare presbiter, cum monachis meis una

pariter, placuit nobis et tradimus ad regula Sancti Stephani de Salceto et tibi Nunnu abbati cum nostras ecclesias qui sunt in valle de Spineto: Sancti Stephani et Sancti Christofori et alia ecclesia Sancti Clementi et Sancti Martini et Sancti Salvatoris, in loco qui dicitur Abalca. Et alia ecclesia sancti Emiliani et sancti Iacobi in Abeiza. Et alia ecclesia sancta Maria sub Penna maiore. Istas cum suis pertinentiis, tam in montes quam in fontes, et cum suis hereditates et cum omnia nostra ganantia.

Ego Lifuare presbiter, cum meos regulantes Oveco presbiter et Dulquitus presbiter et Belastar monachi qui tradimus ad regula robora-vimus.

Si quis vero homo ex nostris aut extraneis disrumpere in aliquo hec nostra offertione voluerit, in primis ira Dei descendat super eum, et demum cum Iuda traditore sit sortitus, et ad rege parte exolvat quatuor libras cocto auri, et duplatum ad regula.

Facta carta era DCCCCa. LX(X)a. Va., II kalendas decembris, regnante Regimiro in Legione, et comite Fredinando Gondissalviz in Castella et in Alava.

Hec scripsit Monnio episcopo, primitus legi et confirmavit.

937 25 Munio González y otras varias personas, dan diversas viñas y propie-

dades al monasterio de San Esteban de Salcedo.

Becerro, fol. 167 vuelto.

Ego Monnio Gondissalvez de Arcilana trado ad ipsa regula de Salceto una vinea sub Sancti Andres, latus domno Didaco.

41

937 noviembre 30 24 El abad Lifuarre con sus compañeros entregan al monasterio de San

Esteban de Salcedo varias iglesias en el valle de Pinedo, Abalca, Abecia y Ondona.

Becerro, fol. 168 vuelto (Gótico, fol. 78; Colección, núm. 29). Ed. Serrano, p. 36-37, núm. 29.

Ego Nunnu Ciclave trado una vinea ante Muscatorum, inter ambas vias.

Ego Adulfus et uxor mea Marina tradimus ad regula de Salceto duas vineas in loco qui dicitur Arto, ad XV operarios. Alia vinea in valle Orcanos, ad XV operarios, iuxta vinea de Vincenti Urzaki, et duos agros: uno in lomba, iuxta limite de Lazini, ad VII modios seminatura; alio agro in Sabucu, iuxta agro de Vincenti Urzaqui, ad VII modios seminatura, et nostra casa.

Era DCCCCa LXXa. Va.

938 26 Fernán González conde de Castilla, da a San Millán el monasterio de

Sietefenetras con sus dos iglesias, eximiéndolas de qualquier prestación al rey o señor de la tierra, además de concederle otros privilegios.

Becerro, fol . 120 vuelto-121 (Gótico, fol . 66 vo.; Colección, núm. 30). Ed. Serrano, p. 37-38, núm. 30.

CLXXXIX. De monasterio Sancte Marie in Septem Finestras. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei Fre-

dinando Gondissalvez tocius Castelle comes, amore divino conpunctus ac scelerum meorum numerositate redordatus, sic facio donationem pro remedio anime mee ad atrium sanctissimi patronis Emiliani, et tibi patri spirituali Fortunioni abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis in ibidem die noctuque Christo famulantium. Id circo concedo et con-firmo ad atrium predicti confessoris monasterium unum in Septe Fi-niestra, iuxta rivo Tirone, cum duas ecclesias Sancti Iohanne et Sancte Marie, cum omnibus ad se pertinentibus, id est covis, terris, vineis, ortis, molendinis, cum exitu et regressu et cum aquarum productilibus, li-berum et ingenuum ab omni servicio regali vel senioris, ut non cum aliis pariet in homicidio neque pro fornicio, neque pro aliquo scelere. Et

43

quicquid super hoc pro vivis ac mortuis, vel de vestris comparationibus potueritis habere, liberum et firmum possideatis, per omnia secula.

Si quis autem meorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum aut aliquorum hominum, hanc meam donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino Dominorum maledictus, et a consorcio christianorum sepa-ratus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta submersus, amen. Et insuper temporali iudicio constrictus V talenta auri a parte regis noscatur soliturus, et quod retemptu, ad regula duplatu.

Facta carta in era DCCCCa. LXXa. VIa., Ego Fredinando nutu Dei comes tenentem Castellam et Cereso et Granionem ad hanc donationem testes convocavi: Gondissalvo Fredinandez confirmans, San//cio Fredinandez confirmans, Gundissalvo Arderiz confirmans, domno Vincentio episcopo confirmans, Belasio episcopo confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Oveco Assurez conf i rmans , Didaco Fredinandez confirmans, Oveco Nunnez confirmans.

940 27 Declaración judicial por la que se reconoce firme el derecho de

propiedad sobre un molino sito en el rio Tirón, a favor de Sancho Gómez y Nuño Gómez.

Becerro, fol. 121 vuelto (Gótico, fol . 67 vo.; Colección, núm. 32). Ed. Serrano, p. 38, núm. 31.

(I)n era DCCCCa. LXXa. VIIIª., regnante principe Ranimiro et comite Fredinando in Alava et in Castella, in illis diebus habuerunt Sancho Gomiz et Nunnu Gomiz iudicium cum donno super aqua de molino. Et mandavit legem et libro Iudicum ad Sancio Gomiz et ad Nunnu Gomiz firmare ex contra donnum qui sic fuit ipso molino de Nunnu Gomiz in presura de christianos et populatione de christianos ante fuit posito in flumine de Tirone. Et aduxerunt Sancio Gomiz et Nunnu Gomiz XII testimonias et tres fiadores, id est Sancio Gomiz et Ulaquide et Garcia et quarto Oveco Adolfez; et testes id est Uzanco de Refoio, cum suos filios, et Gomiz Ferruzo et Belasco et suo germano et Nunnu Iohanne et Eita Feles de Cereso et Centolle et alios multos.

42

44

Et iuraverunt fiadores in Sancta Maria in Septem Finiestras, et postea habuerunt iudicium, et fuerunt ad iudices cum saione Funilla, et fuerunt a Monnio Assuriz et a domno Beila de Toviella et a domno Vincenti abbati. Et iudicaverunt ita ubi XII testimonias testificaron et III fidiatores iuraverunt nulla calda fiat, nec ullum alium iudicium nisi prior iudicium sit firmi.

940 28

Anderazu dona a San Esteban de Salcedo un campo y una viña.

Becerro, fo l . 167 vuelto-168.

In Dei nomine. Ego Monnio Scemenoz de Aniana trado corpus cum anima mea in atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et dono in Salinas mea casa, cum octo eras de sal et suo pozo firmi, per omnia secula, amen.

Si quis autem ex meis propinquis aut extraneis hanc meam dona-tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotente maledictus et confusus, et cum Iuda traditore sortitus, demumque ad comitis partem persolvat tres libras auri; et duplum, ad regulam.

Era DCCCCa. LXXXª.

45

1 om. C.

Ego Anderazu trado ad ipsa regula agro in loco qui dicitur Blasconoas, et vinea in Turiso, et tres eras per sale.

Era DCCCCa. LXXa. // VIIIª.

942 29 Munio Jiménez de Añana entrega su cuerpo y su alma a San Mi-

llán además de una casa con ocho eras de sal y su pozo.

Becerro, fo l . 171.

943 30 García Sanchez I, rey de Pamplona, con su mujer Teresa, someten la

villa de Villar de Torre con sus habitantes al monasterio de San Millán, facultando a los vecinos para dejar el vasallaje del monasterio e irse libre-mente a otra parte, si bien perdiendo toda propiedad rústica y urbana a favor de mismo San Millán.

San Millán, no 1, copia siglo XIII (B). Becerro, fol. 46 (Gótico, fol. 84; Colección, núm. 33) (C). Ed. Serrano, p. 38-39, núm. 32.

De Villar de Torre 1

(Crismón) In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humi-llimus et omnium servorum Dei ultimus, et tamen gratia Dei Santionis rex, vicissim cum coniuge mea Tarasia regina, tibi Gomessani abbati cum sociis fratribus tecum in timore et amore maiestatis superne vinculo caritatis in unum commorantibus, in Domino Ihesu Christo perpetuam felicitatem.

Igitur divina inspirante clemencia, qui sepe gratis beneficium prestat indignis, de bonis quod ipse nobis benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem creatoris et ob honorem sanctissimi Emiliani, presbi-teri et confessoris, offerimus et concedimus ex toto corde et tota voluntate villam in confinium Naiele positam, antiquo usu Villar de Torre dictam, integra et sana, cum omnibus hominibus, terris, vineis, ortis, pomariis, molinis, domibus, cum exitu et regressu, et pascuis, cum montibus ac defesis, cum omnibus mobilibus et inmobilibus, quicquid ad eandem villam pertinet vel aliquando pertinuit, quemadmodum nos huc usque in nostro iure positam dominavimus, cum tali tenore ad atrium Sancti Emiliani ab hinc deserviat dicioni, ita ut si quis habitator huius ville contempserit huic sancto deservire, et perrexerit ad alterius habitacione, et extiterit contempciosus in antiquo usu deservire, manda-mus ut careat hereditate et demum quam in ista villa possidebit. Hominem vero eat ubi voluerit ingenuum. Reliqum vero nostrum of-fertum firmum permaneat in Sancti Emiliani.

Ab hinc enim si quis ex nostris successoribus, tam regibus quam potestatibus, ex qualibet hominum genere, super hanc nostram offer-cionem inruptionem facere conaverit, vel in quolibet violator, fiat maledictus a parte Dei et omnium sanctorum, et cum Iuda traditore sit in inferni voragine dimersus et anathematizatus, per infinita secula, amen. Insuper a parte regali persolvat duo talenta auri; et duplum, ad regulam.

46

Ego igitur Garsea rex, qui hanc cartam, simul cum coniuge mea Tarasia fieri iussimus, et ante domnum nostrum Sanctum Emilianum relegentem audivimus et signos (dos cruces) iniecimus, et testes ad roborandum tradimus: Sancius, ipsius regis filius, confirmans, Ardericus episcopus confirmans, Blasco abba confirmans, sennor Fortun Galindez confirmans, sennor Furtum Scemenones confirmans, sennor Eximino Sancionis confirmans, Eximinus sacerdos et scriba regis ipsius confir-mans.

Facta carta donationis in era DCCCCa. LXXXª. Ia.

Ego Go//metiza trado ad ipsa regula una ferragine mea, in Gipuzare, iuxta fonte, in valle de Ripa.

Era DCCCCa. LXXXª. Ia., Ranimiro rex.

943 32 Mauruta y su mujer Godina entregan a San Esteban de Salcedo un

campo sito en Salgoa. Nanni y su hijo Munio entregan al mismo monasterio dos campos y una viña.

Becerro, fol. 167 vuelto.

Et ego Mauruta et uxor mea Gutina tradimus ad regula de Salceto uno agro in Salgoa, ad VI modios seminatura.

Et ego Nanni et filio meo Munnio tradimus ad ipsa regula de Salceto duos agros et una vinea inter alias vineas de Nave; uno agro in rivo de Subolla. Alio in rivo de Orone.

Era DCCCCa. LXXXª. Ia, Ranimirus rex.

47

943 34 Munio y Gutier entregan a San Juan y San Millán de Hiniestra una

tierra sita entre Cameno y Briviesca, junto a la calzada.

Becerro, fol. 116 vuelto.

De hereditates inter Cameno et Birvisca. Ego Munnio et Gutier tradimus ad regula de Sancti Iohannis una

terra inter Cameno et Birivesca, iuxta calzata; de alia pars, terra de Anderazu.

Era DCCCCa. LXXXª. Ia . , Ranimiro rex.

943 31 Gomitiza entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra una herrén.

Becerro, fol . 118-118 vuelto.

943 33

El abad Salito compra una tierra en Milano.

Becerro, fol. 116 vuelto.

Ego Salitus abba terra conparavi in Milanis, iuxta sernas de Didaco Estimato; de alia pars, semitarius, ad seminatura quinque modius, de Monnina et suo filio Ablazar.

Era DCCCCa. LXXXª. Ia.

48 49

De monasterio Sancte Marie et de Pazongis ville In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus et omnium

servorum Dei ultimus, et tamen Dei gratia prestante Fredinando comes, una cum uxore mea dilectissima Sancia cometissa, simulque et filiis, tibi domno meo glorioso Furtunioni abbati, cum sociis fratribus tecum in timore et amore maiestatis superne vinculo caritatis in unum commo-rantibus, in Domino nostro Ihesu Christo perpetuam felicitatem, amen. Denique inspirante divinitate divina, que quotidie ingratis beneficium prestat nos, ob inde conpulsi inde, ob honorem atque gratiarum accio-nem Creatoris nostri, et ad laudem nomini eius, et pro remedio scelorum nostrorum, et pro genitorum nostrorum animarum sufragio, vel pro advenientiis pauperum et peregrinorum humanitatis inpercienda, conce-dimus et confirmamus ex toto corde et tota anima vel desiderio, in honore Sancti Emiliani presbiteri et confessoris et sanctis altaribus ibidem consecratis, vel vobis supra nominatis fratribus, unum monas-terium reliquiis Sancte Marie consecratum, iuxta vicum Pazongis situm, cum omnibus pertinentiis, decaniis, defesis, montibus, pascuis, cum exitu et regressu, terris, vineis, ortis, pomariis, sautis, molendinis et quicquid ad hunc monasterium pertinet vel aliquando pertinuisse dinos-citur, cum omni integritate mandamus ut serviat Sancto Emiliano, absque ullum imperium regalem vel dominationem secularem.

Similiter offerimus ad honorem patroni nostri beati Emiliani et ad tibi Furtunioni abbati, cum sociis fratribus, illam villam iam supra nominatam Pazongis, iuxta hunc monasterium supradictum sitam, cum omnibus hominibus et omnibus suis ingressibus et regressibus, circuitibus, montibus, defesis, pascuis, paludibus, suisque omnibus adiacentiis, terminis, possessionibus, terris, vineis, ortis, molendinis, pomariis et quicquid ad hanc villam pertinet vel pertienere videntur aliquanto, quemadmodum nos hucusque in nostro iure positam domina-vimus, cum tali tenore ad atrium Emiliani mandamus ut serviat dicioni.

Ita tamen adfirmantes vobis hunc monasterium et hanc villam, ut nullus hominum, nec nos, nec nostri successores, privilegii potestatem vel dominandi dicionem habeat in eis, nisi tantum vos, qui ipsius sancti

atrii reliquias veneratis, ut ad Dominum mercedem recipiamus, serviant in Sancto Emiliano per omnia secula.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere, retemptare vel inminuere in aliquo de his que supra-diximus // voluerit, sit ab omnipotenti Deo confusus et maledictus, et a cetu totius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula sit dimersus, amen. Insuper ad partem comitis terre persolvat octo auri talenta; et duplum ad monaste-rium.

Facta carta testamenti in era octugies dena ac dua et ter terna centena, era DCCCCa. LXXXª. IIa.

Ego Fredinando, comes nutu Dei, cum uxore mea Sancia cometissa, qui hoc fieri voluimus, testes ad roborandum tradimus: Vincentius episcopus Aukensis confirmans, Munnio Assuriz abba confirmans, Ove-coni presbiter Caradigne confirmans, Sisebutus presbiter et scriba regis confirmans, Gundissalvo Fernandez confirmans, Sancio Fernandez con-firmans, Garcia Fernandez confirmans, Didaco Sarraziniz confirmans, Alvaro Sarraziniz confirmans, Didaco Scemenoz confirmans, Gutier Gomiz armiger comitis confirmans, Gonzalvo Arderiz confirmans, Beila Dolquitiz confirmans, Sarrazini Alvaroz confirmans, Munnio Gudestioz confirmans, et omni creatione comitis, una cum filiis suis, testes et confirmantes.

CCLIIII. De Salinas. In nomine ingente prolisque ac precedentis conexa unius semper

natura Deitatis. Ego quidem Fredinando Gon//dissalvez, gratia Dei

944 35 Fernán González, conde de Castilla, da a San Millán el monasterio

de Santa María de Pazuengos, y la villa de este último nombre.

Becerro, fol. 84 vuelto-85 (Colección, núm. 34). Ed. Serrano, p. 40-41, núm. 33.

945 enero 28 36 Fernán González, conde de Castilla, concede al monasterio de San

Millán la cuarta parte de Salinas de Añana, con sus habitantes, la comunidad de pastos con los demás vecinos de la villa, así como determinados privilegios sobre el aprovechamiento de la sal.

Becerro, fol. 170-171 (Gótico, f o l . 170; Colección, núm. 35). Ed. Serrano, p. 41-43, núm. 34.

50

comes tocius Castelle, simul cum coniux mea Sancia cometissa, ob remissionem peccatorum nostrorum et remedium animarum nostrarum, prona et spontanea nobis accessit voluntas ut contribueremus in honore Beatissimi Emiliani presbiteri et sanctorum apostolorum Petri et Pauli vel aliorum plurimorum sanctorum seu et sancte Marie virginis, et tibi patri spirituali Furtunioni abba necnon omnibus tibi subiectis clericis ibidem die noctuque Christo servientibus. Idcirco offerimus et donamus et confirmamus in villa Salinas quartam partem, integram et liberam, cum exitum et regresu, et comune habens pastum et omnia sua cum habitatoribus illius ville, sed liberam et ingenuam ab omni servicio regali et potestati vel saionis ingressu. Et sint sine omicidio et sine fossato, sicut est usum, et neque pro aliquo scelere subiaceat illius ville potesta-ti. Et ipsas fontes salsas in tercio die, et illa albara que debent ad comitis terre concedimus vobis III alvaras in ebdomada habeatis genuos, absque sigillo, et tam monasterio quam decanias quando voluerint sale portare. Et illas eras salsas de Sancti Emiliani genuas de defesa de comite. Insuper talem concedimus potestatem ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel de vestris comparationibus potueritis habere, liberum et firmum possideatis per omnia secula, amen. In donatione vero una pariter nobiscum laudantes et confirmantes villas id est Villa nova et Fontes, atque Olisares, Villacon, necnon et Terrazas et Villa Morosa, ut habeamus partem in ipsis orationibus firmiter habeat Sanc-tus Emilianus per omnia secula, amen.

Si quis autem nostrorum filiorum seu nepotum propinquorum aut extraneorum, regum, principum vel potestatum, aut aliquorum homi-num, hanc nostram donationem et confirmationem mutare vel in-rumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus et confusus, et a consortio christianorum separatus, demumque cum Iuda traditore in inferni baratro submersus, amen. Insuper ad comitis partem exolvat V calenta auri; et quod retemptu, ad regulam duplatum.

Facta carta in era DCCCC. LXXX. IIIª., V kalendas februarii. Ego igitur Fredinando comes, cum socia mea Sancia, qui hoc

testamentum fieri voluimus, signos iniecimus (dos cruces) et testes radimus: Vincentius episcopus confirmans, Oriolus episcopus confir-

mans, Benedictus episcopus confirmans, Gundissalvo Fredinandez con-firmans, Sancio Ferdinandez confirmans, Gondissalvo Arderice confir-mans, Oroivo Zahagelli confirmans, Oveco Assu//rez confirmans, Dida-co Fredinandez confirmans, Aivaro Sarrazinez confirmans, senior Mo-nnio Lizini confirmans, senior Gonzalo Telliz confirmans, Gotier Gomiz confirmans, Oveco Nunnez confirmans, Hanne Godesteoz confirmans.

51

945 3 7 Fernán González, conde de Castilla, dona al monasterio de San

Miguel de Pedroso los monasterios de San Mamés, de San Salvador y de San Lorenzo, que estaban en sus cercanías.

Becerro, fol. fol. 86-86 vuelto (Colección, núm. 37) (B).

Becerro, fol . 100-101 (C). Ed. Serrano, p. 43-44, núm. 35.

De monasteriis 1

In nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei pres-tante Fredinando comes 2, una cum uxore mea Sancia, simulque et filiis, spontanea nostra voluntate, placuit nobis, ut pro remedium animarum nostrarum, offerimus et confirmamus ab honorem sanctissimi Dei arch-angeli Micaeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, et tibi Trocia 3

abbatissa, cum sociis sororibus tecum ibi Deo laudantes, monasteria 4

pernominata Sancti Mames, cum terris et vineis; et Sancti Salvatoris, qui est in valle Ioviti; et Sancti Laurenti, in monte Massoa, iuxta villulam Spinosam. His quatuor monasteriis, cum illorum pertinentiis, terris, vineis, ortis, pratis, molinis, cum aquarum productilibus patefactis, cum montanis, defesis, ligniferis et pomiferis, et ad gubernationem armen-tium Larrehederra et Gumenzula, cum exitu et regressu, et omni integri-tate 5.

Hec omnia iure possidenda in Sancti Micaeli serviat per eterna

1 De decanias et divisas Sancti Mikaelis de Petroso CC. 2 In nomine sancte atque individue // Trinitatis. Ego humillimus omniumque

servorum Domini ultimus, Dei tamen gratia prestante Fredinando Gundissalvez (comes, C.

3 filiis,) spontanea nos t r a . . . Pauli, et (tibi Trocia, om. C 4 sororibus tecum) in timore et dilectione superne maiestatis sub vinculo

cariatis Christi conexi, simul versantibus perpetuam in Domino Deo eternam felicitatem, amen. Igitur divina inspirante clementia que sepe gratis beneficium prestat indignis, de bonis quod ipsa nobis benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem cretatoris, et ob honorem sanctissimi Dei archangeli Michaelis et sancto-rum apostolorum Petri et Pauli, offerimus (monasteria, add. C.

5 integritate.) Et adhuc concedimus vobis in montibus de civitate de Aucha licentiam cedendi ligna ad cremandum et ad domos hedificandas in locis determi-natis, id est sicut accipit in Ocharanna et ad Garuissaro, et ad Sanctum Pelagium, deinde ad via de Torchus, deinde ad Lumbo de Sarrincho, deinde ad Rencones et bachariza in Berrozal; et de Morteros et de totas Torchas usque ad vallem de Avolo, et usque ad padulem de Herramel, quia totum istud supradictum terminum est de civitate de Aucha. Et in istis supradictis terminis et in aliis montibus de civitate de Aucha et in aliis montibus de civitate de Aucha et in montibus de Puras, habeatis eandem licentiam cedendi et pascendi peccora vestra, exceptis illorum defesis per omnia secula, add C.

52

secula 6, amen. Et quid deinceps ampliare vel construere ac populare volueritis, liberam in Dei nomine habeatis potestatem 7.

Si quis tamen ex nostris successoribus, propinquis vel extraneis, rex aut comes, ausu 8 temerario disrumpere hoc nostrum pactum voluerit, vivens a fronte sua utraque careat lucernas. Postque piscea non evadat inferni penas, sed cum Iudas inferni gehenna; et ad dominantis terre aureas X exolvat libras; et quod retemtatum, ad regula duplatum 9.

Facta carta in 10 era DCCCCa. LXXXª. IIIª. Ego Fredinandus comes, una cum uxore mea Sancia, simul cum

filiis nostris, qui hoc testamentum fieri voluimus et relegendo audivi-mus, et testibus 11 tradimus ad roborandum: domno Vicencio episcopo confirmans Gundessalvo Fredinandez confirmans 13, Sancio Frede-nandez confirmans, Garsea Fredinandez confirmans, Monnio Assurit abba confirmans, Gondessalvo Arderiz confirmans, // Fredenando Blas-coz confirmans, Oveco presbiter de Caradigna confirmans.

6 Hec omnia) sub potestate ipsius atrii predicti sumi Dei archangeli Michaelis et tibi Trocia abbatissa, sociis, sororibus et qui tibi sacro in regimine successorum extiterit iure possidendi tradimus et confirmamus (per eterna secula, add. C.

7 potestatem.) Et ipsi vestri populatores in supradictis terminis de civitate de Aucha et de Puras eadem consuetudinem concedimus quam et nobis incedentibus lignis et pascenda peccora, add. C.

8 succesoribus) vel extraneis (ausu temerario, C. 9 inferni) penas. Sicque huius scripture tenorem in omnibus obtineat firmita-

tis roborem. Et ad dominantis terre potestatem aureas decem libras; et ad partem regule monasterii quod retemptaverit, duplatum et melioratum, C.

10 Facta) scriptura testamenti (era, C. 11 Ego) Fredinando Gundissalvet, nutu Dei comes, una cum uxore mea

dilectissima Sancia, qui hoc testamentum simul cum filiis nostris fieri voluimus et relegendo cognovimus, manibus propriis signa fecimus (cruz), (et testibus, C.

12 Orivo Zahagelli confirmans, add C. 13 A partir de aquí, hasta el final, C continúa: Fredinando Blascoz confir-

mans, Santio Fredinandez confirmans, Oveco presbiter de Caradigna confirmans, Garsea Fredinandez confirmans, Sisebuto presbiter de Munnio confirmans, Munio Assuriz abba confirmans, Gundissalvo Arderici confirmans.

53

CX VI. De Sancti Martini de Grannione In Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei Fredi-

nando tocius Castelle comes, amore divino conpunctus, ac scelerum meorum numerositate recordatus, sic facio donationem pro remedio anime mee, ad atrium sanctissimi patronis Emiliani, et tibi patri spiri-tuali Furtunioni abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis in ibidem die noctuque Christo famulatum. Idcirco concedo et confirmo ad atrium predicti confessori monasterium unum in villa vulgo vocitata Granione, reliquias Sancti Martini ferens, cum omnibus ad se pertinen-tibus, terris, vineis, ortis, molendinis, cum exitu et regressu, et cum aquarum productilibus; et comunem habens pastum et ligna cedenda et omnia sua cum habitatoribus illius ville, sed liberum // et ingenuum ab omni servicio regali vel senioris, et non cum illis pariet in homicidio, neque pro fornicio, neque pro aliquo scelere subiaceat illius ville potes-tati. Insuper talem concedo potestatem ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel de vestris comparationibus potueritis habere, liberum et firmum possideatis, per omnia secula, amen.

Si quis autem meorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum, aut aliquorum hominum, hanc nostram donacionem et donfirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consorcio christianorum separatus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus. Et insuper temporali iudicio constrictus quinque talenta auri a parte regis noscatur soluturus. Et quod retemtu, ad regula duplum.

Facta carta in era DCCCCCCa. LXXXª. IIIª. Ego Fredinando, nutu Dei comes, qui hoc testamentum, simul cum

filiis meis fieri volui, et relegendo cognovi, manibus propriis signum (cruz) feci et testes ad testificandum convocavi: Gundissalvus Fredinan-dez confirmans, Sancio Fredinandez confirmans, Gundissalvo Arderice confirmans, Oroibo Zahagelli confirmans, domno Vincencio episcopo

945 38 Fernán González, conde de Castilla, concede a San Millán el monas-

terio de Grañón, reconociéndole comunidad de pastos y demás aprove-chamientos con Grañón, y eximiéndole de todo derecho real y señorial y de penas de homicidio.

Becerro, fol. 73-73 vuelto (Colección, núm. 46). Ed. Serrano, p. 53-54, núm. 44, con fecha 948.

54

confirmans, Belasco episcopo confirmans, Oriolus episcopus confir-mans, Benedictus episcopus confirmans, Oveco Assurez confirmans, Didaco Fredinandez confirmans, Aivaro Sarrazinez confirmans, Gutier Gomiz confirmans, Oveco Nunnez confirmans, Beila Alvaroz confir-mans, Hane Godestioz confirmans, Gomessano scriptor confirmans.

De monasterio Sancti Pauli Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei

prestante Fredinano comes, una cum uxore // mea Sancia, simulque et filiis, spontanea nostra voluntate, placuit nobis ut pro remedio anima-rum nostrarum, offerimus et confirmamus ad honorem sanctissimi Dei archangeli Michaelis et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et Sancti Pelagii, et tibi Trocia abbatissa, cum sociis sororibus tecum ibi Domi-num laudantibus, unum monasterium pernominatum Sanctum Paulum, iuxta villulam Spinosam, cum exitu et regressu, id est de illo fonte qui vocatur Lamiturri, et inde per illum vallem usque ad villam; et de alia parte sicut est illa via que venit de monte de Massoa similiter usque ad villam, et unam terram de iuso iuxtam viam que vadit ad Sanctum Vincentium. Hoc prefatum monasterium, cum illis pertinentiis, ita concedimus vobis et corroborabimus ut habeatis ibi licentiam populandi homines, sive in vestro, sive de vestris comparationibus, sive de aquisi-cionibus vivorum ac defunctorum. Et communem pastum et habitatio-nem peccorum cum illis de Espinosa et de Sancto Vicencentio (sic) et de Heterrena, et cum aliis circum adiacentibus villis, in pastu et in cedendo ligna, et cum aquarum productilibus, in montibus et fontibus, et cum omni integritate, iure hereditario possidendum, per eterna secula, amen.

Si quis vero ex nostris successoribus, propinquis vel extraneis, rex

55

aut comes, miles aut rusticus, clericus aut monacus, ausu temerario disrumpere hoc nostrum datum volerit, vivens a fronte sua utrique careat lucernis; postque piceam non evadat inferni penas, sed cum Iuda in inferno luat gehennam. Et dominanti terre X aureas exolvat libras; et

quod retemptavit, duplatum ad regulam. Facta carta in era DCCCCa. LXXXª. IIIª. Ego Fredinandus comes, una cum uxore mea Sancia, simul cum

filiis nostris, quia hoc testamentum fieri voluimus et relegendo audivi-mus, testes ad roborandum tradimus: dompnus Vincentius episcopus confirmans, Gomessanus episcopus confirmans, Eximinus episcopus confirmans, senior Sancio Ferrandez confirmans, senior Munnio Assuriz confirmans, senior Fredinando Blaskez confirmans, Oveco presbiter de Caradigna confirmans.

De Sancto Laurentio In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus omnium-

que servorum Dei ultimus, Dei gracia prestante Fredinandus comes, una cum uxore mea Sancia, simulque cum filiis, donum facimus vobis Trocie abbatisse, cum sociis sororibus in monasterio Sancti Michaelis de Petroso tecum in timore et dilectione Dei commorantibus. Igitur divina inspirante clementia, que sepe gratis beneficium prestat indignis, de bonis que Dominus benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem creatoris et ad honorem sanctissimi Dei archangeli Michaelis et sancto-rum apostolorum Petri et Pauli, offerimus unum monasterium pernomi-natum Sanctum Laurentium, in monte Massoa, iuxta villulam Spino-sam, cum exitu et regressu, id est de illa via que venit de Villa Galisso,

945 39 Fernán González, conde de Castilla, agrega a San Miguel de Pedroso

el monasterio de San Pablo, cercano a Espinosa del Monte, otorgándole licencia para poblar y comunidad de pastos con Espinosa del Monte, San Vicente, Eterna y otros pueblos limítrofes.

Becerro, fol. 93-93 vuelto (Gótico, fol. 21; Colección, núm. 38). Ed. Serrano, p. 44-45, núm. 36.

945 40 Fernán González, conde de Castilla, somete al monasterio de San

Miguel de Pedroso el monasterio de San Lorenzo, cercano a Espinosa del Monte, otorgándole licencia para poblar y comunidad de pastos con Espinosa, San Vicente, Eterna y otros pueblos limítrofes, señalando los términos de los montes de Oca donde puedan mandar sus rebaños.

Becerro, fol. 97-97 vuelto (Gótico, fol . 24; Colección, núm. 39). Ed. Serrano, p. 45-46, núm. 37.

56

et tradit ad Sanctum Christoforum, usque ad illum rivum qui currit subtus Sanctum Laurentium, et per illum rivum ad iuso usque ad illum vallem qui est subtus Sanctum Laurentium, ubi vocitant bacariza de Sancta Maria, et inde ascendendo ad illam viam que vadit de Bilforato ad Espinosam, ubi iungit se cum supra dicta via super Sanctum Iohan-nem de Zavalla. In hoc determinato termino, nullus de vicinis villis que sunt in circuitu volumus ut habeat ibi introitum cum peccoribus suis, neque pro pastu, neque figant ibi tentoria, neque ad incedendas arbores, neque pro aliqua levi causa habeant ibi introitum, nisi solummodum vos que estis ex religione Sancti Mikaelis. Ita concedimus vobis prefatum monasterium ut quicquid deinceps ampliare vel construere ac populare volueritis, liberam in Dei nomine habeatis potestatem. Et vos et ipsi qui ibi fuerint populari, communiter habeatis pastum et incisionem arbo-rum cum illis de Heterrena et cum illis de Sancto Vincentio et cum illis de Fresneda, exceptis illorum defesis et cum illius monasterii pertinen-tiis, terris cultis et incultis, vineis, ortis, pratis, molinis, cum aquarum productilibus, cum montibus, fontibus, defesis, cum arboribus fructuo-sis et infructuosis, et ad gubernationem armentorum Lalhehederra et Gumenzula, in serra et in monte de Auca, Berrozzal, et in rivo de Onia, in cerro de Nidriales, cum toto valle de // Faia, cum exitu et regressu, et cum omni integritate. Hec omnia supra scripta sub potestate ipsius atrii predicti summi Dei archangeli Michaelis et tui Trocie abbatisse, cum consociis sororibus, et que tibi sacro in regimine successores extiterint, iure hereditario tradimus et confirmamus per eterna secula, amen.

Si quis autem ex nostris successoribus filiis, germanis, propinquis vel extraneis, ausu temerario disrumpere hoc nostrum pactum voluerit, vivens a sua fronte utrisque careat lucernis, amen. Postea piceam non evadat inferni penam. Sicque huius scripture tenor in omnibus obtineat firmitatis roborem, et ad dominantis terre potestatem aureas decem exsolvat libras, et ad partem regule monasterii quod retemptaverit duplatum et melioratum.

Facta scriptura testamenti era DCCCCa. LXXXª. IIIª. Ego Fredinando, nutu Dei comes, una cum uxore mea dilectissima

Sancia, qui hoc testamentum simul cum filiis nostris fieri voluimus atque precepimus, relegendo cognovimus et manibus propriis signa fecimus (tres cruces) et testes ad roborandum tradimus: dompnus Vincencius episcopus confirmans, Gundissalvus Fredinandez confir-mans, Sancio Fredinandez confirmans, Garsea Fredinandez confirmans, Munnio Assuriz abbas confirmans, Gundissalvo Arderice confirmans, Oroibo Zahagelli confirmans, Fredinando Blaskez confirmans, Oroibo

presbiter de Caradigna confirmans, Sisebuto de Munnio confirmans.

57

De villa Cordovi et Barbarana et Barbaraniella 1. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus et omnius

servorum Dei ultimus, et tamen Dei gratia Garsea Sancionis rex, vicissim cum coniuge mea Tarasia regina, tibi Gomessani abbati, cum sociis fratribus tecum in timore et amore maiestatis superne vinculo caritatis in unum commorantibus, in Domino nostro Ihesu Christo perpetuam felicitatem, amen. Denique inspirante bonitate divina, qui cotidie ingra-tis beneficium prestat, nos ob inde conpulsi, inde ob honorem atque gratiarum actionem creatoris nostri ac Domini et ad laudem nominis eius, et pro remedium animarum nostrarum, et pro adveniencia paupe-rum et peregrinorum humanitatis impercienda, concedimus et tradimus villas in honorem Sancti Emiliani, presbiteri et confessoris, vel vobis supra nominatis fratribus, in confinium Naiera villa qui dicitur Cortobi et alias villas in flumen Cantabrie 2 que vocantur Barbarana et Barbara-niella. Has autem villas confirmamus cum omnibus adiacentiis, terminis, spaciis 3, pratis, montibus, vineis, terris et hominibus 4. Hec vero Deo contulimus et sepe vobis nominatis concessimus atque confirmamus, ita ut a Domino mercedem recipiamus, et in futuro feliciter cum omnibus sanctis exultemus. Et quod hodie offerimus amodo et deinceps post partem monasterii maneant perhenniter confirmatas.

946 41 García Sánchez I, rey de Pamplona da a San Millán las villas de

Cordobín, Barberana y Barberanilla con sus términos, además de otros

privilegios.

Cartulario III, al final, en pseudo-visigótica (B). Becerro, fol. 21 vuelto (Colección, núm. 40) (C). San Millán, núm. 3, confirmación de 1270 (D). Ed. Serrano, p. 47, núm. 38.

1 Rúbrica sólo en C. 2 coniuge mea) Teresia regina, peccatorum nostrorum recordantes, oferimus

Deo, Sancto Emiliano et tibi Gomesano, eiusdem loci abbati, cum ceteris fra-tribus, unam villam qui dicitur Cordobin, in confinio Naiare positam, et duas (villas in flumine Cantabrie, D.

3 pascuis, D. 4 absque homicidio et fornitio, add. C; hominibus) absque homicidio et

fornicio, damus et confirmamus etiam vobis liberam potestatem, ut quicumque ex adiacentiis villis voluerit venire et populare in istis supradictis villis a nobis Sancto Emiliano datis, populatores illi pectent in propriis suis villis a quibus discesserunt dominis suis suam licentiam (?) et habeant totam suam hereditatem et maneant liberi, sine omni alio servicio et serviant Sancto Emiliano pro animabus nostris et parentum nostrorum, per cuncta secula, amen. (Si quis vero, D.

58

Si quis vero qui hunc testamentum scripture vel in modico convel-lere voluerit, presenti in evo ab utrisque privetur luminibus, careat bonis omnibus et in futuro cum iustis non adscribatur, et cum Iuda, qui Dominum tradidit, participium habeat, et in secula seculorum baratri antra dimersus penas eternas sustineat lugiturus 5. Insuper ad partem regalem persolvat quinque talenta 6 auri; et ad regula, duplum.

Facta scriptura testamenti 7 in era DCCCCa. LXXXª. IIIIa., X kalendas iunias.

Ego Garsea rex hanc testamentum 8 manu propria signum inieci (cruz) et confirmavi. Tarasia regina confirmans, Santio, ipsius regis filius, confirmans, Blasius abba confirmans, Fortun Galindoz, Fortun Scemenonis testis 9.

5 Las cláusulas penales-espirituales tienen alguna leve variante en D.; penas sustinere lugitus, amen, B.

6 libras en vez de talenta, en B. 7 Facta carta (in era, D. 8 hanc scripto (manu, D. 9 ipsius regis filius confirmans,) Belasco abba confirmans, Furtuni Galindez

confirmans, Furtuni Scemenonis testis, B; ipsius regis filius confirmans,) Furtun Galindoz et Furtun Scemenones testes, Scemenones Sangiz testis, domno Bassal testis, domno Beila de Atulo testis, D.

947 agosto 1 42 El abad Folio funda el monasterio de Santiago en Villa Pun

(Valdegobia), y le señala los límites y posesiones.

Becerro, fo l . 174 vuelto-175 (Gótico, fol. 60; Colección, núm. 47). Ed. Serrano, p. 55-56, núm. 45.

De inquatione monasterii Sub nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego igitur Folio

abbate, divina gratia mihi dictante, ac superna virtute inflamante, divino amore conpuncto corde, hedifica//vi monasterio ad vocationem sancti Iacobi apostoli et sancti Andree apostoli et sancti Vincenti levite et sancte Columbe virginis. Hec que condidi et sacravi in loco que dicitur Villa de Puni. Et accepi presuras, cum exitus et introitus, in montibus, in fontes, in padules vel pascua, id est de illo Focilio de Villa Puni usque ad Gaza cellata; et de via que vadit ad Sancti Petri de Meoma, et de

Valle Ogregga usque ad rivo de Ciella, et tota Bustaggo usque ad Valle Falcone, et ad illa via qui discurrit ad Villa Puni; deinde ad fonte Calane, ad illa Portellata, et de limite ad rivo que currit de fonte Calane, et cadet in rivo Maiore; et de alia parte de Sancti Stephani de Burteto eretario in Robuela in via qui exit de Mabordones et venit ad Villa nova. Et illa ecclesia Sancti Iuliani de Villa nova media et ferragine iuxta ecclesia; et alia parte de Nogrado rivo que rigat de Arcena et cadet in flumenciello; et illa presa de ponte que currit ad illo molino sub ponte die IIa. feria et nocte de octo in octo dies, et die VIa . feria die et nocte de octo in octo dies; et de illa Mire vinea de rivo Maiore usque ad illa calzata qui vadit ad Valle de Gaubea, vineas et agros, nocetos, ceresos, mazanos, de rivo ad sursum usque ad illo molino de Sancti Martini; et de alia pars calzata sursum usque ad serna de Penniella de Valle de Agasolio. Hec termino supra dicto vel hereditate ego comite Fredinando Gondissalviz, per lingua domnus meus Didacus episcopus agnovi, sensum dedi et confirmavi.

Si quis homo ad tibi Filio abbate vel qui in ipsa regula post te invicturus fuerit, et in aliquo de hoc quod supra textum sit, voluerit inferre, tollere, disrumpere, sit a Domino Ihesu Christo maledictus, et oratio eius fiat in peccatum, et cum Iuda traditore in inferno sit submersus, amen. Et in cauto regali pariet III libras auri; et de eo quod retemptatu, in tale loco duplatum et melioratum.

Facta carta III feria, kalendas augusti, sub era DCCCCa. LXXXª. Va., regnante glorioso principe Rademiro in Legione et comite Fredi-nando Gondissalviz in Castella, et domno Didaco episcopo in Valle Conposita.

947 agosto 4 4 3 Fernán González, conde de Castilla, agrega el monasterio de Salcedo

al de San Millán, con facultad de ampliar y construir sus edificios y posesiones.

Becerro, fo l . 166 vuelto-167 (Colección, núm. 44). Ed. Serrano, p. 50-52, núm. 42.

59

CCX VIIII. De monasterio Sancti Stephani de Salceto

60

In nomine sancte atque individue Trinitatis. Ego humillimus om-niumque servorum Dei ultimus, tamen gratia Dei prestante Fredenando comes, una cum uxore mea Sancia, simulque et filiis meis, tibi Fortu-nioni abbati, cum sociis fratribus tecum in timore et dilectione superne maiestatis sub vinculo caritatis Christi conexi simul versantibus, perpe-tuam in Domino eternam felicitatem, amen. Igitur divina inspirante clementia, qui sepe gratis beneficium prestat indignis, de bonis quod ipsa nobis benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem creatoris et ob honorem sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris, offerimus locum satis utilitati monasterii serviendi dignum, prevocitato Salceto, domum cum adiacenti terminos, terris, vineis et molinos vero, cum aquarum productilibus patefactis, et hec omnia sub potestate ipsius loci ecclesie Sancti Stephani et Sancte Marie semper virginis reliquias conti-nente. Denique predictam possessionem tibi Furtunioni abbati et qui tibi sacro in regimine successor extiterit, ceteris cum fratribus iure possidendi tradimus et confirmamus ipsum locum prenominatum Salce-to. Et quicquid deinde ampliare vel c//onstruere volueritis, liberam in Dei nomine habeatis potestatem.

Si quis tamen ex nostris successoribus, filiis, germanis vel propin-quis, quilibet hominum, hec que nos contulimus pro remissione anima-bus nostris et parentum nostrorum impercienda huic sancto loco supra dicto stabilivimus, adfirmavimus, conatus fuerit aut voluerit demere vel auferre, et in ipsis contrario calumpniam inferre, deematur de terra viventium, separetur a consorcio patriarcharum, omniumque sancto-rum, careat utrasque lucernas, sit alienatus a cetu omnium christiano-rum et anathemate percussus cum Iuda traditore in infernum per cuncta secula dimersus. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri, et duplum.

Facta carta donationis et confirmationis IIIIa. feria, II°. nonas augustas, era DCCCCCa. LXXXª. V a .

Ego Fredenando, nutu Dei comes, una cum uxore dilectissima Sancia, qui hoc testamentum simul cum filiis nostris fieri voluimus et relegendo cognovimus, manibus propriis siggna f e c i m u s (dos cruces), et testibus tradimus ad roborandum: ego Santia Santionis confirmans, Gundessalvo Fredenandoz confirmans, Sancio Fredenandoz confirmans, Garsea Fredenandoz confirmans, Gondessalvo Arderice confirmans, Oroino Zahaggelli confirmans, Fredenando Belascoz confirmans, Oveco presbiter de Caradigna confirmans, Sisebuto presbiter de Monnio confir-mans, Vincentio episcopo confirmans, Belasco episcopo confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Mau-

61

rellus abba confirmans, Iointi abba confirmans, Bivas abba confirmans, Bassal presbiter confirmans. Munnio Assuriz abba confirmans, Oveco Assuriz testis, Didaco Sarraziniz testis, Beruodo Garcia testis, Hanne Godesteoz testis, Munnio Munniz testis, Didaco Fredenandoz testis, Gomiz testis, Alvaro Sarraziniz testis, Munnio Gudesteoz testis, Didaco Scemenoz testis, Sarrazini Alvaroz testis, Vegela Dolquitiz testis, Gutiar Gomiz testis, Begela Alvaroz testis, Oveco Munnioz testis, Munnio Munnioz testis.

Gomessani exaravit.

CXVIII. De monasterio Sancti Iohannis de Zufiuri Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego humillimus omniumque

servorum Domini ultimus, Dei tamen gratia prestante Fredinando co-mes, una cum uxore mea Sancia cometissa, simulque et filiis. Placuit nobis atque cordibus totis delectans ob Sancti Spiritus revelationem totis mentibus et spontaneis volumptatibus, offerimus et donamus ac confirmamus unum monasterium serviendi dignum prevocitato Sancti Iohannis baptiste, situm iuxta cursum Tironis, sibi et illa villula qui est ad latus de illo monasterio cui dicitur Zifiuri. Similiter damus illa cum exitu et regressu, cum terris, vineis, ortis, molendinis vero tres, cum aquarum productilibus patefactis, sautis cum glandiferis arbustis et amenibus pratis. Et quicquid ad illo monasterio et ad illa villa pertinuit vel pertinere debebit, cum tota integritate et ingenuitate concedendo stabilimus. Et hec omnia sub potestate ipsius ecclesie Sancti Iohannis baptiste et alme Dei genitricis sancte Marie reliquias continente, damus et confirmamus in atrium Sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et tibi Furtunii abbati, cum ceteris fratribus ac succedentibus predicta possessionem per secula, amen. Et quicquid deinceps ampliare

947 agosto 4 44 Fernán González, conde de Castilla, da a San Millán el monasterio

de San Juan de Cihuri y la villa de este nombre, con facultad de poblar, construir y ampliar los mismos

Becerro, fol. 54-54 vuelto (Colección, núm. 45).

Ed. Serrano, p. 52-53, núm. 43.

62

vel construere atque populare volueritis, // liberam et absolutam in Dei nomine habeatis potestatem. Qualiter per hec vestris orationibus adiuti, quandoque Christus Dominus in iudicio apparuerit, non cum edis ad sinistram, sed cum sanctis electis ad dextera poni et cum angelorum turmis inserti feliciter mereamur vivere per eterna secula, amen.

Si quis autem meorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum vel aliquorum hominum hanc meam donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consorcio christianorum separa-tus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro, per cuncta secula dimersus, amen. Insuper temporali dampno afflictus, decem auri libras exolvat in fisco regali convictus; ad partem autem regule quod retemp-taverit dupplatum et melioratum. Donatum autem nostrum firmum maneat in eternum.

Facta carta donationis et confirmationis sub era DCCCCa. LXXXª. Va . , feria IIIIa . , nonas augusti, regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius imperio ego Fredinando comes in Castella et in Alava.

Ego Fredinando, nutu Dei comes, una cum uxore dilectissima Sancia, qui hoc testamentum simul cum filiis nostris fieri voluimus et relegendo cognovimus, manibus propriis signa fecimus (dos cruces) et testibus tradimus ad roborandum. Ego Sancia Sancionis confirmans, Gundissalvus Fredinandiz confirmans, Sancio Fredinandiz confirmans, Garsea Fredinandoz confirmans, Gundissalvo Arderice confirmans, Orolbo Zahaggelli confirmans, Fredinando Blascoz confirmans, Vincen-cius episcopus confirmans, Belasius episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Oriolus abba confirmans, Maurellus abba confir-mans, Oveco Assuriz confirmans, Didaco Sarrazinez confirmans, Bermu-do Garceiz confirmans, Hanne Gudestioz confirmans, Munnio Nunoz confirmans, Didaco Fredinandoz confirmans, Albaro Sarracinez con-firmans, Munnio Gudestoiz confirmans, Beila Dolquitez confirmans, Gutier Gomez confirmans, Beila Albaroz confirmans, Oveco Munnioz confirmans, Munnio Munnioz confirmans.

Gomessanus scriba et testis.

63

947 45 García Sánchez I, rey de Pamplona, da a la iglesia de San Martín de

Barberana las primicias de Legarda y Villamezquina.

Becerro, fol. 83 (Gótico, fol. 100; Colección, núm. 41). Ed. Serrano, p. 48, núm. 39.

947 46 El abad Salito funda el monasterio de San Juan y San Millán de

Henestra, territorio de Oca, y lo dota. El conde Fernán González delimita los términos y señala las penas

para los que cortasen leña o pastasen en los montes del monasterio.

Becerro, fol. 115 vuelto-116 (Gótico, fol. 81 vo.; Colección, núm. 42). Ed. Serrano, p. 48-49, núm. 40.

De primicias Sancti Martini de Barbarana. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gracia Dei Garsie

Sancionis rex, cum coniuge mea Tarasia regina, pro remedio animarum nostrarum vel parentum nostrorum, donamus et confirmamus ad ho-norem Sancti Martini episcopi primicia de Legarda et de Villa Mezkina, per omnia secula, amen.

Sancius filius noster confirmans, Blasco abba confirmans, senior Fortuni Galindoz et Furtuni Scemenonis testes et cunctis palacii mei testes, Benedictus episcopus confirmans.

In era DCCCCa. LXXXXa. V a . Hoc nostrum donatum Deo et Sancto Martino confirmatum. Si quis autem distulerit, sit a Deo proiectus, amen.

C. LXXXX. V. De decanias et hereditates de monasterio Sancti Emiliani de Finiestra, et de ecclesia Sancti Clementi in Birviesca, et de monasterio Sancti Tirsi in Birviesca, et de Sancti Sebastiani, et de Sancti Sebastiani, et de Sancti Victoris monasterio in Arlanzone, et de heredi-tates inter Cameno et Birvisca, et in aliis locis, et de ecclesia Sancta Leocadia in Birviesca.

Sub nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Ego igitur Salitus abbate, divina gratia mihi dictante ac superna virtute inflamante,

64 65

divino amore conpuncto corde, hedificavi monasterio ad vocatione Sancti Iohanne Baptiste et Sancti Emiliani presbiteri in loco que voci-tant Bonelli, in Fenestra, in territorio de Auca. Hec que condidi et sacravi et tradi metipsum ad locum ipsum, cum omnia mea rem mobi-lem et inmobilem, libros spirituales et ecclesiasticos, atque decanias, cum introitus et exitus, terras, vineas, ortos, pomiferos, sotos, defesas et molinos in flumine Aslanzone villa.

Ego quidem comite Fredinando Gondissalvez hec predictum monas-terium ad incoatione notum fuit mihi et sensum dedi ut a Domino mercedem fruar confirmo et terminos addo et eque condono, id est ipsa defesa iuxta casa, latus via qui discurrit ad Milanes; de alia pars, latus via qui discurrit ad Auca; et de alia pars, latus via qui discurrit ad Fenestra villa et pergit ad Auca; et illa alia defesa, id est latus via qui discurrit ad villam de Orovio; et de alia pars, latus via publica qui discurrit ad montem de Auca; et de alia pars, via qui exit de Coscorrita et pergit ad montem Maiorem. Et cum talem usualem, ut quicquid homo, tam maxi-mo quam minimo, ausus fuerit sine preceptum abbatem in his defesis arborem abscidere, per unicuique arboribus V solidos reddat ad monas-terium, et expolium quantum in eo venerit, ita erit per diem. Et si fur ibi noctis comprehensus fuerit, arbor abscidente aut ligna faciente, expolio accipiat qui conprehenderit // ibi fur, et postea tradatur fur ad carcerem ad partem comitis.

Hec predictum pro remedio anime mee concedo et confirmo ab honore Sancti Iohannis et Sancti Emiliani, et tibi presenti Salitus abba-te, ut per cuncta secula firmi sit.

Si quis vero ex meis successoribus, rex aut comes vel quilibet homo, huius confirmationis in aliquo disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus, et oracio eius fiat in peccatum, et cum demonibus et Iudas sit in inferni sortitus, amen. Insuper ad comitis partem exolvat talenta auri; et quod retemtu, ad regula duplatum.

Facta scripta in era DCCCCa. LXXXª. Ranimiro rex in Legione. Ego Fredinando Gondissalvez, comite in Castella, qui hec scriptura

iuss i testes tradidi, Gondissalvo Fredinandiz confirmans, Sancio Fredinandez confirmans, Vincencius episcopus confirmans, Vigila abbas confirmans, Apre abba confirmans, Stephanus abba confirmans. Sendinus abba confirmans, Altemiro abba confirmans, Fortis testis, Nunnu testis, Aliame testes.

De ecclesia Sancti Clementi in Birviesca. Sub nomine Christi. Ego Nunnu et Condessa, spontanea nostra vo-

luntate, tradimus cum nostra ecclesia vocata Sancti Clementi, in Bir-viesca, in loco Vario de Campo, cum introitu et exitu; et una vinea in rivo de Aquilar, latus via de Aquilar; et una terra in valle de Sancti Genesi, latus terra de Faranlucea.

Si quis retemtaverit, ad parte solvat C solidos; et ad monasterio, duplum.

In era DCCCCa. LXXXª. V a , comite Fredinando Gundissalviz.

Ego Beila et Munnio presbiter tradimus nos medipsos ad ipsa regula, cum hereditate, terras, vineas, ortos, pomiferos, casas, cum introitus et exitus; et in molino de Roveras, VI vices, cum // tale usu ut de quando aquas crescunt usque medio aprile, si quis aqua furaverit de illa presa, pactet pro die carnero et pro nocte V solidos et cauto ad rex quinque libras auri.

Era DCCCCa. LXXXª. Va . , Ranimirus rex.

947 47 Nuño y Condesa se entregan a San Juan y San Millán de Hiniestra con la iglesia de San Clemente de Briviesca, una viña sita en el río de Aguilar y una tierra.

Becerro, f o l . 116.

947 48 Los presbíteros Beila y Muño se entregan a San Juan y San Millán

de Hiniestra con sus heredades.

Becerro, fol. 116 vuelto-117.

66

De monasterio Sancti Victoris in Aslanzone In Dei nomine. Ego igitur Salitus abba hedificavi ecclesiam de

propriis manibus invocatione sancti Victoris et sancti F. cundi, in pro-pria mea ferragine, in villa que dicunt Aslanzone, ut sit decania de Sancti Emiliani de Fenestra.

Si quis homo voluerit illa ecclesia ex inde extraere vel auferre, sit a Deo maledictus et confusus et a comitis partem exolvat III libras auri; et ecclesia, duplet.

Facta carta in era DCCCCa. LXX a . V a . , Ranimiro rex in Legione et comite Fredinando Gondissalvez in Castella.

948 50 Fernán González, conde de Castilla, decide que los de San Millán

utilicen el agua de las Salinas desde el amanecer hasta el atardecer de cada domingo, acabando el pleito existente con Cardeña

Becerro, f o l . 171 (Colección, núm. 36).

Tempore Fredinando Gundissalvez comite, quam dedit istam hereditatem et eras et salsos fontes in Salinas ad Sanctum Emilianum, in suis diebus habuerunt contemptionem seniores Sancti Emiliani per-nominatos Mer Nunno et Mer Galindo, cum hominibus de Salinas, cum fratribus de Salceto et cum senioribus de Caradigna, pro eo quod habebant ipsam salsam de ipsis fontibus pernominatos Fonte maior et ipso fonte de Beila Nunnez de tercio in tercio die.

Et iussit comes ut acciperent ipsam salsam homines Sancti Emiliani dominica die summo mane, in aurora, usque ad vesperum.

Et firmavit hoc pactum, et iussit iurare homines ipsius ville perno-minatos id est Garsea Ovecoz de Fontes, Ozea Telluz de Fontes, Vigila Lupi de Fontes, Flazino de Fontes, domno Oroni de Salinas, Nunnu Maliz de Villacones, Scemeno filio de iudice qui fuit in valle, ut in tertio die nulla litis fieret inter eos pro ipsa salsa. Era DCCCCa. LXXXª. VI a .

Ego Iohanne frater et Gonzalo presbiter tradimus ad ipsa regula una terra in Nava frida, in terriotrio de Ipavona latus terra de Argente, de alia pars, terra de Ionti.

Era DCCCCa . LXª. I a . , Ranimiro rex.

[947] 4 9

El abad Salito edificó el monasterio de San Víctor de Aslanzón, ordenando que fuese decanía de San Millán de Hiniestra.

Becerro, fol. 116 vuelto (Colección, núm. 43). Ed. Serrano, p. 50, n o . 41 con fecha, 947.

67

[ 9 4 8 ? ] 1 51

Juan y el presbítero Gonzalo entregan a San Juan y San Millán de Henestra una tierra en Navafría.

Becerro, f o l . 117. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

68

[949] 52 El presbítero Alfonso y sus compañeros se entregan a la regla de

Santiago, bajo el mando del abad Severo de Mardones, aportando sus

heredades.

Becerro, fol . 175 vuelto-176 (Gótico, fol. 60 vo.; Colección, núm. 48). Ed. Serrano, p. 56-57, núm. 46.

In Dei nomine. Ego Alfonso presbiter, simul cum alios socios Te-resa, Oveco, Sesuto, Rodesendo, Placuit nobis spontanea voluntate tradimus nos medipsos ad regula Sancti Iacobi apostoli, in manus de Severo abbate de Maurdones, cum nostras hereditates, et ecclesias Sancti Iohanne et Sancta Maria, Sancti Torquati; et in molino de Bar-rios, de octo in octo dies, die et nocte; et in molino de Conguelas, die et nocte, de X in X dies; in molino de Bascones, una ora de X I in X I dies; et in molino de la Fonte, in X V in X V dies una ora; in molino de la Petra, de XI I in X I I dies, die et nocte. Et sunt isti in loco qui dicitur Pantecurvo.

Nos omnes qui hec dedimus, roboramus et confirmamus, per omnia secula, ut serviant ad Sancti Iacobi apostoli.

Si quis homo ex nostris sanguinibus vel extraneis, aut quilibet homo, hanc nostram dona//tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Domino omnipotentis maledictus et excomunicatus.

Facta carta in era D C C C C a . [ L X X X ª ] . V I I .

Insuper ad regis partem exolvat libras X auri et DC solidos; et quod retemptu, ad regula duplatum. Oveco hic testis, Sisebuto hic testis, Simproni hic testis, Alvaro hic testis, Alfonso presbiter hic testis, reg-nante rex Rademiro in Legione, comite Fredinando Gondissalvez in Castella, Didacus episcopus in Valeposita testis.

Tellus scriptor.

69

In Dei nomine. Ego Monnio placuit michi spontanea voluntate ut me traderem pro redemptionem animam meam cum mea herediate que habui vel ganare potui, ad regula Sancti Iacobi et Severo abbati, tres sernas: una in valle Passarire, de limite ad limite, ad tribus moios semi-natura; et de alia pars, agro de Iohanne, in loco villa de Navi. Alia serna in Metropio, in loco qui dicitur Laco, iuxta serna de domna Saferia. Alia serna, in illa Questa de Latenia. Alia serna in Campo luengo, desuper via calzata publica. Alia serna in Solazarere, super illa via que discurrit ad Villa Nueva. Et in Ripa luenga, tres fazas. Istas hereditates ab omni integritate serviant Sancti Iacobi

In Dei nomine. Ego Nunnu. Placuit mihi pro salute anime mee, trado ad regula Sancti Iacobi me ipsum cum facultate mea, id est uno orto et una ferragine in loco qui dicitur Rareziella, iuxta aqua qui currit ad Sancti Martini; de alia pars, Penniella de eras super villa; et in illa rova de parras, mea tercia parte. Et in molino de Robuela, I I feria, die et nocte, de octo in octo dies. Et una vinea in Foio de Robuela, iuxta rivo maiore Flumenziello. Et uno agro latus rivo maiore. Et in molino de Biggas, III feria, die et nocte, de octo in octo dies. Et una faza deorsum calzata de Mirone. Et agrum de Dolquiti, latus villa; de alia pars, Beila.

Isti ab omni integritate serviant ad Sancti Iacobi

[Hacia 9 4 9 ] 5 3 Monio se entrega a la regla de Santiago y al abad Severo de

Mardones, aportando sus bienes, que especifica.

Becerro, f o l . 175 vuelto (Gótico, fol. 60 vo.; Colección, núm. 48). Ed. Serrano, p. 56, núm. 46, con fecha 949.

[Hacia 949] 54

Nuño se entrega a la regla de Santiago y al abad Severo de

Mardones, aportando sus posesiones, que enumera.

Becerro, fo l . 175 vuelto (Gótico, fo l . 60 vo.; Colección, núm. 48).

Ed. Serrano, p. 56, núm. 46, con fecha 949.

Ego Sarrazino et Rabiessa tradimus ad ipsa regula duodecim eras et I pozo, medio de illo, et de alio pozo tercia parte pro sale.

Era DCCCCa. (L)XXXª. VIIª., Ranimiro rex.

Ego Munnina Paterne trado ad ipsa regula ipso agro de perale, et media vinea que est in ecclesia Comase, et casa que est iuxta ferragine.

Era DCCCCa. LXXXª. VIIIª., Ranimiro rex.

CCLI. De Sancti Iusti de Corcora et de ecclesias in Espineto, et de Sancti Micael.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem Sarrazino Ovecoz et frater meus Alvaro, una pariter / / cum mater nostra Goto, placuit nobis spontanea voluntate, pro remedium anime nostre, conce-dimus et confirmamus ad regula de Sancti Stephani de Salceto et tibi abbati Ugenium presbiter, cum sociis fratribus tuis, casa nostra propria illa de Corcora, in loco qui dicitur Quartanigo, vocata Sancti Iusti et Pastor et Sancti Mametis, et Sancte Agatea, cum suis libros et suis terminis, montes, fontes, terras, vineas, molinos, ortos, et pertinentia ab omni integritate serviant in Salceto semper.

Et ego Sarrazinum Ovecoz accepi in honorem de ipso abbate Ugenium et suos fratres caballum valente LXª. solidis, et frater meus Alvaro uno bove, et mater mea, una bacca. Et confirmamus perhen-niter.

Si quis ex nostris vel extraneis hanc nostram donationem disrum-pere voluerit, sit extraneatum a fide catholicam et a sancta comunio-nem, et a parte regali pariet quatuor libras auri, et duplum ad regula.

Redemiro rex in Legione, et comite Fredinando Gonzalvez in Cas-tella.

Facta carta era DCCCCa. LXXXª. VIIIª.

[Hacia 950] 58 Oveco de Briviesca da a San Juan y San Millán de Henestra varios bie-

nes sitos en Briviesca.

Becerro, fol. 118 vuelto.

Ego Oveco de Beruesca trado ad ipsa regula vinea et ortu, cum sua pomifera, et vice in molino de Tovas, in Birviesca.

70

[949] 55 Sarracino y Rabiesa dan a San Juan y San Millán de Henestra doce

eras y sus derechos en dos pozos.

Becerro, fol. 117. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

71

950 56 Munina Paterne da a San Juan y San Millán de Hiniestra un campo,

media viña y una casa en Comase.

Becerro, fol. 118 vuelto.

950 57 Sarracino Ovecoz, su hermano y su madre dan a San Esteban de

Salcedo la propiedad que tenían en Corcuera de Cuartango a cambio de un caballo, una vaca y un buey.

Becerro, fol. 168-168 vuelto (Gótico, fol. 78 vo; Colección, núm. 49). Ed. Serrano, p. 57-58, núm. 47.

Ego Nunnu Durgania dono pro me anime in molina de Aslanzone, ad Sancti Emiliani, una vice.

Ego Nunniz Gonzalvo vendo in III solidos alia vice et III argenzatas. Ego Argelo et meo filio vendimus in V solidos duas vices. Ego Alla vendo in XI argenzos una vice. Ego Feles Nunniz dono vice. Ego Didaco Albura vendo tres vices in IIII solidos. Ego Alvaro Zema dono tres vices. Ego Alvaro Ovecoz et Beila Didaz vendimus duas vices in solido et

VI argenteos. Ego Blasco Gomiz et mea soror vendimus media vice in una novel-

lam. Ego Munnio Vacoda vendo una vice in VI argenteos. Abite vendidit una vice in VI argenteos. Ego Monnio Ferrero et meo germano vendimus una vice in VI

argenteos. Ego Beila Monnioz, una vice in VI argenteos. Ego Godemiro de Aslanzone una vice in VI argenteos et duos

solidos. Ego Endura, una vice in I solido. Ego Lili, una vice in VI argentos. Ego Monnio Nunniz una vice in V aranzatas de cera et tres vices

sunt de Salitus abba. Ego Nunnu Durgania, cum filiis meis, qui sumus venditores atque

pro animabus donatores firmamus perhenniter ad tibi Salitus abba. Et sunt XX. V. vices. Nos omnes supra scriptos unicuique singillatim ad honorem Sancti

Emiliani de Fenestra roboramus supra scripta hereditatem. Si quis homo ex nostris propinquis vel extraneis hanc nostram offer-

tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotente maledic-tus, et a parte comitis exsolvat LXª. solidos argenti; et ad regula parte duplet hereditatem.

* El abad Salito se cita entre esos años.

73

Ego Olio et uxor mea Munnina tradimus ad ipsa regula ipsum agrum qui est iuxta via de Fenestra qui pergit ad Quintana de Muci.

Era DCCCCa. LXXXª. VIIIIª, Ranimiro rex.

Ego Nunnu et Alvaro et Oveco et Gudemiro de Aslanzone, cum alios nostros homines, vendimus triginta vices in molino sito in Aslan-zone, in C solidis argenti, ad tibi Salitus abbate.

Era DCCCCa. LXXXª. VIIIIª, Ranimirus rex.

951 62 El presbítero Munio entrega a San Esteban de Salcedo una casa y un

huerto en Tollemantos, así como otros bienes en distintos lugares.

Becerro, fol. 167 vuelto. Ego Nunnio presbiter trado ad regula de Salceto casa et orto in villa

qui dicitur Tolle mantos; et vice in ipso molino et quatuor vineas et quatuor agros; una vinea in costa de Arto, iuxta vinea de Trasla. Alia

72

[943-951]* 59 El abad Salito adquiere para el monasterio de San Juan y San Millán

de Hiniestra, por compra o por donación, los derechos que varias per-sonas tenían en los molinos de Aslanzón.

Becerro, fol. 1 1 9 .

951 61 Nuño, Alvaro, Oveco y Gudemiro de Aslanzón venden treinta veces

en el molino sito en el río Aslanzón, por cien sueldos, al abad Salito.

Becerro, fol. 117 vuelto. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

951 60 Olio y su mujer Munina dan a San Juan y San Millán de Hiniestra un

campo sito junto a la vía de Henestra que va a Quintana de Muez.

Becerro, fol. 118 vuelto. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

vinea in Tollemantos, latus vinea de Iohanne de Baro; de alia pars, vinea de Oranco. Duas vineas in Facillo de Tollemancos, iuxta via. Uno agro in Corrales, iuxta agro de Didaco Adefonso. Alio agro in Ripas de Granione, iuxta aro de Ozanco. Tres agros in Arenas, iuxta agro de Oveco Telluz. Et me ipsum servo de Sancti Stephani.

Era DCCCCa. LXXXª. VIIIIª, rex Ordonio

Ego Adolfo abbas trado corpus meum et anima mea ad honorem Sancti Mametis et a consorcio fratrum qui ibidem sunt, et trado ad ipsa regula casas meas proprias in Silanes, cum divisas, egressum et regressum et una terra, ortales, cum pomiferos, molino, linares. Et terras in Borovia et in Ripa retunda, et in valle de Vallarta. Vineas in Ponte corvo et in costa de Bercelo. Et alias vineas in costa de Villa nova et in Tovalina. Libros, cavallos et alias casas in Ripa retonda, cum egressum et regressum, eciam mobilem quam inmobilem, quantum de me potue-ritis inveniri omnia / / ad integritate firmi fiant, amen.

Post odie vero die si quis de nobis aut aliquis homo de gens nostra aut extraneis ad hec regula pro hanc donacionem vocem levaverit, aut voluerit traere, iram Dei descendat illum et anima eius cum Iudas habeat portionem inferno inferiori, amen. Et a comitis partem quatuor libras pariat auri.

Facta tradicione et confirmacionem in era DCCCCa. LXª., V ka-lendas iulias, regnante rex Ordonio in Legione, et comite Fredinando Gundessalvez in Castella, Didaco episcopo in Valle posita.

Ego Adolfo abbas quod tradidi, confirmavi signo (cruz) inieci, Iohannes testis, Monnio presbiter testis, Stephanus presbiter testis, Stefanus presbiter testis, et aliorum multitudo testes.

75

CLXXVIIII. De concessis collazos et divisas per multis locis. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Didaco Beilaz

placuit mihi accessit voluntas trado atque confirmo propter animam meam, ad redimenda peccata mea, meam rationem que ad me pertinet inter meos germanos ad atrium Sancti Emiliani presbiteri qui est in monasterio in Bergegio, ubi corpus meum promisi ad sepeliendum, et ad ipsa regula sancta congregacione, id est in rivo de Francos mea ratione que habeo de meo parente Beila Alvaroz, in sernas, in terras, in vineas, in ecclesias, in mazanares, in ortos, in pratos, in montibus et fontes.

In Ranero, mea ratione, in vineas, in terras et in pratos, in exitu et introitu.

In Marcello, mea ratione, in terras, in vineas, in pratis, in montibus, introitu et in exitu.

In Fonte Ceia, mea racione, in terras, in vineas, in pratis, in mon-tibus, introitu et in exitu.

In Alava, meos homines, ad integritate. In Sancti Vincenti, ipsas casas, cum terras, et pratis, in montibus et

fontes. In Anguella, tres casatos: Sancio, Tellu, Beila. Osango, cum casas, ecclesiis et cum sua hereditate. In Urbina, Nunnu Gomiz, Monnio Semenoz, Nunnu Munnioz et

casare de Belasco. In Cogahan, Tellu et Iannez. In Loriga, Tellulonez Christovale et casare de Monnio Belastar et

casare de Nunnu Ralistar et casare de Gendulli. In Beguhera, Ulaquide Nunniz et Munnio Nunniz. In Erentana, Beila et alio Beila Vitaco, Ulaquide cum suas casas. In Urna, Musca Telluz. In Lekere, Belastar, Tellu, Aprez Lequentize, Tellu Vinquentize,

Osaco, Beila Laquentize Laquidini Vectre, Beila Monnioz, Ionti Senproni.

In villa Ulibarrilior, Beila et alio Beila, Tellu Sangone, Urrana, Munnio Belastar, Apre Sancho, Sarrazini, alio Sarrazini.

74

952 julio 1 64 Diego Beilaz elige sepultura en San Millán, entregando sus bienes

vasallos en diversos lugares.

Becerro, fol. 110 vuelto-111 (Gótico, fol. 46 vo ; Colección, núm, 50). Ed. Llorente, III, p, 328. Ed. Serrano, p. 58-59, núm. 48.

952 junio 27 63 El abad Adolfo se dona a San Mamés con todas sus posesiones, sitas

en Silanes, Bureba, Ribarredonda, Ballarta, Pancorbo, Borcejo, Villa-nueva y Tobalina.

Becerro, fol . 131-131 vuelto (Gótico, fol . 10; Colección, núm. 53). Ed. Serrano, p. 62, núm. 51.

76

In Nazere, Maure Sangone, cum suas casas, Munnio Iannez, cum suas casas.

In Salinas, quarta racione, cum divisa in montes, in pratis, in fontes, introitu et exitu.

Ista omnia prescripta ad integritate liberas et genuas confirmo per in seculum seculi ad atrio Sancti Emiliani.

Si quis vero de mea gens aut extraneis hunc meum datum disrumpe-re voluerit aut contumax fecerint, in primis ira Dei descendat super illos et ruina celestia et lebra // canina et sumergat illos Deus, sicut submersit Sodoma et Gomorra, quos terra vivos obsorbuit, et animas illorum in paradiso non habeant porcionem, sed cum Iuda traditore. Et ad comite parte tres persolvat libras auri et ipsas hereditates duplatas.

Facta tradictione et confirmatione kalendas iulias, era DCCCCa. LXª., regnante rex Ordonio in Legione et comite Fredinando in Cas-

tella. Ego Didaco Beilaz, qui hec scripta fieri iussi, manu mea signo

(signo) feci et cum testes roboravimus. Guntroda confirmat, Alio con-firmat, Ofresa confirmans, Munnio Alvaroz confirmans, Munnata con-firmans, Gundissalvus Didaz confirmans, Didaco Telluz confirmans, Vincenti testis, Guimera testis, Lagino testis, Galindus confessor testis, Scemeno testis, Iustus testis, Munnio testis.

Belasconi presbiter scripsit.

(952) septiembre 5 65 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su madre la reina Toda dan a

San Millán la iglesia de Santa María de Badarán, con sus bienes, así como el aprovechamiento de los montes de Villagonzalo y Terrero, con exención de pechos y homicidios que pagaban estos pueblos.

Becerro, fol. 13-13 vuelto (Bulario, fol. 84; Colección, núm. 23). Ed. Serrano, p. 33-34, núm. 25, con fecha 929.

XVIIII. De monasterio Sancte Marie de Badaran. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego omnium quidem

infimus et tamen voluntate Dei Garsea Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, superni amoris accensi ardore, ac peccatorum nostrorum perterriti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem

77

istius seculi nobis larguitus est, aliquid addere in possessionibus sancto-rum, et corum sufragiis eruamur ab omni malo flagitiorum, et post here-

des fieri mereamur in regno polorum. Ergo concedimus totius voluntatis affectu et donamus ad basilicam

Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi patri reli-gioso Gomessano abbati, omnibusque clericis, fratribus et sacerdotibus tecum ibi commorantibus, monasterium vobis vicinum, reliquiis sancte Marie consecratum, iuxta vicum qui dicitur Villa Gundissalvi, deorsum parte positum, cum omnibus que ad eum pertienere videntur, teris, vineis, ortis, pascuis, cum exitu et regressu, et cum tali usu ut comune cum hominibus de Villa Gundissalvi et Terreri habeant pastum et montes et aquas et // glandiferas arbores et omnia que illi habuerint, tamen ut in ulla paria neque in omicidio, neque in ulla causa sit permixtum cum hominibus illis, set liberum et ingenuum ab omni potestate regum et dominorum, serviat Sancto Emiliano, per cuncta secula, amen. Et quic-quid super hoc magis in illo loco de terris, vineis, vel alicuius possessio-nes ampliare vel comparare ab hominibus illis vel ab aliis potueritis, vel que pro animabus defunctorum adquisieritis, firmum, liberum et inge-nuum et valentem ab omni potestate regali et principali per omne

seculum possideatis. Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum

vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere, retemptare vel diminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus et a cetu christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et quod retemptum, ad regula duplatum.

Ego enim Garsea rex, cum matre mea Tota regina, qui hanc paginam fieri iussimus, manus proprias signos (signos) facimus, et testes ad con-firmationem tradimus: Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Tudemirus episcopus confirmans, Maurellus abba confir-mans, Gundissalvus comes confirmans, Radimirus comes confirmans. Furtunius dux confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Gar-seanis confirmans, Gomessanus maiordompnus confirmans.

Facta carta donationis in era DCCCCCa. LXª., nonas septembris, regnante Domino nostro Ihesu Christo, et sub eius imperio ego Garsea Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, in Pampilona et In Naiera.

[953] 66 Blas Braca se entrega al monasterio de San Millán y entrega la iglesia

de San Pelayo de Desojo. El rey Garda Sánchez II aprueba esta entrega y reconoce a la iglesia

de San Millán el derecho de adquirir y el de exención de tributos reales.

Becerro, f o l . 194 vuelto-195 (Gótico, 83; Colección, núm. 27). Ed. Serrano, p. 35-36, núm. 27, con fecha 933.

CCLXVIIII. De hereditates in Desolio, In Dei nomine. Ego quidem Blasio Braca, spontanea voluntate, pro

me anime salute et remissio peccatis, trado me ad atrio Sancti Emiliani presbiteri et tibi domno Gomiz abbate, cum mea ecclesia Sancti Pelagii, et cum mea hereditate in villa Desolio, et ecclesia sita ingrediente villa.

Ego igitur Garsea Sancionis rex huic donacioni, per lingua domnis Gomessani abbati et episcopus domno // Benedicto agnovi, et me postulante assensum dedi et confirmavi. Insuper iubeo pro me anime remedium ut quicquid dederint tam vivis quam pro defunctis, vel comparare potueritis, firmi et genuum habeat Sanctu Emilianus, per cuncta secula, amen.

Si quis autem ex meis propinquis vel extraneis hanc meam con-firmationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deum, qui fecit celum et terram, maledictus et excomunicatus, et cum traditore Iuda sortitus, amen. Et a parte regali pariet decem libras auri, et retemptu ad regula duplatum.

Facta carta in era DCCCCa. LXXa. Ia. Didaco comes et Ranimiro comes testes.

CCLVII . De fuero de Berveia et de Varrio et de casas in villa duen-neca et in Vargine.

Sub nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti.

In presentiam de comite Fredinando Gondessalvez et de cometessa domna Urraca et de domno Didaco episcopo de Sancta Maria de Valle posita et de aliorum multorum bonorum hominum, ecce nos omnes qui sumus de concilio de Berveia et de Varrio et de Sancti Saturnini, barones et mulieres, seniores et iuvenes, maximos et minimos, totos una pariter qui sumus habitantes villanos et infanzones de Berveia et de Varrio et de Sancti Saturnini, tam domna Iusta de Maturana quam Alvaro Sarraziniz et Oveco Didaz et Garcia Alvarez de Ravanos, qui sunt hereditarios in Barrio.

Notum sit ab omnibus quia non abuimus fuero de pectare omicidio neque pro fornicio et neque calda, et non saionis de rege ingressio. Sed neque illis habuerunt merinos de rege fuero in Berveia et in Varrio et in Sancti Saturnini, et de plano de Erzezi ad sursum si venit omiziero, aut pignos de fueras in Varrio aut in Berveia, potestatem aut homo villano pro pignos saccare per forcia, pariat sexaginta solidos.

(Aqu í se intercala el documento núm. 145 de esta colección). Si quis tamen aliquis homo de parte rex aut de comite vel de potes-

tate vel de infanzonibus aut villano, in aliquo super hoc maligno iudicium inpulsaverit aut contemptus fuerit, vel adversarium steterit, in primus fiat maledictus et excomunicatus de Domini nostri Ihesu Christi et de duodecim apostolis et XII prophetas et de quatuor evangelistas Marcus et Matheus, Luchas et Iohannes, et de XX.IIII seniores et de VIIII ordines angelorum, et sit sortitus cum Sodoma et Gomorra, et cum diabolus et Iudas traditore irritatus et submersus in inferno infe-riori per in seculum seculi penas luiturus, amen. Et hec scripta per-maneat firma.

Factum huius privilegii testamentum in die sancti Cipriani, die IIa. feria, III kalendas decembris, sub era DCCCCa. LIIIa.

78 79

(955) noviembre 29 67 Los vecinos de Berbea, Barrio y San Zadornil demuestran ante el

conde Fernán González, la condesa Urraca, el obispo Diego de Val-puesta y otras personas que estaban exentos de lago de ciertas multas y de la entrada del merino del rey en sus términos.

Becerro, fol. 172 (Gótico, fol. 64 vo.; Colección, núm. 51).

Ed. Llorente, III, p. 331. Ed. Serrano, p. 59-60, núm. 49.

80

CVII. De Parparinas. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Hec est pagina confirma-

tionis quam fieri iussi ego Garsea Sancionis rex, una cum matre mea Tota regina, in honore scilicet Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi. Ita confirmamus vobis abbati domno Gomessano ceterisque servis Dei in arcisterio Sancti Emiliani presbiteri Domino ministran-tibus, villam quam Sicorii senatoriis, ob remedium anime sue et eius ancilla lumen accepta dum adhuc Emilianus vivus in corpore esset devo-tissime concessit, ita nos quoque eam confirmamus vobis in Parpari-nense villam nomine Buengua, cum suis terminis, id est de otero de Alvete usque Obrea, deinde ad illa lacuna de Sancti Romani; deinde ad illa losa de Portello; deinde usque ad Aguselio, ab omni integritate, ut pro remedio animarum nostrarum fiat commemoratio missarum, psalmorum, clamorum vestrorum apud Deum, ut obtentu precum ves-trarum veniam consequi mereamur noxarum nostrarum, amen.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum hanc nostram confirmationem tollere, retem-tare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit ab omnipotentis Deo confusus et a cetu christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et quod retemtatum, ad regula duplatum.

Ego enim Garsea rex, una cum matre mea Tota regina, qui hanc paginam fieri iussimus, manus proprias signos (signo) fecimus et testes ad confirmationem tradimus: Bivas episcopus confirmans, Oriolus epis-copus confirmans, Tudemirus episcopus confirmans, Maurellus abba confirmans, Gundissalvus comes confirmans, Radimirus comes confir-mans, Furtunius dux confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseanis confirmans, Gomessanus maiordomus confirmans.

Facta carta confirmationis in era DCCCCa. La. VIIIª., sub Domino Christo ego Garsea Sancionis rex, cum matre mea regina, in Pampilona et in Naiera.

81

CIII. De Lucrunio et de Asa villas. Sub Christi nomine redemptoris nostri, Patris et Filii et ex ambobus

procedentis Spiritus Sancti. Ego omnium quidem infimus et tamen voluntate Dei Garsea Sancionis rex, una cum legali coniuge mea Tarasia regina, superni amoris accensi ardore ac peccatorum nostrorum perter-riti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est aliquid addere in possessionibus sanctorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni mole facinorum, ut hic et in futuro calamitates evadamus omnium adversitatum, et fieri mereamur parti-cipes regni polorum, amen.

Nunc igitur placens Christi Domini et patronis nostri Emiliani sanc-tissimi sublimius ac reverentius venerari altario, ubi corpus eius sacra cum veneratione tumulatum quiescit, necnon et sanctorum, sanctarum, que ibidem recondite noscuntur reliquie, scilicet sancte Marie semper virginis et genitricis Domini nostri Ihesu Christi, et sancti Micaelis arcan-geli Dei et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Andre apos-toli et sancti Martini episcopi dignius inpendi curamus honore, qualiter per horum omnium sanctorum auxilio mereamur penurias evadere omnium malorum, et consortes fieri omnium bonorum, amen.

Nunc denique placens // nobis atque totis cordibus delectans ex omni affectu vel desiderio offerimus et donamus ad honorem iam pre-dicti patronis Emiliani et ad tibi patri spirituali Gomessani abbati, cum sociis fratribus, duas villas, id est Locrunio et Asa, cum omnibus homi-nibus, terris, vineis, ortis, pomariis, montibus ac defesis et pascuis, cum exitu et regressu, et cum suas pescheras, cum omnibus mobilibus et inmobilibus, quicquid ad has villas pertinet vel aliquando pertinuisse dignoscitur, quemadmodum nos in nostro iure retentas retinuimus, cum eodem usu ab omni integritate, ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri deservire andare curavimus, ita ut si quis in istis villis habi-tator contemptiosus extiterit in antiquo usu deservire, mandamus ut

(955 ? ) 68 García Sánchez I, rey de Pamplona, con su madre la reina Toda,

otorgan a San Millán de la Cogolla la villa de Buenga, que el senador Sicorio había donado al santo.

Becerro, fol. 50 vuelto (Colección, núm. 24). Ed. Serrano, p. 22-23, núm. 16, con fecha 920.

(956) 69 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su esposa Teresa dan a San

Millán las villas de Logroño y Asa con sus dependencias y vasallos, bajo la condición de que los vasallos sólo puedan abandonar tales pobla-ciones si entregan sus bienes al monasterio.

Becerro, fol. 48 vuelto-49 (Gótico, fol. 84; Colección, núm. 17). Ed. Loperráez, III, p. 3, con fecha 956. Ed. Serrano, p. 24-26, núm. 18, con fecha 926.

82

perdat hereditatem et domum, et ipse eat ubi voluerit omnibus rebus bonis exutum. Donatum tamen nostrum firmum et inconvulsum maneat in eternum.

Si quis tamen nostrorum successorum vel quilibet hominum hoc munus, quod nos Deo contulimus ad honorem nominis eius, pro pere-grinorum et ospitum ac servorum Dei humanitate impercienda, huic sancto loco et vobis supradictis stabilimus, affirmamus, conatus fuerit aut voluerit demere vel aufferre, et ipsi Sancto atrio calumnia inferre, dematur de terra viventium, separetur a consortio angelorum, arcange-lorum, patriarcarum, prophetarum, apostolorum, evangelistarum atque omnium sanctorum Dei, utroque lumine careat, sit alienatus a cetu omnium christianorum et anathema perculsus, cum Iuda traditore in inferno voragine mansionem et cum demonibus in eterno igni porcio-nem obtineat per numquam finienda secula seculorum, amen, et insuper a parte regali persolvat duo talenta auri; et duplo, ad regula.

Ego enim Garsea rex, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et confirmavi. Similiter Tarasia regina, manu propria, roboravi et signum (signo) inieci et confirmavi coram hos audientes et confirmantes: Tudemirus episcopus confirmans, Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Maurellus abba confirmans, Gundissalvus comes confirmans, Ranimirus comes confir-mans, Didacus comes confirmans, Fertunius dux et abba confirmans, Fertunius Garseanis confirmans, sennor Lope Garseanis, suus germanus, confirmans, Eximinus Vigilanis armiger confirmans, Fertunius Sceme-nonis pincerna confirmans, Gomessanus Oriolez maiordomus confir-mans, Garsia Oriolet maior equorum confirmans.

Facta carta offercione et confirmationis sub era tertena centena sexdena et Ca. IIIIa., regnante Domino nostro Ihesu Christo, et sub eius imperio ego predictus Garsea rex, una cum coniuge mea Tarasia regina, Pampilonense imperante regnum, amen.

83

De Sancti Michael cum hereditate. In Dei nomine. Ego Monnio Nequetiz et uxor mea domna Lopa

placuit nobis et pro animas nostras tradimus ad regula de Salceto et tibi abbati Munio nostra pertinentia, id est ecclesia Sancti Michael, cum VI libros, antifonarium, manuale, commicum, ordinum, psalterium, inno-rum, orarum, et casa cum sotalo et soperatum // et corrale et orto cum suis pomiferis, iuxta de ipsa ecclesia, et molino in rivo de Baia, de octo in octo dies, quando die quando nocte. Et una terra in fonte de Ferru-zu. Alias duas terras in Poios, ad limite de Niqueti. Et linare que dede-runt pro botivos, sub illos ortos. Alia terra iuxta Baia, sub fonte de Ferruzo et Marcene, in orto de Ferruzo. Alia terra in Latreto, in via de Molinos, iuxta Lordemano. Alia terra super mea casa, latus Monnio Belascoz. Alia super villa, latus de Tellu. Alia terra sub Sancti Iuliani, in Latreto, latus Monnio Blasquiz. Alia terra in sauto, sub Sancti Iuliani, in limite Lordemano. Et duas ferragines sub Sancti Iuliani, parte rivo. Alia terra in Escuto, latus de Monnio Blascoz. Alias duas fazas sub quova, latus Vincenti Apriz. Alia terra sub via, in limite Sortes. Alia terra in Lizas. Alia terra in Pozo, latus de Monnio Blascoz. Alias duas fazas in villa Vizana, latus Sarrazini Ovecoz. Alium agrum in Lizas, in comune cum Tellu Monnioz. Alia terra dederunt pro botivos debentia, latus de Sabastiani et de Agelo. Et illos ortos de parte in fonte de Ferruzu quantum cadet cum meos germanos in comune. Et in Lizas cum meos germanos mea parte. Et agrum de Laquidino pro partire cum Niqueti. Et illa vinea que comparavimus de Armentarium in XII solidis, in limite Mundar. Alia vinea in villa Vizana, in octo solidis comparata de Arra-niello, latus Sarrino Ovecoz. Alias VI romas super villa ad castrum. Et quod potueritis de nostro invenire serviat in Sancti Stefani de Salceto.

Si quis autem homo ex nostris propinquis vel extraneis hunc nos-trum datum in aliquo disrumpere voluerit, sit maledictus a Deo omnipo-tentis, et cum Iudas traditore sit sortitus, et a parte regale exolvat quatuor libras auri; et duplum, ad regula.

Facta carta era DCCCCa. LXª. I I I I a . , rex Ordonio in Legione et comite Fredinandi Gondissalviz in Castella et Alava. Monnio episcopo roboravit, Aivaro Telliz et suos filios testes, et aliorum.

956 Muño Niquétiz y su mujer doña Lopa dan a San Esteban de Salcedo

la iglesia de San Miguel de Bayas con sus posesiones.

Becerro, fo l . 168 vuelto-169 (Gótico, fo l . 78 v o ; Colección, núm. 52). Ed. Llorente, III, p. 333, con fecha 955. Ed. Serrano, p. 61-62, núm. 50.

Ego Felix Nunniz trado ad ipsa regula una vinea in vineas de Amiugo, iuxta vinea de comite Fredinando Gondissalvez; de alia pars vinea de Scemeno; de alia, vinea de Lopatone.

Era DCCCCa. LXXXª. VIIIIª, Sancius rex.

CCC. XVII. De ecclesiis in Agreta et in Tirassona. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego omnium quidem

infimus et tamen voluntate Dei Garsea Sancionis rex, una cum matre mea Tota regina, superni amoris accensi ardore ac peccatorum nostro-rum pertirriti multitudine, propossuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est aliquid addere in possessionibus sanctorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni maiorum flagitorum, et post heredes fieri mereamur in regno polorum. Ergo concedimus tocius voluntatis affectu et donamus ad baselicam Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi patri religioso Gomessano abbati, omnis clericisque fratribus et sacordotibus tecum ibi commorantibus, in Agreta ecclesia Sancti Iuliani, iuxta civitate, ubi est sepulcra defunc-

85

torum. Et in Tarazona, ecclesia Sancte Crucis, in barrio de Ravate, cum terris vineis, ortis, molendinis, pratis, pascuis, montibus, exitus et in-troitus, cum pertinentio ab omni integritate, liberas et genuas absque ullo imperio regale et saionis ingressio, per omnia secula serviat Sancto Emiliano. Et amplius iubemus ut quisquis homo ad predictas ecclesias, tam vivis quam defunctis dederint vel comparare potueritis, liberum valentem habeatis per omnia regna, amen.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere, re//temptare voluerit vel inminuere in aliquo de his que supra diximus, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et duplum ad regula retemptu.

Regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius imperio ego [Garsea] 1 Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, in Pampilona.

Ego enim Garsea rex, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et confirmavi. Similiter ego Tota regina manu propria signum (signo) inieci et confirmavi et testibus ad roborandum iniecimus et tradimus in baselica Sancti Emiliani. Tudemirus episcopus confirmans, Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Gomessanus abba confirmans, Maurelus abba confirmans, Didacus comes confirmans, Gundissalvo comes confirmans, Ranimirus comes confirmans, Furtunius dux confirmans, Furtunius Garseanis confir-mans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseanis confirmans, Fortun Exemenonis confirmans, Gomessanus maiordompnus con-firmans, Garsea maior stabularius confirmans.

Facta carta in era DCCCCa. LXª. Va, nonas septembris. Gomessanus exarator.

957 septiembre 5 73 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su madre la reina Toda con-

ceden al monasterio de San Millán la iglesia de Santa María de Cañas, otorgándole comunidad de pastos con los de esta villa y eximiéndola de todo pecho real y municipal.

84

[ 9 5 6 ? ] 71 Félix Núñez entrega a San Juan y San Millán de Henestra una viña

sita en Amiugo, junto a la viña de Fernán González.

Becerro, fol. 118 vuelto. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

957 septiembre 5 72

García Sánchez I, rey de Pamplona, con su madre la reina Toda, ofrecen a San Millán las iglesias de San Julián de Agreda y Santa Cruz de Ravate, en Tarazona.

Becerro, fol. 204-204 vuelto (Gótico, fol. 113; Colección, núm. 18). Ed. Serrano, p. 26-27, núm. 19, con fecha 927.

1 El manuscrito pone indebidamente "imperio", que rectifico.

86

XXIII. De monasterio Sancte Marie de Cannas. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego omnium quidem

infimus et tamen voluntate Dei Garsea Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, superni amoris accensi ardore ac peccatorum nostrorum perterriti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est, aliquid addere in possessionibus sancto-rum, ut eorum sufragiis eruamur ad omni male flagitiorum, et post heredes fieri mereamur in regno polorum.

Ergo concedimus tocius voluntatis affectu et donamus ad baselicam Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi patri reli-gioso Gomessano abbati, omnisque clericis fratribus et sacerdotibus tecum ibi commorantibus, monasterium vobis vicinum, reliquiis sancte Marie consecratum, iuxta vicum qui dicitur Cannis, in superiori parte positum, cum omnibus que ad eum pertinere videntur, terris, vineis, ortis, pascuis, cum exitu et regressu, et cum tali usu ut comunem cum hominibus de Cannis habeant pastum et montes et aquas et glandiferas arbores, et omnia que illi habuerint, tamen ut in nulla paria nec homi-cidio neque in nulla causa sit permixtum cum hominibus illis, sed libe-rum et ingenuum ab omni potestate regum et dominorum serviat Sancto Emiliano, per cuncta secula, amen. Et quicquid super hoc magis in illo loco de terris, vineis vel alicuius possesionis ampliare vel conpa-rare ab hominibus illis vel aliis potueritis, vel que pro animabus defunc-torum vel pro incolumitate vivorum adquisieritis, firmum, liberum et ingenuum et valentem ab omni potestate regali et principali per omne seculum possideatis.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donacionem Deo et sanctis eius oblatam tollere, retemtare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo // sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus. Insuper ad partem regis persolvat duo talenta auri, et duplum.

Facta carta donationis et confirmationis in era DCCCCa. LXª. IIa., nonas septembris, regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius imperio ego Garsea Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, in Pampilona.

Ego enim Garsea rex, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et confirmavi. Similiter ego Tota regina manu propria signum (signo) inieci et confirmavi, et testibus ad roborandum inieci: Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Tude-mirus episcopus confirmans, Maurellus abba confirmans, Gundissalvus comes confirmans, Rannimirus comes confirmans, Didacus comes con-firmans, Furtunius dux confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseiz confirmans, Furtunius Garseanis confirmans, Gomessanus maiordompnus confirmans.

Sisebutus presbiter scripsit et confirmat.

De eadem Sancta Maria de Tera. In nomine sancte et individue Trinatis. Ego omnium quidem infi-

mus et tamen voluntate Dei Garsia Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, superni amoris accensi ardore ac peccatorum nostrorum perterri-ti multitudinem, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est aliquid addere in possessionibus sanctorum, ut eorum suffragiis eruamur ab omni malo flagiciorum et post heredes fieri mereamur in regno polorum.

Ergo concedimus tocius voluntatis affectu et donamus ad basilicam Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi patri reli-gioso Gomessano abbati, omnibusque clericis, fratribus et sacerdotibus, tecum ibidem commorantibus, in termino de Garrahe ecclesiam Sancte Marie de Thera, cum terris, ortis, molendinis, pratis, pascuis, montibus, exitus et introitus, cum omni pertinentia ab omni integritate, liberam et genuam, absque ullo imperio regali et saionis ingressu, per omnia secula serviat Sancto Emiliano. Et amplius iubemus ut quisquis homo ad pre-dictam ecclesiam tam pro vivis quam pro defunctis aliquid dederit vel

Becerro, fol . 14 vuelto-15 (Colección, núm. 25). Ed. Serrano, p. 23-24, núm. 17, con fecha 924.

87

(957) septiembre 5 74 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su madre la reina Toda dan a

San Millán la iglesia de Santa María de Tera, en Numancia, eximiéndole de la justicia real.

Becerro, fol. 205-205 vuelto (Gótico, fol. 134; Colección, núm. 19). Ed. Serrano, p. 17-18, núm. 20, con fecha 927.

comparare volueritis vel potueritis, liberum valentem habeatis per omnia regna, amen.

Si quis autem nostrorum successorum, regum aut principum, comi-tum vel aliquorum hominum, hanc nostram donacionem Deo et sanctis eius oblatam tollere vel retemptare voluerit, vel inminuere in aliquo de his que supra diximus, in primo sit a Deo omnipotenti confusus et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda traditore in infer-ni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et duplet ad regulam retemptum.

Regnante Domino nostro Ihesu Christo, et sub eius imperio Garsia Sancionis rex, cum matre mea Tota regina, in Pampilona.

Ego enim Garsia rex, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et confirmavi. Similiter Tota regina manu mea signum (signo) inieci et confirmavi, et testes ad roborandum iniecimus et tra-dimus in basilica Sancti Emiliani: Tudemirus episcopus confirmans, Vivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Gomessanus abbas confirmans, Maurellus abbas confirmans, Didacus comes confir-mans, Gundissalvus comes confirmans, Ranimirus comes confirmat, // Fortunius dux confirmans, Fortunius Garseanis confirmans, Eximinus Vigilani confirmans, Lope Garseanis confirmans, Fortunius Simeonis confirmans.

Facta carta in era DCCCCa. L V a . Va . , nonas septembris. Gomessanus exarator.

CCC LXX. UI. De monasterio Sancte Crucis in Pampilonia. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego omnium quidem

infimus et tamen voluntate Deo Garsea Sancionis, cum matre mea Tota

regina, superni amoris accensi ardore, ac peccatorum nostrorum perterriti multitudine, propossuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus, aliquid addere in posessionibus sanctorum, ut

eorum suffragiis eruamur ab omni maiorum flagitione, et post heredes

fieri in regno polorum. Ergo concedimus tocius voluntatis affectu et donamus ad basilicam

Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi patri // religioso Gomesano abbati, omnibusque clericis, fratribus et sacerdo-tibus tecum ibi morantibus, monasterium reliquiis Sancte Crucis conse-cratum de Ciaorriz, in Pampilonia, cum terris, vineis, ortis, molendinis, pratis, pascuis, montibus, exitibus et introitibus, cum pertinentio ab omni integritate, liberum et ingenuum absque ullo imperio regale et saionis ingressione, per omnia secula serviat Sancto Emiliano. Et amplius iubemus ut quisqus homo ad predictum locum Sancte Crucis, tam pro vivis quam pro defunctis, aliquid dederit vel comparare potue-ritis, liberum, valens vel absolutum habeatis per omnia regna.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere, retemptare vel minuere voluerit in aliquo de his que supra diximus, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et duplum, ad regulam pro retemp-tu.

Regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius imperio ego Garsea Santionis rex, cum matre mea Tota regina, in Pampilonia.

Ego Garsea rex, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et confirmavi. Et ego similiter Tota regina manu mea signum (signo) inieci et confirmavi et testes ad roborandum tradidi in basilica Sancti Emiliani: Tudemirus episcopus confirmans, Bivas epis-copus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Gomessanus abbas confirmans, Maurellus abbas confirmans, Didacus comes confirmans, Gundissalvus comes confirmans, Ranimirus comes confirmans, For-tunius dux confirmans, Fortunius Garsee confirmans, Eximinus Beile confirmans, senior Lope Garseiz confirmans, senior Fortunius Simeonis confirmans, Gomessanus maiordomus confirmans, Garsea maior stabu-larius confirmans.

Gomessanus exarator confirmans. Facta carta in era DCCCCa. LXª. Va . , mense septembris.

88 89

957 septiembre 75 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su madre la reina Toda dan a

San Millán la iglesia de Santa Cruz de Ciaorriz, en Pamplona, con sus dependencias, declarándola exenta de la justicia real.

Becerro, f o l . 225 vuelto-226 (Gótico, fol. 107; Colección, núm. 20). Ed. Serrano, p. 28-29, núm. 21, con fecha 927.

90

957 septiembre 76 García Sánchez I, rey de Pamplona, y su mujer la reina Teresa dan a

San Millán el monasterio de Santa Agueda de Nájera con sus dependen-cias

Becerro, fol. 37 vuelto (Colección, núm. 21). Ed. Serrano, p. 29-30, núm. 22, con fecha 927.

LXX. VIIII. De monasterio Sancta Agatea in Naiera. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gracia Dei Garsea

Sancionis rex, simul cum coniuge mea Tarasia regina, Superni amore accensi ardore ac peccatorum nostrorum perterriti, idcirco pro anime nostrorum remedium placuit nobis, concedimus et confirmamus ad atrium Sanctissimi Emiliani presbiteri et tibi presenti Gomessano abba-te, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, illo monasterio in civitate Naiera vocato Sancta Agatea, qui est sub penna inter flumen Naiera et rivulo Molinariis que vadit ad palatios de rex, cum omnibus suis perti-nentiis, cum terris, vineis, ortis, molinis, exitu et introitu ad integritate. Insuper iubemus ut quicquid dederint tam vivis quam pro defunctis vel comparare potueritis, firmi et genuum habeat Sanctus Emilianus, per cuncta secula, amen.

Si quis autem homo ex nostris genitibus vel extraneis, // aut quilibet homo regibus, comitis, hunc nostrum offertum in aliquo disrumpere, minuere voluerit, in primitus iram Domini descendat super eum, et sit maledictus, et cum Iuda traditore sit sortitus, amen. Et ad partem regale exolvat quinque libras auri; et duplum ad regula retemptu.

Ego vero Garsea rex, qui hec dedi, confirmavi et testes tradidi. Oriolus episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Dida-cus comes confirmans, Ranimiro comes confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseanis confirmans.

Facta carta in era DCCCCa. LXª. Va.

[959] abril 6 77 García Sánchez I, rey de Pamplona, y la reina Toda dan a San

Millán cinco ermitas cercanas al monasterio, a las que exime de cual-quier tributo real.

Becerro, fol. 2 vuelto-3 (Colección, núm. 22). Ed. Serrano, p. 30-31, núm. 23, con fecha 929.

II. De quinque ermitas iuxta monasterium: Sancti Martini, Sancte Marie, Sancti Sebastiane et Sancti Iohannis et Sancte Marie quod vulgo dicunt Cella Alfoheta.

Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus et omnium servorum Dei ultimus et tamen Dei gracia Garsea Sancionis rex, una cum genitrice mea Tota regina, divina nobis opitulante clemen-tia, tibi patri spirituali Gomessani abbati cum sociis fratribus, sub nexu caritatis et amore superne maiestatis in unum comorantibus, in Domino Ihesu Christo perpetuam felicitatem, amen. Nobis igitur libenti animo placens Christi Domini et patroni nostri Emiliani santissimi sublimius ac reverentius venerari altario, necnon et santorum sanctarumque ibidem recondite reliquie dignius inpendi curamus honore, qualiter per obtentu beatissimi Emiliani et vestrarum precum mereamur penurias evadere omnium maiorum et consortes fieri omnium bonorum. Nunc denique desiderio amoris tanti predicti confessoris accensi, concedimus et confirmamus vobis quinque heremitas vobis vicinas, id est Sancti Mar-tini et Sancte Marie et Sancti Sebastiani et Sancti Iohannis et Sancte Marie, quod vulgo dicitur Cella Alfoheta, cum exitis et introitis, terris, vineis, molinis, ortis, rivulis, montibus ac defessis et pastum, ita ut quecumque poteritis invenire aliquam causam de os monasterios iam supra nominatos ab omni integritate damus ad Sanctum Emilianum sine ullo fuero malo, ut liberos et ingenuos ab omni servicio regali vel senioris serviant vobis per omne seculum, amen.

Et quicquid deinceps potueritis ampliare vel hedificare in hos mo-nasterios liberam in Dei nomine habeatis potestatem. Insuper talem concedo potestatem ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel de vestris comparationibus potueritis habere, liberum et firmum possidea-tis per omne seculum, amen.

Hec autem omnia, ut prediximus, offerimus ad atrium beati Emi-liani presbiteri et tibi Gomessani abbati, cum presentibus ac succeden-tibus fratribus, cum sana voluntate, pro animas nostras.

91

Si quis tamen, quod absit, ex nostris propinquis vel extraneis hunc nostrum donationis seu confirmationis pretextum ausus fuerit violare vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus, et a limine matris Ecclesie et a Christi corpus et sanguinem et a christianis omnibus excomunicatus et segregatus, demumque cum Iuda traditore sit in baratri ancora dimersus anathematizatus per secula infinita, amen. Insuper seculare damna aflictus decem libras auri pactet a parte regis; et ad vos, quod retemtaverit, duplatum restituat, et sic scripta ista firmis permaneat et indisrupta.

Ego enim Garsea rex, qui hanc cartam fieri iussi, manum meam signum (signo) inieci et confirmavi. // Similiter ego Tota regina manu propria roboravi et signum (signo) inieci, et testibus ad roborandum tradidi: Tudemirus episcopus confirmans, Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Didacus comes confirmans, Gundissalvus comes confirmans, Ranimirus comes confirmans, Furtunius Garseanis confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseanis confirmans, Gomessanus maiordomus confirmans, Garsea maior equorum confir-mans, Fortunius Scemenonis armiger confirmans.

Facta carta in era DCCCCa. LXª. VIIª., VIIIo. idus aprilis, sub imperio Domini nostri Ihesu Christi ego Garsea Pampilonense imperante regnum, una cum genitrice mea Tota regina.

Oriolus scriba et testis, una cum magistro meo Veremundus pres-biter.

[959] mayo 14 78 García Sánchez I, rey de Pamplona, y la reina Toda, con motivo de

la consagración de la iglesia de San Millán, declaran exento el mo-nasterio de cualquier dominación, ampliando el coto del monasterio y estableciendo penas contra los que invadiesen sus términos con sus rebaños

Becerro, fol . 1 vuelto-2 vuelto (Colección, núm. 25). Ed. Serrano, p. 31-32, núm. 24, con fecha 929.

I. De confirmatione monasterio et eius defesa. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus omnium

servorum Dei ultimus et tamen Dei gratia Garsea Sancionis rex, una cum genitrice mea Tota regina, divina nobis opitulante clementia, tibi patri spirituali Gomessani abbati, cum sociis fratribus sub nexu karitatis et amore superne maiestatis in unum commorantibus, in Domino nostro Ihesu Christo perpetuam felicitatem. Nobis igitur libenti animo placens Christi Domini et patronis nostri Emiliani sanctissimi sublimius ac reve-rentius venerari altari, necnon et sanctorum sanctarumque ibidem re-condite reliquie, scilicet sancte Marie semper virginis et genitricis Domini nostri Ihesu Christi et sancti Micaelis arcangeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Andree apostoli et sancti Martini episcopi dignius inpendi curamus honore; qualiter per horum omnium sanctorum auxilio et vestrarum precum orationum mereamur penurias evadere omnium maiorum, et consortes fieri omnium bonorum.

Igitur quod primum et magis est previdentes, confirmamus talem confirmationem privilegii in illo predicto monasterio quod notum fiat omnibus regibus et episcopis et principibus usque in seculum, ut num-quam sit in potestate et in dicione vel dominio alicuius datum, neque episcopo neque principe neque alicui meliori persone, nisi solummodo sub abbatie protectum et adiuvatum a regibus et principibus et homi-nibus terre, serviat Deo et sanctis eius libero pro incolumitate regni et patrie et salute vivencium et regni defunctorum usque in eternum, amen.

Iterumque desiderio clamoris tanti predicti confessoris accensi, terminum illud a nostris antecessoribus collato, quod huic circumiacet monasterio in tantum noscitur brevis ut absque penuria vivere pecora in eo non sit facilis, et idcirco, ut vicinorum scindamus hominum rumores, quod augemus determinamus nominatim locorum omnium qualitates, id est ab exitu domus monasterii usque ad molendinos et per decurren-tem viam ad Sancti Georgii basilicam, inde ad torculare antiquus et superiorem ripam ad Cerasios de Milanis, per extremitatem ipsius ropu-lari ad publicam viam, et gradientes ad superiora per stratam ascen-dimus ad Magavetam, et per medium ipsius vallem ad Fontes siccas; deinde ad Spissam vetelli, et inde per viam ad illum summum collem que dicitur Cruceatam; et per dexteram ipsius colli ad capiteolam vallis Tellearum; deinde // per mediam Pinnam locum signamus ubi ambos iunguntur rivi in capiteolam ad fabricas antiquas, et tunc demum gra-dientes per viam venimus ad basilicam qui dicitur Sancti Iohannis, et per eundem rivum qui dicitur Cardinis usque ad basilicam Sancte Marie.

Et quia huc usque in finiendo stabilimus terminum, ab hinc recensen-do roborem fisci toloneum. Si quis present ive in hanc defensam ex pastum

92 93

94

ad recipiendum oves, capreas, sues vel armenta erexerit tugurium, de quinque pecoribus auferatur ei unum; et pro erectione tugurii LXª. exolvat solidos argenti; et pro solius ingressionis pastu, de decem, tolla-tur unum; de domitis autem, id est bos, asinus, equs et si qua his similia ibi comprehensus fuerit, quod fuerint numero toht solidorum reddatur in monasterii toloneo; qui vero ramum inciderit, careat ferramentum et pariet quatuor argenteos; qui vero radicitus absciderit, captum detru-datur carceri usque dum reddat sexaginta solidos. Similiter et qui in ea aperuerit semitam, sexaginta solidorum exolvat sumam.

Hec autem omnia ut prediximus offerimus ad atrium beati Emiliani presbiteri et Gomessani abbati, presentibus ac succedentibus fratribus, cum sana et determinatione et usu, per secula infinita, amen.

Si quis tamen, quod absit, episcopis et nostris propinquis vel extra-neis huic nostrum donacionis seu confirmationis pretextum ausus fuerit violare vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et a limine sancte matris ecclesie et a Christi corpus et sanguine et a christianis omnibus excomunicatus et segregatus, demumque cum Iuda traditore et cum diabolo sit in baratri ancora dimersus, et anathematizatus penas eternas eternas sustineat lugiturus, per omnia secula, amen. Insuper secularia damna afflictus, exolvat ad partem regis decem auri talenta; et ad partem regule quod supra meminimus, dupplatum restituat. Et sic scripta ista firmis permaneat et indisrupta.

Ego igitur Garsea Sancionis, simul cum genitrici mea, qui hanc pa-ginam fieri iusssimus, manibus nostris signos (signos) iniecimus et con-firmavimus, et sic presentes testibus ad roborandum tradimus in sacra-tione baselice testes et confirmantes: Tudemirus episcopus confirmans, Bivas episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Gomessanus abba confirmans, Maurellus abba confirmans, Didacus comes confir-mans, Gondissalvo comes confirmans, Ranimirus comes confirmans, Furtunius dux confirmans, Furtunius Garseanis confirmans, Eximinus Vigilanis confirmans, Lope Garseanis confirmans, Furtun Eximeonis confirmans, Gomessanus maiordompnus confirmans, Garsea maior stabularius confirmans.

Facta carta donationis et confirmationis in era DCCCCa. LXª. VIIª., IIe. idus madii, regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius gratia ego Garsea Santionis rex in Pampilonia, una cum genitrice mea // Tota regina.

9 5

959 agosto 3 79 El presbítero Jimeno y sus compañeros se entregan a San Millán con

la iglesia de San Bartolomé de Vartical y sus propiedades.

Becerro, fol. 220 (Gótico, fol. 1; Colección, núm. 55). Ed. Serrano, p. 62-63, núm. 52.

CCC. LX. II. De monasterio Sancti Bartolomei et Sancti Sebastiani. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Eximino presbiter

et frater meus Gomessani presbiteri et Blasconi presbiteri consobrinus noster et Muza confessor tradimus animas nostras, cum omnia facultate nostra in atrio Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, ubi corpus eius tumulatum est, et quorum reliquie ibidem recondite sunt sancti Martini episcopi et confessoris Christi et sancte Marie virginis et sancti Micaeli arcangeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, et sub manu Gomessani abbati et omnenm collegium monacorum qui in ipsius locis habitant, ut per orationes eorum mereamur fieri consortes Christi, amen.

In primis tradimus baselica quorum reliquie ibidem sunt sancti Bar-tolomei apostoli et sancti Sebastiani et sancti Adriani et Natalie, in villa Barticare, cum suis edificiis, id est casas, ortos, cum suis pomaribus, terras, vineas, molinos, rebus omnibus, mobile et inmobile, a parvo usque ad maiore, tradimus et concedimus ad atrium Sancti Emiliani, per secula, amen. Et ut post obitum nostrum quicquid ex inde facere volue-ritis, liberam in Dei nomine licentiam habeatis.

Si quis sane, quod fieri minime credimus, propinqui aut extranei, hanc scripture tradicionis inrumpere voluerit, sit anatema in conspectu Dei Patris omnipotentis et sanctorum angelorum eius, et condempnatus cum Iuda, qui Dominum tradidit, amen. Insuper ad fisco regali pariet X libras auri; et duplum, ad regula.

Facta carta in era DCCCCa. LXª. VIIª., tercio nonas augustas, regnante Ordonio rex in Oveto et comite Fredinandus in Castella.

Ego Eximinoni presbiter et sociis meis prescriptis, qui hec dedimus, testes t r ad imus ad roborandum: senior [A]ssuri Fredinandiz confirmans, Tello Monnioz confirmans, Beila Moricoz confirmans, Sancius abba confirmans, Begela presbiter confirmans, alio Beila pres-biter confirmans, Ovino presbiter confirmans, Oveco presbiter confir-mans, Garsea Gomiz et Gomiz Garceiz testes, Oxando Ennecoz et Enneco Harraz testes, Belasco Didaci et Abe Muza testes, Garsea Fur-

96

tunez et Bellito de Hervias testes, Bellito de Basconiana et Blasco Gomiz et Belasco Azinariz testes.

Gomiz presbiter scripsit.

959 80 García Sánchez I, rey de Pamplona, confirma a San Millán las do-

naciones que se le hiciesen con motivo de la consagración de la iglesia.

Becerro, fol. 4-4- vuelto.

959 81 García Sánchez I, rey de Pamplona, señala las bacarizas de San

Millán en diversos lugares, especificándolos.

Becerro, fol. 152-152 vuelto (B). Becerro, fol. 6-6 vuelto (C).

De baccarizas Sancti Emiliani 1. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei Garsias

rex, amore divino compunctus, sic facio donationem et confirmiationem pro remedium anime mee et parentum meorum. Comendo ad atrium sanctissimi Emiliani presbiteri et tibi patri religioso o Gomessano 2

abbati ut peccora Sancti Emiliani, id est baccas, oves, porcos, equas, ut

97

agnoscant baccarizas et proprios locis possidendi in Pratiella, in Penniel-las, in Fratre agosto, in Laccuniellas, in Refoio, in Losiellas, in Billar 3

de Monnio Barba, in Benifederra et in Soiuela 4, et in omnibus locis ubi voluerint habitare 5 per omnia secula, amen.

Si quis homo ex meis propinquis aut extraneis hoc meum testa-mentum disrumpere conaverit, sit a Domino maledictus et confusus, et cum Iuda traditore habeat portionem, amen. Et cauto retemptu, sicut tugurium regis; et quod perditum, ad monasterium duplatum.

Ego Garsias rex, qui 6 hoc feci, testes dedi: genitrice mea Tota regina confirmans 7, Bivas episcopus confirmans, Didacus comes con-firmans, Gundissalvus comes confirmans, Ranimirus comes confirmans, Furtunius 8 dux confirmans 9.

Era DCCCCa. LXª. VIIª.

959 82 Gotina da a San Felices de Oca una tierra y dos viñas sitas en

Junquera.

Becerro, fol. 113.

Et ego domna Gotina trado ad ipsa regula una terra in territorio de Iuncaria, latus terra de Enneco Alvarez; de alia pars, via est; et una vinea in Iuncaria, ad Sancti Iohanne, latus via de Lazaro; de alia pars, via vadit; et alia vinea in Fonte de Abzallete.

Era DCCCCa. LXª. VIIª., rex Ordonio in Leone.

1 De peccoribus Sancti Emiliani et de bacarizia, C. 2 Comesano, C. 3 Buillar, B. 4 Soguela, C. , 5 habitare) usque in finem seculi. Et similiter ab usu antiquo Villa Gonzalo et Cordovin et Terrero comuniter debent pascere cum homines de Matrice, extra defesas. Et por (sic) fuero exient ad Capannas nuevas et ficaran Capannas. Et deinde ad iuso et a suso por o podieren (sic) pasceran. Et deinde in Pratiella et in Fratre agosto et in Refoio et in Losiellas et in Villar de Monnio Barba, fillaran Capannas a suso et a iuso por o potieren.

Si quis homo ex meis propinquis aut extraneis hoc meum factum disrumpere voluerit, fiat a Domino Deo maledictus et confusus. Insuper cum Iuda traditore habeat portionem et cautum retentu (sicut tugurium, add. C. 6 qui) hec con-firmavi (testes, B. 7 testes, en vez de confirmans, C. 8 Fortunius,

C 9 Fortun Garceiz confirmans, Eximinus Vigilanus confirmans, Lope Gar-seanis confirmans, add. C.

Ego igitur Garsea Sancionis, in devocione et sacratione baselice re-gentem, iubeo ad hec sancto atrio altaris Emiliano presenti concesso, ac dandi vel qui daturi fuerint, / / habeat firmi et valente per omnia secula, amen. Et quicquid deinceps retemtaverit, ad rex solvat D solidos; et ad regula, duplum. Et ira Domini non minuetur ab illo.

Era DCCCCa. LXª. VIIª.

98

De monasterio Sancti Tirsi in Birviesca. In Dei nomine. Ego Enneco presbiter et abbate, spontanea mea

voluntate, trado me cum ecclesia mea vocata Sancti Tirsi et sua omnia hereditate et pertinentia in Birviesca ad honorem et ad atrio Sancti Iohannis et Sancti Emiliani de Fenestra.

Si quis homo voluerit hoc meum datum disrumpere, sit a Deo male-dictus et a parte rex pariat duas libras auri; et duplum ad regula retem-tu.

Facta carta in era DCCCCa. LXª. VIIª., Sancio rex in Leone et Fredinando Gondissalvez in Castella.

959 84 Monnio Amucoz y su mujer Moniadona se entregan a San Esteban

de Salcedo con sus bienes.

Becerro, fol. 167-167 vuelto.

CC. L. De hereditates de Salceto qui dederunt homines pro suis animas.

In Dei nomine. Ego Monnio Amucoz et uxor mea Moniadonna sic tradimus pro animas nostras ad ipsa regula de Salceto, in ipsa casa illas tres partes; et duos ortos integros, cum pomiferis; et illum agrum qui est in Fonte de Iuncaria. Et illo agro de Lombo, tres partes. Et de illo agro de Plano, qui est in limite de Archi, tres partes. Et illa faza qui est in Salliola. Alium agrum qui est inter ambas vias, in limite de Ferruz: de illo medio, tres partes. Allio agrum in Lomba, iuxta Tello Scemenoz, de // illo, medio. Et illum agrum que comparavimus de Monnio Rallitiz, integrum. Alium agrum que comparavimus de Didaco Aliamez, in limite

de Argisco, integro. Alio agrum in Petrero, latus de Monnio Liufar; de illo medio. Una ferragine in arroio de Fonte Ceia; de ipsa media, tres partes. Alias tres ferragines, cum cesareos, latus Tello Scemenoz. Alia vinea de Plano, tres partes. Alia vinea in Valle, iuxta vinea de Didaco saione: tercia parte. Et vice in molino, in rivo Orone, in XV dies, an die an nocte. Alia vice in molino de Vado, in XV dies, an die an nocte. Alia vice in molino de Hanni, in rivo Orone, in XV dies, an die an nocte. Hec prescripta serviant in Salceto.

Era DCCCCa. LXª. VIIª.

964 mayo 5 85 Don Jimeno y su hermana Marina dan a San Esteban de Salcedo el

monasterio de San Víctor de Gardea, con sus posesiones.

Becerro, fol. 169 vuelto (Gótico, fol. 78; Colección, núm. 56). Ed. Llorente, III, 335. Ed. Serrano, p. 64, núm. 54.

De Sancti Victoris de Gardea. In Dei nomine. Ego igitur Scemedonno et soror mea Marina placuit

nobis spontanea voluntate, pro remedium anime nostre, de eo quod nobis largitus est, concedimus et confirmamus ad atrium Sancti Stefani et Sancte Marie de Salceto et tibi abbati Nunno, cum sociis fratribus ibi morantibus, monasterium reliquias ferente Sancti Victoris et Sancti Iacobi, in loco cui dicitur Gardea, cum terras, vineas, molinos, pomares et pertinenciam, tam mobile quam inmobile, a parte monasterio Sancti Stefani permaneat. Et qui hunc testamentum vel in modicum disrum-pere voluerit, cum aliis christianis partem non habeat, sed cum demo-nibus et Iudas traditore. Insuper ad partem regale exolvat quatuor libras

auri; et retemptu, ad regula duplatum. Ego Scemedonno et soror mea Marina, qui hunc dedimus, testes

tradimus: Beila presbiter testis, Alvaro Mutarra testis, Tellu Monnio testis, Beila Monnio testis, in iudicato Didaco Scemenoz et domna Ar-

gilo, comite Fredenando et uxor eius domna Urraca in Castella et in Buradon.

Facta carta in era Mª. IIa.

959 83 El abad Iñigo se entrega a San Juan y San Milán de Hiniestra con su

monasterio de San Tirso, sito en Briviesca.

Becerro, fol. 116 (Gótico, fol. 82; Colección, núm. 54). Ed. Serrano, p. 63-64, núm. 53.

99

100

CCC. LXX. De Sancta Christina monasterio, cum hereditate et here-ditate Sancti Michaelis et alias hereditates 1.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur 2 abbas Meterus et abbatissa Abodimia pactum fecimus et tradimus omnia quic-quid 3 potuimus laborare aut ganare in isto loco qui dicitur Sancta Christina vel 4 Pia virginis Christi et Sancti Emeteri et Celedoni et Sancta Lucia et Sancti Salvatoris et Sancti Babile. Et inchoante consilio sub uno pactu.

Placuit fratribus militare sub huius regule 5 et cervices ponere sub Metero abbate 6.

Ego Iusta et filiis meis Assuri et Enneco, cum omnibus nostris 7 sic tradimus istum locum. Sancte Christine, cum supradictis reliquiis sanc-torum, cum suo toto circuitu qui illi pertinet et omnia hereditate per regula sancta, ut ibi orent confessores Christi propter remedium anime nostre.

Ego Iusta trado ad isto Sancto atrio agrum in valle Asiari, ad tres modios seminatura. Et vinea in Montaniana.

Et ego Assur Nunnuz trado alia vinea. Ego abbas Meterus et mater mea Abodimia tradimus in terras XII

modios seminatura in valle Assur et V vineas in Montaniana et meo molino.

Et ego Munnata trado una vinea ad ipsa regula. Facta carta die dominica, kalendas augusti, discurrente era Mª.

Va., regnante rege Ordonio in Legione et comite Ferrando Gonzalvez in Castella.

1 De Sancta Pia sub villa Forato, C. 2 Ego (abbas Moterus, C. 3 que-cumque, C. 4 Christina et Pia, virgines (Christi, C. 5 hac regula, C. 6 sub) abbate Metero fratres adnotati numero viginti octo, et in Christo filio Dei nostris manibus propriis signum fecimus (signo) et pactum firmavimus omnibus diebus vite nostre, add. C. 7 nostris) pecuniis sic damus et roboramus istum locum Sancte Christinae et Sancte Pie (cum supradictis, add. C.

101

Ego Iusta et filii mei, qui ista fieri mandavimus, propriis manibus nostris signum (signo) fecimus, et coram testibus presentibus robora-vimus: Assut Nunnez roboravi, Didaco roboravi, Enneco roboravi, Fortun roboravi, Nunnata roboravi, Oveco Urzequi roboravi, Hanni roboravi, Beila roboravi, Muzza roboravi, Vincencius episcopus robo-ravit et confirmavit.

Ego 1 Santio Dei gratia rex, simul cum fratre meo Ranimiro et domna Urraca regina, damus pronpta voluntate ad atrium Sancti Emi-liani predictas villas, absque omicidio et fornicio 2, in concilio de Sancta Eolalia, in Arrezo, post obitum patris nostri.

Sancio rex. 3 Belasio episcopo confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Fortunio Galindonis confirmans, Scemeno Santionis confir-mans, domno Bassal confirmans, domno Vigila de Atabo 4 con-firmans 5. Et omnes qui adfuerunt in concilio Sancte Eolalie testes et confirmantes.

Era Mª. XXa. VIa.

967 86 El abad Metero y la abadesa Abadimia someten lo que tenían al

monasterio de Santa Cristina, colocándose bajo la orden y regla de aquél.

Becerro, fol . 91 vuelto-92 (Gótico, fol. 20; Colección, núm. 57). (B). Becerro, fol. 222 vuelto-223 (C). Ed. Serrano, p. 64-65, núm. 55, siguiendo C, con fecha 969.

* Los obispos que figuran en este documento no vivían todos en 988, como pretende su fecha. Hay que tener en cuenta que se hizo "in concilio de Sancta Eolalia (10 de diciembre), post obitum patris nostri" (García Sánchez I murió el 22 de febrero de 970). La fecha original debió decir "era Ia. VIIIª. 1. En C precede una rúbrica que dice: De earum confirmatione. 2 absque omicidio et fornicio, om. C. 3 rex) manu propria confirmans, Ranimirus frater ipsius regis confirmans, domina Urraca regina confirmans, Garsea prolis eiusdem regis confir-mans, add. C. 4 Atajo. C. 5 Ciscla presbiter confirmans, add C.

[970 diciembre 10]* 87 Sancho Garcés Abarca, con su hermano Ramiro y la reina Urraca,

confirman a San Millán la donación de las villas de Cordobín, Barbarana y Barbaranilla hecha por García Sánchez. (Ver doc. 41).

Cartulario III, al final, letra pseudo visigoda (B). Becerro, fol. 21 vuelto (Gótico, fo l . 41; Colección, núm. 40). Ed. Serrano, p. 47-48, núm. 38.

102

Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humilis et omnium servorum Dei ultimus, et tamen Dei gratia Santio rex, simulque frater meus Ranimirus et dompna Urraca regina, sicut parentes nostri conce-dimus et damus ex toto corde, tota voluntate omnique afectu vel desi-derio, ad atrium Sancti Emiliani, presbiteri et confessoris Christi, et tibi patri spirituali Luperco abbati, omnibusque tecum unanimiter sub re-gula beati Benedicti iugum Christi portantibus, presentibus ac suceden-tibus fratribus, pro remedio animarum nostrarum, duas villas, una que dicitur Villa Gundissalvo, in super urbio Naiarensi, iuxta rivum Car-dines; et alia erga eam que dicitur Villa de Cordovin, cum suis adiacen-tiis terminis et spaciis, aquis, molinis, vineis, terris et hominibus vel pertinentiis, sicut nobis servierunt, ita que obedientes sint ad honorem Sancti Emiliani, id est per omni anno in ebdomada duobus dies servire precipimus, exceptis usuale rebus; qui servire contempserit, quinque solidos reddat.

Itaque tamen adfirmantes vobis eas ab omni integritate, genuas absque fossato et omicidio, ut nullus hominum, nec nos nec nostri successores, privilegii potestatem vel dominandi dicionem habeat in his, nisi tantum vos, qui in ipsius sancti atrii almi confessoris prefati sanctis-simi Emiliani reliquias venerantes, et ipsum sanctum locum cotidie omnique tempore illustratis servientes Domino sub disciplina et regulari vita sancte confessionis amodo et in eternum. Qualiter vestris oratio-nibus adiuti, mereamur illam vocem Domini audire: "venite benedicti Patris mei", et sequentia, lucraturi cum omnibus sanctis simulque vo-biscum florentia regna, ubi Domini contemplatione feliciter vivamus per eterna secula, amen.

Si quis tamen ex nostris successoribus vel quilibet hominum hec que nos Deo contulimus, ad honorem nominis eius et pro peregrinis et hospitibus ac servis Dei humanitate inpercienda, huic sancto loco et vobis supradictis concessimus, stabilimus, adfirmamus, conatus fuerit aut voluerit demere vel auferre, et ipso santo atrio calumpniam inferre, dematur de terra viventium, separetur a consortio patriarcharum

omniumque sanctorum, careat in fronte utraque lucernas, sit alienatus a cetu omnium christianum, et anatemate perculsus, cum Iuda traditore in inferni voragine sit dimersus, et cum demonibus eterno igni manci-

patus. Insuper a parte regali pariet talenta auri; et retemtum, ad regula

duplatum. Facta carta donationis era Mª. VIIIª., IIIIo. idus decembris.

(Columna a) Ego Santio rex, qui hec fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et confirmavi. Ranimirus, prefati regis germanus, hic inter-fui et subscripsi et confirmavi. Domna Urraca regina confirmans. Dompna Urraca, eiusdem regis germana, confirmans. Garsea, ipsius regis filius, confirmans. Belasco episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Oriolus episcopus confirmans, Maurellus abba confirmans.

(Columna b) Ionti abba confirmans, Bivas abba confirmans, Bassal presbiter confirmans, Furtunio Galindonis dux confirmans, sennor Eximino Santionis confirmans, Furtunio Garseanis confirmans, dompno Belisqui iudice in Naiera confirmans, et alii plures testes adfuerunt in Sancta Eolalia de Arrezo.

C. LX. III. De palacios et collazos in villa Leiva. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur dopmna Maior, filia

de senior Aivaro Garceiz, ob Sancti Spiritus revelationem, sana et integra mente, trado me ad atrium Sancti Michaelis archangeli, qui est situm in suburbio de Petroso, iuxta flumine Tirone, et ad tibi abbatissa domna Munnata, cum ceteris sororibus tecum ibi Deo et sancti Michae-li servientibus, et ob remissione peccatorum meorum dono vobis in villa Leiva, qui est sitam iuxta rivum Tironis, mea divisa et palacios, cum terris, vineis, ortis, molinis et collazos pernominatos, id est Vincenti Ovecoz, Ulaquide Nunniz et Alvaro Garceiz, Gutier Alvarez, Eita Nunno, Nunno Gutierez, Fortun Nunnez, cum exitu et regressu, et

971 88 Sancho Garcés II Abarca, rey de Pamplona, confirma a San Millán

las villas de Villagonzalo y Cordobín, con sus términos, desligando a sus habitantes de los servicios al rey.

San Millán, documento suelto, leg. 7, núm 2, copia s. XI (B). Becerro, fol. 20 vuelto-21 vuelto (Colección, núm. 59). (C). Ed. Serrano, p. 65-67, núm. 56, a base de Colección. (c)

103

971 89 Doña Mayor da al monasterio de San Miguel de Pedroso su partija y

palacios en Leiva asi como varios collazos.

Becerro, fol. 102 vuelto (Gótico, fol. 43; Colección, núm. 58).

Ed. Serrano, p. 67, núm. 57.

104

pastu, potestate, per in seculum, amen. Qualiter vestris orationibus adiutam obtineam apud Deum veniam, amen.

Si quis vero homo, tam de meis propinquis quam extraneis, hanc meam offercionem in aliquo retemtare voluerit, in primis sit maledictus a Domino, qui fecit celum et terram, postque cum Iuda traditore in inferni voragine conclusus, et penas eternas sustineat luiturus, amen. Et in fisco regali componat quatuor libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta era Mª. VIIIIª, regnante principe Ranimiro in Leone, comite Fredinando Gundissalvoz in Castella.

Ego domna Maior, qui hanc scripta fieri iussi, manu mea signum (signo) feci, et testes tradidi: Vincencio episcopo confirmans, Nunno Assuriz abba confirmans, Oveco presbiter confirmans, Sisebuto presbi-ter confirmans, Oveco Assuriz confirmans, Didaco Assuriz confirmans, Aivaro Sarraziniz confirmans.

Tello scripsit.

105

aliquam parvam vel magnam iniuriam inferre, ad partem comitis tres auri persolvat libras. Et post iudicante Domino anatemate christiano percusus, cum Iuda traditore in inferni voragine sit dimersus, et cum demonibus eterno igni mancipatus, amen. Et hec scripta stabilita et

firma permaneant. Facta carta vendicionis et confirmationis noto die Va . feria, VIIIº.

idus aprilis, discurrente era Ma Xa., regnante principe Ranimiro in Legione, et comite Garsia Fredinandez in Castella.

Ego Tellu Gutierrez et frater meus Beila Gutierez, qui hanc cartam fieri mandavimus, manu nostra signum fecimus (signos) et roboravimus coram testibus presentibus: Hanni testis, Gemile testis, Sarrazin testis, Nunno testis, Azenari testis, Monnio testis, Oveco testis, Hamusco testis, Narriate testis, Hulaquide testis, Severo testis, Gaton testis.

Tellu presbiter scripsit.

De serna in valle de Albin. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Tellu Gutierrez et

frater meus Beila Gutierrez concedimus et damus ex toto corde et tota voluntate omnique affectu vel desiderio ad atrium Sancti Mikaelis archangeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Pelagii et tibi abbatisse dompne Munnate et omnibus unanimiter tecum iugum Christi portantibus, presentibus ac succedentibus sororibus, pro reme-dio animarum nostrarum, una serna in loco qui dicitur Valle Albin: de parte orientis, iuxta latus de serna de illo comite; et de parte occidentis, iuxta rivum de Tolsanctos, ut sit in obsequio supradicti arcisterii // sicut supra notavimus, per secula cuncta, amen.

Si quis tamen ex nostris successoribus vel quilibet hominum hec que nos Deo contulimus et vobis supradictis sororibus concessimus, voluerit

LXXX. I. De villa nomine Orcanos. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego humillimus et omnium

servorum Dei ultimus, et tamen Dei gratia Sancius rex, una cum legali coniuge mea Urraca regina, non alicuius violencie gravedine oppresi, nec alicuius deviti solutione devicti, sed divini amoris flagratione succensi, obtulimus ad honorem venerandi sanctissimi Emiliani, presbiteri et confessoris, ubi corpus eius sacra cum veneratione tumulatum quiescit, et ad quorum reliquias ibidem recondite noscuntur, videlicet sancte Marie virginis ac redemptoris mundi genitricis, seu sancti Michaelis arc-angeli, beatorum quoque apostolorum Petri et Pauli, pariterque sancti Andree apostoli ac confessoris Dei Martini episcopi, pro animarum nostrarum salubri remedio et pro genitorum nostrorum animarum sufra-gio, ut hic et in futuro calamitates evadamus omnium adversitatum, et fieri mereamur participes regni polorum, amen.

972 abril 11 90 Tello Gutiérrez y su hermano Beila dan al monasterio de San Miguel

de Pedroso una sema en Vallalbín.

Becerro, fol. 90-90 vuelto (Gótico, fol. 59 vº; Colección, núm. 60). Ed. Serrano, p. 68, núm. 58.

972 julio 14 91 Sancho II Garcés Abarca, rey de Pamplona, concede al monasterio

de San Millán la villa de Huércanos con sus términos y propiedades.

Becerro, fol. 40-40 vuelto (Gótico, fol. 50; Colección, núm. 61).

Ed. Serrano, p. 68-70, núm. 59.

106

Nam quia dubiam in hoc seculo vitam ducimus, et qua ora vel momento ab hac luce discessuri sumus ignoramus, idcirco de propriis que Dominus nobis largitus est facultatibus concedimus ad integram donacionem ad atrium prefati confessoris Dei Emiliani et monacorum omnium, ibi die noctuque Deo fideliter serviendum, id est villa perno-minata Orcanos, in confinio civitatis Naiera positam, cum omnibus suis ingresibus et regressibus, circuitibus, montibus, padulibus, terris, vineis, possessionibus, pomariis, ortis, molendinis suis que cum omnibus que ad ea pertinent vel pertinene noscuntur et que a veteris fuerint testi-ficata senibus. // Similiter et super hanc nostram donationem tribuimus illis firmam genuitatem ab omni servicio et oppressione, que usque hodie habitantes in ea fecerunt a parte regum et potestatum, ab hinc et in secula seculorum, et a parte Sancti Emiliani patroni sint semper serviendi, amen.

Verumptamen, si quislibet successorum nostrorum, regum, comi-tum, propinquorum vel extraneorum, militum, rusticorum, hanc nos-tram donationem onmipotenti Deo et sanctis eius oblatam invadere, demere, conturbare vel violenter retemptare nisus fuerit, sit a corporis sanguinisque Christi privatus, et a limine sancte matris Ecclesie expul-sus, atque a cetu christianorum abhominatus, postque cum Iuda Domini proditore in inferni antro, per in secula seculorum luiturus, amen. Et in cauto decem libras in fisco regali solutos.

Facta carta sub era Mª. Xa . ., IIe. idus iulii. Est confirmatio in manibus et rectitudine Luperci abbatis. Ego igitur Sancius princeps, qui hanc scedula privilegii fieri precepi,

relegente audivi, manu mea signum credulitatis (signo) depinxi, et testes ad roborandum tradere iussi: Inclita domna Urraca confirmans, Rani-mirus prefatis regis germanus confirmans, dompna Urraca, eiusdem regis germana, confirmans, Garsea, ipsius regis filius, confirmans, Belasco episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Oriolus epis-copus confirmans, Maurellus abba confirmans, Ionti abba confirmans, Bivas abba confirmans, Bassal abba confirmans, Fortunio Galindonis dux confirmans, Furtunio Garseanis confirmans, sennor Eximino Sancionis confirmans, domno Belisqui iudice in Naiera confirmans.

107

De hereditate Sancti Michaelis. Et ego Tellu Gutierez et frater meus Beila Gutier tradimus ad atrio

Sancti Michaelis una serna in loco qui dicitur Valle Albin: de oriente, parte de comite; parte occidentis, iuxta rivo de Torsanctos.

Era Mª. XIa., Ranimiro rex in Legione, comite Garcia Ferdinandez

in Castella.

Ego senior Gonzalvo Nunniz dono ad Sancti Emiliani Dominico Gutice, cum suas casas et sua hereditate. Et ego Dominico Gutice et uxor mea dona Prueva ita roboramus nos metipsos spontanea voluntate.

Si quis homo vel nostris propinquis hanc nostram confirmationem disrumpere voluerit, sit a Domino maledictus, et a parte rex exsolvat duas libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatum.

Facta carta era Mª. XIIIa. Tellu Monnioz de Coreggo fidiator, Alvaro Ovecoz de Moriana fidia-

tor, Lope Fortunez et Gonzalvo Didaz de Faiolas fidiatores.

973 92

Tello Gutiérrez y su hermano Beila dan al monasterio de San Miguel de Pedroso una serna en Vallalbín.

Becerro, fol. 223 (Es nuestro documento núm. 90, con otra fecha).

93 975

El señor Gonzalo Núñez da a San Millán un hombre llamado

Domingo Gutice con su mujer y con sus casas y heredades.

Becerro. fol. 163 vuelto.

CC. XXV. De solares et hereditates in Raneto, in Tezani, in Mar-ciello, in Verezosa, in Aieca, in Villa Escusa.

In Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Oveco Ovecoz et uxor mea Cometissa sic nos tradimus ad regula de Sancti Martini episcopi et Sancti Iuliani, qui sunt fundati in foze cerci, in loco qui dicunt Ferrane, et abbate nostro Monnioni, cum omnia nostra here-ditate que ganavimus vel deinceps ganare potuerimus, tam de nos quam de nostros parentes vel avous nostris nostras portiones ab omni integri-tate ubique potueritis inveniri, id est in terras, in vineis, in ortos, in pomiferos, in molinis, casas cum hereditate, et cum homines habitantes in eas, in nostras villas pernominatas id est in Ranero, in villa Tezani, in Marciello, in Berezosa, in Aieca, in Villa Escusa, in ipsas villas nostras portiones cum exitus et introitus, in montes et in fontes serviant ad Sancti Martini, per in seculum seculi.

Si quis autem homo ex nostris propinquis aut extraneis vel quilibet homo hanc nostram offertionem in aliquo retemptare vel disrumpere voluerit, sit a Deo // omnipotentis maledictus et excommunicatus, demumque cum diabolo et Iudas traditore in inferno dampnatus, amen. Insuper a parte regale pactet V libras auri; et quod retemptu, ad regula duplatum.

Facta carta in era Mª. XVIa., regnante rex Ranimiro in Legione et comite Fredinandiz in Castella.

Ego Oveco Ovecoz et uxor mea Cometissa, qui hanc dedimus, robo-ravimus et testes tradimus: Iohannes testis, Gimello testis, Eximino fratre testis, Monnio frater testis, Mermude frater testis, sennor Didaco Vermudez testis, sennor Monnio Didaz testis.

Monnio presbiter scripsit.

109

C. LXII. De villula nomine Ezkerram et monasterio Sancti Martini et de terras et vineas de Sancta Christina 1.

Sub Christi nomine redepmtoris nostri. Ego quidem Garcia, gratia Dei comes, nullius hominis coactus inperio, nec alicuius suasus inge-nio 2, set cum proprio mentis affectu, pro mee anime remedio et pecca-torum remissio, offero ad atrium beati et summi archangeli Dei Michae-lis et sanctorum apostolorum Petri et Pauli villam nomine Ezkerram, cum suo monasterio reliquias sancti Martini ferente 3, ad quam villam ut nullam contentione habeat cum 4 vicinis suis, qualem usum debet ha-bere in defesa de Petroso ita designavi, id est ab illo Zetatario 5 quod est inter ambos rivos et per eodem lumbo ad medium vallem Grandem; et sic inde ad collem, postquam descendit ad Fontem tabulatam; de hinc ad pubetum; iterumque ad illum collem, sicque descendum facit ad rivulum 6 Onnia. In hac determinata defesa solum modo predicta villa Ezkerra 7 non habebit potestatem incidere ligna, set 8 tota peccora eius ville Ezkerre et Sancti Michaelis, cum omni genuitate et so//lutione comunem habeant pastum cum illis 9 de Petroso in illa defesa et in omnibus locis per omnia secula 10.

Necnon etiam et singulas villas illius circuitus singulas domos, cum suis hominibus, terris, vineis, ortis, molinis, cum exitu et regressu, et cum omni genuitate 11, tam de homicidiis quam de forniciis seu quilibet calumniis palacii et operibus, id est in villa Puras, Nunno Munnioz, cum sua domo, hereditate et pertinentia. In villa Sancti Clementi, Lisuar Garceiz, cum casa, hereditate et pertinentia. In villa Spinosa, Alvaro Monnioz, cum casas, hereditate et pertinentia. In Sancta Eolalia, Furtun Monnioz, cum domo, hereditate et pertinentia. In Villa nova, Luifar Monnioz, cum domo, hereditate et pertinentia. In Fraxeneta, Monnio Falconez, cum domo, hereditate et pertinentia. In Pratella, Fortun Gomiz, cum domo, hereditate et pertinentia. In Soto, Lifuar Oriolez, cum domo, hereditate et pertinentica. In Arcileto, Lisuar Alvarez, cum casa, hereditate et pertinentia. Igitur 12 illam villam Ezkerram, cum suo monasterio et omnibus suis pertinentiis 13 et istos pernominatos homi-nes, cum totis illorum pertinentiis et cum omni genuitate vel integritate, ut supra dictum est, deserviendus ad summum Dei archangelum Mi-

108

978 94 El señor Oveco Ovécoz y su mujer Condesa se entregan al

monasterio de San Martín de Herrán con todos sus bienes, sitos en el valle de Tobalina.

Becerro, fol. 149 vuelto-150 (Gótico, fol. 73; Colección, núm. 62). Ed. Serrano, p. 70, núm. 60.

979 95 García Fernández, conde de Castilla, da a San Miguel de Pedroso la

villa de Ezquerra con su monasterio de San Martín, señalando los luga-res en los que podrán pastar los rebaños del monasterio.

Becerro, fo l . 101 vuelto-102 (Gótico, fol. 43 vo.; Colección, núm. 63). (B). Becerro, f o l . 88-89 (C). Ed. Serrano, p. 71-72, n ú m 61, siguiendo B.

110

chaelum, in manibus domne Munnate abbatisse 14 offero et confirmo. Ut per eorum obtentum obtineam apud Deum veniam peccaminum, et cum electis adglomerari merear in sorte iustorum in secula seculorum.

Si quis vero meorum propinquorum aut extraneorum hunc meum testamentum in modico aut in maximo 15 confringere temptaverit, sit a sancta Trinitate extraneatus, et a sancta comunione segregatus, et a cetu omnium angelorum alienatus, et post 15 cum Iuda Domini proditore in inferno voragine dimersus, amen. Et in fisco regali conferat in cauto decem libras auri; et ad regula, duplum 16.

Facta carta in era Mª. Xa. VIIª., feria VI. Ego vero Garsea Fredinandez, divino favore comes, qui hoc testa-

mentum esse precepi, manu propria signum (signo) inieci et coram me legente audivi, sicque subnotatis testibus ad roborandum tradere curavi: Oriolus episcopus confirmans, Vincentius episcopus confirmans, Mau-rellus abba confirmans, Poncius 17 abba confirmans, Bivas abba confir-mans, Gundessalvo Fredinandez 18 confirmans, Gundissalvo Arderiz 19

confirmans, Orivo Zahagelli confirmans, Hani Godestioz confirmans, Didaco Fredinandez 20 confirmans, Aivaro Sarrazinez confirmans 21. Didaco Scemenoz 22 confirmans, Gotier Gomiz confirmans, In manus domne Munate abbatisse est confirmatum.

Tellus presbiter scripsit.

111

De hereditates de monasterio Sancti Felicis. Ego Flagino et uxor mea Senior tradimus ad Sancti Felicis vinea

nostra in territorio Virbesca, ad illo Portello, iuxta via qui vadit ad Aquilar; de alia pars, vinea de Sarrazino presbiter. Et alia vinea in vi-nearum de Alcozero, in Val de Iuniz, iuxta vinea de Sarrazino; de alia pars, via que vadit ad Alcozero. Et alia vinea in Val//le Iuniz, iuxta limite carrera que vadit ad Alcozero. Et una terra in territorio rivum de Alcozero, ad Sancti Iohanne, iuxta limite terra de Contrueda; de alia pars, via vadit ad Birvesca. Et alia terra in Vegas de Alcozero, latus terra de Tullu; de alia pars, de Flagino; et quarta parte, de illo orto que est in Barcena, cum mazanos et pomares, iuxta limite de orto de Galindo; de alia pars, de Valero.

In era Mª. XVIIIIa., Renimiro rex in Leone et comite Garsia Fredi-nandiz in Castella.

1 De villa Ezkerra, C. 2 ingenuo, B. 3 ferente,) cum suo puteo qui est ante ecclesiam, et cum sua defesa ad piscandum, sicut accipit inter ambas aquas, et tenet usque ad illum vallem qui est super Ezkerram, qui venit de Sancto Clemente. Que villa Ezkerra ut (nulla contemptionem habeat, add. C. 4 cum) illis de Petroso (qualem usum, C 5 cetatorio, C. 6 de, add. C. 7 Ezkerra) et homo Sancti Michaelis (non habebit, add . C. 8 ligna, set) si aliquis homo de Sancti Michaelis vel Ezkerre deprehensus fuerit cedendo ligna in supradicta defesa, pro honeratura asini persolvat tres denarios illius monete que cucurrerit Et pro honeratura hominis, unum argentum, id est tres obolos, set (tota peccora, add . C. 9 cum) hominibus (de Petroso, C. 10 secula,) amen. Et istam villam supra nominatam (cum omni genuitate, C. 11 genuitate, tam de) omicidiis, quam de forniciis, et de anubdis et etiam de saionis ingressu, et de omnibus omnino ca-lumpniis palacii et operibus, add. C. Pero omite la que sigue hasta: Igitur illam villam Ezkerram, cum suo monasterio 12 Ver nota 11. 13 pertinentiis) sicut supra notavimus cum omni genuitate et integritate deserviendam, (ad summum Dei, C. 14 sociarumque eius, add. C. 15 testamentum) confringere, violare vel disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus et a sancta ecclesia et a comunione corporis et sanguinis Christi segregatus et (cum, add .

C. 16 dimersus, amen.) Et in cauto regali conferat X libras auri; et quod retem-taverit, monasterio reddat duplum, C. 17 Morellus abba confirmans, Ioncius, C. 1 8 G o n z a l v o F e r r a n d e z , C. 19 G o n z a l v o A r d e r i g e t , C. 20 Ferrandez, C. 21 Munnio Gudestioz, add. C. 22 Semenez, C. continúa: confirmans. Sarrazini Alvarez confirmans, Beila Dolquiti confirmans, Gutier Munnioz confirmans, Tellu prebiter confirmans.

XL. De confirmatione Villagonzalvi et Cordovin et Iuniz. 1

Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Hec est pagina confirma-tionis quam fieri iussi ego Sancius rex, una 2 cum uxore mea Urraca regina, in honore scilicet Sancti Emiliani, presbiteri et confessoris Christi. Confirmamus 3 vobis abbati dompno Sisebuto ceterisque servis Dei in arcisterio Sancti Emiliani presbiteri Domino ministrantibus, villas

981 96 Laín y su mujer dan a San Felices de Oca varias viñas en diversos lu-

gares

Becerro, fo l . 112 vuelto-113.

984 97 Sancho II Garcés Abarca, rey de Pamplona, confirma a San Millán

las villas de Villagonzalo, Cordobín y Villajúniz, bajo determinadas condiciones.

Becerro, fo l . 22 (Gótico, fol. 4 y Gótico, fol. 22; Colección, núm. 64 y 65). (B). Becerro, fol. 94 vuelto-95 (C). Ed. Serrano, p. 72-73, núm. 62, siguiendo B.

quas parentes nostri 4, ob remedium animarum suarum antecessoribus vestris, et pocius beatissimo Emiliano devotissime concesserunt, scilicet Villam Gundissalvi et Cordovin et Villa Iuniz 5, tali tenore ut omni anno tribus vicibus, exceptis creberrimis orationibus, specialiter pro remedio animarum nostrarum fiat commemoratio missarum, psalmorum, clamo-rum vestrorum apud Deum, ut obtentu precum vestrarum veniam consequi mereamur nostrarum noxarum. Eoque modo vobis eas confir-mamus 6, ut si quis ex habitantibus in ipsis villis contempserit beatissi-mo Emiliano deservire et perrexerit ad alterius habitationem, precipi-mus ut careat hereditate 7 et domo quam in 8 histis villis posedit.

Si quis autem posterum regum aut principum, comitum vel aliquo-rum hominum, hanc nostram confirmationem violare temptaverit, sit anathema in conspectu Domini, et cum Zabulo in gehenna perpetim penas luat, amen. Insuper ad partem regalem pariat tres libras auri; et duplum ad regulam.

Facta carta confirmationis era Mª. XXa. secunda, in die dedicationis ecclesie Sancti Emiliani, [O]riolus episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Iulianus episcopus confirmans.

Sisebutus abbas Sancti Emiliani exaravit.

113

Deinde transactis annis Munnius episcopus in predictas ecclesias voluit tercias inquirere. Et ego Alvaro, abba de Ocoizta, et episcopo domno Munnio fuimus ante rex Sancio et domna Urraca regina, in concilio de Malilona. Et levaronse seniores terre et populi et testificaron que non habuerunt lege, nisi ad suos sanctos. Et pro iussione Sancio rex, ego Alvarus abba, cum meos fratres iuravi in Sancti Torquati et in Sancti Martini de Foronda. Et fuit nostro monasterio firmato in sua lege, sine pacto.

Et inveni XXXª. eras salsas et uno puteo in Angana habui et tenui in meo iuro, omnes de Terrazos testes.

Regnante Sancio rex in Pampilona, comite Lupe Sarrazinez in Divi-na, Aurivita Didacoz in Estivaliz, Alvaro Sarraziniz in Murielles, saione de comite Munio Balza, decano de episcopo Oveco presbiter de Bergale, comite Garcia Fredinandiz in Castella.

Era Mª. XXa. IIa.

986 99 El presbítero Ionti da a San Felices de Oca dos campos a cambio de

los ciento cincuenta sueldos que había recibido para pagar su rescate de la cautividad en tierra de moros.

Becerro, fol. 113.

984 98

Alvaro, abad de Ocoizta, consigue del rey Sancho II Garcés Abarca en juicio el reconocimiento de que no debía pagar las tercias al obispo diocesano.

Becerro, fol. 70 (Gótico, fol. 108; Colección, núm. 12), que continúa el núme-ro no . 10.

Ed. Llorente, III, p. 107. Ed. Serrano, p. 18, núm. 12.

Ego Ionti presbiter de Sancti Felicis de Auca illo die quando me saccaron de captivitate de terra de mozlemes, abbates et fratres de Sancti Felicis dederunt in mea redemptione C. L. solidos argenti. Et ego Ionti presbiter sic roboro duos meos agros in territorio de villa Domino Assur ad Sancti Felicis. Uno agro est iuxta villa, latus serna de Sancti Felicis; de alia pars, carrera. Alio agro in lomba, iuxta limite de Amuna.

In era Mª. XXa. IIIIa.

112

1 De confirmatione omnium villarum Sancti Emiliani, C. 2 una, om. C. 3 I-ta (confirmamus, add . C. 4 mei, C. 5 scilicet villam Gundisalvi et Cordovin et villa Iuniz, om. C., que en cambio copia: ita nos quoque omnes eas villas quascum-que ecclesia sancti Emiliani habet et est habitura comfirmamus vobis (tali teno-re. 6 eas confirmamus, om. C. 7 omni (hereditate, add . C. 8 quam in) ipsis villis, que Sancti Emiliani sunt, possedit vel ubicumque habuerit beatus Emilianus, C.

114

988 100 Obeco Ferruz y Munio Ferruz de Salinas se ofrecen a Santa María

de Arce, aportando sus posesiones.

Becerro, fo l . 127 vuelto-128 (Gótico, fol. 7; Colección, núm. 66. (B). AHN, San Millán. Carp. 1048, núm. 4. copia siglo XVI, incompleta (C). Ed. Llorente, III, p. 338, siguiendo B. Ed. Serrano, p. 74, núm. 64. Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm. 136, p. 217) (C).

De eras salsas in Salinas de A r c e . Sub Christi nomine redemptoris nos t r i Ego quidem Oveco Ferruci

de Salinas et Munnio Ferruci, spontanea voluntate et pro anime nostre remedium, placuit nos et t radimus nos metipsos ad ecclesie Sancte Marie virginis et genitricis Domini nostris Ihesu Christi, que dicunt de Arce, cum propria ex parte quem ad nos pertienet, id est novem areas salinares, cum suo puteo, iuxta eas habet Munnio Scemenoz; ex alia parte, Eita Didaco; et uno casale, cum suos silos et pomifera, et orte-cello uno super fonte . Hec donata scripta serviat in Sancta Maria per omnia secula, amen.

Si quis au tem ex nostris vel extraneis, aut quislibet homo, hanc nostram donat ionem disrumpere retinuere voluerit, sit a Deo Patrem omnipo ten tem maledictus et confusus, in anathema percussus, et cum Iudas traditore in inferno inferiori damnatus, amen. Et ad regis parte C solidos solvat; et ad regula, duplatum. In manus de patri // spirituali domno Iacenti abbati et omnibus Dei fidelibus ibidem servientibus firma permaneat.

Facta carta in era Mª. [XX] a . VI a . , regnante rex Vermudus in Le-gione et comite Garsia Fedinandiz et cometissa domna Ava in Castella, Aivaro Sarraziniz in Alava.

Nos quidem qui hec dedimus testes ad roborandum tradimus: Munnio episcopo confirmans, abbas Martinus confirmans, Placentius abba confirmans, Paterno fratre confirmans, Felix fratre confirmans, Galindo fratre confirmans, Stephanus presbiter confirmans, Didaco Ovecoz testis, Oveco Didaz testis, Oveco Assurez testis, Alvaro Didaz de Artazo roboravit, Gonzalvo Beilaz saion in Salinas roboraverunt.

115

989 101 Oveco Ariazu entrega a San Esteban de Salcedo una vina sita entre

Rutilanes y Amurr ihur i .

Becerro, fol. 168.

C. X'. VIII. De hereditate de domna Massoara de Grannione. Sub Dei nomine. Ego Massoara t rado corpus et animam meam in

atrio Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et dono una serna in Grannione, latus barrio de Stabiello, iuxta via. De alia pars, rivo; tam mea ratione quam comparatione, ad integritate. Et una vinea que dicunt Malliolo Maiore, in Leva, latus flumen Tirone; de alia pars, via, latus de Monnio Veilaz. Et alia roma, que venit de vinea maiore. Et alia vinea que dicunt de Duranco, in valle de Scemeno. Confirmo pro redemp/ / -tione et remissionem peccatis meis, ad honorem Sancti Emiliani.

Si quis homo de nostris consanguineis aut extraneis inquietare vo-luerit, sit a Domino Deo excomunicatus et maledictus, et cum Iuda traditore habeat port ionem, amen. Et in cauto a parte regis pariet libra auri; et duplum ad regula.

Facta carta in era Mª. XX a . V I I I I a , V o . kalendas mai, rex Vermudo in Legione, comite Garsea Fredinandiz in Castella.

Ego Massoara roboravi et testes tradidi: Monnio Telliz de Basco-niana confirmans, Nunnu Telliz confirmans, Didaco Bascoz confirmans, Oveco Gutier confirmans, Nunnu Belagga et Narriare confirmantes, et multorum aliorum de Grannione et de Corporales hic confirmant et testibus.

Ego Oveco Aviaza trado ad ipsa regula una vinea, inter Rutilanes et Amurrihuri, latus limite; de alia pars, vinea de Vita de Uxani. Era Mª. XX a . VIIª., rex Vermudo.

991 abril 27 102 Massora entrega su cuerpo y su alma al monasterio de San Millán,

aportando varios bienes en Grañón y Leiva.

Beccerro, fo l . 74 vuelto-75 (Gótico, fol. 6; Colección, núm. 67). Ed. Serrano, p. 74-75, núm. 65.

116

Ego Oveco trado ad ipsa regula vinea et ortale, cum pomiferos, et veze in molino de Rovas, in Birviesca.

Ego Fredinandi Nunniz de Colina trado ad ipsa regula una terra in Colina, iuxta via; de alia pars, latus rivo. Et alia terra in Sorripa, iuxta carrera; de alia pars, fonte Perennale. Et vinea ad illa Spina, in Birviesca. Era Mª. XXa. VIIIIª, rex Vermudo in Leone.

Ego Feles trado ad ipsa regula una vinea in vinearum de Amiugo, latus vinea.

Era Mª. XXa. VIIIIª.

991 105 Gómez se entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra, juntamente

con las heredades que tenía en Briviesca.

Becerro, f o l . 117 (Colección, núm. 117).

Ego Gomiz trado ad ipsa regula, simul mecum, mea hereditate, cum meas casas, cum introitus et exitus, in Colina, terras, vineas; in Bir-viesca, tres romas.

Era Mª. XXa. VIIIIª, Vermudo rex.

117

Ego Sarracino trado ad ipsa regula una vinea et una terra in Valle; et sunt latus via.

XIII. De villa Cardenas Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego quidem Sancio rex,

991 103 Oveco y Fernando Núñez de Colina entregan a San Juan y San

Millán de Hiniestra varias heredades en Briviesca.

Becerro, fo l . 116 vuelto.

106 Monio entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra una tierra en el

territorio de Hiniestra.

Becerro, fol. 117. Ed. Serrano, p. 50, núm. 41.

Ego Monio trado ad ipsa regula una terra, in territorio de Fenestra, latus Sarrazino; de alia pars, via vadit.

Era Mª. XXa. VIIIIª. Garsea comes.

[Hacia 991] 1 107 Sarracín entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra una viña y

una tierra, sitas en Valle.

Becerro, fo l . 117.

1 Para la fecha se tiene en cuenta que un Sarracín aparece en el documento

anterior.

992 108

Sancho II Garcés, rey de Pamplona, concede a San Millán la villa de Cárdenas, bajo las mismas condiciones que el infante Ramiro la había poseído durante su vida.

Becerro, fo l . 24 vuelto-25 (Gótico, fol. 1 vo.; Colección, núm. 68). Ed. Serrano, p. 75-76, núm. 66.

991 104 Feles da a San Juan y San Millán de Hiniestra una viña sita en el

viñedo de Amiugo.

Becerro, fo l . 116 vuelto.

118

cum clarissima subole Urraca regina et vina prole Garsea et coniux eius Eximina et Gundessalvo, damus et confirmamus villam cui dicitur Cardenas, que est sita inter Terrerum et Sanctam Ceciliam, cum termi-nis, pascuis, padulibus, montibus, exitus et introitus, domibus, homi-nibus, agris, vineis, ortis, aquis, molendinis, et cum omnibus suis perti-nentiis et dominatione hominum, pro anima filii nostri dulciflui Rani-miri regis, in atrio Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et tibi patri spirituali domno Stephano abbati ceterisque fratribus, tecum Christi iugum confessoris suaviter frequentantibus, ut pro intercessione vestra et omnium sanctorum lotus a sordibus peccatorum, denudatus a maculis delictorum letus mereatur ingredi inter turmas iustorum, merea-mur agnoscere in dextera Dei perfrui regna polorum locupletatum.

Si quis sane, quod fieri minime credimus, hanc nostram donationem in aliquo conatus fuerit disrumpere, filiis aut neptis, sive aliqua persona subrogata, sit a cetu christianorum confusus, et in presenti binas careat lucernas, postque averni non evadat penas, amen. Datum nostrum firmum et incolvulsum permaneat in eternum.

Facta carta in era Mª. XXXª., regnante Domino nostro Ihesu Chris-to et ego Sancio rex, sub eius imperio, in Pampilona.

Sicut filio meo carissimo habui datam et tenuit sine ulla tempta-tione, sic fiat in potestate Sancti Emiliani et ibi degencium fratrum, sana et integra, cum duplo temtu, et cauto decem talenta auri exolvat a parte regis.

Ego Sancio rex signum feci (signo) et testibus tradidi ad roboran-dum. Urraca regina confirmans, Garsea eorundem filius confirmans, Gundessalvus frater eius confirmans, Eximina regina confirmans, Sancio filius Ranimiri regis confirmans, Garsea frater eius confirmans, Sancio filius Gogelmi comitis confirmans, Sisebutus episcopus confirmans, Actus episcopus confirmans, Vincencius episcopus scripsi et confirmo, Garsea abba Albaidensi confirmans, Vincencius abba et iudex confir-mans, Rapinatus abba Pampaniensis confirmans, Fortunius abba Co-bensis confirmans, Iohannes abba Sancte Marie confirmans. Dominico abba Sancte Columbe confirmans, Vigila abba Cironensis confirmans, Belasio abba Sancti Stephani confirmans, Eximinus abba Sancti Georgii confirmans, Fortunius Eximinonis confirmans, alius Fortunius Eximi-nonis confirmans, Fortunius Eximinonis maior equorum confirmans, Furtunius Garseanis confirmans, dominus Exi//minus confirmans, Sancio Belasconis confirmans, Lope Garseanis confirmans, Gomiz ma-iordomus confirmans.

995 109 Oyeco entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra una tierra en el

territorio de Milanes.

Becerro, fo l . 117.

Sub 1 nomine sancte et individue Trinitatis. Ego quidem Garsea rex, una cum coniuge mea Eximina regina et matre mea Urraca regina, damus et confirmamus Deo et Sancto Emiliano, Christi confessori, et tibi patri spirituali Ferrutio abbati ceterisque fratribus ibidem Deo regu-lariter servientibus, unam villam que dicitur Terrero, que est sita inter Villam Iuniz et Villam Dolquit, cum domibus, hominibus, agris, vineis, ortis, molendinis, terminis, id est de Guardia de comite, per semitam, ad Valle de Pozos; deorsum ad illam arborem vallis de Sabriti; et per illum moralem usque ad Portellum medianum; et usque ad illa elzinam, cum pascuis, exitibus et introitibus, et cum suis pertinentiis, ab omni integri-tate, libera et ingenua, absque fossato et omicidio vel saionis ingressu serviat pro animabus nostris in perpetuum Sancto Emiliano, quatenus suis sanctis precibus et omnium sanctorum veniam consequi mereamur facinorum nostrorum, in futuro 2 ingredi inter turmas iustorum, et possessores esse regni polorum, amen.

Si quis autem filiorum nostromm aut nepotum, vel de aliquis de genealogia nostra, disrumpere temptaverit donationem nostram et substrahere eam voluerit de monasterio Sancti Emiliani, sit a Deo male-

1 19

Ego Oveco trado ad ipsa regula una terra in territorio de Milanes, latus de terra de Assuro; de alia pars, via. Era Mª. XXXª. IIIª.

996 110 García II Sánchez el Temblón concede a San Millán la villa de

Terrero, con sus términos y habitantes, especificando las condiciones correspondientes.

San Millán, leg. 15, copia en visigótica (B). Becerro, fol. 23-23 vuelto (Gótico, fol. 4 vo.; Colección, núm. 69) (C). Ed. Serrano, p. 76-77, núm. 67.

dictus, et a cetu christianorum separatus, demumque in inferno inferiori eternas cum zabulo sustineat penas, amen. Insuper ad regalem partem exolvat decem libras auri; et duplum ad regulam.

Facta carta donationis in era Mª. XXXa, IIIIa., regnante me rege Garsea, sub imperio Dei, in Pampilona, una cum coniuge mea Eximina regina, et regnantibus matre mea Urraca regina et fratre meo Gundis-salvo in Aragone.

Ego Garcia rex, qui hanc scedulam fieri iussi, confirmatores et testes ad roborandum tradidi, et hoc signum (signo) feci, Eximina regina coniux mea confirmans, Urraca regina mater mea confirmans, Gundis-salvus frater meus confirmans, Santius filius meus confirmans, Santius filius Ranimiri regis confirmans, Garsea frater illius confirmans, Sancius filius Eogelmi comitis confirmans, Sisebutus episcopus confirmans, Belasius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Gomiz abba Cironensis confirmans, Vincencius aba et iudex confirmans, Blasius abba Albaidensis confirmans, Fortunius abba Cobensis confir-mans, Blasius abba Sancte Columbe confirmans, Sancius abba Soggi-nensis confirmans, Eximinus abba Sancti Georgii confirmans, senior Fortunio Scemenones confirmans, alius Fortunius Scemenonis confir-mans, Fortunius Garsie confirmans, Simeon Sancii confirmans, Sancius Blasii confirmans, Santius Fortunionis confirmans, Garsea Sancii maior-dompnus confirmans, Blasius Fortunii architriclinus confirmans, Lupus Eimeci maiorequorum confirmans, omnis curia palacii regis Garsie confirmatores et testes.

Ego autem Sisebutus presbiter, per iussionem regis Garsie, hanc scedeulam exaravi, testis.

997 111 Garcia II Sánchez el Temblón otorga a San Millán el uso del agua

proviniente del valle de Alesón para regar las posesiones que tenía en Nájera durante la noche del martes y todo el miércoles.

Becerro, fol. 36-36 vuelto (Gótico, fol. 5; Colección, núm. 70).

Ed. Serrano, p. 78-79, núm. 68.

1 2 1

LXX. VI. De aqua ad rigandum vineis in Naiera ex valle Alesonis. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego quidem Garsea rex,

cum coniuge mea Eximina regina et matre mea Urraca regina, damus et confirmamus aquam illam que venit ex valle Alasonis ad irrigandas vineas Sancti Emiliani et hereditates que sunt in Naiera, id est tercia feria tota nocte et quarta feria tota die, offerimus supradictam aquam Deo et Sancto Emiliano Christi confessori et tibi patri spirituali Ferru-cio abbati ceterisque fratribus, tecum Christi iugum regulare portan-tibus, presentibus, succedentibusque omnibus, pro animabus nostris et parentum nostrorum, quatenus per huius patroni nostri Emiliani inter-cessionem et precum vestrorum orationem consequi valeamus in pre-senti vita omnium facinorum nostrorum expiacionem, demumque cum Christo Ihesu et eius electis obtinere mereamur gaudia summe felicitatis in seculis sempiternis, amen.

Si quis vero regum, vel comitum aut principum, vel quislibet de genere nostro seu quelibet extra subrogata persona, in aliquo dona-tionem nostram disrumpere temptaverit, aut de monasterio Sancti Emiliani subtrahere voluerit, sit a cetu omnium christianorum separa-tus, et a corpore Christi et eius sanguine sacro excomunicatus, et a limine sancte matris ecclesie alienatus, et a consorcio omnium sancto-rum segregatus, demumque cum zabulo et eius ministris et cum Iuda Scarioth eternas luat penas perpetualiter in inferno inferiori, amen. Insuper pro retemptatione pectet ad partem regalem duas libras auri cocti; et duplum ad regulam.

Facta carta donationis et confirmacionis // in era Mª. XXXª. Va., me Garsea rege sub imperio Dei in Pampilona, una cum coniuge mea Eximina regina, et regnantibus matre mea Urraca regina et fratre meo Gonzalvo in Aragone.

Ego namque Garsea rex, qui hanc scedulam fieri iussi, confirmatores et testes ad roborandum tradidi, et propria manu hoc signum (signo) feci. Eximina coniux mea regina confirmans, Urraca mater mea regina confirmans, Gonzalvus frater meus confirmans, Sancius filius meus confirmans, Sancius filius Ranimiri regis confirmans, Garsea frater illius confirmans, Sisebutus episcopus confirmans, Blasius episcopus confir-mans, Garsea episcopus confirmans, Vicencius abba et iudex confir-mans, Blasius abba Albaidensis confirmans, Blasius abba Sancte Columbe confirmans, Gomessanus abba Cironensis confirmans, sennor Fortunio Simeonis confirmans, sennor Fortunio Garsie confirmans, Sancius Blasii maiordomus confirmans, Sancius Fortunionis architri-

1 2 0

1 C copia esta rúbrica: Xo. IIII. De villa Terrero. 2 vero, add. C

clinus confirmans, Garsea Sancii maior equorum confirmans, omnis curia palacii regis Garsie confirmans.

Sisebutus presbiter exaravit.

CCXI. De Sancta Eolalia in rivo de Flumenciello et de Sancti Christofori in campo de Paggares

Sub trino eximio et sancta Trinitate // per trinum corde credidit et lingua loquitur. Nos prolati qui fuimus in fide Christi donati et traditi, ego igitur Elvira et filio meo Alvaro, qui es contracto, pro remedio animarum nostrarum et pro luminaria altariorum, pro elemosina pau-perum, sic tradimus nostras hereditates proprias que habuimus de nostris parentes, de Flain Rodriz et de domna Flambla, in nostras villa pernominatas in Bergonda, tercia parte; et Sancta Eolalia de rivo de Flumenciello, ab omni integritate, cum sernas et vineas, et cum ortos et linares; et in ipso flumen, quatuor casas, molinares: una super casa, latus via qui discurrit ad Salinas; alia ante casa; tertia, in illa Conca; quarta, so illas Torrientes, ab omni integritate.

Et illos exitos pernominatos de illo vado de Cabasedo usque ad illas mestas d'Ebro tras aqua. Et de ante aquam, de dextero et sinistro, cum suos balleios, de termino ad termino, ab omni integritate. Et in Elzedo, tertia parte. Sancti Christoval de campo Paggares, ab omni integritate. Assensio de Miggaradas, ab omni integritate.

Istas villas pernominatas, cum exitos et introitos, cum montes et fontes, cum pratis et pascuis, et cum nostras hereditates sic nos tradimus ab omni integritate ad Sancta Maria de Cassiera et ad tibi Assur et collegium fratrum ibidem habitantibus, per in seculum seculi, amen.

123

Et si aliquis homo de aliqua parte, aut de gens nostra, voce suble-vaverit aut in iudicio compulsaverit, pariet ipsas villas et ipsas molina-rias, ipsas hereditates cum tales ecclesias duplatas vel melioratas, in talis locis cum quales fructus advenerit, et ad pars comiti C solidos dissolvat, et ad parte regula V libras de auri cocto.

Facta carta testamenti in die quod erit V kalendas aprilis, in era DCCCCa. La. Ia., regnante rege Vermudo in Legione et comite Fernan-do Diaz in Lantarone.

Et ego Elvira et filio meo Alvaro, qui hanc pactum fieri audivimus facere, relegendum cognovimus vel audire vel donatione confirmare, manus nostras (dos cruces) signos fecimus, et testibus tradimus et hic roboravimus: Fredulfus clericus hic testis, Cardellus presbiter hic testis, Petrus presbiter hic testis, Sesebutus hic testis, Nani hic testis.

Feles presbiter scripsit, testis et confirmans.

De Sancti Sebastiani ipsa est modo decania. Sub nomine Christi. Ego igitur Feles, spontanea voluntate mea,

trado me ad atrio Sancti Iohannis de Fenestra, cum mea propria ecclesia vocata Sancti Sebastiani, cum suos libros et casullas, cum exitu et re-gressu et suo ortale, cum pomiferos. Et vinea in vinearum de Birviesca, in valle de Rota, latus vinea de fratres de Fenestra; // de alia pars, vinea de Alvaro. Et una terra iuxta calçata, latus terra de fratres de Bovatella.

Si quis homo hanc meam donationem in aliquo retemtare voluerit, sit a Deo omnipotente maledictus, et a comite partis exolvat duas libras de cocto auri. Et retemtum, ad monasterium duplatum.

Facta scripta in era Mª. XXXª. Va., rex Vermudo in Leone, et comite Sancio Garceiz in Castella.

122

[997? ] marzo 28 112

Elvira y su hijo Alvaro dan diversas propiedades al monasterio de Santa María de Quijera, cercano a Orbañanos.

Becerro, folio 161-161 vuelto (Gótico, fol. 91; Colección, núm. 15). Ed. Serrano, p. 21-22, núm. 15, con fecha 913.

997 113 Feles se entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra, aportando su

iglesia de San Sebastián con sus libros y posesiones.

Becerro, fol. 116-116 vuelto.

124

997 114 Galindo y su mujer Urreza, con Oveco y su mujer Anderazo dan a

San Juan y San Millán de Henestra los campos y viñas que tenían en Falariza.

Becerro, fol. 116 vuelto.

terra illa de Bita Iohannes usque ad illa via que vadit ad mercato, in capite padulis. Et una serna in Asperiellas, per medio via ad mercato decurrente. Et una vinea in Losa.

Ista omnia, cum illo monasterio Sancti Emiliani, confirmo in Sancti Felicis de Auca per infinita seculorum secula, amen.

Si quislibet homo hanc meam donationem in aliquo devellere vel auferre conaverit, sit a Domino Deo maledictus, et cum demonibus eterno igni mancipatus, et cum Iuda traditore in inferni voragine sit dimersus, amen. Et insuper a comitis parte exolvat quinque libras auri; et quod retemtu ad regula duplatum.

Facta carta sub era Mª. XXXª. VIa., comite // Sancio in Castella et senior Assur Nunnez dominante Ponticurvo.

Ego senior Beila Gundissalvez, qui hanc donationem feci, confir-mavi et testes subscripsi. Feles Pascualez testis, Alvaro Gomiz testis, Tellu Didaz testis, abbate Vita testis, Beila Gutier testis, Fredinando Sarrazinez confirmans, Gonzalvo Monnioz confirmans et testis.

De monasterio Sancti Emiliani de Porcilis. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego senior Beila Gundisalvoz,

mea propria voluntate, pro peccatorum meorum ablationem et sanc-torum adquirendam intercessionem, offero et perpetualiter concedo ad atrium Sancti Felicis Aukensis meo proprio monasterio quod dicitur Sancti Emiliani de Porcilis, cum omni integritate, cum exitu et introitu, in montes et fontes et pratos, operabiles ac pascibiles, id est de illa fonte de Porcilis usque ad agro de Eita Gomiz et serna ipsa de illo Roio, integra, cum suo campo in capud; et trans monasterio illo valle toto ad integritate usque ad illa via que discurrit a Dentio. Et illo alio valle de

XVI. De vineis de dompno Gomiz priore. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego dompno Sancio de

albergueria Sancti Emiliani conparavi de argento de dompno Gomiz priore duas vineas in Teiares: una ex his de filias de Sancio Garceiz, de dompna Bona et Scemena, latus de Garcia Ferrero, in XX t i. IIIes. solidos argenti, cum raisce pro mortua. Alia vinea de Gomiz, nepus de Iohanne Clementi, latus via que vadit a Cordovin, in XI solidos argenti, cum raisce pro mortua. Cauto retemtu, LXª. solidos; et duplo ad regula.

Sunt testes Dominico Scemeno et Dominico Monnio et Enneco Garcia et dompno Beila et dompno Scemeno et Azenari de Cannas.

Era Mª. XXXª. VIIª.

125

Ego Galindo et uxor mea Urreza et ego Oveco et uxor mea Ande-razo tradimus ad ipsa regula nostros agros et vineas in Falariza.

Era Mª. XXXª. Va., comite Sancio in Castella, Vermudo rex.

998 115 El señor Bela González entrega a San Felices de Oca el monasterio

de San Millán de Porcellos, así como otras posesiones en Asperillas y Losa.

Becerro, f o l . 113 vuelto-114 (Gótico, fol. 80 v o ; Colección, núm. 71).

Ed. Serrano, p. 79, núm. 69.

999 116 Don Sancho de la alberguería de San Millán compra dos viñas en

Tejares y otra en la vía que iba a Cordobín.

Becerro, fol. 8.

Ego Aieru trado ad ipsa regula una terra in arroio de Cameno, iuxta calzata; de alia pars, flumen Besga, ad duos modios seminatura. Et duas vineas: una ex his trans fonte de Herri, latus terra de Tellu Sarraziniz; de alia pars, semitario qui vadit ad Birviesca. Alia vinea in valle de Rota, in Arenas, latus vinea de Oria; de alia pars, vinea de Maria.

Era Mª. XXXª. VIIIª.

Ego Zite Ferrandez et fratres mei tradimus divisa que habuimus de patre nostro Annaia Monnioz et media de illa ecclesia Sancti Clementi hic roboramus.

Nos uero omnes una pariter singillatim ad honorem Sancti Emiliani roboramus supra scripta. Ego Fortun Garceiz et domna Maior, et Gonzaluo, et Bellita, et Caruto, et Beila, et Galindo, et Didaco, et Sarrazino, et Agomar, et Uincenti, et Garcia, et Monnio, et Iohanne, et Alfonso, et Citi, et Oro Bellito, et Oueco, et Martino, et Oueco, et Sarrazine, et Monnio et Gontrueda, et Citi Ferrandez. Ut per omnia secula serviant in Sancti Clementi.

Si quis vero homo ex nostris propinquis aut extraneis super hanc nostram infertionem in aliquo disrumpere voluerit, si a Deo omni-potentis maledictus et confusus, et cum Iuda traditore sit fortitus, amen. Et a parte regale exolvat III libras de cocto auri, et quod retemptatum ad regula duplatum restituat.

Ego domna Alba trado ad regula de Salceto agro in rivo de valle Orcanos. Alio in Tollemancos.

Ego Oveco trado ad ipsa regula una vinea in territorio de Ripiella, iuxta vinea de Assuri presbiteri de Assensio; de alia, carrera. Et con-paravi illa de Iusta et de Iohannes in XX solidos. Era Mª. XXXª. VIIIIª, Alfonso rex in Leone.

Ego Amunna et Gomiz tradimus ad ipsa regula terras et una vinea in Atapuerca, iuxta rivo de Hepello; de alia pars, terra de Garcia. Et alia terra in Audita de Atapuerca, latus de terra de Nunnu; de alia pars, Molares. Et una vinea in Birviesca, in valle de Sancte Marie, latus vinea d'Elberanti.

Era Mª. XXXª. VIIIIª, comite Sancio.

126

1000 Ayero entrega a San Juan y San Millán de Hiniestra varias

posesiones.

Becerro, fol. 118 vuelto.

127

[¿Siglo X?] 119 Doña Alba dona a San Esteban de Salcedo un campo en río de valle

de Huércanos.

Becerro, f o l . 168.

1001 120 Oveco da a San Juan y San Millán de Hiniestra una viña.

Becerro, f o l . 117 .

[¿Siglo X ? ] 118 Zite Ferrández y sus hermanos dan a la iglesia de San Clemente una

dehesa que tenían de su padre.

Becerro, fol. 143.

1001 121 Amuna y Gómez entregan a San Juan y San Millán de Hiniestra una

viña y tierras sitas en Atapuerca.

Becerro, fol. 117.

Ego Tellu Lupez trado ad ipsa regula duas vineas in Matrinnana, latus vinea de Nunnu Alvarez. Alia vinea in Fresceneta. Et quarta parte de alia vinea in Matrinnana. Et media vinea de donna Palla. Et quarta parte de vinea de Amufeles. Et VII eras in Salinas. Et medias de illas casas de Salinas.

Era Mª. XXXª. VIIIIª.

1003 123 Sancho, conde de Castilla, da a San Millán la villa de Quintanilla, en

la Bureva.

Becerro, fol. 72-72 vuelto (Gótico, fol. 95; Colección, núm. 73). Ed. Serrano, p. 80-81, núm. 71.

129

Facta carta in era Mª. X a . Ia. Ego igitur Sancius comes et Urraca cometissa, qui hec dedimus,

testibus tradimus et roboramus. Petrus episcopus testis, Fernando Beilaz testis, Oveco Alvarez testis, Beila Alvaroz testis, senior Assur Nunniz dominante Ponticurbo testis. Aivaro Gomiz testis, Tellu Didaz testis, Beila Gutier testis.

Ego Belasius abba comparavi una terra de Nunno, cum duos ma-zanos, in Colina, iuxta rivo; de alia pars, via vadit, in X solidos argenti.

Era Mª. X'a. Ia . , comite Sancio.

De villa Quintaniela, in Borueva. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur Sancio comite et

Urraca cometissa, soror mea, placuit nobis ut pro anime nostre reme-dium, concedimus et confirmamus ad atrium beati Emiliani et tibi patri Ferrucio abbati et ceteris monachis ibi Deo servientibus villulla nomine Quintaniella, sita inter Soto longo et Navas, ad integritate, homines, cum terris, vineis, pratis, pascuis, cum exitus et introitus, et equalem cum Soto longo et Navas et in illa via de Vallego, ita ut in pressuras et ligna cedenda // omnibus locis cum villas predictas equale censura genua et libera, absque homicidio et fornicio, et sine fossato vel nubdua et saionis ingressio, per omnia secula serviat in Sancti Emiliani.

Si quis autem, quod absit, homo ex nostris propinquis vel extraneis hanc nostram offercionem in aliquo temerare disrumpere voluerit, sit a Deo Patrem omnipotentem excomunicatus et confusus, vel cum Iuda traditore sortitus, amen. Insuper ad comitis partem exsolvat sex libras cocto auri. Et quod retemtu, restituat duplatum.

Ego Nunnu vendi terra mea, cum duos mazamos, in aditu de Colina, iuxta rivulo; de alia pars, via vadit, ad tibi abbas Belasio in V solidos argenti.

Era Mª. Xa. Ia. comite Sancio.

128

1001 122 Tello López entrega a San Esteban de Salcedo dos viñas en

Matriñana y otros bienes.

Becerro, f o l . 168.

1003 124 El abad Blas de San Juan de Hiniestra compra una tierra a Munio por

diez sueldos. Becerro, fo l . 117 vuelto.

1003 125 Nuño vende al abad Blas de San Juan de Hiniestra una tierra por cin-

co sueldos. Becerro, fo l . 118 vuelto.

1004 126 Alfonso González entrega a San Felices de Oca una viña sita en

Cellorigo.

Becerro, fol. 113.

1005 127 Alvaro y Oveco venden a San Juan y San Millán de Hiniestra una

tierra.

Becerro, fol. 118 vuelto.

1005 128 Sarracina y su hija Munina donan a San Juan y San Millán de

Hiniestra una tierra sita en Briviesca.

Becerro, fol. 117 vuelto.

Ego Sarrazina et filia mea Munnina tradimus ad ipsa regula una terra in Birviesca, in val de Zonio, latus terra de Munnio; de alia pars, via vadit ad Cereso.

Era Mª. X'a. IIIª., comite Sancio.

De hereditate in Ventosa, de Tolsanctos 1. In Dei nomine 2. Ego quidem humillima omnium Christi ancillarum

Mamadonna 3, ob meorum remissionem scelerum, licet in angustia mortis hora sistens, tamen sincera voluntate et spontanea actione, trado corpus et animam meam ad atrium beatissimi summu archangeli Micae-lis et ad honorem sanctorum apostolorum Petri 4 et Pauli et sancti Pela-gii, quemadmodum in primordio 5 mee ingressionis monasterii per manus domne mee abbatisse Gelbire condonavi coram Deo et reliquiis predictis et sororibus presentibus, ita nunc coram omnibus sororibus et ceteris mee infirmitatis obsequio assistentibus, ad honorem sanctorum sub quorum adnotatione vita mea hucusque Deo condonante perducta est, facio confirmationem et corroborationem ex omnibus que per secu-larem sollerciam mihi adventa esse noscuntur. Id est sunt in Ventosa undecim casatos; et in Rivulo sicco, octo 6 casatos. In Cucurullus, ter-ciam parte et meum palatium in Ventosa, cum terris et ferragines, et 7

pomariis, cum ingressu et regressu, in ecclesiis, in omnibus montibus 8 et fontibus, in padulibus, et quicquid ex mea pertinentia inventum ubique fuerit 9, cum omni integritate deserviat ad atrium sancti Michaelis, iure perpetuo.

Si quis vero ex meis propinquis, consanguineis seu extraneis, hunc meum donativum violare voluerit vel disrumpere, sit a Domino Ihesu Christo condempnatus ac maledictus 10, demumque cum Iuda traditore eternas penas sustineat luiturus, per infinita seculorum secula 11, amen. Insuper ad partem regis VII aureas persolvat libras; et ad regulam, du-platum eo quod retemptavit.

Facta conscriptio donationis et confirmationis sub era Mª. X'IIIIa., die Va. feria, II idus novembris, regnantibus 12 rege Aldefonso in Le-gione et comite Sancio in Castella, in regnis suis.

Ego enim Momadonna abbatissa, que hanc donationem et confirma-tionem feci, et relegentem audivi, manu mea signum impressi (signo) et testes ad roborandum conscripsi: Petrus episcopus confirmans, Ferran-

1 3 0

Ego Alfonso Gundissalvez trado ad Sancti Felicis mea vinea in Deocium de Cellorico, in valle Ermegeldo, latus vinea de Beila Gundi-salvez; de alia parte, via vadit ad Castriello et ad Iuncaria et ad multis locis.

Era Mª. X'a. IIa., comite Sancio et Alfonso rex.

Ego Alvaro et Oveco vendimus terra nostra in Auditu de Fenestra, iuxta terra de comite Sancio; de altera pars, terra de Patre, ad tibi abbas Belasio, XX solidos argenti.

Era Mª. X'a . IIIª., comite Sancio.

131

1006 noviembre 7 129 Momadona, en la hora de su muerte, ratifica la donación de todas

sus propiedades hechas en el momento de su profesión religiosa.

Becerro, fol. 92 vuelto-93 (Gótico, fol. 21; Colección, núm. 74) (B). Becerro, fol. 222 vuelto (C). Ed. Serrano, p. 81-82, núm. 72. siguiendo B.

1 3 2

1 En C hay esta rúbrica: CCC. LXVIIII. De collazos in Ventosa, in Rivosicco, in Curullus. 2 In Christi nomine redemptoris nostri (Ego, C. 3 ancillarum) tam Deo inbuente domna Momadonna, (ob, C. 4 Micaelis) et sanctorum (Petri, C. 5 primordia, C 6 XIII, C.s, 7 et cum aqua qua solent rigari ille ferra-gines, hoc est in die iovis in nocte et in die veneris per totum diem, usque ad diem sabbatum, et cum, add. B. 8 ecclesiis), in hominibus, in (montibus, C. 9 post ad partem monasterii, add B. 10 et a cetu omnium christianorum segregatus, demumque cum diabolo et, add. B. 11 per infinita seculorum secula, om. C. 12 regnantibus) Ildefonsus rex et comes Sancius (in regnis suis, C. 13 Rodrico Gutierrez confirmans, om C. 14 Tolsanctos) testis. In manu Tellu presbiteri sunt roboratii C.

CLXXX. De hereditatibus Sancti Felicis de Oka a domna Gotina datis.

In Dei nomine. Magnus est titulus traditionis quod nullus hominum in suis actibus disrumpere potest. Ideo ego Gotina sic mihi placuit prona mea voluntate et grato animo, pro timore Dei et salvatoris nostri Ihesu Christi, pro remedio anime mee, ad redimenda peccata mea, sic trado anima et corpus meum ad atrium Sancti Felicis Aukensis et re-liquas ibidem reconditas, et ad regula ipsa sancta et abbate Munnio Azenarez et ad sua collacione sic trado et roboro mea quinta in propria mea hereditate que habeo de meos parentes Gutier Rodriz et Guntrue-da: duas sernas pernominatas la una est sub villa Beila Gomiz, in rivo Aukensi; de parte de villa currit rivulo qui venit ad Valdielles et cadit in

1 3 3

rivo Maiore; et per illum rivum Maiore in iuso usque ad terram de Sarrazin Didaz de villa de domno Assur, et de sursum est via que vadit de Oka ad Bervesca.

Et alia serna est in summo de Valdiella; et incipit in costa de parte de villa Paterna de limite ad limitem usque ad via que vadit ad valle de Carrias et ad Cereso; et de una parte, semita que exit de villa Paterna et vadit alla carrera, et alla lomba; et ex alia dextera parte est una ripella. Et de alia parte ubi incipit illa serna est lumbo qui descendit ad vallem; et de illa parte de villa Paterna est uno foio in ipsa serna; et de parte dallende est una terra de Munnata; et de sursum est terra de filios de Zidurra de Oka et alias hereditates aliorum hominum; et subtus illam sernam est terram de Armenter // Didaz de villa Paterna, et alias heredi-tates.

Et insuper dono in villas, cum suos homines et suas hereditates, terras, vineas, montes, fontes, padules, pascentes, exitus et reditus, in omnibus terminis, domibus cum totis hedificiis, quantum potueritis tu Monnio abba et tuis fratribus inveniri nostra quinta tam inmobile quam eciam mobile, in equas, in boves, in cavallos, in frenos, in sellas, in oves, in genabes, in plumazos, in vasis argenteis, et in quantum potui ego Gotina ganar cum meo domno Beila Gonzalvez, de illo medio vestra quinta, cum illas duas terras supradictas: la una sub villa Beila Gomiz; et la altera, in summo de Valdiellas.

Et si post hodie vel tempore aliud aliquis homo de pertinentibus meis, sobrinis aut germanis, aut aliquis homo de aliqua parte, pro ipsa quinta vel ipsas duas terras inquietaturus advenerit, et hunc meum factum ausus fuerit temptate vel disrumpere voluerit, in primis non efugiat ira Dei, et cum Iuda traditore habeat porcionem in inferno inferiori, et in hoc seculo careat lucernas fronti sui, et pro dampna secularia inferat a parte ecclesie ipsa quinta, et ipsas duas terras vel quantum petierit, duplato et meliorato, a parte comitis D solidos solvat, et scriptura ista vel traditionis plenissimum roborem vel tenorem obtineat.

Facta huius scriptura traditionis sub die pridie nonas ianuarii, era Mª. X'a. V a . , rex Alfonso in Legione et comite Sancio in Castella.

Ego Gotina, qui hanc scripture traditionis et confirmationis fieri iussi, et relegente audivi, manu mea roboravi (signo), testes tradidi ad roborandum: Munnio Ovecoz hic roboravit et signum m feci (signo), Gutier Rodriz hic roboravit et signum fecit (signo), Haci presbiter hic roboravit et signum fecit (signos,), Assur presbiter hic roboravit et signum fecit (signo), Garcia hic roboravit et signum fecit (signo), Al-

do Eilaz confirmans, Oveco Alvarez confirmans, Rodrico Gutierrez con-firmans 13, Beila Alvarez confirmans, Don Lezeno merino de Cereso confirmans, Blasco Ovecoz confirmans, Munnio Ferrandez de Tol-sanctos confirmans, omnes sorores que tunc presentes fuerunt confir-mans 14.

1007 enero 4 130 Godina, mujer de Bela González, se entrega a San Felices de Oca,

juntamente con dos sernas y otras propiedades.

Becerro, f o l . 111-111 vuelto (Gótico, fol. 133; Colección, núm. 75). Ed. Serrano, p. 82-83, núm. 73.

134

fonso presbiter hic testis et signum fecit (signo), Assur hic testis et signum fecit, in manu de Munione abbate sumus omnes roborati et scripsit.

1007 julio 25 131 El conde Fernando Ermenegíldez y su hermano Muño agregan el

monasterio de San Celedonio y Emeterio de Taranco al monasterio de San Millán de la Cogolla, señalando las posesiones de aquél.

Becerro, fol. 178-178 vuelto (Gótico, fol. 15; Colección, núm. 79). Ed. Serrano, p. 87-88, núm. 77, con fecha 1009.

CC. LXVI. De monasterio Sancti Emeteri et Celedoni de Taranco, in Mena, et Sancte Marie de Antuzanos.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gratia Dei comite Fernando Ermegieldez, simul cum frater meus Monnio Ermeldez, ob remissionem peccatorum nostrorum et remedio animarum nostrarum, atque pro animas parentum nostrorum remissio vel genitibus, prona et spontanea nobis accessit voluntas ut contribueremus in honore beatissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi, necnon et ad titi patri spirituali presenti Ferrucio abbati, omnibusque clericis fratribus et sacerdotibus tecum ibi commorantibus, monasterium reliquias ferente Sancti Emeteri et Celedoni consecratum in territorio Mene, in Taranco, cum suis domibus et pertinentiis, ad integritate, sicut in regulas proprias resonat. Et Pienza, cum suis villis, scilicet Barzena, cum Antuzanos et Mingon, nostra pertinencia cum omni integritate. Et in villa Enzilis, varrio de iuso. In villa Conparate, II varrios. Villa Amate, integra. In Torres, tercia parte. In Ripiella, I solar. In Barceniella, III solares et medio molino de Vengo. Et illum lacum de Antuzanos, cum suo canna-le, ad integritate. In Sopenna, I solare. In Berezedo, media villa. Sancta Maria Formaza, cum suis divisis in omnibus locis, ad integritate, tam in montes quam in fontes et hereditate. In Nahaia, I solare de Monnio Didaz, qui fuit piscatore de comite Fernan Pelaez. In Baranda, I solare. In Bustello, de molione ad sursum In villa Pergui, de ponte ad sursum. In Mimeo, II solares. In Cepolleros, illos nostros palacios, cum omni pertinentia. Et in rivo de Cereso, cum suos geniores homines, terris, vineis, ortos, molinos, cum ingressibus et exitibus eorum.

Istis dicti in omnibus locis, cum suis divisis, cum hominibus ibi habitantibus. Ita tamen ut in nulla paria, neque in homicidio, neque in fossatera, neque in nulla causa sint permixti cum hominibus illis, set liberos et inienuos ab omni potestate regum et dominorum, ut a Do-mino mercedem accipiamus, concedimus et confirmamus per in secu-lum seculi serviant Sancto Emiliano.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut // principum, co-mitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblata tollere retemptaverit, vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit omnipotenti Deo maledictus et confusus et tocius christianitatis separate, et post cum Iuda Domini traditore in inferno baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regis persolvat duo talenta auri; et ad regula, duplum.

Facta carta donationis sub era Mª. X' a . V a . , IIa. feria, VIII kalendas augusti.

Ego comite Fernando Ermeldez et frater meus Monnio Ermeldez, qui hanc paginam fieri iussimus, manus nostras signos fecimus (sig-nos), iniecimus et testes ad roborandum tradimus, inperante Sancio rex Pampilona et Naiera, comite Sancio in Castella: Benedictus episcopus confirmans, Sancius episcopus confirmans, sennor Lope Sanchiz con-firmans, sennor Lope Ennecones botellarius confirmans, sennor Enneco Sanchez confirmans, sennor Fortun Belaschez confirmans.

Ego Eximinus iubente comite Fernandiz et frater eius Munnio Ermeldez interfui conscriptor scilicet et testis.

In nomine Christi redemptoris nostr i Ego Alvaro Dominicoz de Faiolas et uxor mea Goto, propria nostra voluntate, in presentia Blasio abbate, tradimus nos medipsos cum corpore et animas nostras ad hono-rem et ecclesiam Sancti Emiliani, cum omnia nostra hereditate quem ad

135

1007 132 Alvaro Dominico de Fayolas y su mujer Goto, en presencia del abad

Blas de San Juan y San Millán de Hiniestra, se entrega a este monasterio con sus bienes.

Becerro, fol. 163 vuelto-164.

136

nos pertient de avobus et parentes et ganantia, terras, vineas, ortos et eras pomiferos, et in molino de Moriana, in XV dies, media vice, et in mo-lino de Tablaniello, media vice, cum omni integritate, per omnia secula serviat in Sancto Emiliano, amen.

Si quis autem homo hanc nostram offercionem quam dedimus in Faiolas retemptate, minuere voluerit, sit a Deo omnipotenti maledictus et confusus, amen. Et ad regis partem exolvat libra auri; // et ad regula duplum.

Nos qui hec fecimus testes dedimus: Beila Didaz et Lope Fortunio-nis et Dominico Didaz et Alvaro Annaiaz et domno Martini de Moriana et Beila Flaguinez et Monnio Iohannes et Beila Tellez et Alvaro Quiri-zi testes.

Et ego Blasio abba hereditate que a tibi Goto pertient dono in vita tua, et post obitum tuum sit in Sancto Emiliano.

Era Mª. Xa. Va.

Sancta Maria, in territorio de Fonte Oria, cum terris, vineis, molinis et defensa, latus casa, exitus et regressus, cum omni pertinentio, ab omni i n t e g r i t a t e . Hec predictu libero et genuo habeas, possideas tu domno Martino et cunctis fratribus tuis, et post te cui successuri erunt, ut pro me ad Dominum in sacris orationibus memores sitis per omnia secula, amen.

Si quis autem homo ex meis successoribus, propinquis vel extraneis, vel cuilibet homo, hanc meam donationem vel confirmationem in ali-quo disrumpere voluerit, in primitus careat binas lucernas, et sit a Deum omnipotentem maledictus et cunfusus, et cum Iudas Domini proditore sortitus. Insuper ad comitis terre exsolvat talenta auri; et quod retemtu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. X'a VIa. Ego quidem Sancius comes, qui hec iussi fieri, testes // ad robo-

randum tradidi: Sisebutus episcopus confirmans, Belasius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, domno Momelle testes, dom-no Gabrielle testis, Cigga Arias testis, domno Gannone testis.

De monasterio Sancti Emiliani de Revenga, cum suas decanias. Sub nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego igitur comite

Sancii, tocius Castelle regente, placuit mihi omni afectu, toto corde devocione animo, ut pro me anime remedium, concedo et confirmo ad tibi abbate domno Martino presbiter et sociis tuis fratribus unum mo-nasterium desertum in villa nominata Revenga, reliquis ferente Sancti Emiliani vocato, cum terris, vineis, defensis et terminis, cum omni per-tinentio ac libero, cum castello Bustare; et alia ecclesia Sancti Andres apostoli, in Fonte Oria, iuxta rivo que dicunt de Lopo, cum terris, vineis et pertinentio. Et alia ecclesia Sancta Eolalia de Tormiellos, latus villa sita inter duas vias, cum terris, vineis et pertinentio. Et alia ecclesia

CC VII. De hereditates Sancti Mametis, iuxta Ovarenes et de inquoatione ecclesie.

Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego Iohannes presbiter, remi-niscor facinora mea et pro redemptione anime mee, trado corpus et anima mea sub atrio Sancti Mametis et Sancti Michaeli et sancti Martini in loco qui dicitur Ovarenes et Panticurvo, presenti abbati domno Iohanne, cum collegio fratrum, trado hic de herentia mea quam subs-tancia concedo una vinea. Et una serna in territorio in Cova de Gallecos. Et illa vinea iuxta vinea de Oveco; de alia pars, terra de Iuliano. Et illa serna, ad latus terra de Flaino; de alia pars, iuxta via publica. Et duos boves, uno asino, VII carros de cevera, inter tritico et ordio, VIII libros.

137

1008 133 Sancho, conde de Castilla, da al abad Martín y sus compañeros el

monasterio arruinado de San Millán de Revenga, con sus propiedades, y tres iglesias en Revenga, Hontoria del Pinar y Tormilos.

Becerro, fol. 71 vuelto-72 (Gótico, f o l . 94; Colección, núm. 78). Ed. Serrano, p. 86-87, núm. 76.

1008 134 El presbitero Juan se entrega al monasterio de San Mamés de

Obarenes, aportando sus bienes

Becerro, f o l . 130 (Colección, núm. 76). Ed. Serrano, p. 83-84, núm. 74.

138

casulla linea, cupas, scamnos, mesas, manteles et carros. Hec dono et confirmo per secula, amen.

Si quis vero aliquid homo ex meis consanguineis vel extraneis po-testas aut villaneis, voluerit traere aut auferre de eo quod concessi, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et cum Iuda traditore in inferno inferiori habeat portionem, amen. Et ad parte comite pariat libra auri c o c t o ; et ipsas he red i t a t e s , cum quales fructus habuerit duplatas.

Facta carta in era Mª. X'a. VIa., regnante rex Adefonso in Legione, comite Sancio Garciane in Castella.

Ego Iohannes, qui hanc scripta fieri iusssi, legentem audivi, signum (signum) feci et testibus ad roborandum subscripsi: Niketi testis, Dolquiti testis, Enneco testis, Eximino confessor testis.

De decania Sancti Cosme et Damiane in Marcello. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Tellu presbiter sic

me trado cum ecclesia Sancti Cosma et Damiani et meas casas, cum introitu et exitu, de meo avuelo Nunnu Telliz, et in mea ratione ke me cadierez de meo patre et mea matre Mutero et Sengore, in vineas, in terras, quantum potuero invenire in loco que dicitur Marcelle, ad Sanc-ti Felicis Aukensis.

Similiter ego Sesguto presbiter et alio Sesguto presbiter sic nos tradimus cum nostra racione de ecclesia Sanctorum Cosmas et Damiani et de Sancta Maria et in Sancti Christofori, cum casas, terras, vineas, linares, ortos, cum suos pomiferos, molinos, in Cannoceto sive in Marcello isto toto tradimus ad Sancti Felices et tibi presenti Munio abbas, cum collegio monachorum ibbi Deo servientibus.

In era Mª. X'a . VIa.

139

CC. XXX. VII. De casas cum divisas et hereditate in Montana de suso.

In Dei nomine. Hec est carta de comparatione quam comparavi ego domna Scemena regina in Montaniana de sursum de Oveco Didaz casas populatas et ermas, cum suas divisas, in montes, in aquis, in fon-tes, in pratis, cum exitus et introitus, decem casas et uno monasterio, id est Sancti Iuliani, cum sua hereditate et pertinentio. Et de casas: prima, de Dolquiti. Secunda, de Monio Garcia. Tercia, de Ulaquide. Quarta, de Sarrazin Beilaz. Quinta, de Annaia Ferrero. Sexta, de Monnio Milianiz. Septima, de Monnio Izani. Octava, de Ulaquide Iohannes. Novena, de domna Buena. Decima, de Feles Monnioz.

De vineas id est: una vinea in Capezas. Alia vinea iuxta monasterio, cum suo mazanare et orto. Alia vinea, ad illos pozos. Alia vinea, in Tega. Alia vinea donavit Mer Vincenti fratre pro sua anima, in Cascalios. Alias sex vineas, in illos Campos. Alia vinea, qui fuit de domno Fortun de Faiolas, et est in Capezas, iuxta vinea de Monnio Alfonso de Termino.

Et de sernas id est: una iuxta rivo, in Campo, sua fonte et in medio sua era. Alia serna in barga de illa via que vadit ad Sancta Maria de Tricio. Alia serna in Sancti Martini. Et una ferragine ante casa, isti ab omni integritate serviant in Sancti Emiliani.

Era Mª. LXª. VIa., Sancio rex in Pampilona et comite Sancio in Castella, Alfonsus rex in Legione, merino in Termino Garcia Rama, iudex Iohannes Flaginez.

1008 135 Los presbíteros Tello, Sesguto y Sesguto se entregan a San Felices

de Oca, aportando la iglesia de San Cosme y San Damián y otros bienes.

Becerro, fol. 114 (Gótico, fol. 81 vo.; Colección, núm. 77). Ed. Serrano, p. 86, núm. 75.

[1008] 136 La reina Jimena compra a Oveco Díaz unas casas en Montañana,

con sus heredades.

Becerro, fol. 159.

141 125

Ego Falcone sic trado una vinea ad ipsa regula, in loco qui dicitur Berceia, iuxta vinea de frater Furtunio, ad latus // de semitero. De manibus meis sic (signo) roboravi.

Ego Oveco frater, pro remedio anime mee, sic trado et confirmo ad regula Sancti Mametis et Sancti Martini, vinea mea propria, in territorio de villa que vocitant Cova de Gallecos, in loco qui dicitur Cova, latus vinea de Utavia.

Ego alio Oveco frater sic trado ad ipsa regula duas vineas meas proprias: una vinea in loco qui dicitur Fonte de Rascavielas, latus via de Gomiz. Alia vinea de Cara, latus vinea de Cara.

Ego Etzi frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria, in ipso loco Fuente de Rascavielas, latus vinea de Gomiz.

Ego Eximino frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria, in loco qui dicitur Aramondiello, latus vinea de Dolquiti.

Ego Enneco frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria, in loco qui dicitur Aramondiello, latus vinea de Galindo.

Ego Roderico frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria in loco qui dictur Berzeia, latus vinea de Fredinando.

Ego Feles frater sic trado ad ipsa regula duas vineas meas proprias: una in loco qui dicitur Rascavielas, latus vinea de Atalico. Alia in loco qui dicitur Valle Armentero, latus vinea de Garcia de Panticurvo; de alia pars, vinea de Avomar.

Ego Romane frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria in loco qui dicitur Aramondiello, latus vinea de Imlo.

Ego Eximino frater sic trado ad ipsa regula duas vineas proprias: una in loco qui dicitur Fonte de Alvaro presbiter, latus vinea de Belas-co; alia latus vinea de Belasco.

Ego Stephane frater sic trado ad ipsa regula duas vineas meas pro-prias in loco Fuente de Rascavielas, latus vinea de fratres de Sancti Mames.

Ego Oveco Alvariz frater sic trado ad ipsa regula terra mea propria in loco Aramondiello, latus terra de Mataruggu.

Ego Falcone frater sic trado ad ipsa regula vinea mea propria in loco ad Fonte de domno Didaco, latus vinea de Iohanne.

Ego Iohannes, qui presenti sum abbas, sic me trado cum meas here-ditates ad ista regula sub scripta Sancti Mametis, cum divisas et presuras in Ovarenes, de rivo de Fonte Lili usque in fonte Mantielle nostras divisas, sernas, defesas, padules, ab omni integritate confirmo.

Si quis homo, quod absit, voluerit auferre, tollatur nomen eius de libro vite, amen.

Ego Roderico et Gontrueda tradimus cum nostra here//ditate ad ipsa ipsa regula. Hereditas est in territorio de villa que vocitant Orvananos: quatuor terras, duas vineas, duos mazanares, ad integritate. Et in tercio mazanare, quinta racione. Et in Sives, in XIIII cannares, quinta racio-ne. Et in Corcio, in duos cannares, quinta racione. In valle Armentero, una faza trasvessania; latus vinea de Monio Simproni. Confirmamus perhenniter in seculum, amen.

Si quis vero ex nostris consanguineis vel extraneis, potestas aut aliqua persona, voluerit auferre vel traere de Sancti Mametis, sit a Domi-no Deo maledictus et confusus in infernum pulsus, amen. Et ad parte comite in cauto C solidos; et ad regula, hereditate duplata.

Facta carta in era Mª. X' a . VIIª., IIa. feria, nonas madias, rex Adefonso in Legione et comite Sancio Garcianis in Castella.

Ego Oveco et alio Oveco et tercio Oveco, quarto Oveco et Eximino, alio Eximino, Enneco, Roderico, Stefano et Etzi, Romane, Falcone, Feles, Gontrueda, Roderico hanc dicta vel scripta firmavimus, relegente audivimus et de manus nostras signos (signos) omnes invenimus.

1009 mayo 7 137 Distintas donaciones hechas al monasterio de San Mamés de

Obarenes.

Becerro, fo l . 130-131 vuelto (Gótico, fol. 8 vo; Colección, núm. 76). Ed. Serrano, p. 84-85, núm. 74.

142

1009 138 Monio Sánchez y Anderazo Muñoz dan a San Miguel de Pedroso diez

viñas en San Lorenzo, y ocho eros con sus herrenes, así como varias ve-ces de molino.

Becerro. fol. 223.

143

1010 140 Sancho, presbítero de Bovadilla, da a San Millán y al abad Tello

unas casas y otros bienes en Bobadilla.

Becerro, fol. 31 (Gótico, fol. 51 vo.; Colección, núm. 80). Ed. Serrano, p, 89, núm. 78.

[Hacia 1009] 139 Anderazo se entrega a San Mamés de Obarenes, aportando sus

bienes, que especifica y localiza.

Becerro, fol. 131 (Gótico, fol. 8 vo.; Colección, núm. 76). Ed. Serrano, p. 85, núm. 74, con fecha 1009.

[Hacia 1010] 141 Juan de Bovadilla vende una viña a San Millán por sesenta sueldos.

Becerro, fol. 31.

LXII. De vinea in Bouatella. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Iohannes de Bo-

vatella meis ingruentibus peccatis et ob admissum scellus homicidii, sic vendo cum mea propria voluntate mea propria vinea, in pago de Bo-vatella, in parte superiori semita discurrente vinearum, et in parte dextera vinea de Sancio Ferrero; in sinistra autem vinea de Leunti Tu-biensi, ad tibi dompna Maria de Cereso in precio quod nobis conve-niencia fuit LXª. solidos argenti.

Ego Monnio Sancio et Anderazo Monnioz tradimus ad atrio Sancti Michaeli, in Sancti Laurenti, X vineas et octo eros, cum ferragines et pomariis, et divisa in omnibus locis. Et in Carasqueto, duas vices de molino: Feles Galindo fidiator. In Sancti Clementi, una vice de molino, in duos solidos comparata.

Era Mª. X' a . VIIª., Sancio rex in Pampilona et in Castella.

Ego Anderazo sic me trado ad ipsa regula Sancti Mametis, cum mea herentia partendo: una terra in loco qui dicitur Terrefrezos, latus serna de Sancti Mametis. Alia vinea in loco qui dicitur Fonte Abuzierne, super carrera. Alia vinea de illos Duraznales, latus vinea de Zumi. Alia vinea qui dicitur Moruecos, latus vinea de Sarrazina. Una faza travesania in loco Amondiello, latus vinea de Eita Alarize; de alia pars, vinea de Garcia Calvo. In rivo de Ovarenes, illo molino de Serio, ab omni inte-gritate.

Si quis homo voluerit traere de hac regula, de Domino Deo sit excomunicatus et confusus, anathematus permaneat cum Iuda traditore in inferno inferiori, amen.

LXI. De casas cum hereditate in Bovatella. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego Sancius, presbiter de

Bovatella, trado anima mea, simul cum corpore, in atrio Sancti Emiliani et tibi Telloni abbati, cum mea hereditate et propria racione, simul cum meas casas, latus ecclesie, in cimiterio antiquo est monasterio fun-dato, qui est modo in Bovatella, id est duos linares: unum trans illa ponte, iuxta limite de Citi Iube; alium iuxta carrera qui pergit ad Sancti Victoris; alium in illo valle super Bovatella, iuxta limite de serna de rege. Et meos ortos subtus palacio de senior Garcia Fortuniones. Et mea vice de molino. Et alio orto iuxta porta de Vellite. Una vinea in Campo, iuxta vinea de regina, pro anima mea serviant in Sancti Emiliani.

Facta carta in era Mª. X ' a . VIIIª. Garsea episcopus confirmans, senior Garsia Fortunionis confirmans, dompnus Pascuale prepositus testis, dompno Eximino de Letesma testis.

144

Sicque ab hodie in ante de meo exito iure in vestra maneat potes-tate, per infinita secula, amen. Roborato insuper retemtationis post duplo V libras de auro.

Sancio Garceiz, Lope Garceiz, Blasco Monnioz et omnes Matutensi concilio audientes et testificantes. Garsea Semproniz et Fortun Vin-centiz de Vanios et concilio audientes et testes.

nostram genuitatem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consortio christianorum se-paratus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Cauto retentu sicut tugurii regis, ita iubemus esse Sancti Emiliani; et ad partem regis pertinentem, et quod perditum ad monasterii, duplatum.

Facta exaracio genuitatis in era Mª. X a . VIIIIª, VIIIo. kalendas iulii. Ego igitur Sancius princeps, qui hanc scedula fieri iussi et relegente

audivi, manu mea signum (signo) feci et testes ad roborandum tradidi: Momadonna regina confirmans, Ranimirus regulus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Sanctius epis-copus confirmans, senior Lope Sancii maiordomus confirmans, senior Lope Enneconis botiliarius confirmans, senior Garsea Lopez confir-mans, senior Enneco Sanchez Naialensis confirmans, fratri eius senior Fortun Sanchez testis, sennor Eximino Garceiz Osselensis testis, sennor Fortun Belaskiz Funensis confirmans.

Fortunius exarator testis.

V. De oves et armenta pascendi In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filius et Spiritus

Sancti, quod corde credimus et ore proferimus. Ego quidem gratia Dei Sancius rex, una cum coniux mea Mumadonna regina, amore divino conpuncti, sic facimus genuitate pro remedium animarum nostrarum ad atrium sanctissimi patronis Emiliani et tibi patri spirituali Ferrucio abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis ibidem die noctuque Christi famulantibus. Idcirco concedimus genuitate et confirmamus ad atrium predicti confessoris oves et armenta ubique pascendi licentiam, sicut ab antecessoribus meis, id est Sancius avus meus et Garsias pater meus et Ordonii regis et Fredinandi comitis, cum omni genuitate pro-bantur pascendi de predicti Dei arcisterio, ita nunc cum omni robore iuramus et integritate genuitatis confirmando mandamus ut nullus pretempter evelli quod in tantis seculis pertransierunt in suo usu in lesi. Ita quoque mandamus ut in omnibus locis per terram et regnum nos-trum inperium, sicut antiqua solitate firmati, sine ullius inpedimento oves et armenta, exceptis defensis et fruges manibus, vivant Sancti Emiliani, per secula, amen.

Si quis tamen nostromm filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum aut aliquorum hominum, hanc

[1011]* 143 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, dona a San Millán de la

Cogolla la iglesia y dependencias de San Sebastián de Nájera para que sirva de hospedería a los monjes de tal monasterio en esa ciudad.

Becerro, fol. 36 vuelto-37 (Gótico, fol. 31 vo.; Colección, núm. 72) (B). Becerro, fol. 228 vuelto-229 (C). Ed. Serrano, p. 79-80, núm. 70, siguiendo B, con fecha 1001.

LXXVII. De monasterio Sancti Sabastiani in Naiera 1. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego namque Sancius, nutu

Dei rex, tactus Christi amore ac peccatorum meorum perterritus grave-dine, statuens ob remissionem eorum aliquid de propriis ad honorem Domini Christi et sanctorum eius offerre, quia video inopiam et neces-

1011 junio 24 142 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, concede al monasterio de

San Millán de la Cogolla que sus rebaños puedan pastar libremente en todo su reino, exceptuando los campos de labrantío y las dehesas, con los mismos privilegios que tenían los ganados del rey.

Becerro, fol. 4 vuelto (Gótico, fol. 105; Colección, núm. 81). Ed. Serrano, p. 89-90, núm. 79.

145

146 147

sitatem magnam inesse habitantibus in cenobio Sancti Emiliani, eo quod non habeant in Naiera2 ubi possint ospicium proprium habere3, Ideoque concedo et confirmo ad atrium predicti confessoris et ad sub-sidium sibi servientium in abbatia Ferruzu abbatis, ecclesia Sancti Sa-bastiani, cum suis domibus et pertinentiis, ad integrum, in varrio quem dicunt de Sub penna, tali modo ut post istum diem de meo iure et eis qui post me fuerint permaneat extranea, et in subiectione Sancti Emi-liani per omnia secula confirmata4.

Si quis autem meorum successorum, regum, principum aut rusti-corum vel cuiuslibet hominum hanc meam donationem invadere, dis-rumpere vel retemptare voluerit, sit a Domino Christo maledictus et a participacione corporis sanguinisque eius segregatus per cuncta secula in inferno baratro dampnatus. Insuper a parte regali ponat quinque libras auri; et ad regula, duplatum5.

Facta carta donationis et confirmationis in era Mª. XXXª. VIIIIª., VI kalendas augusti, me Sancio rege per voluntatem Dei Pampilonam et Naieram regente.

Idcirco qui hanc cartam fieri iussi, manu propria signum (signo) taliter inieci, et testibus ad roborandum tradere curavi: Momadonna regina confirmans, Ranimirus regulus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Mancius episcopus con-firmans, sennor Lope Sanchez maiordomus confirmans, sennor Lope Ennecones botiliarius confirmans.

* Para la fecha debe tenerse en cuenta que en 1001 Sancho el Mayor no era rey. 1 C copia esta rúbrica: LXXXIII. De ecclesia Sancti Sebastiani in Nage-ra. 2 Nagera, C 3 Ideoque, om. C 4 Insuper aduc damus absolutionem ut in propriis possesionibus et in suis ortis licentiam habeant eligere domos, ponere torcularia, facere molendina. Similiter autem nos omnes de Valle cornua et Cervera scilicet totum concilium, cum una cordia, damus et confirmamus, cum consensu et absolutione regis Santioni illam nostram terram que est inter eccle-siam Sancti Iuliani et flumen Nagarelle; et alia parte vero via que discurrit ex Tricio ad Naiera. Et hoc etiam nostrum donatum firmum permaneat in Sancti Emiliani iure usque in perpetuum, add C S Insuper a parte regali ponat quinque libras auri; et ad regulam, duplum, om. C.

1012 144 Sancho, conde de Castilla, reconoce el fuero antiguo que tenía la

villa de Nave de Albura, con exención de homicidio, fornicación y entrada de merino real.

Becerro, fol. 59 (Gótico, fol. 92; Colección, núm. 82). Ed. Serrano, p. 90-91, núm. 80.

De fuero de Nave de Albura. Sub Christi nomine. Hec est series scripture de foro quod habuit illa

villa pernominata Nave de Albura, est que ipsa villa posita super ripa quendam Iberis flumen; ex altera vero parte, Oronus flumen, ex quo fuit edificata Nave de Albura.

Non habuit fuero de omicidio, neque de fornicio, neque de saione de rege ibi intrante. Sive qui occisi fuissent in molino, aut in navibus que in ipso portu vel in ipsa villa, nunquam omicidio fuit foro de pectare.

Contigit autem ut in tempore de illo comite dompno Sancio, Beila Ovecoz de Palencia sub imperio de illo comite supra nominato domina-batur Termino et Lantaron et Buradon castro.

Ipso Beila Ovecoz iam supra dicto et Bravolio de Portella et Gu-tierre de Ballio cavo venerunt utrique in unum ad ipsa villa iam supra dicta Nave de Albura, ut exquirerent omicidium in illa.

Et exierunt de illa villa Nunnu Alvarez de Mellietes et dompna Iuxta de Maturana, qui erant potestates de illa villa. Et insurrexerunt contra ipsos merinos in iudicium et fuerunt ad termino ad illo comite domno Sancio. Et iudicavit que iurassent Nunnu Alvarez de Mellietes et dompna Iusta de Maturana cum suo scripto quod habebant de suo foro. Et iuraverunt in ecclesia prenominata Sancta Agatea de Termino. Et exierunt cum suo foro quod habuerunt omni tempore et confirmavit illo comite ipso foro illo die ut firmi esset usque in seculum seculi coram testibus qui presentes fuerunt: Oveco Didaz hic testis, Alvaro Sarrazin hic testis, Fredinandus Pelaioz testis, Assur Nunnez hic testis, Iohannes Flaginez saione in Termino testis, Iohannes Flaginez de Quin-tana de Ferreros iudice in Termino testis; nos omnes supra nominatos rite et dare laudantes confirmamus.

In era Mª. Lª.

148 149

1013 abril 1 146 El señor Garcia Fortuñones y su mujer Toda dan a San Millán el

monasterio de Santa María, sito en Villar de Torre, con sus depen-dencias.

San Millán, leg. 9, núm, 7, original (A). Becerro, fol. 16 vuelto-17 (B). Ed. Serrano, p. 91-92, núm. 81, siguiendo B.

[Hacia 1012]1 145 Noticia de que los vecinos de Berbeya y Barrio habían demostrado

en juicio que no estaban sometidos a pagar homicidio, aportando como testimonio en el documento núm. 67 de esta Colección.

Becerro, fol. 172-172 vuelto (Gótico, fol. 64 vº; Colección, núm. 51). Ed. Serrano, p. 60, núm. 49, con fecha 996-1020.

Et venerunt Beila Ovecoz de Palentia et Gotiar de Valle cavum et Bravolium de Portiella et Oveco Centolle de Valle cavum, cum saione de Termino, a Berveia et a Barrio petire omicidio in diebus de Sancio comite et de domna Urraca cometissa. Et dederunt iuducium et iura-verunt Alvaro Sarraziniz et domna Iusta de Maturana, de infanzones; et de villanos, Eita Valerit et Tellu Sarraziniz de Varrio, qui fuerunt here-ditarios pro hoc que non habuerint fuero de homicidio peitare, II neque pro fornicio, et non calda, neque saione de rege intrare, et non annuale pectare. Et si saione de Varrio et de Berveia hoc testamentum disrum-perit, pariet LXª. solidos ad parte regis. Et homines de Varrio ita ha-buerunt fuero ut vadant cum illa potestate de Berveia ad venato vel ad pignora aut montatico prendere de baccas vel de porcis. Et donavit ad illos sua assatura, quia non habuerunt fuero de montatico pectare, set de prendere.

Et ego comite Sancio et domna Urraca cometissa hoc privilegium audivimus et, sicut hic scriptum est, confirmamus, per in seculum seculi valentem perhenniter.

In Christi nomine redemptoris nostri. Ego senior Garsea Fortu-nionis, una cum consotia mea domna Tota, Domini previdente cle-mentia que gratis benefitium largit indignis, inde nos ob nominis eius amorem et sanctorum eius considerantes honorem, necnon et pro nos-trorum commissorum fatinorum remissione, oferimus ad honorem sanctissimi Emiliani presbiteri et tibi Ferrutio abbati, cum ceteris mo-nachis Deo servientibus, vicinum monasterium, iuxta vicum quod vulgo Villar Torre dicitur, nomine monasterii Sancte Marie, cum propriis domibus, cum terris et vineis, cum ingressibus et regressibus, ab omni integritate, cum suis adiacentiis terminis, licet alii rustici illius supra-dicte ville vetatum habeant aliquem terminum ad pastum peccorum, peccora vero illius monasterii habitatumque meo non sicut rustici de Villar defesam habeant, set inter segetes et vineas et limites libere et absolute, sicut nos habuimus, concedimus pastum, ita tamen quod non faciant dampnum, deserviendum iure perpetuo. Qualiter meritis prefati almi Emiliani confessoris Dei adiuti, a sordibus facinorum mereamur ablui, et ab ardoribus averni erui, et cum Christo et eius electis ad dexteram positi vivamus per eterna secula, amen.

Sic offerimus supra dictum monasterium et cum tali usu ut co-munem cum hominibus de Villar habeant pastum et montes et aquas, glandiferas arbores. Tamen ut in nulla paria, neque omicidio, neque in ulla causa sit permixtum cum hominibus de Villar, set liberum et inge-nuum ab omni potestate regali cum omnibus pertinentiis suis serviat in Sancto Emiliano semper; ut quod hodie oferimus amodo deinceps post ad partem monasterii maneat confirmatum per infinita secula, amen.

Si quis tamen ex nostris propinquis seu extraneis hanc nostram donationem in aliquo conatus fuerit disrrumpere, tollere vel minuere, de his que diximus, inprimo sit ab omnipotenti Deo confusus et a cetu tocius christianitatis separatus et post cum Iuda traditore in inferno baratri per cuncta secula dimersus, amen. Insuper in fisco regali persol-vat LXª. libras auri; et duplum ad regulam.

1 Para la fecha, véase su semejanza con el documento anterior.

150 151

Facta carta in era Mª. Lª. Iª., die kalendas aprilis, feria secunda, regnante Santio rege in Alava et in Panpilona et in Castella, rege Alde-fonso in Legione.

Ego senior Garcia Furtunionis et uxor mea dompna Tota sub pre-sente abbate Ferrutio hanc paginam fieri iussimus, manibus nostris hec signa (signos) fecimus et testes ad roborandum tradimus:

(columna a): sennor Blasco Furtuniones frater meus confirmans, Eximino Garceiz filius meus confirmans, sennor Lope Garceiz filius meus confirmans, sennor Furtun Ozoiz dominans Vicarie confir-mans.

(columna b): sennor Fortun Sanchiz dominans Caparroso testis, sennor Fortun Lopez dominans Ocon testis, comes Monio Gonzalvez Alavensis testis, sennor Bueno Patre dominans Naiare testis.

Ego Petru et uxor mea Eilo tradimus ad ipsa regula una terra in Finestra, subtus villa, latus via; de alia pars, campo.

Era Mª. Lª. Iª., comite Sancio.

Ego Oveco trado ad ipsa regia duas terras, subtus Fenestra: una ex his, latus via; de alia pars, terra de Tello. Alia, latus terra de Maria; de alia pars, via publica, ad domno Monnio abbas vendidi in X ª . solidos argenteos.

Era Mª. Lª. Iª., Sancio comite. Ego Alvaro Didaz et uxor mea domna Alio tradimus nos ad ipsa regula, cum nostra quinta de ganato, et uno solare de Kelle, cum divisa in villa Quintana de Assur Nunniz. Et III sernas: unam ex his illa vega, sub ecclesia, latus Roio, Alia latus vale Sancio. Terciam, del Perale, in valle Sancio, exiente de Fenestra et pergit ad Quintana. Et una vinea in Comas, latus de Labenti. Retentu, tres libras auri ad rex; ad regula, duplo.

Era Mª. Lª. Iª. , Adefonso rex, Sancio comes, Oveco, Munnio Garsea testes, Gomessanus episcopus.

De ecclesia Sancta Leocadia, in Birviesca. In Dei nomine. Ego igitur Gondissalvo et Gota, spontanea volun-

1013 147 Alvaro Díaz y su mujer Alio se entregan con sus bienes al mo-

nasterio de San Juan y San Millán de Hiniestra.

Becerro, fol. 117.

1013 148 Pedro y su mujer Eilo dan a San Juan y San Millán de Hiniestra una

tierra en Hiniestra.

Becerro, fol. 117 vuelto.

1013 149 Oveco vende al abad Munio de San Juan y San Millán de Hiniestra

dos tierras sitas en Hiniestra.

Becerro, fol. 117 vuelto.

1013 150 Gonzalo y Gota dan a San Juan y San Millán de Hiniestra la mitad

de la iglesia de Santa Leocadia en Briviesca, con sus posesiones, y la mitad de una viña.

Becerro, fol. 118 vuelto-119 (Colección, núm. 83). Ed. Serrano, p. 93-94, núm. 82.

152 153

cum usu quod ab antiquis probatum dirivatur annis, id est in predicto termino pascua habeant per diem ubi eis fuerit undique prosperum, sine nullius impedientis obstaculo, in nocte iterum redeant ad terminum proprium.

Similiter illa loca que pro pastu ab antecessoribus meis Sancio avuo meo et Garsea patre meo et Ordonio rege et Fredinando comite, cum omni integritate probantur servire huic predicto Dei monasterio, ita nunc cum omni robore virtutis et integritate ingenuitatis confirmando, mandamus ut nullus pertemptet evelli que in tantis seculis pertransie-runt in suo usu inlesa, id est in insulas de Luminaria, in Fonte Ambrelli, in Spinosa de Serraero, in Pozuelos, in Lombo Sulleola, in Fonte La-tronis, et in fine vallis Alasoni, que nunc dicunt Gomiz Camerari; in omnibus his locis antiqua soliditate firmatis, sine ullius impedimento oves II et armenta vivant Sancti Emiliani.

Ita vero affirmamus et roboramus hec omnia supra scripta ad atrium beati Emiliani, ut nullus hominum, nec nos nec nostri successores, privi-legii potestatem introeundi, sedendi, possidendi vel dominandi dicio-nem habeat in his, nisi qui ipsius sancti confessoris reliquias cum tu-mulo venerantur in secula seculorum, amen.

Si quis autem nostrorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum, aut aliquorum hominum, hanc nostram donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consortio christianorum separatus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro, per cuncta secula submersus, amen. Restitutoque duplo retempti, quinque talenta exsolvat in fisco regali ex metallo auri. Et hoc scriptum stabile maneat et firmum.

Facta exaracio tributionis in era Mª. Lª. IIª., VIIIº, kalendas iulii. Ego igitur Sancius princeps, qui hanc scedulam fieri iussi et relegen-

tem audivi, manu mea signum (signo) feci, et testes ad roborandum tradidi: Momadonna regina confirmans, Ranimirus regulus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Mancius episcopus confirmans, sennor Lope Sancii maiordomus confir-mans, sennor Lope Ennecones botiliarius confirmans, sennor Garsea Lopez testis, sennor Enneco Sanchiz Naialensis testis, sennor Fortun Sanchiz frater eius testis, sennor Eximino Garceiz Osselensis testis, sennor Fortun Belasquiz Funensis testis.

Fortunius exaravit.

LIIII. De villa Letesma. In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus

Sancti, quod corde credimus et ore profitemus. Ego quidem gratia Dei Sancius rex, una cum coniuge mea Mumadonna regina, amore divino conpuncti, et scelerum nostrorum numerositate recordati, sic facimus donationem, pro remedio animarum nostrarum ad atrium sanctissimi patroni Emiliani et tibi patri spirituali Ferrucio abbati, necnon et om-nibus tibi subiectis clericis ibidem die noctuque Christo famulantibus. Idcirco concedimus et confirmamus ad atrium predicti confessoris vil-lam nomine Letesmam, cum omni integritate et ingenuitate, cum suis hedificiis totis, id est casas, ortos, cum suis pomaribus, terras, vineas, cum rebus omnibus, exitus et regressus, id est a Posatella frigida usque in fonte Tablata, et de lombo ad lombo usque ad fluvium Naialensem,

tate, pro anime mee remedio, concedimus et confirmamus ad atrio Sancti Iohannis et Sancti Emiliani in Finiestra et tibi abbate Monio media nostra ecclesia vocata Sancta Leocadia et Sancta Eolalia, qui est in editus de Birviesca, cum suos terminos, id est de casa de Maria de Gamar usque ad casa de Guscava; de alia pars, casa de domno Iohannes de Auca. Et media nostra vinea qui est latus carrera qui vadit de Bir-viesca ad Cereso; de alia pars, terra de Alvaro Ferrero, et illa ecclesia, cum introitus et exitus.

Si quis homo hanc nostram donationem in aliquo disrumpere vo-luerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus et a comitis exolvat // duas libras; et duplum, ad regula.

Facta scriptura in era Mª. Lª. Iª., Sancio comite in Castella. Oveco et Monnio testes.

1014 junio 24 151 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, da al monasterio de San

Millán la villa de Ledesma, con sus términos. Concede a sus habitantes el derecho de que sus ganados pasten en cualquier parte, a condición de que vuelvan a dormir a la villa.

Becerro, fol. 27-27 vuelto (Gótico, fol. 11; Colección, núm. 85). Ed. Serrano, p. 94-95, núm. 83.

154 155

LI. De villa Colla et Sancti Christofori et Sancti Petri Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego omnium quidem

infimus, et tamen voluntate Dei Sancius princeps et rex, una cum con-iuge mea Mumadonna regina, superni amoris accensi ardore, ac pecca-torum nostromm perterriti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est, aliquid addere in possessione sanctorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni mole fla-gitiorum, et post heredes fieri mereamur in regno polorum. Ergo con-cedimus totius voluntatis affectu et donamus ad basilicam Sancti Emi-liani presbiteri et confessoris altissimi Dei, et tibi religioso Ferrucio abbati, omnibusque clericis fratribus et sacerdotibus, tecum ibi commo-rantibus, die noctuque Deo fideliter servientibus. Idcirco concedimus et confirmamus et utrium predicti confessoris villam nominatam Coliam, in confinio villarum Tubie et Matute positam, cum omnibus suis ingres-sibus et regressibus, circuitibus, montibus, paludibus suisque, cum om-nibus pertinentiis vel que a veteris fuerint testificata senibus, ita ut cum villis communia habere pascua in supra dictarum villarum Tovie et Matute terminis, noctibus et diebus. Tribuimus autem et illi firmam genuitatem de omni servitio et opressione que usque hodie habitantes in ea fecerunt a parte regum et potestatum ab hinc et in secula seculorum.

Similiter et super hanc nostram donationem offerimus ad arcis-terium predicti confessoris Emiliani duo monasteria: unum ad vene-rationem // Sancti Christofori, in affinitate earum villarum Tovie et Matute situm Et alterum secus fluvium Naielensem, ad honorem sancti apostoli Petri, in vicinitate Ville nove et Matute positum, simili modo cum omnibus suis que ad ea pertinent, terris, vineis, possessionibus, pomariis, ortis, molendinis, ingressibus et regressibus, paribus pascuis in terminis et montibus et in lignis et in aquis, cum prefatis villis Tovie et Matute et Ville nove, sed liberos et ingenuos adfirmamus illos esse ad omni dominio et servitio regis et potestatis vel cuiuslibet servorum illo-

rum usque in perpetuum. Et in ipsis terminis predictis earum villarum ad peccora cuncta sancti Emiliani solutionem tribuimus pascere die noctuque per ipsos terminos et montes quo voluerint habere.

Eodem modo perpetuam ac firmissimam libertatem ac ingenuitatem illi sancto ac venerabili cenobio concedere ac firmare, Domino inspi-rante, cogitantes et disiderantes, omnibus posteris meis regibus et potes-tatibus scire facimus, ut quecumque donatio sive monasterium vel villa-rum, divisarum vel domos aliquorum, rusticorum vel solarium heredita-tum, terrarum seu vinearum, vel alicuius generis donationis ab aliquo homine, sive rege seu principe, nobile vel ignobile, milite vel rustico, libero ac servo, huic monasterio data vel confirmata fuerit, tam amodo in diebus nostris quam postea usque in perpetuum, libera et ingenua ab omni servitio et sine homicidio et facendera et imperiali usu quod antea fecerat, vel usum malum habuerat, tam de anubdis quam de castellariis vel alicuius servitutis obpressione a parte regis et potestatis seu vicinis ad firmissimam integritatem ingenua permaneat. Qualiter sicut nos ser-vitutem et obpressionem vel impedimentum omnium nostrorum poste-rum illi sancto tollere contendimus, sic nos et quicumque nostrorum succesorum, qui huic nostre confirmationi consenserint, sufragio sanc-torum illorum, liberi ab omni diaboli captivitate, fieri mereamur he-redes in regno Christi eterno.

Verum tamen si quis nostrorum posterum regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere retemptare vel inminuere in aliquo de his que supradiximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus. Insuper damno afflictus temporali quinque talenta in regali teloneo persolvat auri; et ad monas-terium, duplum.

Facta carta donationis et confirmationis in era Mª. Lª. IIª., VIIIº, kalendas iulii.

Ego igitur Sancius princeps, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea signum inieci et testes ad roborandum tradere iussi: Mumadonna regina confirmans, Ranimirus regulus confirmans, Garsea episcopus confir-mans, Benedictus episcopus confirmans, Mancius episcopus confirmans, sennor Lope Sanchiz maiordomus testis, // sennor Lope Ennecones botiliarius testis, sennor Garsea Lopez testis, senior Enneco Sanchiz Naialensis testis, frater eius Fortun Sanchiz testis, senior Eximino Garceiz testis, sennor Fortun Blascoz Funensis testis.

Fortunius exarator testis.

1014 junio 24 152 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, dona a San Millán la villa de

Colla con sus términos, otorgando a sus habitantes comunidad de pastos con los vecinos de Matute y Tobia; dona además el monasterio de San Cristóbal de Tobia y el de San Pedro de Villanueva, con las mismas condiciones.

Becerro, fol. 25 vuelto-26 vuelto (Gótico, fol. 12 vº.; Colección, núm. 86).

Ed. Serrano, p. 95-97, núm. 84.

L X I I I I . De monasterio Sancti Petri, iuxta Villam novam In Chiristi nomine redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei San-

cius princeps, una cum consocia mea Mumadonna regina, amore divinis compuncti ad scelerum nostrorum numerositate recordati, sic facimus donacionem pro remedio anime nostre et pro defunctis nostris paren-tibus ad atrium sanctissimi patronis Emiliani et tibi patri spirituali Fer-rucio abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis ibidem die noctu-que Christo famulantibus. Idcirco concedimus et confirmamus ad atrium predicti confessoris Sancti Petri apostoli domum construtam in loco noto penes Villam novam, cum terminis et montibus, una terra inter ambas vias que vocitatur Torca, iuxta limite de Sancio Eximino de Torre; et de parte dextera, Pascuale. Et alias duas in valle de Fonte-ciella, iuxta limite de Monnio Utacoz; et desuper, vinea Sancti Petri de Veleso. Et alia terra super via maiore de Fascias, de via ad viam. Et alia terra de illa era nocera usque ad rivum, cum suos pomiferos circiter XVIII nuxeas. Et alias tres: una in illa Vetata; alia, ad Sanctum Lauren-cium Alia prope castellum et via que pergit ad Anguidanos. Et alie plurime quas pro suorum peccatorum remedio minime tradiderunt homines multi .

De vineis autem id est: vinea super viam novam. Et alia super via prope eam. Alia vinea in valle que vocatur Valle de Bovatella, super Venello orto, cum // suos pomiferos. Molinosque unum, integrum. Alium medium in Soto, que vulgo vocantur Molendinos, cum villa Le-tesma, ut sit sub obsequio supradicti arcisterii, per secula, amen.

Si quis autem nostromm filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum aut principum aut aliquorum hominum, hanc nostram donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consortio christianorum sepa-ratus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Et insuper temporali iudicio constrictus, quinque talenta auri ad partem regis noscatur soluturus; et ad monasterium, duplaturus.

Ego Petro et uxor mea Eilo tradimus ad ipsa regula una vinea in territorio de Cereso, latus vinea de Martino presbiter; de alia pars, via vadit.

Era Mª. L . IIIª., comite Sancio.

Et ego Annaia trado ad Sancti Felicis mea vinea in Birviesca, trans ecclesia Comase, in ambas carrarias que discurrent ad multos locos.

Era Mª. Lª. IIª., rex Alfonso in Leone.

Facta carta in era Mª. Lª. IIª. Ego igitur Sancius princeps, qui hanc paginam fieri iussi, manu mea

signum (signo) feci, et testes ad roborandum tradidi: Mumadonna re-gina confirmans, Ranimirus regulus confirmans, Garsea episcopus con-firmans, Benedictus episcopus confirmans, Mancius episcopus confir-mans, sennor Lope Sanchiz maiordomus confirmans, sennor Lope En-necones botiliarius testis, sennor Garcia Lopez testis.

156 157

1014 153 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, da a San Millán la casa de

San Pedro, cerca de Villanueva, con sus posesiones, además de unos molinos cerca de Ledesma.

Becerro, fol. 32-32 vuelto (Gótico, fol. 12 vº.; Colección, núm. 84). Ed. Serrano, p. 97-98, núm. 85.

1015 154 Anaya da a San Felices de Oca una viña sita en Briviesca.

Becerro, fol . 113.

1015 155 Pedro y su mujer Eilo dan a San Juan y San Millán de Hiniestra una

viña en el territorio de Cereso.

Becerro, fol . 117 vuelto.

158

1015 156 Aznar da a San Juan y San Millán de Hiniestra una tierra.

Becerro, fo l . 117 vuelto.

Ego domno Monnio abbate comparavi una terra in Besga, in Sancti Tirsi, latus terra de Monnio; de alia pars, fratres de Fenestra; de Gun-trueda et suo filio Monnio, in X solidos argenti.

Era Mª. Lª. IIIª.

1015 157 Gonzalo y su mujer Gota dan a San Juan y San Millán de Hiniestra

una viña en el valle de Roda.

Becerro, fol. 117 vuelto.

1015 158 Maria da a San Juan y San Millán de Hiniestra una tierra, sita en San

Tirso de Briviesca.

Becerro, fo l . 117 vuelto.

1015 160 Alvaro y su mujer Munadona dan a San Juan y San Millán de

Hiniestra dos viñas y un campo.

Becerro, fol . 117 vuelto-118.

Ego Maria trado in Birviesca ad Sancti Tirsi una terra, latus terra de Munnio; de alia pars, de fratres de Fenestra.

Era Mª. Lª. IIIª., comite Sancio.

Ego Monnio abbate conparavi uno agro in territorio de Sancti Iusti,

Ego Azenari trado una terra apud ecclesia Comase, latus terra de Teillo Gonzalvez; de alia pars, flumine Besga. Et una vinea in valle de Rota, latus vinea de Gonzalvo; de alia pars, via vadit.

Era Mª. Lª. IIIª., comite Sancio.

159

1015 159 El abad don Muño de San Juan y San Millán de Hiniestra compra

una tierra en San Tirso de Briviesca.

Becerro, fol . 117 vuelto.

Ego Alvaro et uxor mea Momadonna tradimus ad ipsa regula una vinea in Farraga termino, iuxta vinea de Monnio; de alia pars, vinea de Gutierre. Alia vinea in ipso loco, latus vinea de Beila; de alia pars, rivo. Et uno agro in ipso loco. Et XVII // mazanos, latus agro de Alvaro; de alia pars, fonte Perennale.

Era Mª. Lª. IIIª., comite Sancio.

Ego Gonzalvo et uxor mea Gota tradimus ad ipsa regula una vinea in valle de Rota, latus vinea de Beila; de alia pars, via vadit.

Era Mª. Lª. IIIª., comite Sancio.

1015 161 El abad Muño de San Juan y San Millán de Hiniestra compra un

campo en el territorio de San Justo.

Becerro, fol. 118.

160 161

latus via; de alia pars, agro de Monnio; de tibi Ibera et Gotina et Ode-senda, in sex solidos.

Era Mª. Lª. IIIª. Qui retemtaret, duplet; et pactet LX solidos ad comite.

1015 162 Juan Díaz y su mujer Tía venden a don Iñigo y su hermana Tota-

donna dos dias y dos noches en el molino de Bascones.

Becerro, fo l . 118.

Ego Iohannes Didaz et uxor mea domna Tia vendimus ad tibi dom-no Enneco fratre et tua soror Totaduenna in illo molino de Bascones duos dies et duas noctes, in XX solidos, in Burgus, in rivo de Aslanzone.

Era Mª. Lª. IIIª.

[Hacia 1015] 163 Tello y su mujer Anderazo dan a San Juan y San Millán de Hiniestra

una viña sita en Obifori y una tierra en Rábanos.

Becerro, fo l . 118.

Ego Tellu et uxor mea Anderazo tradimus ad ipsa regula una vinea in Obifori, iuxta vinea de Tellu presbiter; de alia pars, vinea de Nunnu. Et una terra in territorio de Ravanos, iuxta terra de Tellu; de allia pars, terra de Munnio.

1015 164 Fane Sonaz vende Iñigo y su hermana Totadueña dos horas en el

molino de Bascones.

Becerro, fol. 118.

Ego Fanne Sonnaz vendo ad tibi Enneco et ad soror tua Tota-duenna in molino de Bascones duas oras in X solidos.

Era Mª. Lª. IIIª.

1015 165 Don Abito da a San Juan y San Millán de Hiniestra una viña sita en

Carrascedo.

Becerro, fol. 118.

Ego domno Abito trado ad ipsa regula una vinea in Carrasceto; de alia pars, via vadit.

Era Mª. Lª. IIIª., comite Sancio.

1016 166 Fijación de los límites entre el reino de Pamplona y el condado de

Castilla.

Becerro, fol. 161 (Gótico, fol. 89; Colección, núm. 87). Ed. Serrano, p. 99, núm. 86.

De divisione regno. De divisione regno inter Pampilona et Castella, sicut ordinaverunt

Sancio comite et Sancio regis Pampilonensem, sicut illis visum fuit una concordia et convenientia.

Id est de summa cuculla ad rivo Valle Venarie, ad Gramneto, ibi est

molione sito et acollato Monnio, et a Biciercas et a Penna Nigra; deinde ad flumen Razon ubi nascit; deinde per medium monte de Calcanio, per summo lumbo et media Galaza, et ibi molione est sito; et usque ad flumen Tera, ibi est Garrahe antiqua civitate deserta, et ad flumen Duero.

Duenno Nunno Alvaro de Castella et sennor Furtun Oggoiz de Pampilona testes et confirmantes.

Era Mª. Lª. IIIIª.

1017 167 Iñigo y su hermano Totadona venden al abad Muño de San Juan y

San Millán de Hiniestra medio molino sito en el rio Aslanzón, en Burgos.

Becerro, fol . 118 .

Ego Enneco fratre et germana mea Totadonna, sp[onto]ania volun-tate vendimus nostro molino de illo medio ad tibi abbate Munnio de Fenestra, in Burgus, in flumen de Aslanzone, in illo que dicunt Molino de Bascones, cum suis aquis et molas, et illo directo aque molente, in C solidos argenti; et tercia tenent parte fratres de Faranducia et Citiello iudeo. Et molino introitu et exitu serviat in Sancti Emiliani.

Si quis retemtaverit, ad parte comitis exsolvat CC solidos; et ad tibi abbate illas duas partes de molino duplatas.

Era Mª. Lª. Vª.

163

1017 168 Iñigo y su hermana Totadueña venden sus casas de Burgos a Muño,

abad del monasterio de San Juan y San Millán de Hiniestra.

Becerro, fol . 118.

1017 169 Guntroda, Oveco, Justa y Sonna venden una tierra sita en Hiniestras

al abad Muño de San Juan y San Millán de Hiniestras.

Becerro, fol . 118.

1020 170 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, concede la villa denominada

Ventosa al monasterio de San Millán, otorgando a sus vecinos el de-fecho a pastar sus rebaños de sol a sol.

Becerro, fol. 47 vuelto-48 (Gótico, fol. 14; Colección, núm. 88). Ed. Serrano, p. 99-100, núm. 87.

162

Ego Enneco fratre et germana mea Totaduenna, spontanea volun-tate vendimus casas nostras in Burgus et nostro orto, sicut nobis placuit, precio uno cavallo morcello, in L solidos, et una pelle colenina, valente XV solidos, ad tibi abbate Monnio de Sancti Emiliani de Fenestra.

Si quis retemptaverit ad comitis partem duas libras auri exsolvat; et duplum, ad regula.

Era Mª. Lª. Vª. , Santio comitis.

Ego Guntroda et Oveco et Iusta et Sonna vendimus terra nostra in Fenestra, latus agro de Sancti Emiliani; de alia parte, via vadit, ad tibi abbate Monnio de Sancti Emiliani, in X . solidos argenti.

Era Mª. Lª. Vª.

164

CI. De confirmatione villa Ventose. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Hec est pagina conf i rma-

tionis quam fieri iussi ego Sancius princeps in monasterio Sancti Emi-liani presbiteri et confessoris Christi. Ego Sancius rex confirmo vobis abbati Ferrucio, ceterisque servis Dei in arcisterio Sancti Emiliani Do-mino ministrantibus, villam Ventosam, quam parentes mei rex Garsea Sancionis, una cum uxore sua Eximina regina, ob remedium animarum suarum, beatissimo Emiliano devotissime concesserunt, cum suis adia-centiis terminis ac spaciis. Id est de illas baccarizas de Fondon de Ventosa per summum Haggazar usque ad Fontellam de Eita Gomiz; deinde ad summum de Plano de la Donna; et de alia parte del aquilar, per viam Cenisariam ad Sanctum Paulum; deinde ad summam Guar-diam, et ad summam Costaniziam. Et ad illam Eruelam ubi Ventosa et Torre sicca se iungunt; et de illa Eruela ad summum de Ribaggul; et de Sancto Christoforo, de semita usque ad rivum de Sotes; et per ipsum rivum sursum ad Fonteziellam et Fagetiellum de Ventosa. Deinde ad semitarium de media regia, et assomante ad Sanctam Marinam per viam usque ad ipsam Loberam. Id est sedentibus et iacentibus in predicto termino, pascua habeant per diem ubi eis fuerit undique prosperum sine ullius inpedimentis obstaculo. In nocte verum redeant ad proprium terminum. Ita confirmo eam supradictam villam vobis, cum terris,

vineis, cum hominibus et omnibus suis ingressibus et regressibus, ita ut nullus hominum presencium vel futurorum, successorum privilegium nostrum violare audeat vel dominandi dicionem in ea habeat, sed libera Sancto Emiliano in perpetuum serviat.

Mando quoque // ut si quis ex habitantibus in ipsa villa beatissimo Emiliano deservire contempserit, et ad alterius loci habitacionem per-rexerit, careat hereditate et domo quam in ista villa possedit.

Si quis autem posterum regum aut principum, comitum vel aliquo-rum hominum, hanc meam confirmationem violare temptaverit, sit ana-thema in conspectu Domini, et cum zabulo in gehenna perpetuas luat penas, amen. Insuper in regum fisco solvat aureum talentum.

Facta carta confirmationis sub era Mª. Lª. VIIIª., die idus marcii. Ego Sancius rex, qui hec fieri iussi, manu mea hoc signum (signo)

feci et confirmavi post obitum patris mei, et testes ad roborandum tradidi: Benedictus Naiarensis episcopus confirmans, Eximinus Pampilo-nensis episcopus confirmans, Sancius1 Aragonensis episcopus confir-mans, Momadonna regina confirmans, Garsea regulus confirmans, Ranimirus regulus prolis regis confirmans, Lope Sanchiz maiordomus confirmans, Lope Ennecones botellarius confirmans, sennor Enneco

Sancii Naialensis et Muensis confirmans, sennor Fortun Belasquiz Funensis confirmans.

Ego Eximinus, iubente Sancioni principe, interfui conscriptor sci-

licet et testis.

LIII . De monasterio Sancti Christofori de Tuvia, cum hereditatibus. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego igitur Sancio, rex Dei

gratia, cum socia mea Momadonna regina, fieri iussimus in honorem Sancti Emiliani, obtulimus presbiteri scilicet et confessoris Dei, pro remedio animarum nostrarum, sic pro viventibus quam pro defunctis omnibus parentibus nostris, ut per sufragia nostrorum sive precibus petitionum vestrarum mereamur evadere hic et ubique penurias om-nium maiorum. Nunc autem ante presentiam testium confirman-tiumque testamus promte voluntatis, idcirco damus et sincere, favente Deo, confirmamus atrium Sancti Christofori, cum omnibus suis que ad eum pertinent monasterium et pertinere noscuntur possessionibus, ortis, molendinis, ingressibus et regressibus, paribus pascuis in terminis, et in lignis et in aquis, cum villis Tuvie et Matute, cum suis hereditates ad predictum confessoris Sancti Emiliani, situm iuxta castro Tobie.

De terris id est: una terra in Sancta Eugenia, super illa de dompno Petro. Alia terra giro casa. Alia terra super illo molino. Et una vinea super casa. Alia terra de suso et molino Ostos. Una serna in rivo de monasterio. Alia serna, iuxta de Pascual Mamellato. Alias tres, in Fonta-nares. Alia serna in valle de Gesso. Et Sancti Martini, cum suo orto et molino. Et duos nocetos, duas partes. I mazano. Una vinea in nas Planas. Et serna de dompno Sesuto episcopo. Una vinea in Plana, qui fuit de Mer Sesuto. Alia vinea de dompno Belasco maior. Una terra in

165

1 debe leerse "Mancius"

1020 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, confirma al monasterio de

San Millán la donación del de San Cristóbal de Tobia.

Becerro, fol. 26 vuelto-27 (Gótico, fol. 3; Colección, núm. 89). Ed. Serrano, p. 100-102, núm. 88.

Sancta Eolalia. Una vinea in Mercatiello de Mer Munnio. Alia vinea in loco de fratres. Alia vinea de Sancio magister. Alia vinea in valle Gesse. vinea de dompno Iuliano. Alia vinea de Mer Gudumeri. Alia vinea iuxta serna de rege, in rivo de Colia. Duas vineas in Valmala. Tres vineas, in pago de Certum. Alia terra in Vangos, in via de Terrero, subtus carrera. Et una terra in Crespanes. Duas sernas, iuxta eras de Villa nova. Alia serna super Villa nova. Alia terra in valle de Tova, cum suo mazaneto de domno Gomiz. Alia terra super carrera, inter Matute et Villa nova.

Hec predicto genuo et libero absque omicidio et saionis ingressio firmiter maneat per omnia // secula.

Si quis autem ex nostris successoribus, consanguineis vel extraneis aut persona hominum voluerit de hanc nostram concessionem aufferre, sit a Domino Deo maledictus et confusus. Insuper in cauto a parte regis solvat auri talentum; et duplum, ad regula.

Facta carta in era Mª. Lª. VI I I ª . Ego Sancius, gratia Dei rex, qui hanc cartulam fieri iussi, relegente

audivi, manum meam signum (signo) feci et testibus ad roborandum tradidi: Momadonna regina, cum filiis meis, confirmavi, Garsea regulus confirmans, Ranimirus frater eius confirmans, Ranimirus alius frater eius confirmans, Garsea episcopus confirmans, Benedictus episcopus confirmans, Eximinus episcopus confirmans, Sancius1 episcopus confir-mans, Lupus Sancii maiordomus confirmans, Lupus Enneconis botella-rius testis, Eximino Fortunionis stabularius testis, sennor Garsea Lopez prior in omnia imperii palatii testis, sennor Enneco Sancii in Naiera testis, sennor Eximino Garceiz in Ossella testis, sennor Enneco in Funes et in alias terras testis.

1 Debe leerse "Mancius".

De hereditates in Mamellare, in Forniellos et in villa Silus. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Alvaro presbitero

et Cometissa placuit nobis spontanea voluntate una concordia tradimus nos medipsos, cum omnia nostra hereditate quem habemus tam in Ovir-nia quam in Mamellare, terras, vineas, ortos, pratis, padulibus, exitus et introitus, eciam mobile et inmobile atque nostras comparationes et pertinentia, ad atrio ecclesie Sancti Martini episcopi et Sancti Emiliani et Sancte Eolalie et Sancti Iohannis et Sancti Pelagii, qui est fundata in locum vocato Mamellare, ut a Domino mercede fruere mereamur, amen. Et addimus quod nobis visum est melius, ut hoc monasterio sit adiuva-tum.

Ego Alvaro abba, post obitum meum, qui fuerit ex nostra gente sit in meum locum nomine Dolquiti presbiteri, cum sua omnia pertinentia et hereditate.

Facta carta in era Mª. LXª.

166 167

1022 172 Creseta da a San Milán una casas sitas en Nájera.

Becerro, fo l . 34 .

De Nagera. Ego igitur Creseta mulier, pro anima mea, dono ad Sancti Emiliani

casas meas proprias in Naiera. Era Mª. LXª.

1022 173 Alvaro y Condesa se entrega con sus bienes sitos en Ubierna y

Marmellas a la iglesia de San Martín de Marmellar.

Becerro, fo l . 200 (Gótico, fol. 87 v º ; Colección, núm. 90). Ed. Serrano, p. 103, núm. 90.

Ego Vincenti et uxor mea Sapora vendimus romas vineas, intrante in Mamellare: una ex his, in Sancti Petri, latus carrera; de alia pars, vinea de meme. Alia iuxta vinea de Fernando; de alia pars, vinea de Vincenti, ad tibi Alvaro abba, in III solidos argenti. Retemptu, XXXª. solidos; et duplo.

Ego Abolmondar et uxor mea Cislo et Eita vendimus terra et vinea in additos de Mamellare. Est terra latus terra de Alvaro abba; de alia pars, carrera. Et vinea iuxta termino et vinea de Bellite; de alia pars, carrera, ad tibi Alvaro abba, in XI solidos. Cauto retemptu, LX solidos; et duplo.

Ego Fredinando et uxor mea Goto vendimus terra nostra intrante Mamellare, latus terra de Transmondo; de alia pars, prato, ad tibi Alvaro abba, in XII argenteos. Retemptu, LXª. solidos; et duplo.

Ego Transmundo et uxor mea Maria vendimus terra nostra in Ma-mellare, latus terra de alio Transmondo; de alia pars, terra de Vincenti, ad tibi Alvaro abba, in XX argenteos. Cauto retemptu LXª. solidos; et duplo.

Ego Izane et uxor mea Imblo vendimus terra nostra in Mamellare, latus vinea de Cisla presbiter; de alia pars, terra de Vincenti, ad tibi Alvaro abba, in XII argenteos. Cauto retemptu, LXª. solidos; et duplo.

Ego Laino presbitero vendo vinea mea intran//te Mamellare, latus vinea de Cisla presbiter, ad tibi Alvaro abba in IIIIor , solidos argenti. Cauto retemptu, LXª. solidos; et duplo.

1 Para la fecha que atribuimos ver que el abad Alvaro citado en este documento a-parece datado en el texto anterior.

XII. De populatione Sancti Georgii, iuxta Sancti Emiliani In diebus illis quam Sancius rex maioris Pampilonam, Naieram

atque Castellam vel Campos regebat, in anno et era currente millesima sexagesima, in villa que dicitur Sancti Georgii, fuerunt duos molinos de Sancti Emiliani, cum suo casero.

Et habuit abbas domno Ferruz in Sancti Georgii unam casam. Et habuit in Sancti Georgii dompno Isinario unam casam. Et habuerunt pastores de Sancti Emiliani qui custodiant oves in

Sancti Georgii uno sobrato, cum suo casero. Et in diebus de domno Garsea regis, dompno Ionti in Sancti Georgi

fecit unam casam. Et populavit in Sancti Georgii dompna Sancia. Et populavit Eita Garcia in Sancti Georgii. Et populavit in Sancti Georgii Gomiz, cum sua muliere nomine

Mennoza. Et populavit in Sancti Georgii Aita Pascuale regero. Et populavit in Sancti Georgii Felices de Pazongis. Et populavit in Sancti Georgii Scemeno Longo de Canales. Et populavit in Sancti Georgii Eita Ziti el castellano. Et populavit in Sancti Georgii Iohannes de Izlavarra. Et in diebus Sancio rex popularon in Sancti Georgii Maria

Lavandera // et suo marito Monio Alaves. Et populavit in Sancti Georgii Salvator Zahato, cum sua uxore. Et populavit in Sancti Georgii Vincenti ollero. Et populavit in Sancti Georgii Teillo tornero. Et populavit in Sancti Georgii domna Ander. Et populavit in Sancti Georgii Iuliani pelligero. Et populavit in Sancti Georgii Gahar. Et habet ibi ecclesia Sancti Georgii cum sua sepultura. Hec sunt populatores in diebus de Garsea rex et de suo filio. Era Mª. sexagesima.

1 6 8

[Hacia 1022]1 174 Diversas donaciones a San Martin de Marmellar.

Becerro, fol. 200-200 vuelto.

1022 175 Noticia de la repoblación de la villa de San Jorge, cerca de San

Millán.

Becerro, fol. 6 vuelto-7.

1 6 9

170

10221 176 Muño Sancho y Anderazo Muñoz entregan al monasterio de San

Miguel de Pedroso cuanto tenían en San Florén.

Becerro, fol. 91 (Gótico, fol. 20; Colección, núm. 91). Ed. Serrano, p. 102-103, núm. 89.

De hereditate Sancti Florentii. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Nos quidem humillimum

omnium servorum Christi Munnio Sancho et Anderazo Monioz, ob remisionem peccatorum nostrorum, spontanea nostra voluntate, tradi-mus nostras proprias hereditates ad honorem Sancti Michaelis arcangeli et tibi abbatisse domna Goto et ceteris aliis sororibus presentibus et futuris. In Sancto Florenti, una serna quam misit abbatissa domna Goto in Espinosa de iuso. Et una vinea que est in valle de Assur. Et in Casteion, quatuor vineas, quas miserunt in Sancto Florenti Munno Sancho et Mer Beila, et miserunt mediam vineam de Sabucho; et altera vinea, que est in Cova Haran, quam misit Acha Vita et Nunno Valza de Seroiana. Et duas vineas, que sunt in Arenas. Et altera vinea que est in Casteion, quam misit Sancio Ovecoz in Sancto Florenti. Et unum agrum, que est in Espinosa, quem miserunt dompnus Sancius de Villa Galisso et dompna Tota. Et sex agros, quos miserunt Mer Beila et Munnio Sanchoz et Aivaro Garceiz et Sancio Garceiz et dompnus Munio de Cizarraga, et adhuc miserunt isti in Sancto Florenti duos agros, qui sunt in loco de la Lopera. Et unum ortum, qui est in Espi-nosa, ante portam de Sancio Munnioz.

Et quicquid de ista pertinentia inventum ubicumque fuerit, cum omni integritate deserviat ad atrium Sancti Michaelis iure perpetuo.

Si quis vero ex nostris propinquis vel extraneis hunc nostrum dona-tivum in aliquo violare vel disrumpere temptaverit, sit a Domino Ihesu Christo condempnatus ac maledictus, et a cetu omnium christianorum comunione privatus, et cum diabolo et Iuda traditore penas sustineat luiturus per infinita secula, amen. Insuper ad partem regis tres persolvat auri libras; et quod retemptaverit, duplum.

Facta carta sub era Mª., regnante Sancio rege in Castella et in Pam-pilona, in regnis suis.

Ego enim Munnio Sancho, qui hanc donationem et confirmationem feci, et relegentem audivi, manu mea signum feci (signo), et testes ad roborandum conscripsi: Sancius episcopus confirmans, Iohannes

171

Munioz testis, Garcia Gomiz testis, Arendati Tellez testis, Oveco Garcia

testis.

1024 177 Pedro da a San Millán unas casas sitas en Nájera.

Becerro, fol . 34 .

De Nagera. Ego dompno Petro dono pro anima mea ad Sancti Emiliani casas

meas sitas ante Sancti Cosme et Damiani, latus via, iuxta palacios de Garcia Ennecones, ante casa de Garcia Fortunionis.

Era Mª. LXª. IIª., Sancio rex.

1024 178 Lista de las heredades que tenía el monasterio de San Millán en

Nájera.

Becerro, fol . 34 vuelto-35.

LXXII. De hereditates in Naiera Sub Christi nomine redemptoris nostri. Hec sunt hereditates in

Naiera de Sancti Emiliani. De vineis: una vinea de dompno Garsea in Napetrecosa, et est

cambiata per illa de Sancti Iuliani cum iudeo. Alia vinea in Orcanos, de dompno Eximino, latus troiare de Gomiz Zorraquin; de alia pars, vinea de dompna Onneca de Cironia. Alia vinea in Aslonciello, de Scemeno

1 El documento presenta la fecha incompleta, pues faltan las decenas y unidades, El P. Serrano lo dató en 1022, aunque el texto dice que es de 962, fecha que no es

posible ya que figura Sancho el Mayor como rey de Castilla y Pamplona. Eviden-temente está comprendido entre los años 1022 y 1034, fechas del episcopado de Sancho en Nájera.

172

Furtunez. Et uno malleolo in Aleson de suso, iuxta limite de Iohannes Garceiz. Alia vinea de dompno Amusco, in via de Aslonciello, iuxta vinea de Bacoda. Alia vinea de Lopanca, in Fontaneta, iuxta Nunno Orepze. Alia vinea ante Sancti Iuliane, de dompno Iohannes et de Lurdo, iuxta limite de senior Garcia Lopez ad ipsa dicunt vinea de Lurdo et de oblatione. Alia vinea in illas fossas de Sancti Iuliane, latus limite de Sancta Columba. Alia vinea in Sancti Iuliane, iuxta limite de senior Enneco Sanchiz. Alia vinea in illa closa de Sancta Agatea, iuxta limite de Sancio de Nieva. Alia vinea de Sancta Agatea, iuxta limite de Orioli. Alia vinea de Orioli, iuxta limite de Fortun Furtunes. Alia vinea de episcopo dompno Benedicto, iuxta limite de Garcia Almi-ratez. Alia vinea de dompno Enneco, iuxta limite de Hacon iudeo. Alia vinea de Sancta Agatea, in via de villa Foteiz, iuxta vicinos de Tricio. Alia vinea de Summa ripa, de illo servo, iuxta limite de Mer Iohannes. Alia vinea ad illo troiare Dezmale. Alia vinea in Summa Ripa, iuxta limite de Garcia Arestin. Alia vinea in Sancti Cucufati. Alia vinea in illa calle, iuxta limite de Ferruze de Tricio.

De terris id est. Una serna in campo de Erunia; de oriente, Fortun Munnioz de Orcanos; de occidente, via vadit de Erunia ad Naiera; et dedit dompno Alamire ad Sancti Emiliani Una terra de dompno Exi-mino; de una pars, Endura; et de alia pars, Gomiz Zorraquinez. Alia terra in via de Aslonciello, de dompno Amusco de Tricio, iuxta Blasco Belluca. Abas tres terras in prato de Aleson, de dompno Amusco, iuxta limite de Iunez de Tricio. Alia terra iuxta prato de Aleson, latus limite Blasco Belluca. Alia terra iuxta altare Sancti Martini; et est cambiata cum illos de Albeilda, per illo orto ante Sancti Sabastiani, et una terra parte aqua. Alia terra in rivo de Alesonciello, de dompno. Alia terra de Sancta Agatea, iuxta limite de Sancio Dominico de Tricio. Alia t e m in illa lacuna, iusta limite de Vincenti de Tricio. Alia // terra in via de Maggarresce, iuxta limite Garcia Ennecoz. Alia terra hic desursum, iuxta limite de Gomiz de Lardero. Alia terra in via de Maggarresce, de dompno Amusco, iuxta limite de Fortun et de Fortun et alia terra in Ripas caditas, latus dompno Oriolo de dompno Oriolo. Alia terra in villare de dompno Amusco, latus de Bazo de Balcuerna. Alia terra ante Tricio, de dompno Amusco, latus Muza iudeo. Alia terra in Sancta Eolalia, iuxta Fortun de Mugera. Alia terra in prato de Tricio, iuxta Blasco de Belluca. Alia terra de dompno Amusco, in illos ortos de Tricio. Alia serna de Sancta Agatea, in via de Valles, latus Munnio de Alesonciello. Alias duas sernas de Sancta Agatea, in via de Villa Foteiz. Alia serna in illa cuesta de Tricio. Alia serna sub ipsa de

173

dompno Enneco, iuxta limite de Abolbalite et modo facta est vinea, Alia serna est iuxta Naiera, in Sancti Iuliani. Alia terra de dompno Vincenti, in via de Naiera, iuxta vinea de Sancta Columba, via est per medium. Alia terra de dompno Vincenti, in Fontaneta, iuxta vinea de Gualite. Alia terra de dompno Vincenti, in via de villa Forteiz, latus

limite episcopale. Alia terra in prato de Alesone ad illa fonte, iuxta limite de Lope de Aleson, filio de Oria. Alia terra atur de Bene forre, una via vadit ad Sancti Emiliani, alia ad Cardenas. Et uno orto in Sancti Iuliani, iuxta via. Alios duos ortos in Tricio, in Sancta Eolalia. Alios duos ortos in Sancti Sabastiani. Alio ortale ante cova.

Qui hanc hereditates dederunt omnes dixerunt qui abstulerit de Sancti Emiliani, sit maledictus; et ad regis parte persolvat LXª. solidos; et quod retemtu ad regula, duplatum.

Era Mª. LXª. IIª., Sancio rex, Benedictus episcopus.

1025 agosto 6 179 Oveco Asúriz y sus hermanos dan a San Miguel de Pedroso lo que

tenían en Montañan, Loranco, Redecilla y Ventosa.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 5, copia visigótica (B). Becerro, f o l . 95-95 vuelto (Gótico, fol. 22; Colección, núm. 109) (C). Becerro, fol. 222-222 vuelto (D). Ed. Serrano, p. 120-122, núm. 108, siguiendo C, con fecha 1035.

Ed. Rodríguez, Colección diplomática Riojana, núm. 138, p. 227,

siguiendo B.

In1 nomine ingenite, prolisque ac procedentis Spiritus Sancti, conexa unius semper natura deitatis. Ego2 quidem Obeco Assuriz, simul et meas germanas domna Umaduenna et domna Progina, ob remissio-nem peccatorum nostrorum, prona et spontanea nobis accessit voluntas ut ex propria nostra patrimonia contribuere3 ad honorem beatissimi atrii summi4 archangeli Michaeli5 et sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Pelagii et tibi domna sanctissima Elduara abbatissa, cete-rasque6 benignissimas sanctimoniales, tecum una Christi iugum floren-

174

tissimo amore portantibus, presentibus et succedentibus sororibus7, concedimus et confirmamus vobis nostras et ex nostris parentibus di-visas, id est in Monteaniana, in Lorancho, in Ratezella et in Ventosa8, cum e x i t o et introitus, defessis, pratis, terris, vineis, molinis, ortis, rivulis et quantum ibidem ex nostra pertinentia et parentum nostrorum fuit pos-sesa hereditas. In istas predictas, cum homines, villulas, cum omni integritate, ut supra memoravimus, sint in iure sanctissimi arcangeli Dei Michaeli, absque ullum regale imperium ac dominatio secularium, confirmatas et stavilitas permaneant in eternum. Qualiter pro intercessu sancti Dei archangeli Michaeli, atque omnium sanctorum vel sanctarum Dei, seu pro vestris orationibus, tam presentibus quam futuris, merea-mur elui ab omni sorde facinorum, et cum electis possidere infinitum gaudium in celis, amen.

Si quis tamen, quod absit, ex propinquis nostris, id est consan-guineis seu extraneis, hunc nostrum donationis pretextum in aliquo nisus fuerit, violare aut disrumpere, sit a Domino Deo condemnatus ac maledictus, et a sancta mater ecclesia segregatus, necnon et a cetu omnium christianorum et sancta conmunione excomunicatus, demumque cum zabulo in profundo inferni detineatur arsurus, eternasque penas cum Iuda traditore ibidem sustineat luiturus, in omnia secula, amen. Insuper sit in danno seculari afflictus, bis vinas in fisco exolbat auri libras; et ad regulari censura quantum retemtari conaverit, duplatum ac melioratum reddat. Hanc vero scriptura in omnia secula stabili maneat et firma.

Facta carta concessionis et confirmationis IIIIª, feria, qui est VIIIº. idus augustas, era T ª . LXª. IIIª.

Ego igitur Obeco Assuriz et meas germanas domna Umaduenna et domna Progina, qui hanc paginam fieri iussimus, manus nostras signos (signos) iniecimus, et testes ad roborandum tradimus.

Ego igitur Sancio, rex, qui hanc brebem relegentem audivi, adsen-sum prebui et confirmavi

(Columna a): Garsea illius filius confirmans, Ranemino frater eius confirmans, Fredinando illorum frater confirmans.

(Columna b): Sancio episcopus confirmans, [Garses episcopus con-firmans, Munnius episcopus confirmans].

(Columna c): senior Monnio Gondisulbiz confirmans, senior Fortun Sangiz confirmans, senior Azenar Sangiz confirmans, senior Fortun Oggobiz confirmans.

(Columna d): senior Eximino Ennecones confirmans, senior Exi-mino Sangiz confirmans, Garcia Fortunionis confirmans.

Ximino exarator confirmans.

175

1 C copia esta rúbrica: De hereditate in Loranco et in aliis locis, D copia esta otra: CCC. L X V I I I I . De divisas in Montaniana, in Loranco, in Ratecella, in Ven-tosa. 2 Sub nomine Christi redemptoris nostri (Ego, CD. 3 nobis) fuit vo-luntas, ex patrimonio nostro (contribuere, C 4 summi, om. C. 5 Michaelis, om. C. 6 et tibi) abbatisse dompne Elduare, (ceterisque, C 7 presentibus ac succedentibus, sororibus, om. CD. 8 CD continúan así hasta la fecha: in Lo-ranko,) et in Sancto Michaele de Escaravagora terras [divisas) in Sancti Michael de Scarabaggta, cum terris et (vineis, D], vineas, molinos, ortos, rivulos, pratos et omnia que pertinent ad ipsum locum. Et unam vicem in illo molino de Acta Fanni [Hegga Hanni, D] de casa usuqe in illa via que vadit ad Amiugo, cum suo prato et cum sua terra. Et tres terras in Oron. Et quatuor vineas, latus casam. Et tres terras super casa. In Sancto Christoval de Serra, tres partes; et quartam partem de Sancta Maria de Amiugo, toto ei valle et sua defesa subtus penna. Et in [in) Monteaniana, in Loranco, in Rateziella et in Ventosa, cum exitus et introitus, defesis, pratis, terris, vineis, molinis, ortis, rivulis, et quantum ibidem ex nostra pertinentia et parentum nostrorum fuit possessa hereditas, in istas pre-dictas, cum homines, villulas, cum omnis integritate, absque ullum regale im-perium in Sancti Michaelis. (Si quis, D] Loranco, in varrio Sancti Emiliani, octo casatos, cum suis ortis, qui sunt ex alia parte ultra aquam. Et in alio varrio, septem solares. Et in Radiciella [Redeziella, D], ecclesiam Sancti Stephani meam, cum suo cimiterio sacratam, cum quindecim passus circumquaque. Et hereditates sicut accepit ante Sanctam Piam, illa strata usque ad ripam fluminis, et ita iungit se ad illa metipsa ripam super Sanctum Martinum. Et alias tres terras, iuxta viam que vadit de Radiziella ad Ferrazo, in dextera parte. Et meum palacium, cum decem solares: sex solares sunt in supra nominata hereditate, inter stratam scilicet et ripam; et quatuor sunt iuxta meum palacium. Et meum palacium est iuxta illam stratam, in dextera parte, sicut vadit de Radiziella ad Sanctum Martinum. Et unam vineam, in fine de valle de Assur, iuxta vinea que vadit de Radiziella ad Quintaniellam, in sinistra parte. Et tres vineas, in vinea Ihosa. Et alias quatuor terras in Ferrazo, iuxta lacunam puteam. Et quantum ibidem ex nostra pertinentia est et parentum meorum fuit possessa hereditas, in istis predictis villis que supra sunt nominate, cum omni integritate et ingenuitate, absque ullo regali imperio confirmate permaneant in Sancti Michaele de Petroso, per cuncta secula, amen.

Si quis vero ex nostris successoribus, consanguineis vel extraneis, regibus, comitibus, militibus vel rusticis, hanc nostram donacionem seu roborationem in aliquo ausus fuerit violare vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et con-dempnatus, demumque cum diabolo et Iuda traditore in profundo inferni de-tineatur arsurus, amen. Insuper ad regalem partem exsolvat decem libras auri; et pro retemptu, reddat duplatum ad regulam.

176 177

De ferro de Alava.

In era Mª. LXª. IIIª., decano de Sancti Emiliani sicut colligebat ferro per Alave ita scribimus.

Ubarundia, XVIII regas: Gamarra maior, duas regas. Gamarra minor, una rega. Erretanna, una rega. Hamarita, una rega. Mengano, una rega. Hurrivari, una rega. Mengano Goien, una rega. Gernica, una rega. Zeriano, una rega. Betellogaha, duas regas. Naffarrate et Elhossu, una rega. Hurnaga, una rega. Urbina et Angellu, una rega. Lucu et Arça-mendi, una rega. Goiahen, una rega. Bagoeta, una rega.

Camboa, XX regas: Lehete, una rega. Essavarri, Argillana et Arina tres regas. Langara et Moio. tres regas. Aroma, una rega. Zuhazu, una rega. Mariaeta, una rega. Hazua, duas regas. Hurizahar et Orengohin, una rega. Mendissur, una rega. Maturana, tres regas, uno de cubito in longo et duos minores. Essavarri, una rega.

Harhazua, XXVII regas: Durana, duas regas. Arzubiaga, una rega. Zurbano, duas regas. Hillarrazaha, duas regas. Zerio, una rega. Oretia et Matauco, tres regas. Ania et Iungitu, tres regas. Arguimaniz, tres regas. Arbustu, duas regas. Luviano, duas regas. Hurivarri, una rega. Doipa, duas regas. Sansoheta, una rega. Arroiaha et Reztia, una rega. Mendivil, una rega. Betoniu, duas regas.

Harhazua, XXII regas: Elhorriaga, una rega. Arcahia, una rega. // Sarricohuri, una rega. Otazu, una rega. Gamiz, una rega. Borinivar, una rega. Huribarri, una rega. Haberasturi et Huriarte, Argendonia, Be-triquiz, Hascarzaha et Sancti Romani, tres regas.

Malizhaeza, XXII regas: Abendangir, una rega. Armenter, tres regas. Ehari, una rega. Gazaheta, una rega. Berroztegieta, duas regas. Lassarte, tres regas. Harizavalleta et Gardellihi, tres regas. Gaztellu et Meiana, tres regas. Mendiolha, Hollarruizu et Adurzaha, tres regas. Gastehiz, tres regas. Arriaga, una rega.

Hiraszaeza: Gelhegieta, tres regas. Iscona, tres regas. Troconiz, duas regas. Burgellu et Garonna, duas regas; in alio anno, una rega. Hara-rihini, una rega. Aialha, duas regas. Larrahara, una rega. Dullanzi, duas

regas Aniu, una rega. Larraza et Arbelgoihen, in duos annos tres regas. Herenizguhin et Habaunza, tres regas. Hamamio, una rega.

Hegiraz, XIIII regas: Harhahia, una rega. Haiztara, una rega. Zal-duhondo, duas regas. Mizkina, una rega. Paterniana, una rega, Hagu-rahin et Salurregi, una rega. Munniahin, una rega. Pingunna, una rega. Ocariz et Padura et Opaucu, una rega. Harrizavallaga, Hegilior et Abu-langa, tres regas in anno.

Septem Alfozes: Heguiraz et Sancti Romani et Hurabagin et Albiniz et Hamaezaha, uno andosco. Hillardui et Arzanhegi et Ibarguren et Anduiahin, Heinhu, uno andosco. Zornoztaegi, Irossona, Horivarri, Udalha, uno andosco.

Barrandiz, XXV regas: Galharreta, una rega. Gordova, una rega. Harriolha, duas regas. Narbaiza, duas regas. Larrea, una rega. Hazpurua et Hurigurenna et Zuhazulha, una rega. Ermua, una rega. Audicana, una rega. Algio, una rega, Deredia, una rega. Andozketa, una rega. Kircu, una rega. Helkeguren, una rega. Zuhazu, una rega. Uhulla, duas regas. Erdongana, una rega

Langrares, XXIIII regas: Novem Alfozes, Transponte, uno carnero. Mendihil, una rega. Harrieta, una rega in anno. Eurtupiana, una rega in anno alio. Adanna, una rega. Mendoza, una rega. Eztarrona, una rega. Otazaha, una rega. Haztegieta, una rega. Gobeio, una rega. Zuhazu, una rega. Lermanda, una rega. Margarita, duas regas. Gomegga, una rega. Ariniz, una rega. Zumelzu, una rega, Benea, una rega. Suvillana, una rega. Elheni villa, una rega. Luperho, una rega. Quintaniella de sursum, Zavalla, una rega. Billodas, tres regas. Langrares, tres regas.

De Murielles, XIII regas; Gersalzaha, una rega. Olhavarri, una rega. Huerzas, una rega. Mandaita, una rega. Suvillana, una rega. Murielles, una rega. Urvillana, una rega. Haizcoeta, una regga. Arcazaha, una rega. Barhoa, una rega. Kineia, una rega. Carcamu, una rega. Frasceneta, una Tega.

Ossingani, XXV regas: Paves, una rega. Arbigano, una rega. Bascon-guelas, una rega. Erenna, una rega. Cassicedo, una rega. Castellu, // una regga. Padul, una rega. Billoria, una regga. Arreio, una rega. Lagus, una rega. Cassizedo, una rega. Licingana, una rega. Cassicedo, una rega. Antepardo, una rega. Moliniella, una rega. Olibani, una rega. Mosca-tuero, una rega. Comungoni, una rega. Torreziella, una rega. Arzillana, una. Billa Vizana, una rega. Lunantu, una rega. Ripa, una rega. Torrisu, una rega. Carasta, una rega.

Zuhia Barrutia, VIIII regas. In Quartango, duodecim regas: In Urca, octo regas. Boara, una rega.

1025 Lista de las poblaciones de Alava que pagaban a San Millán como

impuesto una reja de hierro.

Becerro, fol. 189-190 vuelto (Gótico, fol. 67; Colección, núm. 93). Ed. Llorente, III, 3 4 1 Ed. Serrano, p. 103-106, núm. 91.

178 179

1027 181 Jimeno y su hermano Lupanco dan a San Millán parte de la heredad

que tenian en Villanova.

Becerro, fol. 129 vuelto (Gótico, fol. 31 v º ; Colección, núm. 94). Becerro, fol. 38 (C).

Ed. Serrano, p. 106, núm. 92.

Irzu, una rega. Revendeca, una rega. Olhaerrea, una rega. Bardahuri, una Tega.

Alfonze de Fornello, XX regas: Erenna, una. Anitzquita, una rega. Eilla luenga, una rega. Forniello, una rega. Lum villa, una rega. Tuiu, una rega. Sancti Iuliani, una rega. Ripa Martini, una rega. Lizinganiella, una rega. Antezana, una rega. Mazanos, una rega. Ripa ota, una regga. Melietes, una rega. Quintaniella, una rega. Igahigi, una rega. Ripa vellosa, duas regas. Aramingon, una rega. Ripa acuta, una rega. Logro-zona, una rega. Baia, una rega.

Rigo de Ivita, XXXV regas: Prango et Prango, duas regas. Armen-dihi, una rega. Atazaval, una rega. Betruz, una rega. Argote, una rega. Sancti Meiano, una rega. Torre, una rega. Sancti Martini, una rega. Galbari, una rega. Cimentu, una rega. Barolha, una rega. Loza, una rega. Alma, una rega. Paldu, una rega. Mesanza, una rega. Savastian, una rega. Bergilgona, una rega. Langu, una rega. Guzkiano, una rega. Guzkiano de suso, una rega. Bustia, una rega. Gogate, una rega. Agellu, una rega, Pudio, una rega. Barizahaza, una rega. Sagassaheta, una rega. Orzalzan, una rega. Uarte, una rega. Marquina de iuso, una rega. Carrelucea, una rega. Marquina de Suso, una rega. Bassahuri, una rega. Hobecori, una rega. Hassarte, una regga.

Harrahia, XIII regas: Sancta Pia, duas regas. Atahuri de suso, duas regas. Atahuri de iuso, duas regas. Okerhuri, duas regas. Savando de suso, duas regas. Sabando de iuso, duas regas. Ebissate, duas regas. Donnas, duas regas. Mussitu, duas regas. Kerrianu, duas regas. Haiz-pilleta, duas regas. Erroheta, duas regas. Allegga, duas regas. Cekungau, duas regas. Elhorzahea, duas regas. Bahaeztu, duas regas. Kessalla, duas regas. In his villis predictis, ubi bacca occiderint, duas reggas donant. Oquina, una rega. Izarza, una rega. Azazaheta, una rega. Birgara de suso et Birgara de iuso, duas regas. Apinganiza, una rega. Gessalua, una rega. Bahanezta, una rega. Berrozihavi, una rega.

Divina, XXII regas: Oto et Oto, tres regas. Hurivari et Urrial//do, tres reggas. Mandoiana, una rega. Gerenga, una rega. Legarda, una rega. Arrazaha, duas regas. Apodaca, duas regas. Mendiguren, una rega. Arangiz, una rega. Avoggoco, una rega. Ihurre et Lopeggana, tres regas. Andigana et Oronda, tres regas.

Zuffia de suso, XIII regas. Zuffia de iuso, VIIII regas.

CC. V. De hereditate in Villanova1

Sub Christi nomine. Ego Eximino et frater meus Lupanco, pro remedio animarum nostrarum, in cenobio Sancti Emiliani tradimus animas nostras et parte de nostra hereditate, in Villa nova, terras, vi-neas, ortos et molinos; in Torca, duas vineas; in Castello, duas vineas; iuxta eras de nostra serna, una terra; in Summa ripa, una terra; plus denante, in Ripa, una serna, in manibus presenti abbati Ferrucio. Qui temptaverit, a palacio C solidos ponat; ad regula, duplum,

Ego Sancius rex agnovi et confirmavi in era Mª. LXª. Vª.

1 De hereditate in Villanova de Anguianos, C.

1028 182 Don Tello y otros dan un majuelo y un manzanar a San Millán.

Becerro, fol . 4.

Et uno malleolo in fonte Albohelete, latus de Dominico Tellu; de alia pars, Falcon Blasco. Et dedit dompno Tellu magister materari ? , frater de Dominica Skierda, socius eius frater Sancio et Mer Sesita. Et alia mazaneta in rivo de Sancti Martini, latus casa de Froilde et de

Sancho Blacha. Era Mª. LXª. VIª.

180 181

[1028]1 184 El abad Amito y sus compañeros se entregan al monasterio de San

Millán, aportando la iglesia de San Juan, con sus posesiones.

Becerro. fo l . 44-44 vuelto.

[1028 noviembre 13]1 183 El conde Fernando Peláez y su mujer Elvira y su madre doña

Godina confirman a San Millán la donación del monasterio de San Emeterio y Celedonio de Taranco.

Becerro, fol. 178 vuelto-179 (Gótico, fol. 15vº; Colección, núm. 79). Ed. Serrano, p. 88, núm. 77, con fecha 1022.

De confirmatione monasterio Sancti Emeteri et Celedoni de Taranco, in Mena.

Ego namque gratia Dei comite Fredelando Pelaioz, una cum coniuge mea Gelvira et mater mea donna Gutina, cum consensu neptus mei Fernando Fredinandiz, pro remedio animarum nostrarum vel parentum nostrorum, sicut predecessores nostri concesserunt, ita confirmamus tam monasterio quam villis, sicut in pagina priora resonat (alude a nuestro documento núm. ooo, de 1007), ab honorem Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi spirituali episcopo Sancio, cum collegio monachorum sub regula Sancti Benedicti ibi Deo servientibus.

Si quis autem nostrorum successorum, regum, principum aut rus-ticorum vel cuiuslibet hominum, hanc nostram donationem vel confir-mationem invadere, disrumpere, temptare voluerit, sit a Domino Christo maledictus, et cum Iuda traditore per cuncta secula in inferni dampnatus, amen. Insuper ad partem regalem pariet V libras auri; et duplum, ad regula.

Facta carta in era Mª. LXª., VIº. idus novembris. Ego Fredenando, qui hoc fieri iussi, signum (lac.) inieci. Ego Sancio rex interfui et confirmavi, Mumadonna confirmans,

Eximina regina mater regis confirmans, Garsea rex confirmans, Sancius episcopus confirmans, Iulianus episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Nunnu Alvarez confirmans, sennor Sancio Fortuniones confirmans, Fredelando Ziellamoz et Vermudo Zie//lamoz merinos testes et confirmantes.

1 Debe tenerse en cuenta que en 1022 el obispo Sancho no actuaba todavía en San Millán. Comenzó en 1027, lo que obliga a leer la fecha de este documento de distinta manera. Así: era Mª. LXª. V I ª , idus novembris", lo que lo retrasaría a 1028.

LX'. III. De hereditates in Era Decollata. In Dei nomine. Ego abbas Amitto, cum sociis meis, spontanea vo-

luntate, tradimus nos metipsos ad monasterium Sancti Emiliani, cum ecclesia Sancti Iohannis vocata in Era decolata, cum pascuis et nostris hereditatibus, id est una vinea de magistro Alvaro, in Alesanco, iuxta Sanctum Ciprianum. Alia vinea in ipso termino de Martini Vita. Alia vinea in Solana, de Ama Sarazina. Alia vinea in Foio, parte Sancti Pelagii. Alia vinea in Bustares. Alia vinea ibi latus de Eita Sempronii. Et una terra in Fasças. Alia terra in Portiello de Franzollas, que descendit ad Padulem, usque ad viam que vadit ad Naieram. Alia terra latus sernam regis usque ad vineas, quam comparavimus in XXXª. VIIII e m , solidis. Alia terra in illa cruce, inter ambas vias. Alia terra de sursum via, et iuxta in ipso Valleio. Una vinea, de Ama Serraquina, in perale de Domencio. Alia vinea iuxta sernam deorsum casa, inter ipsam vineam et II sernam. Fecimus cambium cum hominibus de sernas: dedimus illis duas vineas laboratas pro illa que erat inter nostras et fuit deserta plus-quam XXXª. annis. Ille autem vinee quas nos dedimus sunt inter illos casares de fratribus de Gallinero, et vendidit Sancius presbiter, filius Garsie Muriellez. Aliam vineam iniunximus ad illam subtus casa.

Hec omnia serviant monasterio Sancti Emiliani in perpetuum. Ego igitur Sancius rex huic donationi interfui, assensum prebui et

confirmavi. Si quis retemptaverit, ad regis partem duas libras auri exsolvat; et

duplum, ad regulam. Facta carta in era Mª. LXª IIIª., Sancius episcopus et abbas Sancti

Emiliani fuit testis.

1 El obispo Sancho de Nájera actuó como abad de San Millán a partir del año 1028. Por lo tanto habrá que leer "VI" en vez de "III" en la fecha de este documento.

182

CC. L. VIII. De casas cum hereditates in villa Materna, in Tisuenzo in Valle cavo, in Vozo, et de alias casas roboratas in Vozo.

In Dei nomine. Ego igitur domna Eximina regina, mater Sancioni regis, comparavi illas hereditates de senior Oveco Didaz, tam villas ermas quam populatas, cum divisas, in montes et in pratis, cum exitus et introitus, in omnibus locis, cum suis pertinentiis, in sernas, in vineas, ubique potuero invenire in sua pertinentia tercia parte ad integritate. In villa Materne, duas casas: una casa iuxta casa de Teillo Blascoz, et stetit in illa Nunno Ovecoz. Alia casa sub Sancti Sabastiani, iuxta casa de Aivaro Ovecoz. Et in varrio, uno palacio, in media villa. Et tres casas. In illa serna de villa Covith, media. Et est in sulco de Monnio Alvarez. Et illa era de Spina, cum sua serna, in Campo. Et tres vineas. Et in Sotella una serna sub carrera; de illa, tercia parte. Alia serna in Sancta Cruce, in carrera de Villa nueva, integra. Alia serna in Valle goma, de illo roio usque ad lano de Erzezi, integra. Et in illo mazanare, iuxta mazanare de Aivaro Gonzalvez. tercia parte. Et sub ipso mazanare, illa bacariza, integra. Et in valle de Fonte Oria, uno ortale cum suos pomiferos, integro. In Molino Mediano, tercia feria, quando die, quando nocte, de octo in octo dies. In illo molino de Arbienzo, VIª. feria, quando die, quando nocte, de XV in XV dies. In illos nozetos qui sunt sub Sancti Iohannis, tercia parte. In Tisuenzo, V casas, IIII sernas: una in carrera Freigga; alia, in Petras; tercia, in Arotrales; quarta, in illas Mozas de Spelio: de una parte, terra de Apparicio de Spelio; de alia parte, terra de Fortun. In Valle cavo VIIII casas et uno monasterio que dicunt Sancti Martini, Isti ad integritate. Et de vineis id est in illa vinea de eras, tercia parte. In alia vinea de valle de Eximino, tercia parte. In vinea de Ripa Ferrera, tercia parte. In vinea de Torre, tercia parte. In vinea de Faio//las, tercia parte. In illa serna de Transpalatio, tercia parte. In illas dues sernas de Prumello, tercia parte. In illas duas sernas de illa padule, tercia parte. In illa serna de Ripa Martine, tercia parte. In illos palacios de Sarrazin Didaz de Bozo, tercia parte. In totos illos mazanares de Bozo, tercia parte. In molino de Campo et de illo mazanare, sub Sancti Iuliani, tercia parte. In illo molino de Posatielle, quinta feria, die et nocte, de octo in octo dies. In alio molino de Kesco, VIª. feria, die et

183

nocte de octo in octo dies, eros, vineas, ortos, mazanares, in pertinentia de casa de Ama Oria sunt, quia inde fuerunt. In Vozo, XI casas sunt, id est: prima, casa de Gotrigo, et est sub era. Secunda, casa de Iohannes Kesco, iuxta casa de Monnio Gondissalvez. Tercia, casa de Egga Petro, iuxta de domna Momadonna de Trivinio. Quarta, casa de Eggabetza. Quinta, casa de Fruela et Citi Donniz, iuxta de Sub la cuesta. Sexta, casa de Egga Feles, iuxta casa de domna Momadonna de Trivinio. Septima, casa de Ama Oria, de super ponte. Octava, casa de Egga En-neco de Sub Penna. Novena, casa de Sancio Fortunez, iuxta casa de Radimiro. Decima, casa de Ama Momadonna, iuxta casa de Monnio Famusco. Undecima, casa de Teillo Vitores, de super illa Torca sita. Et illo monasteriolo vocato Sancte Crucis, sito de sursum ville Vozo, cum omnibus suis pertinentiis, exitus et introitus, ad integritate. Et terminos de predictas villas sunt de Sancta Cruce ad Sancta Maria de Villa Nanne ad sursum, et ad fonte Gloria sursum, et plano cerci sursum, et rivo de Graro ad sursum, et de Fonte Oria usque ad Molina, et deinde ad Ozina. Et nunquam dederunt de istos terminos montatico.

Era Mª. LXª. VIª.

CC. LX. V I I I I . De villas de Castella, cum divisas1

In Christi nomine redemptoris nostri2. Ego humillima et omnium servorum Dei ultima Eximina regina, mater Sancii regis, iussi fieri hanc cartulam, pro remedium anime mee, de villis quibus comparavi a filio meo Sancio regis, simul cum coniuge sua Momadonna regina, in tres mille D solidos de argento, illas villas quas tenebat Scablevi3, preno-minatas quas vocitant ecclesia Senlenia4, ab omni integritate, quod est ex parte comitis. Et Vallarta, ad integritate5.

185 La reina Jimena compra al señor Oveco Díaz unas casas con sus

heredades en Materna, Tisuenzo, Valcabo y Bozo.

Becerro, fol . 173-173.

1028 diciembre 6 186 La reina Jimena da a San Millán las villas de Grisaleña y Villarta

Sancho el Mayor añade la donación de Montañana y otras poblaciones.

Becerro, fol. 181-181 vuelto (Gótico, fol. 15 y 18, núm. 97 y 98). Becerro, fol . 89-89 vuelto (C). Ed. Serrano, p. 108-110, núm. 96 (B). Ed. Serrano, p. 110-111, núm. 97 (C).

184

Ego Sancius rex, simul cum mater mea domna Eximina regina, et uxor mea Momadonna regina6, superni amoris, succensi ardore, ac peccatorum nostrorum perterriti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est, aliquid addere de possessionibus sanctorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni mole flagiciorum, et post heredes fieri mereamur in regno polorum.

Ergo concedimus tocius voluntatis affectu et donamus ad baselicam Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Dei et tibi patri spi-rituali episcopo Sancio, omnibus tecum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi honeste portantibus, presentibus ac succeden-tibus7 , firmamus villas predictas ac super scriptas, eciam addimus illas villas quas fuerunt de Oveco Didaz, Montaniana, Bozo, Balliocavo, Tisuenzo, Defeso, Faieto; istas villas, in medietate. Berveia, tercio. Villa frida, tercia; Villa Paterne, VI casatos. Sacreto8, Refoio, Terrazas, Ca-ranca, ad integritate possidendas.

In has villas non habet aliquid ex heredibus introitum vel domi-nium, nisi vos ipsi, cum omni genuitati, integritate9.

Lizarraga, quarta pars. Eterrera1 0 , quarta pars. Barticare, quatuor casatos11 In Avellanosa, duos casatos. In Trepiana1 2 , tercia parte. In Rivo cavato, terciam partem.

Omnes iste ville serviant iure perpetuo in Sancti Emiliani, cum omnibus hominibus, et terris, vineis, ortis atque molendinis13 cum ingressibus et exitibus eorum 1 4 , et quantumque est ex pertinentia nostra in istas villas supra scriptas de Oveco Didaz et in omnibus omni-no locis ubique invenire potueritis, liberum in Dei nomine habeatis potestatem Ita vero adfirmantes vobis eas, ut nullus hominum, nec nos, nec nostris successoribus, privilegii potestatem vel dominandi dicionem habeat in eas, non pro homicidio, neque pro fornicio, neque pro popu-latores, neque pro nullo scelere introeant ibi procuratores15 nostri.

Si quis autem nostromm posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere retemtare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo maledictus et con-fusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro, per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat X talenta auri; et ad monasterio, quod retemptatum, solvat dupla tum 1 6 .

Facta carta donationis et confirmationis17 in era Mª. LXª. VIª., notum die VIª, feria. VIIIº. idus decembris.

Ego Sancio rex, qui hec fieri iussi, manu mea signum (lac.) feci et

confirmavi. Ego Eximina regina (signo) similiter feci. Ego Momadonna regina similem (signo) fec i 1 8 , Garsea rex ipsius regis filius confirmans, Fredinandus rex frater eius confirmans, Ranimirus rex frater eorum confirmans, Gondissalvo frater eorum confirmans, Sancius episcopus confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, Iulianus episcopus con-firmans, Munnius episcopus confirmans, Sancius episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans, sennor Nunnu Alvarez confirmans, sennor Sancio Fortuniones confirmans, et alii plures testes qui fuerunt in Sancti Emiliani in has confirmationes.

1 C copia esta rúbrica: De hereditatibus de Oveco Didaz. 2 In nomine Patris et Filii simulque ex ambobus procedentis Spiritus Sancti, C. 3 Sablevi, C. 4 Sel-lenia, C. 5 integritate,) ad honorem Sancti Emiliani, add. B. 6 regina,) con-cedimus et damus ex toto corde, tota voluntate, omnique affectu vel desiderio ad atrium (Sancti Emiliani presbiteri, C. 7 succedentibus,) fratribus, pro remedio animarum nostrarum addimus eciam insuper (illas villas, C 8 Sagreto,

C. 9 introitum) nisi solummodo vos. Et iste quatuor ville qualem usum vel consuetudinem habuerunt, hucusque et semper debent habere, ita describimus; in unaquaque ebdomada unum diem sive ad terras colendas cum bubus vel ad vineas, et dare omnes decimas sive primicias Sancto Emiliano. Et in unoquoque anno unaquaque villalarum de istis quatuor debent procurare abbatem Sancti Emiliani, cum omnibus quibuscumque venerit semel in anno. Et unusquisque hominum in supradictis villis existentium debet dare suam paratam. Et Terrazas debet dare tributum. Parate sunt duos panes, ut accipiant sub axella usque ad summitatem maioris digiti. Et una camela de vino et I almude de civata et una gallina. Et tributum est: quatuor camelas de vino et quinque almudes de civata et quinque panes símiles supradictis et duas gallinas, add. C. 10 Heterrena, C. 11 Sancti Petri, 11 casatos, add. B. 12 Trepeiana, C 13 cum aquarum productilibus vel rivulis patefactis, add. B. 14 vel pascuis determinatis quisque in sua dicione subsistentibus, add. B. 15 procuratores) nisi solummodo vos qui eiusdem sancti atrii almi confessoris Dei Emiliani sanctissimum corpusculum veneramini, et cotidie psalmis, ymnis et canticis illustratis Domino servientes iuste et pie sub disciplina regulari. Cum Christus Dominus tradiderit regnum Deo et Patri, ut sanctis vestris orationibus adiuti, non cum edis ad sinistram, sed cum electis sanctis ad dexteram mereamur poni, et illam vocem Domini audire: "Venite, benedicti Patris mei", et sequencia cum omnibus sanctis suis lucraturi et regnare cum ipso per eterna secula, amen, add. C 16 La sanción aparece así: Si quis tamen ex nostris successoribus vel quilibet hominum, hec que nos Deo contulimus ad honorem nominis eius et pro peregrinis et hospitibus hac servis Dei humanitate

inpercienda huic Sancto loco, et vobis supradictis, concessimus, stabilimus, affir-mavimus, conatus voluerit demere, auferre et ipsi Sancto atrio calumpniam inferre, dematur de terra viventium, separetur a consorcio patriarcharum omniumque sanctorum, careat de fronte utrasque lucernas, sit alienatus a cetu omnium chris-tianorum, et anatemate percussus cum Iuda traditore in inferni voragine sit di-

185

186

mersus, et cum demonibus eterno igni mancipatus penas eternas sustineat luiturus, amen. Exsolvatque temporali quod est privilegii fiscali: quinque libras atrio-que Emiliani presbiteri sancti quod retemptaverit, conferat duplum. Atque huius scripture tenorem in omnibus obtineat perpetuo firmitatis robore, C. 1 7 . regi-minis nostri, add. C. 18 Ego Eximina regina (signo) similiter feci Ego Moma-donna regina similem (signo) feci, om. B.

CC. X. De divisione terminum villa Ballarte. Ego humillima Eximina regina, mater Sancii regis, que cum supra-

dictas villas a filio meo Sancio rege comparatas, Sancto Emiliano ser-viendas obtuli. Ita terminum Vallarte, sicut ad ius suum pertinebat determinavi. Id est de valle de Iuzme et per illa Marsela, cum vallibus de Valcinata; et inde ad valle Enneco, ad summum semdero de Quinta-niella. Et inde ad fontem de Fonte Vascones. Et inde ad vallem Covo ad Sanctum Iustum. Et de Sancto Iusto, ad summum valle de Monneca. De Valle de Monneca, semderum ad illam ripam de valle de Alta Assur. Deinde ad illos lagos. Et inde usque ad Val de Abre. Deinde ad sumita-tem Vallis Sancte Marie. Deinde ad fontem de Margallul. Deinde a Lobeuela. Deinde ad molendinum Medianum. Et inde ad vallem de Melo. Et inde ad summum vallem de Palacio. Et inde ad summum vallem de Forniellos. Et inde ad sumitatem vinearum de valle, cum tenet Vallis de Iuzme et infra.

In hoc predicto termino ita confirmo et corroboro ego Sancius rex et mater mea Eximina regina, ut nullus hominum ex vicinis villis que sunt vel que fuerunt // in circuitu, non ibi licenciam pascendi habeant cum peccoribus suis, neque figendi tentoria, neque pro qualibet levi occasione habeat ibi introitum vendendi vel emendi, neque eciam illi homines qui fuerint populati in Vallarta, si ad alia loca ire se voluerint, sub militibus vel sub quolibet alio seniore, non habeant licentiam defe-rendi secum hereditatem, sed careant omnino hereditate terrarum et vinearum que est scripta in predicto termino.

Facta carta determinationis et confirmationis sub era Mª. LXª. VIª., VIIº, idus decembris, feria VIª .

Ego Sancius rex, qui hec fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et

confirmavi. Ego Eximina regina (signo) similiter feci et testes ad roborandum

dedimus: Garsia rex ipsius regis filius confirmans, Fedinandus rex frater eius confirmans, Ranimirus rex frater istorum confirmans, Gundissalvus frater illorum confirmans, Sancius episcopus confirmans, Iulianus epis-copus confirmans, Munnius episcopus confirmans, Mancius episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Munnio Alvarez confirmans.

LXXVIII. De casas in Naiera, Sub penna, e t palacios in villa Mezchina.

In Dei nomine. Ego quippe Sancius, gratia Dei rex, memor honoris et adiutorii quod altaribus sanctorum exibere debemus, ob salutem nostram et requiem animarum nostrarum, necnon et ob commemora-tionem animarum carorum nostrorum, concedo et confirmo tradere ad atrium Sancti Emiliani et quod ad ospicium fratrum sibi servientium, propter animam de Garcia Moza, meo caballarizo, illas suas casas que sunt super pennas et sub penna, in barrio que dicunt de Subpenna, ad integrum, in manibus tuis Sancii episcopi, tali modo ut post istum diem

nullus homo de meis successoribus aut dominantibus Nageram habeant in illis aliquam potestatem, sed liberas et ingenuas ab omni usu vicino-rum et potestatum permaneat in potestate Sancti Emiliani et sibi ser-viencium, in secula seculorum, amen.

Si quis autem meorum successorum, regum, principum aut rustico-rum vel cuiuslibet hominum hanc meam donationem invadere, disrum-

187

1028 diciembre 6 187 La reina Jimena deslinda los términos de Vallarta, prohibiendo la

entrada de los rebaños de los pueblos limítrofes.

Becerro, fol. 138-138 vuelto (Gótico, fol. 19; Colección, núm. 99). Ed. Serrano, p. 112, núm. 98.

1028 188 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, concede a San Millán las

casas sitas en el barrio de Sopeña, en Nájera, que habían sido de su caballerizo García Moza.

Becerro, fol. 37 (Gótico, fol. 31; Colección, núm. 95). Ed. Serrano, p, 106-107, núm. 93.

188 189

Pere vel retemptare voluerit, sit a Domino Christo maledictus, et a participatione corporis sanguinisque eius segregatus, et per cuncta se-cula in inferni baratro dimerso. Insuper a regali parte ponat duas libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta in era Mª. LXª. VIª. Sennor Fortun Sanchiz confirmans, Garsea filius regis confirmans,

Fredinandus frater eius confirmans, Ranimirus frater eorum confir-mans, Gundissalvus frater eorum confirmans, Sancius episcopus confir-mans, Iulianus episcopus confirmans, Munnio episcopus confirmans, Sancius episcopus confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Munio Albarez confirmans, sennor Sancio Furtunionis con-firmans.

1028 189 Doña Jimena de Soto se entrega al monasterio de San Miguel de

Pedroso, con todas sus heredades.

Becerro, fol. 223 (B). Becerro, fol. 92-92 vuelto (Gótico, fol. 17 vº ; Colección, núm. 96) (C). Ed. Serrano, p. 108, núm. 95, siguiendo B. Ed. Serrano, p. 107-108, núm. 94, siguiendo C.

De alias hereditates de Soto. Ego domna Eximina de Sauto, qui fuit soror in Sancti Quirici, trado

corpus meum et animam ad atrio Sancti Micael et tibi abbatissa domna Maiore, cum mea hereditate in villa Sauto, divisas et meos collazos, exitus in montes. Et una serna, parte defesa. Alia serna in Rivo secco. Alia terra latus serna de rege, in Portello; de alia pars, vineas de Villoria. Alia terra in rivo de Spinosa, terras Sancta Maria. Alia terra in Farrazo. Et una vinea in valle de Rateziella, et in mazanares, linares et alias terras qui sunt parte palacio de sennor Gonzalvo Fernandez, usque in fonte meme. Retemtus, sit maleditus; cauto, D solidos argenti; et duplo ad regula.

(Otra redacción del mismo documento, versión C).

De hereditate a domna Eximina de Saucto data Sancti Michaeli In nomine Christi redemptoris nostri. Ego domna Eximina que fui

de Saucto et soror Sancti Quirici, infima omnium servorum Dei, amore divino compuncta, ac scelerum meorum recordata, idcirco pro anime mee remedio, placens michi concedo et confirmo ad honorem et atrium Sancti Michaelis archangeli et tibi cometissa domna Maiore, cum ceteris mulieribus ibi Deo servientibus, trado me cum corpore et anima mea et cum omni hereditate mea, ab omni integritate, ut serviat in Sancto Michaele de Petroso, et post obitum meum meos collaceos et meas divisas, egressus et regressus, in montibus et fontibus et pascuis, cum villis circumiacentibus cum illis de Sancto Christoforo, et cum illis de Frexenia, et cum illis de Sancto Petro comunem pastum et habita-cionem peccorum et incedendis lignis, sicut ego hactenus habui iure hereditario, ita concedo et confirmo in Sancto Michaele, per secula cuncta, amen. Et iste hereditates // sunt in locis pernominatos: una serna, in trans defesam; et aliam serna, in Rivo sicco. Et alia terra, iuxta limitem de serna de rege, in Portiello; et de alia parte sunt vinee de Villa Oria. Et illud carrascal, qui est subtus de Fraxenia. Et unum molen-dinum in Quintaniella de Olleros. Et sunt alie tres terre in arroio de Espinosa de terras de Sancta Maria. Et alia serna que est in Farrazo. Et una vinea que est in valle de Radiziella. Et ibi sunt mazanares. Et terre et linares, tras palatium de senior Gundissalvo Fredinandez, quod est inter Fraxenia et Sautum. Et iste hereditates que in ista pagina reso-nant, sint confirmate Sancto Michaeli usque in perpetuum, amen.

Si quis autem ex meis propinquis vel extraneis, vel quislibet homo, hanc meam donationem in aliquo disrumpere vel auferre voluerit, sit a Domino Ihesu Christo maledictus et excomunicatus, et oratio eius fiat in peccatum, demumque cum Iuda et diabolo in inferno submersus, amen. Insuper ad partem regis persolvat D solidos de argento; et duplum, ad regulam.

Facta carta in era Mª. LXª. VIª., regnante Sancio rege in Castella et in Pampilona et in Aragona.

Gundissalvus Fernandez testis, Gundissalvo Monnioz testis, Iohan-nes Paterniez testis.

Sancio rex in Legione, in Castella, in Nagera et Pampilona. Facta carta in era Mª. LXª. VIª.

190 191

Ego igitur domna Eximina, que hanc cartam fieri iussi, in altari Sancti Michaelis roboravi et testes tradidi: Gundissalvo Fredinandez testis, Gundissalvo Monnioz testis, Iohannes Paterne testis, Tellu Blascoz testis, don Dolquite testis, Annaia de Valeria testis.

1029 191 Don Sancho de Sorripas da un manzanar a San Millán Don Gonzalo

y sus hijos dan dos viñas.

Becerro, fol. 4.

Alia dompno Sanci de Sorripas. Alias duas vineas, in na Cruce: una so via; alia, de sursum via. Et dedit dompno Gonzalvo cum filiis suis dompno Gomiz et dompno Lufarre conversos.

Era Mª. LXª. VIIª. 1029 diciembre 8 190 El señor Diego Alvarez da a San Millán los palacios y propiedades

que tenía en Somo, a orillas del mar, en Asturias.

Becerro, fo l . 208 vuelto-209 (Gótico, fol . 109; Colección, núm. 100). Ed. Serrano, p. 112-113, núm. 99.

1030 abril 13 192 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, concede a San Millán la villa

de Madriz y sus términos, con motivo de la translación de las reliquias del santo.

Becerro, fol. 17 vuelto-18 (Gótico, fo l . 54; Colección, número 102). Ed. Serrano, p. 113-114, núm. 100.

CCC XX. IIII . De palacios in Asturias, in Somo. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Didaco

Alvarez de Asturias, divino amore conpunctus ac peccatorum meorum recordatus, spontanea voluntate, pro me anime remedium, concedo et confirmo ad atrio Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi patri spirituali Sancio episcopo et abbate // sub regula sancti Benedicti, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, palacios meos populatos, cum collazos et pertinentio, in Asturias, in litore maris, in loco ubi dicunt Somo, cum divisa et ganato, cum mazanetas et usu antiquo a senibus testificato, montes, exitus et introitus, per omnia secula, ad integritate serviat in Sancti Emiliani.

Si quis autem ex meis propinquis, filiis vel neptis, aut extraneis, hunc meum offertum in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo male-dictus et confusus, et cum demonibus et Iudas traditore in inferni bara-tro dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat quinque libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatum.

Ego igitur senior Didaco Alvarez, qui hec dedi, in capitulo Sancti Emiliani roboravi, filiis meis Alvaro Didaco et Beila Didaco confirman-tes, sennor Fortun Sanchiz testis, sennor Azenari Sanchiz testis, sennor Nunno Alvarez testis, regnante Sancius rex in Pampilona et Castella.

Facta carta sub era Mª. XXª. VIIª., VI idus decembris.

XXX. De vico nomine Matrice data a Sancio rege Maiore. In nomine Patris et Filii simulque ex ambobus procedentis Spiritus

Sancti Ego humilis ac omnium servorum Dei ultimus, tamen gratia Dei Sancio rex, una cum coniuge mea Mumadonna regina, providente ac inspirante superni regis gracia, convenit vel placuit nobis diebus sancte quadragesime stare ad atrium beati Emiliani presbiteri et confessoris Dei. Interea ob revelationem Sancti Spiritus, placuit omnipotenti Deo sublimare post sepulturam huius prefati patroni addere illi digniter translationis honorem, unde quamvis indignus prescriptus ego rex Sancius, presente spirituali patri episcopo Sancio vel abbate, omnibus tecum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi honeste por-tantibus, presentibus ac succedentibus fratribus, pro remedio animarum nostrarum, concedimus et confirmamus ex toto corde omnique affectu,

ad honorem huius translationis, vicinum vicum que dicitur Matricem, cum suis adiacentiis, terminis vel spaciis, terris, cum vineis vel cum omnibus suis aditibus ad predictam civitatem pertinentibus. Ita vero

192 193

1030 mayo 14 193 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, traslada los restos de san

Millán al monasterio de tuso, reforma la vida monástica de sus monjes, sometiéndolos a la norma benedictina, y declara al monasterio exento de cualquier jurisdicción.

San Millán, leg. 7 núm. 4, letra mediados siglo XII (B). Becerro III, fol . 13-14 (Colección, núm. 103) (C). Becerro III, fol. 62-62 vuelto (D). San Millán, leg. 7, núm. 5 traslado de 1458 (E). Ed. Serrano, p. 114-116, núm. 101.

adfirmantes vobis eam ut nullus hominum, nec nos, nec nostri successo-res, privilegii potestatem vel dominandi dicionem habeat in eam, nisi solummodo vos qui in eiusdem sancti atrii almi confessoris sanctissimi Emiliani corpusculum veneratis, et Dominum Ihesum Christum omni die laudantes. Nos vero spem itaque habentes ut in eternum feliciter vivere mereamur per cuncta secula, amen.

Si quis autem nostromm posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam pro peregrinis et ospitibus tollere retemptare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et quod retemtum, duplatum.

Facta carta donationis et confirmationis in era Mª. LXª. VIIIª., notum die idus aprilis.

Ego Sancius rex, qui hec fieri iussi, manu mea signum hoc (signo) super scripsi. Sancius Papilonensis episcopus confirmans, Iulianus Au-chensis episcopus confirmans, Munnius Alavensis episcopus confirmans, Mancius Oscensis episcopus confirmans, Munnio Gundissalviz comite confirmans, sennor Furtunio Sanchiz confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Azenari Furtunionis confirmans, sennor Furtun Oggoitz confirmans, sennor Symeon Ennecones confirmans, sennor Simeon Sanchez confirmans, sennor Boni Patri confirmans, // sennor Galindo Ennecones confirmans, sennor Garcia Furtuniones con-firmans, sennor Galindo Ennecones monacus confirmans.

(Crismón). In nomine sancte et individue Trinitatis, per non finien-da secula regnantis. Ego Sancius, gratia Dei Ispaniarum rex, cernens de die in diem totam Ispaniam beati Emiliani virtutibus illustrari, gratia Spiritus Sancti infundente, placuit animo meo, ut sicut dono superne pietatis, non meo merito obtinueram apicem regie dignitatis, sic ea adiuvante amplificarem intra fines regni mei a Deo concessi relligionem christianitatis.

Coniunctis itaque mihi venerabilibus viris Sancio Naierensi, Iuliano Auccensi, Munione Alabensi et Mancio Oscensi episcopis, cum multis regni mei obtimatibus, ecclesiam Sanctissimi Emiliani adii, et peracto ibi triduano ieiunio, venerabile corpus eius de vili adhuc, quo detine-batur sepulcro, per manus religiosorum monacorum ac clericorum in loculo arche sibi a me preparate diligenter est translatum

Translato itaque beati viri corpore, et visa multorum miraculorum efficacia, suggerente mihi clero ac populo, monasticum ordinem secun-dum regulam sancti Benedicti in eadem ecclesia diligenti industria cons-titui, et sanctissime relligionis virum Ferrucium nomine, a congrega-tione eiusdem loci regulariter electum, pontificalem consecrationem abbatem ordinari fecit.

Ad necessaria quoque servorum Dei ibi Deo servientium placuit mihi et omnibus primatibus mei regni de hereditate mea ecclesiis, parro-chiis vel villis idem monasterium locupletare, subdens perpetue male-dictioni omnes violatores mee spontanee donationis. Hoc etiam testifi-cans, interdico omnibus successoribus meis auctoritate Dei omnipoten-tis ut nequaquam alieno dominio nisi regio eadem congregatio subdatur, nec ab aliqua persona, seculari sive ecclesiastica, nisi secundum sacros canones ac decreta sanctorum patrum iudicetur, aut aliquo servitio

prematur, nec aliquis episcoporum ab eorum monasteriis, parrochiis vel villis primitiva vel tercias requirat. Placuit etiam mihi addere regia et pontificali auctoritate, ut quicumque ingenuus vel servus vel cuiuscum-que condicionis homo aliquam magnam vel parvam possessionem huic monasterio contulerit, hec oblatio sit confirmata regia auctoritate, fulta omni ingenuitate et libera omni servitute, nec requiratur vel exigatur ab ea aliquod servicium ab ullo vivente, aliqua magna vel parva occasione.

Nos ergo episcopi, qui translationi corporis beati Emiliani presentes fuimus, devotam oblationem regis laudavimus et pontificali auctoritate corroboravimus, et cum consilio eiusdem regis, et cum omni clericorum nostromm affirmatione, placuit nobis tale oblationem Deo et beato Emiliano facere. Manifeste comperimus preteritis temporibus nullam episcoporum predecessorum nostrorum, in ecclesiis vel parrochiis mo-nasterio Sancti Emiliani collatis, primitiva vel tercias requisisse vel accepisse, quod nos cum omnibus clericis nostris laudamus et pontificali auctoritate confirmamus.

Et ne aliquis successorum nostrorum aliqua occasione vel iniqua presumptione ab ecclesiis vel parrochiis beato Emiliano datis vel dandis, et intra fines episcopatuum nostrorum positis, primitiva vel tercias exigat interdicimus. Sed hoc tantum sibi in monasterio vendicent sacer-dotes quod precipiunt canones, id est monachos ad conversationem sanctam premonere; abbates divina officia instituere atque extra regu-lam facta corrigere. Quod si aliquid in ecclesiis huius monasterii cano-nibus interditum facere presumpserit, aut quipiam de monasterii rebus usurpaverint, non deerit ab illis sententia excomunicationis qui se no-luerint sustraere ab illicitis.

Facta carta donationis vel confirmationis in era Mª. LXª. VIIIª., II idus mai, regnante Santio rege in Nagera et in Castella et in Legione.

Sancius episcopus confirmans, Munio episcopus confirmans, Iu-lianus episcopus confirmans, Mancius episcopus confirmans, consul Munio Gundissalvi confirmans, princeps Furtunius Sancii testis, Ace-narius Sancii testis.

LXV. De aqua ad rigandum in villa Tricio. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Hec est cartula donationis et

confirmationis quam ego Sancius rex fieri iussi ad honorem beati Emi-liani, id est in villa Tricio concedo aqua ad rigandum quarta feria toto die, tercia feria tota nocte, unde non potuerunt homines de Tricio ad continendam aquam auctoritatem neque confirmationem scriptionis monstrare. Ideoque concedimus et damus cum confirmatione sanctis-simo Emiliano et tibi patri spirituali Sancio episcopo, sub regula sancti Benedicti iugum portanti, omnibusque monacorum normam ibidem tenentibus ad possidendum iure perpetuo.

Si quis autem hanc traditionem retemptari voluerit, auri libra re-ponat; et hoc nostrum conscriptum firmumque decrevimus perman-surum.

Facta cartula huius donationis in era Mª. LXª. VIIIIª., II kalendas aprilis.

Sennor Fortun Sanchiz presens confirmans, cum aliorum plurimi eorum et testibus.

1031 marzo 31 194 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, reconoce el derecho que

tenía San Millán para regar en Tricio la noche del martes y todo el miér-coles.

Becerro, fol . 32 vuelto (Colección, núm. 105). Ed. Serrano, p. 117, núm. 103.

194 195

Sub nomine sancte et Trinitatis. Ego Sancius rex, simul cum matre mea domna Eximina regina et uxore mea Momadonna regina, superni amoris ardore succensi, a peccatorum nostrorum perterriti multitudi-nem, proposuimus de bonis que Dominus ad honorem istius seculi nobis largitus est aliquid adere de possesionibus sanctorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni mole flagiciorum, et post heredes fieri mereamur in regno celorum. Ergo concedimus voluntatis afectu et donamus ad basi-licam Sancti Emiliani presbiteri et confessoris altissimi Deo et tibi patri spirituali episcopo Sancio et abbati, omnibusque tecum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi honeste portantibus ac succeden-tibus, unam villam que dicitur Defeso, et firmamus cum omnibus suis pertinentiis et cum suis terminis aiacentiis, et cum introitu et exitu, et cum pascuis et defesis, et cum populatoribus et cum omnibus heredi-tatibus et usibus que ad villam supradictam pertinent, ut serviat Deo per cuncta secula in Sancto Emiliano.

Si quis amodo deinceps hanc nostram donacionem vel hoc testa-mentum quod nos facimus pro animarum nostrarum ad inrumpendum venerit alicuius gentis, in primis excomunicatus permaneat, et a corpore et sanguine Domini nostri Ihesu Christi, et oratio eius fiat in peccatum, et cum Iuda traditore habeat portionem in inferno inferiori, amen. Insuper ad regis partem pariet quinque talenta auri; et retemptu ad regula, duplatum.

Facta scriptura sub era Mª. XXXIXª., sexta feria, quarto nonas iunias.

Ego Sancius rex et domina Eximina regina mater mea et uxor mea mea Momadonna regina, qui hanc donationem fecimus, cum manibus nostris (signos) pinximus et confirmamus per cuncta secula.

CC LXVIII. De monasterio Sancti Iuliani a partis Castelle. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem Sancio, Dei gratia

rex, simul / / cum coniux mea Momadona regina, ob remissionem pecca-torum nostrorum, prona et spontanea nobis accessit voluntas, ut contri-bueremus ad honorem beatissimi Emiliani presbiteri, necnon et domno nostro patri spirituali Sancio episcopo et abbati ceterisque monachis sub regula Sancti Benedicti in cenobio predicti almi Dei confessoris Emiliani presbiteri, iugum Christi decenter portantibus, presentibus ac succedentibus fratribus, donamus atque concedimus vobis monasterium quod dicitur Sancti Iuliani, qui est situm in confinio Sancti Petri, cum exitis et introitis, defesis, pratis, terris, vineis, molinis, ortis, rivulis ac ubicumque fuerit inventa rem huius monasterii, ab omni integritate ut diximus sit concessa in iure Sancti Emiliani et monachis ibi Domino servientes, absque ullum regale servicium ac dominacio secularium, sed confirmata et stabilita permaneat usque in seculum seculi, qualiter per intercessione beatissimi Emiliani atque omnium sanctorum seu et per orationum vestrarum mereamur elui ab omni sorde facinorum, et cum celicolis possidere gaudium infinitum, amen. Pactum de hoc monas-terium DCCC solidos in homicidiis.

Si quis tamen, quod absit, ex nostris propinquis vel extraneis, hunc nostrum donationis pretextum violare nisus fuerit, vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus, et a sancta mater ecclesia segregatus, demum-que cum zabulo detineatur profundo baratri ursurus eternasque penas ibi luiturus, amen. Insuper secularia dampna sit afflictus, et post partem regis inferat centum auri talenta.

Facta tradictionis in era Mª. LXª. VIIIIª. Ego igitur Sancio rex et Mumadonna regina, qui hanc paginam fieri

iussimus, manus nostras signos (signos) iniecimus et confirmamus, et testes tradimus ad roborandum: Garsea filio nostro confirmans, Ranemiro frater eius confirmans, Fredinando illorum frater confirmans, Sancius predictus episcopus confirmans, Munnioni episcopi confirmans, Iulianus episcopus confirmans, senior Munnio Alvarez confirmans, sen-nior Azenari Sanchiz confirmans, sennior Sancio Furtuniones confir-

[1031 ? ]1 junio 5 195 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, da al monasterio de San

Millán la villa denominada Defeso, con sus términos.

Becerro, fol. 1.

1031 196 Sancho III el Mayor, rey de Pamplona, concede al monasterio de

San Millán el de San Julián, cercano a San Pedro de Monte.

Becerro, fol . 181-181 vuelto (Colección, núm. 106). Ed. Serrano, p. 117-118, núm. 104).

1 La fecha está raspada y escrita de nuevo por una letra muy moderna. En 1101 Sancho el Mayor no era rey. Esta fecha de 1031 es hipotética

196 197

mans, omnem totam eiusdem palacii et concilium Sancte Marie con-firmantes.

De Oveco Veilaz de Grannione.

In Dei nomine. Ego Oveco Beilaz et uxor mea Urraca. Placuit nobis et vendimus ad vos germanos Oveco Belascoz et Citi Belascoz vinea nostra propria qui est in viniarum de Granione: vinea que dicunt de Mallelo, latus via de carro; alia pars, vina de sorores de Sancti Michael de Tellato. Et dedistis precium quamtum nobis placuit, id est quinqua-ginta III solidos de argento; in roboratione, XXV panes, et argenzata et media de vino, et uno ariete, et tozino. Et nos accepimus totum, et de odierno die in iurio vestro fiat confirmata, per secula, amen.

Si quis vero de nostris consanguineis inquetare voluerit, pariet cauto C. VI. solidos ad partis comite, et vobis ipsa vinea duplata vel meliorata, ad ipso limite. //

Facta carta notum die I feria, nonas marci, era Mª. LXª., regnante Sancius rex in Legione et in Castella, maiorino Oveco Monnioz in Gra-nione, saione Fortun Tortum.

Ego Oveco Veilaz et Urraca, qui hanc scripta fieri iussimus, rele-gente audivimus, manusque roboravimus (signos) coram testes: Belasco Sancio et Alvaro Narriatez fidiatores, Gomiz Azinariz confirmans, Mer Iohannes confirmans, Azenare confirmans, Mer Iacobi confirmans, Ferete confirmans, in manu de Iacenti monaco roboraverunt.

1 La mención de León como territorio de Sancho el Mayor hace suponer que el copista elidió una X.

In Dei nomine. Ego Iohannes notum facio omnibus qualiter pro meis peccatis, suadente michi diabolo, contigit michi culpam, et crepan-tavi occulum ad meum Congermanum de Aquilare, et proinde debebam calumniam. Similiter habebam in ortu meo puteum aque, et cecidit in eum unus puer, et mortuus est; et tenebant me pro illo homicidio, et non potui pactare tam grande calumniam, et pactavi pro me domna Oneca CCCC solidos; et solvit me de isto pecto.

Unde ego mitto illam et corroboro totam meam hereditatem quam habeo in Eclesiasilena, tam domos quam etiam terras et vineas et quan-tum invenire potuerit meo pertinente, totum ab integro, et confirmo illud sibi et filiis suis, quietum et sine ulla inquietudine possidendum in perpetuum.

Et hoc faciens in presentia et concilio de meos vicinos tali testa-mentum confirmo.

Ut si quis homo meorum vel extraneorum hunc meum factum, quod non per fortia, sed spontanea mea voluntate facio, in aliquo per-turbare, inrumpere vel violare temptaverit, sit maledictus et excomu-nicatus a Deo et omnibus sanctis eius, et a sancta ecclesia vel omni cetu christianorum sit separatus, amaraque morte preventus, cum diabolo et Iuda traditore partem habeat in inferno inferiori, in secula seculorum, amen. Pro damno vero temporalis calumnie exolvat principi terre quinque libras aureas; et quod compulsaverit, componat in duplo melio-ratum in eius limite.

Ego quidem supradictus Iohannes, qui hanc cartam roborationis fieri iussi, manu mea coram subscriptos testes consigno (signos), et fidei iussores et testes adhibeo: Obeco et Bellite et Iohannes et Tellu fidei iussores. Fernando et Didaco et Obeco et Munnio et Guitero et toto concilio de Ecclesiaselenga testes.

Facta carta roborationis et confirmationis in era Mª. LXXª. Iª., nonas magias, regnante rege domno Sancio de Ripacurza usque in Astorica.

198 199

1033 mayo 7 198 Juan dona a doña Oneca lo que tenía en Grisaleña, en com-

pensación a lo que dicha señora había pagado en concepto de homicidio a nombre de aquél. Doña Oneca cedió posteriormente lo recibido al monasterio de San Millán (ver documento núm. 374).

San Millán, original perdido (cajón V. 12, rollo 1, nº. 1). San Millán, Colección, núm. 108. Ed. Serrano, p. 119-120, núm 106.

[1032]1 marzo 7 197

Oveco Beilaz y su mujer Urraca venden a Oveco Belascoz y Citi Belascoz una viña sita en Grañón.

Becerro, fol. 74-74 vuelto (Colección, núm. 104). Ed. Serrano, p. 118-119, núm. 105.

200

1033 199 La abadesa Alduara da a San Miguel de Pedroso una viña sita en

Sabugo.

Becerro, fol. 93 (Gótico, fol. 21; Colección, núm. 107) (B). Becerro, fo l . 223, que contiene un resumen (C). Ed. Serrano, p. 120, núm. 107, sobre B.

1033 200 Fray Sancho y don Cristóbal compran una viña en el territorio de

Briviesca, en Fontaniellas.

Becerro, fol. 117-117 vuelto.

201

vinea in territorio de Birviesca, in Fontanellas, iuxta // limite de vinea de rex; de alia pars, vinea de Sancti Emiliani de Fenestra; in XXXª. solidos de argenteos.

Et qui retemptaverit, pariet LXª. solidos; et vinea, duplet. Era Mª. LXXª. Iª. Sancio rex.

CII. De hereditates comparatas in Ventosa Ego Beila de Torre accesit michi necessitas et vendidi a tibi dompno

Sancio, abba de monasterio Sancti Saturnini de Ventose, et a conso-brine tue Amunna mea racione de vineas que habui de parentibus meis, in loco qui dicitur Sepulcro, in precio que nobis placuit, id est una vacca cum suo filio, apreciata in XII solidos et IIIIor. solidos, et media coca de vino. Habeatis usque in seculum.

Si quis homo inquietare voluerit, pariat in cauto LXª. solidos; et duplum.

Era Mª . . LXXª. IIª.

Ego Sancho Sanchiz de Torre vendidi a tibi Sancio abba mea ra-cione de vineas in precio que mihi placuit, id est una bacca parida, apreciata in XII solidos, et una equa, in XVIII solidos.

U i

De vinea in Sabucho. In Dei nomine. Ego abbatissa dompna Aldoara trado ad atrium

Sancti Michaelis archangeli et sanctorum apostolorum Petri et Pauli unam vineam1 in loco qui dicitur Sabucho; de parte de orientis ha-bentem Ripam parvissimam; et inter eandem vineam et ripam discurrit strata ad Seroiana2; ab occidentis parte, ad limite vinee, est campus absque labore. Ut sit in obsequio supradicti arcisterii, et serviat ibi iure hereditario.

Si quis autem mortalium istam vineam auferre vel conturbare vo-luerit, sit a Domino Deo maledictus atque excomunicatus, et cum diabolo et Iuda traditore in inferno sit dimersus, amen.

Facta carta die Vª. feria, in era Mª. LXXª. Iª. regnante Sanctio rege in Naiara et in Alava et in Castella.

Ego abatissa dompna Aldoara, que hanc vineam dedi, manu mea signum feci (signo) et testes ad roborandum tradidi: Munnio testis, Cipriano testis, Gomez testis, dompna Eilo soror testis, dompna Eximina testis, dompna Munnata testis.

1 vinea) mea adpreciata in XX. II. solidos, add. C 2 Sorellana, C

Ego Sancio fratre et domno Christovale fratre comparavimus una

[Hacia 1034]1 202 El abad Sancho de San Saturnino de Ventosa compra diversas he-

redades a distintos particulares en Ventosa.

Becerro, fol. 48-48 vuelto.

1034 201 Beila de Torre vende al abad Sancho de San Saturnino de Ventosa

una ración de viñas sitas en el lugar denominado Sepulcro.

Becerro, fol. 4 8 .

Sunt fidiatores Dominico Beilaz de Cinisero et Servande et Garcia Nunnuz.

Ego Garsea Nunnuz et Gudumeri Sanchiz vendimus ad tibi domno Sancio abba vinea in terra propria, in loco ubi dicent vinea Delmuto, in VIII solidos, et quatuor argenteos in albaroc; et illa vinea de Repolline, in tres solidos.

Et sunt fidiatores Blasco Sanchiz et Enneco Lopez et Gomiz de Rivvo.

Ego Amunna Nigriella vendidi ad tibi abba Sancio vinea mea pro-pria, in duas cocas et media de vino.

Et sunt fidiatores Munnio Sarracinez et Sancio Ennecones. Ego Belasco Calvo vendidi ad tibi abba Sancio una vinea in loco qui

dicitur Ragga, in XVI solidos et uno tozino. Et sunt fidiatores Munnio Gomez et Gomiz de Rivo. Ego Iuliani de Forniella misi illa vinea de Sancti Saturnini, pro

anima de dompno Babiles et de suas germanas Urrencia et Presencia, in C botivos.

Ego Anderazu, filia de Enneco Feles, vendidi a tibi // abbas Sancio peza de Sancti Saturnino in quatuor solidos et medio cum albaroc.

Et sunt fidiatores Belasco Sanchez et Sancho Ennecones. Ego Dominico Beilaz et uxor mea Amunna vendimus terra nostra

iuxta Sancti Saturnini ad tibi dompno Sanctio abba, in quatuor oves paritas.

Et sunt fides Munno Falconez et Servande. Et illa roma de Monnina, in quatuor argenteos. Et alia de filia de Lupe, in quatuor argenteos. Dompno Iacme

fidiator. Et illa roma de Guntrueda, in VIII argenteos. Domno Belasco

fidiator. Ego Sarrazini et frater meus Belasco Sanchiz vendimus illa roma de

illo Cereso ampollare ad te Sancio abba in XII argenteos. Ego Anderazu de Sotes vendidi terra mea de illa Foia ad te Sancio

abba, in quatuor solidos et medio carabito de vino. Fidiator Monnio Zeiddez et domno Belasco.

Ego Amunna Lopez vendidi terra mea de illo Campello ad te Sancio abba in VIII solidos, et carabito de vino, cum albaroc. Monnio Gomiz et Sancio Gudumeri fidiatores.

Et alia roma de illo Campello, in XII argenteos, de Enneco Lopez. Alia roma iuxta de Semeno Garceiz, in XII argenteos. Domno

Blasco fidiator.

Alia roma de Sancha, in XII argenteos et carabito de vino et alma et I pane. Garcia Munnioz et Sancio Ennecones fidiatores.

Et illa peza de dompno Blasco in X solidos et V argenteos, Sancio Belascoz et Beila Blascoz fidiatores.

Hoc quod dictum est totum ego Sancius, cum consobrina mea Amunna sub vocatione Sancti Emiliani fecimus.

Ego Alvaro et uxor mea vendimus ad tibi Nunnu abbate una vice de molino in villa Milanes, ad XII dies, quando die, quando nocte, in III solidos argenteos.

Era Mª. LXXª, IIª.. Sancio rex.

Ego domna Anderazu trado ad ipsa regula vinea de Sancti Adriani de Arbigano, cum troliare, et agro de Basconiolas, super villa.

Ego Abbatius trado ad ipsa regula vinea in Sancti Georgii, in plano de Arbigano. Et medio molino de Ripiella.

Ego Nunnu presbiter trado ad ipsa regula tres eras, cum suo pozo, in valle de Padul.

202

203

1 Para la fecha, ver que el comprador es el abad citado en el documento anterior.

1034 203 Alvaro y su mujer venden al abad Nuño una vez de molino en villa

Milanes.

Becerro, fol. 118.

[1027/ 1034]1 204

Donaciones diversas al monasterio de San Esteban de Salcedo.

Becerro, fol. 168.

204

Ego Fuertes de Moliniella trado ad regula ipsa uno agro so Mo-liniele, latus Munnio de Muza.

Ego Garcia Albas trado ad regula de Salceto vineas, id est una vinea albariza, latus Oveco Monnioz de Moscatuero. Alia vinea iuxta carrera mediana.

Alia vinea in lomba de Antepardo, latus Nunnu Crespo. Alia vinea iuxta malleolo de Salceto. Sancius rex in Castella et Pampilona. Nos vero omnes, una pariter singillatim, roboramus supra scripta.

Ego Monio Amuscoz et Maurata Nanni et Munnio et Nunnu et Abbatias et Alfas et Munnio et Andrezu et domna Alba et Tellu et Oveco et Oveco et Albura et Andrezu et Nunnu et Fuertes et Garcia, ut per omnia secula serviant in Salceto2.

Si quis autem ex nostris propinquis aut extraneis super hanc nostram offertionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipo-tentis maledictus et confusus. Insuper ad parte regale exsolvat IIIIor

libras auri. Et quod retemptatu ad regula, duplatum.

LXXI. De molinos et vinea et orto de Bono Pater in Naiera. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem quamvis non

meritis Bonus Pater, me nominante de Naiera, amore divino compunc-tus ac scelerum meorum recordatus, sic facio donationem, pro remedio anime mee, presentem cum corpore meo ad atrium beatissimi Emiliani presbiteri confessoris Christi et tibi abbati dompno Sancio vel fratribus ibidem servientibus, id est una vinea mea propria, in vias de Sancte

e05

Eugenie; habet de oriente vinea de Iehie; et de occidente, via que pergit ad Sancta Eugenia; ab aquilone, via de filiis Valich; de meridie, vinea de

Vellita et Maria. Et uno ortu. Habet de oriente linares de filios de Momaliga; de occidente, via que vadit ad Vallicorna; ab aquilone, de dompno Lupe; de meridie. Dominico, filius de Sarrazine. Et tres mo-linos qui antea fuerunt factus; habent de oriente, rivum; de occidente, molinos de Cervera; ab aquilone, molinos de Sancti Emiliani; de me-ridie, ipsa glera. Eo que concedi ad integritate, firmavi iure perpetuo.

Si quis autem ex meis propinquis aut extraneis hanc meam dona-tionem in aliquo conatus fuerit // disrumpere que supra dixi, ab omni-potenti Deo confusus, et a cetu christianitatis separetur, et cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Insuper infisco regali persolvat I I I I o r . libras auri; et ad regulam, duplum.

Facta carta in era Mª. LXXª. V I ª , III kalendas decembris, reg-nante Garsea rex in Pampilona et in Castella usque ad Zamora, sub eius imperio Fortun Sanchiz in Naiera et Fortuni Zitiz iudice.

Ego Zorraquina, cum filiis meis, spontanea nostra voluntate, ven-dimus terra nostra ienua ad tibi pater domno Santio presbiter et mater tua Dota, in sex mensuras, inter Tricium et vinum.

Si quis ex nostris vel quivis homo voce levaverit in iudicio, pactet C solidos et terra duplata. Et sunt tibi testes Lope Lopez de Urbe et Garcia Gomiz de Cogen et omnes vicinos de Urbe, de Gogen, de Ci-roquin, de Aniz, de Abian, de Mangero.

Era Mª. LXXª. IIIª., Garsea rex.

1 La fecha la da la mención de ese rey Sancho en Castilla y Pamplona. 2 Estas confirmaciones son globales para esta relación y para la que aparece publicada bajo el número 19.

[1035] noviembre 29 205 Buen Padre de Nájera elige sepultura en San Millán y le ofrece unas

posesiones y molinos en Santovenia.

Becerro, fol. 34-34 vuelto (Colección, núm. 116). Ed. Serrano, p. 126-127, núm. 114, con fecha 1038.

1035 206 Zorraquina, con sus hijos, vende una tierra al presbítero Sancho y

su madre.

Becerro, fol. 197 (Gótico, fol. 37; Colección, núm. III).

206

1036 febrero 24 207 El abad Gomesano de San Millán, con el consejo del obispo Sancho

entrega una viña al abad Muño de Santa Coloma a cambio de otra.

Becerro, fol. 35 vuelto-36 (Colección, núm. 126) Ed. Serrano, p. 1 33-134, n°. 124, con fecha 1045.

LXX. V. De cambio vinea Sancte Cobumbe in Naiera. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Gomessanus abba

et omnibus monachis Sancti Emiliani, cum precepto domni mei et consilio Garseani regis et Sancioni pontificis, facimus cambium cum vicino et germano nostro abbate dompno Munnio et omni congre-gatione Sancte Columbe virginis perpetualiter. Concedens stabiliensque ego Gomessanus abba, ex parte Sancti Emiliani cultaque fructifera pernominata vinea de Cereso dedi. Ex parte vero Sancte Columbe accepi ego predictus Gomessanus abba vinea que erat vicina nobis iungitque se in vinea nostra de Sancti Iuliani, latus stratam que ex Tricio pergit ad Naie//ra, inculta atque deserta. Cupiditate tamen utrique conpulsi, eo quod sibi quisque vicinior fiebat possessioni, conven ien t i fec imus cambii. In qua convenientia cambii ego Gomessamus abba XXX solidos de argento dedi, et cocam vini azutezemque frumenti. Sicque utrique stabilitatem facimus cambii, ut quod se deinceps penituerit proximo suo duplo restituto, C. exsolvat solidos argenti ad regis.

Facta carta confirmationis sub era Mª. LXXª. I I I ª . , VI kalendas martias, regnante Garsea rex in Pampilona, et Fredinandus rex frater eius in Legione.

Nos vero utrique abbates, qui hunc testamentum paginavimus, testes ad roborandum subscripsimus.

Ego igitur Garsea rex hunc testamentum audivi, assensum prebui et confirmavi. Sennor Fortun Sanchiz dominante Naiera confirmans, sennor Garsea Fortuniones in Tovia confirmans, Garsea episcopus con-firmans, Gomessanus abba confirmans, Eximinus prepositus confir-mans, Munius abba confirmans, Blasius prepositus confirmans, Iohannes presbiter confirmans, Bartolomeus presbiter confirmans, omne Nage-rense concilio testes.

207

LXVIII. De cova comparata in Naiera. In Christi nomine redemptoris nostri. Hec carta vendicionis quam

ego Zalafe, una cum uxore mea Scemena, placuit nobis pronta mentis affectu, vendimus cova nostra propria in loco que dicitur Pinna de Santa Lucia, iuxta cova de Fortes; de alia pars, cova de filiis de Molalia, ad vos dompno Garsea abba de Sancti Emiliani, cum omni collegium monacorum, in precio que placuit nobis, id est L solidos, et albaroc duas aranzatas de vino, VI almudes de trigo, unum arietum. Hec precium accepimus totum. Et post hodie die habeatis illa usque in seculum.

Si aliquis homo de nostra parte inquetare voluent vos, reddat qua-druplum ipsum precium; et ad regis parte reddat libra auri.

Facta carta comparationis in era Mª. LXXª. IIIIª., IIII kalendas septembris, regnante rex Garsea in Pampilona et in Naiera, sub eius imperio senior Fortun Sanchiz in Naiera,

Ego Zalafe, cum uxor mea Eximina, hanc scedula fieri iussimus, legentem audivimus, manus nostras signos (signos) iniecimus Galindo Scemenones de Naiera amirate hic testis. Bono Patre testis, Furtun Cite alcalde testis, dompno Lupe decano testis.

LXXIIII. De vinea data ad medias in Naiera. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur Sancius episcopus

atque egregius, una cum omni collegium monacorum Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, qui sub regula beati Benedicti vitam

1036 agosto 29 208 Zalafe y su mujer Jimena venden a García, abad de San Millán, una

cueva en Nájera.

Becerro, fol. 33 vuelto (Colección, núm. 110). Ed. Serrano, p. 122, núm 109.

[1036] 209 El obispo Sancho y el convento de San Millán entregan a Lope de

Nájera un campo para que lo convierta en viña, a condición de que se quede en propiedad con la mitad de la misma.

Becerro, fol . 35 vuelto (Colección, núm. 139). Ed. Serrano, p. 153-154, núm. 143, con fecha 1049.

208

De Aketi Pasqualez in Grannione. Ego Aketi Pasqualez et mater mea Elo. Placuit nobis et vendimus

ero nostro proprio de illa Costa, ad latus de illo ero de Oveco Ceco, ad tibi Oveco et ad abbate domno Oveco, in precium quantum placuit, et dedisti nobis XXVI solidos, et raisce arenzata de vino, X panes et arie-tem. Et post odie die habeatis per secula, amen.

Si quis ex nostris sanguinibus vel extraneis inquetare voluerit, pariet a parte rex LII solidos; et ipso ero duplato in tale loco ad vobis.

Facta carta era Mª. LXXª. V ª , Vª. feria, idus aprilis, regnante rex Veremundo in Legione, Fredinando comite in Castella, Garsea Sanchiz rex in Pampilona, maiorino Monnio Citiz in Grannione.

Ego Aketi et mater mea Elo hanc scripturam firmamus coram hic testes: Didaco Gemilez testis, Garcia Monnioz testis, Belasco de domna Bona testis, Babilas presbiter confirmans, in manus de domno Beila monaco est roborato.

Belasco presbiter titulavit.

CLXXI. De villa Arzileto, in ripa de Petroso. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gracia Dei Roderico

Galindiz, vicissim cum coniuge mea domna videlicet Sancia, amore divino conpuncti, sic facimus donationem pro remedio animarum nos-trarum, ad atrium sanctissimum patronis Emiliani et tibi patris spirituali episcopo Sancius, cum ceteris fratribus tecum iugum sub regula sancti Benedicti portantibus. Concedimus nostram partem quartam in con-finium Vallis Arzileti, in villa que dicitur Arzileto, nostram propriam racionem, cum suis egressis et regressis, pascuis, montibus sive fontibus, pratis, molinis, vineis, terris et hominibus serviendum iure perpetuo confirmata permaneant.

Si quis tamen ex nostris propinquis seu extraneis hanc nostram donationem in aliquo conatus fuerit disrumpere, tollere, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu christianitatis separatus, et post cum Iuda traditore in inferno inferiori habeat mansionem, amen. Insuper in fisco regali persolvat III libras auri; et retemptu, duplatum.

Facta carta sub era Mª. LXXa. Vª., regnante Garsea rex prolis Sancii, in Pampilona et in Alava.

Ego Rodericus Galindiz et uxor mea domna Sancia hanc scriptam legentem audivimus et signos (signos) fecimus. Iulianus episcopus con-firmans, Munnius episcopus confirmans, Mancius episcopus confirmans, sennor Furtun Sanchiz confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Nun//nu Alvarez confirmat.

ducimus, convenit nobis atque complacuit ut dedimus tibi dompno Lupe Naielense agrum pro vinea facere ad medias, in loco quod dicitur iuxta via Tricium, ante Sancti Iuliani; de occidente parte, vinea Sancte Columbe; de alia parte, Iohannes Anaelde de Becaria. Et postea de-dimus tibi medietatem tue, ita ut post obitum nostrum quicquid vo-lueris licenciam habeas, ut nullus homo pro id inquietare presumat.

Si quis homo hanc scripture medietati tue inrumpere voluerit, rex aut abbas, anathema sit.

Facta scripta in era Mª. LXXXª. VIIª., Sancius episcopus confir-mans, Garcia abbas confirmans, Belasco abbas confirmans, Galindo Ennecones confirmat.

209

1037 211 Rodrigo Galíndez y su mujer Sancha donan a San Millán la cuarta

parte de la villa de Arciledo.

Becerro, fol . 105 vuelto-106 (Colección, núm. 112). Ed. Serrano, p. 122-123, núm. 110.

1037 abril 13 210 Aketi Pascuález y su madre Elo venden a Oveco y al abad Oveco un

ero que tenían en Grañón.

Becerro, fol . 74 vuelto.

210

CLXXIII. De casas in villa Saucto et de offertas predictas casas. // Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego Gundissalvo Fer-

nandiz, bono animo, cum spontanea voluntate, placuit mihi ut vende-rem ad te domno Eximino meas casas in villa quod vocitant Saucto, iuxta casas de Monnio Gomiz; dextera parte, casas de Iohannes Patier-nez; de sinistra, casas de Tellu Belasquiz. Et vendidi eas ad te in faciem de meo filio sive et filia, quia non potuerunt illis comparare, nec mihi obedire. Ita concedo tibi cum illarum edificia actecta vel terre funda-menta, iure perpetuo habeas tu et cui tu volueris largire per secula futura. Et accepi de te precio quantum mihi placuit, id est XXXª. solidos de argento, et concella de trico, in II solidos et II argenzos, et concella de ordio in X argenzos, et aranzata de vino in V solidos. Et de ipso precio apud te non remansit pro dare. Ipsas vero casas, cum suis exitis et introitis, parte in montibus, fontes, padulibus, defesis, iuxta predictas casas suo femorali, in albaroc accepi V camelas de vino, in XII argenzos et quinque argenzos in carne, et in roboratione X camelas de vino, in III solidos de argento, et XII panes, et carne valente XX argenzos.

Post odie vero si ego Gundissalvo aut filiis vel neptis vel quislibet homo in iudicio pulsaverit vel adversarius extiterit pro ipsas casas, sicut scripta dicit, solvat a parte regis LXª. solidos, et ad te vel ad qui tu dederis, ipsas casas duplatas, cum hedificios quales habuerint.

Facta carta sub era Mª. LXXª. Vª., regnante rex Garsea in Pampi-lona et in Alava, in Castella Vetula.

Ego Gundissalvo Fernandez, qui hanc scripta fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et testibus ad roborandum tradidi: Sancius episcopus in Pampilona hic testis, episcopus Dato in Castella Vetula hic testis, episcopus Garsea in Alava, Gomiz Nunniz testis, Flacenti Nunniz testis, Monnio Dolquitiz testis. In manu domno Iohannes fuit ista carta roborata.

Dompno Munnio episcopo Begilaza obiit in rivo de Sancti Stephani, tumulatus est in Alcopa.

Abba Tellu et abba Tellu, et abba Iohannes, et abba Alaquide, et abba Munio Alvarez fuerunt cum suos fratres in regula de Ocoizta.

Ego Oveco et Belagga et Placenti et Beila et Monnio, presbiteros in ipsa regula, nos roboravimus et cruces fecimus (signos).

Similiter nos fratres Centolle et Tello et Zeiane et Iohannes et Amate et Amate et Monnio et Ame et Ame et Monio et Nunnu et Nunno et Monnio et Centolle et Nunnu et Monnio et Munnizu et Ula-quide et Iohannes Lanquelle (signos) fecimus et roboravimus.

[1038]1 marzo 31 214 Belasco Sancho y su mujer Jimena dan a San Millán un campo y una

viña, sitos en Grañón, en los lugares de Valdecit y Paúl.

Becerro, fol. 74 vuelto (Gótico, fol. 29; Colección, núm. 118). Ed. Serrano, p. 128, núm. 116, con fecha 1040.

De Blasco Sancio de Granione. In Dei nomine. Ego Belasco Sancio et uxor mea Scemena. Placuit

nobis et sic donamus de nostra erencia que habemus nostra quinta uno agro, qui est in loco qui dicitur valle de Ziti, latus agro de Beila Lurdoz.

1037 212 Gonzalo Fernández vende a don Jimeno las casas y posesiones que

tenía en Soto.

Becerro, fol. 106-106 vuelto (Colección, núm. 114). Ed. Serrano, p. 124-125, núm. 112.

[1037]1 213 Testimonio de que en el momento de la ¡muerte del obispo Muño de

Alava no pagaban los de la iglesia de Ocoizta las tercias diocesanas.

Becerro, fol. 70 (Gótico. fol. 108: Colección, núm. 12). Ed. Llorente, III, 107. Ed. Serrano, p. 18, núm. 12, con fecha 1034.

211

1 La fecha la da el año de la muerte del obispo Muño de Alava. El P. Serrano copia en su edición, al principio, la frase "era millessima septuagesima secunda", que no está en el Becerro. Creo que fue una anotación marginal -mal leída- que aludía al fallecimiento del obispo apuntado ("era M. LXX U en vez de M. LXX. II").

212

Et una vinea qui est in Padule, latus vinea de Monnio Veilaz. Ipso agro et vinea sic donamus ad atrio Sancti Emiliani pro remedio animas nostras.

Imperante Garsea rex, et abbate domno Garsea episcopo in Sancti Emiliani, era Mª. LXXª. IIIª., IIª. feria, notum die kalendas aprilis.

De aliis terris. Alia terra in Costa de Sancti Georgii, super via, in Foro. Et uno

malleolo, in Terrero. Et uno carro ferrado. Et dedit Sennor Sancio Semenones.

Era Mª. LXXª. VIIª., episcopus Sancius.

213

confirmo ad atrium beati confessoris Emiliani presbiteri et ad tibi abbati Gomessano, cum ceteris monachis ibidem commorantibus, meos proprios palacios in Formella superiora, cum illo orto qui est iuxta eos. Et una terra ad illas eras, inter ambas vias. Et in Lomba, una vinea; de oriente, vinea de Blasco Ferrero; de alia parte, latus eius, vinea de Garcia Lifarriz; de occidente, vinea de Salvator Calvo. Et cum exitu et regressu, cum pascuis, et cum tali usu ut comunem cum hominibus illius ville habeant pastum, montes, aquas et omnia que illi cum hominibus illis sit liberum et ingenuum ab omni potestate regum et dominorum, ita ut in nulla paria, neque in omicidio, neque in nulla causa facendera sit cum illis permixtum. Nam sicut ego tenui illos palacios, cum iam supradictam hereditatem, sine aliqua voce mala, ita confirmo ad hono-rem Sancti Emiliani, per secula seculorum, amen.

Si quis vero homo post hodie de meis propinquis eciam et lon-ginquis meum prescriptum disrumpere conaverit, qui est supra scriptum, primitus a fronte binas careat lucernas, demumque in baratro dimersus, non evadat averni penas, sed cum Iuda traditore habeat porcionem in inferno inferiori, amen. Insuper ad regis parte pariet duo talenta auri; et ad regula, duplum.

Facta carta donationis sub era Mª. LXXª. VIIª., regnante rex Gar-sea in Pampilona et in Castella Vetula.

Ego senior Azenari Sancii, qui hanc cartam fieri iussi, testes ad robo//randum tradidi: episcopus Sancius confirmat, episcopus Garsea Alavensis confirmat, Gomessanus abba Sancti Emiliani confirmat,

sennor Furtun Sancii confirmat, sennor Sancio Furtunionis confirmat, sennor Enneco Sancii confirmat, sennor Fortun Lopez confirmat.

LXXXIIII De palacios in Formiella. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Azenari

Sanchiz, promta devocione et spontanea mea voluntate, dono et

C. VIII. De casa in Lardero, cum hereditate. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego Garsea, gratia Dei rex,

1 El 31 de marzo de 1035 todavía reinaba Sancho el Mayor. Tenemos otra confusión de U = II.

1039 215 Sancho Jiménez da a San Millán una tierra y un majuelo y un carro.

Becerro, fol. 3 vuelto.

1039 216 El señor Aznar Sánchez da al monasterio de San Millán unos pa-

lacios en Ormilla de suso, con sus posesiones

Becerro, fol . 41 vuelto-42 (Colección, núm. 117). Ed. Serrano, p. 127-128, núm. 115.

1040 julio 29 217 Garda de Nájera, rey de Pamplona, entrega a Aznar Iñiguez una

Casa y heredad en el territorio del río Iregua a cambio de un caballo.

Becerro, fol. 50 vuelto-51 (Gótico, fol . 29; Colección, núm. 119). Ed. Serrano, p. 128-129, núm. 117.

214 215

una cum coniux mea Stephania regina, iussi fieri hec carta donationis vel emtionis, mea concedente voluntas, tibi fidele meo Azenari Enne-cones, id est dono tibi illa hereditate de domno Iohannes de Lardero, qui est in territorio in rivo de Iroga. Ita dono tibi illa ingenua, // cum omni integritate, tam vineis, eciam et agris, molinis, ortis, cum consue-tudo habitatoribus ibi, egressis atque regressis, vel pratis, pascuis, aquis, vel ubi tu potueris invenire de illo. Et accepi de te in precio caballo castaneo, valente D solidos, Persigna nominato, illo qui fuit que tibi dedit comite Fredinando Munnioz, et abeo illum aput me, et nichil contra te remansit precium. Deinceps hodie habeas tu et filiis tuis usque in seculum seculi possessurus hec supra nominata hereditas, simul cum illa casa.

Si quis autem de meis filiis, neptis aut bisneptis, et ex meo genere, voluerit in meum scriptum disrumpere aut violare, sit anathema ma-ranata, et extraneus a sancta mater ecclesia, et insuper particeps cum Iuda traditori in inferno inferiori, amen. Insuper a regali parte III libras pariat auri.

Facta carta donationis in era Mª. LXXª. VIIIª., tercia feria, VIº. kalendas augusti.

Ego Garsea rex, qui hanc cartam iussi exarare, de manu mea hoc signum inieci (signo) coram hos testes: episcopus Sancius Naierensis confirmans, episcopus Sancius Pampilonensis confirmans, episcopus Garsea Alavensis confirmans, sennor Fortun Sancii de Naila testis,

sennor Sancio Fortuniones de Ponticurbo testis, sennor Fortun Lopez de Tetelia testis, sennor Garcia Eximinones testis, sennor Azenari Sancii testis, Fortun Orioli maiordomi regis testis, botiliarius Sennor Eximino Sancii, alferiz sennor Fortun Sancii testes.

C. III. De confirmatione terminum de Sancti Martini de Barberana. Sub nomine Christi. Hec est pagina confirmationis quam fieri iussi

ego rex Garseani Sancii in honore scilicet Sancti Martini episcopi. Temporibus transactis habuerunt contemptionem monachis de Sancti Martini cum homines de Halubarri et vicinis villarum pro termino. Ad hanc questionem veni illuc, cum meis subditis, sicut michi visum fuit determinavi, id est de illo Sotello cluso de sursum parte; per linea directa ad illos iulacares adsummante a mata de Arangone; in media linea predicta posui pedem meum et molionem in teste. Deinde per illa calçata qui pergit a Calaburra. De illa vero calçata, per summum lumbum magnum de Pinna // alba, usque Iberi. Deinde ad Sotum de Sancti Martini; illum vero Sotum non divisum, set totum cum illis, Cannales usque Sotello cluso. Hec predictum terminum, pro remedio anime mee et parentum meorum, Sanum et integrum confirmo ad pre-dicti almi confessoris per in seculum seculi.

Si quis autem posterum regum aut principum, comitum vel aliquo-rum hominum, hanc meam confirmationem violare temptaverit, sit maledictus in conspectu Domini, et cum Zabulo in gehenna perpetua penas luiturus, amen. Insuper ad partem regalem solvat tres libras auri;

et duplum ad regula. Facta carta confirmationis era Mª. LXXXª. Ego Garsea rex, legentem, audivi et confirmavi Sancius episcopus

confirmat, Garsea episcopus confirmat, sennor Fortun Sanchiz nutrici regis presente hic confirmat, sennor Sancio Fortunionis confirmat, sennor Azenari Garceiz confirmat, sennor Alvaro Furtunionis testis, sennor Azenar Blascoz testis.

1042 218 García de Nájera, rey de Pamplona, deslinda los términos del mo-

nasterio de San Martín de Barberana y las villas de Alubarri.

Becerro, fo l . 49 vuelto-50 (Colección, núm. 121). Ed. Serrano, p. 130-131, núm. 119.

1042 219 Muño se entrega a San Millán con toda la heredad que tenía en

Pecesorios y Bárcenas y otros lugares

Becerro, fol . 156 (Gótico, fol. 77 vº; Colección, núm. 120). Ed. Serrano, p. 129-130, núm. 118.

CC. X X X I . De casas cum hereditate in Peces aurios et divisa cum hereditate in Ausibella, in rivo de Aguseba.

217

216

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego Monnio, spontanea mea voluntate, pro remedium anime mee, trado me ad atrium Sancti Emi-liani presbiteri et tibi presenti Gomessani abbati et domno Sancio epis-copi, cum meas proprias casas et hereditate que habui de parentibus meis in villa que vocitant Peces aurios. Et illas casas in Barcenas de rivo sub Sancti Iuliani. Et tres terras. Et super villa alias tres terras. Et medio orto. Et illa ferragine ante casa. Et media de illa serna de Ihano, in Sancti Petri. Una terra in valle Maiore. Alia terra de la Canaliza. Alia terra in sumo valle Zumeili. Alia terra in eras de Pagina. Alia terra in Fontana Bagenti. Alia terra in valle de Gatone. Alia terra in summa Varga. Et in illo molino de Abities, una vice, quando die, quando nocte, de octo in octo dies. Et una vinea in valle de Monnoza. Alia vinea in valle de Suvero. Alia vinea in illos Foios de Arto. Hec scripta de here-ditate meam parte dono et confirmo per in seculum seculi serviant in Sancto Emiliano cum corpore meo.

Si quis vero ex meis propinquis aut extraneis, vel quilibet homo, hanc meam offercio in aliquo disrumpere voluerit, in primitus sit a Domino Ihesu Christo maledictus et confusus, insuper cum Iudas tradi-tore sit sortitus, amen. Et ad regale parte exsolvat libra auri cocto; et quod retemptatum ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. LXXXª., regnante Garsea rex in Castella Vetula et Pampilona, et Fredinando rex in Castella et in Legione, Blagga presbiter merino in Cereso, Tellu Monnioz saione in illas villas.

Ego Monnio presbiter, qui hec dedi, testes, ad roborationem tradidi: Galindo Hanniz testis, Annaia Monnioz testis, Beila presbiter testis, Pepi Iohannes, Zite Bermudez testes, Garsea cantore confirmans et testis.

Iste Monnio presbiter in Sancti Emiliani est sepultus.

CC. XIII. De monasterio Sancti Clementi in Borueva, cum here-ditate.

Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Didaco Monnioz et uxor mea domna Elo, simul sobrinis meis Didaco Gondissal-vez Sancioque et sua uxor Momadonna, mecum heredes omnes nos pariterque concordia, visum nosbis salubrem consilium, ut pro reme-dium anime nostre vel requiem parentum, concedimus et confirmamus ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi presenti abbati Gomessani, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, monasterium nostrum reliquias ferentem Sancti Clementi episcopi, in Borueva, iuxta Ripa Retunda, ad integritate, cum omnibus suis pertinentiis, cum exitu et regressu, in montes et fontes, mazanares, ortos. Et de illo prato medium, terras, vineas, id est una vinea in ripa de Serie; alia vinea in Valleggo de Lazaro. Et quinque terras: una ante puerta. Alia in fonte Serane. Alia in Lombanas. Alia in Arenas. Alia in Piliela.

A nobis auditu, alii homines presentem nobiscum dederunt here-ditates, id est domno Sarrazino presbiter, una terra in Corrales; alia vinea, in plano de Villa nueva. Et domno Garsea presbiter, una in ortos de Posatas. Et una vinea in nos Malleolos. Domno Gonzalvo presbiter et Alfonso presbiter, una terra in Lombanas. Caruto de Cupo, una terra in fonte Serane. Monnio Alvarez, una vinea in Balliolo de Lazaro. Sarra-zino de Posatas, una terra in fonte Serane. Gonzalvo Sarrazine, // una terra de Rodinella de iuso; et una vinea in Ortales. Cite Annaiaz et sua uxore Trieca, illa vinea de Sancta Iuliana; et terra una in ponte de fonte Burueva. Gotina et Agomar suo filio, una vinea in Sancta Iuliana. Domno Garsea presbiter, vinea una in Cellatiella. Bellita de Fonte de Fannone, una vinea in fronte de Rodmella; et una terra in Sancti Micael de Vadiello. Beila converso, una terra in Sancta Cruce. Domno Blasco converso, una terra in Sancta Cruce. Galindo de Cupo, una terra in valle de Morienco. Tellu Iohannes, una terra in valle Stremero. Iohannes et Gontrueda et Sol, una terra in Lombanas.

Hunc predictum monasterium et hereditate, sicut scripta resonat, libero et genuo per in seculum seculi serviant in Sancto Emiliano.

[1042?] 1 221 El señor Diego Muñoz, con su mujer Elo y sus sobrinos someten el

monasterio de San Clemente de Rivarredonda al de San Millán.

Becerro, vol. 141 vuelto-142 (Gótico, fol. 79 vº; Colección, núm. 115). Ed. Serrano, p. 125, núm. 113, con fecha 1037.

1042 220 Don Zakodin da a San Millán unas casas sitas en Nájera.

Becerro, fol. 34.

Ego senior domno Zakodin dono, pro anima mea, ad Sancti Emi-liani casas meas sitas super Sancti Iohannis, iuxta casas de Pascuale de dompna Kisa.

In era Mª. LXXXª., Garsea rex.

218 219

Si quis vero homo ex nostris propinquis aut extraneis vel quilibet super hanc nostram ofertionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Domino Ihesu Christo, qui cuncta creavit, maledictus et confusus, et cum demonibus et Iudas traditore sortitus in inferno inferiori. Insuper a regale parte exsolvat quinque libras de cocto auri; et quod retemptum ad regula, duplatum.

Ego igitur senior Didaco Monnioz, cum suprascriptis qui he dedi-mus, roboramus et testes tradimus: episcopus Sancius confirmans, episcopus Garsea confirmans, sennor Fortun Sanchiz nutrici regis con-firmans, sennor Sancio Fortuniones confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Alvaro Fortuniones confirmans, sennor Lope Flaginez confirmans, sennor Fortun Ennecoz confirmans.

Facta carta in era Mª. LXXª., Vª., Garsea rex in Pampilona et Castella Vetula, Fredinandus rex in Burgus.

CCC. IIII . De Sancta Maria de Badoztani, monasterium in loco more partis Pampilonie.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego domno Garcia, presbi-tero de Badoztani, sana et integra mente, trado me ad arcisterium Sancti Emiliani presbiteri et tibi abbati dompno Gomiz, cum sociis fratribus, cum meo proprio monasterio cui vocabulum est Sancte Marie, in loco nominato more in exitu ville Badoztani sito, quem egomed

populavi integrum, cum suis adiacentibus terminis, exitu ac regressu, et pastu libero, cum terris, vineis, ortis et pratis. Similiter namque in predicta villa Badoztani meas proprias, cum ingressu et regressu libero, terras, vineas et vices molinarias, et omni eorum pertinentia, ad integri-tate dono et confirmo, per omnia secula serviant in Sancto Emiliano.

Si quis tamen ex meis propinquis vel etiam longinquis qui meo prescripto disrumpere conaverit, aut auferre presumpserit, primitus a fronte binas careat lucernas, insuper et sulforeas inferni non evadat penas, sed cum Iuda traditore obtineat porcionem in inferno inferiore per infinito tempore. Insuper ad parte regi pariet tres libras auri; et retemptu, duplatum.

Facta carta sub era Mª. LXXª. Vª., regnante Garsea rex in Pampi-lona et frater eius Fredinando in Legione et in Gallecia.

Ego igitur Garsea rex, qui hanc cartu//la relegentem audivi, in Sancto Emiliano assensum prebui et confirmavi, et de manu mea signum (signo) inieci.

Ego domna Garsea presbitero, qui testamentum sub presentes tes-tibus fieri iussi, de manu mea hoc signum (signo) feci et confirmavi. Sancius episcopus Eruniense confirmans, sennor Furtun Sanchez nutrici regis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Furtun Lopez confirmans, sennor Sancio Lopez confirmans, omne concilio de Badoztani testes.

XV. De muliere rustica nomine Maior, in Terrero. Tempore Garsie regis, filii Sancii regis, me Sancio episcopo pastorali

1 El documento aparece fechado en 1037. Pero la presencia del abad Gomesano al frente del monasterio obliga a retrasarlo, por lo menos, hasta 1039. Por otro lado, es anterior a 1045, ya que el obispo Sancho aquí citado murió ese año. Cabe una mala lectura de una serie de equis, y que en realidad fuese de 1043. Sin embargo, un error frecuente en el copista estuvo en las equivocaciones de los números romanos. Es posible que la U sea una mala lectura de una X.

1 Para la fecha, ver la nota al documento anterior.

[1042? ] 1 222 El presbítero García se entrega al monasterio de San Millán, apor-

tando el de Santa María de Badoztain y sus propiedades.

Becerro, fol. 198-198 vuelto (Colección, núm. 113). Ed. Serrano, p. 123-124, núm. 111, con fecha 1037.

1043 febrero 4 223 Noticia histórica que señala cómo una mujer de Terrero llamada

Mayor era de condición servil y estaba obligada -ella y sus descen-dientes- a prestar los servicios correspondientes al monasterio de San Millán.

Becerro, fol . 23 vuelto (Gótico, fol. 30: Colección, núm. 122). Ed. Serrano, p. 131, núm. 120.

220

cura monasterium Sancti Emiliani regente, contigit quod quedam mulier rustica nomine Maior, in villa Terrero, videns se sublimiorem suis vicinis, nolebat ire cum illis in officio operis agrorum et vinearum Sancti Emiliani. Imo anteponebat opus servile et usuale facere cum suis vicinis.

Ego autem, cum talem audirem errorem, cepi inquirere que nam esset, que tale quod fecere auderet. Statimque eam ante conspectum meum presentari feci. Cum autem voluit se excusare de servitute, non potui, quia probavimus illam ex tribu servili fuisse genitam. Mandavi itaque ei ut semper aut operaretur cum vicinis suis, aut pectaret excu-sationem tantum et qualem talem unusquisque vicinorum suorum pectare debet. Itaque illa cum omni genere suo est subposita sub hoc pacto, per secula cuncta, amen.

Facta carta sub era Mª. LXXXª. Iª., II nonas februarii, feria VIª., regnante rege Garsia in Pampilona.

C. L V. De casa in Liciniana. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego Dei gratia Garsea

Sancionis rex, vicissim cum coniuge mea Stephania regina, tibi abbati Gomessani cum sociis fratribus tecum in timore et amore maiestatis superne vinculo caritatis in unum commorantibus in Domino Ihesu Christo perpetuam felicitatem, amen. Denique inspirante bonitate divina, pro remedium animarum nostrarum, concedimus et tradimus unam casam, cum populatore Nunno Sanchiz et eius uxor Eolalia, cum orto et vineas, et propria terra et divisa, cum vicinis, in honore Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi vel vobis supra nominantis fratribus, in confinium Villorie, in villa que dicitur Liciniana, et quod odie offerimus a modo et deinceps post partem monasterii maneat con-firmata.

221

Et qui hunc testamentum scripture vel inmodico convellere voluerit, careat bonis omnibus et in futuro cum iustis non adscribatur, set cum Iuda, qui Dominum tradidit, participacionem habeat, per in seculum seculi, amen. Insuper a parte regali pariet libra auri; et duplum.

Facta scriptura testamenti era Mª. LXXXª, Iª., kalendas iunias, regnante rex Garsea in Pampilona, in Alava et in Castella Vetula.

Ego Garsea rex, qui hanc fieri iussi, confirmavi et testes tradidi: Garsea episcopus confirmans, Sancius episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchiz nutrici regis confirmans, // Sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Sancio Meziratiz confirmans.

Ego Liciniano et filiis meis Didaco, Olimpia et Cariella pariter, placuit nobis et vendimus ortale nostro proprio, cum duos mazanos et uno Cereso tibi abba Izan et ad fratres Sancti Mametis, in precio quod placuit nobis, id est III solidos argenti. Et ipse ortus est cum pomiferis in Castella, in villa Orbanganos, in illo fonte. Et de hac ora de nostro iure exito et in vestro iure permaneat usque in seculum.

Si quis de gente nostra aut extraneis pro ipso orto vocem levaverit, pariat ad partem regis XXXª. solidos et tibi Izani abba ipsum ortum duplatum et melioratum, cum fructibus quales habuerit.

Facta carta in era Mª. LXXXª, Iª., regnante rege Garsea in regnis suis.

Ego Licingano, cum filiis meis, ad confirmationem huius scedule, damus testes, id est Feles Oveco, Falconius sunt fidiatores.

1043 225 Liciniano y sus hijos venden al abad Izán de San Mamés de

Orbañanos un huerto sito en Orbañanos.

Becerro, fol. 133 (Gótico, fol. 10; Colección, núm. 10). Ed. Llorente, III, 102. Ed. Serrano, p. 16, núm. 10. 1043 junio 1 224

García de Nájera, rey de Pamplona, concede al monasterio de San Millán la villa de Leciñana, cerca de Viloria, con sus posesiones

Becerro, fol . 84-84 vuelto (Gótico, fol. 32 vº; Colección, núm. 123) Ed. Llorente, III, 366. Ed. Serrano, p. 131-132, núm. 121.

[Hacia 1043]1 226 Jimena y el abad Izán donan a San Mamés de Orbañanos unas casas,

manzanares y dos viñas.

Becerro, fol. 132 (Colección, núm. 10). Ed. Llorente, 111, 102. Ed. Serrano, p. 15, núm 10.

Ego Semena trado ad ipsa regula casas meas proprias, in propinquo de Sancta Maria, et pomiferis.

Ego Izani abba trado ad ipsa regula duas vineas meas proprias; una vinea in loco qui dicitur Valle, iuxta vinea de Sarrazin; de alia pars, vinea de Fredinando. Alia est in Cova, iuxta vinea de Tuavia; de alia pars, vinea de fratres de Sancti Mames.

De terra in Valle Auta et solares in Alesanco. Et ego Monnio Momez et Oveco Momez vendimus terra nostra in

Valle Auta, in illa cruce de Sancta Lucia; via vadit desursum et deorsum ad vineas de Fervias.

Et ego Anderazo Cutullera et meis neptis vendimus nostro solare in Alesanco, latus via; de occidente, mulatare de Azenari Ferrero, in XV solidos, ad vos dompno Enneco, raisce quinque argenteos, IIIIor, panes. Cauto retemtu, C solidos. Fideiusores Blasco de Duenna sennor, Blasco adenantado, Meteri de Fervias, Azenari Ferrero.

Era Mª. LXXXª. IIª.

223

De terra in Fazas. Et ego dompno Beila vendo una terra in Fazas; de oriente, Azenari

Sanchiz; de occidente, domna Oria, in XV solidos, ad vos dompno Enneco, presbiter de Sancti Emiliani. Cauto retemtu, C solidos; et duplo. Fidiatores. Blasco de Aper, Monnio Fortes, Blasco de Donna sennor, Didaco Didacoz.

Era Mª. LXXXª, IIª., Garsea rex.

De vinea in Alesanco. Ego Sebastianus vendo vobis abbat. Sancti Emiliani unam vineam m

Fascas iuxta vineam Azenarii Sanchez et Galindi Ferrero, per XXXª. solidos. Sunt fidiatores Blasco Lopez et Enneco Fortes et Azenar

Sanchiz. Era Mª. LXXXª, IIª., concilium de Alesanco testes.

222

228

1044 Don Vela vende una tierra a Íñigo, presbítero de San Millán.

Becerro, fol. 39 vuelto.

1 Para la fecha ver que se trata del abad citado en el documento anterior.

229

1044 Sebastián vende al abad de San Millán una viña en Alesón, en el lugar denominado Fascas.

Becerro, fol . 44. 1044 227 Monio Mómez y Oveco Momez venden a don Iñigo una tierra en

Vallauta. Anderazo Cutullera y sus nieto venden unos solares sitos en Alesanco.

Becerro, fol. 39 vuelto.

224

1044 230 Fortún Garcés da al monasterio de San Clemente una viña sita en

San Emeterio, en el valle de Suvero.

Becerro, fol . 142.

De defesis antiquis in Matrice et terminis de Colia ab usu antiquo confirmatas, et quomodo debent pascere cum eis Villa Gonzalvo et Cordovin et Terrero.

Fuero de defesas de Matrice. In Avantinos habent duas defesas: una de los labradios usque ad

semdero qui exit per serum et vadit ad Valleziello. Altera defesa de lo labratio, usque ad semdero qui exit sub serna de fonte Baiuve.

Et si fillaren aliquem de Villa Gundissalvo facientem ligna, pro asino duos arienzos donet; et pro homine, uno arienzo.

Et si in via fillarent eos, debent venire ad villam et accipere fi-diatorem. Et si negarent et dixerint quod non inciderunt ligna cum quale se custiero acceperit a mano pro iurare, debent referire illi de Villa Gundissalvo cum altero simile.

Et illi de Villa Gundissalvi istas defesas non habuerunt devetatas de pascere, solumodo de matera et ligna cedere.

Et Cuesta brazo de ambas partes defesa de Matrice, et de alteris villis non debent ibi pascere.

225

Et Villa Gonzalvo et Cordovin et Terrero, in die pasceran usque potuerint; et per noctem, ad suas casas. Si non los boves domitos.

Et por fuero exient ad Capannas nuevas et ficaran cabannas. Et deinde a iuso et ad sursum por o potieren pasceran et de Caban-

nas nuevas a iuso pasceran tota die et in nocte a retro. Et in Pratiella et in Losiellas ficaran cabannas ad sursum et a iuso

por o potieren. Et in diebus regis Garsie si ganato ficiesse dannum in sernas aut in

vineas de rege, aut de Sancti Emiliani, por bovem uno argenzo; et si non, apreciatura.

Tovia et Cogga una defesa ovieron. Et IIIª rate de Villar, // Villa Gundissalvo et Cordovin non na

ovieron defesata de pascere. Et in post dias de rege Garsia, los de Sancti Emiliani VI annos et

medio mandaron ad Matrice et semper istum fuero ovieron. Et in dias de rege Garsia, Sancho Lopez fuit custiero, et in serna de

rege matod I puerco de Villa Gunzalo. Et rex Garsia mandavit peggare et serna apreciare et peggare.

Et in dias de rege Garsia enna villa ubi uno germano aut tres oviesset uno alzariez mano por facendera; et alteros ibant se ubi volebant. Et si non abiet qui alzasset manum, dimitebat totam suam hereditatem, et ibat se.

Era Mª. LXXXª. IIª., Garsia rex.

De Sancti Martini de Ferrera. In Dei nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Lope Sanchiz

de Aramingon et ego senior Alvaro Gonzalvez de Quinea una concordia

CC. XIIII. De hereditates de Sancti Clementi. In Dei nomine. Ego Fortun Garceiz trado ad regula de Sancti Cle-

menti una vina in Sancti Emeteri, in valle de Suvero, latus vinea de Beila Laginiz; de alia pars, vinea de Sarrazin Fernandez. Et uno ortos, in fonte Serane, latus orto de Beila Blascoz; de alia, Didaco Monnioz.

Era Mª. LXXXª. IIª.

1044 231 Fueros de las dehesas de Madriz.

Becerro, fol. 151 vuelto-152 (Gótico, fol. 102; Colección, núm. 1 25). Ed. Serrano, p. 132-133, núm. 122.

1044 232 El señor Lope Sánchez de Armiñón y el señor Alvaro González de

Guinea ofrecen a San Millán la mitad del quinto de San Martín de Herrera, dos casas en Herrera y la mitad de un molino en Nave de Albura.

Becerro, fol . 162 vuelto (Gótico, fol. 92; Colección, núm. 124). Ed. Serrano, p. 133, núm. 123.

226

placuit nobis ut anime nostre remedium, donamus ad honorem Sancti Emiliani presbiteri et tibi presenti Gomessani abbati, de Sancti Martini de Ferrera, de quinta parte media, in terris, in vineis et in omnibus pertinencia. Et in villa Ferrera. duas casas: una de Eita Asnar i , alia casa, de Gonzalvo piscatore, cum terris et ortis et pertinentia sua. Et nostras divisas et in molina de palatio, in Nave de Albura, medio.

Si quis autem homo aut ex nostra proienie vocem levaverit, vel nostrum datum conturbare voluerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et cum diabolo sortitus, amen. Insuper ad regis partem componat tres libras auri; et retemptu ad regulam, duplum.

Ego Lope Sanchiz et ego Aivaro Gonzalvez, qui hec dedimus, con-firmamus et testes supscripsimus: Garsea episcopus Alavense confir-mans, sennor Sancio Fortunionis dominator Ponticurvo confirmans, sennor Furtun Lopiz dominatur Tetelia confirmans, sennor Azenari Sanchiz dominatur Petra lata et Monesterio confirmans, Garsea rex dominatur in Pampilonia, in Alava et in Castella Vetula.

Facta carta in era Mª. LXXXª. IIª.

De offertas predictas casas. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego nempe Eximinus, libenti

animo et sincera mente, bene mihi placuit ut pro remedium anime mee vel remissionem peccatis meis, ut traderem sicut et tradidi in primis memetipsum, inde has supra scriptas casas quas conparavi de Gundis-salvo Fernandez et omnia quicquid abere deinceps potuerim, ad domum arcisterium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, necnon et tibi abbati dompno Gomessani, cum ceteris fratribus Domino servienti, ut // possideatis ipsas casas et omnia quicquid post obitum meum inve-nire potueritis in ea perpetuo tempore.

Si quis tamen aliquis homo ex successoribus vel posterioribus meis,

227

qui hunc meum conscriptum disrumpere nisus fuerit, aut violare, primitus careat binas lucernas; postque non evadat averni penas, set sit participium eius in inferno inferiori cum Iudas traditore. Insuper secu-laria damna sit afflictus, et ad partem regale inferat libra auri; et du-plum.

Facta carta tradiccionis nonas aprilis, era Mª. LXXXª. VIª. , reg-nante rex Garsea in Pampilonam et in Castella Vetula.

Ego Eximinus, qui hanc cartam fieri volui, roborem inieci et signavi (signo), Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchez nutrici regis confirmans, Sancio Furtunionis testis, Monnio Gomiz testis, domno Fernando testis, omnes hominibus de villa Sancto testes.

Sonani presbiter exaravit testis sit.

C. LXXX. IIII . De monasterii Sancti Cipriani de Castriello. In Dei nomine redemptoris nostri. Ego igitur gracia Dei Garsea rex,

unatim cum Stephania, nutu Dei regina, Superni regis nutu cum proprio mentis affectu, placens mihi toto corde, spontanea voluntate, ad atrium beati Emiliani presbiteri et tibi venerabili patri Gomessano abbati, om-nibus tecum sub regula beati Benedicti abbati idi Deo servientibus, pio adispicienda predicti confessoris Dei gratia necnon et pro animarum remedio nostrarum munus offerimus Deo. Concedimus et confirmamus unum monasterium in descensu Aukensi montis, in partibus Aslanzoni fluvii, nomine Sancti Cipriani, iuxta vicum Castrellum, cum omnibus suis pertinentiis, in omnibus locis, cum montana defesa, terris, vineis et molino, et ubicumque de eius potueritis hereditatibus vel possessionibus invenire, liberam in Dei nomine habeatis potestatem.

1 Gomesano figura sólo como abad, lo que quiere decir que el documento es anterior a marzo de 1046, en que fue designado obispo. Hay que leer "era Mª. LXXXª. IIIª.".

[1045]1 abril 8 233 Jimeno dona a San Millán las casas que había comprado a Gonzalo

Fernández en Soto.

Becerro, fol. 106 vuelto-107 (Colección, núm. 114). Ed. Serrano, p. 124, núm. 112, con fecha 1048.

[1045]1 abril 9 234 García de Nájera, rey de Pamplona, agrega el monasterio de San

Cebrián de Castriello al monasterio de San Millán a cambio de un caballo y una mula que había recibido.

Becerro, fol. 115-115 vuelto (Gótico, fol. 48; Colección, núm. 127). Ed. Serrano, p. 134-135, núm. 125.

228

Nos vero prefati Garsia regi et Stephania regina accepimus in honore de te magistro nostro Gomessano abbati unum cavallum et mulam, in quadringentis argenteis solidis conputati. Et ideo ab odie in ante firma-mus perpetualiter nostra supra nominata offertionem iureperpetuo ad atrium Sancti Emiliani deservienda.

Si quis vero de nostro genere, filiis, neptis aut extraneis, sub aliqua mala occasione voluerit hoc nostrum scriptum testamentum violare, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et extraneis a fide catholica, utroque lumine careat, et cum Iuda traditore in infernum sit submersus, amen. Et ad regali parte exsolvat talenta auri; et ad regula, duplum.

Facta carta in era Mª. LXXXª, VIª., II idus aprilis, feria VIª. Ego Garsea rex, qui hanc carta iussi exarare, manibus meis hoc

signum (signo) roboravi coram testibus, Stefania, gratia Dei regina, tes-tis, Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, // Enneco Oniensis abba confirmans, sennor Furtun Sanchiz nutricis regis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Sancio Mez-tatiz confirmans, sennor Scemeno Sanchiz confirmans, sennor Lope Furtuniones confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Furtun Sanchiz confirmans, Gundessalvus Sancte Marie Monasteriensis abba testis, sennor Munio Munionis Alavense comes testis.

Munio presbiter scripsit.

CXIII. De solares et hereditate in Calahurra. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est carta concessionis et

confirmationis. In primis gratias Dei regis perhenni que tradidit nobis hanc urbem Calahurram de manu paganorum. Ego igitur gratia Dei rex Garsia, simul cum coniuge mea Stefania regina, ob remissionem

229

peccatorum nostrorum et remedio animarum nostrarum, idcirco concedimus et confirmamus ad atrium beatissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et tibi abbati glorioso Gomessani, cum collegio monacorum ibi Deo servientibus, solares in Calaburra urbem, qui sunt in loco iuxta Sancta Maria, de illa carrera qui exit a porta de rivo, dextera partis; et ex illa part qui est clausura urbem ad sursum, usque iungunt se a parte Sancte Marie, ad integritatem, propter convenienciam officium. Et heredi-tatem pluriman obtimam non divisa, sed partem unam integram, id est de illo balliolo que dicunt de Carta usque ad Spino, iuxta rivo Molinare; et de alia parte, via que dicunt de Acutu partis aquam ab aspectu urbem sitam et omnibus cives est cognita. Et uno parrale, iuxta porta, rivo dextera parte sito. Et una era, ante villa, in via de Acuto; de sinistra parte, sub ponte. Alia era in Almohala, et duas terras, in via de Villa nova; dextera parte, intrante ad Vadello, et per illa una terra aqua vadit. Alia terra, in Sorvan, sub rivo Caballero; de dextera parte. In exitu et regressu, in pratis, in aquis, pari cum vicinis fruere censura, exceptis omicidiis, pariis vel eorum usualibus. Insuper que talem concedimus potestatem, ut quicquid super hoc pro vivis et mortuis, vel de vestris conparationibus potueritis habere liberum et firmum possideatis per omnia secula, amen. Et iubemus ad vocem ex apellito cum aliis eatis.

Si quis autem homo. rex aut comes, propinquis aut extraneis, hanc nos-tram donacionem et confirmationem disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus et a catholicam fidem exclusus demumque//, cum Iuda traditore penas sustineat luiturus, amen. Et ad parte regale exsolvat tria talenta auri; et quod retemtu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. LXXXª. IIIª., pridie kalendas iunias. Ego igitur Garsia rex et socia mea Stefania regina, qui hanc scriptura

fieri iussimus, signos iniecimus (signos) et testes tradimus: Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Oveco abbati Onie confirmans, sennor Fortun Sanchiz nutrici regis confirmans. Sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Azenari Fortunionis confirmans, sennor Azenari Sanchiz con-firmans, sennor Lope Flagmiz confirmans. Sennor Gunzalvo Didaz confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Fortun Ennecoz confirmans.

Sunna exarator.

1 Para la fecha, ver la nota al documento anterior. El día 12 de abril de 1048 fue martes. En cambio, el 12 de abril de 1045 fue viernes, como indica el texto. En vez de " V I " la era debe leerse " I I I " .

1045 mayo 31 235 García de Nájera, rey de Pamplona, ofrece a San Millán unos solares

y posesiones en Calahorra.

Becerro, fol. 52 vuelto-53 (Gótico, fol. 36 v º ; Colección, núm. 128). Ed. Serrano, p. 135-136, núm. 126.

CLXVIII. De casas in valle Orcanos et in Potanze, cum hereditate, et de hereditates in valle Orcanos.

Sub nomine triplo simplo Divino. Ego humilis et omnium anteces-sorum meorum infimus, gratia tamen Christi afflante regiminis honore prefultus Garsea rex, divino amore succensus, omnipotentis Dei clemen-tia inflamatus, pro meorum facinorum ablutione seu et pro capienda a Domino in futuro remunerationem, offero et concedo ad atrium Sanc-tissimi Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Gomessani abbati omni-busque tecum unanimiter ibi Deo servientibus, in superiori villa valle Orcanis casas quas populavit domno Beila monaco: una dicitur Sancti Martini, sita subtus via, cum suo orto. Altera dicitur Sancti Romani superiori loco sita in ripa. Et in villa Potance ecclesia Sancta Maria in media villa sita, cum domibus de via usque rivo, ad integritatem. Et concedo absolutione populandi istas casas predictas, cum suis pertinen-tiis et cum divisas, cum terris, vineis, ortis, pomiferis, arboribus, in exitu et regressu, in pratis et in aquis, pari cum vicinis fruere censura, exceptis omicidiis pariis vel eorum usualibus pactis, ad integritatem, cum omni libertate, ad atrium prefati patroni Emiliani sanctissimi trado et confir-mo. Et quicquid deinceps comparare vel aucmentare aut datum tam vivis // quam pro defunctis fuerit, firmi valenteque possideat Sanctus Emilianus, per secula, amen.

Si quis vero ex meis progentibus vel extraneis aut quilibet homo hunc meum votum a me voluntarie factum, inrumpere temptaverit, sit anathema in conspectu Dei patris et sanctorum angelorum et penas eternas sustineat luiturus, amen. Et inferat parte regali tres libras auri; et quod retemptu, ad regulam, duplatum.

Facta carta in era M ª . L X X X ª . I I I ª , VI kalendas septembris., regno fruente rege Pampilona, Alava et Castella, frater eiusdem Fredinando rege in Burgus et Leone.

Ego igitur Garsia rex, qui hanc scripturam fieri iussi, legente audivi, et testes ad roborandum tradidi.

Ego igitur Sancius episcopus, qui hec Domino revelante per vi-sionem agnovi domno meo Garseano rege ut hoc perficeret exoravi et confirmavi, Garsea episcopus confirmans, Enneconi abba confirmans,

Paternus abba confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans, sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Alvaro Fortunionis confirmans, sennor Azenari Blascoz confir-mans, sennor Eximino Azenariz confirmans.

CC. XXX. III. De monasterio Sancta Maria de Initio et Sancta Maria de Cassiera, et de illa casa de ponte.

Sub Christi nomine sancte atque individue Trinitatis. Ego humilli-mus omniumque servorum Dei ultimus, tamen prestante Dei gratia Garsea rex, tibi abbati Garseani1 episcopi, cum sociis fratribus sub regula sancti Benedicti Deo servientibus, connexi simul versantibus per-petuam in Domino et eternam felicitatem, amen. Igitur divina inspira-tione clemencia, qui sepe gratis beneficium prestat nobis, de bonis quod largitus est, ab honorem sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi offero et confirmo monasterios Sancta Maria de Genezo et Sancta Maria de Cassiera, cum suas hereditates, vineas et agros, molinos, ortos, linares, cannares, in Ebro ubi cadet rivo de Termino, de parte ad parte, ad integritate. Et illa casa de Ponte, cum illa villa de Larate, ad integritate. De illa defesa de Tega, medietate. De illo mercato, medieta-te. De illas calonias et de illo portatico. Et ipso mercato, ad fuero de Cereso populato, medio ad termino et medio ad Sancti Emiliani presbi-teri. Duos asinos de Sancta Maria de Genezo, et uno de casa de Ponte, sine alvara ambulent ad suos mercatos absolutos. Et de Lantaron usque ad Buradon, ubi volunt ipsos fratres cum suos artifices pescato pren-dere, concessum sit.

231 230

1045 agosto 27 236 García de Nájera, rey de Pamplona, dona al monasterio de San

Millán en el valle de Huércanos unas casas que había repoblado el monje Beila.

Becerro, f o l . 125-1 25 vuelto (Gótico, fol. 67 v º ; Colección, núm. 129).

Ed. Serrano, p. 136-137, núm. 127.

1045 octubre 31 237 García de Nájera, rey de Pamplona, agrega los monasterios de Santa

María de Guinicio y Sancta María de Quijera al de San Millán.

Becerro, fol . 157-157 vuelto (Gótico, fol. 32: Colección, núm. 152).

Ed. Serrano, p. 156-157, núm. 146, con fecha 1050.

232

Ipsas vero casas, cum villa, cum suas divisas, cum exitus et introitus, in montibus, in fontibus, in pascuis, in pertinentibus locis, ad integri-tate. Et tali tenore ut absque omicidio et fornicio vel furtu. Et non habeat ibi ingressio saionis rex pro nulla re, set liberos et genuos ser-viant in Sancto Emiliano.

Si quis tamen ex meis successoribus, rex aut comes, vel potestas quilibet hominum, hec que me Deo contuli pro remedio anime mee huic sancto loco conatus fuerit, aut voluerit auferre, de ematur de terra viventium, separetur a consortio patriarcharum omniumque sanctorum, et anatema percussus cum Iuda traditore in infernum voragine sit dimer-sus. Insuper a parte regali pariet X libras auri; et hec scripta permaneat firma.

Facta carta testamenti in era Mª. LXXXª, IIIª., VIIª. feria, pridie kalendas novembris.

Ego igitur Garsea rex, qui hanc donationem et confirmationem feci, iubeo qui temptaverit, duplum restituat, ita testes ad roborandum tradidi: Sancius episcopus confirmans, // Gomessanus episcopus confir-mans, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Fortun Uxoiz con-firmans, sennor Azenari Fortunionis confirmans, sennor Sancio Furtu-nionis confirmans, sennor Furtun Lopiz confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Garcia Sanchiz confirmans, sennor Eximino Sanchiz confirmans.

Sonna presbiter exarator et testes.

1045 238 Tello Uruguz y su sobrino García venden al abad Ferrucio un

campo sito junto a Santa María.

Becerro, fo l . 105.

Ego Tellu Uruguz et meo Sobrino Garcia vendimus agrum nostrum, qui iacet retro Sancte Marie, ad tibi Ferrucio abbati, in precio III soli-dos et I argenzo et raisce II camelas et media de vino, VI panes, II

233

caseos, accipimus totum. Et dedimus tibi fidiatores Blasco Rege et Blasco Garceiz.

In era Mª. LXXXª. IIIª. Cauto, LXª. solidos.

De vineis. Id est: una vinea in Barbarien. Alia vinea, iuxta molino de Ocogen.

Alias decem viniolas in vineas de Urbe, ubi dicunt Oriveta. Alias duas vineas in Cardelmendi, Alias sex viniolas in vineas de Ciroqui, super molinos. Alias quinque vineolas in vineas de Ligorrita. Alias quinque vineas in Nabiens. Et una defesa. In molino de Anniz, qui dicunt Legar-reta, in caput mense, die et nocte. In medio molino de Ocogen, in octavo die, die et nocte.

Angaomadona dedit una vice de molino in molino de Ciroqui, in caput mense, die et nocte.

Ego Zorraquina et meis filiis vendimus terra nostra ad tibi abba domno Sancio, presbiter de Sancti Michael, in tres mensuras, inter triti-cum et vinum Caupto retemptu, C solidos; et terra, duplata. Et sunt Lope Lopez de Urbe et Garcia Gomiz de Coen, omnes vicinos de Urbe, de Coen, de Cudquin, de Mangero testes.

Era Mª. Cª. XXXª. IIIª., Garsia rex.

1 EL documento está fechado en el año 1095, cuando no reinaba ningún García. Cabe la posibilidad de que el copista del Becerro haya confundido una C = L. Ver que en 1035 esta misma mujer otorgaba otro documento (nuestro núm. 206).

[1045 ? ]1 239 Relación de viñas que tenía San Millán en diversos lugares. Termina

con la venta que Zorraquina hizo al abad Sancho de San Millán de la Cogolla.

Becerro, fol. 196.

1 Debe leerse "Gomessani".

De Cerratone. Ego senior Didado Scemenoz et uxor mea Munnata et filios nostros

Tellu et Lupe et dompna Elo et Scemena et Flamla placuit nobis et vendimus nostra divisa in Cerratone, cum duos collazos et suas casas et terras, vineas, ortos et vice in molinaria, ad XV dies, die et nocte, intera, et cum exitus et introitus, in montes et ecclesias, ad tibi Sennor Sancio Fortuniones et domna Sancia, pro illo debito que debuimus ad vos D solidos; habeatis per omnia secula, amen.

Si quis ex nostris voce levaverit, pactet ad rex auri libra; et duplo ad regula.

Et dedimus fidiatores Monnio Telluz, Alvaro Fortunez, Azenari Lopez, Alvaro Beilaz, Monnio Beilaz.

Facta carta in era Mª. LXXXª. IIIª.

235

C. LX. VIII. De monasterio Sancte Marie in valle Sancti Vincenti In nomine Christi redemptoris nostri. Ego Garsea, gratia Dei rex,

una pariter cum uxore mea Stephania regina, spontanea voluntate placens nobis, concedimus tibi patri spirituali Gomesano abbas, Naielen-se terre episcopo, et condonamus propter honorem ordinationis tue pontificali, unum monasterium reliquis Sancte Marie consecrate, LXX. II. passos circui spatium in valle Sancte Vincenti, cum suis pertinentiis, cum montibus et pascuis et defesa, sive molendinis et quod amplius potueris augmentare vel comparare vel datum de vivis aut pro defunctis ienuum et valentem habeas semper. Sic tibi affirmamus nostram predic-tam offercionem ad populandum, o serenissime pontifex, ut habeas absque omni foro malo, sine omicidio, sine furtu, sine fossadera, sine fornicio et absque saionis ingressio, ut quamdiu in hoc seculo degueris teneas et possideas ut volueris. Post tuum vero obitum, deserviat illum monasterium, cum // quantum ibi ganaveris, totum ad integritatem ad atrium almi confessoris Emiliani presbiteri, cum tale firmamento.

Et ego Gomessano, nutu Dei pontifici simili tenore, donatione con-firmationemque promitto et condono prefato Sancte Marie una concor-dia tecum domnus meus rex firmiterque permaneat in Sancti Emiliani.

Si quis vero homo, rex aut comes, propinquis vel extraneis, hanc nostram confirmationem disrumpere voluerit, sit a Domino Deo male-dictus et confusus, et a catholica fide seclusus, demumque cum Iuda traditore penas sustineat luiturus, amen. Et a parte regali pariet X libras auri; et duplum.

Facta carta donationis in era Mª. LXXXª. IIIIª., II idus marci. Ego Garsea rex et socia mea Stephania regina et Gomessano episco-

po, qui hanc scripta fieri iussimus, cruces signos iniecimus et testes tradimus: Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Sancio, Fortunionis confirmans, sennor Azenari Garceiz confir-mans, sennor dompno Marcelle confirmans.

234

1045 240 El señor Diego Jiménez y su mujer e hijos venden al señor Sancho

Fortuñones unas heredades en Cerratón.

Becerro, fol . 60 vuelto.

1046 marzo 14 241 García de Nájera, rey de Pamplona, con motivo de la consagración

de Gomesano como obispo de Nájera, le da el monasterio de Santa María de Valle de San Vicente, a condición de que después de su muerte pase al monasterio de San Millán.

Becerro, fol. 104-104 vuelto (Gótico, fol. 41 vº; Colección, núm. 130). Ed. Serrano, p. 137-138, núm. 128.

236

1046 242 García de Nájera, rey de Pamplona, dona el presbítero Jimeno de

Alesanco con todas sus propiedades al monasterio de San Millán.

Becerro, fol. 45-45 vuelto (Gótico, fol. 3, Colección, núm. 131). Ed. Serrano, p. 138-139, núm. 129.

237

episcopus Calagurritanus confirmans, sennor Fortun // Sanchiz con-firmans, sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Garcia Sanchiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans.

1 Al margen, de letra más tardía, dice: Illa ecclesia que est in Alasancho novimus esse antiqua Sancti Emiliani, et sunt ibi reliquie consecrate sancto Thome apostoli, sancti Bartolomei apostoli et sancti Emiliani presbiteri, et ipsam con-cedimus et confirmamus sancto Emiliano in perpetuum.

CCC. De monasterio Sancti Michaelis partis Pampilonia et de terra. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem Garsia, nutu

Dei rex, inspirante divina eius clementia et cohortante servorum Dei apud eum suffragio, concedo et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Gomessano episcopo et abbate sub regu-la sancti Benedicti ibi Deo servientibus, monasterium Sancti Michaelis consecratum, ubi dicitur Ugaho, situm inter villas Ecoien et Ciroqui, set ad terminum Ciroqui pertinente, cum omnibus suis pertinentibus, terris, vineis, ortis, comunibus pascuis et ingressibus atque regressibus, cum villa illa Ciroqui, ad integrum, et cum aliis villis que in eius circuitu posite videntur. Et tamen ingenuum et liberum eum esse volumus, ab omni servicio regali, et hominibus illis in illo monasterio habitantibus Sancione presbitero et eius nepote Sancio, qui sua voluntate volunt esse vestri confratres, cum omnibus suis ad se pertinentibus, libertatem habeant, et omnis homo de villis in illo circuitu positis, qui ad eum monasterium cum omnibus suis voluerit venire, liberam habeat ingenui-tatem.

Si quis vero meorum successorum, propinquorum vel extraneorum.

LX'. V. De dompno Enneco de Alesanco, cum sua hereditate. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur gratia Dei Garsea

rex, una cum Stephania regina, superni regis nutu, cum proprio mentis affectu toto cordeque voluntate, et pro animarum nostrarum reme-dium, concedimus et donamus ad atrium sanctissimi Emiliani vel sanctis altaribus ibidem consecratis et tibi presenti venerabili patri episcopi Gomessani, omnibus tecum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi portantibus et Deo servientibus, dompno Enneco presbi-tero de Alasanco, cum tota sua hereditate quod habet et suas compara-tiones, id est casas, cum terris et vineis, ortis, pomariis, molendinis, pascuis, cum exitu et regressu, et cum tali usu ut comunem cum homi-nibus de Alesanco habeant pastum in montes et aquas et omnia que illi habuerunt. Tamen ut in nulla paria sit cum illis, neque in omicidio, neque in nulla alia facendera, sed liberum et ingenuum ab omni potesta-te regum et dominorum serviat Sancto Emiliano, per omnia secula, amen1. Et quicquid deinceps in eadem villam de domibus aut de terris vel vineis, vel de alicuius possessionibus ampliare vel comparare ab hominibus illis vel aliis potueritis et pro defunctis vel vivis adquisieritis, firmum, ingenuum et valentem possideatis ab omni potestate regali vel principali usque in perpetuum, amen.

Quod si quis autem de nostro genere, filiis, neptis aut bisneptis, propinquiis aut extraneis vel quilibet hominum, hec nostra donacione et confirmatione conatus fuerit disrumpere vel inminuere, in primus des-cendat super eum Domini maledictione, sicut descendit super Datan et Abiron, quos viventes terra obsorbuit, et post porcionem habeat cum Iuda traditore in inferno inferiori, per eterna secula, amen. Insuper a regale parte pariat IIIIor, libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta confirmationis in era Mª. LXXXª, IIIIª., regnante Garsea rex in Pampilona et in Castella Vetula.

Ego igitur Garsea rex, una cum coniuge mea Stefania regina, qui hanc fieri iussimus, testes ad roborandum mandamus: Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Garsea Alavensis confirmans, Gomessanus

1046 243 García de Nájera, rey de Pamplona, agrega al monasterio de San

Millán el de San Miguel de Ugaho, en Ciroqui, con todas sus depen-dencias y posesiones.

Becerro, fol . 196 vuelto-197 (Gótico, fol. 37; Colección, núm. 132). Ed. Serrano, p. 139-140, núm. 130.

238

hanc meam donationem mutare, invadere, disrumpere voluerit, sit a Domino Christo maledictus, et cum Iuda traditore Domini in inferno habeat portione, amen. Et a parte regali exsolvat V libras auri; et ad regula, duplum

Facta carta in era Mª. LXXXª. IIIIª. Ego Garsea rex, qui hanc fieri iussi, testes tradidi: Sancius episcopus

confirmans, Garsea episcopus confirmans, sennor Fortun // Sanchiz confirmans, sennor Furtun Uxoiz confirmans, sennor Azenari Furtu-nionis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Furtun Lopez confirmans.

LXXX. VIII. De casas et vineas in Azofra. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego senior Feriz Sancii, pro

remedio anime mee, dono et confirmo ad monasterium Sancti Emiliani meas casas proprias in Azofra. Et unam vineam in plano de Azofra, iuxta viam Et unam terram in Blatota, in illa custiera.

Si quis meorum propinquorum aut extraneorum hanc meam dona-tionem disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et cum Iuda traditore in inferno perpetualiter sit dampnatus. Et ad partem regalem exsolvat duas libras auri; et duplum ad regulam.

Facta carta in era Mª. LXXXª. IIIIª., regnante rege Garsia in Pampliona et in Castella Vetula.

Ego senior Heriz Sancii confirmavi et coram testibus roboravi, sennor Lope Sancii confirmans, Beila Gomiz testis, Tellus presbiter

testis, Enneco ferrero testis, totum conclium de Azofra testes.

1046 245 Ferruzu Gómez y Ferruzo Muñoz y Urraca Fortúniz venden una

viña al abad Ferrucio.

Becerro, fol. 105 vuelto.

Ego Ferruzu Gomiz et Ferruzu Monnioz et Urraca Fortuniz ven-dimus vineam nostram in Lequinizi ad tibi abbati Ferruzo, in precio XVI solidos, et raisce V camelas, VI panes, I aries. Et dedimus fidiatores abbate dompno Monnio de Sancti Iohanne, Ferruzu Iohannes, Enneco Galindoz.

In era Mª. LXXXª. IIIIª. Cauto LX solidos.

XXVI. De monasterio Sancti Michael iusta Cannas Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Garsea, gratia Dei

rex, simul cum coniuge mea Stefania regina, ob remissionem peccato-rum nostrorum et remedio animarum nostrarum, prona et spontanea nobis accessit voluntas ut tribueremus in honore beatissimi Emiliani presbiteri, necnon et ad vos dompno vestro Gomessano glorioso episco-po et abbate, omnibusque clericis fratribus et sacerdotibus tecum ibi comorantibus, monasterium vobis vicinum reliquias Sancti Michaelis consecratum, iuxta vicum qui dicitur Cannas, de rivulo ad rivulum illius ville positum, cum omnibus que ad eum pertinere videntur, terris, vineis, ortis, pascuis, cum exitu et regressu, et cum tali usu ut comunem cum hominibus de Cannis habeant pastum, in montes et aquas et glandi-feras, arbores et omnia que illi habuerint. Tamen ut in nulla paria, neque in omicidio, neque fossatera, neque in nulla causa sit permixtum.

1046 244 El señor Feriz Sánchez da al monasterio de San Millán unas casas

sitas en Azofra, una tierra y una viña.

Becerro, fol. 42 vuelto.

1047 246 García de Nájera, rey de Pamplona, agrega el monasterio de Santa

María de Cañas al de San Millán, reconociéndole comunidad de pastos con los de Cañas.

Becerro, fol. 16 (Gótico, fol. 34 vº ; Colección, núm. 134). Ed. Serrano, p. 141-142, núm. 131.

239

240 241

cum hominibus illis, sed liberum et ingenuum ab omni potestate regum et dominorum serviat Sancto Emiliano, per secula seculorum, amen. Et quicquid super hoc magis in illo loco de domos aut de terris vel vineis, seu aliquid possessionis ampliare vel edificare aut comparare ab homi-nibus illis vel ab aliis potueritis vel que pro animabus defunctorum vel vivorum adquisieritis, firmum, valentem, liberum, ab omni potestate regali et principali per omne seculum possideatis cum tot idem heredi-tatibus que ad eum pertinent vel aliquando pertinuerunt.

Si quis tamen ex nostris, propinquis vel extraneis, hunc nostrum donationis temtare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, sit a Domino Deo maledictus, et a sancta mater ecclesia segre-gatus, demumque cum Iuda traditore in inferno sit dimersus, amen. Insuper a parte regali pariat IIIIor, libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta donationis in era Mª. LXXXª. Vª. Ego igitur Garsea rex et uxor mea Stefania regina, qui hanc cartam

fieri iussimus, signos (signos) iniecimus et testes tradimus: Sancius epis-copus confirmans, Garsea episcopus confirmans, supradictus Gomessa-nus episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans, sennor Azenari Fortunonis confirmans, sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Garcia Sanchiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans.

X XIIII. De vinea ante Sancta Maria de Cannas In Dei nomine. Ego igitur dompno Zorrakini presbitero, pro remis-

sionem peccatorum meorum, dono ad Sancti Emiliani et ad tibi Gondis-salvo abbati, cum ceteris fratribus, una vinea mea ante Sancta Maria de Cannas, in pago de Villare Torre, iuxta illa custiera; de una parte, vinea de Monnio Vitaco; de alia parte, terra de Sancta Maria de Sorores.

Si quis aliquis homo hanc meam donationem in aliquo conatus

fuerit disrumpere, sit maledictus a Domino, qui fecit celum et terram. Et a parte regis, pariat LXª. solidos; et ad predictum patronum, illa vinea duplata.

Facta carta in era Mª. LXXXª, Vª., regnante Garsea rex in Pam-pilona.

Ego dompno Zorrakino, qui dedi, roboravi et signum (signo) feci, Eita Iohannes testis, Lufar Sanchiz testis, Gomiz Munnoz testis, Garcia magistro testis, Stefano merino in Cannas testis.

C L X V I I I I . De hereditates Sancte Marie Ego Scemeno Blascoz et Amunna Garceiz, in dote sacrationis

ecclesie Sancte Marie, dedimus uno agro in Sancti Saturnini. Et una vinea in valle Scemeno de Amurfuri.

Ego Sancio Munnioz dono uno agro in dote ecclesie, in Valle Petro-so.

Ego Gutier Aduraz et uxor mea Sancia vendimus illum ortum quod est ante ecclesie Sancte Marie, ad tibi dompno Ferruzo abbate, in precio VIIII solidos. Et dedisti nobis totum in raisce IIIIor , camelas de vino, VI panes, I aries. Et nos dedimus tibi fidiatores ad Urum Furtuniz et Blasco Rege. Gomiz Furtuniz et toto concilio testes. Et adhuc vendimus unum agrum iuxta illum ortum, ad tibi abbati Ferruzo, in precio XV solidos, et raisce VI camelas de vino, et X panes. Et dedimus tibi fidia-tores Blasco Rege, Blasco Garceiz. Garcia de Palacio et concilio Sancte Marie testes.

Facta scripta era Mª. LXXXª. Vª.

1047 248 Jimeno Blascoz y Amuna Garceiz, además de otras personas, con

motivo de la consagración de la iglesia de Santa María, le hacen dona-ciones de diversas heredades.

Becerro, fol . 104 vuelto.

1047 247 El presbítero Zorraquino da a San Millán de la Cogolla una viña

cerca de Santa María de Cañas.

Becerro, fol. 15 (Gótico, fol. 52; Colección, núm. 135) Ed. Serrano, p. 142, núm. 132.

242 243

Ego Sempronia Blagaz et Monnia Blagaz, pro animas nostras, dona-mus ad atrium Sancte Marie et ad tibi Ferrucio abbati uno agrum in Cova, II agros in strata, III agros // Spinosa Ihea, iuxta serna de rege; et duas vineas: una in Padule; alia, in Lequinizi.

Si quis homo voluerit disrumpere, a parte rex pariet LX solidos. Era Mª. LXXXª. Vª., Garsea rex in Pampilona et Castella.

Ego Sancio Gomiz vendidi vineam meam in Lequinizi ad tibi abbate Ferruzu, in precio II solidos, et raisce I camela et media de vino, I caseo. Et dedi tibi fidiatores ad Una Furtuniz et testis.

In era Mª. LXXXª. Vª. Cauto LX solidos.

XXV. De hereditates in Cannas Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur Salvator, mo-

nacus Sancti Emiliani, ortus ex vico Canne, offero corpus et animam meam Deo omnipotenti in aula beati Emiliani, in manus domni Gondes-salvi abbatis, cum omnia facultacula que hebere potui et ex meum quod emi peculium cuncta offero ad Sanctum Emilianum.

Similiter ego Totadona, uxor huius domni Salvatoris, una cum eo offero corpus meum et anima ad Sancto Emiliano, cum omni mea pertinencia et conparatione, id est in caput Saucti, una terram, ad illas Pennellas, in XXXª. solidos, qui fuit de Sancio Camarero et Carosa, ab illas Pennellas usque ad illa Rate. De Villare, Garcia Sanchez et Fortun Ennecoz fidiatores. De Cannas, Sancio Farrameliz et Sancio Belasquiz fidiatores. Cauto retentu, LXª. solidos. Alia terra iuxta Saucto, qui // fuit de Blasco Sanchiz, et suos germanos de Villar, in X IIIIor, solidos. Monnio Salvatorez et Monnio Sanchiz de Villar fidiatores. Fortun de Olalia et Menzu de Cannas fidiatores. Cauto retentu, LXª. solidos; et duplo. Alia terra ad Sancto Michele, iuxta arbore perforato, in X soli-dos, qui fuit de tia Sancia. Monnio Vitacoz et Garcia magistro fidiato-res. Si retemtu, LXª. solidos; et duplo. Alia terra de dompno Salvatore, propria, in Valle auta, qui fuit de Sancio Ulaquinez de Alesanco, in XVI solidos. Monnio Fortis et Azenari Ferrero de Alesanco fidiatores. Garcia magistro et Fortun de Eolalia fidiatores. Ad retentu, LXª. solidos: et duplo.

De vineis: una vinea in plano, ante villa, qui fuit de Sancio Ennecoz, in XVII solidos. Sancio Farrameliz et Sancio Bellaquid fidiatores. Cauto eiusdem, LXª. solidos; et duplo. Alia vinea ad latus huius predicte vinee, qui fuit de Sancio Galindez, in XVII solidos. Menzu et Fortun de Eolalia et Sancio Leuzano fidiatores. Cauto eiusdem, LXª. solidos; et duplo. Ad latus harum vinearum predictarum, una vinea qui fuit de Gomiz Blalza de Mazanares, in XIIIIor . solidos. Nunno Albaroz de Mazanares et Ligoar Sanchiz de Cannas fidiatores. Cauto eiusdem. LXª. solidos; et duplo. Ad limite predictarum istarum vinearum, meum pro-prium malleolum que ego med creavit. Comparavi terram in Valle Coma, iuxta malleolum de Sancio Garceiz de Nunno Cariella et de sua germana, in XVII solidos. Beila Felicis et Beila Belito de Azofra fidiato-res. Et Garcia magistro et Sancio Petriz de Cannas fidiatores. Et creavi eam cum mea uxore malleolum, et facta est vinea. Uno orto in caput de villa, cum suo albeare; et dedi ad Sancio Munnioz, meo germano, meo orto qui est iuxta casa de Dominico Petrello. Et illo meo germano dedit michi suo orto, qui se iungit ad isto quod comparavit de vicinos in duos azutezes et VIIIº, almudes, in rexe IIIIor, panes et tres carabitos de vino. Hanc vero supra scriptam hereditatem confirmamus perpetualiter

1047 249 Sempronia Blagaz y Munia Blagaz dan a Santa María de Canas seis

campos y dos viñas.

Becerro, fol. 105-105 vuelto.

1047 250 Sancho Gómez vende una viña al abad Ferrucio.

Becerro, fol . 105 vuelto.

1048 octubre 21 251 Salvador de Cañas y su mujer Totadona ofrecen al monasterio de

San Millán todas sus posesiones en Cañas.

Becerro, fol. 15-16 (Gótico, fol. 52; Colección, núm. 137). Ed. Serrano, p. 142-143, núm. 133.

244 245

ad Sancti Emiliani ego dompno Salvator et uxor mea Totadonna. Si quis autem ex nostris vel extraneis hanc nostram offertione dis-

rumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus per secula; et In fisco regali exsolvat decem libras auri; et retemptu, duplato.

Ego igitur Garsea, gratia Dei rex, huic comercio in Sancto Emiliano interfui et rogatus assensum prebui, et huic hereditatem genuitatem prestavi, et ut aliquid perfruar in Sancto Emiliano, sicut in hac resonat, liberam ab omni infestatione saionis vel dominatione potestatis maneat precepi.

Facta carta sub era Mª. LXXXª. VIª. XII kalendas novembris, feria Iª.

Sancius episcopus confirmans, Garsia episcopus confirmans, Gomes-sanus episcopus confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans, sennor // Azenari Furtunionis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confir-mans, sennor Fortun Lopez confirmans.

1048 noviembre 9 252 Sancho Garcés y su mujer dan al monasterio de San Millán el pa-

lacio y heredades que tenían en Loranco.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 6, original (A). Becerro, fol. 96-96 vuelto (Gótico, fol. 23; Colección, núm. 138) (B). Ed. Serrano, p. 143-144, núm. 134. Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm. 139, p. 229.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Sancio Garciez et uxor mea, nullius hominis cogentis imperio, nec suadentis imperio con-cedo et offero et ab omni integritate confirmo, pro anime mee remedio et parentum meorum ac filiorum, ad honorem animi patronis Emiliani sanctissimi, meam propriam divisam in villa Loranko, id est meum palatium, quod est situm iuxta fontem, vulge grande vocitatam, cum exitu et regressu, terris, orto, pratis, vel quecumque ab hodie in ante ampliare vel construere voluero, ab omni integritate, ad atrium prefati p a t r o n i sanct i ss imi Emiliani sint confirmatum, secula omnia, amen.

Ab hinc autem, si quis homo ex mea progenie, germanis, filiis

neptis seu quilibet de extraneis hoc meum voluntarie factum in aliquo convellere vel retemtare voluerit, in primis in fronte vinas careat lucernas, et excomunicatus a comunione Christi, et a cetu omnium

apostolorum, martyrum, prophetarum ac confessorum, varatri antra dimersus, in inferno inferiori cum Iuda proditore habeat portione, in secula seculorum. Et insuper sit afflictus secularia damna, ut quod re-tentare conaverit, duplum pariet; et ad partem imperantis terre duas exsolbat aureas libras. Hanc vero scripture tenorem in omnibus obtineat firmitatis roborem.

Facta igitur est huius tomi conscriptio sub die iduum quinto novem-brium, in era dena centena ac octies dena seu bis terna, regnum fruente domno Garseano in Pampilona et Fredinando rex in Castella.

Ego igitur Sancio Garciez, qui hanc exarationem fieri volui, et rele-gente audivi, manu mea hunc (signo) inieci et confirmavi.

Garsias episcopus confirmans, Gomessanus episcopus confirmans, Gundesalbus abba, in cuius manu hoc testamentum prefeci, confirmans, omne concilium de Loranko confirmantes.

Exaratori Munione in celorum vivat regione.

1048 253 Pedro de Alcozar y tres compañeros toman el hábito religioso de

manos del abad de San Millán, y entrega a éste el monasterio de San Vicente de Alcozar.

Becerro, fol. 72 (Gótico, fol. 95; Colección, núm. 136). Ed. Serrano, p. 144-145, núm. 135.

De monasterio Sancti Vincenti de Alcozare. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur domno Petro, pres-

bitero de villa nomine Alcozare, placuit mihi spontanea mea voluntate, ut pro me anime remedium, trado corpus et anima mea ad atrio bea-tissimi presbiteri, ubi corpus eius nos scimus esse tumulatum, simul cum sociis meis domno Vigilio et domno Iohannes et domno Galindo. Una-nimiter accepimus abitum beatum Benedictum per manus abbati domno Gundissalvi in Sancti Emiliani Ideoque in meam possessionem propriam et hereditatem hedificabimus et propriis manibus monasterium

246

nomine Sancti Vincenti reliquiis ferente, sito inter flumen Doro et Alcozare et omnia nostra herediate, terris, vineis et pertinentio ad altare predicto sancto Emiliano offerimus, stabilimus et confirmamus per omnia secula, amen.

Et ego igitur Fredinandus rex huic promissio interfui, assensum prebui, ad honorem Sancti Emiliani confirmavi. Et amplius vero pro me remedium anime requiro, iubeo ut quisquis homo ad predicto loco Sancti Vincenti, tam vivis quam pro defunctis dederunt vel comparare potueritis, liberum valentem vel solutum habeatis perhenniter.

Si quis vero homo amodo deinceps ex notra generatione, propinquis vel extraneis vel cuilibet, hanc nostram promissionem ve confirma-tionem disrumpere aut temptare minuere voluerit, sit a Deo patrem omnipotentem maledictus, anathema cum Iudas traditore mancipatus, amen. Insuper a parte regali conferat talenta auri; et retemtu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. LXXXª, VIª. Senior Nunnu Alvaret mediator qui actenus rexit confirmans, Go-

messanus episcopus Burgensis confirmans, Cigga don Nunnu testis, Ro-drico Bermudez testis, Didaco Gondissalvez testis, Sarrazin Hannez testis, domno Gudla de Alcozare testis, et toto concilio ad honorem Sancti Vicenti primum signum de Sancti Emiliani fuit datum et in eius cimber sonatum.

Ego Urraca Gomiz, pro anima mea, dono illo ortum qui est iuxta domum Sancte Marie, ad honorem eius Sancte et tibi abbati Ferrucio.

Si quis meis aut aliquis vocem levaverit super ipsum pariet LXª. solidos ad rex; et duplatum illum.

Concessum est in era Mª. LXXXª. VIª., concilio Sancte Marie omnes testes.

247

1049 235 García de Nájera, rey de Pamplona, da al monasterio de San Millán

el de San Felices de Oca, con todas sus posesiones.

Becerro, fol. 107 vuelto-108 (Gótico, fol. 44 vº.; Colección, núm. 145). Ed. Serrano, p. 146-14 7, núm. 138.

C. LXX. V. De monasterio Sancti Felicis de Auca. In nomine ingente prolisque ac procedentis conexa, unius semper

natura Deitatis. Ego quidem Garsea, Dei gratia rex, simul cum coniuge mea Stephania gratia Dei regina, ob remissionem peccatorum nostrorum et remedium animarum nostrarum, prona et spontanea nobis accessit voluntas, ut contribueremus in honorem beatissimi Emiliani presbiteri et sanctorum apostolorum Petri et Pauli vel aliorum plurimorum sanc-torum seu et sancte Marie virginis, necnon et vobis domnis nostris epis-copi Gomessano et Garseano, ceterisque monachis sub regula sancti Benedicti in cenobio predicti sanctissimi Emiliani Deo militantibus, donamus atque confirmamus vobis monasterium quod dicitur Sancti Felicis, que est situm in suburbio Aukense, cum omni illius pertinentie ecclesiis regulasque monasteriis, villis, decaniis, sicut sunt nominate, cum terris, vineis, molinis, ortis, rivulis, ubique fuerint inventate, ad hunc monasterium ab omni integritate, et cum exitus et introitis, defesis, pratis et cum tali usu, ut communem cum hominibus de Auca habeatis pastum, montes et aquas et glandiferas, arbores et omnia que illa habuerint. Tamen ut in nulla paria neque facendera sit permixtum cum hominibus illis, set liberum et ingenuum ab omni potestate regum et dominorum serviat Sancto Emiliano, per secula seculorum, amen. Et non accipiemur amplius nec panem edendum, nec aliquam rem de hoc monasterio, sicut consueta fuit pro nostra virtute et permittimur ipsa cibara que solita erant dare equos nostros in quadragesima ut sint data in elemosinam pauperibus pro animabus nostris in Sancto Emiliano. Et quicquid deinceps de domibus aut de terris, vineis, possessionibus am-pliare, comparare ab hominibus illis vel ab aliis potueritis, et pro de-functis vel vivis adquisieritis, firmum, valens et ingenuum possideatis ab omni potestate regali vel principali. Omnia autem ut diximus // sit concessa in iure Sancti Emiliani, absque nullo imperio regali, nec domi-natio seculare, nisi confirmata et stabilita pro animis nostris permaneant usque in seculum seculi in Sancto Emiliano.

Si quis tamen, quod absit ex nostris propinquis vel extraneis hunc nostrum donationis pretextum violare ausus fuerit disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et a Sancta Matre ecclesie segregatus, de-mumque cum Zabulo detineatur in profundo Geratis arsurus eternasque penas ibi lugiturus, amen.

Insuper secularibus damna sit afflictus, in fisco regali inferat quin-que talenta auri; et duplum ad regulam.

1048 254 Urraca Gómez da al abad Ferrucio de Cañas un huerto, situado

junto a Santa María.

Becerro, fol. 104 vuelto.

248

Facta carta era Mª. LXXXª. VIIª., regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius gratia ego Garsea rex in Pampilona et in Castella.

Ego Garsea rex et coniux mea Stephania regina, qui hanc cartam fieri iussimus, manu nostra signos (signos) fecimus, et confirmamus coram hos testes: Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus con-firmans, Gomesanus episcopus confirmans, sennor Furtun Sanchiz con-firmans, sennor Fortun Ozoiz confirmans, senior Azenari Furtunionis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Sancio Lopiz confirmans, sennor Eximino Sanchiz confirmans, sennor Garcia Azenariz confirmans, sennor Symeon Fortunionis confirmans, sennor Sancio Fortunionis confirmans, sennor Furtun Sanchiz amiger regis confirmans.

Sonna exaravit.

C. L. VII. De monasterio Sancti Micael de Petroso et de villa Pa-duleia.

Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Hec esta carta donationis quam facio ego Garsea, gratia Dei rex, pariter cum coniuge mea Stepha-nia regina, vobiscum domno Garsea et domno Gomessano episcopis, simulque cum omnibus vestris fratribus in cenobio sanctissimi Emiliani sub regula beati Benedicti degentibus Deoque ibi militantibus, promto corde sinceraque mente, pro nostrorum scelerum expiatione, placuit nobis et donamus atque concedimus vobis in honore beatissimi Emiliani unum monasterium quod nuncupant Sancti Michaelis, qui est situm in suburbio de Petroso, iuxta quedam flumine nomine Tirone, cum suos

249

exitos et introitos, et cum tota sua pertinentia, ad integritatem, monas-teria regulas, villas, divisas, sicut erunt nominandi, terras, vineas, pomi-fera, ortos, linares, molinos, quantum constat in sua subsistere dicione, ad integrum sit concessum in vestra potestate. Siveque et concedimus adhuc Deo et sancto Emiliano et vobis predictis fratribus unam villulam quam vocitant Padulellam, que est sita iuxta fluvium Tirone, cum tota sua pertinencia, domibus, hominibus, rivulis, molinis, padulibus, exitus atque introitus, terris, vineis, ortis, pomaribus, linares, pratis, totum cum genuitate deserviat ad integritate in Sancti Emiliano.

Similiter namque vendimus vobis ipsa paria quam dicunt guardia, quam debebant nobis villas et ipsa matera quod portabant ad palacios de Naiera nostras villas in LXXXª, baccas, et D. C. carneros II et C porcos, ut omnino ingenuas permaneant in vestra potestate, sicut fue-runt temporibus regum a quibus concesse noscuntur deserviendas in Sancto Emiliano, per secula, amen. Istas sunt villas pernominatas Villa Gundissalvus, Cordovin, Terrero, Villa Iuniz et Ventosa. Omnia autem, ut diximus, ad integrum sint concessa vobis presentibus et futuris qui in predicto monasterio venerantissimi Emiliani Deo servientes per secu-lum, amen. Insuper talem concedo potestatem ad condonatum monas-terium, ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis, vel de vestris conpa-rationibus potueritis habere et in eodem loco populare, liberum et fir-mum possideatis per omnia secula, amen.

Si quis tamen, quod absit, ex nostris propinquis vel extraneis, hunc nostrum pretextum ausus fuerit violare vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et a limine sancte matris ecclesie extraneatus, et a Christi corpus et sanguine excomunicatus, et a christianitatis segregatus, cum Iuda traditore et cum diabolo penas eternas sustineat luiturus, amen. Insuper secularia damna afflictus post parte regale inferat quin-que talenta auri; et quod retemtatum, duplatum ad regula.

Facta carta sub era Mª. LXXXª. VIIª., regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius presidio ego Garsea rex in Pampilona et in Alava et in Castella Vetula, Fredinandus rex in Burgus et in Leone, illorum frater Ranimirus rex in Aragone et in Suprarvi.

Ego Garsea rex, qui hanc carta fieri iussi, manu mea hanc (signo) inieci et confirmavi. Ego vero Stefania regina similiter (signo) inieci et confirmavi coram testes presentes et confirmantes: Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Garsea episcopus Alavensis confirmans, Gomessanus episcopus Naiarensis confirmans, sennor Fortun Sanchiz dominator Naiera confirmans, sennor Furtun Oxoriz dominatur Vicaria confirmans, sennor Azenari Furtunionis dominatur Uarth confirmans,

1049 256 García de Nájera, rey de Pamplona, da al monasterio de San Millán

el monasterio de San Miguel de Pedroso, con todas sus posesiones; la villa de Pauleja de Río Tirón; y vende el tributo de madera que pagaban anualmente los de Villagonzalo y otras poblaciones al palacio real de Nájera.

Becerro, fol. 85-85 vuelto (Gótico, fol. 42; Colección, núm. 142). Ed. Serrano, p. 148-149, núm. 139.

250

Sennor Sancio Furtunionis dominatur Ponticurbo confirmans, sennor Furtun Lopiz dominatur Tetelia testis. Sennor Azenari Sanchiz dominatur Petra lata et Monesterio testis, sennor Garcia Sanchiz domi-natur Besica confirmans, sennor Garcia Azenariz dominatur Auca testis Sennor Sancio Fortunionis dominatur Calagurra testis, sennor Simeon Furtunionis dominatur Arneto testis, senior Sancio Furtunionis domi-natur Funes testis, sennor Furtun Sanchiz armiger regis testis.

Sonna presbiter scriptor et testes.

C. XX. II. De monasterio Sancti Pelagii, iuxta Celloricum Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Monnio

Telliz tale venit mihi voluntas vel accessit necessitas ut venderem vobis emtores meos Gomessanus epicopus et Sancius abba illum monas-terium cui vocabulum est Sancti Pelagium, qui est situm in territorio quod vulgo dicitur Falce Morchoria, qui fuit decania Sancti Felicis Auchensis, in precium quod nobis bene placuit, id est CC. L solidos, et iam prefato argenti precium nichil vobis remansit debitum, quia omnia ego senior Monnio Telliz ab eo acceptum, habeatis, teneatis per eterna secula, amen.

Si quis vero meis propinquis vel quilibet homo pro hanc nostram mercacionem conturbare vel inferre vobis voluerit, sit a Deo omnipo-tenti maledictus et confusus. Insuper cauto pariet solidos quingentos.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIª., XII kalendas octobris, IIIIª. feria, regnante Garsea rex in Pampilona et in Alava, sennor Fortunio Sanchiz in Naiera.

Ego senior Monnio Tellez, qui hanc fieri iussi, testes tradidi: Sancius episcopus testis, Garsea Alavensis episcopus testis, sennor Fortun Sanchiz testis, sennor Sancio Furtunionis testis, sennor Ranimiri Sanchiz

251

testis. Assur Didax, Gudestio Rodriz de Navas, Bermudo Fredi-nandiz, Azenari Lopiz de Bannos fideiusores.

CC. LXXX. VIII De monasterio Ezquival et Morico villa, in Alava In nomine Christi redemptoris nostri. Ego senior Munio Telliz, bono

animo et spontanea voluntate, facio donationem et confirmationem cum Dei iuvamine, tam pro anime mee quam pro Spiritum meorum parentum, ad atrium Emiliani almi confessoris, monasterium cui vocabulum est Ezquival. qui est situm iuxta Sancti Victoris, et vico Gazata, simul cum illo monasterio. D in Castelle partibus, Morico villu-lam. ad integritate, cum suas divisas et terminos. Et ab odie in ante fiant hec predicta omnia confirmata prefato Sancto Emiliano, per omnia secula, amen.

Si quis vero quilibet homo, ex meis propinquis vel extraneis, super hanc meam donationem erexit vocem, descendat super eum Domini maledictionem et confusionem, et portionem habeat cum Iuda traditore in inferno inferiori, amen. Et ad parte regali exsolvat V libras auri: et duplum, ad regula.

Facta carta in era Mª. LXXXª, VIIª., VIII kalendas octubris, feria VIIª., regnante Garsea rex in Pampilona et frater Fredinando en

Castella, senor Fortun Sanchiz in Naiera, et Fortun Zitiz discurrente iudicio.

1049 septiembre 20 257 Muño Téllez vende al obispo Gómez y al abad Sancho el monasterio

de San Pelayo, sito en la Foz de Morcuera. que había sido de San Felices de Oca.

Becerro, fol. 55 vuelto (Gótico, fol. 58: Colección, núm. 146). Ed. Serrano, p. 145-146, núm. 136.

1049 septiembre 24 258 El señor Muño Téllez ofrece a San Millán el pueblo de Gáceta, en

Alava, y el de Morico, en Castilla, con el monasterio de Ezquibal.

Becerro, fol. 189 (Gótico, fol. 58; Colección, núm. 140). Ed. Serrano, p. 140, núm. 137.

252

1049 259 García de Nájera, rey de Pamplona, deslinda los términos de los

monasterio de San Miguel de Pedroso y San Salvador de Vallejóvit y San Mamés, a cuyos habitante concedió comunidad de pastos con los vecinos de Pedroso, Tosantos, Magazos y Puras.

Becerro, fol. 86 vuelto-88 (Gótico, fol. 17 vº.; Colección, núm. 143) (B). AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 7, tratado de 1580 (C). Ed. Serrano, p. 149-150, núm. 140. Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm. 140, p. 230.

CL VIIII. De divisione terminum Sancti Mikaelis de Petroso. In Dei nomine. Hec est carta divisionis termini Sancti Micaelis de

Petroso quam facio ego Garsea, gratia Dei rex, pariter cum coniuge mea Stephania regina, ne umquam aliquid subietatis oriatur certamen. Divi-dimus etiam distincte terminos supra memorati monasterii quod nos ipsi med obtulimus Sancto Emiliano, id est de illo ponte de Magazos usque ad Pinnam Corveram, sicut currit flumen usque ad domum Sancti Mikaelis. Et de Pinna Corvera usque ad ortum regis, excepto flumine quod est defesa regis. De Sancta Maria de Petroso usue ad pontem de Mazagos. Et ex alia parte, per medium Vallis sicce, et per medium lumbum ad summum campi Oteri; et sic faciat descensum per medium vallis, et inde ad ripam Vincenci. Deinde per illum lumbum usque ad illum magnum oterum. Et de illo magno otero, descendendo per illum lumbum, usque ad monasterium Sanchi Micaelis. Et cum tota sua perti-nentia, ad integritatem.

Monasteria scilicet Sancti Salvatoris de Valle Iovit et de Sancti Mametis, quod est in rivo de Puras, cum illorum pertinentiis, id est de ripa Vincenti ad illam crucem que est super ecclesiam Sancti Salvatoris II de Valle Iovit. Et de illa cruce per illam viam que vadit per illum lumbum usque ad Viam tortam, cum toto valle de Braulio, et cum toto valle de Esquilanes usque ad campum Oterum; et totam vallem Surdam, similiter usque ad sumitatem campi Oteri; et cum toto valle Bustello, et cum toto valle de Balza usque ad illum lumbum que est super fontem domni Alvari. Et de Viatorta, sicut vadit ad supra nominatum lumbum; et deinde ad illum Carrascal de Areis; deinde per caput serne regis, ad illum magnum lapidem qui est in medio lumbo; sicque faciat descensum ad rivum de Puras. Et illum rivum de Puras, sicut in valle de iuso, sicut fuit semper defesa Sancti Mametis, ad piscandum usque ad inicium villa Magazos. Et si aliquis in hac predicta defesa fuerit deprehensus piscan-do, ad partem monasterii persolvat quinque solidos illius monete.

253

Monasteria, ut supra diximus et regulas, villas, divisas, sicut supra sunt nominatas, terras, vineas, pomifera, ortos, linares, quantum constat in sua subsistere dicione, ad integrum sit concessum in vestra potestate, per secula cuncta, amen. Insuper talem concedimus potestatem ad condonandum monasterium, ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel de vestris comparationibus potueritis habere, et in eodem loco popu-lare, liberum, valentem et firmum possideatis, per omnia secula, amen. Et illi populatores qui fuerint populati in terminis predicti monasterii comunem habeant pastum et habitationem cum omnibus villis que sunt in circuitu, id est cum illis de Petroso et cum illis de Tolsanctos, et cum illis de Magazos, et cum illis de Puras, in defesis et in omnibus omnino locis, per omnia secula, amen.

Si quis tamen, quod absit, ex nostris propinquis vel extraneis, hunc nostrum pretextum ausus fuerit violare, infringere vel disrumpere volue-rit, sit a Domino Deo maledictus, et a limine sancte matris ecclesia extraneatus, et a Christi corpore et sanguine excomunicatus, et a chris-tianis segregatus, cum Iuda traditore et cum diabolo penas eternas susti-neat luiturus, amen. Insuper ad secularia dampna aplicatus, post parti regule nostre persolvat centum auri talenta. Et hec scripta indisrupta permaneat.

Facta carta sub era Mª. LXXXª. VIIª., regnante Domino nostro Ihesu Cristo et sub eius presidio predicto Garsea rege, qui hanc cartam fieri iussit et manu sua hanc crucis iniecit et confirmavit. Ego vero Stephania regina similiter hanc (signo) inieci et confirmavi, quorum testes presentes et confirmantes: Sancius Pampilonensis II episcopus confirmans, Garsea Alavensis episcopus confirmans, Gomessanus Naga-rensis episcopus confirmans, senior Fortun Sanchiz de Naiera confir-mans, senior Fortun Oxoriz de Begera confirmans, sennor Azenari For-tunionis de Huartz confirmans, sennor Sancio Fortunionis de Ponti-curvo confirmans, sennor Fortun Lopez de Tetelia confirmans, sennor Azenar Sanchez de Petra lata confirmans, sennor Garcia Sanchez de Vesga confirmans, sennor Sancio Lopez de Poza confirmans, sennor Eximino Sanchiz de Aslanzone confirmans. Sennor Garcia Azenariz de Auca confirmans et testis, sennor Sancio Fortuniones de Calafurra testis, sennor Eximino Fortunones de Arneto testis, sennor Sancio For-tunones de Funes testis, sennor Sancio Fortuniones de Tafalla testis 1.

Siveque concedimus adhuc Deo et sancto Emiliano hereditates per-nominatas una serna in Val de donno; et alia de Facurio. Et alia terra in

1 Aquí acaba C.

254 255

monte regis. Et altera sub Quintana. Et una vinea in valle de Albin, de Cuesta de Monte rege, que fuit de Vitas de Villa foratu, pro cambio de illa terra sub illa Villa foratu, Una, in Castro. Una, in Felectares. Et altera, in Castriello. Et una in rivo de Onia. Et de illis vineis, una sub Quintana. Et una in Petregera. Et una in Plano de Usmella. Et alia in Valle Petroso. Et duas terras in Arenas. Et in Trepeiana, tres vineas, ad Fontem siccam. Et alias in Iunkera. Illa vinea de Petro, et una de Monnio Tellez. Tres vineas ad Sanctum Salvatorem, et duas in Arenas de dompno Enneco. Et alia vinea de episcopo. Et una la de Pinniane. Et altera de Sancta Engracia. Et tres vineas in valle Mennoza. Et una de lo maiello. Et de alio modo pomifera, ortos, linares, molinos, quantum constat in sua subsistere dicione, ad integrum sit concessum in vestra potestate.

Siveque concedimus adhuc Deo et Sancto Emiliano vobisque fra-tribus predictis unam decaniam quam vocitant Sancta Christina gratia eius, que est sita iuxta fluvium Tirone, cum tota sua pertinentia, do-mibus, hominibus, vineas pernominatas. Una vinea in Vineas longas. Et alia in arroio de Fazas. Et una, la de lo Cereso. Et altera, de Sancto Florenti. Et de illis agris, una ferragine sub casa. Et alteras duas latus

casam Et altera super villa Refoio. Et alteras duas super plano de Sancta Christina. Et una in Lacuna Putia. Et una in Castro. Et alia in Monte nigro, de radice usque ad summum collato, ad integritatem Et altera, de Cuesta Valleia, cum rivulis, molinis, padulibus, exitus adque introitus, ortos, pomares, linares, pratos, totum cum genuitate deserviat ad integritatem Sancto Emiliano.

Quicumque vero cuiuscumque genere sit, retemptare vel contrariare vo//luerit, in eadem dampnatione, amen, et censura corporis fiat, sicut supra diximus.

1049 260 García de Nájera concede ingenuidad a las casas y posesiones que

Tello Muñoz y su mujer Totadona tenían en Mahave y Nájera.

Becerro, fol. 38-38 vuelto (Colección, núm. 141). Ed. Serrano, p. 152-153, núm. 142.

LXXX. De casas et hereditates in Mahabe, in Arginzana, in Oruniola et solares in Alesanco.

Sub Christi nomine redemptoris nostri. Hec est carta roborationis et confirmationis atque genuitatis quam ego Garsea, gratia Dei rex, simul cum coniux mea Stephania regina, facimus ad tibi Tello Munnioz et uxor tua Totadonna, cum filiis ac fiorum filiis, necnon et filii filiorum nepotibus, de illas casas que habetis in Mahape et in Naiera, cum terris, vineis, ortis, linares, molinis, ferragines, pomiferis, arboribus et quicquid domuis et habitatoribus istis pertinet, tam ex parentibus pertinentiis quam ex rebus emticiis, huc usque et deinceps quicquid ampliare, cons-truere vel emere potueritis, cum omni genuitate pariarum homicidorum, heredarum et absque regale saionia, sint ingenuas et confirmatas istas casas, cum exitu et regressu et pastu libero. Et tale genuitate facimus tibi Tello Munnioz et ad uxor tua Totadonna ut ad illo seniore quem vos volueritis adcomendare cum vestra hereditate et casas, comendate. Et post obitum vestrum ad cui volueritis casas et hereditatem dare, cum omni genuitate, date, per secula seculorum, amen.

Si quis autem ex nostris propinquis vel extraneis, aut aliquis homo super hanc nostram genuitatem quesierit aliqua voce mala levantare super casas et hereditatem, sit a Domino Deo maledictus et confusus, demumque cum diabolus et Iudas traditore in inferno dimersus, amen. Et insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri; et ad tibi Tello Monnioz // et uxor tua Totadonna, quod retemtu, duplato.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIª. Ego Garsea rex sub Christi gratia in Pampilona, in Alava atque

Castella, et ad confirmationem huius scedula testes tradidi: Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Garsea episcopus Alavensis confir-mans, Gomessanus episcopus Calagurritanus confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans, sennor Fortun Uxoriz confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Fortun Lopiz confirmans, sennor Azenari Sanchiz confirmans, sennor Sancio Lopiz confirmans. Et frater meus Fredinandus rex in Legione et in Burgis.

256

1049 261 García de Nájera, rey de Pamplona, da al monasterio de San Millán

facultad de poner un guardia propio en el viñedo de Trepiana.

Becerro, fol. 88 (Gótico, fol. 17 vº ; Colección, núm. 144). Ed. Serrano, p. 152, núm. 141.

1049 262 Jimeno Muñoz prohija al señor Sancho Fortuñones y su mujer doña

Sancha, y les entrega la heredad que tenía en Cerratón.

Becerro, fol. 60 vuelto.

Ego Semeno Munnioz placuit spontanea voluntate et profilio ad senior Sancio Furtuniones et sua uxor domna Sancia, et trado ad illos mea hereditate, terras, vineas, molinos, casares, mea omnia pertinentia in villa Cerratone.

Si quis meis voce levaverit, exsolvat auri libra; et duplo.

Era Mª. LXXXª. VIIª. Et sunt testes senior Lope Ennecones de Banares et Didaco Scemenoz de Castanares et Fortun Alvaroz et Gun-zalvo Nunnoz.

1049 263 Muño Alvarez de Cobo da a la iglesia de San Clemente una viña sita

en el vallejo de Caaro.

Becerro, fol. 143.

1049 264 El presbítero Dolquito de Mamellar y otras personas se entregan

con sus bienes al monasterio de San Martín de Mamellar, perte-neciente a San Millán.

Becerro, fol. 200 vuelto-201.

De dompno Dolquiti. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Dolquiti, presbiter

de Mamellare, spontanea voluntate trado me, tam corpus quam anima et omnia mea hereditate, terras, vineas, pratis, pascuis, molendinis, ortis, in villa Mamellare ad atrio Sancti Emiliani et tibi patri Blasio abbati et ceteris monachis ibi Deo servientibus tecum, et sub vocatione Sancti Emiliani ad atrio Sancti Martini episcopi de Mamellare.

Et ego Iohannes de Ballarta similiter. Et ego dompno Dolquiti de eo quod potui aucmentare vel compa-

rare addidi, id est comparavi una terra, illa ratione de Memondece, ad

De confirmatione vinearum que sunt in Trepeiana Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Hec est carta donationis

et confirmationis quam facio ego Garsea rex Dei gratia, pariter cum coniuge mea Stephania regina, ob remissionem peccatorum nostrorum, talem vobis damus consuetudinem de supradictis vineis que sunt in Trepeiana, ut ponatis in illis vineis vestrum custodem, in vestra custiera, et vindemietis quacumque hora vobis placuerit et successoribus vestris, sine impedimento alicuius mortalis.

Si autem aliquis homo, propinquis vel extraneis, hanc nostram con-firmationem sive preceptum in aliquo ausus fuerit retemptare vel con-trariare, a Domino Deo accipiat maledictionem, et ad partem regis X persolvat libras auri.

Era Mª. LXXXª. VIIª. Cum testibus idoneis, regum et principum et episcoporum et mili-

tum, sicut supra nominati in donatione et confirmatione Sancti Michae-lis, quando a nobis fuit data Sancto Emiliano, qui eciam predicti omnes huic confirmationi presentes fuerunt.

Ego Monio Alvarez de Cupo trado una vinea in balleio de Caro latus vinea de Galindo; de alia pars, vinea de domna Goto de Ripa Retunda.

Era Mª. LXXXª. VIIª.

257

258

Postico, in III solidos. Et alia ratione de domno Iacobe, in III solidos; III ratione de sua germana Vita, in XX cannatellas de vino. Et alia terra de Gonzalvo Flaginiz ibi parte casa. Alia terra de Gutiar, ibi parte casa, usque ad illos mazanos, in X solidos.

Ego Dominico Vermudez vendo mea terra ad tibi domno Dolquiti in Arzilares, a facie de casa, in XII argenteos: retemptu, LXª. solidos; et duplo.

Ego Dominico Silvanez vendidi alia racione ad tibi dompno Dol-quiti, in XII argenteos. Cauto retemptu, LX solidos; et duplo. Et tota illa rotura qui est desursum. Et alia rotura in param de Ulbere: ego Dolquiti feci integras. Alia terra in Naclosa de don Fernando, latus terra et carrera publica. Alia terra est sub serna, et dedit echa don Nunnu. Alia terra iuxta villa, latus carrera; de alia pars. Dominico Gonzalvez: et dedit ad Dolquiti presbiter. Alia terra in Fonte Longar, ipsa terra. Et alia terra, de Vita Annaia. Et tercia terra, de Sarrazin Bermudez, iuxta terra de domno Rodrico presbiter. Donavi ego domno Dolquiti ipsas tres terras ad Egga don Nunnu in cambio per illa serna sub carrera et per illa ferragine de villa. Insuper mandavit mihi Egga don Nunnu duos boves, et non dedit quia obitum suum venit.

De vineis, id est. Ego Bellite Emderice et mea uxor Cita vendimus vinea nostra in

Mamellare super casa ad tibi dompno Dolquiti in duos petazos de vineas, et XX duas cannatiellas de vino que ego Bellite debui ad Gon-zalvo Sarrazinez de Mesiella. Cauto, LX solidos; et duplo.

Nos filios de Angano vendimus vinea nostra super casa, latus vinea de Monnio Flaginiz; de alia pars, domno Dolquiti, ad tibi domno Dol-quiti, in IIII solidos et medio. Cauto LX solidos; et duplo.

Ego Vermude // Vincenti vendo vinea mea in valle Mozlor ad tibi dompno Dolquiti, in XX t i. solidos argenti. Cauto retemptu, LX solidos; et duplo. Et est uno malleolo in Sancti Petri, latus vinea de Alvaro Stefaniez; de alia pars, vinea de domno Iusto. Alio malleolo del Ferrero, iuxta vinea de Felices; de alia pars, via. Isti sunt sub Sancti Emiliani, de Sancti Martini.

Era Mª. LXXXª. VIIª., Fredinandus rex.

259

1049 265 El abad Armentero da a San Felices de Oca tres viñas situadas en el

camino de Cameros.

Becerro, fol. 113.

LXXXVIIII. De vinea et terra datas in Azofra Sub Christi nomine redemptoris nostri. // Ego senior Blasco Fortu-

niones, pro remedio anime mee, dono et confirmo in Azofra unam vineam, iuxta viam in Plano; et unam terram iuxta viam que pergit ad Alesancum, ad monasterio Sancti Emiliani, in perpetuum.

Si quis nostrorum propinquorum vel extraneorum hanc meam dona-tionem disrumpere voluerit, sit a Deo maledictus et confusus, et ad regalem partem exsolvat LXª. solidos; et duplum, ad regulam.

Facta carta in era Mª. LXª. VIIª., regnante Garsia in Pampilona et in Castella Vetula.

Senior Lope Sancii confirmans, Beila Gomiz testis, Tellus presbiter testis, Eximeon ferrero testis, totum concilium de Azofra testes.

1 El documento está datado en 1029, cuando no reinaba ningún rey García. Ha de ser de 1035-1054, coincidiendo con García de Nájera, rey de Pamplona. Si la cifra de las unidades es correcta, sería de 1039 ó 1049. Me inclino -arbitra-riamente- por este último año.

Ego Armenterus abba trado ad Sancti Felicis, in carrera de Cameno, duas vineas: una ex his, ad latus vinea de Sancti Emiliani de Fenestra. Et alia, ad latus semita discurrenti ad ecclesia Comas. Et tercia vinea in loco quod dicitur Valle, iuxta vinea de domno Eximina

In era Mª. LXXXª. VIIª., Garsea rex.

[1049]1 266 El señor Blasco Fortuñones da a San Millán una viña y una tierra

situadas en Azofra.

Becerro, fol. 42 vuelto-43.

260

1050 febrero 17 267 García de Nájera, rey de Pamplona, termina los pleitos existentes

entre los monjes de San Millán y los vecinos de Madriz sobre los tér-minos y leñas.

San Millán, leg. 7 , núm. 5, original) (A). Becerro, fol. 3-3 vuelto (Colección, núm. 148). Ed. Serrano, p. 154-155, núm. 144.

De defesa vel terminum, iuxta monasterium. In nomine Christi redemptoris nostri. Hec est cartula concesionis et

confirmationis quam humilis et omnium meorum antecessorum in-fimus, Christi tamen gratia suffragante Garsea, nutu Dei rex, pariter cum coniuge mea Stefania regina, nullus homine nevo seducti, sed divini Spiritus affluentia animati, et pro nostrorum expiatione delicti, et pro adipiscenda suffragia patroni beatissimi Emiliani, veram firmamque stabilitatem in parte utraque definientes, concordes atque unanimes illud conterimus discidium quod diabolo instigante inter monacis Sancti Emiliani et vicina illis pleve. Matrice, invicem usquequaque male suasi atque iurgati, invenimus inter eos universa male tractari.

Ideoque precipimus et ut in perpetuum servetur mandamus termi-num illud Salti, quod inter monasterium et antiquo fluvio discurrente iaci videtur, una cum fluvio, et a fine inferiori ipsius serne que est sub Sancti Georgii, usque ad locum iunctionis duorum flubiorum, id est Cardinis et eum qui ex Pazongis venit, et per illum Pazongense flumine usque ad initium ipsius ribuli, qui ad domum Ville nove aquam ducit, et per currentia ipsius ribuli usque ad defesam antiquam. Terminum infra totum, cum integritate, sancto Dei altario et Emiliano beato deservire semper precipimus.

Necnon et animalia et peccora que ad predictum Dei monasterium pertinentem fuerit, equali pastu per omni Matricensi termino, absque ulla vetatione pasci mandamus.

Et ubi voluntas et planitie seu propinquitas exigerit, in omnibus locis cedi ligna et educi, cum tota solutionis genuitate perpetualiter precipientes confirmamus, per omnia secula. Et monaci ipsius loci ha-beant potestatem in ipso termino quod facere voluerint.

Si quis tamen, quod absit, ex nostris propinquis vel extraneis hunc nostrum confirmationis seu donationis pretextum ausus fuerit violare vel disrumpere, sit a Domino Deo maledictus, et a limina sancte matris ecclesie, et a christianis omnibus segregatus, demumque cum Iuda tradi-tore habeat portionem in inferno inferiori. Insuper secularia damna sit

261

afflictus, et ad regali parte pariat duo talenta auri; et duplum, ad regula. Ego Garsea rex, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea hanc (signo)

inieci et confirmavi. Ego vero Stefania regina similiter confirmavi coram testibus, qui hic confirmaverunt: Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Gomessanus episcopus confirmans, Gundissalvus Sancti Emiliani abba confirmans, senior Fortun Sangez confirmans, senior For-tun Uxoiz, confirmans, senior Azenari Fortunionis confirmans, senior Sancio Fortunionis confirmans, senior Fortun Lopez, senior Azenar San-gez confirmans, senior Garcia Sangez confirmans, senior Sancio Lopez confirmans, senior Garcia Azenariz confirmans, senior Sancio Fortu-nionis confirmans, senior Fortun Sangez armiger regis confirmans.

Garsea Cantor exaravit hanc scedulam. Facta carta sub era Tª. LXXXª. VIIIª., XIII kalendas marcias.

1050 febrero 17 268 El señor Lope Fortuñones, con su mujer Mencía, dan a San Millán

un palacio situado en Tricio, con sus posesiones.

Becerro, fol. 32 vuelto-33 (Colección, núm. 149). Ed. Serrano, p. 155-156, núm. 145.

LXVI. De palacio cum hereditates in Tricio. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego humillimus omniumque

servorum Dei ultimus, Dei tamen gratia prestante, senior Lope Fortu-nionis, una cum uxor mea nomine Mencia, placuit nobis et spontaneis voluntatibus, pro ablutionem et remissionem peccatorum nostrorum eciam et parentum nostrorum, offerimus et confirmamus ad atrium beatissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi Gundissalvi abbatis, cum presentibus ac succedentibus fratribus, nostrum proprium palatium, qui est in villa Tricio, in Sancti Salvatoris varrio, cum sua heredi//tate, id est, in Sancti Cucufati, una vinea ad limite de Fortun Michael; de sinistra, parte, alia vinea hic; de occidente, vina de Azenari Fortuniz; de oriente, vinea de dompno Lupe. Alia vinea subtus illa custiera de Sancti Laurenti Alia vinea sub illa custiera de Tricii, a limite de abbas dompno Petro. Alia vinea in via de monte a limite de

262

Dominico Muza. Alia vinea, in Uruniola. Una terra, in via de Uruniola, a limite de terra de Sancta Maria. Alia terra iuxta illa, ad illa cruce, denante Sancte Eugenie. Alia terra denante Sancti Laurenti. Alia terra, in via de Mahabe, latus flumen. Et quantum ad eum pertinentiam po-tueritis invenire, ortis, exitu et regressu, absque homicidio ac forni-catione, vel saionis ingressio, cum omni genuitate, ad integritate serviat in atrium Sancti Emiliani usque in seculum seculi, amen.

Si quis autem nostromm propinquorum aut extraneorum, regum aut principum aut aliquorum hominum, hanc nostram donationem et con-firmationem mutare vel disrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consorcio christianorum separatur, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Insuper seculari dampna afflictus, partem regale decem exolvat libras auri; et retemtu, duplatum.

Facta carta sub era Mª. LXXXª, VIIIIª., XIII kalendas martii, regnante Garsea rex in Pampilona et Alava et in Castella Vetula et Borova, et eiusdem frater Fredinandus rex in Burgis et in Legione.

Ego senior Lope Fortunionis, una cum uxor mea Mencia, qui hanc cartam fieri iussimus, legentem audivimus, manus nostras signos (signos) fecimus et testibus subscripsimus: Garsea episcopus confirmans, Gomes-sanus episcopus confirmans, Gundissalvus abba confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Marcelle confirmans.

CLXXXVII. De ecclesia Sancte Marie de Monesterio. In nomine ingente prolisque ac procedentis conexa, unius semper

natura Deitatis. Ego quidem Garsea, Dei gratia rex, simul cum coniux mea Stephania gratia Dei regina, ob remissionem peccatorum nostrorum

263

et remedium animarum nostrarum, prona et spontanea nobis accessit v o l u n t a s , ut contribueremus in honore beatissimi Emiliani presbiteri et s a n c t o r u m apostolorum Petri et Pauli vel aliorum plurimorum sancto-rum seu et sancte Marie virginis et vobis presentibus patribus spirituales Sancius episcopus, Gomessanus episcopus, offerimus et donamus ac firmamus ecclesiam Sancte Marie, que est in Monasterio castro, cum

domibus ubique ad eam ecclesiam pertinentibus, cum terris, vineis, or-tis, pomiferis, molendinis, cum aquarum productilibus, sautis, pratis, decaniisque suis, egressu et regressu, quantumque ad eam pertinet vel pertinere debent, sano ac libero, ab omni integritate. Simulque abbate domno Gondissalvo, cum predicto monasterio, et ad illa ordinationem sua atque accepta benedictione roboramus et confirmamus, ad honorem et atrio Sancti Emiliani. Insuper talem concedimus potestatem, ut quiquid super hoc pro vivis ac mortuis, vel de vestris conparationibus potueritis habere, liberum et firmum possideatis per omnia secula, amen.

Si quis autem nostrorum posterum, regum, principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donacionem Deo et sanctis eius oblatam tollere, retemptare vel inminuere in aliquo de his que supra diximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus et maledic-tus, et a cetu christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini tradi-tore in inferni baratro, per cuncta secula dimersus, amen. Insuper ad partem regalem persolvat duo talenta auri // et quod retemptu ad regula, duplatum.

Facta carta donationis in era Mª. LXXXª. VIIIª., VI idus novem-bris, sub Domino Ihesu Christo ego Garsea rex, cum coniuge mea Stefa-nia regina, in Pampilona et in Castella, qui huic dedimus, testes tradimus: Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Garsea Alaven-sis episcopus confirmans, Gomessanus episcopus Naierensis confirmans, sennor Fortun Sanchiz dominantur Naiera testis, sennor Fortun Oxoiz dominantur Vicaria, testis senor Azenari Fortunionis dominantur Uarte testi, sennor Sancio Fortunionis dominantur Ponticurvo testis, senior Fortun Lopiz dominantur Tetelia testis, sennor Azenari Sanchiz domi-nantur Petralata et Monesterio testis. Sennor Garcia Sanchiz dominantur Besica testis, sennor Garcia Azenariz dominante Aucha testis. Sennor Sancio Furtunonis dominantur Calahurra testis, sennor Scemeno Fortu-nionis dominantur Arneto testis, sennor Sancio Fortionis dominantur Funes testis, sennor Fortun Sanchiz armiger regis testis.

Sancius scriba.

1050 noviembre 8 269 García de Nájera, rey de Pamplona, dona al abad Gonzalo, con

motivo de su consagración, la iglesia de Santa María de Monesterio, con todas sus dependencias.

Becerro, fol. 119 vuelto-120 (Gótico, fol. 89; Colección, núm. 153). Ed. Serrano, p. 158-159, núm. 147.

264

LXXIII. De vineas in Naiera, de Fortun Sanchiz. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego senior Furtun Sancii

una cum uxor mea dompna Tota, promta devocione et spontanea vo-luntate, concedo // ad Sancti Emiliani media de illa vinea que est in plano de Sancte Eugenie, pro anima de socer meus regi Garsea Rani-miriz. Similiter aiia media vinea dono pro mea anima et de uxor mea domna Tota: habet de oriente vinee de Sancti Pelagii et de Ambroz; de occidente, via de via de Sancte Eugenie qui pergit ad Sancti Iuhani. Itaque dono pro anima mea vinea mea in Formella, iuxta vinea de frater meus senior Garsea Fortuniones; de oriente, vinea de Blasco Ferrero, et illa via que pergit de Formella ad Azofra, concedo et confirmo ad Sancti Emiliani et ad tibi abbati presenti domno Gundissalvi.

Si quis homo post hodie die, de meis propinquis aut extraneis, hanc meam donationem disrumpere conaverit, sit a Domino Deo confusus, et cum luda traditore habeat portionem in infemo inferiori, amen. Insuper in cauto a regis parte pariet libram auri; et duplum.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIIª., regnante Garsea in Pampilona et in Castella Vetura, Sancius episcopus confirmans, Garsea episcopus confirmans, Gomessanusi episcopus confirmans, sennor Fortun Sancii dominator Naiera confirmans, Garsea Lifuar milex eius confirmans, et Azenarius cantatore testis, et aliomm testibus.

265

LXXXVII. De terra conparata in Formella. Ego Gundissalvo Furtuniz et frater meus Narria tale nobis venit

necessitas et placuit nobis vendimus terra nostra propria in Formella, de super villa. Habet de oriente, senior Fortun Sanchiz; de occidente, Exi-mino Nunniz, ad tibi domno Iuliano presbiter, in precio quod nobis placuit, id est VI solidos de argento. Et accepimus totum.

Si ergo vobis vel futuris aut neptis aut aliquis homo qui ista terra inquietare voluerit, a parte regis pariet C solidos; et ad tibi illa terra duplata.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIIª., regnante rex Garsea in Pam-pilona, sennor Fortun Sanchiz in Naiera, iudex Furtun Citiz.

Ego Gundissalvus et frater meus dedimus fidiatores id est Iohannes Gomiz, Garcia Baleri et toto concilio de Sancti Martini sunt testes.

1050 272 Diego Sarracínez de Soregana vende al abad Ferrucio un campo sito

junto a la fuente de Santa Mario.

Becerro, fol. 105.

Ego Didaco Sarraziniz de Soregana vendivi agrum meum in illa fonte discurrit ad Sancta Maria, ad tibi abbate Ferrucio, in precio III solidos, et in raisce I camela de vino et tres panes, I carnero. Et dedi tibi fidiatores Blagga Sanchiz et Gondessalvo Garceiz.

In era Mª. LXXXª, v i l l a , Garsea rex. Retemtu, LXª. solidos.

1050 El señor Fortún Sánchez y su mujer Toda ofrecen por el alma de su

suegro el rey García Ramírez de Viguera a San Millán una viña en Santovenia y otras en San Lorenzo y Hormilla.

Becerro, fol. 35-35 vuelto (Colección, núm. 150). Ed. Serrano, p. 159-160, núm. 149.

1050 271 Gonzalo Fortúniz y su hermano venden una tierra sita en Hormilla

al presbítero Julián.

Becerro, fol. 42 vuelto.

266

1050 273 Doña Moniadona da a su sobrina doña Sancha las heredades que

tenía. Doña Tegridia y su marido Gonzalo Núñez prohijan a doña Sancha. Doña Sancha y su marido Sancho Fortuñones dan a San Millán todas las heredades.

Becerro, fol. 140 vuelto-141.

De hereditates que roboraverunt ad senior Sancio Fortuniones. Roboraverunt neptos de Sarrazin Rapinatez, filios de domna Maiore

illos solares, iuxta de Dominico Didaz. Et Iohannes Nunniz quatuor terras, per manu de Didaco presbiter

de Aquilar, et illa serna parte palacio, latus serna de Munnio Assuriz, et duas vices de molino.

Et domna Odesenda, una terra latus terra de Ferrant Bermudez. Et Fredenando Bermudez illos solares super palacio, et una terra

latus de terra de Godestio Didaz. Alia terra super via, in Moliela. Alia terra, latus terra de Cite super palacio. Alia terra, latus carrera.

Et Oveco Munioz, una terra sub Tuta. Et Eita Duenno illos solares, sub casa de Nunu Rapinatez, et de

orto, et de illa terra et de alio orto de casa, sua ratione. // Et illa serna de Quintana Morelle, latus terra de Frenandi Ovecoz. Et de terra de Fenoiarez, sua ratione.

Et Gutier illa terra de Iacobi. Et Beila Annaiaz, una terra sub Tuta. Et Orovita, filia de Nunu Rapinatez, una vice in molino de domna

Anderazo. Et domno Teillo et Nunnu Zite, illa serna de Sancti Michaeli. Et Nunnu Fernandez et sua iermana, terra de so Feioarez, sub via,

latus de terra de Ferrant Blaschez. Et Cite Martinez, illa terra de Sancti Iacobi, et ferragine, sub Sancti

Emiliani. Et ego domna Momadonna dono et confirmo ad domna Sancia

Aiorez, sobrina mea de Ponticurvo, illas divisas in Cameno, quas fuerunt de Feles Hannez et de domna Cita de Cameno. Et simul mecum robora-verunt suas divisas germana mea domna Tegridia et suo marito Gon-zalvo Nunnez ad domna Sancia, quia ad illa profiliaverunt.

Et sunt testes Iohannes Quindaz, Fredelan Bermudez. De Birviesca, Munnio Ovecoz de Aquilar, Didaco Cariz, Oveco Iklaz, Monnio Ferrandez, Moriel Feles, Didaco Didaz, Martin Alfaiate.

267

Per istas hereditates qui voce levaverit in iudicium, pariet a parte rex II libras auri; et retemptu ad regula, duplum.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIIª., Fredilando rex in Legione et Garsea in Pampilona.

Et ego senior Sancio Fortuniones et uxor mea domna Sancia do-namus atque confirmamus pro remedium anime nostre ad atrio Sancti Emiliani, ut ibi serviant per omnia secula cuncta.

[Hacia 1050]1 274 El señor Sancho Fortuñones y su mujer doña Sancha hacen diversas

compras en Quintanilla.

Becerro, fol. 140-140 vuelto.

De palacios et hereditates in Quintaniella. Hec sunt coparationes que Comparaverunt senior Sancio Fortu-

niones et domna Sancia in Quintaniella. Ego Gonzalvo et nepto meo Gondessalvo, una pariter, vendimus ad

vos senior Sancio Fortuniones duos solares, cum divisa, in Quintaniella. Et de illa terra parte palacio, latus terra de Fredinando Vermudez, mea ratione. Et de illa closa traspalacio, tercia parte. Et de mazanare maiore, tercia parte. De mazanare iuxta molino, sexta parte. Et una vice in ipso molino. Et in illa terra de Cascaiares, latus Annaia Sarraziniz, tercia parte. Ex una serna in Beigas de rivo, latus terra de Frenando Ovecoz; de // alia pars, terra de Sarrazin Donez. Et sunt testes Iohannes Donez, Unla, Iohannes Quintaz, in face de Gonzalvo Godestioz et Frenando Ovecoz et donot Belasco de Ebon a Iohannes Donnez de Aquilar per iudicio. Et roborod ipsa terra a Iohannes Donniz, et cambiola a domna Sancia in Aquilar per alia terra. Et sunt testes Sarrazin Donniz, Annaia Flaginiz, Beila Alvaroz, domno Martini. Et per ipsa terra, qui voce levaverit, pariet XXIIII solidos ad rex. Et roboravit Annaia Sarrazinez illos solares de suo germano domno Fredinando, et una terra inter ambas vias, et illa terra de Fenoiares. Et roboravit Nunnu Fredinandez illa terra qui tenuit iudicata de Fenoiares. Et roboravit domna Maiore, filia de domna Maria, illa era de parte palacio. Et sunt testes domno

268

Rapinate, Fredinando Vermudez, Annaia Sarrazinez, Teilo Belleges, in manus de domno Beila presbiteri sunt roboratas.

[Hacia 1050]1 275 Doña Sancha y doña Condesa venden al señor Sancho Fortuñones y

su mujer Sancha los palacios y divisas que tenían en Quintanilla.

Becerro, fol. 140 vuelto.

In Dei nomine. Ego domna Maria et domna Cometissa, ambas una pariter, sic vendimus nostros palacios, cum suas divisas, in Quintaniella, ad tibi Sancio Fortuniones et uxor tua domna Sancia. Et de illa closa, iuxta palacio, duas partes. Et de illo mazanare maiore, duas partes. Et una vice in molino. In illa terra de Cascaiares, latus terra de Annaia Sarrazinez, duas partes. Et una terra in Nava frida, latus terra de Annaia Sarrazinez,

Et sunt testes Gomiz, iudice de Ecclesia sindenia, Munnio Ovecoz de Aquilar, Didaco Iohannes de Aquilar, in facie de Alvaro Ovecoz et de Godestio Didaz.

Domna Teresa de Aquilare vendidit una vinea in Calaforrella, in XXXª. solidos argenti, latus terra de Gonzalvo Godestioz. Et sunt testes Didaco Petriz, Gomiz Ermelellez, Imla Belascoz, Didaco Monnioz de Ripa retunda.

269

De Cerratone. Ego senior Scemeno Fortez et domna Galla vendimus nostros

casares que vocitant Sancti Michael et illos palacios de dompna // Lopa in Cerratone ad vos seniore Sancio Furtuniones et domna Sancia. Et est precium de illo monasterium X' solidos, et de illos palacios, XXXª. solidos, cum exitus et introitus. Et dedimus fidiatores Sennor Azenari Blascoz et suo filio Blasco Azenariz et Gonzalo Didaz de Cerratone, et Sennor Alvaro Scemenoz de Atumani et Oggando de Villa porchera.

Garsea rex in Pampilina et Sennor Sancio Fortuniones in Porticurvo et in Naiera. Facta carta in era Mª. LX'ª. IIIª.

Hec sunt fidiatores de palacios de Cerratone: Sennor Gonzalvo Ovecoz, sennor Galindo Scemenoz et Gomiz Varoniz, Beila Monnioz: isti de Cerratone. Et sunt testes Sennor Azenari Blascoz, sennor Lope Monnioz, Gutier et suo pater Oveco Blascoz, Alvaro Monnoz, isti de Citamon.

De solare in Armenti. In Dei nomine. Ego domna Leguntia de Goveo, pro remedium

anime mee, dono ad Sancti Emiliani presbiteri uno solare populato in

1 Para la fecha, ver que son los mismos personajes que los del documento an-terior.

[Hacia 1050]1 276 Jimeno Fortez y doña Galla venden unos casares y palacios al señor

Sancho Fortuñones y su mujer doña Sancha en Cerratón.

Becerro, fol. 60 vuelto-61. Ed. Serrano, p. 183, núm. 174, con fecha 1055.

1 Para la fecha ver la nota a los documentos anteriores.

1 Para la fecha, ver la nota al documento anterior.

1050 277 Legoncia de Gobeo da a San Millán un solar poblado en Armentia,

con sus heredades.

Becerro, fol. 191 (Gótico, fol. 62; Colección, núm. 151). Ed. Serrano, p. 159, núm. 148.

270

villa Armenti, cum divisa, in omnibus locis ad eam villam pertinentem, cum exitu et regressu, libero ac genuo serviat Sancto Emiliano.

Si quis homo hanc meam donationem disrumpere voluerit, sit a Deo excomunicatus et confusus. Insuper a regali parte persolvat libra auri; et illo solare duplato.

Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIIª., regnante Garsea rex in Pampilona.

Pro confirmatione dono fidiatores domno Monio de Heredia, sennor Furtun Gonzalviz de Ango, sennor Gonzalvo Monnioz de Gamarra, comite Monnio Monnioz confirmat.

1051 enero 6 278 El presbítero García y Vigila prohijan a don Muño, presbítero de

Heredia. Los tres ofrecen todos sus bienes a San Millán, reservándose el usufructo mientras viviesen.

Becerro, fol. 183-183 vuelto (Gótico, fol. 38: Colección, núm. 154). Ed. Llorente, 111, 372. Ed. Serrano, p. 160-161, núm. 150.

LXXII De monasterio Sancti Michael de Zuhazu, in Alava. In nomine Dei summi miseratoris et pii. Hec est cartula profilia-

tionis que facimus tibi domno Munnio presbiter in cuncta nostra heredi-tate ubicumque inveniritis nostra portione, id est agris, molinis, vineis, pratis, montibus vel fontibus, sive exitis vel regressis, ut de ista hora in antea sint tibi perpetualiter possidenda usque in seculum seculi.

Si quis vero ex nostro genere venerit hoc nostrum scriptum ad violandum, solvat a parte regis X libras auri. Et hoc nostrum firmum permaneat. Insuper sunt fideiusores Sennor Ranimiri Sancio, senior Munnio Munnioz, sennor domno Marcelle, sennor Alvaro Munnioz.

Facta carta era Mª. LXXXª. VIIIIª., VIII idus ianuarias, Garsea rex in Pampilona. //

Ego namque domno Munnio, presbiter de Heredia. et vos domno Garcia presbiter et Vigila placuit nos in comune simul, pro remedio animarum nostrarum, tradimus nos cum omnia hereditate supra scripta que hic resonat vel illa mea comparatione que comparavi de domno

271

Nunnu de Arnuz, cum omni integritate in Alava, et cum illo monasterio Sancti Michaelis, qui est in territorio de Alava, iuxta termino que voci-tant Suazo, ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et ad tibi presenti abbati Gundissalvi, cum cunctis monachis sub regula sancti Benedicti ibi Deo servientibus, ut de isto die in antea cum omnia illa pertinente ibique perpetualiter deserviat. Tamen ex notra parte in tali sentencia, ut dum quisque ex nobis unus super vixerit ab alio, sit in sua potestate, et post nostrum obitum de nos omnes, sit iure perhenni deserviendum Sancti Emiliani usque in seculum seculi.

Si quis vero ex nostris generibus voluerit hec scripta disrumpere, exsolvat a parte regis XX libras auri; et nostrum scriptum firmum per-maneat.

Ego Monnio presbiter et Garcia presbiter et Vigila una pariter sic roboravimus manibus nostris (signo) fecimus coram hos testes: Sennor Ranimiri Sancio testis, sennor Munnio Munnioz testis, sennor .Marcelle testis, sennor Alvaro Munnioz testis, sennor Gundissalvo Alvaroz testis et frater eius Alvaro Alvarez testis, Garsea Albensis episcopus testis confirmans.

Facta carta donationis dominico die VIIIo, idus ianuarii.

1051 enero 30 279 El conde Iñigo López y su mujer doña Toda dan a García, obispo de

Alava, el usufructo del monasterio de Santa María de Aspe en Busturia. a condición de que a la muerte del obispo la propiedad y el usufructo pasen a San Millán. El obispo García dona a este monasterio de Santa María algunas propiedades.

Becerro, fol. 186-186 vuelto (Gótico. fol. 39; Colección núm. 155) Ed. Llorente. 111. 377. Ed. Serrano, p. 161-162. núm 151.

CCLXXXII. De monasterio Sancte Marie de Izpea, in maris. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Enneco

Lopez, gratia Dei comiti, una pariter cum uxore mea domna Tota. concedimus tibi patri spirituali Garsia Alavensis terre episcopo et con-donamus omni voluntate unum monasteri iuxta maris, cui vocabulum

272

est Sancte Marie de Izpea, subtus Penna, in territorio Busturi, cum sua decania pernominata Baretzi, etiam et illo decimo de Busturi, de me et de meis filiis et neptis et bisneptis, de illo que ganarent de Bosturi, cum omni integritate, ut deserviat predicto monasterio.

Sic tibi affirmamus nostram predictam offertionem, o serenissinie pontifex, ut quamdiu in hoc seculo degueris, teneas et possideas ut volueris. Post tuum vero obitum, deserviat illum monasterium cum suas terras et piscarias et arbores pomiferas et predictam decaniam et Busturi decima ad atrium almi confessoris Emiliani prebiteri iubemur servire. Ubi et nos serviendi pro remissionem habemus, et filiis nostris haberi perdocemus.

Et ego Garsia, nutu Dei pontifici, cum consensu clericorum meo-rum, simili tenore donatione confirmationeque promit//to et condono prefato Sancte Marie cenobio illas tercias de Udai, Balzaga et de Luno et de Gernica et de Gorritiz en naiuso, et de Vermeio et de Mundaca et de Busturi en assuso, ad integritate confirmo donanda per eterna secula, amen.

Et ego Garsea rex interfui, assensum prebui et confirmavi, simul cum Garsias episcopus et comite senior Enneco Lopiz et eius uxor domna Tota, nostras supra nominatas promissiones et condonationes ad atrium Sancti Emiliani deservienda, iure perpetuo.

Ut si quis deinceps de episcopis aut clericis, aut populis, aut de genere prefati comitis vel cometisse, filiis, neptis aut bisneptis, aut qui ex nostro gradu vel genere fuerit, et sub aliqua mala occasione voluerit nostrum hoc scriptum testamentum violare, sit extraneus a fide catho-lica, et cum Iuda traditore sit particeps in inferno inferiori, amen. Insu-per a regali parte pariet talenta auri; et duplum.

Facta carta sub era Mª. LXXXª. VIIIIª, IIIº. kalendas februarii, feria IIIª., regnante Garsea rex in Pampilona, in Castella Vetula et in Alava.

Ego Garsias episcopus et domnus meus rex et comite Enneco Lopiz et cometissa domna Tota, qui hanc cartam fieri iussimus, relegentem audivimus, manus nostras signos (signos) iniecimus et testes tradimus: Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Gomessanus episcopus Naiarensis confirmans, Mome Munchiensis abba confirmans, Ligoarius Molinivarrensis abba confirmans, Munius Abadiensis abba confirmans,

sennor Lope Garceiz Arratiensis confirmans, sennor Lope Blascoz Bara-caldonensis confirmans, sennor Sancio Annussoiz Aberancanensis con-firmans, domna Leguntia Esceverrianensis confirmans, domni Galindo presbiteri confirmans.

273

CC. VIIII. De hereditates genuatas a duobus regis in Ripa retunda. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Fredinando rex et

Sancia regina placuit nobis et sic facimus scriptum ad vos nostro magis-tro domno Gomessano episcopo, de illa hereditate de vestro fratre dom-no Fredinando de Sancta Maria de Borueva et de suo tio, que presieron per populatore; et de illa hereditate de suo avunculo Monnio Telliz, et preendiderunt per populatore Vermudo Monnioz, et tam hereditatem quam hominem acceperunt per forcia, quia non cecidit super illum sortem, et non accepit erecta, et cecidit sors ad Hepe de Sancta Maria, et accepit erecta Blasco Rodriz. Ideoque facimus vobis magister nostre firmamentum, tam de homine quam de hereditate et tollite de nostro iuro et ponite sub iuro Sancti Emiliani per in seculum, amen. Quia merino nostro Flagino Aurioliz inquisivit et ita debet esse.

Si quis homo // rex aut comite vel potestas pro ipso homine vel hereditate voce in iudicio pulsaverit, sit anathema percusus, et in infernum voragine sit dimersus, amen. Et solvat ad partem regis auri libra cocti; et duplum ad regula.

Facta carta era Mª. LXXXª. VIIIIª. Ego Fredinando rex et Sancia regina confirmamus, sennor Rodrico

Vermudez testis, sennor Alvaro Rodriz test, sennor Sarrazin Hannez testis, sennor Ordonio Ordoniz testis, sennor Fernando Danaielliz testis,

sennor Flagino Aurioliz testis. Iohannes Samanus presbiter regine scripsit.

1051 280 Fernando I, rey de Castilla, da al obispo Gomesano y a San Millán

una propiedad con su colono en Rivarredonda.

Becerro, fol. 135-135 vuelto (Gótico, fol. 101: Colección, núm. 175). Ed. Serrano, p. 177, núm. 167, con fecha 1061.

274

Ego Gutier de Cerratone et uxor mea Maria accepimus peculiare de Sennor Sancio Fortuniones et de domna Sancia, vino et cevera, ad reno-vo. Et superavit nostra peccata et fecimus minua de illo peculiare mille minus XXXª. arenzatas de vino et X'ª. VI azudezes de ordio et VIIII almutes. Et propter hoc ego Gutier conrobore me ipsum et filiis meis cum omnia mea hereditate et pertinencia in Cerratone in manus de Sennor Sancio Fortuniones et de dompna Sancia per in secula, amen. Et dedit fidiatores de infanzones Sennor Alvaro Fortunez de Villa Afovare, et Sennor Azenari Lopez de Banios et sennior Sancio Alvaroz de Coscorrita. Et de villanos, Sancio Telloz de Villa Porchera, et Monnio Fortez de Castanares, et Dominico Blascoz et Gonzalvo Beilaz de Villa Alfovare.

Garsea rex in Pampilona. Facta carta in era Mª. LXXXª. VIIIIª.

Ego Blasco Scemenoz et uxor mea Anderazu Monnioz, pro remedio animas nostras, donamus uno agro, iuxta illa cova de Sancti Vincenti. Et alium agrum quod est iuxta Sancta Eolalia, qui fuit de Oriol Garceiz. Et alium agrum, iuxta Maria et fuit // de dompno Didaco. Et una vinea in Leva, qui fuit comparata de domna Maria. Et pro anima filio nostro Monnioni damus uno agrum iuxta strata Sancti Vincenti. Istas con-firmamus ad honorem Sancte Marie et tibi abbati Ferrucio.

275

Si quis homo ex nostris aut extraneis hunc nostrum datum disrum-pere voluerit, sit a Deo omnipotenti maledictus, et ad rex pariet LX solidos; et duplum.

Facta carta era Mª. LXXXª. VIIIIª, regnante Garsea rex.

Ego Garcia de Palatio vendidi agrum meum iuxta agro de Anderazo Munnioz ad tibi abbate Ferruzo, in precio X solidos, et raisce V camelas de vino, VIII panes, I camero. Et dedi tibi fidiatores Blasco Garceiz et Ferruz Iohannes. Cauto, LXª. solidos. In era Mª. LXXXª. VIIIIª.

Ego Blagga Sanchoz et uxor mea Urraca Iohanniz vendimus agrum nostrum iuxta molino Alaves ad tibi Ferruzo abbate, in precio VI solidos, et raisce tres camelas de vino, V panes, I tozino. Et dedimus tibi fidiatores Ferruz Iohannes et Galindo Blascoz.

In era Mª. LXXXª. VIIIIª. Cauto LXª.

1051 281

Gutier de Cerratón y su mujer María se ponen en manos del señor Sancho Fortuñones por no haber podido responder a los compromisos económicos que habían adquirido.

Becerro, fol. 60 vuelto. Ed. Serrano, p. 182-183, núm. 174.

1051 282 Blasco Jiménez y su mujer Anderazo dan alabad Ferrucio de Santa

María de Cañas varios campos y viñas.

Becerro, fol. 104 vuelto-105.

1051 283 García de Palacio vende al abad Ferrucio de Santa María de Cañas

un campo.

Becerro, fol. 105.

1051 284 Blaga Sánchez y su mujer Urraca venden un campo al abad Ferrucio

de Santa María de Cañas.

Becerro, fol. 105.

276

1052 febrero 1 285 García de Nájera, rey de Pamplona, agrega el monasterio de San

Millán de Hinestras al de San Millán de la Cogolla.

Becerro, fol. 114 vuelto-115 (Gótico, fol. 47 vº.; Colección, fol. 157). Ed. Serrano, p. 163-163, núm. 152.

CLXXXIII. De monasterio Sancti Emiliani de Fenestra Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Garsea, Dei gratia

rex, simul cum coniux mea Stefania regina, amore divino compuncti, ac scelerum nostrorum numerositate recordati, sic facimus donationem pro remedium anime nostre, ad atrium sanctissimi patronis Emiliani, et tibi abbati patroni nostro Gundissalvi, simul cum collegio monachorum sub regula sancti patris nostri Benedicti in ibidem die noctuque Christo famulantium, idcirco concedimus et confirmamus ad atrium predicti confessori monasterium pernominatum Sancti Emiliani de Fenestras, que vocitant, cum omnibus suis pertinentiis in omnibus locis que ibi debeunt deservire, cum omni integritate, ubique invenire potueritis et sua regula resonat, terris, vineis, ortis, molendinis, cum exitu et regres-su. Insuper talem concedo potestatem, ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel de vestris comparationibus potueritis habere, liberum et firmum possideatis, per omnia secula, amen.

Si quis autem ex nostrorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, regum, principum aut aliquorum hominum, hanc nos-tram donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consorcio christianorum separa-tus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro, per cuncta secula sit submersus, amen. Insuper a regali parte exsolvat X libras auri; et duplum, ad regula.

Facta carta sub era Mª. LX'ª., IIIª. feria, kalendas februarii, regnan-te Domino nostro Ihesu Christo, sub eius gratia ego // Garsea rex in Pampilona, in Borovia et in Castella Vetula, Fredinandus rex in Castella et in Legione.

Gomessanus episcopus confirmans, Sancius episcopus Pampilonensis confirmans, Garsea episcopus Alavensis confirmans, Enneco abba de Onia testis, sennor Sancio Furtunionis testis, sennor Azenari Furtunio-nis testis, sennor Fortun Lopiz testis, sennor Enneco Lopez testis, Sen-nor Azenari Garceiz testis, sennor Garcia Ennecones testis armiger regis,

sennor Garcia Lopiz offertoris, sennor Galindo Lopiz testis. Fructuosus exaravit.

277

1052 286 El señor Sancho Fortuñones y su mujer Sancha dan a San Millán

unos molinos sitos en Vermoduri y licencia para que los ganados de San Juan de Cihuri puedan pastar en un prado.

Becerro, fol. 54 vuelto-55 (Colección, núm. 1561. Ed. Serrano, p. 163-164, núm 153.

C XXX. De molinos et pascendi prato in Zifiuri Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est carta donationis et

con//finnationis quam facio ego senior Sancio Fortunionis, omni volun-tate, una cum uxore mea Sancia Aioret, pro animarum nostrarum requie et pro nostrorum flagiciorum remissione. Idcirco donamus et confirmamus illos molinos quos conparavimus de Garcia Alvarez et uxor eius, et donamus illa via quam venit per medio illo soto usque ad illos molinos. Et sunt illos molinos in villa dicta Vermuduhuri. Et dona-mus in illo prato licenciam pascendi omnibus diebus et semper ad illos boves de Iuveria de Sancti Iohannis monasterio quod est in Zufiuri, et ad tothidem animaliis quod huc et illuc ibi in illo monasterio deservie-rint nunc et semper pascendi licenciam damus ad honorem Sancti Emi-liani presbiteri et confessoris Christi, et ad vos domno nostro Gomes-sano glorioso episcopo et abbati, cum omnibus monachis ibi Deo ser-vientibus.

Si quis autem nostromm propinquorum aut extraneorum hanc nostram donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit ab omnipotenti Deo confusus et maledictus, demumque cum Iuda et diabolos in inferno sit dimersus, amen. Et in fisco regali exsolvat duas libras auri; et quod retemtu ad regula, duplatum.

Ego senior Sancio Fortunionis et uxor mea Sancia, qui hanc scripta iussimus, testes tradimus: Acenari Furtunez et Alvaro Furtunez testis, Tello Monnioz et Gonzalvo Ovecoz testes, Beila Alvaroz et Gonzalvo Didaz testes.

Facta carta in era Mª. LX'ª., regnante Garsea rex in Pampilona et in Naiera et Castella Vetula.

278

Ego Anderazo Ferruz, pro anima mea, dono ad honorem Sancte Marie et tibi abbati Ferrucio, filio meo, uno agro qui fuit de Sancio Fortuniz. Et duas vineas: una in Lequiniz; una alia, in Arenas.

Si quis homo voluerit tollere, sit a Deo maledictus; ad rex pariet LXª. solidos. Era Mª. LX'ª.

1053 mayo 29 288 García de Nájera, con motivo de la traslación de las reliquias al

monasterio de abajo, concede a San Millán el coto de Soto, señalando sus límites.

Becerro III, fol. 61-62 (Colección, núm. 158) (B). Becerro III, fol. 15-15 vuelto (C). Ed. Serrano, p. 164-165, núm. 154.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego Sancius, licet indignus Pampilonensis episcopus, et ego Gomessanus Calagurritanus simul et Castelle Vetule episcopus, et ego Garsea Alavensis episcopus, unanimitate fraterne caritatis et amore sin-ceritatis, ob iussionem Garsee regis, filii Sancii, nobilissimi Hyspaniarum regis, convenimus ad monasterium Sancti Emiliani presbiteri, ubi de antiquo cenobio ad novum illi preparatum corpus eius a nobis est trans-latum. Unde previdimus tam nobis quam regi ad honorem sacri corporis aliquid addere obsequii.

Ego igitur Garsea rex, et simul mecum Stephania regina, conce-dimus terminum illum Salti, quod intra monasterium et antiquum fluvium discurrentem iacere videtur, et a fine inferiori ipsius serne, que est sub ecclesia Sancti Georgii, usque ad locum iunctionis duorum flu-viorum, id est Cardinis et eum qui ex Pazongis venit, et per illum Pazongensem fluvium usque ad initium illius rivuli, qui ad domum Ville

279

nove aquam ducit, et per currentia ipsius rivuli usque ad defesam anti-quam. Terminum infra totum, cum omni integritate, sancto Dei altario et beato Emiliano deservire semper precipimus; et ne ab aliquo succes-sore nostro irritum fiat, ex parte Dei interdicimus, sed monachi ipsius loci habeant potestatem in ipso termino quod facere voluerint.

Nos vero predicte tres pontifices, devotam oblationem regis Viden-tes, similiter, cum ipsius regis consilio et cum omnium clericorum nos-trorum affirmatione, placuit nobis talem oblationem Deo et beato Emi-liano facere. Manifeste conperimus preteritis temporibus nullum episco-porum precedessorum nostrorum in ecclesiis vel parrochiis, monasterio Sancti Emiliani collatis, primitiva vel tertias requississe vel accepisse. Quos nos cum omnibus clericis nostris laudamus, et pontificali auctori-tate confirmamus. Et ne aliquis successorum nostrorum, aliqua occasio-ne vel iniqua presumptione, ab ecclesiis vel parrochiis beato Emiliano datis vel dandis et intra fines episcopatum nostrorum possitis, primitivas vel tertias exigat interdicimus. Sed hoc tantum sibi in monasterio vendi-cent sacerdotes quod precipiunt canones, id est monachos ad conversa-tionem sanctam premovere, abbate divina officia instituere, atque extra regulam facta corrigere. Quod si aliquid in ecclesiis huius monasterii canonibus interdictum facere presumpserit, aut usurpare qui propriam de monasterii rebus presumpserit, non deerit ab illis sententia excomu-nicationis qui se noluerint subtrahere ad inlicitis.

Hec scripta ego Garsea rex, cum tribus episcopis, stabilivimus et confirmavimus, presente dompno Gundissalvo abbate et omni congrega-tione, quatinus beati Emiliani confessoris Christi egregii intercessione mereamur in presenti seculo felices vivere, et in futuro ad eterna gaudia pervenire.

Facta carta donationis et confirmationis sub era Mª. LX'ª. Iª. IIIIº. kalendas iunii, regnante rege Garsea in Pampilona et in Nagera et in Alaba et in Castella Vetula usque ad fluvium qui vocitatur Aslanzone, et germano suo Fredinando rege regnante in Castella et in Legione.

Senior Furtun Sanchiz confirmans, sennor Sancio Furtunionis con-firmans, senior Lope Furtunionis confirmans, senior Furtun Lopez confirmans, comite Munnio Munnioz confirmans, comite Enneco Lopez confirmans, senior Acenari Garceiz confirmans, senior Ranimiri Sanchiz confirmans.

Avertus gramaticus scriba.

1052 287 Anderazo Ferruz da a Santa María de Cañas al abad Ferrucio un

campo y dos viñas.

Becerro, fol. 105.

280

1 La fecha del documento lo data en 1058, cuando García de Nájera había fallecido y reinaba su hijo Sancho de Peñalén. Ante la falta de otros datos crono-lógicos, se coloca aquí el documento para que coincida con el reinado de García, según indica su fecha.

[1035-1054]1 290 Don Oveco tornero da una viña a San Millán.

Becerro, fol. 4.

Alia vinea super vinea de Marangone. Et dedit dompno Oveco ternero.

Era Mª. Cª. XVIIIª., Garsea rex.

1 La fecha (1080) no coincide con el reinado de un García.

281

1055 marzo 11 291 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, devuelve al monasterio de San

Millán el majuelo de Ormilla que le había usurpado su padre.

Becerro, fol. 42-42 vuelto (Gótico, fol. I 7 vº.; Colección, núm. 159). Ed. Serrano, p. 166, núm. 155.

LXXXVI. De malleolo in Formella In Christi nomine redemptoris nostris. Ego quidem Sancius rex, una

cum matre mea Stefania regina, placens nobis atque totis cordibus de-lectans, damus et confirmamus pro requie Garseani regis patris mei, et pro nostrorum comissorum facinorum, ad atrium Sancti Emiliani pres-biteri et confessoris Dei et ad tibi Garseani epicopi, cum agmina mona-corum tecum ibi sub abitura beati Benedicti serviencium Deo, illum malleolum que senior Azenari Sanchiz miserat per sua anima ad predic-tum sanctum in villa Formella et pater meus Garsea rex, seculi Cupidi-tate inflamatus, a parte Sancti Emiliani abuit extraniatum. Et nos port mortem eius, considerantes Sancti Emiliani confusionem et fratrum ibidem degentium maledictionem, Prudenti eligimus consilium et post animam patris mei seu pro nostrorum flagiciorum, damus vobis illum malleolum et confirmamus totam hereditatem quod habetis in illam villam et deinceps potueritis emere ab hominibus illis, vel ab aliis aut pro defunctis seu vivis adquisieritis, et quicquid in domibus vel alicuius possessionis potueritis ampliare vel edificare, firmum, ingenuum et va-lentem, ab omni potestate regali vel principali, per omne seculum possi-deatis.

Si quis autem ex nostris // propinquis seu extraneis hunc nostrum factum disrumpere voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et post cum Iuda traditore in inferno baratro per cuncta secula dimer-sus, amen. Insuper a parte regali pariet tres libras auri; et retemtu, duplatu.

Facta carta confirmationis anno mei regiminis primo, in era Mª. LX'ª. IIIª., Vº. idus marcias, regnante me Sancius in Pampilona et avunculus meus Fredinas rex in Legione.

Ego Sancius rex, simul cum matre mea Stefania regina, qui hanc cartam fieri iussimus, signos impressimus (signos), Ranimirus et Fredi-nandus et Remondus germanos regis confirmans, episcopus Iohannes confirmans, episcopus Vigilanus confirmans, Belagga abbas confirmans,

sennor Azenari Furtunionis confirmat, sennor Sancio Fortunionis con-firmat, sennor Azenari Sanchiz et Garcia Sanchiz confirmant, sennor Fortun Lopez confirmat, sennor Azenari Garceiz confirmat.

[1035-1054]1 289 Munio Iñiguez de Rio de Ubierna vende un campo al abad Ferrucio.

Becerro, fol. 105.

Ego Monnio Enecoz de rivo de Ovirnia vendidi agrum meum in loco qui dicitur Ferrum ad tibi abbati Ferrucio, in precio VI solidos, et raisce III camelas de vino, V panes, I tozino. Et dedi fidiatores Blasco Garceiz, Aduru Furtuniz.

In era Mª. LX'ª. VIª., Garsea rex.

282

CC. XXII. De porciones datas in Castriello, in Setano, in Leprosella, in Salinas, in Rivo de Cereso.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego exigua licet peccator atque indigna Momadonna, Godesteo Didaz filia, una cum filio meo Petro Monnioz, in Domino Deo eternam salutem. Tibi igitur patronus alumnus ? Emilianus sanctissimus seu tibi pater episcopus Gomessanus vel abbate sub regula sancti Benedicti, cum norma monachorum ibidem degentium, concedimus et confirmamus ad atrium prefati Emiliani in Castriello qui est in Overnia, mea ratione; et in seccano, mea ratione. Et in Leprosella, mea ratione. Et in Salinas de Bozo, mea ratione. Et in Rivo de Cereso, mea ratione, cum omnibus adiacentiis vel presta-tionibus suis, sive in uno loco quomodo et in alio, montes, fontes, pratis, pascuis, paludibus, sesicasque molinarias, cesu, regressuque suo, quemadmodum tenui ego eas, iuri meo et parentes mei multis tempori-bus, cum omni integritate vobis concedo, pro remedium anime mee sive de avolorum parentumque meorum, ut a Domino mercedem accipiamus per in seculum seculi serviant in Sancto Emiliano.

Si quis autem homo de meis propinquis aut de extraneis contra hunc factum meum venerit ad disrumpendum, non habeat partem in Dominum protectorem, set cum Iuda Domini traditore lugeat penas in eterna dampnatione, amen. Et ad partem regalem inferat talenta auri; et quod retemptatum ad regula, restituat duplatum.

Facta carta in era Mª. LX'ª. IIIª., XVI kalendas decembris. Ego Momaduena, una cum filio meo Petro Monnioz, qui hanc car-

tula fieri iussimus, legente audivimus, manus signos iniecimus (signos) et testes ad roborandum concessimus: Fredinandus princeps confirmat, Sancia regina confirmat, Gomiz Burgalense episcopus confirmat, Gomiz Didaz comes confirmat, Gutier Adefonso comes confirmat, Petro Didaz comes confirmat, Nunno Alvarez confirmat, Petro Pelagiz armiger regis confirmat, Gutier Garceiz maiordomus // confirmat, Garsea testis, Citi testis, Annaia testis.

283

De malleolo in terra de Uruniola. In Dei nomine. Ego Orbita de Alesonciello vendidi malliolo meo in

pago sub Urunia; de oriente, vinea de Sancti Pelagio; de sinistro, peza de Abtahe, ad tibi dompno Eximino presbiter de Erunia, in precio LXXa. solidos: albaroc, II solidos. Retemtu, LX solidos; et duplo, ad regula. Et do tibi fidiatores Tellu Nunnez et Fortun Calvo de Erunia. Et testes, Gomez de Baza et Garcia Micael et Eita Galindo et concilio de Sancti Petri.

Era Mª. LX'ª. IIIª., Sancio rex in Pampilona.

1055 294 Munio Cellerizo y Sancho Talamanca venden una tierra sita en

A runga al presbítero Jimeno.

Becerro, fol. 39 vuelto.

Ego Monnio Cellerizo et Sancio Talamanca et uxor mea Eximina vendimus terra nostra super Arunga, dextera parte terra de rex; de oriente, de Tello Monnioz, in X' a. solidos: albaroc II solidos, ad tibi dompno Eximino presbiter. Cauto retentu, C solidos; et duplo ad regula. Et damus fidiatores Fortun Calvo et Eita Galindo et Sancio ferrero.

Era Mª. LX'ª. IIIª., Sancio rex. Et ego domno Eximino trado ista hereditate, simul cum corpore

meo, ad atrio Sancti Emiliani per seculum seculi, amen.

1055 noviembre 16 292 Moniadona, hija de Godesteo Díaz, da a San Millán distintas

heredades en Ubierna, Leprosilla, Salinas de Bozo, Sedaño y Río de Cerezo.

Becerro, fol. 148 vuelto-149 (Gótico, fol. 71 vº ; Colección, núm. 161).

1055 293 Orbita de Alesoncillo vende un majuelo sito en Uruñuela al pres-

bítero Jimeno.

Becerro, fol. 39 vuelto ( G ó t i c o , fol. 85 vº.; Colección, núm. 162).

1055 295 Dona Mayor de Vallarta da al monasterio de San Millán la heredad

que tenía en Espejo y en Villamaderna, a condición de usufructuarla durante su vida.

Becerro, fol. 171 vuelto-172 (Gótico, fol. 64 vº.; Colección, núm. 170).

CC. L VI. De collazos et divisa in Espelio et in Villa materne. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem domna Maior

de Villa farta, divino succensa amore et peccatorum meorum conpulsa recordatione, statui de proprio quod mihi Dominus largitus est conce-dere aliquid in eius honore. Idcirco concedo et confirmo ad honorem Sancti Emiliani presbiteri et ad tibi Gomessani episcopi et abbati magis-tri mei et omnium fratrum ibidem commorantium, presentium ac futu-rorum, id est in Espelio villa mea divisa, cum collazos populatos, cum terris et vineis, ortis, molinis et omnia que ibi mea esse videntur, ad integrum. Et in Villa materne similiter totum quod ego possideo et honorifico et mea esse videntur, ab omni integritate. Tamen pro tali pacto, ut dum ego viva fuero, habeam et teneam illud; et post meam mortem, ab omni integritate, absque aliqua voce mala, habeat Sanctus Emilianus perhenniter.

Si quis autem meorum propinquorum aut extraneorum hoc meum factum in aliquo disrumpere voluerit, sit a Domino Christo maledictus, qui cuncta creavit; et a parte regis pactet II libras auri; et quod retemp-tatum ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. LX'ª. IIIª., regnante Sancius rex in Pampi-lona, Fredinandus rex in Legione. //

Ego domna Maior, qui hanc cartam fieri iussi, signum (signo) inieci, et sic testes ad roborandum tradidi: Iohannes episcopus confirmans,

sennor Didaco Alvarez confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Garcia Lopez confirmans, sennor Gonzalvo Gonzalvez confir-

mans. Illa ora que partieron domna Maior et sua germana, cadieron a

domna Maior casas de Teillo Ovecoz, et de Bella Vermudo, cum ortos et omnia que ad ipsas casas pertinebat; et a domna Orbellito cadieron in Espeggo casas de Gondessalvo Lain, cum era et ferragine et veze de molino, et cum sua pertinentia; et in Villa materne, casa de Monnio Fanni cum sua ferragine et era et sua pertinentia. Et fuerunt duas vineas de domna Maior in Fonte de Erpidio et uno orto.

285

1056 296 El presbítero Oriol vende al monasterio de San Millán una casa sita

en Nájera.

Becerro, fol. 33 vuelto (Colección, núm. 163).

LXVIIII. De casa comparata in Naiera. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego autem Oriolus presbi-

ter, tale venit volumptas vel necessitas ut venderem casa mea propria que habui de parentibus meis, in loco qui dicitur Iusopenna; de una parte, cova de Abolbalite; de alia pars, palacio de senior Fortun San-chiz; de oriente, orto de episcopo, ad vos abba Sancius de Sancti Emi-liani, in precio que nobis placuit comuniter, id est XXX solidos; alba-roc, duos solidos. Hoc precium totum accepi, et postmodum deinceps habeatis illa domus usque in seculum.

Si quis vero homo voce levaverit ad iudicium, C solidos componat a parte rex; et a vobis de Sancti Emiliani, duplata.

Facta carta in era Mª. LX'ª. IIIIª. Me Sancius rex notum fuit, assensum prebui et confirmavi, sennor

Sancio Fortunionis in Naiera. Ego Oriolus presbiter confirmavi et testes tradidi: Azenari adenan-

tado testis, et nos omnis concilio de Sancti Stepahni audivimus et testes sumus. Sunt fidiatores Iahia et Marguan et Sancio, nepote de dompnus Furtuni.

284

De Lardero. Ego Azenari Ennecones, gratia Dei omnipotentis qui me fecit sub

habitu sancti Benedicti vivere et usque obitum meum in eo perseverare. Hec predicta hereditas que accepi de Garsea rex, simul cum corpore meo, concedo et confirmo in domo Sancti Emiliani presbiteri et con-fessoris, id est in pago de Torrillas, tres vineas, iuxta troliare de rege. In illa Refoia, tres vineas. Ante Sancti Martini, tres vineas. Iuxta Sancta Maria, uno malliolo; et XIII terras sub rivo. Et duas in Seccero, duos ortos, duas cupas maiores et duas minores, duos scannos, uno plumazo, una pluma, una marfega de lino, uno tapete, uno lizar, uno carro, duas ruetas, tres forteras, tres cuencas, una caldera, cum suas lares, duas azatas, et illa casa cum una vice de molino. Et sicut predicta pagina resonat, firmiter in Sancti Emiliani permaneat, sub presenti abbati domno Petro, cum ceterorum monachorum

Sub era Mª. LXXXª. IIª.

CC. VIII. De monasterio Sancti Antonini // in villa Sancte Marie de Ripe rotunde, cum hereditate, et de solares et divisas, cum terminos et

287

collazos comparatos in multis locis, et de terra vinea quas Iohannes Bermudi.

In nomine Christi redemptoris nostri. Ego humillimus omniumque servorum Dei ultimus, Dei tamen gratia prestante, Fredinando presbiter placens mihi animoque delectans, ob Sancti Spiritus revelationem toto corde, spontanea voluntate omnique desiderio, et pro remedium anime mee, trado me ipsum cum corpus et anima ad atrium beati Emiliani presbiteri et sublimi confessoris Dei, presenti venerabili Gomessani epis-copi et abbati, cum ceteris monachis ibi Deo tecum servientibus, ut vivam sub regulam et habitum beati Benedicti, necnon pro mee anime remedio de eo quod mihi Dominus largitus est simul mecum concedo et confirmo monasterium locum satis utilitati serviendi dignum pro voci-tato Sancti Antonini, in villa vocabula Sancta Maria de Ripa retunda, qui est in Borueva, cum iacentiis suis, cum egressu atque regressu, terras, vineas, mea tercia parte quem de mea matre hereditavi, ab omni integritate; simulque terras et vineas quas ego de mea proprietate conpa-ravi. Et illa dote de illa ecclesia que posuerunt ad illa sacratione, iure perpetuo, per in seculum seculi serviant in Sancto Emiliano.

Et ego Sancius rex per os domni mei Gomessani episcopi et abbati hec conversionem suamque roborationem a predicto Fredinando agnovi in meaque presentia vidi, et sicut illi spopondit, ita ego asensum prebui et confirmavi; et suam donationem que a patrimonio habuit confirmavi sine fossatera. Insuper talem concedo potestatem ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis vel vestris conparationibus potueritis habere, tam illi domno Fredinandus quam vos de Sancti Emiliani, liberum et firmum possideatis, per omnia secula, ut a Domino premium fruere merear per eterna secula, absque fornicio et homicidio.

Si quis vero ex nostris successoribus, propinquis aut extraneis, rex aut comes vel infanzonibus, aut quilibet homo, hec donationem quam Fredinandus presbiter concessit, quam ego Sancius rex confirmavi, in aliquo retemptare vel disrumpere voluerit, in primitus sit a Deo omnipo-tentis maledictus atque anathematizatus, et separatus a consorcio patriarcharum omniumque sanctorum, demumque cum Iuda traditore et demonibus in infernum voragine // sit dimersis, amen. Et a parte regale exsolvat duo talenta auri; et quod retemptu ad regula, duplatum restituat.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIª., Iª. feria, kalendas marcias. Ego Fredinandus presbiter, qui hec scripta fieri iussi, manu mea

signum (signo) feci. Ego Sancius rex sub Christi gratia in Pampilona atque Naiera, simul

[1057]1 297 Aznar Iñiguez se entrega con su cuerpo y heredades al monasterio

de San Millán.

Becerro, fol . 56 (Colección, núm. 119). Ed. Serrano, p. 129, nº. 117, con fecha 1059.

286

1 El documento esta datado en 1044, pero no puede ser de esa fecha, pues no coincide la cronología del abad Pedro. Debe faltarle una X; y es posible que las II finales haya que leerlas como U. Sería de 1054 o de 1057.

1058 marzo 1 298 El presbítero Femando profesa en San Millán y entrega el

monasterio de San Antolín de Rivarredonda con sus propiedades. Aprueba la donación del rey Sancho de Peñalén, que otorga exención de tributos por delitos.

Becerro, fol. 132-133 (Gótico, fol. 73 vº.; Colección, núm. 165). Ed. Serrano, p. 166-168, núm. 156.

in Ponticurvo, in hac scripta testes tradidi et roboravi: Sennor Sancio Fortuniones dominatur Ponticurvo confirmans, et Garcia Fortunionis dominatur Toveia, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, Didaco Beilaz testis, Didaco Braulio confirmans Annaia Braulio testis. Donno testis, domno Bellito testis, Vermudo Didaz testis, Munnio Galindez testis, Beila Laginiz testis, Munnio Dolquitiz testis.

Hec supra scripta quod ego Fredinando presbiter roboravi tamdiu erit vite mee teneam illam, sub iussione abbati Sancti Emiliani. Et post huius vite mee, sana et integra serviat in Sancti Emiliani semper, amen.

Sub1 nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gudestio, presbiter de Loranko, sana et integra mente, trado mea ad arcisterio Sancti Emiliani et episcopo dompno Gomiz2, qui est abbati ibidem, cum sociis fratribus3, id est cum ipso monasterio Sancti Emiliani, Sancte Eugenie et Sancti Stephani4, cum egressu atque regressu, et duas eras, sive cum meas terras atque vineas, in balle Hamdon. In Arto, una vinea. In Valle Maiore una terra. In summo valle Ofresa, una terra que posuit Nunno pro sua anima5. In Coba Asnera, una terra. In Campo longo, una terra. In Sancti Cristofori, una terra. In Bentielas, media terra. In via de mercato, una terra6, dono et confirmo iure perpetuo. In vita mea sit sub manu mea; et post obitum meum, ab omni integritate serviat in Sancti Emiliani suprascripto.

Si quis tamen ex meis propinquis vel etiam qui meo prescripto disrumpere conaverit, aut auferre presumpserit, primitus a fronte binas careat lucernas, demumque in baratro dimersus non evadat averni penas. Et hec cartula indisrupta permaneat.

289

Facta carta testamenti7 sub die prima feria, kalendas martias, era Mª LX'ª. VIª.

Ego presbiter Gudestio, qui hoc testamentum fieri iussi, de mea manu hoc signum feci (signo) et testes ad roborandum tradidi8. Ego Obieko de Loranko, simul trado meo ganato ad Sancti Emiliani Monnio Telliz testis, Gondessalvo Valeriz. testis, Beila Vitiz testis, Tellu Iohannes testis, Monnio Obekiz testis, Monnio Iontiz testis.

1 C copia esta rúbrica: CLXI. De monasterio Sancti Emiliani de Loranco et de hereditates in Zunieta. D copia esta otra: Item de Loranco. 2 Gomessano, D, 3 presentibus et futuris, add. D. 4 Stephani) quod ex meum patrimonio meo iure hereditario, in Loranco maiore. Trado me cum supradicto monasterio et cum aliis meis hereditatibus et parentibus meorum, sicut in ista pagina sunt scrip-te, add. D. 5 que posuit Nunno pro sua anima, om. D. 6 terra). In fundo de Valle Dorovo, transacta illa aqua quomodo vadit homo de Quintana ad Cereso, de manu dextera, duas terras. Et alia terra, in fundo de val de don Tello, et tenet se cum illa terra de Monino Roiz. In summo de valle de Rovo, in termino de Loran-co, una terra. In carrera de Cereso, duas terras, iuxta Vannichet. Et duas terras in valle de Palacio, iuxta de Fossa Alzenna. Et alia // terra cerca illam terram de Monnio Roiz. Et alia terra, in Cernachez. Et alia terra, in summo Val de Muzha. Et alia terra, in valle de Campo. Et alia terra, in summo Costa Efesta. Et alia terra, in illis Fontis. Et alia terra, in carrera de los Valles. Et alia terra, in Redondal. Dono itaque et corroboro supradictam ecclesiam, cum suo cimiterio quidecim scilicet passos circumquaque, et cum hereditatibus que sunt supra scripte, ut serviant in Sancto Emiliano, iure perpetuo. (Si quis, add. D. Las fórmulas de la sanción espiritual difieren entre las tres versiones, si bien no afecta a lo funda-mental. 7 testamenti sub die prima feria, om. C. 8 Ego Oveco de Loranco, cum tali voluntate et actione, sicut domno Gudestio presbitero, trado omne meo ganato quod habere valeo, cum corpus et anima mea, ad Sancti Emiliani, add. C.

288

1058 marzo 1 299 Gudesteo, presbítero de Loranco, se entrega a San Millán con todas

sus posesiones.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 9, visigótica (B). Becerro, fol. 101-101 vuelto (C). Becerro, fol. 95 vuelto-96 (Colección, núm. 164) (D). Ed. Serrano, p. 168-169, núm. 157, siguiendo D. Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm 142, p. 233.

290

CCC. I. De palacios, cum hereditate, in villa nomine Scalivia. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur domna Eximina

Sanchiz de Pampilonia concedo et confirmo ad honorem Sancti Emi-liani presbiteri et confessoris Christi et tibi abbati Petro spirituali patri, cum collegio monachorum ibi Deo servientibus, pro anima de filio meo senior Lope Garceiz, illos suos palacios que sunt in villa nomine Scalivia sitos, in extremis ville deorsum parte, ad integritate, et cum terris, vineis, ortis, molinis et quantum ad illos pertinebit in montibus, in pratis, in exitu et regressu, ad integritate, iure perpetuo serviant Sancti Emiliani.

Si quis autem homo ex meis propinquis aut extraneis hanc meam donationem voluerit disrumpere, sit a Deo omnipotenti maledictus et confusus, demumque cum Iuda traditore in inferno habeat portionem, amen. Insuper a parte regali exsolvat IIII libras auri cocto; et ad regia, duplo.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIª., IIe. kalendas maias, regnante Sancio rex in Pampilonia.

Ego domna Eximina, qui hanc donatione roboravi testes tradidi: Iohannes episcopus confirmans, // Vigilanus episcopus confirmans,

sennor Sancio Furtuniones confirmans, sennor Lupe Fortuniones con-firmans, sennor Furtun Lopez confirmans, sennor Scemeno Garceiz confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans.

291

CC. XVII. De hereditates in Sancta Maria in Ripa retunda, in Ventosa. in Orvanianos, in Tovalina, in villa Sepronio.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem senior Petro Monnioz, divino amore succensus ac flagiciorum meorum recordatus, pro remedium anime mee, dono et confirmo ab honorem sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi abbati Gomessani epis-copi, cum ceteris monachis sub regula sancti Benedicti ibi tecum Deo servientibus, hereditates meas in Boreva, de meo tio et mea tia. In Sancta Maria de Ripa retunda, mea portione, ad integritate, id est de Monnio Sonnaz et de Annaia Sonaz, sicut tenui eam in vita de regi Garsea et senior Sancio Fortuniones. In Ventosa, mea porcione. In Orvanianos, in Tovalina, in Villa Sempronio, sic in terras quam in vineas, molinos, ortos, solares, pratis, pascuis, egressu atque regressu, ab omni integritate, per in seculum seculi serviant in Sancto Emiliano.

Si quis autem ex meis successoribus, propinquis aut extraneis, vel quilibet homo, super hoc meum offertum in aliquo retemptare vel dis-rumpere voluerit, sit a Domini, qui fecit celum et terram, maledictus et confusus, et a sancta comunione privatus, et cum Iuda traditore inferno inferiori submersus, amen. Et a regali parte quatuor libras cocto exsol-vat auri; et quod // retemptum ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIª., pridie kalendas novembris, VIIª. feria, regnante Fredinando rex in Castella, Legione et Gallecia.

Ego senior Petro Monnioz, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et testes tradidi: Bernardo Belasquid testis. Didaco Monnioz testis, Didaco Beilaz testis. Gundessalvo Gondessalvoz testis. Enneco Azinariz testis, Gondessalvo Martiniz testis, Fernando Martiniz testis, Scemeno Azenariz testis.

1058 abril 30 Doña Jimena Sánchez de Pamplona da a San Millán unos palacios en

Escalivia, con todo lo que le pertenecía.

Becerro, fol . 197-197 vuelto.

1058 octubre 31 301 El señor Pedro Muñoz da a San Millán las heredades que tenía en

Rivarredonda, Ventosa, Orbañanos y Sempronio, con sus posesiones.

Becerro, fol. 144 vuelto-145 (Gótico, fol. 73 vº.; Colección, núm. 168). Ed. Serrano, p. 169. núm. 158.

292

1058 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a Fortún Sánchez unos

solares en Zambrana para que los pueble y le autoriza a comprar lo que desee en esa población, eximiéndolo de cualquier servidumbre.

Becerro, fol. 164 vuelto (Gótico, fol. 62 vº.; Colección, núm. 170). Ed. Llorente, III, 397. Ed. Serrano, p. 173, núm. 161.

CC. X'. IIII. De solares cum divisa in Cembrana. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est carta donationis et

confirmationis quam ego Sancionis rex, lebenti animo, facio tibi senior Furtunioni Sanchiz. Namque placuit mihi propter fidelem servicium quod fecisti mihi do tibi solares, cum divisa, ad populandum, cum orto et era, in villa que dicitur Cembrana, iuxta Sancti Vincenti, cum exitis sive introitis, molendinis, pratis, pascuis, montibus, fontibus, vallibus, terris, vineis et quicquid hucusque comparasti hereditatem in hac pre-dicta villa vel in aliis deinceps comparare potueritis, sive de infanzo-nibus seu de villanis plebibus, ab omni integritate possideas. Et post tuos dies ad qui dimiseris, et sit absque fuero malo, id est absque omicidio vel fornicio, sive saionis ingressio vel alterius servitutis.

Supraque iure perpetuo et pro confirmanda huius scripture accepi ex te in honore X baccas optimas et duos tauros, ut michi placuit.

Verumptamen si quislibet meorum propinquorum vel extraneorum hoc meum factum disrumpere conatus fuerit, sit anathematizatus et a christianorum communione separatus, et cum Iuda traditore vel diabolo in inferno habitaturi. Et a parte regis pactet duo talenta auri. Et ad te retemptato, duplato.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIª., sub Dei gratia ego Sancius rex in Pampilona et in Alava, avunculus meus Fredinandus rex in Castella, Vigilanus episcopus regente ecclesia Alavensium.

Ego igitur Sancius rex, qui hanc cartam fieri iussi, testes ad roboran-dum tradidi: Sennor Tello Monnioz testis, sennor Eximino Azenariz testis, sennor Ranimiri Sanchiz testis, sennor domno Marcello testis,

sennor Sancio Fortunionis testis, sennor Fortun Sanchiz alferiz testis, sennor Oriolo Sanchiz stabulero testis, sennor Garcia Garceiz offertor

testis.

293

1058 303 Doña Sancha da al abad y obispo Gomesano y al monasterio de San

Millán tres monasterios que habia comprado al rey Sancho de Peñalén.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 4. copia siglo XVI. Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm. 136, p. 215.

ARCE. In nomine Sancte atque individue Trinitatis. Ego humillima om-

niumque servorum Domini ultima, Dei tamen gratia prestante, domna Sancia tibi Gomessano abbas et episcopo, cum sociis fratribus tecum in timore et dilectione superne maiestatis sub vinculo charitatis Christi connexi simul versantibus, perpetuam eternan felicitatem, amen. Igitur divina clementia, qui sepe gratum beneficium prestat indignis, de bonis quod ipse mihi benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem crea-toris et pro peregrinis et hospitibus humanitate impetienda, offero et perpetualiter confirmo ad atrium sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris, tria monasteria que egomet de domno meo Santioni regis in III denarorium solidos argenti, cum omni integritate, comparavi, id est Sancta Maria de Arzo et Sancti Mametis, cum sua hereditate et suas decanias, id est serna de Sancti Iuliani et serna de Pennoquiellos et serna super carrera, et serna parte Sancta Marina et serna parte paggar; et una faza que dicitur de Torre, et serna de lacuno, et serna subtus orto et serna super carrera que vocatur de Coscogar, et serna de Ponteziella, et serna de Sancta Cruce, et serna de Pennoquiellas, et duas sernas que vocantur de Ruetta frega, currente per medium via que vadit ad Cereso, et serna de Tassuheras, et una vinea que dicitur de Fonte bozo, et alia vinnea enna Plana, et alia inna Solana, et alia de domna Dulce, alia de Men Sancio; et casa de Sierra cum sua hereditate, una serna dellos Formazales iuxta de rege, et uno molino en Oron, cum suo cannale; et alio molino enna Foce, iuxta Sancti Iacobi, et vinea de Solana. Et in villa Sagga, la casita de Amath Garcies, et alia casita de Aivar Nunnez, cum sua divisa in montibus, in fontibus et in paludibus, cum introitu et regressu. Et Sancti Martini de Covagalleos, cum eorum pertinentiis et terminis adiacentibus, defessis, montibus et paludibus, terris, ortis, vineis et molinis, cum aquarum productilibus patefactis. Similiter Sancti Emiliani de Equora, tertia parte in tota illius pertinentia ad predictum almi Dei cenobium Emiliani sanctissimi deservienda Concedens con-firmo, qui sunt in termino Ponticurbo. Denique predictam possesionem

294

tibi Gomessani episcopi et abbati et qui tibi sacro in regimine successor extiterit cum ceteris fratribus iure possidendi in ea que superius dic-tando roboravi, trado et confirmo sine homicidio et fornitio, per omnia secula.

Si quid vero deinceps ampliare vel construere volueritis, sicut michi Sancius rex licentiam et absolutionem populandi dedit, ita et vos genuos liberam in Dei nomine habeatis potestatem

S quis tamen post meum obitum ex meis successoribus, filiis, neptis vel propinquis seu extraneis vel quilibet hominum, hec que me Deo contuli ad honorem nominis eius et pro peregrinis et hospitibus ac servis Dei humanitate impertienda huic sancto loco et vobis supradictis concessi, stabilivi, adfirmavi conatus fuerit aut voluerit demere vel auferre, et ipsis sanctis atriis calumpniam inferre, deematur de terra viventium, separetur a consortio patriarcharum omniumque sanctorum, et a fronte binas careat lucernas, et sit alienatus a cetu omnium chris-tianorum, et anathemate percussus cum Iuda traditore in inferni voragine dimersus, et cum demonibus eterno igni mancipatus, penas eternas sustineat luiturus, amen. Et damna afflictus temporali exolvat decem talenta auri, et hec scripta stabilite firma permaneat.

Facta scriptura testamento sub era Mª. LX'ª. VIª., regnante rex Sancio in Pampilona et in Alava et Ponticurvo, et Ferdinandus rex in Castella et in Legione. Gomessanus episcopus confirmat, Iohannes episcopus confirmat, Nunnus episcopus confirmat.

Et dixit mihi Sanctius rex in cenobio Sancte Columbe: talem tenorem vendidi monasterios predictos ad tibi domna Santia ut quamdiu viva fueris teneas, et post obitum tuum ad atrium beati Emiliani offeras.

Senior Fortunio Lopiz testis, senior domno Marcelle testis, senior Enneco Lopiz testis, senior Eximino Garceiz testis, senior Eximino Azenariz testis, senior Eximino Fortunionis testis, senior Lope Fur-tunionis testis, senior Orbita Azenarez testis, senior Fortun Sancii testis, senior Enneco Sancii testis, senior Garsea Sancii testis, armiger regis Petro Garceiz testis, maiordomus rex Sanchiz testis, botellarius regis Lope Momez testis, stabularius regis Lope Sanchiz testis.

Munio scriba.

C. LX'. VI. De casas in Trepeana et vinea in Curriposa. Sub Christi nomine. Ego Iohannes Pelaez et uxor mea Guntrueda

damus casas nostras in Trepiana ad honorem Sancti Emiliani presbiteri et tibi presenti Gomessano episcopo et abbate, ita ut in vita nostra teneamus, et post obitum nostrum ex filiis nostris vel neptis qui volue-rint ad Sancto Emiliano possideant; et qui voluerit cum illas casas ser-vire, dimittat eas, ut ubi voluerit vadat. Et donamus unam vineam in Curriposa. Cauto retemptu, C. LX. solidos; et ad Sancti Emiliani, duplum.

In era Mª. LX'ª. VIª., Fredinandus rex in Castella // et in Legione. Dominco Martinez testis, Oveco Ovecoz testis, Tellu Nunniz testis.

Dominico presbiter testis, Didaco Larristar testis, Sarracino Morico testis.

C. XIIII. De molino et casas in Calahurra. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Ranimirus, prolis

Garseani regis, a parentibus meis me concessa urbe Calahurra, spontanea mea voluntate concedo et confirmo ab honorem Sancti Emiliani pres-biteri et tibi abbate Petrus, cum ceteris monachis, pro redemptionis anime mee, illo molino sito iuxta porta deorsum parte urbe, qui fuit a paganis antiquo, ad integritate serviat Sancti Emiliani.

Si quis autem homo ex meis proienie aut extraneis hunc meum datum voluerit disrumpere, sit a Domino Deo maledictus, et confusus, et cum Iuda traditore fiat sortitus. Et in cauto libra auri solvat.

295

1058 304 Juan Peláez y su mujer Gontroda dan a San Millán las casas que

tenian en Trepiana y una viña.

Becerro, fol. 123 vuelto-124 (Gót. 23 vº.; Colección, núm. 169). Ed. Serrano, p. 173-174, núm. 162.

1059 julio 13 305 Ramiro, hijo del rey García, da a San Millán un molino sito en

Calahorra, junto a la puerta.

Becerro, fol. 53 (Gótico, fol. 36; Colección, núm. 171). Ed. Serrano, p. 174, núm. 163.

296

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIIª., IIIº. idus iulias, regnante Sancius rex, frater meus in Pampilona, Fredinandus et Reimundus fratres mei confirmantes, sennor Azenari Furtunionis confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Azenari Sancii confirmans, sennor Garcia Sancii confirmans.

C. L. De absolutione populandi in Sancti Martini de Grannione. In Dei nomine redemptoris nostri. Hec est carta concessionis et

confirmationis quem ego Sancius, gratia Dei Nagelensis rex, fieri facio ad honorem sanctissimi Emiliani patroni nostri, propter peticionem tuam episcopus Gomessanus et abbas, et omnium seniorum ibi commo-rantium, ut vestris precibus et sanctorum adiutus, mala huius seculi devitem, et post regna celorum dignius conscendere valeam. Igitur se-cundum peticionem vestram consentio et confirmo ut in villa vocitata Granione, in proprio vestro agro de Sancto Martino, licentiam et solu-tionem habeatis casas faciendi, homines populandi, quantumcumque potueritis, qui sint comunes cum hominibus de Grannione, in pascuis, in montibus, in aquarum productilibus, et in omnibus eorum terminis. Tamen in nullo servicio subiaceant potestati de Grannione, neque in aliqua pausa fiant subiecti illi, neque in paria, neque in labore, neque in aliquo delicto. Sed cum omnibus hereditatibus que potuerint habere et comparare de quacumque villa vel homine firmas eas habendo et valen-ter possidendo, liberi et ingenui serviant cum eis in Sancto Martino et Sancto // Emiliano.

Si quis autem meorum germanorum, filiorum seu nepotum, propin-quorum aut extraneorum, regum aut principum, aut aliquorum homi-num, hanc nostram solutionem et confirmationem mutare vel inrum-

297

pere voluerit, sit a Domino dominorum maledictus, et a consortio christianorum separatus, et demum cum Iuda traditore in inferni bara-tro, per cuncta secula submersus, amen. Insuper a rege parte solvat quinque libras auri; et duplum.

Facta carta era Mª. LX'ª. VIIª., IIIº. idus decembris. Ego autem Sancius rex. qui hanc cartam fieri concessi, manu mea

signum (signo) feci et testes tradidi: Ranimirus et Fredinandus et Raimundus fratres rex confirmant, Iohannes episcopus confirmans, Vi-gilanus episcopus confirmans, sennor Sancio Fortunionis confirmans,

sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Scemen Garceiz confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Fortun Sanchiz confirmans.

Ego Iohannes de Cupo et uxor mea Guntrueda et Sol tradimus una terra in Lombanas, latus terra de Sancti Romani de Cupo; de alia pars, terra de iudeus.

Era Mª. LX'ª. VIIª.

1060 abril 28 308 El señor Tello Muñoz entrega a San Millán el monasterio de San

Pelayo de Cellorigo, que habia usurpado cuando era propiedad de San Felices de Oca.

Becerro, fol. 55 vuelto-56 (Gótico. fol. 58; Colección, núm. 174) Ed. Serrano, p. 176-177, núm. 166 .

C. XX. III. De confirmatione monasterium Sanctum Pelagium Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Tello

Monnioz, cum essem clarissimus a parentibus illustrissimis procreatus,

1059 diciembre 11 306 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, a petición del abad de San

Millán autoriza a poblar en San Martín de Grañón y señala las condi-ciones correspondientes.

Becerro, fol. 75-75 vuelto (Gótico, fol. 40; Colección, núm. 172). Ed. Serrano, p. 174-175, núm. 164.

1059 307 Juan de Cubo y su mujer Gontroda y Sol dan a San Clemente una

tierra sita en Lombanas.

Becerro, fol. 142 vuelto.

298

seculari cupiditate inflamatus, per meam violenciam, fratribus Auchen-sis Sancti Felicis, qui tunc morantes erant in decania propria qui voca-tur Sanctum Pelagium, iuxta castrum Celoricum, eiectis a propriam fratribus domum prefatum Sanctum Pelagium possedi illum monaste-rium et in mea stare feci potestate. Post hec vero transactis temporibus pavens prefatorum sanctorum confusionem et fratrum ibidem degen-tium // maledictionem, Prudenti elegi consilium illis predictis fratribus violentibus et placentibus, comparavi illis illam decaniam in XV vaccas obtimas, factusque sum cenobioli illi eres.

Nunc vero inminenti mortis hora trado meipsum corpus et animam, eciam et ipsam decaniam ad atrium sanctissimi Dei Emiliani et agmina monachorum patrono clarissimo famulatu prebentium, qualiter adiutus precibus illorum merear evadere pericula infernorum et regnare cum Christo in secula seculorum, amen.

Si quis autem ex meis propinquis vel extraneis hanc meam offer-tionem conatus fuerit aut voluerit aufere, dematur de terra vivencium, separetur a consorcio patriarcharum, et cum demonibus eterno igni sit mancipatus, amen.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIIIª., feria VIª., IIII kalendas maias, regnante Sancio rex in Pampilona et in Naiera.

Ego senior Tellu Monnioz, in orationibus mee, ad hanc scedula testes tradidi: Gomessanus episcopus confirmans, Nonnus episcopus confirmans, sennor Bella Monnioz confirmans, sennor Fortun Sanchez confirmans, sennor Marcelle confirmans, sennor Rannimiri Sanchiz con-f i rmans , sennor Gundissalvo Alvarez confirmans, cum aliorum multorum.

1060 309 Columba da a San Millán una viña y una tierra sita en el término de

Cardenes.

Becerro, fol. 25 vuelto.

De vinea data in Cardenes. Ego Columba, pro remedio anime mee, dono ad Sancti Emiliani

vinea mea in loco qui dicitur Campo de Cardenes, iuxta vinea de

Iohannes de Cardenes; de parte oriente, vinea de Lope Sanchez. Et una terra iuxta ero de Cardenes; de parte oriente.

Quod si aliquis homo temtaverit in iudicio, C solidos ponat a parte

rex; et duplum. Facta carta in era Mª. LX'ª. VIIIª, Sancio rex in Pampillona. Dompna dona Oria confirmans, Fuertes de Alesanco testis, Monnio

Azenari testis.

LXX. De casas conparatas in Naiera. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Garcia Fortunionis,

mea sponte, vendo tibi dompno Sancio abbati Sancti Emiliani // meas casas proprias quas habui ex genitore meo in civitate Naiara, cum suo orto, iuxta easdem casas, cum exitis et introitis. Sunt vero ipse in varrio de Subpenna, prope Sanctum Sabastianum, et iuxta rivum que excurrit ad flumen Naiarielia. Et accepi de te precium pro ipsis casis quantum mihi placuit, id est LXXX. VIII solidos argenti; et precium accepi apud te non remansit. Et ex hodie die ex meo iure ablate et in tuo confir-mate.

Si quis tamen hanc meam venditionem nisus fuerit violare, pariet tibi ipsas casas duplatas in eadem civitate; et ad rex, C solidos argenti.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIIIª. Me Sancius rex notum fuit assensum prebui et confirmavi. Sennor

Lope Fortuniones in Naiera, et Fortun Citiz iudex. Ego Garcia Fortuniones, qui hanc paginam fieri iussi, legentem

audivi et confirmavi (signo), senior dompno Furtunio de Subpenna testis, Sancio Salvatoriz de Subpenna testis et fidiator, omne concilium de Sancto Stephano de Subpenna, virorum ac mulierum, auditores et testes.

299

1060 310 García Fortuñones vende al abad Sancho de San Millán unas casas

sitas en el barrio de Sopeña de Nájera.

Becerro, fol. 33 vuelto-34 (Colección, núm. 101). Ed. Serrano, p. 116, núm. 102.

300

1061 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán la iglesia de

San Sebastián de Artable.

Becerro, fol . 129-129 vuelto (Gótico, fol. 68 vº.; Colección, núm. 178) Ed. Serrano, p. 178, núm. 168.

CC. IIII. De ecclesia Sancti Sabastiani de Artable et de hereditates in Anzion.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego humilis et omnium antecessorum meorum infimus, Christi tamen gratia auxiliante Na-gerensis Sancius rex, divino amore succensus omnipotentis Dei clementia inflamatus, pro me anime remedium vel parentum meorum requiem, offero et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi Gomessani episcopi et abbati, cunctisque monachis ibi Deo servientibus tecum, in Artable villa ecclesia vocata Sancti Sabastiane, ab utrique parte LXX. II. passos habente, libera ac genua, ad integritate. Insu-perque talem concedo potestatem ut quicquid super hoc pro vivis ac mortuis, vel de vestris comparationibus potueritis habere, voluntas vestra sit faciendi liberum et firmum possideatis, et cum exitu et regressu, et cum aquarum productilibus, et comune habens pastu et omnia sua cum habitatoribus illius ville, per cuncta secula, amen.

Si quis vero // ex meis progenibus, rex aut comes, vel quilibet homo, hanc meam offertam in aliquo vellere disrumpere conatus fuerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et post cum demones et Iudas traditore in inferno inferiori dimersus, amen. Et a parte regale exsolvat VI libras auri; et retemptu, ad regula duplatu.

Facta carta in era Mª. LXª. VIIIIª. Ego Sancius rex, qui hec scripta iussi fieri, manu mea signum (signo)

inieci ac testibus tradidi: Sennor Sancio Fortunionis in Ponticurvo mediator qui actenus illud rexit confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Didaco Alvarez confirmans, sennor Gondissalvez Gondissalvez confirmans, senor Didaco Godestioz confirmans, senior Beila Telluz confirmans, senior Beila Gonzalvez confirmans, senor Scemeno Fortunionis confirmans.

X L I I I . De malliolo et serna datas in Cordovin In Christi nomine. Ego Garcia Zorraquiniz de Terrero, mea propria

voluntate, trado corpus et anima mea in atrio Sancti Emiliani presbiteri, et dono unum malliolo in valle de Sancti Christofori de Terrero; et unam sernam iuxta villulam que vocatur Cordovin; et // duo iuga boum, cum suis atondis; et uno carro ferrado.

Si quis homo hanc meam donationem retemptare vel auferre volue-rit, sit a Deo maledictus et confusus; et ad monasterium, duplum.

Facta carta in era Mª. LX'ª. VIIIIª, Petrus abbas in Sancto Emi-liano, regnante Sancio rege in Pampilona et in Nagera, iudex in Terrero Monnio Belascoz, totum concilium de Terrero testes.

Alia hereditate. In Dei nomine. Ego domna Onneca, pro mee anime remedio et de

filio meo senior Garcia Fortuniones, spontanea mente, pro nostrorum comissorum facinorum, offero ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Gomessano episcopo et abbati, cum cunctis mo-nachis, totam meam hereditatem quod habeo et honorifico in Eccle-siasindenia, cum divisa et collazos et domos, cum terris ac vineis, ortis, molendinis, fontis et montes, pascuis, cum exitu et regressu, seu sine fornitio vel saionis ingressio, et sine aliqua voce mala. Et mea perti-nentia ab omni integritate serviat Sancti Emiliani.

301

1061 312 García Zorraquino de Terrero se entrega a San Millán con todo lo

que tenía en Terrero y Cordobín.

Becerro, fol. 22 vuelto-23 (Gótico, fol. 30; Colección, núm, 177). Ed. Serrano, p. 178-179, núm. 169.

1061 313 Doña Iñiga ofrece a San Millán cuanto tenian en Grisaleña, exento

de tributos y de libre disposición.

Becerro, fol. 140 (Gótico, fol. 69 vº.; Colección, núm. 176). Ed. Serrano, p. 179, núm. 170.

302

Si quis autem ex meis vel extraneis hanc meam donationem dis-rumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus, et a parte regale exsolvat X libras auri; et duplum, ad regula.

Era Mª. LX'ª. VIIIIª. Ego Fredinandus rex, hanc cartam legentem audivi, assensum prebui

et confirmavi. Sancia regina confirmans, Eximino episcopo confirmans abbate domno Garsea confirmans, Sisebuto abbate confirmans, Rodrico Vermudo confirmans, sennor Didaco Alvarez confirmans, Ordonio Ordonioz confirmans, Flavio Oriolez merino in Borovia confirmans.

De hereditatibus Sancti Martini de Ezkerra. Ego quidem Blasio, cum collega meo dompno Munione, uterque

presbiter, tradimus animas nostras cum corporibus et cuncta que habere potuimus in ecclesia Sancti Martini, iuxta villulam que vocatur Ezkerra. In honore sanctorum predictorum obtuli ego Blasio presbiter unam vineam in loco qui dicitur Valle Viride; et aliam vineam in territorio de Ascensio. Unam terram iuxta ecclesiam Sancte Marie. Et alium agrum subtus villule, iuxta domum domni Cipriani. Et alium agrum iuxta villulam Sancti Clementis. Et unam vicem molini in molino de Ezkerra. Iuxta basilicam Sancti Martini, unum linare.

Ego namque domnus Munnius presbiter, ut supra in hac paginula scriptum videtur, ita donavi simili ratione. Donavi unam vineam quod vocitant in Sabucho. Et in uno agro in Padule, el medio. Et alium agrum ad latus Sancti Martini; et alium agrum qui est ad latus Sancti Iohannis, huius agri el medio. Et de hodierno die in Sancto Martino sint com-firmati supradicti agri et vinee et orti et molini et mazanares.

Nos predicti presbiteri dompnus scilicet Blasius et dompnus Munnius quod nobis Dominus concessit tradimus illud in honore Sancti Martini episcopi, cum ceteris reliquiis ibidem reconditis, pro animabus

303

nostris et parentum nostrorum, ut ab omni integritate ibi serviat per omnia secula seculorum.

Nos qui hoc datum fecimus, manibus nostris signa iniecimus (signos).

Facta carta donationis et confirmationis in era Mª. Cª., tercio idus marcii, die noto Uª. feria, regnante Fredinando principe in Legione et in Burgis et in tota Castella, fratre vero domno Ranemiro in Aragone et Superarbe, in Sancto Michaele, ubi hec omnia donantur Sancio abbate regente cenobium.

Si quis vero hoc factum post nostrum obitum tam fratrum quam sororum vel nepotum aut quislibet christianis disrumpere retemptaverit, persolvat ad partem comitis terre C solidos; et Sancto Martino terram vel vineam in quo retemptum fuerit, duplatam et melioratam restituat. Hec scripta indisrupta permaneant.

Item dote ecclesiasti//ca damus Sancto Mikaeli unum agrum in Sancto Bartolomeo, et unam vineam in Sabucho. In Ezkerra, unum agrum in valle Sancti Martini; et unam vineam in Legarda.

Huius res testes ad roborandum dedimus Sancius testis, Garsias testis, Munio testis, Gomiz testis, Enneco testis, Petrus testis, Rodericus testis, Rogerius test.

CCC. VII. De monasterio Sancte Marie in rivo de Aguseba, et de monasterio in Mamellare, et de casas in Azetores et in Fituero.

Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Nunno Alvaroz de Baniferi, tactus Christi amore ac peccatorum meorum per-territus gravedine, statuens ob remissionem eorum aliquod de propriis ad honorem Domini Christi et sanctorum eius offerre, quia video inopiam et necesitatem magnam in esse habitantibus in cenobio Sancti

1062 marzo 13 314 Los presbíteros Blas y Muño se entregan a la iglesia de San Martín,

cercana a Ezquerra, aportando sus bienes.

Becerro, fol. 96 vuelto-97 (Gótico, fol. 24; Colección, núm. 179). Ed. Serrano, p. 179-180, núm. 171.

1062 mayo 27 315 El señor Nuño Albaroz de Benifari da al monasterio de San Millán el

de Santibáñez de Esgueva, el de San Martín de Marmellar, unas casas en Citores y otras en Hilero.

Becerro, fol. 199-199 vuelto (Gótico, fol. 48 vº.; Colección, núm. 180). Ed. Serrano, núm. 172, p. 180-181.

Emiliani presbiteri, eo quod non habeant in Castella intus ubi possint ospicios proprios habere, concedo et confirmo ad atrium predicti con-fessoris et ad subsidium sibi servientium in abbatia Petri abbatis monas-terium Sancte Marie in villa Sancti Iohannis quod vocatur vulge rivus de Aguseba, cum tota sua hereditate et pertinentiam, cum terris et ortis, cum pomiferis, arboribus, pratis, montibus atque fontibus, ad inte-gritate, libero. Similiter monasterium in villa que dicunt Mamellare reliquias ferente Sancti Martini episcopi, libero, cum omnibus suis pertinentiis, cum terris, vineis, pratis, ortis, molinis et aquis, cum exitis et introitis, ab omni integritate. Similiter condono in villa que dicunt Acetores illas casas que fuerunt de domno Flaino, cum omni sua here-ditate, sitas in media villa, ad integritate, liberas. Similiter concedo in villa Fituero illas casas que fuerunt de Iohanne Sesutez, liberas, ad integritate, in villa intrante // ab oriente parte sitas.

Si quis vero aliquis ex meis aut alienis successoribus vel poste-rioribus hanc meam donationem sive confirmationem violare aut dis-rumpere conatus fuerit, sit a cetu fidelium privatus et a Domino graviter punitus et anatematizatus cum Iuda traditore, et cum demonibus penas eternas sustineat luiturus, amen. Et in fisco regali pariet decem libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta sub era Mª. Cª., die VI kalendas iunias, regnante rege Fredinando in Castella et in Legione, in Pampilona et in Nagera atque Alava Santione rege, senior Didaco Alvariz testis, sennor Alvaro Ruderiz testis, senor Ordoni Ordoniz testis, sennor Ruderico Vermudez testis, Sisebutus abba de Caradigna testis.

1062 noviembre 10 316 La condesa doña Oneca da a San Millán la herencia que tenía en

Grisaleña, con los vasallos y derechos que le correspondían.

Becerro, fol. 220-220 vuelto (Gótico, fol. 1; Colección, núm. 184). Ed. Serrano, núm. 173, p. 181-182.

CCC. LXIII. De casas et hereditate in Ecclesiasindenia. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego igitur exigua licet

indigna atque // peccatrix, tamen divina gratia auxiliante cometissa

305

domna Onneca, Gomiz Fredinandiz prolis, eternam in Domino Deo felicissimamque salutem, tibi igitur patronus alumnus Emilianus sanc-tissimus, cuius corpus humatum est in locum quem vocitant Izerzo, seu tibi patri spirituali Gomessano pontifici simulque Petro abbati predicto cenobio regenti, unatim adiuncti cum norma monacorum ibidem degenti, prebens offerensque concedo Deo et sancto Emiliano et sacro illius altario vel vobis iam prefatis Dei cultoribus, scilicet in territorio quem vocitant Borueva, in villa prevocitata Ecclesiasindenia, mea por-cione, cum omni integritate, id est homines, domos, vineas, terras, ortos, exitus ac reditus, prefato patrono Emiliano sanctissimo deser-viendum iure perpetuo, pro anime mee remedio vel Spiritu mi dulcis-simo filio Garsiano.

Si quis tamen ex meis successoribus quilibet hominum vel quolibet genere, ausu temerario, hoc meum pactum disrumpere voluerit, vivens a fronte utrasque careat lucernas, postque picea inferni non evadat pena, separatus a consorcio patriarcharum omniumque sanctorum, et sit alienatus a limine et communione Sancte matris ecclesie, et a cetu omnium christianorum fidelium, set lusus et anatemate perculsus cum Iuda traditore in inferni voragine sit dimersus, ac regali vigore correctus auri libras quinque exsolvat invictus, et quod retemtaverit ad partem monasterii cum duplo reddat perfecto.

Facta carta era Mª. Cª., IIII idus novembris, regnante Fredinando rex in Legione et Castella, et Sancio rex in Pampilona.

Ego domna Onneca cometissa, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et testes ad roborandum tradidi: Gomessanus Calagurritanus episcopus testis, Nunus episcopus testis, Albitus epis-copus testis, Eximinus episcopus testis, sennor Nunno Alvarez testis,

sennor Roderico Bermudez testis, sennor Sarracino Hanniz testis, sennor Didaco Alvarez testis, sennor Hanni Hanniz testis, sennor Ordoni

Ordoniz testis, sennor Fredinando Rodriz testis, sennor Alvaro Rodriz testis, sennor Eximino Lopiz testis, sennor Salvator Gondissalviz testis,

sennor Galindo Belasquiz testis. Munnius scribit.

304

306

De solares venditos in Faiolas. Sub Christi nomine. Ego senior Beila Gonzalvez de Montaniana et

uxor mea domna Maior et filiis nostris placuit nobis, spontanea volun-tate, et vendimus solares nostros proprios in Faiolas, cum divisa in omni locis ad eam villam pertinentem, ab omni integritate, ad tibi Dominico Lezenioz et uxor tua domna Goto, in precio quod inter nos placuit, id est X solidos argenti. Et accepimus totum. Et confirmo tibi illos solares cum fuero de infanzone abeatu et qui volueris.

Si quis ex nostris propinquis aut extraneis voluerit vocem levare ad iudicium, ad parte rex pariet LXª. solidos, et solares duplatos.

Sennor Eximino Furtuniones in Ponticurvo testis, sennor Tellu Monnioz in Termino testis. Flazino Monnioz de Coreggo testis, Sarrazin Sabastianiz testis, Gondissalvo Didaz testis.

1062 318 Fuertes y su madre Onneca venden una tierra en Alesanco a don

Galindo y don Muño García.

Becerro, fol. 81.

In Alesanco. Ego Fuertes et mater mea Onneca vendidimus terra nostra in Bus-

tares, iuxta vinea de domno Enneco: de alia pars, vinea de Rodrico, in XIIm argenteos et medio carapit de vino, ad vos dompno Galindo et Monnio Garcia. Et sunt fidiatores Fuertes Monnioz et Galindo Pecu-liarero; Dominico Monnioz et Monnoza, uxor de Scemeno, testes. Cauto X solidos; et duplo.

Era Mª. Cª., Sancius rex.

307

1062 319 Sancho de Peñalén da al señor García Garcéiz las casas realengas de

Cerratón con sus dependencias, otorgándole permiso para donarlas a quien quisiera.

Becerro, fol. 60-60 vuelto (Colección, núm 185). Ed. Serrano, núm. 174, p. 182.

C XXX. De palacios et divisa in Cerratone. In Dei nomine redemptoris nostri. Hec est carta donationis quam

ego Sancio, Dei nutu rex, facio tibi seniori Garcia Garceiz. Namque ob tuum utile et fidele servicium placuit mihi ut concederem tibi sicuti et concedo in locum quod dicitur Cerraton ipsis domibus regalendis, cum exitus et introitus, montibus, vallibus, fontibus, paludibus, terris, vineis, pomiferis, molendinis atque ortalibus, eo tenore ut in perpetuum maneat in tua potestate vel eorum qui ex eo largire volueris.

Verumptamen si quislibet homo meorum propinquorum vel extra-neorum hoc meum factum disrumpere fuerit conatus, sit a Domino Deo maledictus et excomunicatus, postque cum Iuda traditore in inferno dimersus, amen. Et ad regis terre penolvat tres libras auri. //

Facta carta in era Mª. Cª. Ego igitur Sancius rex Pampilonensis, qui hanc paginam fieri iussi,

ad confirmandum testibus tradidi: Gomessanus episcopus Calagurri-tanus confirmans, Iohannes episcopus Pampilonensis confirmans, Munnius episcopus Alavensis confirmans, sennor dompno Marcelle testis, sennor Fortun Azenariz testis, sennor Garcia Sanchiz testis,

sennor Lope Fortuniones testis, senor Eximino Garceiz testis, sennor Azenari Garceiz testis, sennor Enneco Sanchiz testis, sennor Fortun Sanchiz testis, Fredinandus rex in Castella testis.

Et ego senior Garcia Garceiz dono pro me anime ad atrio Sancti Emiliani.

[1054-1062] 317 El señor Bela González de Montañana y su mujer doña Mayor

venden a Domingo Lecenioz y a su esposa Goto los solares y dependen-cias que tenian en Ayuelas. Posteriormente, en 1075, estos lo entre-garon a San Millán (ver nuestro documento).

Becerro, fol. 163 (Gótico, fol. 66; Colección, núm. 242). Ed. Serrano, p. 231, núm. 224 bis, con fecha 1075.

1062 320

El señor Oriol López da a San Millán los palacios y casas que tenía en Castañares, Motilluri y Quintanilla, con todas sus heredades, exentos de todo dominio real o señorial

Becerro, fol. 68 vuelto-69 (Gótico, fol. 65; Colección, núm. 183). Ed. Serrano, núm. 175, p. 183-184.

C X'. I. De palacios in Castanares et in Mutilluri et in Quintaniella, cum hereditate.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Oriolo Lopez, divino amore conpunctus ac scelerum meorum recordatus, idcirco pro remissione peccatorum meorum et ablucio criminum, spon-tanea mea voluntate dono et confirmo ad honore Sancti Emiliani pres-biteri et confessoris et ad tibi patri spirituali Gomessani episcopi et abbate, cum ceteris monachi ibi Deo sub regula beati Benedicti ser-vientibus, in villa scilicet Castanares meos propios palacios, cum tota mea hereditate .que ibi habeo et honorifico, et solares, cum terris ac vineis, ortis, molinis et omnia que mea esse videntur in illa villa, ad integrum. Et in Mutilluri meos palacios, cum tota mea hereditate et divisa, cum collazos et omnia que mea esse // videntur ibi ad integrum. Et in Quintaniella unas casas. Hec omnia predicta cum exitu et regressu et pastu, cum montibus et fontibus, quomodo ego tenui absque ullum imperium regale vel dominatio seculare serviant Sancti Emiliani.

Si quis vero ex meis propinquis seu extraneis vel quilibet homo hunc meum donatum vel ofertum in quolibet casu disrumpere vel tollere voluerit, in primis sit maledictus a Domino, qui fecit celum et terram, postque cum Iuda traditore inferno inferiori sit cruciandus, amen. Insuper ad partem regali exsolvat IIIIor, de cocto libras auri; et quod retemtatu ad regula, duplatu.

Facta carta in era Mª. Cª., regnante Sancius rex in Pampilona et in aiera, Fredinandus rex in Legione et in Castella.

Ego namque senior Oriolo Lopiz, qui hanc scripta fieri iusssi, testes tradidi et roboravi: episcopus dompno Vigila Alavensis confirmans,

sennor dompno Marcelle confirmans, sennor Ranimiro Sanchiz confir-mans, sennor Tellu Munnioz confirmans, sennor Beila Monnioz confirmans, sennor Nunnu Munioz confirmans, sennor Azenari Lopez conf i rmans , sennor Furtum Alvarez confirmans, sennor Furtun Azenariz confirmans.

Sancius scriba.

309

1062 321 El señor Tello Muñoz y su esposa Totadomna entregan sus almas a

San Millán y le donan sus casas en Mahave y Nájera, con todas sus heredades y posesiones en diversos lugares.

Becerro, fol. 31 vuelto-32 (Gótico, fol. 54 vº.; Colección, núm. 181). Ed. Serrano, núm. 176, p. 184-185.

LXIII. De casas in Nahape et in Naiera, cum hereditate. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem senior Tello

Munnioz, simul cum uxor mea Totadompna, libenti animo atque spon-tanea voluntate, pro remissione peccatorum nostrorum et parentumm remissio, tradimus animas nostras ab honore sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et cum hereditatem quam habuimus de paren-tibus nostris vel ganavimus. In Mahape, casas nostras, cum terris, vineis, molendinis et uno orto iuxta illa aqua ab omni integritate. In Naiera, casas in loco Sub penna, iuxta torre et cova de rex, cum terris, vineis et orto super casa episcopale, iuxta rivo, ab omni integritate. De terris id est duas terras, de alia parte rivo iuxta limite de illo ero de Sancti Iohannis. Alia terra iuxta ero de Monnio Lazaro. Alia terra iuxta vineas de Valle Enzineto et de campo Rubin. Alia terra super fontes, iuxta terra de Monnio Lazaro. Alia terra in castello antiquo, iuxta de Balgua-lite. Alia terra in Portello, in via de Cardenes. Alia terra iuxta vineas de Garcia Fortuniones. Alia terra in Naquesta, iuxta malleolo de Urraca. Alia terra in via de Campo, iuxta ero de Urraca. Alias tres terras in Urunia, una ante villa, de una parte pieza de rege; de alia pars, de dompno Eximino de Sancti Emiliani. Alia terra in illa questa de Sa-lobre, de oriente terra de Teillo Nunnoz. Alia terra sub Orcanos, latus serna de rege et de oriente dompno Salvatore. Alias tres terras in pago de Sancta Maria de Naiera: de dextera parte t e r ra de dompno Quirame. Alia terra in via de Naiera, iuxta vinea de Sancta Columba, semita per medium. Alias IIIIor terras in Formella de iuso: una in illa questa, de dextera parte terra de Maggaco; de alia pars, de Nunno Vincentiz. Alia terra in rivo Torrello, iuxta terra de Monnio Telliz; de alia pars, de Galindo. Alia terra de illo Franchello, et uno linare in illo molino de Belische. De terras sunt sub uno XX. III.

De vineas id est. Una vinea in Urunia, iuxta malleolo de Sancti Emiliani, et fuit de dompno Alamire. Alia vinea in pago de Alesonciello, iuxta vinea de Sancta Columba; de alia pars, de Garcia Guadaliz. Alia vinea in illa torre, iuxta vinea de senior Scemeno Garceiz; de alia pars,

308

310

vinea de senior Garcia Ennecones. Alia vinea de Victeriellos, iuxta vinea de vicinos de Azanete; de alia pars, de dompna Oria. Alia vinea de illa Ansare, in pago de Sancti Iuliani, iuxta vinea de dompna Teresa; de alia pars, vinea de Sancti Iuliani. Alias duas vineas in Mahabe, et uno malleo-lo de illo Repollo, iuxta vi//nea de Sancti Emiliani. Alia vinea in illa custiera. De vineis sunt VIIIº.

Hec predicta tam domus quam hereditate, libera et ingenua sit confirmata ab honore Sancti Emiliani, propter remedium animas nos-tras et parentum nostrorum, per secula cuncta, amen.

Si quis tamne, quod absit, ex nostris propinquis aut extraneis hanc nostram donationem protextum inde ausus fuerit violare aut disrum-pere, sit a Domino Deo maledictus et a limine sancte matris Ecclesie et a christianis omnibus segregatus, demumque cum Iuda traditore in inferno habeat porcionem, amen. Inde ad partem regalem exsolvat decem libras auri; et quod retemtatum, duplatum.

Facta carta sub era Mª. Cª., regnante Sancio rex in Pampilona et in Naiera confirmans, regnante Fredinando rex in Castella et Gallecia, Gomessanus episcopus in Naiera confirmans, abbas Petrus in Sancte Emiliane confirmans, prepositus dompno Salvator confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Scemeno Fortuniones in Ponti-curbo confirmans, sennor Eximino Garceiz in Azacra test, sennor Scemeno Garceiz in Tafalia testis, sennor Azenari Garceiz in Tuvia testis. In Mahape Munnio Lazaro et Garcea Scemenones et Galindo Ferrero testes. In Nagera don Azenare et dompno Fortunio presbiter et don Marguani aurifice testes.

Sancius exaravit et manu sua signo (signo) fecit.

1062 322 Muñata Blasco de Cidamón da a San Millán dos tierras sitas junto al

rio de Bañares.

Becerro, fol. 61.

Ego igitur Munnata Blasco de Citamon dono pro me anime reme-dium ad honorem Sancti Emiliani duas terras latus de rivo de Vaniares, subtus calzata; et limite est inter eas.

311

Era Mª. Cª., Sancius rex in Naiera et Petrus abba. Cauto retemptu CCCos. solidos, et duplum ad regula.

1062 323 Muño Díaz de Betellua vende su ero al abad don Nuño de Ocoizta

Becerro, fol. 82 (Gótico, fol. 99; Colección, núm. 182).

1062 324 Blasco Martínez da a Santa María y al abad Ferrucio un campo en el

valle de Pedroso.

Becerro, fol. 105 vuelto.

Ego Blasco Martiniz, pro anima avunculi mei Munio Blasconis, dono ad atrium Sancte Marie et tibi Ferruzu abbati uno agrum in valle Pe-troso, inter ambas fontes qui discurrint ad Sancta Maria.

Si quis homo voluerit inde auferre, a parte rex pariet LX solidos; illo duplato.

Era Mª. Cª., regnante Fredinando rex in Legione, in Gallecia, in Castella.

De Ocoizta. Ego Munnio Didaz de Betellua vendidi meo ero ad tibi domno

Nunno, abbate de Ocoizta, iuxta ecclesia, latus serna, in decem solidos argenti. Et sunt fidiatores Lakenti Goen et Ionti, suo germano, et Monnio Nunnez de Deztaven.

Era Mª. Cª.

312

Ego domna Bellita, in die sacratione, tradidi una vinea in Rodmella de suso, latus vinea de Gutier Vincentiz; de alia pars, Galindo Ovecoz. Et una terra in Sancti Michael de Vadellei, latus de terra de Gutier Alvarez.

Era Mª. Cª.

Ego Sarrazine presbiter trado una terra in Corrales, latus Zite Oveco; de alia pars, terra; et una vinea in planos de Villa nova, latus vinea de dompno Bravolio presbiter de Sancta Maria.

Era Mª. Cª.

1062 327 El presbítero Saturnino y su hermano Salvador Sarracínez y la

esposa de éste, llamada Columba, se entregan al monasterio de San Millán de la Cogolla, aportando sus bienes, entre los que contaba el

monasterio de San Millán de Hoyo, que habían construido.

Becerro, fol. 147 vuelto-148 vuelto (Gótico, fol. 71; (Colección, núm. 188). Ed. Serrano, núm. 177, p. 185-187.

313

CC XXI. De monasterio Sancti Emiliani de Foio, cum hereditate. Ab nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Saturninus pres-

biter et frater meus Salvator Sarraziniz et uxor eius Columba tradimus nos medipsos ad arcisterium sanctissimi patroni Emiliani presbiteri, tam pro remedio nostrorum flagiciorum quam et pro adipiscenda premia cum agminis sanctorum, cum facultatibus quas Dominus nobis benigne largitus est, id est cum proprio monasterio cui vocabulum Sancti Emi-liani de Foio, quem ego in mei patrimonii hereditate fundavi in propriis solaribus et ferraginem, iuxta baselicam, cum sua era et suo orto et prato et IIIIor. terras: unam ex his in Pratello Salicis, iuxta stratam qui discurrit ad Aquilar; de alia parte, via que ducit ad Quintana et Ripella terra hac posita est medio inter duas vineas. Alia terra latus terram de Nunni; et de parte altera, via pergens ad Quintana et Ripella: terra hac posita est in medio. Alia terra in Cortinales, latus terram de mea germana Maria; de alia parte, semita qui vadit ad Aquilar: terra consistit in medio. Alia terra sita est ubi et primam in Pratello Salicis, iuxta terram de Nunno; et de parte altera, terram de eodem Nunu: hanc terram consistet medio. Unam vineam in territorium ville que vocitant Ripella, in valle Sarceto, latus vinea de Monnia; de alia parte, vineas de Goto; et vinea sita est in medio. Alia vinea in territorio de Quintana, in loco que dicitur Malleolum Aivar, iuxta vineam de Dominico; de alia parte, via publica: vinea consistit medio. Alia vinea in territorium de Buezo, in loco Sancti Mametis, iuxta vinea de Nunno; de alia pars, vinea de Muniaduenna: hanc vinea sita est in medio. In molino Tablato, una vice, die tercia feria, post octo dies. In alio molino de Iusero, tercia feria, post dies quindecim.

Ad dedicationem vero prefate baselice condonarunt homine in dote terras et vineas, quas et nos cum cetera nostra omnia tradimus ad atrium Sancti Emiliani presbiteri serviendum iure perpetuo.

Una ex his sernis quam supra memoravimus dedi in dote ego Eita Vita Fortuniz et uxor mea domna Maior, in villa quod dicitur Ripella, iuxta terram de domna Goto; de alia parte, terra de // Eita Vita et de ipsa domno Goto serna consistit in medio. Et duas vineas: unam in territorio de Ripella, in loco que dicitur Valle Lacuna. Alia vinea in territorio de Salinas, in loco qui dicitur Valle pozo.

Et alia serna dedi in dote ego Blasco Ovecoz in territorio de Salinas, in loco que dicitur Valle Gamar, ad faciem de Spinosa. Et unam vineam in territorio de Salinas, in loco quod dicitur Paredes Altas, iuxta vinea de Monnio et de Sonna.

Et alia serna dedi in dote ego Hanni Didaz et uxor mea domna Zete

1062 325 Doña Bellita dona a San Clemente el día de su consagración una

viña sita en Rodmellay una tierra en San Miguel de Vadello.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1062 326 El presbítero Sarracín dona a San Clemente una tierra sita en

Corrales.

Becerro, fol. 143.

314 315

in territorio de Foio, iuxta terram de Ziti; et de alia parte, terram de Nunnu, et serna sistit in medio.

Et ego domna Goto dedi unam terram in territorium de Salinas, in terminum Lumbe, iuxta terram de Tellu presbitero.

Et ego Fredinando Beilaz dedi unam terram in territorium de Ripella, iuxta terram de Galindo Scemenoz; et de alia parte, vinea de Eita Vita Fortunez; et hec terra sistit in medio. Et unam vineam in territorio iuxta Aquilar, latus vinea de Gomiz; et de alia parte, vinea de Blasco Iohanne; et vinea hec sistit in medio.

Has omnes hereditates quas hucusque memoravimus, tam qui sunt ex nostra pertinentia quam et illas que ad istam baselicam dedicanda sunt colatas et nobis sunt traditas, facimus tradictionem ad atrium iam prefati almi Dei confessoris Emiliani ego Saturninus presbiter et frater meus Salvator Sarraziniz et uxor eius Columba ut ibi permaneant semper.

Si quis vero homo ex nostris progenibus aut extraneis vel quilibet de potestatibus super hanc nostram donationem in aliquo contemptio fecerit vel disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et a christianis segregatus, demumque cum Iuda traditore et cum diabolo in inferno sit mancipatus, amen. Insuper a parte regale exsolvat V libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. Iª., IIIº. kalendas maias. Ego igitur Saturninus presbiter et frater meus Salvator Sarraziniz et

uxor sua Columba et ego Eita Vita Furtuniz et uxor mea domna Maior, et Blasco Ovecoz et uxor mea Leocadia, et Hanni Didaz et uxor mea domna Zete, simulque et domna Goto necnon et Fredinando Beilaz, omnes pari concordia et voluntate facimus donationem et roborationem ad atrium Sancti Emiliani, ut quod in dote eius altario contulimus, eius nunc in cenobio una cum domno Saturnino affirmare curavimus simi-liter et e manibus // nostris omnes signos (signos) iniecimus et testes cum domno Saturnino presbitero ad roborandum tradimus.

Facta carta roborationis ante senior Salvator Gondissalvez et suo filio Gondessalvo Salvadorez et Eita Ovecoz et senior Munnio Didaz et senior Eita Vita Fortunez, cuius scriptioni et promissioni interfuimus auctores, in manu Gomessani episcopi et abbati roboratum est. Regnan-te rex Fradinandus in Burgus, in Legione atque Gallecia, eiusque nepus Sancii in Nagera.

C XX. HII. De ecclesia Sancte Marie de la Vega. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Sancius, gratia Dei

rex, placuit mihi spontanea mea voluntas, concedo tibi patri spirituali Nunno Alavense terre episcopo, condono atque confirmo illam eccle-siam que dicitur Sancte Marie de la Vega cum suo cimiterio, LXXª. duos passos per circuitum ecclesie secundum canones, et sua hereditate ad illa pertinente, terris, vineis, pascuis, pratis, ortis, molendinis. Simi-liter dono totam illam hereditatem de illo iudeo qui dicebatur Marlahin, qui erat rabbi. Et insuper condono tibi illam sernan que est iuxta illum molinum de Hanne, sitam // inter Tironem et semitan usque Iberum, cum suo exitu et cum tale usu, sicut de regis, ut michi memor sis in tuis sacris precibus. Et quod amplius potueris aucmentare vel comparare aut datum de vivis vel pro defunctis, ienum et valentem habeas absque homicidio et pacto.

Sic tibi affirmo predicta offercionem, o serenissime potifex, ut quamdiu in hoc seculo degueris, teneas et possideas ut volueris. Post tuum vero obitum deserviat libera tam ecclesiam quam hereditatem totam ad integritatem ad atrium almi confessoris Emiliani.

Et accepi de te pro hoc in honore unum caballum valente D. solidos.

Et ego Nunnu, nutu Dei pontifici, simili tenore donacione con-firmationeque promito et condono prefate Sancte Marie una concordia tecum domnus meus rex firmiterque permaneat in Sancti Emiliani.

Verumtamen si quislibet meorum propinquorum aut extraneorum voluerit disrumpere hoc nostrum factum, sit anathematizatus et exco-municatus, cum Satana et Iuda traditore habitator sit inferni, per omnia secula, amen. Insuper a parte regale exsolvat decem libras auri; et quod retemptatu ad regula, duplatum.

1063 julio 1 328 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, vende por un caballo a Nuño,

obispo de Alava, el usufructo de la iglesia de Santa María de la Vega en Haro con otras propiedades, a condición de que a su muerte deje libre el usufructo y la propiedad al monasterio de San Millán.

Becerro, fol. 56-56 vuelto (Gótico, fol. 17; Colección, núm. 186). Ed. Serrano, núm. 178, p. 187-188.

316

Facta carta in era Mª. Cª. Iª., kalendas iulias, regnante Domino nostro Ihesu Christo, sub eius gratia ego Sancius rex in Pampilona et in Naiera, Fredinandus rex avunculus meus in Legione.

Ego Sancius rex, qui hec feci, testes tradidi: Gomessanus episcopus confirmans, Iohannes episcopus confirmans, sennor Marcelle testis, sennor domno Orbita testis, sennor Fortun Sanchiz de Burandon testis, sennor Garcia Ennecones maiordomus testis, sennor Enneco Sanchiz alferiz testis, sennor Lope Ennecones testis, sennor Fortun Ennecones test.

1063 329 Sancho de Peñalén da al señor Aznar Garcéz los monasterios de San

Miguel y Santo Tomás de Grañón, exentos de todo pecho real y seño-rial, a cambio de un caballo y un mulo, que valían mil sueldos

Becerro, fol. 75 vuelto-76 (Colección, núm. 187). Ed. Serrano, núm. 179, p. 188-189.

C. LI.. De monasterio Sancti Micael de Grannione. In nomine Christi redemptoris nostri. Hec est carta concessionis et

vendicionis quam ego Sancius, Dei nutu rex, facio tibi senior Azenari Garceiz namque ob tuum utile et fidele servicium placuit mihi ut conce-derem tibi, sicuti et concedo in villa quam vocitant Grannione duos monasterios, id est Sancti Michaeli et Sancti Tome apostoli, cum eorum exitu sive regressu, et pastu equali cum habitatoribus civitati, set absque ullius officio servili ac pactis veredisque palacii, in montibus, fontibus, paludibus et cum aquis ad rigandum sabbato die toto et tercia feria toto die, cum quinque casatos civitati, et cum terris, vineis, pomiferis, molendinis et cum septem salsis eris et pozu, absque albare tributu, et cum omnia que ad horum monasteriorum pertinet, sicut domni Martini alcaldi qui fuit de Calesenz solebat eos tenere, ab omni integritate pos-sideas tu simul et posteritas tua iure quieto usque in perpetuum. Et pro confirmando huius scripture testamento accepi ex te precium cavallum et mulum obtimos, valentes mille solidos, sicut mea placencia fuit. Et de oc precio a pars vestra nichil remansit dando.

Si quis vero meorum propinquorum vel extraneorum hoc meum

factum disrumpere conatus fuerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et excomunicatus hic et in futuro, et cum Iuda traditore vel diabolo sit inferni habitator, amen. Et a parte regali decem exsolvat libras auri; et quod retemtu ad monasterio duplo restituat.

Facta carta in era Mª. Cª. Iª. Ego namque Sancius rex. qui hanc paginam fieri iussi, testes ad

roborandum tradidi, Fredinandus rex in Legione, ego Sancio rex in Pampilona, Ranimirus frater meus confirmans, Fredinandus frater meus confirmans, Regimiro frater meus confirmans. // Gomessanus episcopus in Naiera confirmans, Iohannes episcopus confirmans, sennor Lope Furtunionis confirmans, sennor Furtun Lopiz confirmans, sennor Sancio Furtunionis confirmans, sennor Fortun Sanchez confirmans,

sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Eximino Furtunionis confir-mans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor domno Marcelle con-firmans.

1063 330 Gonzalo Sarracíniz dona a San Clemente la tercera parte de todas

sus heredades y de sus pertenencias en Santa Cruz y otros lugares.

Becerro, fol. 142.

Ego Gondessalvo Sarraziniz trado de omnia mea erentia et pertinentia tercia parte et divisa in Sancta Cruce de ipsa ratione mea in ecclesia, una vinea in Corrales, in illa Capanna de custiero, iuxta terra de Sarrazin Galindez. Et una terra ad Romella de iuso, latus Dominico Munnioz; de alia pars, terra de filia de Gonzalo Sarraziniz. Et uno orto ad altare Sancti Clementi, et linare in illos linares de Posatas.

Era Mª. Cª. Iª.

317

1063 331 Beila Ovecoz de Ribarredonda da a San Clemente una viña sita en

Celadilla y una viña.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1063 334 Zite Anayaz de Fontebureba y su mujer dan a San Clemente una

viña en el lomo de Santillana

Becerro, fol. 142 vuelto.

Ego Beila Ovecoz de Riparetunda, in sacratione, tradidi una vinea in Cellatiella, latus vinea de Tellu de Cupo. Et una terra in Sancta Cruce latus Nunu Beilaz de Riparetunda.

Era Mª. Cª. Iª.

Ego Zite Annaiaz de Fonte Borueva et uxor mea Trieca tradimus una vinea in Lombo de Sancta Iuliana, in frontera de Fonte Borueva, latus vinea de Citi; de alia pars, vinea de suo germano.

Era Mª. Cª. Iª.

1063 332 Vicente Telluz y su mujer dan a San Clemente con motivo de la

consagración una tierra en Vadiello.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1063 335 Donaciones hechas a San Millán por diversas personas en tierras de

Pancorbo.

Becerro, fol. 156 vuelto-157.

Ego Vincenti Telluz et uxor mea Gontrueda tradimus in sacratione una terra in Badiello, super Sancti Michael, latus terra de Billita de Fonte fanon; de alia pars, Monnio Armentariz.

Era Mª. Cª. Iª.

CC. XXX. II. De hereditates que dederunt homines pro animabus eorum in partibus Ponticurvo.

Sub nomine Christi. Ego Monnio Narriate de Fonte cea dono pro anima mea ad Sancti Emiliani una vinea in Sancta Iuliana, et illo ero de carrera de Cereso.

Et ego domno Salvatore et uxor mea domna Elo donamus vinea de illa Cuesta de Sancta Iuliana, et duos eros in illo Foio de Ama Lopa.

Et ego Iohannes Gutiar de Ternero dono illa vinea de Valle dago et illo ero de Fonte frida.

Et ego Sarrazini et uxor mea Amunna dono illa vinea de Fonte bozo et illo ero de Fonte frida.

Et ego Azenari Monnioz et uxor mea Appalla donamus illa vinea de Fonte Bozo et illo ero de Sancta Iuliana.

Et ego Zite et Orbellito de Fonte cea donamus illa vinea de Sancta Iuliana et illo ero de illa Defesiella.

Et ego Didaco Nunnuz de Artable dono una vinea et uno ero in valle Perregon.

Et ego Monnio Dominicoz et uxor mea domna Maior donamus illa vinea de Sancta Eufimia et illo de Trans ripa de Arce.

Ego Alfonsus presbiter et ego Gonzalvo presbiter de Cupo tradimus una terra in Padul, latus terra de Rudrico Munioz de Cupo; de alia pars, Gonzalvo Monioz.

Era Mª. Cª. Iª.

1063 333 Los presbíteros Alfonso y Gonzalo dan a San Clemente una tierra

en Paúl.

Becerro, fol. 142 vuelto.

319 318

320

Et ego Belasco et Munnina donamus una terra in Salgolas; de parte oriente Monnio; et de occidente, Nunnu; et una vinea in rivo Minore. Et in molino de illa ponte, die secunda feria, de octo in octo dies.

Et ego Beila Gonzalvez et frater Sabastiane donamus una vinea in Fonte de don Didaco; de sinistra parte, filios de Saturnino; de alia pars Blasco Alvarez de Ovarenes. Et una terra in valle Anlha, in illa Padule, iuxta Vincenti Alvarez de Ponticurvo; de sinistro, Beila Lacentiz.

Nos omnes qui hereditas hec dedimus in atrio Sancti Emiliani roboravimus.

Si quis ex nostris vel extra//neis quilibet homo et voluerit hec disrumpere, sit a Deo maledictus et a regali parte exsolvat duas libras auri; et quod retemptu, duplatum.

Era Mª. Cª. Iª.

1064 diciembre 28 336 Doña Odesinda da a San Millán el monasterio de San Miguel de

Villasilos. El abad de San Miguel se entrega a San Millán, aportando su heredad.

Becerro, fol. 199 vuelto-200 (Gótico, fol. 49; Colección, núm. 190). Ed. Serrano, p. 189-190, núm. 180, con fecha 27 mayo 1064.

CCC. VIII. De monasterio Sancti Michael in Villa silus et hereditate. Sub Dei nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem domna

Odesenda, conpuncta divini amoris et pro remissionem peccatorum meorum et parentum meorum, concedo et confirmo ad Sancti Emiliani et ad tibi abbati spirituali Petrus, cum omnes monachis ibi Deo ser-vientibus, monasterium meum reliquis ferente Sancti Mikaelis archan-geli, in villa que dicunt Silus, iuxta castrum, ad integrum.

Et ego abbate domno Christoval de Villa Silus, simul cum soror mea domna Eldena et hereditatem trado mei ad Sancti Emiliani, cum terras, vineas, ortos, cum pomiferos. Sunt ipsos ortos iuxta ortos de filios de Vermude Placiniz et Vellite Citiz. Est una terra in valle, iuxta via de Sancti Cipriani. Alia terra in Nava frida, iuxta terra de Muriel Veilaz. Alia terra in Nava frida, iuxta terra de Bellite Placinez. Alia terra in Sotello, iuxta terra de Iuliano Abundantio. Et una vinea in Sotiello.

321

Alia vinea enna Lomba. Alias tres in Nava frida. Alias, duas in pago de Colobrera. Alias duas in villa de Ageos. Alia vinea in pago de Lucilio. Sunt vineas X. Hec predicto monasterio cum hereditate liberas et ge-nuas, iure perpetuo deserviant Sancti Emiliani, cum exitu et introitu, et pascuis, in omnibus locis, cum vicinis de Silos.

Si quis ex nostris aut extraneis hanc nostram donationem voluerit disrumpere, sit a Deo onmipotenti maledictus, et a fide catholica extraneatus, demumque cum Iuda traditore in inferno inferiori sit dimersus, amen. Insuper a regali parte exsolvat VII libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta sub era Mª. Cª. IIª., VI kalendas ianuarias, regnante Domino nostro Ihesu Christo, sub eius gratia // ego Fredinandus rex in Legione et in Castella atque Gallecia in hac donatione in Castro interfui, assensum prebui et confirmavi. Fredenando Angelldez de Castro testis, Gomessanus episcopus de Burgis confirmans, Bellite Placiniz et Bellite Citiz de Villa Silus testis, domno Gondissalvo de Sancti Cipriani testes.

1064 337 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, confirma al monasterio de

San Millán la donación que su padre el rey García de Nájera le había hecho del monasterio de San Miguel de Uhago, en Ciroqui (Ver nues-tro documento número 243, de 1046).

Becerro, fol. 197 (Gótico, fol. 37; Colección, núm. 133). Ed. Serrano, p. 140, núm. 130.

De confirmatione Sancti Michaelis. Ego igitur Sancius rex, cum donacionem illius monasterii a patre

meo factum audirem, sicut ipse cum omnibus suis pertinentiis dedit ita et ego similiter confirmo, sicut in priora pagina resonat illum monas-terium Sancti Michael ad Sancti Emiliani et tibi Gomessanus episcopus magister meus, ut ibi serviat semper.

Quod si aliquis eum deinceps a Sancto Emiliano inquietare voluerit, sit ab omnipotenti Deo maledictus, et post cum Iuda traditore in infer-num submergatur, amen. Et in cauto pariat quinque libras auri; et duplum.

Facta carta era Mª. Cª. I I ª .

322

Ego Sancius rex confirmavi et testes tradidi; Ranimirus et Fredi-nandus atque Raimundus testes, Iohannes episcopus confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor domno Marcelle confirmans, sennor Furtun Lopiz confirmans, sennor Eximino Furtunionis confirmans.

Sancius scriba.

1064 338 Nuño vende a Salvador Sánchez una heredad sita en Madriz, que

luego éste dio a San Millán.

Becerro, fol. 22 (Gótico, fol. 30; Colección, núm. 191). Noticia en Serrano, núm. 4, p. 315.

XLII. De terra vendita iuxta Villa Gundissalvo. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Munno, mea

propria voluntate, vendidi ad tibi Salvator Sanchiz, nepus de dompno Salvator de Matrice, mea propria terra in loco qui dicitur Valle, partis Sancti Iacobi, iuxta Villa Gundissalvo et terra de Dominico Leon, in precium quod nobis placuit, id est quinque solidos argenti, et toto illo precio ego accepto tibi non remansit debito et ideo ab hodie in ante illa terra in tua maneat potestate per secula omnia, amen. Sancio Crespo et Galindo fidiatores. Vincenti Memez et Sancio Beilaz auditores.

Si quis vero homo ex quolibet genere tam consanguineis quam extra-neis ad tibi Salvator Sanchiz retemtu facere conaverit, pariet ad pala-cium LXª. solidos, et ad tibi illa terra duplata.

Facta carta in era Mª. Cª. IIª., regnante Sancio rex in Pampilona et in Naiera, Petrus abba in Sancti Emiliani.

Data reise IIº agnos et medio carabito de vino. Et ego Salvator Sanchiz predicta terra que comparavi, pro remedio

anime mee concedo et confirmo ab honore Sancti Emiliani, ut ibi permaneat senpiterna.

323

De casale in Resa Ego Garcia Meliellos et Belisqui et Blasquita, spontanea nostra

voluntate, vendimus nostro casale ad tibi dompno Fortunio, presbiter in Resa, qui est sito ad tua porta, in precium que nobis placuit, id est XVI solidos. Et qui retemtaverit exsolvat LXª. solidos, et solare duplato. Et sunt testes Fortes de Alfarra, Iohannes Ciscla, Fortun Orusci, Iohannes Maiestro.

Regnante Sancio rex in Pampilona, sennor domno Zecodin in Aresa, Enneco de Tota adenantado, era Mª. Cª. IIª.

1064 340 Doña Elo da a San Millán la mitad de una viña sita en los Llanos de

Leiva.

Becerro, fol. 75 (Gótico, fol. 6; Colección, núm. 189). Noticia en Serrano, núm. 3, p. 315.

C. X'. Vini. De domna Eilo de Grannione. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego domna Eilo, video me

in angustia in ora mortis mee, propterea dono ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris et tibi patri abbas Petrus media de illa vinea de Planos de Leiva, latus vinea de Beila Nunuz; de alia pars, vinea de Munnina Ceca.

Si quis autem ex meis propinquis vel extraneis hec mea donatione retemtaverit, sit a Deo omnipotentem maledictus, et cum Iudas tradi-tore sortitus, et ad parte regis LXª. solidos, et vinea duplata.

Facta carta in era Mª. Cª. IIª., regnante rex Sancioni in Pampilona et Alava, in Granione senior Azenari Garceiz.

1064 339 García Meliellos, Belisqui y Blasquita venden a don Fortún,

presbítero de Resa, un casal sito en Resa.

Becerro. fol. 52 (Gótico, fol. 36. núm. 192). Noticia en Serrano. núm. 3. p. 315.

324

CC. XX. De divisas in Salinas, in Zepeta, in Aratas, in Foio. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur humillima

omnium servorum Dei ultima, tamen Dei gratia prestante, domna Andrequina, divino amore compuncta ac scelerum meorum recordata, idcirco pro remedium anime mee concedo et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi patri Gomessano epis-copo et abbati, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, mea propria divisa patris mei michi concessa, id est in Salinas et in Zepeta et in Aratas et in Foio, in his quatuor villulis mea quarta parte, ad integritate, cum hominibus, terris, vineis, molendinis, eciam et in solaribus ermis, et in ortis, vel fontibus, pratis, pascuis et montibus, cum exitibus et introi-tibus. Et in predicta Salinas octo eras salsas prefato atrio sancto deser-viendas iure perpetuo, amen.

Si quis autem ex meis propinquis aut extraneis, vel quilibet homo hoc munus quod contuli Deo in aliquo retemptare aut disrumpere vo-luerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et excomunicatus, et cum diabolis mancipatus, et cum Iuda traditore in inferno inferiori submer-sus, amen. Insuper a regali parte exsolvat V libras auri; et quod retemp-tatu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. Vª., V idus aprilis, feria Iª. Ego Andriquina, qui hanc pagina exarari iussi, manu mea signum

(signo) inieci et ad roborandum tradidi: predictus Gomessanus episco-pus confirmans testis, Nunnus Alavensis episcopus confirmans, Rodrico Vermudez testis, sennor Bermudo Bermudez testis, sennor Gonzalvo Rodriz testis, sennor Azenari Garceiz testis, et aliis // extra his pluribus testes, qui fuerunt in his confirmationibus presentes in Sancto Emiliano residentes. Fredinandus rex in Castella et in Legione.

325

1064 342 García, presbítero de Posadas, dona a San Clemente una tierra y

una villa sitas en fosadas.

Becerro, fol. 142 vuelto.

Sub nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego humilis et omnium antecessorum meorum infimus Christi tamen gratia auxiliante, comes Gondesalbo Albarez, una cum uxore mea domna Guntroda cometissa, non ab aliquo homine terreno coacti sed omnipotentis Dei clementia inflammati eius denique amore prefulti, pro remedio animarum nostrarum vel parentum ac filiorum requie, offerimus ad atrium Sancti Emiliani nostrum proprium palatium in villa quod dicitur Nave de Albura1, cum sua divisa, cum exitu et regressu, in totis pertinentiis de eadem villa et suas terras, id est in quantum ibi possunt invenire quod ex nostra pertinentia noscitur advenire, totum offerimus ad Sancto Emiliane et tibi pater spirituale Petre, presentibus ac succedentibus fratribus, per eterna secula, amen.

Similiter ego humilis Christi ancilla domna Urraca, pro mee anime

[1064? ] 1 341 Doña Andrequina da a San Millán la cuarta parte de Salinas,

Cepeda, Aradas y Hoyo, y ocho eras de sal en Salinas.

Becerro, fol. 147-147 vuelto (Gótico, fol. 70 vº.; Colección, núm. 173). Ed. Serrano, p. 175-176, núm. 165, con fecha 1060.

Ego Garsea, presbiter de Posatas, trado una terra in ortos de Posatas, latus terra de Ziti Scemenoz; de alia pars, manzanar de suos germanos. Et una vinea in malleolo de Posatas, latus vinea de Galindo Gonzalvez; de alia pars, domna Elvira.

Era Mª. Cª. IIª.

1065 marzo 20 343 El conde Gonzalo Alvarez y su mujer Gontroda donan a Pedro,

abad del monasterio de San Millán, el palacio que tenian en Nave de Albura con sus pertenencias. Doña Urraca dona una casa. Alvaro Gon-zález otra casa con su divisa. Y el señor Harramelli González con su mujer y suegra entregan una casa con su pertenencia y una serna.

AHN. San Millán, carp. 1048, núm. 10, original (A). Becerro, fol. 159-60 (Gótico, fol. 58 vº.; Colección, núm. 193) (B). Ed. Serrano, p. 190-192, núm. 181, siguiendo B.

1 El documento presenta la fecha alterada por un raspado. La "C" no se lee. Una mano moderna suplió "era M.C.V. año 1067". Pero el 9 de abril de 1067 no fue domingo, ni reinaba Fernando I de Castilla. El P. Serrano lo dató en 1060, pero ese año no episcopaba Muño de Alava. Cabe la posibilidad de que haya confusión de U/II, lo que obligaría a datarlo en 1064.

326

remedio et parentum ac filiorum peccatorum remissio, offero ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Petro abbati omnibusque fratribus tecum permanentibus ac succedentibus meam kasam propriam, liveram atque ingenuam, cum sua divisa, in predictam villam Nave de Albura, cum exitu et regressu, in totis terminis de ipsa villa, cum omni genuitate, iure perpetuo, ad atrium Sancti Emiliani confirmo.

Et ego senior Albaro Gondisalbiz similiter in eadem villam pre-dictam Nave de Albura simili tenore concedo ad atrium Sancti Emiliani in manu domni Petri abbatis kasam meam propriam, cum sua divisa, et una serna posita iuxta stratam discurrente ad Potanzri; de alia pars, Oron2 , ut Deo vel sancto Emiliano deserviant per eterna secula, amen.

Similiter et ego senior Harramelli Gondisalbiz et uxor mea domna Leguntia et meam socram domna Eximina offerimus ad atrium Sancti Emiliani et tibi patri spirituali Petro abbati, pro remedio animarum nostrarum, in villam supradictam Navis Albure unum palacium et tres casatos, cum suis terris3 et quantum ad illas pertinet, et medio molino et illa ratione de mea cogermana domna Goto, que comparavi in Nabe de Albura et in Lopudidno, in Ripavellosa et in varrio de Tolmantos, cum omnibus suis divisis, cum exitibus et regressis, usque ad Petra de Rivo. Et unam sernam que iuncta est ad illam sernam que senior Albaro Gondisalbiz ad prefatum atrium concessit Sancti Emiliani.

Similiter ego Andrechina Alfonsez de Nave de Albara trado corpus et anima mea in atrio Sancti Emiliani, cum tota mea hereditate, vineis et molinos et quantum ad me pertinet, ad integritatem.

Ego Sancius rex illam agnovi et me postulante absolvi et confirmavi ad Sancti Emiliani. Et quod hodie offerimus ab hinc deserviat in baselica Sancti Emiliani, per omnia secula, amen.

Si quis tamen, quod fieri minime credimus, hanc scripturam offer-tionis in aliquo disrumpere voluerit, tam propinqui quam extranei, filiis, neptis aut bisneptis aut quicumque de propinquis vel extraneis con-temptio fecerit, sit anathema in conspectu Dei Patris omnipotentis et sanctorum angelorum eius, et sit condempnatus cum Iuda traditori in inferno inferiori, per omnia secula, amen. Et insuper damna seculari afflictus in fisco profuturo monasterii tres libras exsolbat auri, et hec scriptura permaneat firma.

Facta carta donationis et confirmationis sub die prima feria, quod est XIII kalendas aprilis, era Tª. Cª. IIIª., regnante Sancio rex in Pampilona. Ego Sancius rex interfui et confirmavi. Munius episcopus

327

confirmans, Iohannes episcopus confirmans, Remondus infans con-firmans, senior Gondesalbo Albarez confirmans, senior Lope Scemenoz confirmans, senior Lope Sangiz confirmans, Garcia Annaiaz testis, Alfons Telliz confirmans.

Munnio monacus conscriptor et testis.

1065 noviembre 1 344 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, dona a San Millán la villa de

Cárdenas de Yuso, con sus términos y propiedades.

AHN, San Millán, carp. 1043, núm. 11, original o copia coetánea (A). AHN, San Millán, carp. 1048, núm 12, original o copia coetánea (A'). Becerro, fol. 25-25 vuelto (Gótico. 3 vº.; Colección, núm. 197) (B). Ed. Serrano, p. 192-194, núm. 183, siguiendo B.

In nomine divine ac individue Trinitatis, Patris et Filii simulque ex ambobus procedentis Spiritus Sancti. Ego humilis et omnium anteces-sorum meorum infimus, ac tamen gratia Dei Santius, rex superni regis nutu, cum proprio mentis afectu inspirante, placens mici animoque delectans ob Sancti Spiritus revelationem, toto corde, spontanea vo-luntate, omnique desiderio, ad atrium beati Emiliani presbiteri et sublimis confessoris Dei, presenti venerabili patri Petro abbati, omnibus tecum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi decenter portantibus, presentibus ac succedentibus fratribus, pro adipiscenda predicta confessoris Dei magnitudinis gracia, necnon pro mee anime remedio, munus oferens Deo, concedo et promitto villam cui dicitur Cardenas, que est sita subter villam que cognomine eodem Cardenas vocitatur, quem rex gloriosus dominus Sancius meus abavus prefacto patrono Emiliano sanctissimo deserviendam iure perpetuo concessisse dinoscitur, cum suis adiacentiis terminis ac spatiis, terris, vineis, cum hominibus vel cum omnibus suis adictibus, molendinis et aquis produc-tilibus usque Naiela flumen, ha tamen affirmamus vobis eam ut nullus

1 cum suos collazos, add. B 2 discurrente ad) Pontanzri (ut Deo, B. 3 ter-ris) duas terras in Vado Carrero. Alia in Oron, et un linare latus Ebro, de alia pars Roio, (et quantum, add. B. Se han señalado solo las adiciones de B. por conservar-se original el documento.

328

hominum presentium nec futurorum succesorum, privilegii potestatem vel dominandi dictionem in ea habeat nisi tantum vos qui ipsius sancti atrii almi confessoris prefati sanctissimi Emiliani reliquias veneramini et ipsum sanctum locum omni tempore psalmis, imnis et canticis illus-tratis, caste, pie, iuste, honeste sub disciplina et regula vita sancte confessionis amodo et in eternum Domino servientes qualiter vestris orationibus adiutus, cum trepens tuba mundum concusserit, et Christus Dominus in iudicio apparuerit, non cum edis ad sinixtram, set cum sanctis et bonis operariis ad dexteram poni ac absque formidine domi-nicam vocem audire merear "benite benenedicti Patris mei" (Matth., 25, 34) et sequentia, cum omnibus sanctis simulque vobiscum florentia regna lucraturus ubi Domini contemplatione satiatus, angelorum turmis insertus, feliciter vibam per eterna secula, amen.

Si quis tamen meorum successorum vel quilibet hominum hoc munus quod ego Deo contuli ad honorem nominis eius, pro peregri-norum et hospitum ac servorum Dei humanitate inprocienda huic sancto loco et vobis supradictis concessi, stavilibi, affirmavi conatus fuerit aut voluerit demere vel auferre, et ipsi sancto atrio calumniam inferre, dematur de terra vibentium, separetur a consorcio angelorum, archangelorum, patriarcharum, prophetarum, apostolorum, evangelis-tarum, omniumque sanctorum Dei, utroque lumine careat, a cetu omnium christianorum alienatus sit, et anathemate perculsus cum Iuda traditore in inferni voragine mansionem, et cum demonibus in eterno igni porcionem obtineat per nunquam finienda seculorum secula, amen. Et hec scripta stavilita firmaque permaneat.

Facta conscriptio dominationis et confirmationis anno mei regi-minis undecimo, in era T. C. III, notum die kalendas novenbres, luna XXVIIII.

Ego Santius rex, qui hec fieri iussi, manu mea signum hoc (signo) suprascripsi et confirmavi.

(Columna A). Ranimirus eiusdem regis germanus confirmans, Fredinandus horum frater confirmans, Remondus eorum frater con-firmans, Fredinandus horum avunculus Castelle Vetule, Legioni, Gal-lecie dominans.

(Columna B): Iohannes episcopus confirmans, Munius episcopus confirmans.

(Columna C): senior Azenari Garceiz dominator Tobie confir-mans, senior domno Marcelle dominator Maranione confirmans, senior Fortun Lopiz dominator Punicastrum confirmans, senior Fortun Ximenonis dominator Almonezterio confirmans, senior Eximino For-

tuniones dominator Meltrie confirmans, senior Fortun Sangiz domi-nator laicis confirmans, senior Lope Furtuniones dominator Huarte confirmans, senior Eximino Azenariz dominator Tafalie confirmans, senior Fortun Azenariz dominator Fumis confirmans.

(Columna D), senior Fortun Sangiz dominator Buradoni con-firmans, senior Enneco Sangiz dominator Sancti Stephani confirmans, senior Sancio Furtunionis dominator Nabascuessi confirmans, senior Garcia Scimenonis dominator Arias confirmans, senior Fertun Sangiz dominator Esleves confirmans, senior Fertun Garceiz dominator Kel confirmans, senior Sancio Garceiz dominator Abtol confirmans, senior Petro Garceiz armiger regis confirmans, senior Fortun Ennecones pincerne regis confirmans.

Hunc tomum exaravit in Christo Munio presbitero.

CC. XXX. VI. De monasterio Sancti Martini in Nave de Albura. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego humilis et omnium

antecessorum meorum infimus, Christi tamen gratia auxiliante Sancius rex, divino amore succensus, omnipotentis Dei clementia inflamatus, pro remedio anima mea vel parentum requiem, offero ad atrium Sanctissimi Emiliani et tibi pater spirituale Petre, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, unum monasteriolo in Nave de Abura nomine Sancti Martini episcopi. Concedo tale ut quecumque potueritis aug-mentare vel comparare, tam de vivis quam pro defunctis, aut qui dede-rit, ienum et liberum, valentem habetis. Similiter absolutione popu-latum tribuo, cum tale usu ut non habeat ingrediendi ibi saione de rex neque pro homicidio neque per fornicio, neque pro ulla causa, set ienuo iure perpetuo serviat in Sancti Emiliani.

329

1065 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán el monasterio

de San Martín en Nave de Albura, concediéndola ingenuidad y el de-recho a adquirir, asi como exención de la jurisdicción real y de todo pecho por delito.

Becerro, fol. 158 vuelto (Gótico, 59 vº.; Colección, núm. 199). Ed. Serrano, p. 194-195, núm. 184.

Si quis vero ex meis proienibus rex aut comes vel quilibet homo hanc meam offertam in aliquo vellere disrumpere conatus fuerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et post cum demones et Iudas traditore in inferno inferiori dimersus, amen. Insuper ad partem regalem exsolvat quinque libras auri; et retemptu ad regulam, duplatum.

Facta carta sub era Mª. Cª. IIIª., XII kalendas decembris, sub gratia Domini nostri Ihesu Christi ego Sancius rex regnante in Pampilona et Alava.

Ego Sancius rex, qui hanc dedi, roboravi et testes tradidi: Munnius episcopus confirmans, Iohannes episcopus confirmans, Remondus frater meus confirmans, sennor Gonzalvo Alvarez confirmans, sennor Sce-menoz Lope confirmans, sennor Lope Sanchiz confirmans, sennor Garcia Alvaroz confirmans, sennor Enneco Azenariz confirmans, sennor Lope Momez confirmat.

1065 346 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Martín de Barbarana

una viña sita en Resa.

Becerro, fol. 52 (Gótico, fol. 36; Colección, núm. 196). Ed. Serrano, p. 195, núm. 185.

C. XII. De vinea in Resa et casare. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego Sancio, nutu Dei rex,

libenti animo, propter remedium anime mee, dono ab honore Sancti Martini Barbarana una vinea in villa qui dicitur dicitur Resa, et est in loco qui dicitur Coculo. Confirmo ipsa vinea ut ienua fiat usque in perpetuum.

Si quislibet homo meorum propinquorum vel extraneorum hoc meum factum disrumpere fuerit conatus, sit a Deo omnipotentis male-dictus et excomunicatus, et cum Iuda traditore in inferno habeat por-cionem. Et ad regale parte pariet duas libras auri.

Facta carta in era Mª. Cª. IIIª. Ego namque Sancio rex, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea

signum (signo) feci et testibus tradidi: Sennor Fortun Lopez con-

331

firmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor Petro Garceiz confirmans, sennor Lope Momez confirmans.

1065 347 Doña Mayor da a San Clemente una tierra y un huerto.

Becerro, fol. 142.

Ego domna Maior trado una terra et orto in Fonte Serane, latus terra de domna Goto; de alia pars, carrera que vadit ad Lomba.

Era Mª. Cª. IIIª.

1065 348 Galindo de Cubo y su mujer Jimena dan a San Clemente una tie-

rra sita entre Cubo y San Clemente.

Becerro, fol. 142 vuelto.

Ego Galindo de Cupo et uxor mea Scemena tradimus in sacratione una terra inter Cupo et Sancti Clementi; latus terra de Gonzalvo pres-biter; de alia pars, Egga Vita.

Era Mª. Cª. IIIª.

330

332

C. X. De casas de Resa. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego Fortunius, presbiter de

Resa, liberum possidens // quicquid ex paterno iure, vel propria adqui-sicione habere michi pertingit, divino amore inflamatus et eterna supli-cii pena perterritus, totum dono et confirmo ad monasterium Sancti Emiliani et tibi patri spirituali Petro abbati, et omnibus monachis ibidem Deo servientibus, scilicet meas casas, ab omni regali servicio ingenuas, sine omicidio sine saionis ingressione, sine omni servitutis honore, cum suis agris, vineis, cum arboribus, pomiferis, corroboro eas Deo et monasterio Sancti Emiliani et omnibus monachis ibidem habi-tantibus, per omnia secula.

Si quis autem meorum propinquorum aut extraneorum hanc meam donationem retemptare aut disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et cum Iuda traditore in inferno inferiori perpe-tualiter dampnatus, amen. Insuper ad partem regalem exsolvat duo talenta auri; et duplum ad regulam.

Facta carta in era Mª. Cª. tercia, regnante Sancio rege in Naiera et Pampilona.

Ego igitur Sancius rex devotam hanc offercionem audivi et cartam coram me lectam mea auctoritate confirmavi et corroboravi. Et illas tres terras que sunt in soto Sarrazini, quas dompnus Fortunius tenuit in prestamo, Sancto Emiliano toto animo confirmavi et propria manu signum (signo) inieci et testes tradidi: Regimundus frater meus con-firmat, Eximina et Ermisinda germanas confirmant, Munnius episcopus confirmans, Blasius episcopus confirmans, Fortunius episcopus confir-mans, sennor domnus Marcelle confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Lope Momez confirmans.

333

1065 350 Diego González de Cubo y Sarracín Fernández de Posadas dan a

San Clemente unas tierras.

Becerro, fol. 142 vuelto.

Ego Agomar et mater mea Gutina de Fonte Borueva tradimus una vinea in Lomba de Sancta Iuliana, latus vinea de Didaco Monnioz de Ripa Retunda; de alia pars, alia vinea.

Era Mª. Cª. IIIª.

Ego domna Gontrueda et filias meas vendimus nostro solare in Faiolas, latus casa de Monio Gomiz; de alia pars, carrera; ad tibi Domi-nico Gutice et uxor tua, in XXX solidos, in Raisce Solero.

Si quis ex meis propinquis voce levaverit, pariet LX solidos. Era Mª. Cª. IIIª. Vincenti fidiator.

1065 349 Fortún, presbítero de Resa, dona a San Millán unas casas que tenía

en Resa.

Becerro, fol. 51-51 vuelto.

Ego Didaco Gonzalvez de Cupo trado una terra in Fon Serane, latus terra de Sancti Clementi; de alia pars, Sarrazin Fernandez de Posatas.

Ego Sarrazin Fernandez de Posatas trado una terra in Fonte Seran, latus terra de Didaco Gonsalvez; de alia pars, terra de Carutu de Cupo.

Era Mª. Cª. IIIª.

1065 351 Agomar y su madre Gutina dan a San Clemente una viña sita en

Lomba de Santillana.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1065 352 Doña Gontrueda y sus hijas venden un solar sito en Fayolas a

Domingo Gutice.

Becerro, fol. 163 vuelto.

334

[1063-1065]1 353 Doña Sancha, hermana del rey Sancho de Peñalén, deslinda los

términos de San Martín de Cuevagallegos, estableciendo las condiciones para poblar dentro de ellos.

Becerro, fol. 242 vuelto-243 (Colección, núm. 167). Ed. Serrano, p. 171-172, núm. 160, con fecha 1058.

Hec est divisio termini Sancti Martini de Cova gallezis quam domna Sancia fecit inter villam Panticurvi et Villam novam comitis, scilicet de Fonte Ramelli usque ad Ripam frigidam, per medium cerrum. Et de Ripa frigida vadit ad campum Ardeveli. Et deinde per viam mercati usque ad semitam de Serna maiore. Et de Serna maiore usque ad Fonte-ziellam. Et de Ponteziella per rivum que vadit usque ad pratum Tremo-leti. Et deinde per calziatam per quam vadunt ad Panticurvum usque ad rivum de Cova gallezis. Et deinde per terminum ad sursum usque ad Quintaniellam. Et de Quintaniella usque ad Espinam. Et de Espina recte usque ad Pennecos rotundos. Et deinde ad sursum, iaceant et pascant et cedant ligna cum hominibus de Panticurvo et de Penueco rotundo usque ad bustares. Et deinde a sumum Ripe cove. Et de Ripe cova ad sumum de la Cuesta de Hozegunnar. Et deinde usque ad Aranetum. Et de Araneto usque ad inter ambas Ripas. Et in Ripazella hereditates et termini sint de Cova gallezis per omnia secula, sine omicidio, absque fornicio, et deinceps quantum voluerint anpliare vel construere abbas Sancti Emiliani et successoribus suis, sicut michi Sancius rex licenciam et absolutionem populandi dedit. Ita et vos genuos liberam in Dei nomine abeatis potestatem. In hoc predicto termino ita confirmo et corroboro ego domna Sanzia, cum licentia et potestate Sancionis regis fratris mei, ut nullus hominum ex vicinis villis supra dictis que sunt in circuitu non ibi licenciam pascendi habeant cum peccoribus suis, neque figendi tentoria, neque pro qualibet levi occasione habeat ibi introitum vendendi vel emendi, neque eciam illi homines qui fuerint popullati in Cova gallecis, si ad alia loca ire se voluerint, sub militibus vel sub quo-libet alia seniore, non habeant potestatem deferendi secum hereditatem, set careant homnino hereditate querarum et vinearum que est scripta in predicto termino.

Facta carta // determinationis et confirmationis sub era Mª. LX'ª. VI'ª., regnante rege Sancio in Panpillonia et in Alava et Panticurvo, et

Fredinandus rex in Castella et in Legione, Gomessanus episcopus confir-mans, Iohannes episcopus confirmans, Nunnus episcopus confirmans.

senior Furtunio Lopiz testis, senior donno Marcelle testis, senior Eneco Lopiz testis, senior Eximino Garceiz testis, senior Eximino Azenariz testis, senior Eximino Furtunionis testis, senior Eximino Furtunionis testis, senior Orbita Azenarez testis, senior Furtun Sancii testis, senior Eneco Sancii testis, senior Garsea Sancii testis, armiger regis Petro Garceyz testis, maiordomus regis Sanchiz testis, botellarius regis Lope Momez testis, stabularius regis Lope Sanchiz testis.

Munnio scriba.

1 Para la fecha hay que tener en cuenta que el obispo Muño de Alava lo fue entre 1062 y 1065. El alférez Pedro Garceiz aparece documentado por vez primera en 1065.

[1063-1065]1 354 Doña Sancha da al monasterio de San Millán los monasterios de

Santa María de Arce, San Mamés y San Martín de Cuevagallegos, y la tercera parte de San Millán de Yécora.

Becerro, fol. 126 vuelto-127 vuelto (Gótico; fol. 6; Colección, núm. 166). Ed. Serrano, p. 170-171. núm. 159, con fecha 1050).

CC. I. De monasterio Sancte Marie de Arce, Sancti Mametis, Sancti Martini, Sancti Emiliani, et eras salsas in Salinas de Arce.

In nomine sancte atque individue Trinitatis. Ego humillima om-niumque servorum Domini ultima, Dei tamen gratia prestante domna Sancia, tibi Gomessano abbati et episcopo, cum sociis fratribus tecum in timore et dilectione superne maiestatis sub vinculo caritatis Christi conexi, simul versantibus perpetuam eternam felicitatem, amen. Igitur divina clementia, qui sepe gratis beneficium prestat indignis, de bonis quod ipse mihi benigne largitus est. ad laudem nominis eiusdem creatoris, et pro peregrinis et ospitibus humanitate inpercienda, offero et perpetualiter confirmo ad atrium sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris, tria monasteria que ego met de domno meo Sancioni regis in III. D. solidos argenti, cum omni integritate comparavi, id est Sancta Maria de Arze et Sancti Ma//metis, cum sua hereditate et suas decanias.

335

336

id est serna de Sancti Iuliani et serna de Pennoquiellos; et serna super carrera; et serna parte Sancta Marina; et serna parte Paggar; et una faza que dicitur de Torre; et serna de Lacuno; et serna subtus orto; et serna super carrera que vocatur de Coscogar; et serna de Ponteziella; et serna de Cruce Sancta; et serna de Pennoquiellos; et duas sernas que vocatur de Rueta fregga, currente per medium via que vadit ad Cereso; et serna de Tassukeras; et una vinea que dicitur de Fonte Bozo; et alia vinea enna Plana; et alia inna Solana; alia de domna Dulce: alia de Mer Sancio; casa de sierra, cum sua hereditate; una serna dellos Formazales, iuxta Clerege; et uno molino en Oron, cum suo cannale; et alio molino enna foce, iuxta Sancti Iacobi; et vinea de Solana; et in villa Sagga, la cofita de Amath Garciez; et alia cofita de Aivar Nunnez, cum sua divisa in montibus, in fontibus et in paludibus, cum introitu et regressu. Et Sancti Martini de Cova gallecis, cum eorum pertinentiis et terminis adiacentibus, defesis, montibus et paludibus, terris, ortis, vineis et mo-linis, cum aqua, cum productilibus patefactis.

Similiter Sancti Emiliani de Equora, tercia parte in tota illius perti-nencia, ad predictum almi Dei cenobium Emiliani sanctissimi deser-vienda Concedens confirmo, qui sunt in termino Panticurvo. Denique predictam possessionem tibi Gomessani episcopi et abbati, et qui tibi sacro in regimine successorum extiterit, cum ceteris fratribus iure possi-dendi in ea que superius dictando roboravi, trado et confirmo sine homicidio et fornicio, per omnia secula.

Si quis vero deinceps ampliare vel construere volueritis, sicut michi Sancius rex licentiam et absolutionem populandi dedit, ita et vos genuos liberam in Dei nomine habeatis potestatem.

Si quis tamen post meum obitum ex meis successoribus, filiis, neptis, vel propinquis seu extraneis, vel quilibet hominum hec que me Deo contuli, ad honorem nominis eius et pro peregrinus et ospitibus ac servis Dei humanitate inparcienda huic sancto loco et vobis supradictis concessi, stabilivi, adfirmavi, conatus fuerit aut voluerit demere vel auferre, et ipsis sanctis atriis calumpniam inferre, dematur de terra viventium, separetur a consorcio // patriarcharum omniumque sancto-rum, et a fronte binas careat lucernas, et sit alienatus a cetu omnium christianorum, et anathemate percussus cum Iuda traditore in inferni voragine dimersus, et cum demonibus eterno igni mancipatus, penas eternas sustineat luiturus, amen. Et damna afflictus temporali, exsolvat decem talenta auri; hec scripta stabilita firmaque permaneat.

Facta scripta testamenti sub era Mª. LVª . VIª., regnante rex Santio in Pampilona et in Alava et Panticurvo, et Fredinandus rex in Castella et

337

in Legione, Gomessanus epicopus confirmans, Iohannes episcopus con-firmans, Nunnus episcopus confirmans.

Et dixit mihi Sancius rex in cenobio Sancte Columbe taliter teno-rem vendidi monasterios predictos ad tibi predictos ad tibi domna Sancia, ut quamdiu viva fueris, teneas et post obitum tuum ad atrium beati Emiliani offeras. Senior Fortunio Lopiz testis, senior domno Marcelle testis, senior Enneco Lopiz testis, senior Eximino Garceiz testis, senior Eximino Azenariz testis, senior Eximino Furtuniones tes-tis, senior Lope Furtuniones testis, sennor Orbita Azenarez testis,

sennor Fortun Sancii testis, sennor Enneco Sancii testis, sennor Garsea Sancii testis, armiger regis Petro Garceiz testis, maiordomus rex Sanchiz testis, botellarius regis Lope Momez testis, stabularius regis Lope Sanchiz testis.

Munio scriba.

1 Para la fecha ver la nota al documento anterior.

10661 355 Egavita Moriellez da a San Millán su divisa y heredad en Esguevilla,

a orillas del río Esgueva

Becerro, fol. 156-156 vuelto (Gótico, fol. 78; Colección, núm. 195). Ed. Serrano, p. 195-196, núm. 186. con fecha 1065.

De divisa cum hereditate in villa Agisebiela, in rivo de Aguseba. In Dei nomine. Ego Echa Vita Moriellez, pro remedium anime mee,

dono // ad Sancti Emiliani divisa in villa nomine Agisebiella, in rivo de Aguseba, et de mea hereditate, id est una ferragine latus casa de Monia. Et duas terras in begas de Lumnosa, latus de Godestio Monnioz. Alia terra in Monte alto, et tres fazas de vineas, et uno malleolo in valle Bellaco. Et illas vineas de Monte, latus de Godestio Monnioz, ad inte-gritate isti.

Si quis autem ex meis propinquis vel extraneis aut quilibet homo hanc meam donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omni-potenti maledictus et confusus. Insuper a parte regale exsolvat duas libras de cocto auri; et quod retemptu ad regula, duplatum.

Ego Echavita Moriellez hoc dedi, roboravi et testes tradidi: Annaia

1 Para la fecha hay que considerar que Fernando I murió a finales de diciembre de 10065, y que este documento podría ser de los primeros días de 1066.

338

Moriellez testis, domno Pascuale testis, Monia et suos filios testes domna Maria de Okiellas testis, toto concilio de Sancti Iohannis testes

Facta carta in era Mª. Cª. IIIIª., regnante Fredinando rex in Castella et in Legione.

1066 marzo 25 356 Gutierre Fruélaz y su mujer entregan sus almas a San Millán,

aportando las heredades posesiones que tenian en Villalobar, Terra-dillos y Bañuelos, cerca de Moradillo.

Becerro, fol. 69-69 vuelto (Gótico, fol. 108 vº.; Colección, núm. 194). Ed. Serrano, p. 192, núm. 182, con fecha 1065.

C. X'. II. De collazos in Villalhovar et in villa Porkera et in Terra-tiellos et in Banguellos et de ecclesias et eras salsas donatas ad Sancti Vincenti et de hereditates in villa Binasper.

In Dei omnipotentis et individue Trinitatis nomine. Ego Gutier Froilaz et uxor mea Guntrueda Munniz, pro remedio animarum nostra-rum atque pro consequenda sublimis Dei misericordia, spontanea vo-luntate tradimus animas nostras venerabili patri Sancto Emiliano in presenti vita et in futuro seculo, et comendamus nos in orationibus servorum Dei in supradicti senioris cenobio degentium, qualiter eorum deprecationibus in presenti tranquillam vitam et in futuro requiem eternam adipisci mereamur. Igitur de dominio seculari, quod Domini gratia nobis tribuit simul cum animabus domno nostro sanctissimo Emiliano, tibique abbati Petro et presentibus confratribus, concedimus atque offerimus in Villalhovar quinque casatos populatos et octo so-lares. In Villa Porkera, duos populatos et uno solares. In Terratiellos, quatuor populatos et III solares, cum terris, vineis et pomiferis et de-fensis ligneis. In Bannuelos, prope Muratiello, III populatos, quinque solares. Unum monasterium et unum palacium, cum terris, vineis et molendinis duobus, cum suis cannalibus et pomiferis arboribus et defen-sis ligneis.

Ego autem Gutier Froilaz, cum uxore mea Guntrueda Nunniz, quando istam conmendationem fecimus, hanc super scriptionem cons-cr ips imus et propriis manibus, cum hoc signum (signo) crucis roboravimus.

Si quis vero ex nostris aut ex aliquibus generationibus // post nostrum obitum hanc nostram conscriptionem inquietare vel dis-rumpere voluerit, sit extraneatus ab oratione Ecclesie catolice, dematur de terra vivencium, sit particeps Iude traditoris seculari ho-nore, et obtineat eternam condemnationem.

Facta est autem commendatio et conscriptio die noto VIIIº, ka-lendas aprilis, luna Xª. IIIIª., regnante rege dompno Sancio in Pampi-lona, rege dompno Fredinando in omni Castella et in omni Galletia, rege dompno Sancio in Aragone, era Mª. Cª. IIIIª.

1066 357 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán unas casas

sitas en Calahorra.

Becerro, fol. 53.

De casas in Calahurra. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego namque Sancius, gratia

Dei rex, conpuncti Dei amore, pro me anime remedium, condono et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi pater spirituali Petrus abba, cum collegio monachorum ibi Deo servientibus, in Cala-hurra urbe illas casas quas fuerunt de dompno Quirame, et conparastis in quinquaginta solidos argenti, sitas iuxta Sancte Marie, qui sunt ante altare, ad integritate.

Si quis vero de meis proienie aut de extraneis hanc meam dona-tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo onmipotenti maledictus, et a fide catholica privatus, demumque cum Iuda traditore habeat por-cionem in inferno inferiori. Et ad regali parte solvat decem libras auri.

Facta carta era Mª. Cª. IIIIª. Ego Sancius rex, qui hanc scripta fieri iussi, coram histis testes

roboravi: Munnio episcopus test, Blasius episcopus testis, Furtunius episcopus testis, sennor dompno Marcelle confirmans, sennor Furtuni Azenariz confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor For-tun Garceiz confirmans, sennor Eximino Fortuniones confirmans.

339

Ego dompno Azenari accepi una terra de Sancti Emiliani, in campo, latus via, et posui vinea, // ita ut in vita mea habeam, et post obitum meum sit in Sancti Emiliani, tam ipsam quam meam iuxta illam.

Era Mª. Cª. IIIIª.

CCC. LX. VI. De serna in via de villa Zahachi. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Azenari

Garceiz, mea propria voluntate feci mercatum cum Gomiz Blasquiz una serna, qui est iuxta viam que currit ad villam Zahachi; de alia parte serna de regi; in precium quod nobis placuit, id est LX'ª. solidos, et accepi de ipso precio ego Gomiz Blasquiz XU solidos, et mortus seniore.

Ego Gomiz Blacoz illam sernam offero ad atrium Sancti Emiliani, mea spontanea voluntate, pro anima mea et parentum meorum, ut serviat ad eius honorem in secula seculorum, amen. Et quod remansit quod non accepi de predicto precio, amplius in perpetuo non requiro, nisi a Deo et sancto Emiliano in futuro seculo, amen.

Ego enim Gomiz Blasquiz, qui hoc testamentum feci, manu mea signum (signo) inieci et testes ad roborandum tradidi: domno meo Sancio regi confirmans, sennor Sancio Fortuniones confirmans, Sancio Gudumeriz confirmans, Beila Caro Vita confirmans, Enneco Furtu-nionis confirmans.

Super hoc testamentum si aliquis homo in raptio facere conaverit, D solidos pariet cauto; et sernam illam firma permaneat in Sancto Emi-liano. Monnio Garceiz et Sancio Blasquiz testes, et toto concilio testes et confirmantes.

Era Mª. Cª. IIIIª.

341

1067 360 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán la villa de

Bobadilla, cercana a Matute, con todas sus posesiones, a condición de no ser enajenada.

Becerro, fol. 28 vuelto-29 (Gótico, fol. 50 vº.; Colección, núm. 200). Ed. Serrano, p. 196-197, núm. 188.

L V I I I . De villa nominata Bovatella. // Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Sancius, gratia

Dei princeps, Domini nostri Ihesu Christi inspirante clemencia, pro mee anime remedio et meorum scelerum expiacio obtinenda, offero ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Petro abbati, presentibus ac succedentibus fratribus, unam villam in confinio Matuti, iuxta fluvium Naiele sitam, nomine Bovatella, integra et sana, cum exitu et regressu, et pascuis, hominibus, domibus, terris, vineis, molinis, ortos, quicquid ad eandem villam pertinet vel aliquando pertinuit, ita ut non ab aliquo homine vel cuique parte habeat pacto vel donationem licenciam, nisi solummodo liberam et integram serviat Sancti Emiliani. Ut si quisque ex habitantibus predicte ville in antiquo usu deservire ad altarium contempserit, careat hereditatem et domum et mobile totum homine solum, licet expoliatum ubi voluerit eat inge-nuum. Reliquum vero firmum maneat et incorruptum meum offertum per infinitum seculum, amen.

Si quis autem ex meis successoribus tam regibus quam potestatibus vel ex qualibet hominum genere super hanc meam offertionem retemp-tare aut disrumpere conatus fuerit, fiat excomunicatus et confusus a parte Dei et omnium sanctorum alienatus demumque cum diabolos et Iuda traditore in inferno inferiori sustineat penas luiturus, amen. Et a parte regali decem persolvat libras auri; et retemptatu, duplatum

Facta carta sub era Mª. Cª. Vª., regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius gratia ego Sancius rex in Pampilona et Nagera, et meus congermanus Sancius rex in Castella.

Ego igitur Sancius rex, qui hanc cartam fieri iussi, ante domnum meum sanctum Emilianum relegente audivi, signum (signo) inpressi et testes ad roborandum subscripsi. Ego Ranimirus et ego Raimundus et ego dompna Ermisilda germanos regis confirmamus, Iohannes episcopus Pampilonensis confirmans, Munnius episcopus Naialensis confirmans, Alvarus abba confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Azenari Garceiz confirmans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Scemeno Furtuniones confirmans, sennor Marcelle confirmans, sennor

1066 358 Don Aznar cambia una tierra por una viña con el monasterio de San

Millán.

Becerro, fol. 3 vuelto 4 .

1066 359 El señor Aznar Garcéiz compró a Gómez Blásquez una serna.

Muerto aquél, Gómez Blásquez la entrega a San Millán

Becerro, fol. 221 vuelto (Gótico, fol. 55 vº.; Colección, núm. 198). Noticia en Serrano, núm. 6, p. 316.

340

Eximino Azenariz confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Fortun Scemenones confirmans, sennor Fortun Sanchiz confir-mans, sennor Enneco Sanchiz confirmans.

Sancius scripsit et confirmavit.

1067 361 Los obispos de Pamplona, Calahorra, Burgos y Castilla la Vieja, con

el legado Hugo Cándido, reunidos en los concilios de Nájera y Llantada, reconocen la exención de tercias y primicias que disfrutaban las iglesias del dominio de San Millán

Cartulario III, fol. 62 vuelto (Colección, núm. 203). Ed. Serrano, p. 197-198, núm. 189. Ed. Kehr, Como y cuándo, p. 33-34.

Quidam episcoporum nostre provintie contra nos insurrexerunt, census et tertias non sibi debitas ab ecclesiis nostris accipere voluerunt, quos omnes episcopos, nos ostensis privilegiis nostris et canonicis sen-tentiis in generalibus conciliis, superavimus, et nostrum monasterium ab omni episcopali censu liberavimus. Denique Munionem Calagurritanum presulem et Iohannem Pampilonensem et Simeonem Burgensem, qui postea Cluniacensem monasterium perrexit, in conventu Naiarensi tertias et indebitos census de quibusdam ecclesiis nostris requirentes, monstratis privilegiis nostris superavimus ante Candidum Hugonem, sancte Romane Ecclesie cardinalem, presente Sancio, rege eiusdem provintie.

Simili modo et in vico qui Plantata dicitur celebrato generali conci-lio, supradictum Munionem Calagurritanum pontificem et Blasconem Pampilonensem et Simeonem Burgensem, prefati Simeonis episcopi, qui Cluniacum monasterium perrexit, successorem et Munionem Vetule Castelle presulem, census et tertias a quibusdam ecclesiis nostris requi-rentes, astantibus multis episcopis et abbatibus ac diversi sexus plebi-bus, superavimus, adiuvantibus privilegiis nostris ante prenominatum cardinalem Candidum Hugonem, in presentia regis Sancii, filii Fredi-nandi regis. Domna Elvira, germana regis, testis. Itaque in omnibus conciliis, in quibus hostendimus privilegia nostra bene sunt laudata et recepta a regibus et cardinalibus, et ab omnibus episcopalibus censibus usque in presens est liberata abbatia nostra.

Era Mª. Cª. Vª.

CC. LXX. VIIII. De monasterio Sancti Vincenti de Ocoizta Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur episcopus Nunno

monasterium1 Sancti Vincenti de Ocoizta offero ad honorem Sancti Emiliani.

Et ego domna Eximina, simul cum filios meos2, spontanea nostra voluntate, concedimus et confirmamus ad atrium Sancti Emiliani pres-biteri et tibi Belasio abbati, cum collegio monachorum3 ibi Deo servien-tibus, monasterio Sancti Vincenti de Ocoizta4 partem nostram.

Similiter ego senior Gondissalvo Monnioz de Gamarra dono mea porcione de Ocoizta.

Et ita ego senior Didaco Gondissalvo de Gavari5 dono mea portione de Ocoizta. Et in villa Gorostiza, mea portione, cum divisa. Et in villa Eggagoien, in exitus, introitus, in montes, mea portione.

Et hoc quod nos offerimus pro animas nostras in omnibus6 locis, cum omni pertinentia, iure perpetuo in Sancti Emiliani serviat.

Si quis enim ex nostra gens vel extraneis hunc nostrum datum au-ferre vel disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et cum Iuda traditore in inferno fiat submersus, amen. Insuper a regali parte componat talenta auri; et duplum.

Ego igitur Sancius rex interfui, assensum prebui et confirmavi, et quod amplius adquisieritis tam de vivis quam de defunctis, firmum habeatis per omnia secula, amen.

Munio episcopus confirmans, Furtunio episcopus confirmans, sennor domno Marcelle confirmans, sennor Eximino Azenariz confir-

mans, sennor Enneco Azenariz confirmans, sennor Eximino Furtunionis confirmans.

Era Mª. Cª.

342 343

[1067] 362 El obispo Muño cede a San Millán el monasterio de San Vicente de

Ocoizta. Varios nobles ceden sus partes en Ocoizta y añaden otras propiedades para San Millán.

Becerro, fol. 184 vuelto-185 (Gótico, fol. 38; Colección, núm. 223) (B). Becerro, fol. 191-191 vuelto (C). Ed. Serrano, núm. 191, p. 198-199, con fecha 1067.

1 monasterio, B. I filiis meis, C 3 monachis, B. 4 totam, add. C. 5 Ga-vararri. C. 6 supradictis, add. C.

1067 363 Gómez Rapinátiz da a San Millán una pieza de tierra sita en San

Salvador.

Becerro, fol. 26 vuelto.

C L III. De collazeos et herediate in villa Harramellori et de ho-mibus in Sancto Petro de Villoria.

In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur domna Tota, pro remedio anime mee, dono et confirmo ad Sancti Emiliani presbiteri quatuor casatos populatos et uno deserto in villa nomine Harramellori, cum suas casas et hereditate.

Ego senior Sancio Garceiz dono ad Sancti Emiliani quatuor casatos populatos, cum suis hereditatibus, et quatuor casares cum sua divisa.

Hereditate de domna Tota id est una terra ante villa, iuxta limite terra de senior Beila Telliz, et una terra super villa, iuxta limite terra de senior Sancio Garceiz. Alia terra in Gipuzauri. Alia terra in Harriucea. Alia terra in Lacuzaballa. Alia terra in Monnio Garan.

Hereditate de senior Sancio Garceiz id est una terra ante villa. Alia terra super villa. Et alia hereditate de Amurrana mie Mannera una vinea et tres eros, et uno orto in rivo de Grannione, dono pro anima mea ad Sancti Emiliani.

345

Nos omnes, qui hanc hereditatem dedimus, confirmamus ut serviat semper ibi, sicut nobis servivit.

Si quis vero ex nostris sanguineis vel extraneis voluerit voce levare ut traat de Sancti Emiliani tam homines casatos quam hereditate, sit a Domino Deo maledictus et confusus; et in cauto a parte regis libra auri; et duplum, ad regula, pro quantum retemtatum fuerit in tale loco.

Facta carta in era Mª. Cª.Vª. Sancius rex in Pampilona.

Ego Octavia de Quintaniella trado ad Felicis una terra in Veigas de Quintaniella, latus terra de domno Eximino; de alia pars, Azenari. Et una vinea super illa ecclesia de Cosmas; latus vinea de Oveco Semenoz de Villa Alvos; de alia pars, via qui vadit ad ecclesia Cosmas.

Era Mª. Cª. Vª.

De palacium in Trepeana. Sub nomine Christi. Ego igitur senior Azenari Garceiz de Adensa,

simul cum uxore mea domna Tota, concedimus et confirmamus ad atrium Sancti Emiliani presbiteri patronoque nostro domno Petro abbati, cunctisque monachis ibi Deo tecum servientibus, nostrum pro-

344

L. II. De maliolo et peza datas in Colia. Ego Gomiz Rapinate de Colia, pro remissione peccatis meis, mitto

me in Sancti Emiliani, presenti abba Petrus, et dono una peza in Sancti Salvatoris, iuxta illa de Sancti Emiliani; et illo malleolo de Campo, iuxta fonte. Et tres mazanos, iuxta fonte de Rate.

Era Mª. Cª. Vª., Blasco Ordonio et Sancho Gomiz et omnes de Colia testes.

1067 364 Doña Toda da a San Millán cinco casatos. El señor Sancho Garcéiz

da otros cuatro casatos, con sus heredades, en Harramélluri.

Becerro, fol. 77 (Gótico, fol. 41; Colección, núm. 201). Ed. Serrano, p. 196, núm. 187.

1067 365 Octavia de Quintanilla da a San Félix de Oca una tierra en las Vegas

de Quintanilla y una viña

Becerro, fol. 113.

1068 abril 26 366 El señor Aznar Garcéiz de Adensa y su mujer Toda dan a San Millán

un palacio y tres viñas en Treviana

Becerro, fol. 123 vuelto (Gótico, fol. 68; Colección, núm. 204). Ed. Serrano, p. 199-200, núm. 192.

346

prium palatium, qui est in villa cui dicitur Trepiana, cum tres vineas obtimas, liberoque et genuo serviat ad sanctus Emilianus.

Si quis ex nostris progenibus aut extraneis vel quilibet homo hunc nostrum donatum in aliquo retemptu facere conaverit, sit a Domino Deo maledictus, et a limine sancte matris Ecclesie sequestratus, et in futuro seculo non evadat eternas penas. Et a regali parte exsolvat due libras auri; et palacios vel retemptu, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. UIª., VI kalendas maias. Ego igitur senior Azenari Garceiz et uxor mea donuia Tota, qui

hanc offerta dedimus, testes tradimus: Sennor Petro Nunniz testis, sennor Garcia testis, sennor Didaco Assuriz testis, sennor Munnio

Assuriz testis, Didaco Larristar testis, Sancius rex in Pampilona, Sancius Ranimiriz in Aragone, Sancius Fredinandus in Castella.

1068 junio 4 367 E7 señor Aznar Sánchez y su mujer Gontroda resalan todas sus

posesiones y establecen que si muriesen sin hijos todo pasase a poder de San Millán; en el caso de tener descendencia, el monasterio de San Millán heredaría la quinta parte.

Becerro, fol. 145-145 vuelto (Gótico, fol. 72: Colección, núm. 202) (B). Becerro, fol. 223 vuelto-224 vuelto (C). Ed. Serrano, p. 200-201, núm. 193.

CC. XVIII. De collazos et hereditates in Ripa retunda et in Ventosa et in via de Balleio et in Besiga et in Fermosiella et in Moscatuero et in Carceto, in Castriello et in Avalgas et in Barcena et in Arconata et in Toves et in Raieto et in Villa Alba et in aliis et in Quintam et in Barcena et in Quintana et in Flozares et in Nozientes et in villa de Evio et in Muneo et in na Petrosa et in Vescolite et in Fierro et in Frescinosa et in Excopatos et in Dobro et in Alcopa et in Ferrera1.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Azenari2

Sanchiz et uxor mea domna Guntroda3 , humilimus omniumque ser-vorum Dei ultimus4 superni amoris accensi ardore ac peccatorum nostrorum perterriti multitudine, proposuimus de bonis que Dominus

347

ad honorem istius seculi nobis largitus est aliquid addere in pos-sesionibus sanctorum, ut pro remedium animas nostras et parentum nostrorum, ut eorum sufragiis eruamur ab omni mole flagiciorum et post heredes fieri mereamur in regno polorum, concedimus et confir-mamus ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi patri Petro spirituali abbati, cunctisque monachis tecum ibi Dominum ser-vientibus, hereditates nostras proprias. Ego Gontrueda que5 habeo de meo pater Hanni Sarraziniz et de mea mater domna Taresa, et ego6

domno Azenari7 que habeo de profiliatione de mea mulier domna Guntrueda et de Sonna Hanniz8, de ipsas hereditates9, medietate, in nostras villas prenominatas, id est in Sancta Maria de Ripa Retunda nostra porcione. In Ventosa, nostra portione. In via de Balleio10, nostra portione. In Besica, in varrio de iuso illos casares11 de domno Munnio,

nostra portione. In Fermosiella, nostra portione1 2 . In Moscatuero13, nostra portione. In Carceto, nostra portione. In Castriello de Lenzes, nostra portione. In Avalgas14, nostra portione. In Barcena, circa Lenzes, nostra portione. In Arconata, nostra portione. In Toves, nostra portione. In Raieto, nostra portione. In Villa Alba, nostra portione. In Quintana Montane, nostra portione. In Barzina, nostra portione. In Quintana Ma//ria, nostra portione. In Flozares, nostra portione. In Nozientes, nostra portione. In Villa de Eveio15, nostra portione. In Muneo1 6 , nostra portione. In na Petrosa17 , nostra portione. In Vesco-lites, nostra portione. In Fierro, nostra portione. In Frescinosa, in Ex-trematura, nostra portione. In Excopatos, nostra portione. In Dobro de Aspera, nostra portione. In Alcopa de Covos, in Extrematura, nostra portione. In Ferrera, nostra portione. In totas istas villas pernominatas, cum suas divisas, cum exitus et introitus, in montibus, in fontibus, in pascuis, in omnibus locis, ad integritate18.

Ego senior Azenari Sanchiz et uxor mea domna Guntrueda19 si habuerimus filios20, de totas nostras hereditates et de nostras divisas et de nostro ganato, habeat21 Sancti Emiliani sua quinta. Et si non habuerimus filios22, ab omni integritate, tam ganato quam hereditate, ubi potueritis invenire per in seculum seculi serviant in Sancto Emi-liano.

Si quis autem nostrorum posterum, regum aut principum, comitum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem Deo et sanctis eius oblatam tollere retemptare vel inminuere in aliquo de his que supra-diximus voluerit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus, et a cetu tocius christianitatis separatus, et post cum Iuda Domini traditore in inferni baratro per cuncta secula dimersus, amen. Et insuper quinque

libras23 auri exsolvat a parte regis, et a parte regula, quod retemptu, duplatu.

Facta carta testamenti sub die II nonas iunias, era Mª. Cª. VIª., regnante rex Sancio in Castella, rex Alfonso in Legione, rex Garsea Fredinandez in Gallecia, rex Sancio Garseanis in Pampilona, rex Sancio Ranimiriz in Aragone, et testes presentes, collegio fratrum Sancti Emi-liani testes, sennor Gutiar Fernandiz testis, sennor Munio Fernandiz testis, sennor Fernant Belascoz testis, sennor Garsea Ordoniz testis.

Ego senior Azenari Sanchiz et domna Guntrueda de manus nostras (signo) fecimus et confirmamus2 4 .

Emexoris Arabi scripsit.

1 En C solo copia: De Fermosiella et Moscatuero, cum divisas. 2 In nomine sancte atque individue Trinitatis. Ego (Azenari, C. 3 Guntrueda, C. 4 ul-timus,) tamen procurantes gratia Dei tibi abbati Petro, cum sociis fratribus in timore et dilectione superne maiestatis sub vinculo caritatis Christi conexi, simul versantibus perpetuam in Domino eternam felicitatem, amen. Igitur sub divina clemencia, qui sepe gratis beneficium prestat indignis de bonis quod ipse benigne largitus est, ad laudem nominis eiusdem Creatoris, et ob honorem sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris, offerimus hereditates nostras proprias. Nam ego Guntrueda offero illas hereditates omnino (que, en C, que sigue donde está la nota número 5. 5 Ver la nota anterior. 6 similiter, add C. 7 offero ipsas here-ditates, add C. 8 meo cognato, add. C. 9 hereditates) illam medietatem omnino ad integritatem, (in nostras villas, add. C. 10 Vallego, C. 11 que fuerunt, add. C. 12 et nostros palatios, cum suis solaribus et nostras divisas et nostram portionem, in pratis, in pascuis, et in omnibus ingressis et regressis, tam in terris quam in vineis, et in molendinis, et omnibus nostris adiacenciis ubi-cumque fuerit reperta, add. C. 13 Moscatuero) nostros palacios, cum suis di-visis, et suos solares, cum sua serna ante illam portam, et in ipsa serna suos solares duos, latus via que discurrit ad ecclesiam; de alia parte que discurrit ad Mugiella. Et suo mazanare de illo palatio usque ad illo flumine maiore. Et uno molino fabricato in exito, cum sua faza de terra, de una carrera usque ad aliam carreram. Et alium molinum integrum de Sonna Fannez, subtus illo molino de Muza. Et por illa ratione de illo palatio et de illa serna et de illos solares et de illo mazanare de Diego domno Azenare, cum uxore mea, ad Zite Fannez in precio uno manto loperino et unam pellem et unas calzas de ciclatone appreciatas in precio C solidos, et por illa ratione de illo molino de Diego domno Azenari unam sellam gallega, que fuit de rege domno Sancio de Nagera. (In Carceto, add C. 14 Na-valgas, C. A partir de aquí, se omite en la fórmula nostra portione en todos los asientos que siguen 15 Eveo, C. 16 Muneio, C. 17 In) la Petrosa, C. 18 integritate) absolutis, add C. 19 istas proprias nostras hereditates sic damus et tradimus pro redemptione animarum nostrarum Deo et beatissimo et patrono Emiliano, cum hoc pacto, add C. 20 filios) quomodo (de totas, C. 21 ganato,) prendet (Sancti, C. 22 filios, ubi potuerint invenire nostro ganato et nostras hereditates, accipiant pro redemptione animarum nostrarum vel parentum nostrorum ad omni integritate. Denique predicta possessionem tibi

abbati Petro et qui tibi sacro in regimine succesorum extiterit, cum ceteris fra-tribus iure possidendi tradimus et confirmamus. (Si quis, add C. 23 La cláu-sula de la sanción presenta una redacción semejante, aunque no igual. La pena pecuniaria se rebaja a tres libras. 24 confirmamus) et sic ad altare Sancti Emi-liani offerimus. Era Mª. Cª. VIª.

1068 368 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán las casas con

sus heredades que antes había dado al presbítero Juan en Hormilla de Suso.

Becerro, fol. 40 vuelto-41 (Colección, núm. 206). Ed. Serrano, p. 203, núm. 195.

LXXX. //. De casas in Forniella de dompno Iuliano. Sub nomine Christi redemptoris nomine. Ego igitur Sancius, gratia

Dei princeps, Domini nostri Ihesu Christi inspirante clementia, pro anime mee remedio et meorum scelerum expiatio obtinenda, cum voluntate et consilio de dompno Iuliano, presbitero de Forniella superiora, dono et confirmo ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Petro glorioso abbati, cum collegio monacorum sub regula sancti Benedicti ibidem comorancium, pre-sencium ac futurorum, illas suas casas, quas ego per cartam habui ei datas in villam supradictam, cum illius hereditatem, terris, vineis et quicquid ad hanc domum pertinuit vel pertinere debebit, ad integrum, sit de iure regali vel de dominio seculari exito et in vestra maneat potestate firmissimo, per omnia secula, amen. Et accepi in honore de illo dompno Iuliano unum equm C valente solidos. Omnia autem ut dixi, ad integrum sit concessum vobis.

Ab hinc autem si quis ex meis successoribus tam regibus quam potestatibus vel quilibet hominum genere super hanc predictam offer-tionem meam inruptionem aliquam facere conaverit, fiat maledictus et anathematizatus a parte Dei et // omnium sanctorum, demumque cum diabolo in inferno inferiori penas eternas sustineat luiturus, per infinita secula, amen. Huic regule quod retemptaverit, duplo restituat in fisco regali quatuor persolvat libras auri.

Facta carta offertionis sub era Mª. Cª. VIª . Ego Sancius rex in

348 349

Pampilona et Naiera regnante, et Sancius consanguineus meus in Castella.

Ego igitur Sancius rex, qui hanc fieri iussi, signum (signo) inieci. Ranimirus frater regis confirmans, eorum frater Raimundus confirmans, Infante domna Ermesilda confirmans, Munnius episcopus confirmans,

sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Azenari Garceiz confir-mans, sennor Fortun Lopez confirmans, sennor Eximino Fortunionis confirmans, sennor Garcia Lifuarriz confirmans.

1068 369 Lista de las heredades que tenía la iglesia de San Martín de Grañón.

Becerro, fol. 73 vuelto-74.

C. X'. VII. De hereditates de Sancti Martini de Grannione Sub Christi nomine et sancti Emiliani. Hec sunt hereditates de

Sancti Martini de Grannione. De terris id est. Una serna in rivo de Peros: de sinistra parte, sita de

illos Iulacares usque exit a parte Corporales. Alia serna de Fredinando Blascoz, parte castro, de vineas usque rivo. Alia serna de domna Massoa-ra, iuxta rivo; de alia pars, via. Alia serna in valle de Citi, de vinea Sancti Mames usque summo valle; de una pars, via de mercato; de alia pars, vineas de villa Zahac. Alia serna in giro casa, de via ad via. Alia serna de Gonzalvo Didaz de Corporales, in loco super Penna corva, latus serna Sancti Emiliani, de rivo usque carrera. Et una terra in via de Villa Alfovare. Alia terra de domno Oveco, iuxta varrio Sparsa. Alias tres terras parte rivo, iuxta via. Alia terra de Nunnu Citiz, parte castello. Et una vinea latus Carrascheto et domna Amunna, id est unas casas in varrio de Sancta Maria, cum ferragine et orto, et una terra in rivo. Alias tres terras in Padule de iuso, et viam vadit per medium. Alia terra in via de mercato. Alia terra in via de Ibriellos, iuxta via de mercato. Alias II terras in illa Monneta. // Alia terra de domna Rassabia, inter vineas. Alia terra ubi fuit era.

De vineis id est. Una vinea de domna Rassabia, in Gamonero. Alia vinea de Mirone, in Padule. Alia vinea parte castello, et fuit cambiata de Beila Alvaroz in Blascori. Alias II vineas in Valles, iuxta de domno

Lacenti. Alia vinea iuxta de Monnio Muto. Alia vinea in Penniellas. Alia vinea de domno Iohannes, in Valle, latus Ama Nafarra. Alia vinea im Perales. Alia vinea in Plano de Leva, et fuit cambiata cum Sancio Or-bita. Alia vinea de Nunno, in Plano de Leva, latus carrera, de sursum Blasco Nunnu. Alia vinea parte castello latus serna de Fernando Blascoz et de domno Petro. Alia vinea de domna Amunna in Andrineto. Alia vinea in Padulega. Alia vinea in Rasca viellas. Alia vinea in Padule de sursum. Alia vinea de domno Iohanne, ante casa. Alia vinea ante altare. Alia vinea de domno Oveco. Alia vinea de Dominico Messato, in An-drineto, latus de domna Amunna. Et una terra in Pedulegga, latus. de Sancti Martini. Alia vinea de domna Massuara, in Leva, latus Tirone; de alia pars, Alvaro Ennecoz. Alias duas vineas in Balverde, latus via. Alia vinea in valle de Fratres, latus vinea de Sancti Torquati. Alia vinea de Varriate et de Sancio, in valle de Fameco. Et una ferragine de Massoara et de Sancio, latus orto de Sancio. Alia vinea de domna Urraca, in guardia de Villa Pun.

Et una terra inter Ibriellos et Villa Pun. Et I psalterio ad Sancti Martini dedit. Et duos ortos in rivo de Defesa. Alia vinea de Ressabia Ennecoz in Grannione, latus via. Et una terra super Sancti Mames, latus limite de Blasco Sanchiz.

Era M ª . LXª. VIª. Alio malleolo de domno Fortunio in Planos de Penna Corva. Era Mª. Cª. VIª. Alio malleolo de domno Petro de Cereso, in pago de Sotello. Et alio

malleolo im Planos de Levia, latus de Monnina Ceca. Era Mª. Cª. VIª.

1068 370 Muño Asúrez Alvaro Asúrez se ofrecen a San Millán con las

porciones de la divisa que tenían en Santa Cruz de Ribarredonda

Becerro, fol. 136 vuelto (Gótico, fol. 101 vº.; Colección, núm. 205). Noticia en Serrano, p. 316, núm 7.

De porciones et divisa in Sancta Cruce de Ripa Retunda. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego Munnio Assurez et

350 351

Alvaro Assurez, pro animas nostras, tradimus nos medipsos ad atrium Sancti Emiliani et omnium collegium fratrum, et offerimus nostras portiones de propria nostra: nostra divisa quam habemus in Ripa de Sancta Cruce, ab omni integritate.

Si quis autem homo ex nostris vel extraneis hanc nostram donationem disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotentem maledictus excomunicatus et cum Iuda Domini proditore sortitus, amen. Et ipsa divisa duplata et meliorata in tales locos cum quales fructus invenerit; et ad parte rex C. LX. solidos argenti. Et ad regula quinque libras auri.

Facta carta in era Mª. Cª. VIª., regnante Sancio rex in Castella, Alfonsus rex in Legione, Garsea rex in Gallicia, et Sancio Garsia rex in Naiera et Pampilona, et Sancio Ranimiriz rex in Aragone et in Suprarvi.

Ego Munio et Alvaro Assurez confirmamus divisa in Sancti Emiliani per omnia secula, amen.

1068 371 Oveco Pinguélez y su mujer Gudina de Ibarredonda da a San

Clemente una viña y un huerto.

Becerro, fol. 143.

Ego Oveco Pinguelez et uxor mea Gutina de Ripa Retunda tradimus una vinea in Galipha, latus vinea de Billite Helaz et de Sancta Maria; de alia pars, Iohannes Munnio de Cupo. Et uno orto in Fonte Seran, latus orto de Gonzalvo Sarraziniz.

Era Mª. Cª. VIª.

1068 372 Gontroda de Villanueva da una viña a San Clemente.

Becerro, fol. 143.

Ego Gontrueda de Villa Nueva et filiis meis tradimus una vinea in suma Lomba de Sancta Iuliana, a parte de Zunieta, latus vinea de Oveco Bravolgez de Zunieta; de alia pars, terra de Froila de Zunieta.

Era Mª. Cª. VIª.

353

1068 373 Doña Expasanda da a San Milán unos solares y tierras.

Becerro, fol. 149.

[1059-1069]1 374 Doña Oneca da a San Millán cuanto Juan le había cedido en Gri-

saleña el año 1013 ( Ver nuestro documento 198).

San Millán, original perdido. San Millán, Colección, núm. 108. Ed. Serrano, p. 120, núm. 106.

352

In nomine similiter. Ego domna Expasanda, pro remedium anime mee, concedo et confirmo ad atrium Sancti Emiliani prebiteri et con-fessoris Christi solares et terras. Uno solare in Fuente de Fanone, latus de Monnio Fernandez; de alia pars, via. Et una terra, latus eras de super villa; de alia pars, carrera. Et alio solare in valle de Azo. Et una terra iuxta terra de Iohannes Arisles; de alia pars, semitario. Et solare latus Roio; de alia pars, carrera. Alio solare in Cascaliares, latus era de Falcon Monnioz; de alia parte, carrera. Et una vinea latus vinea de Abito; de alia pars, vinea de Ziti Vermudez. Et una terra latus terra de Sancti Facundi; de alia parte, via publica. Ad integritate serviant in Sancti Emiliani.

Si quis meis propinquis aut extraneis hanc meam donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotenti maledictus et con-fusus, et a parte regale exsolvat III libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatu.

Era Mª. Cª. VIª.

Et ego domna Onneca, spontanea voluntate, et illo Iohannes, me rogante, hec predicta scripta, sicut in pagina resonat, offero et confirmo ad honorem Sancti Emiliani, presenti domno Petro abbati, Gomessanus episcopus testis, Nunnus episcopus testis.

Adefonsus notavit.

1 Para la fecha se tienen en cuenta los años extremos de la actuación del abad

CCC. LXXX. II. De cambio de Monte Albi. Sub nomine redemptoris nostri. Ego igitur Petrus, abbas Sancti

Emiliani, cum consensu monacorum ibidem Deo servientium, facio cambium vobis cum Lupo Alvarez de Atahuri et cum uxore vestra Sancia Semenez et cum filiis vestris Sancio Lopez et cum genero vestro Sancio Fortunionis. Nos damus vobis in cambio illas hereditates quas in Monte Albo et in Bannos villis habemus, exceptis singulis solaribus, cum suis divisis, quos in unaquaque villarum illarum nobis retinuimus. Totum aliud cambimus vobis palacios, cum solaribus populatis et dispo-pulatis, cum terris et vineis, ortis, molendinis, cannalibus piscium, fontibus, montibus, arboribus, fructiferis et infructuosis, cum exitu et regressu, cum // divisis et ceteris omnibus nobis pertinentibus ut possi-deatis vos et filii vestri et filii filiorum vestrorum, in secula seculorum, amen.

Ego Petrus Sancti Emiliani abbas, cum omni conventu, confirmo hoc cambium

Ego Lupus Albari de Atahuri, cum uxore mea et filiis suprascriptis, pro predictis hereditatibus Montis Albi et de Bannos damus in cambio vobis domno Petro abbati et senioribus Sancti Emiliani omnem nostram hereditatem quam habemus in Hatumauri, cum palaciis, solaribus, populatis et dispopulatis, cum terris, vineis, molendinis, cannalibus, ortis, pratis, fontibus, aquis, montibus et cum omnibus rebus nobis pertinentibus, cum divisis, cum exitu et regressu, ut possideat eas Sanctus Emilianus in secula seculorum, amen.

Dedistis eciam mihi Lupo Alvari et suprascriptis meis hominibus, pro hoc cambio vos seniores Sancti Emiliani vineas quas habetis in Davaliellos, preter vineam quam dedit Fortunius Alvarez cum assensio beato Emiliano et preter unum collaceum quem habetis in Davaliellos, cum hereditate sua divisa.

1 Para la fecha ver la nota correspondiente al documento anterior.

355

1069 mayo 27 376 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán el monasterio

de Santo Tomás de Grañón con todas sus posesiones.

Becerro, fol. 76-76 vuelto (Gótico, fol. 40 vº.; Colección. núm. 208). Ed. Serrano, p. 203 204. núm. 196.

C. I. // De monasterio Sancti Thome in Grannione Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Sancius, gratia

Dei rex, sucensus Domini amore ac peccatorum meorum perterritus multitudine, concedo et confirmo ad honorem Sancti Emiliani presbi-teri patronis nostri et tibi abbati Blasconi, simulque cunctis fratribus tecum ibi Deo et sancto Emiliano servientibus, in confinio castri Grannioni monasterium reli//quiis Sancti Thome apostoli consecratum, cum omnia que ad eum pertinere videntur, ad integrum, cum terris, vineis, ortis, rivulis, pratis, arboribus, pascuis, montibus, cum exitu et regressu, et uno molino, cum suo linare, ad integritate, et est sub Gran-nione; de superiori parte, molino de Ama Nafarra; et in latus eius, terra de rege. Et dono vobis illa terra qui fuit de Gomiz Sagitero. Et ego Blasco abbati dedi ad illo Gomiz Sagitero pro confirmatione huius terre uno bove XIIII valente solidos.

Igitur quicquid post hec potueritis hedificare vel conparare aut ampliare in aliqua causa, firmum, ingenuum et valentem ab omni potestate regali vel principali per omne seculum possideatis. Qualiter adiutus precibus vestris merear elui ab omni mole flagiciorum et cum celicolis possidere gaudium infinitum, amen.

Si quis autem meorum filiorum, propinquorum vel extraneorum, hanc meam donationem disrumpere vel diminuere temtaverit, in primo sit ab omnipotenti Deo confusus et maledictus, et cum denomibus in inferni incendio per cuncta secula submersus, amen. Et pro retemta-tione a parte regis exsolvat III libras auri: et duplum.

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIIª.. VI kalendas iunias, regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius gratia ego Sancio rex in Pampi-lona, et congermanus meus Sancius rex in Castella.

Ego vero Sancius rex hec scripta legentem audivi et confirmavi et testes tradidi: Munnius episcopus confirmans, Furtunius episcopus con-firmans, sennor domno Marcelle confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Fortun San-chiz confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Enneco Lopez confirmans, sennor domno Orbita confirmans, sennor Garcia Lo-piz confirmans.

Ego Sancius scriptor et testes.

[1059-1069]1

El abad Pedro de San Millán da a Lope Alvarez de Atauri y su familia las heredades que tenian en Montalvo y Baños, exceptuados unos solares, a cambio de los palacios sitos en Montalvo, con sus pro-piedades.

Becerro, fol. 228-228 vuelto.

354

356

C. IIII. De Cannales et casa in Varea. // In nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei

Sancius rex, una cum uxore mee Placentie regine, amore divino con-puncti ac scelerum nostrorum numerositate recordati, sic facimus donationem pro remedium anime nostre ad atrium sanctissimi Emiliani patroni et tibi patri Blasio abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis ibi die noctuque Christo famulantium. Idcirco concedimus confirmamus ad atrium predicti confessoris illos cannales qui dicunt de Vadolongo, in fine insula de Varea, de una parte in alia, ad integritate. Similiter domum unam sitam de sursum villam, cui omnes noscunt antiqua esse labore, nomine Sancti Petri, ad possidendam mansionem habeatis. Et illo frater nomine dompno Belasio, cum suo filio vel de eius filios, iure perpetuo, ienuos confirmo ad Sancti Emiliani in officio piscamina. Et illa terra qui est deorsum parte de Varea, iuxta via que vadit ad Sancti Martini de sursum parte, et fuit de dompno Gomiz de Ruego, filio de domna Sancia, similiter confirmamus.

Si quis autem nostrorum filiorum propinquorum aut extraneorum regum, principum vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem et confirmationem mutare vel disrumpere voluerit, sit a Domino Do-minorum maledictus et a consorcio christianorum separatus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Insuper a parte regali pariet quinque libras auri; et ad regula, duplum.

Facta carta donationis era Mª. Cª. VIIIª., Vº . kalendas marci. Ego igitur Sancio rex et coniux mea dominante Pampilona, qui hec

fieri iussimus et manibus nostris signos iniecimus (signos) et testes ad roborandum tradimus: Raimundus frater meus testis, Armesilda et dompna Maior germanas regis testes, Munnio episcopus confirmans, Blasius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confirmans, Alvarus abba confirmans, sennor domno Marcelle confirmans, senior Furtun Azenariz confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Petri Garceiz confirmans, sennor Lope Momez confirmans.

357

CC.L.III. De monasterio Sancti Tome in Ripa Vellosa et de Cuar-tango et de casatos in Varrio et Tolmantos.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem inutilis et omnium anteccessorum meorum infima, Christi tamen ancilla domna Leguntia, promto corde sinceraque mente ac spontanea voluntate, offe-ro corpus et anima mea in atrium almi Dei confessoris Emiliani presbi-teri, in manus domni mei et patroni Blasconi abbati, coram presentibus fratribus, simulque et quod et dominio seculari mihi facultas a Deo concessa est, offero ad atrium predicti Dei confessoris meum proprium monaste//rium reliquias ferente Sancti Tome apostoli, in locum quod dicitur Ripa Vellosa, cum divisa et orto et una terra super illa defesa et duas vineas, una ex his in Petra Foratata, et alia vinea de Gutier et alias duas vineas, iuxta Sancti Christofori, et uno ero iuxta via qui pergit ad Alava. Alia terra iuxta fonte et dedit senior Alvaro Gonzalvez de Ripa Bellosa. Alia terra in Targas. Et alium monasterium in Quartango, quod dicitur Lupudiano medietate, cum terris, ortis et pomariis et sua divisa. Et in Nave de Albura IIIIor, casas et sua divisa, et medio molino et linare et hominibus, cum hereditate. In varrio de Berveia quinque ca-satos populatos, cum terris, vineis, ortis, linares, exitu et regressu, libero, et divisa. In Tolmantos, duos casatos populatos et uno solare, cum terris, vineis, exitu et regressu, libero, et divisa. In omnibus locis predictis libertate erit sana tam de homicidiis quam de forniciis et absque regali saionia. Omnia hec predicta ego domna Legundia compa-ravi a domna Goto Rodriz, postque parte monasterii maneat confir-matas in Sancti Emiliani, per secula infinita, amen. Senior Harramelli Gondessalviz et Sennor Scemeno Gonzalviz et Sennor Monnio Alvarez et Sennor Gonzalvo Harrameli fidiatores.

Si quis vero super meam offertionem, tam de meis consanguineis quam extraneis, iudici propulsator extiterit, aut retemtu fecerit, sit a Domino Deo maledictus et anathematizatus atque excomunicatus, cum

1070 febrero 25 377

Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán los cañales de Vadoluengo, cercanos a la isla de Barea, y una casa situada en esta villa.

Becerro, fol. 49-49 vuelto (Gótico, fol. 49; Colección, núm. 210). Ed. Serrano, p. 205-206, núm. 198.

1070 mayo 23 378 Doña Leguntia ofrece a San Millán el monasterio de Santo Tomás

de Ribavellosa con sus posesiones, el monasterio de Lupudiano, sito en Cuartango, con sus divisas, cuatro casas en Nave de Albura y otros bienes.

Becerro, fol. 169 vuelto-170 (Gótico, fol. 61; Colección, núm. 212). Ed. Llorente, Noticias, III, 400. Ed. Serrano, p. 206, núm. 199.

358

diabolo et Iudas traditore in inferno penas eternas sustineat luiturus, amen. Et a parte regale conferat quatuor libras auri. Et quod re-temptatum ad regula duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIª., X kalendas iunias, feria Iª., regnante Sancio rex in Pampilona et Alava.

Ego igitur domna Leguntia, qui hunc testamentum scribere feci in Sancto Emiliano, relegente audivi manu mea signum (signo) depinxi et testes ad roborandum subscripsi.

Ego igitur Sancio rex huic promisssioni interfui, subscripsi et confir-mavi, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Enneco Furtunionis confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Lope Blascoz confirmans, sennor Gundissalvo Nunniz confirmans, sennor Fortun Iohannes confirmans, sennor Kideri Kideriz confirmans, sennor Enneco Azenariz confirmans.

Munnio scripsit.

CC XXX. V. De casa in Montania de iuso et de casas in Bozo et de terra in Busto Retondo.

Sub nomine Christi. Ego igitur Alvaro, fratre de Montania de iuso, spontanea mea voluntate, pro remedium anime mee, dono ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi abbati Blasio, // cum ceteris monachis, uno solare cum sua era ad casas faciendum in Montania de iuso, et abui comparato illo solare de Alvaro Alvarez in XX t i. IIos solidos et medio; et una terra ad illa ponte de Sancta Maria, iuxta serna de abbate domno Falcone de Sancia Maria de Cassera. Et una vinea ad Sancta Cruce. Et post obitum meum de mobile mea pertinentia medietate inquirite ad integritate.

359

Quod si aliquis homo hanc meam donationem disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et a parte regale solvat duas libras auri; et quod retemptu, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIª., IIª. feria, VIIII kalendas iunias, Ego Aivaro, qui hoc dedi, testes ad confirmandum tradidi: Alvaro

confirmans. Dominico suo germano confirmans, Gotin confirmans, Tello Ovecoz confirmans, Didaco Fortuniz confirmans, Oveco Monnioz testis.

1070 septiembre 21 380 El converso Munio se entrega a San Millán, aportando dos vinas, dos

tierras y la mitad de un molino.

Becerro, fol. 10 (Gótico, fol. 121; Colección, núm. 215).

De vineis albergariae. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Munio conversu,

mea sana et integra voluntate, offero corpus et animam ad atrium Sancti Emiliani in manus Blasconi abbati et presentibus fratribus, cum duabus vineis: ex his una in loco quod est via Cordovin; et alia vinea, in Lombo. Et duas terras, una in illo valle: de ima parte, terra de Sancio Enneco; de alia parte, terra de Ionti; et alia in illo Iulacar. Et medie-tatem de illo molino qui est in introitu Ville Gundissalvo, quem ego medipse feci. Tali eas offerens ordini ut quamdiu vivens fuero corpore, cum illis serviam Deo et Sancto Emiliano, abbati et fratribus omnibus. Et post obitum meum, deserviant in Sancti Emiliani porta peregrinis omnibus advenientibus illas duas predictas vineas, cum mea cupa et duas terras et de molino mediatem, sint a me offertas in Sancti Emiliani per omnia secula, amen.

Si quis vero ex abbatibus seu ex fratribus hanc meam donationem alio quo vis loco vel homini prestando alienaverint, sit a Domino Deo omnipotenti excomunicatus, et cetu christianorum seclusus, cum demonibus eternas penas sustineat luiturus, in secula omnia, amen.

Facta carta donationis seu offertionis sub era Mª. Cª. VIIIª., feria IIIª., XI kalendas octobris, luna XI.

Munio exaravit in Christo.

1070 mayo 24 379 Alvaro, fratre de Montañana, da a San Millán un solar con su era

para hacer una casa en Montañana. Añade una tierra y una villa.

Becerro, fol. 157 vuelto-158 (Gótico. fol. 67; Colección, núm. 213). Noticia en Serrano. p. 316 núm. 9.

360

C. XX. VI De villula Mendico et varrio Scemenurri, iuxta Zofiuri Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego humilis et omnium

antecessorum meorum infimus, ac tamen gratia Dei Sancius rex, superni regis nutu, cum proprio mentis affectu, placens aninoque delectans, ob Sancti Spiritus revelacionem, toto corde et spontanea voluntate, dono et confirmo villulam cui dicitur Mendicu, que est sita inter Nafarruri et Padulella, ac varriolo Scemenurri sibi pertinenti, cum domibus, agris, duobusque molinis, ortis, linares, cum sautis singulis et flumen, cum exitu et regressu, et pascuis determinatis, in atrium sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi patre spirituali domno Blasio abbati ceterisque fratribus tecum ibi Deum sub norma beati Benedicti servientibus, presentibus ac succedentibus, ut pro intercessione vestra et omnium sanctorum, lotus a sordibus peccatorum, letus merear posses-sor esse regna celorum et in dextera Dei perfrui regna polorum locuple-tatum, amen.

Si quis autem, quod fieri minime credo, hanc meam donationem in aliquo conatus fuerit, disrumpere, filiis aut neptis sive aliqua sobrogata persona, sit a cetu christianorum confusus, et in presenti binas careat lucernas, postque averni non evadat penas. Et in fisco regali septem aureas exsolvat libras; et quod retemtatum ad regula, duplatum.

Facta carta sub era Mª. Cª. VIIIª., idus novenbris, regnante Domino nostro Ihesu Christo et ego Sancius rex sub eius imperio in Pampilona, in Naiera et Berrocia.

Ego Sancio rex, qui hanc donatione confirmavi, signum (signo) feci et testibus tradidi: Re//mundus frater meus confirmans, Ermesilda germana mea confirmans, Blasius episcopus confirmans, Munnius epis-copus confirmans, Didacus abba confirmans, Alvarus abba confirmans,

sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Fortun Lopiz confirmans, sennor Eximino Furtunionis confirmans, sennor Fortun Garceiz confir-

mans, sennor Fortun Scemenones confirmans, sennor Enneco Sanchiz.

361

Alia carta Sancti Micaelis. Sub nomine sancte et individue Trinitatis. Ego quidem sennior

Azenari Garceiz, divino amore succesus ac flagiciorum meorum recor-datus, idcirco pro me anime remedio, concedo et confirmo ab honore et atrio Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi presenti Blasio abbati, ceterisque monachis ibi Deo servientibus, in villa nomine Grannione monasterium quod dicitur Sancti Michael, cum tota sua populatione, et ingenua semper atque absoluta, per populare, et secula cuncta. Et alium monasterium in eodem territorio, quod vocatur Sancti Tome apostoli, cum terris, vineis, ortis, molinis, pratis, arboribus, pomi-feris, arearum salinis, egressu et regressu in pascuis. Et de illo rivulo qui aqua ducit ad villa, suam partem de aqua cotidie quantam per foramen unius manualis mole potest transire, et in sabatis diebus totam que in rivulo fuerit, et in feria IIIª. quintam partem illius aque. Hec omnia cum omni genuitate, sicut ego de domno meo Sancio rege comparatis et roboratis tenui, offero et concedo ad atrium predicti Emiliani presbi-teri, per omnia secula, amen.

Si quis vero ex meis propinquis vel extraneis, regibus, comitis, potestatibus aut quilibet homo, hanc meam donationem in aliquo conturbare disrumpere voluerit, in primitus sit a Domino Ihesu Christo maledictus et confusus, oratio eius sit in peccatum, demumque cum Iudas traditore et cum diabolos in inferno sit mancipatus, amen. Insu-per a regale parte exsolvat decem auri libras; et quod retemtu ad regula, duplatum.

Facta carta XVIIIº. kalendas ianuarii, era Mª. Cª. VIIIª., feria IIIª., regnante Sancius rex in Pampilona et in Naiera.

Ego igitur senior Azenari Garceiz, qui hanc cartam iusi fieri, ad roborandum tradidi: Munnio episcopus confirmans, Belasius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confirmans, sennor domno Marcelle confirmans, sennor Furtun Azenariz confirmans, sennor Eximino Aze-nariz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Enneco Lopiz confirmans, sennor Lope Ennecones confirmans, sennor Enneco Azenariz confirmans.

1070 noviembre 13 381 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán la granja de

Mendicu, entre Casalarreina y Paduleja, con sus términos y dependen-cias.

Becerro, fol. 57-57 vuelto (Gótico, fol. 56; Colección, núm. 218). Ed. Serrano, p, 207-208, núm. 200.

1070 diciembre 15 382 El señor Aznar Garcéiz da a San Millán los monasterios de San

Miguel y Santo Tomás, sitos en Grañón, con todo sus bienes.

Becerro, fol. 76 (Colección, núm. 219). Ed. Serrano, p. 201-202, núm. 194, con fecha 1068.

362

1070 3«H Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, declara ingenuo a don Andrés,

su mujer e hijos, con todas sus posesiones que tenía en Nájera y Alesanco.

San Millán. (Gótico, fol. 137: Colección, núm. 217) (C). Ed. Serrano, p. 208, núm. 200 bis, siguiendo C.

In nomine triplo, simplo, divino. Hoc est privilegio de solutionis quam ego Sancius rex et uxor mea Placentia regina, libenti animo adque spontanea voluntate, facimus tibi domno Andres, propter tuum fidele servitium bonum quod mihi fecisti. Solvimus te et uxorem tuam et filios filiorum tuorum, per secula seculorum amen, tam in Nagara quam in Alesanco, cum tuo pertinente, sive vineas sive terras, vel ubicumque potueritis comparare et ubi habes comparatum in tota mea terra et in toto meo termino, potestatem habeas. Et sic tibi absolvo sine sigillo et ulla facendera et sine fornicio et sine omicidio et sine ullo foro malo, tu et uxor tua et filii filiorum tuorum usque in perpetuum.

Si quis hunc meum testamentum vel scriptionem disrumpere vo-luerit, fiat a Domino Deo maledictus et confusus et anatematizatus, insuper cum Iuda traditore habeat portionem in inferno inferiori, amen.

Facta carta in Nagara absolutionis et roborationis in era Mª. Cª. VIIIª., die Vª. feria, regnante Sancio rege in Pampilona et in Nagara. Blasius episcopus in Irunia confirmans, Munnius episcopus in Nagara confirmans, Furtunius episcopus Alavensis confirmans, senior Enneco Lopez dominans Nagaram confirmans, senior Fortun Lopez in Puni-castro testis, senior Fortun Azenarez in Funes testis, senior Enneco Azenarez in Tubia testis, sennior Garcia Lhoarrez, prepositus in palatio regis, testis, senior Enneco Azenariz testis, senior Fortun Sangiz maiordompnus testis, senior Petro Garceiz armiger regis testis, senior Lope Sangiz stabularius testis, senior Lope Momiz votecarius testis, senior Sancio Azenariz pincernarius testis.

Ego Sancius rex, qui hanc scripturam fieri iussi, manu mea signo (signo) et confirmo.

Sancius, regis scriba, notavit et signavit (signo).

363

VI. De baccariza de Losiella. Sub nomine Christi. Titulum Sancti Emiliani, Blasio abba. Transactis temporibus, in diebus de regis Sancii Garsia, contigit ut

armenta Sancti Emiliani sederunt in Losellas. Et venerunt illos de Pazongis et fregerunt tugurium et proiecerunt baccis // de illa baccariza. Deinde fecerunt querimonia illis de Sancti Emiliani ad Santio rex, cum sua carta. Et Sancio rex per hoc accepit XVI baccis de Pazongis. Et iussit rex, sicut prius fuit baccariza genua ad baccis de Sancti Emiliani, ita firmavit ut per omnia secula licenciam habeant pascendi armenta de Sancti Emiliani.

Inter hec fuit altercacio inter homines de Pazongis. Quibusdam ex illis dixerunt ad suos "per vim ibimus ad illo ganato, quia scimus ut ganato de Sancti Emiliani in Losellas debet sedere". Et iuraverunt de Pazongias Ianiz et Belasio Sanchez ut per directum armenta Sancti Emiliani in Losellas debent sedere.

Et ego Sancius rex iubeo ad honorem Sancti Emiliani, cauto re-tentu, firmare sicut tugurii regis ita Sancti Emiliani ad parte regis componatur fiscale, et quod perditum, ad monasterium duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIª., regnante Sanctio rex in Naiera et Pampilonia, Raimundus frater meus testis, Ermesenda germana mea testis, Munnius episcopus testis, Blasius episcopus testis, senior dompno Marcelle testis, senior Fortun Azenariz testis, senior Scemeno Garceiz testis, senior Fortun Garceiz testis, senior Lupe Furtunionis testis, senior Lope Momez testis.

1070 384 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, reconoce el derecho del

monasterio de San Millán a pastar sus rebaños en Losillas, igual que los del rey, condenando a los de Pazuengos.

Becerro, fol. 4 vuelto-5 (Gótico, fol. 105 vº.; Colección, núm. 217). Ed. Serrano, p. 209-210, núm. 201.

364

1070 385 Caruto de Cupo da a San Clemente una villa sita en Celadilla y una

tierra en Fuente Serán.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1070 386 Muño Beilaz de Ribarredonda da a San Clemente una tierra en Paúl.

Becerro, fol. 142 vuelto.

1070 387 Oro Bellito, mujer de Nuño Alvarez de Cascajares, da a San

Clemente una tierra sita en Rodinella.

Becerro, fol. 142 vuelto-143.

Ego Oro Bellito, uxor de Nunnu Alvarez de Cascaiares, trado // una terra in Rodinella, latus terra de Galindo de Posatas; de alia pars, de ipso Galindo.

Era Mª Cª. VIIIª.

365

1070 388 Bela Téllez ofrece a San Millán los casatos que poseía en

Nogueruela, con sus casas y heredades.

Becerro, fol. 62-62 vuelto (Gótico, fol. 84; Colección, núm. 214). Ed. Serrano, p. 210, núm. 202.

Ego Caruto de Cupo trado una vinea in Cellatiella, latus terra de Posata; et una terra in Fonte Serane, latus terra de Egga Vita; de alia pars, Sarrazini Ferrandez.

Era Mª. Cª. VIIIª.

Ego Monnio Beilaz de Ripa Retunda trado una terra in Padul, latus de terra de Caruto de Cupo; de alia pars, Beila Blascoz.

Era Mª. Cª. VIIIª.

C. XXX. II. De collazos in Nokeruela et de monasterio Sancti Michael in Villa Farta.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Beila Telliz, desiderio et amore Christi succensus, placens mihi, promto corde, concedo et confirmo ab honorem Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi, et tibi presenti Blasio abbati, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, pro animas de meas ger//manas domna Urraca et domna Legundia atque pro me, ut a Domino mercedem recipiam, illos collazos que ad nos pertinent in Nokeruela, cum casas et hereditate et divisa, cum exitus et introitus, et cum quantum ad nos pertinet in ipsa villa, ad integritate sit in Sancti Emiliani, per omnia secula, amen.

Si quis autem ex meis propinquis aut extraneis, vel quilibet homo, hanc meam offertionem in aliquo demere aut disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus et confufus, et cum Iudas traditore et demo-nibus in inferno mancipatus, amen. Insuper ad regis terre persolvat quinque libras auri; et duplum ad regula.

Ego igitur senior Veila Teiliz, qui hec dedi, testes ad roborandum tradidi: Sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Furtun Azenariz confirmans, sennor Lope Furtunionis confirmans, sennor Garsia Sanchiz confirmans.

Sancius rex in Pampilona et in Naiera inperante. Facta carta in era Mª. Cª. VIIIª.

1070 389 Martín y su mujer Muña de Cupo dan a San Clemente una tierra sita

en Linares de Posadas. Y Oveco de Posadas da otra tierra, sita en Arenas.

Becerro, fol. 143.

Ego Martino et uxor mea Munnia de Cupo tradimus una terra in Linares de Posatas, latus terra de Feles Gonzalvez; de alia pars, Beila Gonzalvez.

Et ego Oveco de Posatas trado una terra in Arenas, latus terra de Annaia Menezo de Cascaggares.

Era Mª. Cª. VIIIª.

CC. LXXX. III. De palacios in Corritiz et in Corniquiz, iusta mare. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Enneco

Lopez et uxor mea Totadomna donamus pro anima de filio nostro Sancio Ennecones in Bizcahia collazos et hereditates; id est in Gorritiz illos palacios de Madariaga, cum omni pertinentia, terras et mazanares de illos salices de Urreguenna iuso, cum omni pertinentia. In Vertan-dona, nostra ratione. Et in Catoica, nostra ratione. Et in Gondorso, nostra ratione, in omnibus locis predictis ad integritate serviant ad baselica Sancti Emiliani.

Si quis ex nostris propinquis vel quilibet homo hanc nostram dona-tionem disrumpere voluerit, sit a Domino Ihesu Christo maledictus et confusus, et ad regali parte persolvat duas libras auri; et duplum, ad regula.

367

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIª. Filios nostros // Lope Ennecones et Garcia Ennecones et Galindo

Ennecones testes et confirmantes.

C. XI. De monasterio Sanctae Mariae de Resa. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego humilis et omnium

antecessorum meorum infimus ac tamen gratia Dei condonante Sancius rex, superni regis nutu, et uxoris mee Placencia regine, prebendo assensu, cum proprio mentis affectu, placens nobis atque cordibus totis delectans ob Sancti Spiritus revelationem, totis mentis et spontanea voluntatibus, donamus et confirmamus unum monasterium, iuxta Iberum fluvium, in exitu Rese potenti vicu, reliquias ferente alme Dei genitricis Marie, cum exitu et regressu, cum vineis et ortis et quicquid ad eum pertinuit vel pertinere debebit, cum tota integritate et inge-nuitate, offerimus in atrium sanctissimi Emiliani presbiteri et confesso-ris Christi et tibi patri spirituali Blasio abbati, ceterisque fratribus ibi Deo servientibus, ut pro vestra exoratione et sanctissimi Emiliani inter-cessione, loci a sordibus peccatorum mereamur, et possessores fieri regni celorum, amen.

Si quis vero ex vestris proienie vel extraneis hanc nostram dona-tionem conaverit in quolibet disrumpere, sit a cetu christianorum confusus et a Christi comunione alienus, postque // averni cum Iuda proditore eternas non evadat penas, amen. Hac tantum a regali parte solvat decem libras auri.

Facta carta donationis sub era Mª. Cª. VIIIIª, feria Iª., XII kalendas decembris.

Ego igitur Sancio rex et coniux mea Plazencia regina, qui hanc cartam confirmamus e manibus nostris signos (signos) inpressimus et

1070 390 El señor Iñigo López y su mujer Totadona dan a San Millán los

collazos y heredades que tenían en Gorrítiz, los palacios de Madariaga y otros bienes en Urrequeña, Bertandona, Gatica y Gorrondo.

Becerro, fol. 186 vuelto-187 (Gótico, fol. 62: Colección, núm. 211). Ed. Llorente, III. 403. Ed. Serrano, p. 210-211, núm. 203.

1071 noviembre 20 391 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, agrega a San Millán el monas-

terio de Santa María, cercano a Resa, declarándolo ingenuo y de libre disposición.

Becerro, fol. 51 vuelto-52 (Gótico, fol. 36; Colección, núm. 221). Ed. Serrano, p. 211-212, núm. 204.

366

368

testes ad roborandum tradimus: Regimundus frater meus confirmans Eximina et Ermesilda et domna Maior germanas meas confirmantes, Munnius episcopus confirmans, Blasius episcopus confirmans, Fortunius episcopus confirmans, Alvarus abba confirmans, sennor domno Marcelle confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor Petro Garceiz confirmans, sennor Lope Momez confirmans.

Munnius scriba testis.

1071 diciembre 12 392 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán la villa de

Villar, sita cerca de Manzanares, en los confines de Nájera, con sus habitantes y términos.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 13. original, muy mal conservado. Becerro, fol. 46 vuelto 4 7 (Gótico, fo. 34; Colección, núm. 222). Ed. Serrano, p. 212-213, núm. 205.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filius et ex ambobus Spiritus Sancti. Ego igitur Sancius, gratia Dei rex, Domini nostri Ihesu Christi inspirante clementia, pro mee anime remedio et scelerum meorum ablutio, offero ad atrium almi Dei confessoris Emi-liani presbiteri et tibi patri spirituali Blasconi abbati cum ceteris fra-tribus tecum una pariter sub regula beati Benedicti iugum Christi por-tantibus, unam villam iuxta vicum Mazanare, sitam in confinio Naggera civitate?, antiquo nomine Villare dictum, ad omni integritate, cum hominibus terris, vineis, ortis, pomariis, cum exitu et regressu et pascuis, determinatis et montibus ac defesis. Id est ab strata que ad Sanctum pergit Emilianum ad ribulum Lapaci, postque ad basilicam Sancte Theodosie, deinde per viam que pergit ad ribulum Cironie, usque ad lumbum Carcaretum. Et pro eandem viam usque ad Capiteolum super Nafarruri, et Nafarruri intus sedendo usque lumbo Acuto. De eodem vero lumbo ad Fonte Lubrica, deinde ad viam Latronis, cum usu antiquo et tenori definito, id est ab introitu marci usque medietate mensis octubri pecus quod repertum fuerit super stratam que ad Sancti

369

Emiliani pergit basilicam pascendi causa in omnibus feriatis diebus quibus a labore humano quiescunt populi, de vobes, bacceis, caballis, equis, mulis, asinis, per singulis his animalis singulis co[ ]ntu reddan-tur argenzatis. Et de unaquaque ovium grege, mactetur aries unus. Et in porcorum grege, erit decimatio. In montana quoque defesa, quicumque carrum intromiserit, quamvis per arida ligna, quinque solidos reddat. Pro asinum, mulum, equm, equam carrigatis ex ligna, per singula capita. IIII argentorum reddat. Hominem vero carrigatum ex ligna, unum argentum reddat. Et pro incisione arboris quisque in radice, in teloneo V solidos reddat custodi. In pastu quoque porcorum furtive, decimatio erit tam de advenis quam de indigenis terre. Et domini qui? sint seden-tibus in predictum terminum, pascuum habeant per diem ubi eis fuerit undique prosperum, et nullius inpedientis obstaculum [ ]rum redeant domini propium Precipimus [ ] firmam genuitatem de goardia et de castellera et de omni servicio et obpressione que usque hodie habitantes in ea fecerunt a parte regum et potestatum [ ] et in secula seculorum, amen. Eoque modo ut si quis ex habitantibus in ipsam villam contemserit beatissimo Emiliano deservire, et perrexerit ad alterius habitacionem, militum aut rusticum, precipuo ut careat here-ditatem et domum et movilem totum quam istam villam possedit, cum omnibus movilibus et inmovilibus quicquid ad eandem villam pertinet vel aliquando pertinuisse dinoscitur, quemadmodum in meo iure re-temtam retinui, cum eodem usu ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri deservire mandare curavi. Hunc vero et reliquum meum donatum firmum maneat et inconvulsum omne per evum, amen.

Si quis verum ex meis propinquis, regum, principum, comitum, [ ] hunc meum munus donativum in quolibet violator extiterit, que pro remedio anime mee Deo et sancto Emiliano conventu et tibi Blas-coni abbati concessi, stabilivi et afirmavi, in aliquo conatur fuerit ipso sancto atrio calumniam inferre, demutur de terra vivencium, separetur a consorcio patriarcharum vel omniumque sanctorum, careat in fronte utrusque lucernas, sit alienatus a Christi communione vel a cetu omnium christianorum, et anatemate perculsus cum Iuda traditore in inferni voragine dimersus, et cum demonibus eterno igni mancipatus penas eternas sustineat luiturus, per infinita secula, amen. Donativum tamen meum firmum maneat, eternum, amen. Exsolbatque regi tem-porali quod est privilegii fiscali quinque talenta auri; atriique Emiliani presbiteri sancti quod retemtaverit, conferat duppli, atque hec scripture tenorem in omnibus obtineat firmitas roborem.

Facta carta donacionis huic villule in era Tª. Cª. VIIIIª., II idus

370

decembris, regnante ego Sancio rex sub gratia Domini nostri Ihesu Chris-ti in Pampilona et in Nagera et .Alaba, et Sancius rex congermanus meus in Castella, et Sancio Ranimiriz in Aragone regnante.

Ego Sancius rex, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et sic testis ad roborandum tradidi.

(Columna A): Regimirus frater eius confirmans. Ermesilda germana eius confirmans. Eximina germana eius confirmans.

(Columna B): Nunnius episcopus confirmans, Blasius episcopus confirmans, Fortunius episcopus confirmans.

(Columna C): senior Eximino Azenariz confirmans, senior Fortun Azenariz confirmans, senior Eximino Garceiz confirmans.

(Columna D ) : senior Enneco Lopez confirmans, senior Enneco Sangiz confirmans, senior Lope Lomez confirmans.

Et ex palacii regis omni creatione tam maiores quam minores huic testes et confirmantes sunt.

1071 393 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da al presbítero Muño el

monasterio de Santa María de Yermo, en el río Cárdenas.

Becerro, fol. 5 vuelto.

VIII. De libertate Sancte Marie de Germo. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est carta concessionis et

confirmationis quam ego Sancius, gratia Dei rex, facio tibi Nunnoni presbitero ad honorem scilicet sanctissime Dei genitricis perpetueque Virginis Marie, monasterium in rivulo Cardinis fundatum, iuxta alterum monasterium Sancti Sebastiani, qualiter valeas in eodem monasterio absque penuria vivere, tu et qui tibi in eodem monasterio successor extiterit, Concedens igitur licenciam tribuo in exitu domus illius et infra ex utraque sursum adque deorsum dextera levaque quodcumque operari et rumpere potueris atque volueris liberam habeas facultatem. Similiter et pastu peccorum, armentorum, iumentorum que ubicumque volueris in mei regni confinio, et in propinquitatis ipsius rivuli termino per vallium, montium, colliumque quod vico Matrici, Tuvie. Pazogique circumquaque adiacet, absque ullius refrenationis obstaculo licenciose pascas, ab hinc tu et qui ibidem habitator extiterit, per secula infinita, amen.

371

Si quis tamen in hunc meum donativum irruptionem fecerit, sit a Domino Deo maledictus et anatematizatus, et cum Iuda in inferno inferiori dampnatus, penas eternas sustineat luiturus, amen. Et insuper pariat cauto quinque libras auri. Et quantum intulerit dampnum, cum duplo conferat Sancto Emiliano.

Regnante predicto Sancio rege in Pampilona et Alava, et sub eius imperio Sennor Fortun Garceiz dominans Matrice.

Ego Sancius, qui hoc testamentum exarare mandavi, testes ad robo-randum subscribere iussi: Munnius episcopus confirmans, Petrus abbas confirmans, Alvarus abbas confirmans, senior Azenar Sanchez domi-nator Naierae confirmans, sennor Fortun Sanchez dominator Tuvie confirmans, sennor Lope Sanchez maiordompnus confirmans, sennor Azenar Belaschez confirmans, Munnio Azenariz testis, Didaco Bassalli testis, Fortis et Munno testes, Azenarius sagitarius confirmans, Sancius exarator testis, era Mª. CCª. VIIIIª.

1071 394 Don Albino, Anayaz, Gómez Anayaz, doña Auro Bellito y Fortún

Blascoz dan a San Millán las porciones que tenían en Ayuelas.

Becerro, fol. 160 vuelto (Gótico, fol. 89 vº.; Colección, núm. 220). Noticia en Serrano, p. 316, núm 10.

CC. X'. De divisa in Corcio et de serna et vineas in Ratezella et quantum habui in Faiolas ad integritate, et de divisione regno.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur domno Albino et Annaiaz et Gomiz Annaiaz et domna Auro Bellito et meo filio Fortun Blascoz, placens nobis spontanea voluntate una concordia, pro anima-bus nostris remedium, concedimus et confirmamus ab honore et atrio Sancti Emiliani presbiteri et tibi domno Blasio abbati, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, in Faiolas et in varrio de Coreggo de abbate Vita nostras porciones, cum divisa, pratis, pascuis, montibus, fontes, molendinis, cum exitus et introitus, ad integritate.

Si quis autem ex nostris propinquis vel extraneis aut quilibet homo hanc nostram donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Domino Ihesu Christo maledictus et excomunicatus, et cum Iudas traditore sortitus, amen. Insuper a parte regali persolvat duo talenta auri; et duplo ad regula.

372

Nos omnes, qui hec dedimus testes in roboratione tradimus: Domi-nico Gutiz test, Didaco Monioz testis, Lazino Monnioz testis. Dominico Lizengez testis, Beila Didaz de Faiolas testis, Tello Monnioz testis Annaia Bravogez de Portella testis.

Facta carta in era Mª. Cª. VIIIIª, Sancio Fredinandez rex in Castel-la, Eximino Furtuniones in Pontecurvo.

1071 395 Tello Carrero da a San Millán dos tierras y dos viñas situadas en

Cordobín

Becerro, fol. 44.

1072 febrero 22 396 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, dona a García de Muro el

monasterio de San Cristóbal de Garinduán y sus términos.

Becerro, fol. 197 vuelto (Gótico; fol. 37 vº.; Colección, núm. 224). Ed. Serrano, p. 213-214, núm. 206.

CCC. II. De monasterio Sancti Christofori, iuxta Scalivia. In nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gratia Dei Sancius

rex, una cum uxor mea Placentia, nutu Dei regina, nullius cogentis imperio nec suadentis ingenio, set propria atque spontanea voluntate, facimus tibi domno Garsea de Muro hanc cartam donationis de illo monasterio Sancto Christoforo de Garinduang, cum tota sua here-ditatem que ad eum pertinet, terris, vineis, molendinis, exitus et introitus et termino, id est de illo termino de Variang usque illos ar-

373

bores de carrera, deinde usque illo orto, et de orto usque ad termino de Muro. Insuper concedimus tibi talem genuitatem et potestatem, ut quicquid dederint vivis aut pro defunctis, vel potueris aucmentare et conparare a parte monasterio in villa Muro et in Muruarent, liber et firmiter habeas, et absque homicidio et pacto, et nullus saionis rex habeat ibi ingressio. Et tali tenore ut in vita tua teneas, et post obitum tuum sit iure perpetuo in Sancti Emiliani firmati, per cuncta secula, amen.

Si quis autem ex nostris successoribus, propinquorum vel extra-neorum, hanc nostram scriptam inquietare vel disrumpere in aliquo voluerit, sit maledictus et excomunicatus vel cum diabolos habeat por-tionem in inferno inferiori, amen. Et a parte regale exsolvat quinque libras auri; et retemptum ad regula, duplatum.

Ego igitur gratia Dei Sancius rex, qui hanc carta fieri iussi, testes ad roborandum tradidi: Belasius episcopus Eruniense confirmans, Munius episcopus Calagorritanus confirmans, sennor Enneco Lopez confirmans,

sennor Garsea Furtunionis confirmans, sennor Enneco Azenariz con-firmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Scemeno Azenariz confirmans, sennor Scemeno Garceiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz armiger confirmans, sennor Fortun Garceiz escanciano confir-mans.

Facta carta in era Mª. Cª. Xª., VIIIº, kalendas marcias.

1072abrU 25 397 El infante Ramiro, hijo de los reyes García de Nájera y Estefanía,

dona a San Millán la propiedad de Lera, a excepción de un parral.

Becerro, fol. 51 (Gótico, fol. 35: Colección, núm. 225). Ed. Serrano, p. 215, núm. 207.

C. V I I I I . De casas cum hereditate in Leza. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est pre scriptio dona-

tionis quam ego Ranimirus, regis Garsie et Stefanie regine filius, iussi fieri, nullius cogentis imperio, nec suadentis ingenio, sed propria et spontanea voluntate, ad honorem Dei et sanctissimi Emiliani presbiteri et confessoris, pro remedio anime mee seu requie parentum meorum.

De Cordovin et Azofra. Ego Tello Carrero dono duas terras et duas vineas. Una terra latus

vinea de Iello; alia terra in prato super Cordovin. Et una vinea in Ripa Bellite, iuxta Monnio Didaz. Alia vinea in Arenas

Era Mª. C. VIIIIª.

concedo ab omni integritate illam hereditatem quam tradidit michi Garcia Aquilo in Leza in profiliatione, tam casas quam terras, vineas, ortos, molinos, preter unum parrale quod ei redidi. Post mortem suam, sit parrale de Sancto Emiliano.

Si quis autem regum vel principum aut meorum propinquorum vel extraneorum hanc meam donationem disrumpere voluerit, sit male-dictus et confusus, et cum Iuda traditore in inferno inferiori perpe-tualiter damnatus, et pro retemptu ad regalem partem pariat quinque libras auri; et duplum ad regulam.

Facta carta in era Mª. Cª. Xª., VIIº. kalendas may, regnante rege Sancio in Pampilona et in Naiara et Alava, Monnius episcopus Naia-rensis confirmans, Belasius episcopus in Pampilona confirmans, Fortu-nius episcopus in Alava confirmans.

1072 julio 27 398 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, confirma el monasterio de

Santa Maria, cercano a Villa de Torre, al monasterio de San Millán.

Becerro, fol. 17-17 vuelto.

XX. VIIII. De confirmatione huius monasterii. Sub Christi nomine. Ego Sancius rex, inspirante Domini clementia,

pro mee anime remedio et scelerum meorum ablutione, ita confirmo hoc monasterio Sancte Marie ad honorem Sancti Emiliani et tibi Blasio abbati, cum ceteris fratribus, ut sicut superius in ista resonat pagina1, ita sit firmum, per in infinita secula, amen. Et si in aliquo tempore habuit monasterium istum aliquod pactum pravum, aut fueros malos, ego Sancius rex mando ut sit ingenuum et absolutum, et ab omni potestate principum vel rusticorum sit semper liberum.

Si quis vero post meum decessum in aliquo retemptationem facere presumpserit, condempnacionibus prescriptis particeps effectus, cum demonibus penas inferni sustineat in perpetuum, amen. Et ad partem regis exsolvat duas libras auri; et ad monasterium, duplum.

Facta carta confirmatio testamenti sub era Mª. Cª. Xª., VIª. ka-lendas augusti.

Ego Sancius rex, qui hoc testamentum fieri iussi, manu mea signum

(signo) feci et testes ad roborandum inieci: Raimundus frater regis confirmans, Ermisilda germana regis confirmans, Eximina germana regis confirmans, Munnius episcopus confirmans, Blasius episcopus confir-mans, Fortu//nius episcopus confirmans, senior Eximino Azenarez confirmans, sennor Fortun Azenarez confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Garcia Lufarez confirmans.

CC. L X X X . De monasterio Sancti Martini de Ihurrieta partis Bizcaha.

In nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem gratia Dei Sancius rex, simulque uxoris mee Placentie regine, amore divino conpucti ac scelerum nostrorum numerositate recordati, sic facimus donationem pio remedio anime mee ad atrium sanctissimi patronis Emiliani et tibi patri spirituali Belasio abbati, necnon et omnibus tibi subiectis clericis in ibidem die noctu Christo famulantium, idcirco concedimus et confirmamus ad atrium predicti confessori monasterium unum in confinio Duranci. cum decania, partis Bizcahie, nemine Ihur-rueta, reliquias Sancti Martini ferens et tesaurum omne ad eum perti-nente, cum exitu et regresu, cum terris, ortis et pomiferis, arboribus, montibus et pascuis omnibus antique usu determinatis, molendinis cum aquarum productilibus patefactis, saucis, cum glandiferis, arbustis et amenibus pratis. Et quicquid ad eum pertinuit vel pertinere debebit, cum tota integritate et ingenuitate concedendo statbilibus per omne seculum, amen.

Si quis vero meorum filiorum seu repotum, propinquorum aut ex-traneorum regum aut principum aut aliquorum hominum, hanc nostram donationem et confirmationem mutare vel inrumpere voluerit.

374 375

1072 agosto 26 399 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, con el consentimiento del

conde Iñigo de su mujer Toda, agrega a San Millán el monasterio de San Martín de Yurreta, cercano a Durango, con todas sus posesiones

Becerro, fol. 185-185 (Gótico. fol. 38 vº.; Colección, núm 221). Ed. Llorente, III, 408. Ed. Serrano, p. 214-215, núm 208.

1 Se refiere al documento de 1013, del que este es continuación (Ver el docu-mento núm. 146 de esta Colección).

376

sit a Domino Dominorum maledictus et a consorcio christianorum sepa-ratus, et demum cum luda traditore in infemi baratro per cuncta sit dimersus. Et insuper censure ecclesie decem auri exsolvat libras; et duplum.

Facta carta donationis in era Mª. Cª. Xª., feria Iª., VII kalendas septembris, // regnante Domino nostro Ihesu Christo, sub eius gratia ego Sancio in Pampilona, in Nagera, in Berroza et Alava.

Ego igitur Sancio rex et coniux mea Placentia regina, qui hanc donationem confirmamus (s ignos ) impressimus et testes subscripsimus ad roborandum.

Ego namque Ennecus comes et coniux mea Tota, sub cuius dictio-nem predictum erat cenobium, adsensum prebemus et confirmamus; filiis vero nostris id est Lope et Garsia et Galindo et Fortunii confir-mant, Munnius episcopus confirmans, Fortunius episcopus confirmans, Alvarus abba confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, seimor Eximino Azenariz confirmans, sennor Lope Furtunionis confirmans, sennor Orbita Azenariz confirmans, sennor Furtun Azenariz confir-mans.

1072 diciembre 7 400 Sisebuto, abad de Cardeña, cambia con el monasterio de San Millán

una herrén sita en Burgos por otra de Quintanilla de Vesga.

Becerro, fol. 198 vuelto (Gótico, fol. 48; Colección, núm. 229). Ed. Serrano, p. 215-216, núm. 209.

CCC. V. De casas in Burgus. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Hec est cartula roborationis

quam fieri volui ego Sisebuto, abbati monasterii Karadigna, vobis abbati domno Belasio de Sancti Emiliani, una cum fratribus vestris, id est facimus convenientia cambii, et dono ego vobis una ferragine in Bur-gense civitate per populare, in medio loco inter ipsos monasterios, id est monasterium de Sancti Petri Asilanze de una parte; et de alia parte, monasterium Sancti Emiliani de Lara; et de tercia parte, nostrum mo-nasterium de Sancti Petri Karadigne. Et accepimus de vos alteram ferra-

377

ginem in Quintanella de Besica, ad mensura pleno et medio donastis nobis.

Et ego abba domno Sisebuto, in presentia domni mei Adefonsi regis et de domna Urraca germana ipsius regis, confirmo hanc ferragine, et ipse confirmat et libertati donat.

Et si quis ex nostris aut ex alia subrogata persona hunc nostrum cambium disrumpere voluerit, inprimis incurrat ira Dei viventis in secula. Et in fisco regali persolvat quatuor libras auri; ad parte autem monasterii, quod retemptaverit, duplum restituat.

Facta carta sub era Mª. Cª. Xª., VII idus decembris, regnante rex Alfonsus in Castella et in Legione et in Gallecia, Sancius rex in Pampi-lona et in Naiera, episcopo domno Eximino regente ecclesiam Burgen-sium.

Ego igitur Sisebutus abba, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et testes ad roborandum tradidi, comite domno Gondissalvo confirmans, comite domno Munnio confirmans, sennor Didaco Gondissalvoz confirmans, sennor Didaco Alvarez confirmans, sennor Rodrico Didaz confirmans, sennor Petro Moriellez confirmans, sennor Didaco Moriellez confirmans, sennor Alvaro Didaz confirmans, Dominico prior Caradigne confirmans, donmo Teilo presbiter confir-mans, domno Sebastiani presbiter confirmans, domno Dominico pres-biter confirmans.

1072 401 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán una serna sita

en Fuentecelleti. con sus propiedades

Becerro, fol. 124.

C. LX. VII. De terra in Fonte cellecti et de casas in Inkeruela, cum hereditate, et de casas in Sotello.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Sancius, gratia Dei rex in Pampilona, placuit michi. pro remedio anime mee, dono et confirmo ad honorem Sancti Emiliani presbiteri et tibi Blasio abbati et ceteris fratribus ibi Deo servientibus, in Fonte Cellecti, una sema. Est de via ad via, ingenuam atque liberam, pro populare et qui ibi voluerint casas ponere sint hberi, cum omni hereditate, in omnibus causis, tam de

378

comparatis quam de parentibus, et sine saione regali, et sine homicidio et furtu et fornicio et fossatera et fuero malo. Et habeant pastu comune cum Quintana Amunna et Fonte Cellecti in omnibus locis, et serviant in Sancti Emiliani.

Si quis autem ex meis successoribus vel extraneis hanc meam offer-tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a domno Ihesu Christo male-dictus et confusus, et cum Iudas traditore sit sortitus, amen. Insuper a parte regale exsolvat tres libras auri; et illa terra duplata ad regula.

Ego igitur Sancius rex, qui hec dedi, testes ad roborandum tradidi: Munnius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Lope Fortuniones confirmans, sennor Sancio Garceiz confirmans, sennor Garsea Sanchiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz armiger regis confirmans, sennor Lope Blasquiz maiordomus confirmans.

Facta carta in era Mª. Cª. Xª.

CC. XX. III. De ecclesia Sancti Facundi in Cascaiares et de solares in Fonte de Fanone et in Valle de Azo.

In nomine Christi redemptoris nostri. Ego Fernando Fanniz, divino amore conpunctus ac scelerum meorum recordatus, pro remedium ani-me mee, dono et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi Belasio abbati, cum ceteris monachis, ecclesiam vocata Sancti Facundi de Cascaiares, ad integritate, cum terris et vineis in mea quinta, et de meo ganato mea quinta, id est duas equas, duos boves, uno asino, I lecto, I casulla obeit, II cupas, et illum domno Monnio presbiter sit servus vester hic perseveret.

Si quis vero ex meis propinquis vel extraneis super hanc meam donationem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo vero maledictus, et a parte regale exsolvat libra auri; et receptu, duplatum.

Era Mª. Cª. Xª.

379

LX. VII De palacio cum hereditate in villa nomine El Ciego. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Azenari Di-

daz de El Ciego, divino succensus amore et peccatorum meorum compulsus recordatione, statui de proprio quod mihi Dominus largitus est concedere aliquid in eius honore, idcirco concedo et confirmo ad ho-norem Sancti Emiliani confessoris Dei et tibi Blasconi abbati et omnium fratrum ibidem commorantibus id est in El Ciego villa meum proprium palacium, cum tota sua hereditate, terris, vineis, molinis, pratis, mon-tibus ac defesis, et cum pascuis, et exitu et regressu atque omnia que ibi mea esse videntur ad integrum. Ut de hodie in ante habeat sanctus Emilianus et qui illo fuerint in loco permansuri usque in perpetuum, amen.

Si quis autem meorum propinquorum vel extraneorum, principum vel rusticorum, hanc meam donationem inminuere disrumpere voluerit, sit a Domino // Christo maledictus, et a cetu christianorum separatus, et cum Iuda Domini proditore in inferni baratro per cuncta secula sub-mersus, amen. Insuper a parte regis IIIIor, libras auri exsolvat.

Facta carta in era Mª. Cª. Vª., regnante Sancius rex in Pampilona et in Naiera, congermanus illius Sancius rex in Castella.

Ego quidem Azenari Didaz, qui hanc cartam fieri iussi, hoc signum (signo) inieci et testes ad roborandum tradidi: Munnio episcopus con-firmans, Furtunio episcopus confirmans, sennor Didaco Alvarez confir-mans, sennor Gonzalvo Gonzalvez confirmans, sennor Nunno Munnioz confirmans, sennor Fortun Alvarez confirmans, sennor Iohannes Abol-balite confirmans, sennor Lihoarrez confirmans, filio meo sennor Furtun Azenariz confirmans.

1 El documento no puede ser de 1067, ya que el abad Blas comenzó su actuación el año 1069. Parece que se ha producido la conocida equivocación de U= X.

1072 402 Femando Fáñez da a San Millán la iglesia de San Facundo de

Cascajares, la quinta parte de sus tierras, viñas y ganado.

Becerro, fol. 149 (Gótico, fol. 72; Colección, núm. 226). Noticia en Serrano, p. 316, núm. 11.

[1072]1 403 El señor Aznar Díaz de El Ciego da a San Millán su palacio de El

Ciego con todas sus posesiones.

Becerro, fol. 221 vuelto-222 (Gótico, fol. 56 vº.; Colección, 207). Ed. Serrano, p. 198, núm. 190.

380

1073 enero 4 404 Miguel de Sotillo con su mujer Dominga, doña Sol y Domingo

Ibáñez con su mujer, dan a San Millán varias posesiones en el término de Grañón.

Becerro, fol. 124 vuelto-125. Noticia en Serrano, p. 317, núm. 13.

De casas in Sotello et hereditate. In Dei nomine. Ego Michael de Sotello, simul cum mea uxore

Dominica, spontanea nostra voluntate, tradimus ad atrium Sancti Emi-liani presbiteri, cum tercia parte de nostras casas, cum aqua et orto, iuxta fonte et defesa; et uno ero inter ambas vias. Et una vinea in Valle de fratres, latus vinea de Ama Munna Ennecoz de Ibrielos.

Similiter ego domna Sol dono meam propriam casam et unum malleolum in termino quod dicitur Munio Blascon, iuxta limite agrum de domna Maior. Et unum agrum inter duas vias, in latus agrum, vinea de Meteri.

Et ego Dominico Iohanne et uxor mea domna Auria donamus nostrum proprium agrum // inter duas vias, limite agrum de Scemeno Fortuniz. Et unam vineam in plano, iuxta limite vinea de Tellu Felices.

Si quis homo ex nostris aut extraneis hanc nostram donationem disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et a parte regale exsolvat duas libras auri; et duplum, ad regulam.

Aldefonsus rex, era Mª. Cª. XIª., II nonas ianuarias.

1073 abril 21 405 Juan Gutiérrez y su mujer Aurea agregan a San Millán la iglesia de

San Salvador de Osmilla, con sus posesiones y pertenencias, y dos casatos poblados, con su divisa, en Terrazas.

AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 14, original (A). Becerro, fol. 114-114 vuelto (Gótico, fol. 70 vº.; Colección, núm. 230) (B).

Ed. Serrano, p. 216-217, núm 210, siguiendo B.

[Crismón] Sub nomine Christi redemptoris nostri Ego igitur

381

Iohannes Gutierrez, nullius hominis cogentis imperio vel suadentis ingenio, sed cum proprio mentis affectu, ob meorum remissionem scele-rum, placens michi animoque delectans, pro Domini Christi adipiscenda gratia et in futuro sub sanctorum Dei omnium degere gaudia, offero corpus et anima ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris, cum ea que michi de seculari cura superna concedere dignatus est gratia, una cum uxore mea nomine Auria. In primis namque concedo et perpe-tualiter confirmo basilicam que sita est in vico Oxemella, iuxta discur-rente flumine Tiro, reliquias ferente sancti Salbatoris et sancti Torquati et aliorum plurimorum sanctorum quorum nomina Deus scit, cum sua dote que in ipsius dedicationis die per manus pontificis domni Mun-nioni ego et frater meus Feles Gutierrez more ecclesiastico ditare cura-bimus, id est unam terram in Barzenas, ad latus terram de Morelle, et unam vineam in loco Cobella, iuxta vineam de Sancta Marina, ut egle-siam, terram et vineam in predicto Sancto Emiliano deserviant, per omnia secula. Et in villa Terrazas similiter offero ad Sancto Emiliano duos kasatos populatos, cum sua divisa, in exitu et regressu, pascuis, montibus, fontibus, paludibus. [ ] in ville pertinencia, ut ad prefatum Sanctum Emilianum pertineant per secula infinita.

Si quis vero, quod fieri minime credo, super hanc meam offertio-nem in quolibet violator extiterit, sit excomunicatus a cetu omnium christianorum, et a limine sancte matris Ecclesie et a Christi comunione extraneatus, cum diabolo et Iuda traditore in inferno inferiori penas eternas sustineat luiturus, amen. Et insuper [ ] damno regali tres aureas libras exsolbat ad partem fiscali, et ad parte monasterii in quantum retemtare voluerit, duplum [ ]ratum [ ]ratum. Et hec scripta indisrupta permaneat et firma.

Facta scriptura testamenti sub era Tª. Cª. XIª. XIª. kalendas madias, luna Xª., regnante Adefonsus rex in Legione, Castella et Gallecia.

Ego igitur Iohannes Gutierriz et uxor mea Auria, qui hunc testa-mentum fieri voluimus, manibus nostris signos (signos) iniecimus et testes ad roborandum tradimus, Munius episcopus confirmans, Blasius Sancti Emiliani abba, in cuius manu et religione hec comendatio et stabilitio ac confirmamus.

(Columna A): senior Didaco Albarez confirmans, senior Gondesalbo Gundesalbiz confirmans, senior Didaco Gudesteoz confirmans, senior Fortun Albarez confirmans, senior Munio Telliz confirmans, senior Iohannes Abolbalitiz confirmans.

(Columna B): senior Beila Gondisalbiz confirmans, sennor Fernando

382

Telliz confirmans, senior Galindo Mancionis confirmans. Dominico Iohannes confirmans, Garcia Martiniz confirmans.

(Columna C): Belasco Monnioz testis, Sarrazino de Oxomella testis. Dominico Obecoz testis, Pelaio de Sacrero testis, Nunno Tell iz testis, Dominico Ulaquide testis.

Omnibus denique hominibus qui in ipsius adfuerunt baselice con-secrationis, tam mares quam femine, confirmantes et roborantes.

1073 julio 7 406 Muño Armentárez y su mujer ofrecen a San Millán lo que tenían en

Hornillos y Ballartilla, además de un buey y un caballo.

Becerro, fol. 101 vuelto. Noticia en Serrano, p. 317, apéndice 14.

De hereditates in Zunieta. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Monnio Armen-

teriz de Zunieta, mea sana et integra voluntate, trado corpus et anima mea necnon et anima functi filii mei nomine Iohanne, ad atrium beati Emiliani presbiteri, in manu domni mei Blasconi abbatis. Et offero in mea meique defuncti filii conmendatione duas terras: una ex his in valle Fornellos, iuxta serna regale; alia terra in loco quod dicitur Chosta de Vallartella, iuxta terra de Sarrazin Germanez. Et duas vineas, una in Valle Teresa, iuxta vinea de Iohannes Lilliz; et alia vinea in loco Gral-lera, iuxta vinea de Beila Monnioz de Vallarta. Has duas terras et duas vineas et unum bovem et unum caballum pro anime nostre serviant in Sancti Emiliani.

Si quis autem super hanc meam offertionem in quolibet homo dis-rumpere voluerit, ex meis sanguinibus vel extraneis, inprimis super eum ira et maledictio veniat de Domini nostri Ihesu Christi, et sit excomu-nicatus et cum Iuda traditore in infernum habeat mansionem, amen. Et a parte regali exsolvat libra auri; et retemtu, duplatu restituat.

Facta scripta era Mª. Cª. XIª., nonas iulii, Aldefonsus rex in Cas-tella et in Legione.

Ego Munio Armentariz et uxor mea Sendielga, qui hunc dedimus testes, scripsimus: Martin Gudestioz testis, Oveco Nunnez testis, Braulio Beilaz testis, Ziti Braulioz testis, Munio Ferrandiz test.

383

LXVII. De confirmatione eius palacio. Paucis admodum temporibus transactis, ob quadam cupiditatis rapa-

citate, omnibus ab ac possessione remotis iure dominandi, accessit in ea Sancio Garseanis. Et aliquantis per annis dominator extitit huius posses-sionis.

Sed postquam ab ore predicte domne Mencie, ego Sancius rex, germanus eius, omni veritate agnovi; per mea manu fratri meo abstuli, et pro mee anime remedio iterum ad honorem beati Emiliani eodem palacio, cum omni sua hereditate redire feci. Qualiter per eius obtentu adipisci meorum quam veniam delictorum in Sancto Emiliano deserviat, per omnia secula, amen.

Si quis vero post meum decessum adhuc in aliquo retemptu facere conaverit, condempnationibus prescriptis particeps effectus, cum demonibus penas inferni sustineat luiturus, amen. Et similiter lance equans fiscali exsolvat decem libras auri.

Facta confirmatio testamenti // sub era Mª. Cª. XIª., VIº. ka-lendas ianuarii, luna XVIª.

Ego Sancio rex, qui hanc testamentum fieri iussi, manu mea signum (signo) feci. Ermesilda germana regis confirmans, domna Mencia con-firmans, Munnius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, senior Eximino Azenari confirmans, sennor Sancio Garceiz offertor regis confirmans.

1073 diciembre 27 407 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, devuelve a San Millán las

posesiones que en Tricio habia usurpado su hermano Sancho Garcéz y que habían sido donadas por el señor Lope Fortuñones y su esposa Mencía (Ver nuestro documento 268, del que este es una conti-nuación).

Becerro, fol. 33-33 vuelto (Colección, núm 149). Ed. Serrano, p. 156, núm. 145.

384

VII. De libertate orationi Sancti Emiliani. Sub nomine Christi redeptoris nostri. Ego igitur Sancius, gratia Dei

princeps, testamentum facio cartam ad honorem Sancti Emiliani pres-biteri et confessoris Christi. Contigit ut magna parte plebibus de Lara venirent causa orationis ad atrium beati Emiliani, eadem hora fuerunt pignorati a plebibus terre, et quibusdam comprehensi, quia inter me et Congermanum meum Adefonsum regem sedicis erat. Unde comes Gonzalvo Salvatorez, qui Laram dominabatur, misit mihi suos nuntios et dixit quia ego malum honorem portabam ad beati Emiliani corpus, quia proibebam plebes venire ad adorandum eum. Et ego, cum cogno-vissem hoc factum, iussi omnes absolui et spolia reddi.

Deinde ego et comes Gundissalvus utrique fuimus in beato Emi-liano, et dedi talem absolutionem ut omnes undique partibus venirent causa orandi, cum sportella vel ferrone, libertatem usque redeant ad domos suas inlesi, sicuti habuerunt cum avis meis Ordonius rex, Garsia, Sancius et Garsia reges.

Si quis autem pignoraverit aliquem LXª. solidos ad partem regis exsolvat; et quod retulerit, duplatum restituat, et culpa peccati super eum remaneat. Et si hominem captivum acceperit, centum solidos red-dat, et illum liberum dimittat. Hec scripta per omnia secula iussi preva-lere.

Si quis hoc meum factum disrumpere voluerit, sit maledictus et confusus, amen.

Munnius episcopus Calagurritanus confirmans, Alvarus abba con-firmans, Blasius abba Sancti Emiliani confirmans, senior Azenari Garceiz confirmans, senior Eximino Fortunionis confirmans, senior dompno Marcelle confirmans, senior Eximino Azena//riz confirmans, era Mª. Cª. VIª.

LX'VIII. De casas et hereditate in Villa Torre et hereditates et divisas in Tironciello.

Sub nomine Christi redemptoris nostri Ego igitur domna Urraca, germana de domna Tota de Villar Torre, placuit nichi spontanea voluntate et vendo casas meas quas habeo in Villare Torre, cum // hereditate, terris, vineis, ortales, cum exitu et regressu, et quantum ad me pertinet integro, ad tibi senior Galindo Ortiz, in precio LXV solidos, et coca de vino, azudeiz de trigo, ab hodie die habeas per omnia secula, amen.

Si quis autem ex meis propinquis vel quilibet homo hanc meam mercationem retemtare voluerit, a parte rex persolvat tres libras auri; et duplum, ad regula.

Et pro confirmatione huius scedule, dono fidiatores Fortun Lopiz, Sancio de Torre, Sancio Romane, Gomiz Paradiso, dompno Tello presbiter.

Alfonsus rex in Ispania, in era Mª. Cª. XIª. Et ego senior Galindo Ortiz, simul cum corpore meo, offero in atrio

Sancti Emiliani hec scripta.

1073 410 García Revíllez ofrece a San Millán para después de su muerte una

viña en Calahorra, reservándose el usufructo.

Becerro, fol. 53 vuelto. Noticia en Serrano, p. 317, núm. 15.

CXVI. De vinea in Calahurra. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego quidem Garcia Rebilli-

dez, divino sucenso amore ac peccatorum meorum conpulso recorda-tione, idcirco concedo et confirmo ad honorem Sancti Emiliani presbiteri et tibi Blasconi abbati, cum cunctis monachis, vinea mea propria in Cala//hurra civitate, in loco que dicunt Villare de vineas,

[1073]1 408 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, declara que dejará entrar

libremente a todos los de la tierra de Lara que fuesen en peregrinación a San Millán, castigando fuertemente a los contraventores.

Becerro, fol. 5-5 vuelto (Gótico, fol. 105: Colección, núm. 234). Ed. Serrano, p. 221-222, núm. 215, con fecha 1074.

1073 409 Doña Urraca vende al señor Galindo Ortiz unas heredades sitas en Vi-

llatorre.

Becerro, fol, 46-46 vuelto (Gótico, fol. 36 vº.; Colección, núm. 233).

385

1 El año 1068 .Alfonso VI no era rey. Parece que hubo en el copista una equi-vocación V/X.

386

iuxta illas vineas de Marcuggi, de Dominico Sancio. Tamen tali pro tali pacto, ut dum ego vivo fuero, habeam et teneam illam; et post meam mortem, ab omni integritate absque aliqua voce mala habeat Sanctus Emilianus.

Si quis autem meorum propinquorum aut extraneorum hoc meum datum disrumpere voluerit, sit a Domino Deo maledictus, qui cuncta creavit; et a parte regis pactet duas libras auri; et illa vinea duplata.

Facta carta era Mª. Cª. XIª., Sancius rex in Pampilona, Munio episcopo confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor Simeno Furtunionis confirmans, Marcuggi et Dominico Sancio et Oveco, toto concilio Calagurritane testes.

De vineis. De vineis id est. Una vinea de domno Nunno, latus vinea de domno

Gonzalvo. Era Mª Cª. XIª. Alias duas vineas in Penna Forata. Alia vinea iuxta padul de Sancti

Clementi, et dedit domno Gonzalvo. Era Mª. Cª. XIª.

Ego igitur domno Iohanne presbiter, pro remedium anima mea, dono ad atrio // Sancti Emiliani et tibi presenti abbate Belasio mea hereditate in Ecclesia Sindenia, in valle uno malliolo; de una pars, mea sobrina; de alia pars, meo Sobrino domno Iohanne. Alia vinea in Gar-

387

gera, latus vinea de Blasco Vincenti; de alia pars, vinea de domna Matrona. Et duas terras, una in carrera de Cereso; de una pars, terra de domno Oveco; de alia pars. via que vadit ad multis locis. Alia terra in valle Lavite: de una pars, terra de Bellite Telliz; de alia pars, terra de domno Flavio.

Si aliquis homo voluerit hanc mea donatione disrumpere, pariet a parte rex LX' solidos; et ad regula duplum.

In era Mª. Cª. XIª.

CC. XII. De casas et divisas in Faiolas et in Celio. Sub nomine Christi. Ego Monnio Gomiz de Faiolas, simul cum meo

filio Gomez Monnioz, ob Sancti Spiritu revelante tota mente, spontanea voluntate, offerimus et confirmamus ad atrium Sancti Emiliani presbi-teri et tibi Blasconi abbati, cum ceteris fratribus, nostras proprias casas in Faiolas, cum sua divisa, in omnibus locis ad eam villa pertinentem, cum exitu et regressum, pro animarum nostrarum remedium, ad integri-tate serviant Sancti Emiliani.

Si quis vero nostris propinquis aut extraneis hanc nostram offer-tionem in quolibet disrumpere voluerit, hic in presenti cunctis careat bonis, et in futuro cum Iuda proditore in perpetuis dimergatur penis, amen. Insuper a parte regali exsolvat duas libras auri; et retemtatu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. XIª., regnante Sancio Fedinandiz in Cas//tella, sennor domno Marcelle dominatur Ponticurvo et Termino, merino Alfonso. Alfonso Gonzalvez testis. Dominico Lezeniz testis. De Faiolas, Dominico Gutiz testis, Garcia Sanchiz testis. Sennor Tello Monnioz de Coreggo testis.

1 El documento parece que no puede ser de 1073, ya que aparece Sancho II como rey de Castilla, a no ser que el escriba no se hubiese enterado del asesinato ocurrido el año anterior.

1073 411 Noticia sobre viñas.

Becerro, fol. 79 vuelto.

1073 412 El presbítero Juan da a San Millán su heredad sita en Grisaleña.

Becerro, fol. 139 vuelto-140.

1073' 413 Muño Gómez de Ayuelas y su hijo Gómez ofrecen a San Millán lo

que tenían en Ayuelas.

Becerro, fol. 162 vuelto-163 (Gótico. fol. 65; Colección, núm. 228). Noticia en Serrano, p. 317, núm. 12, con fecha 1072.

X'. I. De hereditate de Blasco Ovecoz in Villa Gundissalvo. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego humilis et omnium

antecessorum meorum infimus, sed gratia tamen Dei Sancio rex, una cum uxore mea Plazencia regina, pro redemptione animarum nostra-rum, offerimus et confirmamus hereditatem illam que fuit de Blasco Ovecoz in Villa Gundissalvo que dudum pro sedicione quadam et homi-cidio ad manus devenerat nostras, tam de illius patrimonio quam de ipsius negocio, tam terris quam vineis vel ortis vel quicquid de eo inve-niri potuimus seu potuerimus, totum concedimus cum omni integritate et genuitate ad atrium almi Dei confessoris Emiliani presbiteri et tibi patri spirituali Belasconi abbatis, ceterisque fratribus tecum ibi Domini laudantes. Sunt VIIIº, vineis, V e . terras. //

Si quis autem nostrorum filiorum seu nepotum, propinquorum aut extraneorum, vel aliquorum hominum, hanc nostram donationem in aliquolibet conaverit disrumpere, sit a Domino Dominorum maledictus et a consorcio christianorum separatus, et demum cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula submersus, amen. Insuper dampnus fiscali exsolvat duas libras auri; et retemptu, duplatum

Facta carta donationis in era Mª. Cª. XIIª., feria IIª., VIIIIº. ka-lendas aprilis.

Ego Sancio rex et Plazencia regina, qui hanc confirmamus donatio-nem, testes ad roborandum subscripsimus: Munnius episcopus confir-mans, Belasius episcopus confirmans, Fertunius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, Alvarus abba confirmans, senior Eximino Garceiz confirmans, senior Fortun Lopiz confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Lope Fortunionis confirmans, sennor Orbita Azenariz confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans.

CC. LXI. De Sancta Maria de Maurdones et de collatos de Varrio, et de casas in Evea, et de Aldonio, et de casa in Oretia et de altar in Estivaliz.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Alvaro Gondissalviz de Guinea, divino amore conpunctus ac scelerum meorum recordatus, idcirco pro anima mea concedo et confirmo ad atrio Sancti Emiliani presbiteri et tibi Blasconi abbati, cum ceteris fratribus ibi Deo servientibus, monasterio Sancta Maria de Maurdones, in rivo de Flumen-tiello, cum omnibus suis pertinentiis, cum divisis, in montibus et in omnibus locis, ad integritate. Similiter illos collazos de Varrio, cum divisis in montibus et in omnibus locis, ad integritate. Similiter illas casas quas fuerunt de Eximino de Evea de campo nomine villa apudque Burgus est sita, casasqua predictas ab oriente partis ville sunt constitutas cum suis divisis in montibus, in pratis et in omnibus locis. Et in territo-rio de Alava mea ratione de Aldonio, quantum ad me pertinuit in terris, in mazanares et mea defensam, ad integritatem, et cum divisis in monti-bus, in fontes et in omnibus locis. Et illa casa de domno Alvaro de Oretia, cum sua divisa, in omnibus locis. Et in illa ecclesia de villa, mea ratione.

Et in illo monasterio de Sancta Maria de Estivalez, illo altare de dextero, ad integritate, iure perpetuo serviant Sancti Emiliani.

Si quis autem ex meis aut extraneis hanc meam donationem voluerit disrumpere, sit a Deo omnipotenti maledictus, et a fide catholica extra-neatus, demumque cum Iuda traditore in inferno submersus, amen. Et ad parte regali exsolvat IIIIor, libras auri cocto.

'Facta carta donationi in era Mª. Cª. XIIª., II idus aprilis, regnan-te Sancio rex in Pampilona et in Naiera.

Ego igitur senior Alvaro Gundissalvi, qui huic dedi, testes tradidi; Munnio episcopus confirmans, Furtunius // episcopus confirmans, sen-nor Eximino Garceiz confirmans, sennor Lope Fortunionis confirmans,

sennor Orbita Azenariz confirmans, sennor Eximino Azenariz confir-mans.

1074 marzo 24 414

Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, dona a San Millán la hacienda que Blasco Ovécoz tenía en Villagonzalo, que habla sido confiscada por el rey.

Becerro, fol. 22-22 vuelto (Gótico, fol. 29: Colección, núm. 235) Ed. Serrano, p. 217-218, núm 211.

388 389

1074 abril 12 415 El señor Alvaro González de Guinea da a San Millán el monasterio

de Santa Maria de Mardones, en el río Oroncillo, con sus posesiones, una casa en Ibeas y otras posesiones en Alava.

Becerro, fol. 176-176 vuelto (Gótico, fol. 49: Colección, núm 236). Ed. Serrano, p. 218-219, núm. 212.

390

1074 junio 16 Alfonso VI, rey de Castilla, confirma a San Millán las donaciones

que le habían hecho sus antecesores y cualquier otra persona, y le otorga además inmunidades y privilegios para sus ganados.

Becerro, fol. 207 vuelto-208 (Gótico, fol. 68 vº.; Colección, núm. 238). Ed. Serrano, p. 219-220. núm. 213, incompleto.

porali, a parte regali Exsolvat LX libras auri; et quod redemptu, duplatu. Facta carta genuitatis sub era Mª. Cª. XIIª., XVI kalendas iulias,

feria IIª. Ego igitur Alfonsus rex. qui hec fieri iussi, manu mea signum hoc

(signo) inieci et confirmavi, et testes ad roborandum subscripsi: Agnes regina confirmans, Urraca et Gi lv i ra infantes confirmantes, Eximinus episcopus confirmans, Munius episcopus confirmans, Munius comes confirmans, Gondissalvus comes confirmans, sennor Didaco Alvarez confirmans, sennor Eximino Furtuniones confirmans, sennor Alvaro Gondissalvoz confirmans, sennor Bermudi Bermudiz confirmans, sennor Fredinando Rodriz confirmans, sennor Gondissalvo Alvarez confirmans,

sennor Rudrico Didaz confirmans, sennor Garcia Ordonioz confirmans.

1074 noviembre 11 417 Doña Subencia elige sepultura en San Millán, ofreciendo sus bienes

sitos en Hormilla.

Becerro, fol. 42 (Gótico, fol. 17 vº.; Colección. núm 240). Noticia en Serrano, p. 317, núm. 17.

LXXXV. De casa offerta in Formella Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur domna Subencia,

de meo inbuta solacio, trado corpus meum et anima ad atrium beati Emiliani confessoris Dei summi, in manus domni mei Belasconi abbatis et omnibus fratribus presentibus. Et offero ex facultula mea ad predic-tum monasterium unam casam quo comparavi de meo nepote Iohannes, et medietatem de illas casas de era, et medietatem de illa era in villa Formella, per omnia secula, amen.

Si quis vero homo, tam extraneus quam consanguineus, super hanc meam donacionem in aliquo retemptu facere conaverit, ira Dei maneat super eum, et extraneus a limine sancte matris ecclesie, et a Christi conmunione, cum Iuda traditore in inferni voragine obtineat mansio-nem per omnia secula, amen. Insuper ad parte regalis offerat libra auri; et retemtatu, restituat duplatum.

Facta carta sub era Mª. Cª. XIIª., IIIº. idus novembris, regnante Sancio rex in Pampilona et senior Garcia Ligorriz in Formella, eodem senior Garcia Ligoarriz confirmans, filios eius Lope Garceiz et Enne-co Garceiz confirmantes, Enneco Nunniz testis. Fortun Nunnez testis. Iohannes Mutarrafe testis.

CCC. XXI. De pascuis villis de Castelle. In nomine divine et individue Patris et Filii simulque ex ambobus

procedentis Spiritus Sanctus. Ego humilis et omnium antecessorum meorum infimus ac tamen gratia Dei Alfonsus rex, superni regis nutu, cum proprio mentis affectu inspirante, placens mihi animoque delec-tans, ob Sancti Spiritus revelationem, toto corde, spontanea voluntate, omniumque desiderio, ad atrium beati Emiliani presbiteri et sublimis confessoris Dei, presenti venerabili patri Blasconi abbati, omnibus te-cum unanimiter sub regula beati Benedicti iugum Christi decenter por-tantibus, presentibus ac succedentibus fratribus, pro adipiscenda pre-dicti confessoris Dei magnitudinis gratia necnon pro mee anime remedio, munus offerens Deo, quatenus ea que ab antecessoribus meis regibus, comitibus, potestatibus, viris ac mulieribus vel populis omnibus hinc Dei confessori et atrio eius promissa et offerta noscuntur, cum omni integritate, absque ullo impedimento, perpetualiter sic manere mandamus. Insuper et ab hinc sufficienter licentiam mandamus ut tam monasterialibus ipsius decanis quam ex villis omnibus quod nunc et in ante extiterint eius dicioni, bestie eorum, iumenta ac pecora, per omne circuitu regni nostri et infra quisque in suo manente termino ubicum-que pastum potuerint inveniri absque ulla refrenatione pascantur per diem. Et iterum veniente nocte, liberi redeant ad proprium terminum vel cubile. Et hec omnia, ut diximus, cum propria subscriptione stabi-liendo firmamus per infinita omnia secula, amen.

Si quis tamen meorum successorum, regum, comitum vel quilibet hominum, hanc genuitatem quam ego pro meorum flagitiorum remissio-ne et parentum meorum requie, pro Dei amore in beati Emiliani honore concessi stabilivi, affirmavi, conatus fuerit aut voluerit demere infrigi violari vel auferre, et ipso sancto atrio decorando calumpniam inferre, dematur de terra viventium, separetur a consortio angelorum, arcange-lorum, patriarcharum, prophetarum, apostolorum, evangelistarum om-niumque sanctorum Dei, et anathemate perculsus cum Iuda traditore inferni voragine mansione, et cum demonibus obtineat portionem per numquam finienda secula seculorum, amen. Et damno constrictus tem-

391

392

1074 diciembre 2 118 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a don Sancho la iglesia de

San Lorenzo, situada delante de Tricio, a condición de que a su muerte pase al monasterio de San Millán.

Becerro, fol. 225-225 vuelto (Gótico, fol. 106: Colección, núm. 241). Ed. Serrano, p. 220-221, núm. 214.

CCC. LXXII. de Sancti Laurenti, iuxta Tricio. Sub Christi nomine. Hec est carta quam ego Sancius, Dei gratia rex,

una cum uxore mea Placentia regina, propria et spontanea voluntate, facimus vobis domno Sancio, ut de hinc ad in antea sit vobis libera et ingenua ecclesiam Sancti Laurenti, qui est in illa deante Tricio, cum suo introitu et exitu, cum terris et vineis, quod hodie in presenti datum est illi ecclesie, id est una vinea ante illo altare Sancti Laurenti, qui fuit de Hala. Aliam vineam in illa Cuesta, in frontera de Villa Hoteiz. Aliam vineam in illa Cuesta, ad frontera de Tricio. Aliam vineam in illa Cuesta, ad illa frontera de Argenzana de Iuso. Aliam vineam in via de Argenzana ad Tricio. Aliam vineam de illa mercede, in via de illos molinos de Villa Hoteiz. Aliam vineam de Gomiz Ferrero, ante Sancta Maria de Arcos. Una pieza in Ulzeta. Alia pieza ad illo Spino quam donavit Iuliano Papa gallos pro anima de sua muliere et de suos filios. Uno linare de domno Stephano, ad illos molinos de Villa Hoteiz.

Post hanc vero die vir aut mulier qui ibi se voluerit conmendare, cum quinta sue hereditatis licenciam habeat; et non habeat super se sigillo aut saione, neque ullo fuero malo.

Insuper addo vobis // terram subtus Sancti Laurenti, quem tenuit Ionti repostero, iuxta vineam de illa albergaria, in alia parte, illo uturi de Amunia mora.

Hec omnia supra scripta mandamus vobis habere sine ulla inquietu-dine hominis et sine ullo pecto et sine ullo fuero malo de rege vel de seniorum, ab [in]tegro. Ab isto vero die ad in antea de hoc quod supra scriptum est, nullus homo inde abstraere aliquid audeat. Et qui ibidem promisit se vivere, non habeat potestatem inde exire; quod si exierit, pro suo malo iucio, omne quod donavit, ab integro remaneat in illa supra scripta ecclesia. Quod si aliut fecerit, quam hic supra continetur, tres libras auri exsolvat regi; et quod abstulerit, in duplo illi ecclesie restituat. Vobis vero licentiam donamus ut in vita vestra possideatis; et post obitum vestrum, sit in Sancti Emiliani, per omnia secula, amen.

Si quis homo nostrorum successorum vel quislibet personam hoc

393

factum nostrum regali auctoritate firmatum inrumpere donatus fuerit, ex parte Dei Patris omnipotentis omniumque sanctorum eius sit male-dictus et confusus, post mortem vero cum diabolo et sociis eius inferno-rum excipiat penas.

Ego Sancius, Dei gratia rex, una cum uxore mea Placentia regina, hoc testamentum confirmantes, signamus et testes ad confirmandum dedimus; Munnius episcopus Albaide testis, Belasius abba Sancti Emi-liani testis, domna Ermesenda soror regis testis, domna Auria testis,

sennor Enneco Lopiz dominans Naiera testis, sennor Furtun Lopiz do-minans Punicastro testis, sennor Eximino Garceiz dominans Lerin testis,

sennor Eximino Azenariz dominans Tafalia testis, sennor Enneco Sancii de Arias testis, sennor Furtun Garceiz de Funes testis, sennor Lope Furtuniones dominans Zaharam testis, sennor Garcia Lifuarez testis,

sennor Fortun Ennecones alferiz testis, sennor Lope Momez botecarius et maiordomus testis, sennor Lope Beilaz stabularius testis, sennor Sancio Azenarez scanciano testis, sennor Enneco Furtuniones offertor testis, domno Galindo preposito domus Sancte Marie testis.

Facta scripta in era Mª. Cª. XIIª., IIIIº. nonas decembris, die IIIª. feria.

Enneco scriba regis notavit.

CC. XII. De ecclesia Sancti Clementi et hereditate in Ecclesia sin-denia.

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur quamvis indigno et omnium antecessorum meorum in ordine infimo, sed Christi tamen gratia, cuius iudicio omnia in proprio disponit arbitrio, Eximino epis-copo, supplicante denique illustrissimo viro in Sancti Emiliani cenobio abbate ordinis functo nomine Blasio, cum conveniencia tocius infan-zonis et villanis Ecclesie sindenie, Sancti Clementis baselica cum corde promtissimo facimus illius ecclesie sacrationis dedicatio, qualiter Emi-liano sanctissimo patrono permanens firma, deserviat per omnia secula.

Et ut antiquorum patrum docet sanctissima norma, per circuitu ecclesie LXXª. IIº. passum adsignamus spacia. Necnon et dotem predic-tam ditamus basilicam, ut regula sanctorum presolum iuvit clarissima dogma, id est ex omni concilio unam terram in loco cui dicitur Vallis Sancti Clementi, qui fuit de domno Michaelo, iuxta terram de Domi-nico Nunniz. Et unam vinea ad latus Sancti Clementi, qui fuit de Dominico Nunniz et sua germana Anderazu.

Ego igitur Didacus presbiter offero ad atrium Sancti Clementis unam terram iuxta viam, et vineam ipsium Sancti Clementi, et unam vineam ad Arenellas, iuxta vineam de Tellu Gondissalvez, pro anima patris mei Gomessani et mea germana Maria confirmo per omnia secula.

Similiter et ego Iohannes Nunniz, pro anima patris mei Nunno, offero unam terram in plano de Lacos, iuxta terram de Gimello.

Si quis vero quilibet hominum hanc donationem et confirmationem quam ego Eximino episcopo, una cum abbate Sancti Emiliani Belasio et cum // integra mente de concilio omni Ecclesie sindenie, maioribus et minoribus, viris et mulieribus, que offerimus ad atrium Sancti Emiliani aliquam inferre voluerit divisiones contumeliam, quolibet omnium gene-re, sit a Domino Christo maledictus et confusus, et anathemate per-sulsus, cum Iuda traditore in inferni voragine sit dimersus, amen. In-super a parte regale exsolvat IIIIor , libras auri; et quod retemptum ad regula, duplatu. Et hec scripta firma sit.

Era Mª. Cª. XIIª.

CC. LX. De monasterio Sancti Iacobi in Villa Puni, et in rivo de Flumenciello.

Sub nomine Christi redemptoris nostri Ego quidem sub gratia Dei domna Teresa, divino amore conpuncta ac scelerum meorum recordata, omnipotentis Dei clementia inflammata, pro remedio anime mee atque parentum meorum remissio, concedo et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi abbati Belasio, cum collegio monacorum ibi Deo servientibus, monasterio Sancti Iacobi apostoli de Villa Puni, cum terris, vineis, molendinis, ortis, cum suis divisis et regulas et cum tota eius pertinentia, ingressu et regressu, ad omni integritate. Et una casa affacie de illo m o n a s t e r i o , iure perpetuo serviat Sancti Emiliani.

Si quis vero ex meis propinquis aut extraneis vel quilibet homo hanc meam donationem in aliquo disrumpere aufere voluerit, sit a Deo omni-potenti maledictus et dampnatus, et cum demonibus et Iuda traditore in inferno inferiori dimersus, amen. Et ad parte regale exsolvat VII libras auri; et quod retemptu, ad regula duplatu.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIª., regnante Santio rex in Pampilona et in Alava.

Ego igitur domna Teresa, qui hanc dedi, testes ad roborationem dedi: Munnius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confirmans,

sennor Scemeno Garceiz confirmans, sennor Fortun Lopiz confirmans, sennor Enneco Azenariz confirmans. Sennor Orbita Azenariz confir-

mans.

1075 enero 6 421 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, dona a San Millán las granjas

de Uribarri y Sajazarra, con sus dependencias, la mitad de Sajamayor.

1074 419 Jimeno, obispo de Burgos, consagra la iglesia de San Clemente de

Grisaleña, a instancias del abad de San Millán, señalando el circuito y los bienes dotales.

Becerro, fol. 139-139 vuelto (Gótico. fol. 69;Colección, núm. 219). Ed. Serrano, p. 222-223, núm. 216.

394

1074 420 Doña Teresa da a San Millán el monasterio de Santiago de Villapún,

con sus posesiones.

Becerro, fol. 174 vuelto (Gótico, fol. 60; Colección. núm 237). Noticia en Serrano, p. 317, apéndice 16.

395

396

C. XX. VII. De villulam Murruri, Sagga Zahar, iuxta Zu f iur i . In nomine Christi redemptoris nostri. Ego humilis et omnium ante-

cessorum meorum infimus ac tamen gratia dispensante divina Sancius rex, superni regis nutu, cum proprio mentis affectu, placens michi ani-moque delectans, ob Sancti Spiritus revelationem, toto corde et spon-tanea voluntate, dono et confirmo villulam Murriuri, que est sita super Corecha, in facie Zufiuri. Similiter et villuleta illa nomine Saggazahar, que iacet inter Morico et Zofiuri. Has itaque duas villulas, cum eorum pertinentiis, terris, vineis, ortis, pratis, sanctis, molinis, linariis et pascuis determinatis, id est de Formazahar usque ad Arrinda; et exinde usque ad Hatumanhuri. Et in illa defesa de Sagga maior, sua medietate, cum omni genuitate, exitu et regressu, totoque in eis Salvo antiquo usu, ut superius dixi, perpetualiter offero et stabilio ad atrium sanctissimi Emi-liani presbiteri et confessoris Christi et tibi patre spirituale domno Blasio abbate, ceterisque fratribus tecum Christi iugum confessionis sub norma beati Benedicti portantibus, presentibus ac succedentibus, quali-ter per vestra oratione et sanctorum intercessione lotus a sordibus pec-catorum emundatus a maculis delictorum esse merear possessor regni celorum locupletatum per eterna secula, amen.

Si quis sane, quod fieri minime credo, hanc meam donationem in aliquo conatus fuerit disrumpere aut evellere, propinquis vel neptis, aut aliqua subrogata persona, sit a Domino Christo maledictus, careat in presenti utras lucernas, postque inferni non evadat penas, sed cum Iuda proditore in inferno inferiori obtineat portionem per secula seculorum, amen. In fisco autem regali, septem exsolvat libras auri; et quod retem-tatu ad regula, duplatum

Facta carta era Mª. Cª. XIIIª., VIIº. idus ianuarii, regnante Domino nostro Ihesu Christo et sub eius imperio ego Sancio rex in Pampilona, in Naiera atque Berrocia.

Ego Sancio rex, qui hanc donationem confirmavi, signum feci (sig-no) et testes tradidi: Placencia regina confirmans, Remondus frater regis confirmans, Ermesilda germana regis confirmans, Munnius episcopus confirmans, Blasius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confir-mans, Petrus abba confirmans, Alvarus abba confirmans, Veremudus abba confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Lope Fortunionis confirmans, sennor Sancio Garceiz confirmans, sennor Garsea Sanchiz confirmans, sennor Enneco Sanchiz armiger regis confirmans, sennor Lope Blaschiz ma//-iordomus confirmat.

C. XXX. UI. De mo//nasterio Sancte Marie de Bannares. Sub nomine triplo simploque Divino. Hec est carta concessionis et

roborationis quam facio ego gratia Dei Sancioni rex Naiarensis, una cum uxore mea domna Placencia. Placuit nobis promto corde, dilectique animo, pro remissione peccatorum nostrorum vel parentum nostrorum, concedimus et confirmamus ab honorem Sancti Emiliani presbiteri et confessoris Christi et tibi domno Blasio abbati, cum collegio monacho-rum ibi Deo servientibus, unum monasterium reliquias ferente Sancte Dei genitricis Marie, iuxta vicum Baniares, cum tota illius pertinentia, terris, vineis, ortis, molinis, exitu et regressu, libero, cum omni integri-tate, per in seculum seculi serviat Sancti Emiliani.

Si quis autem, quod absit, super hanc nostram donationem in aliquo ex nostris proienibus, rex aut comes vel potestatibus, aut aliquis homo, in iudicio retemtaverit, sit a Domino omnipotente maledictus et a sancta Trinitate extraneatus, demumque cum Iuda traditore in inferno inferiore penas sustineat luiturus, amen. Insuper a parte regali exsolvat quinque libras auri; et retemtatu, duplatu.

Facta carta sub era Mª. Cª. XIIIª., nonas februarii, regnante Alfon-sus rex in Burgis.

Ego igitur gratia Dei Sancio rex et uxor mea domna Placencia, qui hunc scriptum dictari fecimus e manibus nostris (signos) impressimus et testes tradimus: Munnius episcopus confirmans, Furtunius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, sennor Didaco Albariz confirmans,

sennor Gondessalvo Gonzalviz mediator qui actenus rexit confirmans, sennor Azenar Gondissalvez confirmans, sennor Eximino Azenariz con-

firmans, sennor Fortun Azenariz confirmans, sennor Eximino Garceiz confirmans, sennor Enneco Lopez confirmans, sennor Enneco Sanchiz confirmans, sennor Lope Momez confirmans, sennor Marcelle confir-mans.

Becerro, fol. 57 vuelto-58 (Gótico, fol. 56; Colección, núm. 243). Ed. Serrano, p, 223-224, núm. 217.

397

1075 febrero 7 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán el monasterio

de Santa Maria de Bañares con sus posesiones.

Becerro, fol. 62 vuelto-63.

398

CC. LX. II. De monasterio Sancti Iacobi de Lancleriz. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Lope San-

chiz, divino amore conpunctus ac scelerum meorum recordatus, pro anime mee remedio et peccatorum omnium ablutio, trado meum corpus et animam venerabili atrio Sancto Emiliano, tam in presenti vita quam et in futura. Igitur de dominio seculari quod mihi Domini tribuit gratia, domno meo Sancto Emiliano, tibi abbati domno Blasio, cum ceteris monachis ibi Deo servientibus, concedo et confirmo Sancti Iacobi monasterio de Langreiz, cum pertinentium totum, ad integritate, cum suo abbate domno Beila, cum exitu et regressu, pastu iumentis et pecco-ribus in montibus totis ubi usque adtingere potuerint et in valle de Urdunia in totas villas suos mazanares. Et in Salinas de Anniana, tri-ginta eras, cum suos pozos, sine ulla albara et ullo impedimento saio-num omnium. In villa Ertanga, una decania ad integritate, cum terris et mazanaribus suis. Alia decania Curcuera monasterio, ad radicem montis Alzaro, totum ad integritate. Alia decania in villa Materni, cum terris, vineis, ad integritate. Alia decania Sancti Petri de Faiuelas, cum suos collazos, ad integritate, absque regali saione. Omnia hec predicta ad atrium beati Emiliani offerta ibidem serviens, maneat confirmata per secula infinita.

Si quis tamen successorum meorum aut quilibet hominum hanc meam donationem in aliquo conatus fuerit aut voluerit demere vel au-ferre aut disrumpere, in primis sit ab omnipotentis maledictus et confu-sus, postque cum Iuda traditore inferno inferiori mansionem, et cum demonibus in eterno igni portionem obtineat per nunquam finienda secula, amen. Insuper a parte regali exsolvat duodecim libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatum

Facta carta sub era Mª Cª. XIIIª., IIII kalendas aprilis, feria Iª, luna VIII, regnante Sancio rex in Pampilona atque Berrocia et Alava.

Ego igitur senior Lope Sanchiz, qui hanc carta fieri iusssi, testes scribere mandavi: Munnius episcopus confirmans, Belasius episcopus

399

confirmans, Furtunius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, Alvarus abba confirmans, sennor Scemeno Garceiz confirmans, sennor Furtun Lopiz confirmans, sennor Orbita Azenariz confirmans. Sennor Fortun Azenariz confirmans.

XXX. III. De casa cum hereditate in Matrice. // Sub nomine Christi redemptoris. Ego igitur Sancio rex, una cum

coniuge mea Placentia gratia Dei regina, concedimus et confirmamus ad atrium venerabilis Dei confessoris Emiliani sanctissimi et tibi patri spiri-tuali Belasconi abbati cum summa libertatis genuitate dono et stabilio, ut supra taxatum est, unam casam in villa Matrici, cum habitatoribus suis, id est Dominico Telliz et uxor eius Amunna, cum filiis ac filiorum filiis necnon et filii filiorum nepotibus, vel qui in hac domo ex hac seu ex alia stirpe habitator extiterit, per omnia secula, cum terris, vineis, ortis, linares, molinis, ferragines, pomiferis, arboribus et quicquid domui et habitatoribus huius pertinet, tam ex parentum pertinentiis quam ex rebus empticiis huc usque et deinceps quicquid ampliare, construere vel emere potueris, cum omni genuitate pariarum, homici-diorum, veredarum tributum, palancharum et calumpniarum palacii, cum prospero ac libero famulatu, ad predictum Dei confessoris atrium deserviat cum suis habitatoribus predictam domum per evum totum, cum exitu et regressu et pastu libero.

Quod si ego aut aliquis homo hanc villam Matricem iterum ad atrium beati Emiliani offerre voluerit, ut confirmamus hunc domum et eius habitatores hanc genuitatem omnino non careat per infinita secula, amen.

Deinceps vero si quis ex nostris successoribus hanc nostram dona-cionis pretextum ausus fuerit violare aut disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et a Christi comunione excomunicatus, demumque cum

1075 marzo 29 423 El señor Lope Sánchez se entrega a San Millán, aportando el monas-

terio de Santiago de Nanclares con sus posesiones, unas eras de sal en Salinas de Añana y otras posesiones en distintos lugares.

Becerro, fol. 176 vuelto (Gótico, fol. 59 vº.; Colección, núm. 244). Ed. Llorente, III, 410. Ed. Serrano, p. 224-225, núm 218.

1075 junio 18 424 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, dona a San Millán una casa

sita en Madriz, con su colono, otorgándole ingenuidad.

Becerro, fol. 18 vuelto-19 (Gótico, fol. 32; Colección, núm 250). Ed. Serrano, p. 225-226, núm. 219.

400

Iuda traditore habeat portione et penas eternas sustineat luiturus, amen. Insuper secularia dampna aflictus a parte regali duo talenta persolvat conpunctus.

Facta carta confirmationis in era Mª. Cª. XIIIª., XIIIIº. kalendas iulii.

Ego igitur Sancio rex, una cum coniuge mea Placencia regina, qui hoc testamentum fieri iussimus, testes ad roborandum tradimus: Mun-nius episcopus confirmans, Petrus abba confirmans, Alvarus abba con-firmans, Galindus abba confirmans, dompno Apparicio confirmans dompno Fanni confirmans, sennor Azenari Scemeniz confirmans Sennor Blasco Gomiz dominator Vicarie, sennor Garcia Furtunionis confirmans, sennor Sancio Furtunionis dominator Sancte Columbe con-firmans, Sancio Garceiz et Garcia Iontiz testes.

Acta roboratio huius scriptionis VIIIº, kalendas iulii, in palacio regis, coram omni Matrizane plebis, in festa sancti Iohannis baptiste.

1075 425 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a San Millán la mitad de la

iglesia y villa de Santa Maria de Torrentillo, con sus términos; una parte aforada del rio Ebro, con derecho exclusivo de pesca, y autoriza nuevas adquisiciones.

Becerro, fol. 192 vuelto-193 (Gótico, fol. 101 vº.; Colección, núm. 245). Ed. Serrano, p. 230-231, núm. 224.

CC. LX'. IIII. De monasterio Sancte Marie de Torrentelio, iuxta Iberum

Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego quidem Sancius, gratia Dei Nagelensis rex, divini succensus amore ac facinorum meorum per-territus multitudine, idcirco concedo et confirmo ad honorem sanctis-simi Emiliani patroni nostri et tibi abbati Blasconi, simulque cunctis fratribus tecum ibi Deo servientibus medietatem que ex parte regis est in villa cum ecclesia Sancta Maria Torrentelio, ad integrum, cum omni-bus que ad illam medietatem pertinent, terris, vineis, ortis, rivulis, pra-tis, pascuis, montibus, fontes, in circuitu terminis, id est de Artason usque Penna de Sancti Iohanne; deinde sursum per ipsum valle usque ad

401

cova Assuri; de alia pars, de Portello sursum usque Miliharan, padules, sernas, per valle de Monio Tellez sursum per totum monte de Tines; de casa sursum usque Castrello. Et in propinquo flumine Ibero suam defen-sam piscandi, id est ab illa Pinna que est inter illam villam et Brinnas usque ad directum de Faro, cum illos Cannales, ubi nullus habeat potes-tatem piscandi, nisi vos et heredes qui fuerint vobiscum. Igitur quicquid post potueritis hedificare et populare, sicut et ego usque modo ita et vos habeatis. Et qui dederint tam de // vivis quam pro defunctis, libe-rum et ingenuum ab omni potestate regum et principum possideat Sanc-tus Emilianus, per omne seculum.

Si quis etenim meorum filiorum, nepotum, propinquorum seu ex-traneorum, hanc meam donationem Deo et sancto Emiliano traditam disrumpere, mutare aut minuere temptaverit, sit a Domino superno male confusus et ab omnibus fidelibus separatus, et cum demonibus in inferni incendio per cuncta secula submersus, amen. Et a parte regali exsolvat quinque libras auri; et quod retemptu ad regula, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIª., regnante Sancio rex in Naiera et Pampilona, et Adefonso in Legione et in Castella.

Ego vero Sancius rex, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) feci et testibus ad roborandum tradidi: Remundus frater regis confirmans, Ermesinda soror regis confirmans, Eximina soror eorum confirmans, Munnius episcopus confirmans, sennor Enneco Lopez con-firmans, sennor Lope Ennecones, sennor Lope Sanchiz confirmantes,

sennor Garcia Sanchiz confirmans, sennor Furtun Sanchiz confirmans, sennor Scemeno Azenariz confirmans, sennor Enneco Furtuniones con-

firmans, sennor Furtun Iohanne confirmans.

1075 426 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, recibe una mula al confirmar

el cambio de una sema por el monasterio de San Salvador de Peña, realizado por don Fernando y la iglesia dé Santa Maria de Nájera.

Becerro, fol. 136 (Gótico, fol. 101: Colección, núm. 248). Ed. Serrano, p. 226-227, núm 220.

De cambio que fecit Sancio rex de serna de Sancta Cruce Sub Christi nomine redemptoris nostri. Hec est carta donationis

402

quam ego Sancius, Dei gratia rex, propria voluntate facio vobis domno Fredinando. Sicut omnibus notum est una serna de Sancta Maria de Naiera erat in exitu de Sancta Cruce vestro monasterio quod tradidistis ad Sanctum Emilianum. Et quia faciebat vobis terrigiro in introitum et exitum, non tantum aliter quantum amore Sancti Emiliani, cum consi-lio domni Galindonis prepositi et voluntate clericorum Sancte Marie et episcopi Munionis, dono vobis illam sernam integram, et ad honorem Sancti Emiliani. Et ut non esset ulla querimonia huius donationis, dono ad domum Sancte Marie in eius comutatione Sanctum Salvatorem de Pinnana, cum suo pertinente, confirmans utramque commutationem.

In confirmatione vero huius scripture, ut usum terre habetur, accepi a vobis unam mulam, valentem CCCos. solidos.

Si quis vero hanc meam commutationem, quam communi consensu facio, sive rex vel episcopi aut abba infringere voluerit, anathematis perdictione dampnatus inferni penas pociatur.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIª., regnante domno Sancio rege, episcopo domno Munnio in ecclesia Albaide testis, domnus Remundus frater regis test, sennor Garcia Lifuarriz dominatur Naiera testis, domna Ermisenda testis, Belasco abba Sancti Emiliani testis, sennor Fortun Garceiz dominatur Maranione testis, sennor Lope Ennecones stabularius testis, senor Lope Belasquiz maiordomus testis, sennor Enneco Azenariz prepositus regis testis.

Enneco scripsit et signat.

XXX. IIII. De hereditates que donarunt dompno Ionti et donna Vita. //

Ego igitur dompno Ionti et donna Vita, pro animas nostras dona-mus ad Sancti Emiliani et presenti Belasio abbati una vinea in Cordobin. Alia in Arenas et una roma in Balcuerna et uno orto in Sorripa, cum

403

septem mazanos et parte casa de Enneco Monnioz. De VI mazanos et uno Cereso, tercia parte. Et in illa costa de Solana, uno agro. In Sancta Eugenia una terra. Alia sub pozo Nigro. Et in valle de Covella, de una terra media parte.

Si quis homo super istam nostram donationem aliquam vocem leva-verit, sit maledictus a Deo omnipotenti, et cum Iuda tradictore habeat portionem, amen. Insuper ad parte regali pariet duas libras auri; et ad regula, duplum.

Ego igitur Sancio, gratia Dei rex, huic donatione interfui, et rogatus assensum prebui et confirmavi.

In era Mª. Cª. XIIIª.

1075 428 Doña Endregoto ofrece a San Millán el monasterio de San Salvador

de Bernués, en Aragón, y otras posesiones

Becerro, fol. 71 (Gótico, fol. 94: Colección. núm. 247) (B). AHN, San Juan, legajo 444, núm. 434, copia s. XIII (C). Ed. Ibarra, Documentos particulares correspondientes al reinado de Sancio Ramírez (Zaragoza 1913). núm. 39. p. 99 (c). Ed. Serrano, p. 228-229, núm 222 (b).

XX. VI. De monasterio Sancti Salvatoris de Bernues1. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur domna Endrigoto,

affectu animo prompto corde, placens michi ut pro anime mee remedium et parentum2 meorum quiem, et pro anima ex avuncula mea regina domna Endrigoto, concedo et confirmo ad atrium beati confes-soris Emiliani presbiteri et tibi patri Blasio abbati, et omnium collegium monachorum, unum monasterium in Aragone, vocato Sancti Salvatoris de Bernues, cum terris, vineis, exitus et introitus, cum omni pertinentio ad integritate. Et cum suas decanias, unus casares in Sutirana, cum terris, vineis et pertinencio. Et in Artasona villa, suas terras3. Et in campo de Iaca, in Pardinilla, una vinea et terras. Et in villa Leres, iuxta Pardinilla, illa racione de senior Sancio Alvarez, de terris et de mesqui-nos suo pertinentio, ad integritate4. Hec predictum habeat Sanctus Emilianus per omnia secula, amen.

1075 427 Don Ionti y doña Vita dan a San Millán varias heredades en

Cordobín y otros lugares. Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, con-firma el documento.

Becerro, fol. 19-19 vuelto,

404

Si quis vero homo ex mea progenie vel quilibet hanc meam offer-tionem in aliquid demere, minuere, conturbare voluerit, sit a Deo omni-potenti maledictus et confusus, et a sancta comunionem segregatus, et cum diabolus sortitus, amen. Insuper ad regis parte cauto talenta auri; et ad Sancti Emiliani retemtu, duplato.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIª., Sancio rex in Aragone, Sancio Garsea rex in Pampilona, in Alava et Bizcahia. Testes: Garsea episcopus confirmans, Blasio episcopus confirmans, Munio episcopus confirmans, filio meo senior Sancho Sanchiz confirmans, filias meas domna Endri-goto, domna Sancia, domna Scemena, domna Blaschita confirmant,

sennor Sancio Galindoz in Atares test, sennor Lope Garceiz in Uncas-tello et in Ruesta test ' .

1 omite C. 2 peccatorum, B. 3 Et in) Aragona villa, unus casares (suas terras, B. 4 integritate). In Sarasa, duos kasares, cum terris et pertinentio. In Ordoles, uno kasare, cum terris et pertinentio. Et in Votaia maiore, vinas, add C. 5 En C el orden de los testigos es diferente, pero no altera los nombres.

C. X'. V. De palacium cum hereditate in villa Avenazar. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Ego igitur senior Galindo

Sanchiz et uxor mea dompna Goto, divino amore succensi ac peccato-rum nostrorum recordati, pro remedium animarum nostrarum, conce-dimus et confirmamus ad atrium Sancti Emiliani presbiteri et tibi Blas-coni abbati, cum ceteris fratribus ibi Deo servientibus, in villa Abnazar nostrum palacium, cum cellero et duas tenias, cum divisa in omnibus locis ad eam villam pertinentibus ab omni integritate. Et uno orreum troliare, I cupa, I tina, I scamnum, I leitica, I ferragine translans palacio. Alia ferragine iuxta era, I terra ad illum perale, iuxta carrera que vadit ad Quintaniella. Alia terra de illu Cereso, iuxta via que vadit ad Gra-

405

nione. Alia terra de sinistro. Alia terra inter ambas vias. Et una vinea in padule, iuxta via que vadit ad Quintaniella. Alia vinea in Corporales, in loco qui dicitur Plano. Alia vinea in Pino, in loco qui dicitur Otero de Aquila. Isti ab omni integritate serviant in Sancti Emiliani semper.

Si quis vero ex nostris propinquis aut extraneis hanc nostram dona-tionem in aliquo disrumpere voluerit, sit a Deo omnipotentis maledictus et confusus, et cum Iudas traditore in inferno habeat portionem, amen. Et a parte regali exsolvat quatuor libras auri; et quod retemtatum ad regulam, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIª., regnante Sancio rex in Pampilona. Ego igitur senior Galindo Sanchiz et uxor mea domna Goto, qui

hanc scripta iussimus, testes tradimus: Sennor Alvaro Lopez confirmans, sennor Garcia Lopez confirmans, sennor Galindo Ennecones confir-

mans, sennor Sancho Beilaz confirmans, et senior domno et illas filias de domna Tota et domna Gontroda confirmantes et testes.

1075 430 Domingo Lezenioz y su mujer doña Gota dan a San Millán los

solares y dependencias que habían comprado en Ayuelas al señor Bela González de Montañana y su mujer doña Mayor (Ver nuestro documen-to 000).

Becerro, fol. 163-163 vuelto (Gótico, fol. 66; Colección, núm. 242). Ed. Serrano, p. 231, núm. 224 bis.

Ego Dominico Lezenioz et uxor mea domna Goto, nullius cogenti consilio, evenit mihi voluntas, cum venissem in ora mortis mee, promisi ad tibi // patri spirituali Balsio abbati, ut traderem corpus meum in atrio Sancti Emiliani, modo vero cum dedit mihi Dominus sanitatem, confirmo et trado me cum meos solares et meas casas in villa que dicitur Faiolas, cum divisa in omni locis ad eam villam pertinentem, et cum fuero sicut alias casas de infanzonibus confirmo in Sancto Emiliano. De filiis autem meis qui voluerint servire ad Sancti Emiliani, cum voluntate vestra sedeant in ipsas casas; et qui noluerint, non habeat racione in ipsas casas.

Si quis autem ex filiis et de propinquis aut extraneis retemptare

1075 429 El señor Galindo Sánchez y su mujer Goto dan a San Millán su

palacio de Villa Abnazar, en territorio de Grañón, con sus posesiones.

Becerro, fol. 73 (Gótico, fol. 66 vº.; Colección, núm. 246). Ed. Serrano, p. 229-230, núm. 223.

406

voluerit istas casas, sit segregatus a consorcio christianorum, et post cum Iuda traditore in inferno sit dimersus; et retemptu, duplatum.

Facta carta sub era Mª. Cª. XIIIª. Et a regali una libra auri. Monnio Monnioz et Flagino Monnioz fidiatores de prima comparatione.

1075 431 Los abades de Abadiano y San Millán llegan a un acuerdo sobre los

términos del monasterio de San Martín de Yurreta y sobre la propiedad de Arandia.

Becerro, fol. 188 (Gótico, fol. 62 vº.: Colección, núm. 249). Ed. Llorente, III, 412, Ed. Serrano, p. 227-228, núm 221.

CC. LXXX. VI. De monasterio Sancti Michael de Arandia. Sub Christi nomine redemptoris nostri. Hec est carta exquisitionis

vel roborationis pro illo loco de Arandia. Postquam concessum fuit illum monasterium Sancti Martini de Hurrieta, ad atrium Sancti Emiliani a Santioni rex, contigit ut abbate de Abadiano domno Munio ut veniret ad Arandia construendum monasterium. Exinde ego abbas Belasio Sancti Emiliani audivi hoc factum, quia dictum erat mihi ut illo loco et termino in territorio et pertinentia de Sancti Martini de Hurrieta debet esse.

Idcirco tam ego quam abbate de Abadiano venimus illuc et fecimus questionem cum senibus et homines de terra. Et diviserunt atque iudica-verunt quia illo loco inter ambas aquas terminum fuit et debet esse de Sancti Martini. Et ex inde accepimus nos et dimiserunt de Avadiano. Et pro alio loco parte aqua.

Dedimus nos de Sancti Emiliani ad illos de Avadiano VI vaccas obtimas, sicut placuit nos et illis. Accepimus totum et fecimus talem ut quicquid disrumperit pactet ad rex D solidos; et duplum

Sennor Lope Ennecones et suos germanos et Azenari merino hic presentes testes et confirmantes. Ego Sancius rex confirmans.

Ego Blasius abba Sancti Emiliani, cum consilio rex Arandiam popu-lavi, ecclesiam antiquam luminavi, qui est in termino de Hurrieta deca-nia de Sancti Martini.

407

Et ego Fortunius episcopus sacravi pro iussione Alvaroni abbati. Era Mª. Cª. XIIIª.

1076 febrero 29 432 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, confirma a San Millán la

posesión de Cárdenas la mayor, Cardenillas, Villagonzalo y Terrero, declarando que los seis molinos que tenian los de Alesanco estaban en términos de Terrero, por lo que eran de San Millán.

Becerro, fol. 45 vuelto (Gótico, fol. 34 vº.; Colección, núm. 255). Ed. Serrano, p. 232-233, núm. 225, con fecha 31 de mayo.

LX'. VI. De molinos de Alesanco et Cardenas et Terrero. In Christi nomine redemptoris nostri. Hec est carta confirmationis

et corroborationis quam ego Sancius, gratia Dei Naialensis rex, cum coniuge mea Placencia regina, libenti animo et spontanea voluntate, facimus ad honorem Sancti Emiliani presbiteri, pro remedium anima-rum nostrarum et parentum nostrorum, in abbacia Blasconi abbatis, de illis villis quas vocant Cardines minore et Cardenas maiore et Villa Gun-dissalvo, cum suis ingressibus sive regressibus, hominibus, terris, vineis, ortis, montibus, vallibus, paludibus, fontibus, molendinis, cum aquarum productilibus et pascuis iumentorum, et aquis ad bibendum et irrigan-dum, et cum omnibus suis pertinenciis confirmamus eas in Sancto Emi-liano usque in perpetuum

Similiter confirmamus villa Terrero, cum suis exitibus et introitibus, hominibus, terris, vineis, ortis, montibus, vallibus, fontibus, paludibus, molendinis, cum aquarum productilibus usque Naiera flumen, pascuis pecorum et aquis ad bibendum et irrigandum. Et insuper confirmamus ad honorem Sancti Emiliani illas sex casas molinarias quas usque hodie homines de Alasanco in termino de Terrero tenuerunt falsatas. Ideoque vidimus bene et iudicamus per directum ut quisque unus haberet suum proprium, et probavimus con nostris hominibus quod illi molini erant in termino de Terrero et Sancti Emiliani. Proinde accepimus omicidium de Sancto Emiliano duos centos solidos argenti pro homine qui fuit mor-tuus in illis molinis, eo quod terminus erat de Terrero et Sancti Emilia-ni. Et abstulimus molinos illos hominibus de Alesanco quando de illis

408

nobis cartam et viam recti dare non potuerunt. Confirmamus autem illos ad monasterium Sancti Emiliani per omnia secula, amen.

Si quis autem nostrorum vel extraneorum hoc nostrum factum dis-rumpere aut retemptare voluerit, sit ab omnipotenti Deo maledictus, et a consorcio christianorum separatus, et post mortem cum Iuda traditore in inferni baratro per cuncta secula sit submersus, amen. Insuper ad partem regalem X libras auri exsolvat; et duplum ad regulam.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIIª., IIe. kalendas marcias, regnante Sancio rege in Pampilona et in Alava et Naiara, Adefonsus rege in Burgis et in Gallecia, Munnius episcopus confirmans, Belasio episcopus confir-mans, Fortunius episcopus confirmans, abbate Belasio existente in Sancto Emiliano, sub eo preposito dompno Gomessano.

Ego namque Sancius rex, qui hanc cartam fieri iussi, manu mea signum (signo) inieci et testes ad roborandum tradidi: Raimundus in-fans confirmans, sennor Eximino Azenariz confirmans, sennor Fortunio Garciez confirmans, sennor Fortunio Azenarez confirmans, sennor Lope Ennecones confirmans, sennor Enneco Sanchiz armiger regis con-firmans, // sennor Fortun Garciez confirmans.

De donatione quam dedit Sancius rex in Sagga villa. Ego Sancius rex in donatione quam dedi tibi domna Santia predic-

tos monasterios, sicut supra nominati sunt1 , dono in Sagga villa VI casatos populatos, cum hereditate, pernominatos de Sancio Vita et de domno Nunno, cum sua divisa, et illa casa de serra, cum defesa et hereditate, molendinis et terminis suis, cum pertinentio et peccora pas-cendi atque ligna cedendi, de illa elcina de Iemnes sursum, ubique locis absolutione cum usu antiquo ad Sancta Maria de Arce confirmo. Simi-liter illas novem eras salsas in Angana, cum suo puteo, quia fuerunt

409

antea concessas confirmo per cuncta secula. Et in Naiera illa casa simul cum cova qui est sub penna, latus cova de rex, de dextera parte fixa, sicut in propria voluntate promisisti ad Sancti Emiliani, ita et ego laudo et confirmo per omnia secula firmi permaneat ibi.

1 Ver el documento núm. 353.

1076 434 Iñigo López de San Román vende al señor Iñigo López y su mujer

Muniadueña unas casas sitas en San Román Ama Sarracínaz vende a los mismos compradores una tierra en Pradillo.

Becerro, fol. 78-78 vuelto (Gótico, fol. 96; Colección, núm. 253). Ed. Serrano, p. 236, núm 228.

De casas cum hereditate in Sancti Romani comparatas in Cambero. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur Tello Ennecoz de

Sancti Romane venit mihi voluntas vel accessit necessitas et vendidi casas meas proprias, quas habui de parentum meorum, in villa nomine Sancti Romani de Cambero, cum hereditatem et pertinentio, terras, molendino de illa ponte, et uno orto, ad tibi emtori meo Sennor Enneco Lopiz et uxor tua Momoduenna, in precio que inter nos placuit, id est VIIIO, baccas paritas et eslectas et XX solidos de argento, et accepi totum. Et post odie habeas tu et cui volueris.

Et si aliquis homo inquietare voluerit in iudicio, conponat ad par-tem regis C solidos argenti; et ad tibi senior Enneco Lopez casas et hereditate duplatas et melioratas in ipso loco.

Et ego Ama Sarrazina similiter venit mihi voluntas et vendidi tibi terra mea propria in eadem ora in loco qui dicitur Pratiello ad tibi senior Enneco Lopiz, in precio que nobis placuit, id est quinque cafizes de tritico. Et post hodie habeas tu.

Si quis homo ipsa terra retentare voluerit, ad partem regis pariet EX solidos argenti; et ad tibi Sennor Enneco Lopez terra duplata.

Facta carta in era // Mª. Cª. XIIIIª., regnante Sancio rex in Pampi-lona et in Grannione atque Alava, sennor Sain in Cambero, iudicante iudicio Didaco de Terroba.

[1065-1076]1 433 Sancho de Peñalén, rey de Pamplona, da a doña Sancha seis casatos

en Saga, con sus heredades, seis eras salsas en Añana, una casa en Nájera.

Becerro, fol. 128 (B). AHN, San Millán, carp. 1048, núm. 4, copia siglo XVI, copia de B (C). Ed. Rodríguez, Colección diplomática riojana, núm. 136, p. 217 (c).

410

Et sunt testes et fidiatores Monnio Blasco et Monnio Tello, et Tello Monnio maiore et concilio de Sancti Romane testes. Sennor Scemeno Furtuniones in Metria, sennor Enneco Azenariz in Becaria testes, Mon-nio episcopus Calagurritanus testes, Nunnu Beila de Scalone alcalde testis. Et sunt fidiatores Dominico Sanchiz et Michael Ferrero et Nunno Dominico, Azenar Sona de Torre testis, Didaco Azenari de Lacuna testis.

1076 435 Don Munio da una viña en Peñaforada.

Becerro, fol. 79 vuelto.

Alia vinea iuxta via de Motillori. Et dedit senior Furtun Gonzalvez. Era Mª . Cª. XIIIª.

411

1076 437 Bela Bélaz y su mujer Anderazu, Juan Bélaz y su hijo Diego, y

Anderazo de Bozo dan a San Millán unas casas con sus eras y perte-nencias sitas en Bozo.

Becerro, fol. 150 vuelto-151 (Gótico, fol. 102 vº.; Colección, núm. 254). Noticia en Serrano, p. 317, núm. 18.

De casas in Bozo, cum hereditate. In Christi nomine redemptoris nostri. Ego Beila Beilaz et uxor mea

Anderazu, pro anime nostre remedio, donamus ad atrium Sancti Emi-liani in villa Bozo nostras casas, cum eras, hereditate et pertinentio. Et sunt casas latus casam de Iohanne Citiz; de occidente, monasterio de Legior.

Et ego Iohanne Beilaz et meo filio Didaco Iohanne et uxor sua Monnina donamus nostras casas, cum ortis et eras, hereditatem et perti-nentio. Et sunt casas latus de Iohanne Alvaroz; de occidente, casa de Fernando Sarrazinez. Et ipsas tres casas cum fuero de vicinos, set tantum de ipsas casas saion nunquam donetur.

Et ego Anderazo de Vozo dono unam terram in Padule, latus Petro Gonzalvez; de occidente, Didado Ovecoz.

Si quis autem ex nostris propinquis vel extraneis hanc // nostram donationem disrumpere voluerit, sit a Domino Ihesu Christo excomu-nicatus et maledictus, et cum Iuda et diabolis dampnatus, amen. Et ad regis partem exsolvat tres libras auri; et duplum, ad regulam.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIIª., regnante Sancio rege in Pampi-lonia et Naiera et Ponticurvo.

Nos vero prescripti ad roborandum testes tradimus: Iohanne Crespo testis, domno Micael testis, Nunno Alvaroz testis, Gonzalvo Ovecoz testis, Alvaro Beilaz testis.

Alia vinea in Penna forata, latus vinea de domno Gonzalvo. Et dedit domno Munnio.

Era Mª. Cª. IIIIª.

1076 436 El señor Fortún González da una viña.

Becerro, fol. 79 vuelto.

412

CC LXX. III. De villa Heguilior, in partis Alava. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur gracia Dei domna

Goto Lupez placuit mihi pro redemptione anima mea et remissio pecca-tis meis, concedo et confirmo media de illa villa que vocitant Hegilior, in Eguilaz, cum suis pertinentiis. Et media de illa ecclesia Sancti [omi-te], intus villa, cum casa ad eam tenentem. Et media de ecclesia Sancti Emiliani, sita desuper villa. Et media de ecclesia Sancta Maria, deorsum villa. Et IIIIor , terras optimas, isti ab omni integritate, cum divisa in montes, in padules, in fontes et in omnibus locis, in atrio Sancti Emi-liani presbiteri et confessoris Christi et tibi Belasconi abbati, omnium-que collegio monachorum ibi deo servientibus.

Si quis vero de meis sanguineis aut extraneis hanc meam offertio-nem voluerit disrumpere, sit a Domino Deo maledictus et confusus, et cum Iuda traditore habeat portionem inferno inferiori. Insuper // a parte regali pariet V libras auri; et duplum.

Facta carta era Mª. Cª. XIIIIª., regnante Sancio rex in Pampilona et Alava, Munnio episcopus confirmans, Furtunio episcopus confirmans,

sennor domno Marcelle confirmans, sennor Fortun Garceiz confirmans, sennor Eximino Furtunionis confirmans, sennor Eximino Azenariz con-firmans, et fidiatores atque testes.

413

De solares in villa Mendissor. Sub nomine Christi redemptoris nostri. Ego igitur senior Furtun

Gundissalviz de Albiniz, divino amore conpunctus ac scelerum meorum recordatus, pro remedium anime mee, concedo et confirmo ad atrium Sancti Emiliani presbiteri, in presentia domno Blasio abbati, uno solare populato et alio eremo in villa Mendissor, cum divisa in omnibus locis ad eam villa pertinentem, cum exitum et regressum, libero et quieto.

Similiter ego senior Lope Sanchiz de Alava dono uno solare po-pulato in villa Cerio, cum divisa in omnibus locis ad eam villa per-tinentem, cum exitu et regressu.

Et ego Alvaro et frater meus Monnio Blascoz, in predicta villa Cerio, spontanea nostra voluntate, roboramus nos medipsos, cum nostra he-reditate, ad Sancti Emiliani in manus domno Belasio abbati.

Et ego senior Garcia Sangiz similiter dono ad Sancti Emiliani uno solare populato in villa Durana, in ecclesia et in montes sua portione, sub presencia domno Belasio abbati.

Et hoc quod offerimus ab hinc serviat in baselica Sancti Emiliani per omnia secula, amen.

Si quis vero quilibet homo de propinquis aut extraneis hanc scrip-tura offertionis in aliquo disrumpere voluerit, sit anathema in conspectu Dei omnipotentis, et cum Iuda traditore in in//ferno inferiori, amen. Et ad parte regali exsolvat libra auri; et quod retemptatum, duplatum.

Facta carta in era Mª. Cª. XIIIIª., regnante Santio rex in Pampilona, Furtunius episcopus testis, sennor Lope Scemenoz testis, sennor Lope Sanchiz testis, domno Salvatore testis, domno Pelagio testis, sennor Alvaro Gondissalvo de Zovano et Sancio de Villa Morosa et senior Garcia Telluz fidiatores.

1076 439 El señor Fortún González de Albéniz, el señor Lope Sánchez de

Alava, Alvaro y su hermano Muño Blascoz y el señor García Sánchez dan a San Millán distintos bienes en Mindíjur, Ceño y Durana.

Becerro, fol . 190 vuelto-191 (Gótico, fol. 62; Colección. núm. 251). Ed. Serrano, p. 237-238, núm. 230.

438 Doña Goto López da a San Millán la mitad de la villa de Eguilior, en

Eguilaz, con sus pertenencias, y la mitad de tres iglesias, con sus posesio-nes.

Becerro, fol. 183 vuelto-184 (Gótico, fol 38; Colección, núm. 252). Ed. Llorente, III, 430. Ed. Serrano, p. 236-237, núm. 229.

1076

Este libro, se terminó de imprimir

el día, 24 de mayo de 1976, en Facsímil.

Cronista Almela y Vives nº . 2. Valencia-10.

LAUS DEO