รายงาน ประจําป 2553: -...

รายงานสถานการณระบบยาประจาป 2553:

าสถานการณเชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]: www.thaidrugwatch.org

www.facebook.com/thaidrugwatch

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553: สถานการณ

เชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) คณ

ะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ขอมลทางบรรณานกรม

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553./แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

พมพครงท 1. ตลาคม 2554 —กรงเทพ: แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ทปรกษา : สาล ใจด

กองบรรณาธการ : นยดา เกยรตยงองศล

นศราพร เกษสมบรณ

อษาวด มาลวงศ

ISBN 978-616-551-422-4

ปกและรปเลม : http://khunnaipui.multiply.com

ภาพประกอบ : http://www.stockfreeimages.com

จดพมพและเผยแพร : แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]

Website: www.thaidrugwatch.org


พมพท : อษาการพมพ

ถนนราชปรารภ แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 02-251-5815, 02-252-6446

จานวนพมพ : 3,000 เลม

รายงานสถานการณระบบยา

ประจาป 2553:สถานการณเชอดอยา

และปญหาการใชยาปฏชวนะ

»˜ญหาเชอดอยาเปนปญหาทวงการสาธารณสขนานาชาตใหความสนใจเพมมากขน

ทกขณะ เพราะผลทเกดขนไมไดกระทบเพยงแคสขภาวะของผปวยเฉพาะราย แตสงผล

ตอระบบสาธารณสขทงหมด และการแกไขปญหาดงกลาวมอาจดาเนนการในขอบเขตจากด

แตตองอาศยความรวมมอของระบบสาธารณสขในทกระดบ จากชมชนสเมอง จากประเทศ

สนานาชาต

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ภายใตการสนบสนนของ สสส. มพนธกจในการสรางกลไกเฝาระวง ดแลการใช

ยาอยางสมเหตผลจงถอการขบเคลอนเพอแกปญหาดงกลาวเปนเรองสาคญ เพอสรางความ

ตระหนกแกวงการสาธารณสขไทย จงเปนทมาของ “รายงานสถานการณระบบยาประจาป

2553: สถานการณเชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ”

วตถประสงคของรายงานฉบบนคอนาเสนอสถานการณเชอดอยาในประเทศไทย;

ภาพรวมมลคายาปฏชวนะ; สถานการณอาการไมพงประสงคจากการใชยาปฏชวนะ; กรณ

ตวอยางสถานการณจากพนทและปญหาอนๆ ทเกยวของกบยาปฏชวนะ; ประสบการณดๆ จาก

การรณรงคแกปญหาเชอดอยา และขอเสนอเพอใชเปนแนวทางขบเคลอนแกไขปญหาปญหา

การใชยาปฏชวนะอยางเปนระบบตอไป

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

¤ÇÒÁà»š¹ÁÒ

¤Ò¹ÔÂÁ

àนองจากเดอนเมษายน 2554 เปนวาระครบรอบ 30 ป แหงการประกาศใช “นโยบายแหงชาตทางดานยา”

ของประเทศไทย ซงเปนโอกาสสาคญในการสานตอและทบทวนนโยบายท “....พยายามลดจานวนยาท

สญเสยโดยเปลาประโยชน เนองจากการใชยาทไมเหมาะสม...ควบคกบการจดใหมยาทปลอดภย มคณภาพด

ในราคาพอสมควร กระจายออกไปอยางทวถง…”

ประกอบกบคาประกาศนโยบายขององคการอนามยโลก ในวนอนามยโลก เมอวนท 7 เมษายน 2554

ทเนนการตอสเพอใหชนะเชอดอยา โดยกาหนดคาขวญวา “Combat drug resistance - No action today,

no cure tomorrow” ซงกระทรวงสาธารณสขใหความหมายวา “ใชยาปฏชวนะอยางถกตอง ปองกน

เชอดอยา เพอการรกษาทไดผล” เขาขายทาการแกไขทปลายนามากกวาตนนา

ปญหาเชอดอยาในประเทศไทย ไมใชปญหาใหม เปนปญหายดเยอ เรอรง ดกดาน ซาซาก ทงยาคน

และยาสตว มความเกยวโยงกนเปนลกโซ แถมยงเพมขนอยางรวดเรว รนแรงตลอดเวลา อยแถวหนาของโลก

ซงตองขอบคณผเขยนบทความทกทาน ใน “รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553 : สถานการณ

เชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ” เลมน ทชวยกนตรวจสอบ วเคราะหแบบหลากหลายแงมม

ของปญหาเชอดอยา และระบบกากบควบคมยาปฏชวนะ/ยาตานจลชพ แบบดาวกระจายของไทย ซงตอกยา

ใหเหนปญหาชดวา - ตองคดหากลยทธใหมในการจดการ

การจดการระบบยาปฏชวนะระดบชาต มความจาเปนตองคดใหมทงระบบ ตงแตนโยบาย, แผนพฒนา/

แผนปฏบตการ, คน/องคกรรบผดชอบ, การบรหารจดการ และงบประมาณทเหมาะสม

ความกลาหาญในการตดสนใจเชงจรยธรรมของผนาในวงการสขภาพทกสาขาและนกการเมองทกากบ

กระทรวงสาธารณสข รวมทงความรวมมอจากประชาชนทจะชวยกนดาเนนการใหมยาปฏชวนะรกษาคนไข

ทจาเปนตองใชอยางปลอดภย

“หยดซอ หยดขาย หยดใชยาปฏชวนะ หยดเปนเหยอใหเชอโรคลาบาก”

หวงวา แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา และภาคเครอขาย จกไดรวมกนทางาน

ใหบรรลเปาหมายตอไป

ผศ.ภญ.สาส ใจด

ประธานคณะกรรมการกากบทศทาง แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

27 เมษายน 2554

¤ÇÒÁà»š¹ÁÒ 2

¤Ò¹ÔÂÁ 3

º·ÊÃØ»ÊÒËÃÑº¼ÙŒºÃÔËÒÃ»˜ÞËÒáÅÐ·Ò§ÍÍ¡ÇÔ¡Äμ¡ÒÃ³�ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð 6

Ê‹Ç¹·Õ 1: Ê¶Ò¹¡ÒÃ³ �àª×Í´×ÍÂÒáÅÐ»ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÃÐ Ñº»ÃÐà·È 9

ÇÔ¡ÄμÔàª×Í´×ÍÂÒáÅÐ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹»ÃÐà·Èä·Â 10

ÀÒ¾ÃÇÁÊ¶Ò¹¡ÒÃ³ �àª×Í´×ÍÂÒã¹»ÃÐà·Èä·Â 14

ÍÒ¡ÒÃäÁ‹¾Ö§»ÃÐÊ§¤�¨Ò¡¡ÒÃãªŒÂÒã¹¡ÅØ‹Á General anti - infective 19

for systemic use ¨Ò¡°Ò¹¢ŒÍÁÙÅÈÙ¹Â �à½‡ÒÃÐÇÑ§¤ÇÒÁ»ÅÍ´ÀÑÂ

´ŒÒ¹¼ÅÔμÀÑ³±�ÊØ¢ÀÒ¾ »‚ 2552

ÁÙÅ¤‹ÒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð 21

Ê‹Ç¹·Õ 2: Ê¶Ò¹¡ÒÃ³ �àª×Í´×ÍÂÒáÅÐ»ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÃÐ Ñº¾×¹·Õ 27

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³ �ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹âÃ§¾ÂÒºÒÅ 28

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³ �ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹ÃŒÒ¹ª Ò 32

¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Å 36

ÊÒÃºÑÞ

Ê‹Ç¹·Õ 3: Í§¤ �¡Ã ¹âÂºÒÂ áÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃ»˜ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐáÅÐàª×Í´×ÍÂÒ 41

¹âÂºÒÂáÅÐÂØ·¸ÈÒÊμÃ�¢Í§¹Ò¹ÒªÒμÔã¹¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃàª×Í´×ÍÂÒáÅÐ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð 42

ÃÐºº¨Ñ´¡ÒÃÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹»ÃÐà·Èä·Â 49

¡¾Â. áÅÐ¡Ô¨¡ÃÃÁÃ³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒ 56

Ê‹Ç¹·Õ 4: ¶Í´º·àÃÕÂ¹»ÃÐÊº¡ÒÃ³ �»‚·Õ 3 Antibiotics Smart Use 61

»ÃÐÊº¡ÒÃ³�»‚·Õ 3 : Antibiotics Smart Use 62

Ê‹Ç¹·Õ 5: Ê×Í·Õà¡ÕÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº§Ò¹Ã³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒ 67

Ê×Í·Õà¡ÕÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº§Ò¹Ã³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒ 68

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 1: Regional Strategy on Prevention and Containment 74

of Antimicrobial Resistance 2010 - 2015

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 2: ¹âÂºÒÂáË‹§ªÒμÔ´ŒÒ¹ÂÒ ¾.È.2554 107

áÅÐÂØ·¸ÈÒÊμÃ�¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐººÂÒáË‹§ªÒμÔ ¾.È.2554 - 2559

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 3: Ã‹Ò§¹âÂºÒÂáÅÐÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ´ŒÒ¹¡ÒÃãªŒÂÒÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Å 118

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 4: ÂÒ»®ÔªÕÇ¹Ð·Õ¢Ö¹·ÐàºÕÂ¹ã¹»ÃÐà·Èä·Â 132

º·ÊÃØ»ÊÒËÃÑº¼ÙŒºÃÔËÒÃº·ÊÃØ»ÊÒËÃÑº¼ÙŒºÃÔËÒÃ

»ÞËÒáÅÐ·Ò§ÍÍ¡ »ÞËÒáÅÐ·Ò§ÍÍ¡ÇÔ¡Äμ¡ÒÃ³�ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÇÔ¡Äμ¡ÒÃ³�ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

5 »ÞËÒ·Õ·ŒÒ·ÒÂ

1. การดอยาของเชอแบคทเรย พบไดอยางกวาง

ขวางและเพมขนในทกระดบ ทงจากโรงพยาบาลและชมชน

1.1 ยากลม Fluoroquinolones มอตราการ

ดอตอเชอกลม Enterobacteriaceae เชน E. coli หรอ K.

pneumoniae ประมาณรอยละ 30 ในป 2541 และเพมสง

ถงรอยละ 50 ในป 2552 อตราการดอยาของเชอในโรง

พยาบาลสงกวาอตราการดอยาของเชอในชมชนไมมากนก

ผลกระทบทางคลนกทเหนไดชดเจนคอ การรกษาผปวย

จานวนมากทมการตดเชอทระบบทางเดนปสสาวะ (เชน

กระเพาะปสสาวะอกเสบ กรวยไตอกเสบ) ดวยยากลมนจะ

ไดผลนอยลง

1.2 ยากลม Third - generation cepha-

losporins มอตราการดอตอเชอกลม Enterobacte-

riaceae เชน E. coli หรอ K. pneumoniae ประมาณรอย

ละ 10 ในป 2542 และเพมสงถงรอยละ 30 ในป 2552

1.3 ยากลม Carbapenem มอตราการดอ

ตอเชอ Acinebacter baumannii ทเปนสาเหตของโรคตด

เชอในโรงพยาบาล เพยง 1 - 2% ในป 2543 และเพมสงถง

รอยละ 60 - 62% ในป 2553

2. ประเทศไทยมการนายาปฏชวนะมาใชอยาง

กวางขวาง เหนไดจากมลคายาในกลม General anti -

infective for systemic use ทงในสวนการผลตและ

นาเขาทมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนองในระยะ 11 ป

จาก 7,997 ลานบาท ในป 2542 เพมขนเปน 22,913.52

ลานบาทในป 2552 หรอเพมขนถง 1.86 เทา

¡ารจดการระบบยาปฏชวนะเปนโจทยทยงรอคาตอบจากทกระดบ ตงแตการคดเลอกจนถงการใชยาปฏชวนะซง

เปนปญหาเรอรงทเกดขนในบานเรามาเนนนาน ผลงานวจยทผานมาหลายชนลวนบงช ตอกยา ปญหาทยงคง

อยอยางซาซาก ทงในระดบนโยบาย ภาคเกษตร สถานบรการสขภาพ บคลากรทางการแพทย ผประกอบการและ

ประชาชน ดงนนความรวมมอจากทกฝายจงเปนสงทหลกเลยงไมได และควรลงมอปฏบตการอยางจรงจง

เอกสารฉบบนเปนการทบทวนวรรณกรรมเพอเปนอาหารจานพเศษ ชวนกนขบใหแตก นาไปสขอเสนอและตอบ

โจทยทสาคญคอ ทาอยางไรเราจงจะมระบบการจดการยาปฏชวนะทมประสทธภาพและยงยน

3. ขอมลของ 12 โรงพยาบาลในระดบทตยภม

ถงตตยภม จาก 5 ภมภาค พบวา มลคายาปฏชวนะรวม

ทมการใชในแตละปมคามากกวา 214 ลานบาทในป พ.ศ.

2548 และมากกวา 399 ลานบาทในอกหาปตอมา

คดเปนมลคายาทเพมขนถงรอยละ 86.6 และโรงพยาบาล

สวนใหญมแนวโนมของปรมาณการสงใชเพมสงขนทกป

คดเปน 1.1 - 2 เทาในระยะเวลา 5 ป โดยยาทมปรมาณ

การสงใชสงเปนอนดบตน คอ กลม penicillin and

penicillins and enzyme inhibitors (โดยเฉพาะ amox-

icillin และ amoxicillin & clavulanic acid), quinolones

(โดยเฉพาะ ciprofloxacin, ofloxacin, norfloxacin),

cephalosporin (โดยเฉพาะ cefalexin, ceftriaxone,

cefazolin, cefixime) และ sulfonamides & trimethoprim

(sulfamethoxazole & trimethoprim)

4. การสารวจการกระจายยาทไมเหมาะสมใน

จงหวดยโสธร และ มหาสารคาม ในป 2552 - 2553 ใน

13 อาเภอ พบยาปฏชวนะในเกอบทกหมบาน ยาปฏชวนะ

ทพบการจาหนายสงสดคอ Tetracycline รองลงมาคอ

Penicillin V

5. การสารวจการปนเปอนยาตานจลชพกลมไน

โตรฟแรนส (ยาฟราโซลโดน ยาไนโตรฟราโซน ยาฟรล

ทาโดน ยาไนโตรฟแรนโตอน และยาไนโตรวน) และกลม

เตตราไซคลน (ยาคลอเตตราไซคลน และยาออกซเตตรา

ไซคลน) ในอาหารสตวปกของฟารมมาตรฐานทวประเทศ

76 จงหวด ป 2548 - 2549 พบการปนเปอนยาคลอเตตรา

ไซคลนมากทสดในอาหารสตวระยะอาย 1 - 21 วน รอยละ

20.31 และพบยาออกซเตตราไซคลนมากทสดในอาหาร

สตวระยะอายมากกวา 42 วน รอยละ 25.00

4 ·Ò§ÍÍ¡·ÕÂÑ§Â×¹

1. ตองมนโยบาย เพอเปนธงนา แสดงความ

ตงใจจรง และกาหนดเปาหมาย

1.1 รฐมภาระกจในการประกาศนโยบายควบคม

เชอดอยา

1.2 เปาหมายเพอลดอตราการเกดเชอดอยา และ

หาทางปองกนการเกดเชอดอยาในอนาคต

ดวยมาตรการตาง ๆ

1.3 ขอเสนอมาตรการเพอจดการปญหาตางๆ

เปนบรณาการระดบชาต สระดบปฏบต

2. กระบวนการจดทานโยบาย

2.1 ตองทาความเขาใจวงจรหรอเสนทางเดน

ของการเกดเชอดอยา และวงจรระบบการ

จดการยาปฏชวนะ ตลอดจนบทบาทของ

กลมผทเกยวของ

2.2 ตองการการมสวนรวมกบทกภาคสวนใน

การพฒนา

2.3 ตองจดลาดบความสาคญตามปญหา ตาม

องคกร หรอกลมคน (ภาคการศกษา ภาค

เอกชน ภาคเกษตร)

2.4 ตองคานงถงบรบท หรอวฒนธรรมของพนท

ภมภาค

3. การนาไปปฏบต

3.1 ควรจดโครงสรางการทางาน โดยมหนวย

ประสานงาน ในการเชอมรอย งานท

กระจดกระจาย และทไมมหนวยงานรบผด

ชอบ

3.2 สรางความตระหนกของผทเกยวของ

3.3 คานงถงวาใครตองเปผทา และทาอยางไร

เครองมอตาง ๆ ทงเรอง Guideline ระบบ

การเงนการคลง ชดความรประสบการณ

การวนจฉยโรค

3.4 ใชทงมาตรการเชงบวก และมาตรการ

เขมงวดจากด

4. การตดตามการดาเนนงานตามนโยบาย

4.1 กลไกการตดตามเฝาระวง โดยภาครฐ และ

โดยองคการอสระ ภาควชาการและภาค

ประชาชน

4.2 ตดตามการทางาน ดวยตวชวด

4.3 ประเมนโครงสรางและกระบวนการทางาน

4.4 วดผลลพธทได มการตดตามการใชยา

ปฏชวนะ และสถานการณเชอดอยา อยาง

ตอเนอง

4.5 ประเมนความคมคาในมตตางๆ

4.6 แถลงผลการตดตามอยางสมาเสมอ เพอ

รบฟง

Change โดย ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศลการเปลยนแปลงมไดทงดขนหรอแยลง ในการเปลยนแปลงปจจยสาคญ คอ มอทงสองนนเอง จะเปนมอทองทสรางสรรคสงดงาม หรอมอมดทดงทกอยางตาลง มอทอยผดทผดทาง เหลานอยทคนเปนผกระทา

อทธพลของแสงและเงา หมายเลข ๑ โดย ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศลเปนแรงบนดาลใจทเกดจากเงาไมทตกลงบนเฟรมวาดภาพ โดยทแสงและเงาไดสะทอนสงทเปนไปในโลกน ภายใตโครงสรางทใหญโต มสงมชวตเลก ๆ แฝงเรนอย พรอมทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงได

ธรรมชาตแหงชวต โดย ผศ.ภญ.ดร.ยพด ศรสนสขธรรมชาตแหงชวต คอ การอยรวมกนของชวตอยางสมดลย มใชเหนอกฝายคอผบกรก ทจกตองมงทาลายใหหมดสน เปรยบเชนการใชยาจงตองเปนไปอยางเหมาะสม เขา (เชอโรค) กชวต เรากชวต อย อยางไรจงสมดลย นแหละ คอธรรมชาตแหงชวต

Final Destinyโดย ภก.ชาญชย คมปญญาการใชยาปฏชวนะเปนตนเหตใหเชอแบคทเรยเรงการพฒนาเพอตอตานยา เปนวถแหงความอยรอด และอาจเปนตนเหตใหเกดเชอแบคทเรยกอโรคชนดใหมๆ

Ê‹Ç¹·Õ 1:Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�àª×Í´×ÍÂÒ

áÅÐ»ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ÃÐ´Ñº»ÃÐà·È

เนอหาในสวนท 1 กลาวถงสถานการณโดยรวมของการใชยาปฏชวนะทไมสมเหตผล อนเปนสาเหตหลกทกอใหเกดปญหาเชอดอยาปฏชวนะในป พ.ศ. 2553 รวมรวมถงมลคาการผลตและนาเขายาปฏชวนะในป พ.ศ. 2552 โดยแบงเนอหาออกเปน 4 สวน ดงน

• วกฤตเชอดอยาและการใชยาปฏชวนะในประเทศไทย• ภาพรวมสถานการณเชอดอยาในประเทศไทย• อาการไมพงประสงคจากการใชยาในกลม General anti-infective for systemic use ป พ.ศ. 2553• มลคายาปฏชวนะ

10 รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553

àชอกอโรคทกกลม ทงไวรส แบคทเรย เชอรา ปรสต มอตราการดอยามากขนตลอดเวลา แตทเปนปญหามากทสด คอ

เชอแบคทเรย เพราะ

ÇÔ¡ÄμÔàª×Í´×ÍÂÒáÅÐ¡ÒÃãªŒ

ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹»ÃÐà·Èä·Âผศ.นพ.กาธร มาลาธรรม*

1. เชอไวรส สวนใหญหายไดเองไมตองใชยาใด

ในการรกษา เชอไวรสทเปนปญหามากคอ Human immu-

nodeficiency virus (HIV) ซงทาใหภมคมกนของผตดเชอ

บกพรองมากขนตามระยะเวลาทผานไป จงตองใหยาตาน

ไวรสเพอลดจานวนเชอลงใหมากทสด เนองจากยงไมมยา

ใดทสามารถกาจดเชอไวรสใหหมดจากรางกายได ดงนน

จงมโอกาสทเชอจะดอยาเสมอ หากผปวยรบประทานยา

ไมสมาเสมอ ไมครบชนด หรอขนาดตามทควรจะได แต

การดอยาของ HIV มลกษณะพเศษคอผปวยสวนใหญมกจะ

รบประทานยาสมาเสมอกวายารกษาโรคอน เนองจากความ

กงวลตอการทเชอจะทวจานวนเพมขนและมการดอยาใน

ภายหลง ผปวยจานวนมากรวาถาเชอดอยาจะเปนอนตราย

* คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด


11ตอสขภาพของตนเองตลอดจนตองมคาใชจายในการรกษา

มากขน ดงนนผปวยสวนใหญจงมกจะรบประทานยาอยาง

เครงครด อยางไรกตาม ผปวยจานวนหนงกไมปฏบตตาม

แนวทางทควรจะเปนดวยสาเหตตางๆ กน ทาใหเรมม

เชอดอยาเกดขน กลาวไดวาในแงอบตการณการดอยาของ

HIV ไมอยในเกณฑทสงมาก แตจะละเลยไมไดเพราะผปวย

อาจจะมระยะเวลาทไมมอาการอยชวงหนง ซงอาจจะเปน

โอกาสของการแพรเชอดอยาสผ อนและคนทรบเชอไป

จะมเชอดอยาตงแตแรกทงทไมเคยไดรบยามากอน คอ ม

primary drug resistance คลายๆ กบการดอยาของ

เชอวณโรค

2. เชอวณโรค ในขอบเขตทวโลกมปญหาเชอดอยา

มากขน แตในประเทศไทยเทาทมขอมลจากสถาบนโรค

ทรวงอกพบวามเชอทเปน multidrug - resistant (MDR)

ประมาณรอยละ 10 ตงแตป 1999 - 20071 โดยอตราการพบ

เชอดอยาคอนขางคงท และจากรายงานการศกษาในผปวย

โรคเอดสโดย รศ.สมนก สงฆานภาพ พบวาเชอวณโรคดอยา

ในกลมผปวยโรคเอดสทมารบการรกษาทโรงพยาบาล

รามาธบดลดลงจากรอยละ 48 ในป 1999 เหลอรอยละ 7.9

ในป 20042 ดงนนความรนแรงของปญหาเชอวณโรคดอยา

จงไมมากนก แตปญหาทแทจรงของโรคนอยทการลดอตรา

ปวยทมแนวโนมเพมขน

3. เชอรา ผปวยทมปญหาตดเชอรามกมภมคมกน

บกพรองในลกษณะใดลกษณะหนง จานวนผปวยจงไมมาก

เทาการตดเชอชนดอน แมปจจบนจะมผปวยเชนนมากขน

แตกยงอย ในวงจากดและสวนใหญจะเปนปญหาใน

โรงพยาบาลระดบ tertiary care ทมผปวยดวยโรคทยาก

แกการรกษาจานวนมาก

4. ปรสต ทสาคญคอมาเลเรย เนองจากการตดตอ

ตองอาศยพาหะคอยงกนปลองซงอยในปา ดงนนการดอยา

ของเชอมาเลเรยจงเปนปญหาเฉพาะกลม เชอมาเลเรย

ไมวาจะดอยาหรอไม ไมสามารถทจะแพรระบาดในเขตเมอง

ได

ในทางกลบกน การดอยาของเชอแบคทเรย พบได

อยางกวางขวางในทกระดบ ทเหนไดชดเจนไดแก

1. การดอยากลม fluoroquinolones ของเชอ

กลม Enterobacteriaceae เชน Escherichia coli หรอ

Klebsiella pneumoniae ทมอตราสงขนมาโดยตลอด ขอมล

จากศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต (National

Antimicrobial Resistance Surveillance Center, Thailand:

NARST) พบวาโดยภาพรวม (เชอทงจากในโรงพยาบาลและ

จากชมชนในโรงพยาบาลทกระดบ) ในป 1998 เชอดอยาน

มประมาณรอยละ 30 แตในป 2009 มอตราการดอยาสงถง

รอยละ 50 อตราการดอยาของเชอในโรงพยาบาลสงกวา

อตราการดอยาของเชอในชมชนไมมากนก ผลกระทบ

ทางคลนกทเหนไดชดเจนคอการรกษาผปวยจานวนมากท

มการตดเชอทระบบทางเดนปสสาวะ (เชน กระเพาะปสสาวะ

อกเสบ กรวยไตอกเสบ) ดวยยา กลมนจะไดผลนอยลง

ถาผปวยมอาการรนแรงการใชยากลมนโดยไมทราบ

แบบแผนความไวของเชอ อาจจะเปนอนตรายตอผปวยได

จงเปนแรงผลกดนสาคญประการหนงททาใหแพทยตอง

หนไปใชยากลมอน คอ cephalosporins และจะกอใหเกด

ปญหาอนตามมาดงจะไดกลาวตอไป

การทมเชอดอยากลมนมากในชมชนเนองมาจาก

คณสมบตสาคญของยา คอ เชอจะเกดการกลายพนธดอ

ตอยาไดงายมากหากระดบยาไมเพยงพอ ยานมทงในรป

ของยาฉด และยากน มผลขางเคยงนอยจงหาซอไดงาย

นอกจากนยงมการใชในภาคเกษตรกรรมอยางกวางขวาง

ทงท website ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ แนะนาวา

ยาในกลม fluoroquinolone ทใชในคน เชน norfloxacin

และ ciprofloxacin ไมควรใชอยางเดดขาดในสตวนา แตก

มการแนะนาใน website จานวนมากใหใชยาดงกลาว

(ผสนใจลองสบคนไดไมยากดวยการใชคา เชน cipro,

fluoroquinolone, สตวนา,นากง เปนคาหลกในการหาขอมล)

การใชยาในลกษณะนจงเปนการสรางสภาวะทเหมาะสม

1 Chuchottaworn C. Extensively drug resistant tuberculosis (XDR-TB) in Chest Disease Institute, 1997-2005. J Med Assoc Thai 2010; 93 (1):

34-7.2 Sungkanuparph S, Eampokalap B, Chottanapund S, Thongyen S, and Manosuthi W. Declining prevalence of drug-resistant tuberculosis

among HIV/tuberculosis co-infected patients receiving antiretroviral therapy. J Med Assoc Thai 2007; 90 (5): 884-8.


สาหรบการเกดและการแพรกระจายของเชอดอยาทงใน

ชมชนและในโรงพยาบาล

2. การ ด อยาก ล ม t h i r d - gene ra t i o n

cephalosporins ของเชอกลม Enterobacteriaceae เชน

E. coli หรอ K. pneumoniae ยากลมนเปนยาทมขอบเขต

การออกฤทธครอบคลมเชอได มากชนด จงเรยกว า

extended - spectrum cephalosporins (β - lactam)

เชอทดอตอยาในกลมนมกจะดอตอยาอนอกหลายชนด

กลไกการดอยาทสาคญ คอการสรางเอนไซม extended -

spectrum β - lactamases (ESBL) ขอมลจาก NARST เชน

เดยวกน พบวาเชอมแนวโนมของการดอยากลมนมากขน

ในป 1999 อตราการดอยาอยทรอยละ 10 แตในป 2009

อตราการดอยาสงถงรอยละ 30 จากการศกษาของ รศ.อนชา

อภสารธนารกษ ปทมธาน ในป 2003 - 2004 พบผปวย

ตดเชอทสราง ESBL จานวน 46 ราย ทมอาการของการ

ตดเชอกอนเขารบการรกษาในโรงพยาบาล (community -

onset) ผปวยหลายรายเคยเขารบการรกษาแบบผปวยใน

มากอน ปจจยเสยงตอการพบเชอนทสาคญไดแก การเปน

โรคเบาหวาน การมเชอนกอนคมในรางกายมากอน การ

ไดรบยาปฏชวนะ เชน third - generation cephalosporins

หรอ fluoroquinolones มากอน3 ตอมามการสารวจ

ประชากรทไมเคยเขารบการรกษาตวแบบผปวยในและ

ไมเคยไดรบยาปฏชวนะใดๆ มาในชวงระยะเวลาสามเดอน

กอนการศกษาในจงหวดแหงหนง พบวา ประชากรท

เขารวมการศกษาจานวน 141 รายมเชอกลม Enterobac-

teriaceae ทสราง ESBL ถงรอยละ 58.2 สวนใหญเปน

ESBL ชนด CTX - M ทมความสมพนธอยางมากกบการใช

ยา ceftriaxone และ cefotaxime แมยงไมทราบแนชดวา

เหตใดจงพบเชอดอยาในอตราสงเชนนน แตผวจยสนนษฐาน

วาอาจจะมาจากอาหาร ดงเชนทมรายงานจากประเทศ

สเปนและโปรตเกส ซงกสามารถเชอมโยงไปยงปญหาการ

ใชยาอยางไมเหมาะสมในภาคเกษตรกรรมเชนกน4 ในขณะน

ในทองตลาดมยากลม third - generation cephalosporins

ใชอยางกวางขวาง ประชาชนอาจหาซอไดเองและเปนท

นยมใชในโรงพยาบาลตลอดจนคลนกตางๆ ดงนนเปนท

คาดหมายไดวาอบตการณของเชอทสราง ESBL นาจะเพม

สงขนอยางมาก การตดเชอชนดนมผลกระทบคอคาใชจาย

ในการรกษาจะสงขน ขณะนเชอวายาทใชไดผลดทสดใน

การรกษาเชอทสราง ESBL คอยาในกลม carbapenems

ซงมราคาแพง นอกจากนผปวยยงอาจตองใชเวลาอยใน

โรงพยาบาลนานขนรวมทงมอตราตายสงขน จากการท

อบตการณของเชอเหลานสงขนทาใหตองใชยาในกลม

carbapenems มากขน จงนาไปสปญหาการดอยา

ชนดใหมทรนแรงกวาเดม

3. การดอยากล ม carbapenems ของเชอ

Acinetobacter baumannii เชอนเปนเชอกรมลบทกอโรค

ในผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลเปนสวนใหญ

ในอดตเชอทเปนปญหามากคอ Pseudomonas aeruginosa

แตป จจบนอตราการดอยาของเชอ P. aeruginosa

คอนขางคงท อตราการตดเชออาจตากวา A. baumannii

กอนป 2001 เชอนมอตราการดอ carbapenem เพยง

รอยละ 1 หลงจากนนอตราการดอยาเพมสงขนอยางตอ

เนองจนสงสดในป 2005 อยทรอยละ 70 และปจจบนคงตว

อยทรอยละ 60 โดยประมาณ แตหลายโรงพยาบาลพบ

เชอดอยาในอตราทสงกวานมาก ใน intensive care unit

บางแหงอาจถง 100% โดยทวไปเมอกลาวถงเชอดอยา

เรามกคดวาโรงพยาบาลระดบโรงเรยนแพทยหรอ tertiary

care เทานนทมปญหา แตในความเปนจรงขณะน สามารถ

พบเชอนไดในโรงพยาบาลทกระดบ ผ เขยนเคยไดรบ

การปรกษาจากโรงพยาบาลขนาดเลกหลายแหงทพบผปวย

ตดเชอน และบอยครงทผปวยทถกสงตวมาจากโรงพยาบาล

ขนาดเลกหรอขนาดกลางกมเชอนตดตวมาดวยแลว

3 Apisarnthanarak A, Kiratisin P, Saifon P, Kitphati R, Dejsirilert S, Mundy LM. Clinical and molecular epidemiology of community-

onset, extended-spectrum beta-lactamase-producing Escherichia coli infections in Thailand: a case-case- control study. Am J Infect

Control. 2007 Nov; 35 (9): 606-12.4 Sasaki T, Hirai1 I, Niki M, Nakamura T, Komalamisra C, Maipanich W, et al. High prevalence of CTX-M β-lactamase-producing

Enterobacteriaceae in stool specimens obtained from healthy individuals in Thailand. J Antimicrob Chemother 2010; 65: 666–668.


13

Acinetobacter baumannii ทดอตอ carbapenem

มกดอตอยาปฏชวนะอนๆ เกอบทงหมด (pandrug -

resistant) ในขณะนยงไมมยาทมประสทธภาพสงและใชได

อยางปลอดภย การตดเชอนมอตราการเสยชวตคอนขางสง

ไมจากดวาตองเปนผปวยทอยในระยะสดทาย ขนกบวา

การตดเชอเกดทระบบใด ผปวยในหอผปวยทวไป หาก

ตดเชอมโอกาสทจะเสยชวตจากการตดเชอระหวางรอยละ

7.8 - 23 แตถาเปนผปวยใน ICU โอกาสการเสยชวตอาจสง

ถงรอยละ 435

อบตการณการดอยาของ A. baumannii มความ

สมพนธอยางใกลชดกบอตราการใช carbapenem ซงผกพน

อยกบอตราการพบเชอ ESBL - producing strains ดงนน

ยงอาจมผลกระทบทางเศรษฐกจดวย หากมชาวตางชาต

มาทองเทยวหรอมารบบรการทางการแพทยในประเทศไทย

แลวเกดการตดเชอเหลาน ยอมสงผลกระทบตอความ

เชอมนในการเดนทางเขามาในประเทศไทยไมมากกนอย

จากแผนภาพจะเหนไดวามการใชยามากขนกอน

จากนนอตราการดอยาจงเพมขน ปญหาเชอแบคทเรยดอยา

จงเปนปญหาสาคญทางสาธารณสขและเศรษฐกจสงคม

เปนอยางมาก จาเปนอยางยงททกภาคสวนในสงคมจะ

ตองรวมมอกนรบมอกบปญหานดวยความเปนอนหนงอน

เดยวกน เพอมใหปญหาลกลามจนเกนกวาทจะเยยวยาได

5 Karageorgopoulos DE and Falagas ME. Current control and treatment of multidrug-resistant Acinetobacter baumannii infections. Lancet

Infect Dis 2008; 8: 751–62.

หมายเหต: แกนตงดานซายแสดงปรมาณยาทนาเขา เปน 1,000 กรม แกนตงดานขวาแสดงอตราการดอยาของเชอ คดเปนรอยละ โดยขอมลปรมาณยานาเขา คดเฉพาะ imipenem/cilastatin รวมกบ meropenem ทงยาตนแบบและยา generic ขอมลไดจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา และขอมลอตราการดอยากลม carbapenems ของเชอ A. baumannii ไดจากศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางอตราการดอยา

และอตราการดอยาของเชอ A. baumannii

จะเหนไดว าการดอยาของเชอ

แบคทเรย มความเกยวโยงกนเปน

ลกโซและนบวนจะมความรนแรง

มากขน ย งกว านนขณะน ใน

ประเทศไทยเรมมผพบเชอ Entero-

bacteriaceae ทดอตอ carbap-

enem ดวยการสราง enzyme

ทจดอยในกลม KPC แบบเดยวกบ

ทพบในประเทศสหรฐอเมรกา

แมจะมความตางกนในชนดของ

เอนไซม แตเนองจากเปนเอนไซม

ทพบในเชอทสามารถอาศยใน

ลาไสไดเชนเดยวกบเชอทสราง

NDM - 1 จากประเทศแถบเอเชยใต

ซงขณะนแพรไปหลายประเทศ

การดอยา carbapenems ของ

เชอกรมลบในลาไสจงเปนสงท

อาจกอปญหารนแรงไดในอนาคต

ไมเฉพาะตอสขภาพเทานน แต

A.baumannii

1,4001,2001,000800600400200

-

706050403020100

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009


º·¹Ò

àชอดอยาเปนปญหาของประเทศและของโลก และนบวน

ปญหานจะทวความรนแรงมากขนทวโลก โดยเฉพาะ

อยางยงในประเทศทกาลงพฒนา สาเหตสาคญเกดจาก

การใชยาตานจลชพอยางไมเหมาะสม หรอใชมากเกน

ความจาเปน ทาใหเชอมการพฒนาตนเองและปรบตวเพอ

ความอยรอด องคการอนามยโลกจงไดเรยกรองใหประเทศ

ตางๆ ทวโลกดาเนนการควบคมและเฝาระวงการดอยา

ประเทศไทย โดยกรมวทยาศาสตรการแพทย

ไดตระหนกถงปญหาดงกลาวจงไดจดตง ศนยเฝาระวง

เชอดอยาตานจลชพแหงชาต (National Antimicrobial

Resistance Surveillance of Thailand หรอ NARST) ขน

เมอป พ.ศ.2541 โดยมโรงพยาบาลทเปนตวแทนจาก

ทกภมภาคของประเทศรวมเปนสมาชกเครอขายของศนยฯ

รวม 23 โรงพยาบาล จาก 20 จงหวด และไดดาเนนการ

มาจนถงปจจบน โดยมสมาชกเครอขายเพมเปน 60

โรงพยาบาล จาก 48 จงหวด รวมกนดาเนนการเฝาระวง

เชอดอยา เพอใหไดขอมลสถานการณเชอดอยาของประเทศ

โดยไดดาเนนการรวบรวมและวเคราะหขอมลผลการทดสอบ

ความไวของเชอแบคทเรยกอโรคทแยกไดจากผ ป วย

ของโรงพยาบาลทเปนสมาชกเครอขาย ทาใหไดขอมล

สถานการณเชอดอยาระดบประเทศ ศนยเฝาระวงเชอดอยา

ตานจลชพแหงชาต ของกรมวทยาศาสตรการแพทย

จงไดรบแตงตงจากองคการอนามยโลก ใหเปน WHO

Collaborating Center for Antimicrobial Resistance

Surveillance and Training ตงแตเดอนกนยายน ป พ.ศ.

2548 เปนตนมา

ÀÒ¾ÃÇÁÊ¶Ò¹¡ÒÃ³�

àª×Í´×ÍÂÒã¹»ÃÐà·Èä·Âภญ.สรางค เดชศรเลศ, อรทย ทองมะล*

* สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข


15ÇÔ Õ¡ÒÃ

ขอมลสถานการณเชอดอยาทเสนอในบทความน

ไดจากการรวบรวมผลการทดสอบความไวของเชอในงาน

ประจาของโรงพยาบาลเครอขาย 28 แหง ระหวางป พ.ศ.

2543 - 2553 บนทกดวยโปรแกรมคอมพวเตอร WHONET

(ดาวนโหลดจาก website องคการอนามยโลก http://

www.who.int/drugresistance/whonetsoftware/en/)

หรอ MLab (Thai antimicrobial susceptibility test

software พฒนาโดย สมศกด ราหล และทมงาน

โรงพยาบาลราชวถ) ตวแปรของขอมลไดแก Patient unique

no., อาย, เพศ, หอผปวย, ทมาของผปวย (ไดแก inpatient,

outpatient, ICU, โรงพยาบาลชมชน หรอสถานอนามย),

ชนดของตวอยางสงตรวจ, ชอเชอทพบ, ผลความไวของเชอ

ตอยาททดสอบ1 โดยลงขอมลเปนมลลเมตรของเสนผา

ศนยกลางทเชอถกยบยงโดยยา (inhibition zone) หรอ

ลงขอมลเปนคา Minimum inhibition concentration - MIC

(μg/mL) ทงนไดมการสนบสนนและควบคมตรวจสอบ

คณภาพมาตรฐานหองปฏบตการไปพรอมกนดวย เพอให

ไดขอมลทถกตอง ขอมลทโรงพยาบาลลงบนทกทก 6 เดอน

จะถกสงไปยงศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต

เพอทาการวเคราะหตอไป

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�àª×Í´×ÍÂÒã¹»ÃÐà·Èä·Â

เชอแบคทเรยหลายชนดในประเทศไทย มแนวโนม

ดอยาเพมขน ไดแก เชอ Acinebacter baumannii ทเปน

สาเหตของโรคตดเชอในโรงพยาบาล จากกราฟท 1 พบวา

เชอนมอตราดอยาหลายชนดสงถง 50 - 60% ไดแก ยากลม

aminoglycoside, beta - lactam, quinolone, แมแตยา

ทเคยใชรกษาไดดในอดต เชน ยากลม carbapenem ในป

พ.ศ.2543 มอตราการดอเพยง 1 - 2% แตในป พ.ศ.2553

อตราการดอยาเพมขนเปน 60 - 62% สวนยา cefopera-

zone - sulbactam ในป พ.ศ.2543 เคยดอยาเพยง 4%

มอตราการดอยามากขนเปน 43% ในป พ.ศ.2553 กราฟ

ท 2 แสดงใหเหนวาการดอยา imipenem ของเชอทกอโรค

จากผปวยใน ICU จะมากกวาเชอจากผปวย non - ICU

และ OPD.

กราฟท 1 อตราการดอยาของผปวยทพบเชอ Acinetobacter calcoaceticus - baumannii complex

จากโรงพยาบาล 28 แหงระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

Gentamicin

Aminoglycoside ß-Lactam ß-Lactam,ß-Lactamase inhibitor

Quinolone Carbapenem

Ceftazidime Piperacillin/Tazobactam

Impenem

AmikacinCefepime Ampicillin/

Sulbactam

Cefeperazone/Sulbatam

Meropenem

%R100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

64

60

64 66 66 62

6054

43

55

1 การตรวจความไวของเชอตอยาททดสอบใช Guideline ของ CLSI. Performance Standards for Antimicrobial Susceptibilty Testing Twenty - First

Informational Supplement. CLSI document M100 - S21. Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2001.

%R100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

02000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 (25)

ICU

Non-ICU

OPD

13

37

52

36

24

64

72 7481 78

61

4046

51

76

55

52

53

43

51

27

48

45

21

1010

20

244

10


%R100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Ceftazidime

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

9

9

12 1520

23 26 28 30 32 34 38

10 11 14 16 17 19 21 21 23 26

25 26 27 30 32 34 35 35 37 38 39

24 25 25 28 31 32 33 33 34 35 36

กราฟท 2 อตราการดอยา imipenem ของผปวยทพบเชอ Acinetobacter calcoaceticus - baumannii complex แยกตามแผนกทรบการรกษา

จากโรงพยาบาล 28 แหงระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

กราฟท 3 อตราการดอยาของผปวยทตดเชอ E. coli ในระบบทางเดนปสสาวะและในกระแสเลอด จากโรงพยาบาล 28 แหง

ระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

กราฟท 4 แนวโนมการดอยากลม third generation cephalosporins ของผปวยทพบเชอ E. coli และ K. pneumoniae จากโรงพยาบาล 28 แหง

ระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

%R100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

2010

Urine Blood

0.20.1

3.9 12.99.0

53.021.0

57.738.3

53.627.3

59.154.1

84.279.1

Trimethoprim-

clavulinic acidImipenem AmpicillinNitrofuran

toin

เชอ Escherichia coli ทมกเปน

สาเหตของโรคทางเดนปสสาวะและ

โลหตเปนพษ พบวามการดอยา กลม

beta - lactam ไดแก ampicillin สงถง

79 - 80% ในป พ.ศ.2553 (กราฟท 3)

ขอมลจากการเฝาระวงนเปนผลทรวม

เชอ E. coli ทกอโรคทงจากการตดเชอ

ในชมชนและโรงพยาบาลซงไมสามารถ

ร ะ บ ว า ต ด เ ช อ จ า ก ช ม ช น ห ร อ

โรงพยาบาล ดงนน หากมข อมล

แบบแผนความไวตอยา (antibiogram)

ของเชอทก อโรคจากชมชนและโรง

พยาบาลแยกกน จะเปนขอมลทด

สาหรบแพทยในการตดสนใจเลอกยา

ทเหมาะสมในการรกษากอนทจะร

ผลการทดสอบความไวของเชอตอยา

(empirical therapy)

จากข อมลอตราการดอยา

กลม third generation cephalosporin

ของเชอ E. coli และ Klebsiel la

pneumoniae พบวามแนวโนมดอยา

เพมขนเปนลาดบดงแสดงในกราฟท 4

ในระยะ 10 ปทผานมา อตรา

การพบ Meth ic i l l in Resistant

Staphylococcus aureus (MRSA) ยง

คงท คออยระหวาง 22 - 28% ของเชอ

S. aureus ทงหมดทพบในผปวย

(กราฟท 5) ในจานวนผปวยทพบเชอ

MRSA พบวา รอยละ 25 - 50 เปนผปวย

ทรบการรกษาใน ICU และรอยละ 7 - 15

เป นผ ป วยทรบการรกษาใน OPD

เนองจากเชอ MRSA มกเกดจากการตด

เชอในโรงพยาบาล อตราการพบเชอน


17

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

%R

0 0 0 00.3 0.3

0.7 0.8

0.2

0.8

(1) (70) (140) (190) (292) (291) (448) (511) (641) (356)2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Penicillin

47(1235) 47(1281) 48(1211)43(1009) 43(1271)

48(1149) 48(1230) 46(1120) 49(1120) 45(1120)

51(1120)

16(178) 22(239)

16(435) 18(471) 18(507) 18(502) 19(669) 17(998) 17(975) 17(1040)20(1009)

Erythromycin Clindamycin

28(1489)31(1480) 30(1427) 28(1285)

25(1513)28(1323) 30(1885)29(1387) 29(1316) 28(1679)

30(1183)

%R

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

24 26 26 27 28 26 24 22 23 23 24

อาจเปนขอมลชวดประสทธผลของ

การควบคมการแพร เชอในแต ละ

โรงพยาบาลได ดงนนขอมลอตราการ

พบ MRSA แยกเปนรายโรงพยาบาล

จะเปนประโยชนในการบงชถงอตรา

ของโรคตดเชอในโรงพยาบาลได

ขอมลทเสนอนเปนขอมลโดยเฉลย

ของ 28 โรงพยาบาล เพอใหทราบอตรา

และแนวโนมในการพบ MRSA ของ

ประเทศไทย

Streptococcus pneumoniae

เปนสาเหตสาคญของโรคปอดบวมและ

เปนสาเหตการตายอนดบ 1 ในบรรดา

โรคตดเชอท เกดในเดกอายตากวา

5 ขวบ จากการตดตามสถานการณ

การดอยาของเชอนพบวา เชอทเปน

สาเหตตดเชอในเดกอายนอยกวา 5 ขวบ

มอตราการดอยา penici l l in และ

erythromycin มากกวาอายอน (เชอ

ทกอโรคในผปวย <= 5 ขวบ และ

> 5 ขวบ ดอ penicillin 32 - 64 และ

22 - 45%, เชอทกอโรคในผปวย <= 5

ขวบ และ > 5 ขวบ ดอ erythromycin

32 - 52 และ 22 - 31% ตามลาดบ)

โดยภาพรวมในระยะ 10 ปผานมา

พบวา เชอ S. pneumoniae ทกอโรค

ในทกกลมอาย มอตราการดอยาคงท

ดงแสดงในกราฟท 6

อยางไรกตามเมอมการใชยาอน

เพมขน กจะมปรากฏการณเชอดอยา

เพมขน เชน ยา levofloxacin พบวา

เชอ Streptococcus pneumoniae

เ รมมการดอยาน เ พมขนเปนลาดบ

ดงแสดงในกราฟท 7

กราฟท 5 อตราการพบเชอ Methicillin Resistant Staphylococcus

aureus จากผปวยทแยกไดเชอ S. aureus จากโรงพยาบาล 28 แหง

ระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

กราฟท 6 อตราการดอยาของผปวยทพบเชอ Streptococcus

pneumoniae จากโรงพยาบาล 28 แหงระหวางป พ.ศ.2543 - 2553

กราฟท 7 อบตการณ ของเชอ Streptococcus pneumoniae

ทมการดอยา levofloxacin จากโรงพยาบาล 28 แหง

ระหวางป พ.ศ.2543 - 2553


ÊÃØ»áÅÐ¢ŒÍàÊ¹Íá¹Ð

จากขอมลสถานการณเชอดอยาทเสนอขางตน

ไดสะทอนถงปญหาเชอดอยาของประเทศไทยทนบวน

ทวความรนแรงยงขน จนในทสดการพฒนายาใหมเพอ

การรกษาทไดผล อาจไมทนตอการควบคมเชอดอยา

ทแพรกระจายอยางรวดเรว การควบคมการใชยาอยาง

สมเหตผลเปนมาตรการหนงในการชะลอปญหาเชอดอยา

การควบคมการแพรกระจายของเชอดอยาโดยเฉพาะใน

โรงพยาบาล กเปนมาตรการในการลดการแพรเชอดอยา

สผปวยอน/บคลากรทางการแพทย และสชมชน/สงแวดลอม,

การเฝาระวงเชอดอยา รวมทงการเฝาระวงการใชยา เปนการ

ดาเนนงานทจะไดมาซงขอมล สถานการณเชอดอยาและ

พฤตกรรมการใชยา เพอใชเปนประโยชนในการควบคม

เชอดอยา และสามารถเปนตวชวดผลการดาเนนการควบคม


นอกจากนการพฒนามาตรฐานหองปฏบตการ

ชนสตรเชอกอโรคและทดสอบความไวของเชอตอยา

เปนปจจยสาคญพนฐานอนดบแรกทไมคอยมใครนกถง

เพราะการทมหองปฏบตการ รวมทงแพทยและทมงาน

เกบตวอยางสงตรวจทมคณภาพ จะทาใหสามารถชนสตร

หาสาเหตของโรคทแท จรงอย างถกต อง พร อมทง

ผลความไวของเชอตอยาจะทาใหสามารถเลอกใชยาอยาง

เหมาะสมในการรกษาผปวยโรคตดเชอ และนาไปสการ

ไมใชยาทมฤทธครอบคลมกวาง (broad spectrum

antibiotics) โดยไมจาเปน รวมทงการจดทาแบบแผน

ความไวของเชอกอโรคตอยาตานจลชพ (antibiogram)

ทมคณภาพจะชวยใหแพทยในสถานพยาบาลนนๆ มนใจ

ทจะใชเปนแนวทางในการเลอกใชยาอยางเหมาะสมในรกษา

เปนการเบองตนกอนการเพาะหาเชอทเปนสาเหตของ

โรคได (empirical treatment)


19ÍÒ¡ÒÃäÁ‹¾Ö§»ÃÐÊ§¤� Ò¡¡ÒÃãªŒÂÒã¹¡ÅØ‹Á General anti - infective for systemic use

¨Ò¡°Ò¹¢ŒÍÁÙÅÈÙ¹Â�à½‡ÒÃÐÇÑ§¤ÇÒÁ»ÅÍ´ÀÑÂ

ŒÒ¹¼ÅÔμÀÑ³±�ÊØ¢ÀÒ¾ »‚ 25521

ภญ.ภควด ศรภรมย*

º·¹Ò

ÈÙนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

(Health Product Vigilance Center: HPVC)

หรอเดมคอ ศนยตดตามอาการไมพงประสงคจากการใช

ผลตภณฑสขภาพ (Adverse Product Reaction Center)

มบทบาทหลกคอ เปนศนยรบรายงานเหตการณไมพงประสงค

จากการใชผลตภณฑสขภาพของประเทศไทย โดยมการ

ประเมนขอมลในฐานขอมล รวมทงบงชสญญาณ (signal)

จากฐานขอมลและวเคราะหสญญาณทได ตลอดจน

ดาเนนการเพอหามาตรการจดการความเสยงทเหมาะสม

และบรการขอมลเกยวกบความปลอดภยของยาใหแก

บคลากรทางการแพทยและผทสนใจผานชองทางตางๆ การ

บรหารจดการงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑ

สขภาพ มลกษณะเปนรปแบบเครอขาย มสถานพยาบาล

ทวประเทศทงภาครฐและเอกชนกวา 800 แหง ทาหนาท

เครอขายในการเฝาระวงตดตามและรายงานเหตการณ

ไมพงประสงค ไปยงศนยเฝาระวงความปลอดภยดาน

ผลตภณฑสขภาพเพอทาการวเคราะหและรายงานผลตอไป

* สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา 1 เวบไซตศนยเฝาระวงความปลอดภยจากการใชผลตภณฑสขภาพ: http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/main.jsf


ในปจจบน (พ.ศ.2553) ไดมการปรบปรงเขตงาน

เฝาระวงฯ ในสวนภมภาคใหมเปน 18 เขตตามเขต

ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข และเรมพฒนาขยาย

ขอบเขตงานเฝาระวงใหกวางขนครอบคลมปญหาอนๆ เชน

ความคลาดเคลอนทางยา (medication error) พฤตกรรม

การใชผลตภณฑสขภาพทไมเหมาะสม ความบกพรองของ

ผลตภณฑ(product defect) เปนตน

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÍÒ¡ÒÃäÁ‹¾Ö§»ÃÐÊ§¤�

¨Ò¡ÂÒ¡ÅØ‹Á General anti -

infective for systemic use

ในระหวางเดอนมกราคม - ธนวาคม พ.ศ.2552

ศนยเฝาระวงความปลอดดานผลตภณฑสขภาพ สานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา ไดรบรายงานอาการไมพง

ประสงคจากการใชยากลม general anti - infective for

systemic use จากโรงพยาบาล และสถานบรการ

สาธารณสขตางๆ ทวประเทศ ซงเปนรายงานทสามารถ

นามาวเคราะหประเมนผลไดจานวนทงสน 36,774 ฉบบ

จากจานวนรายงานทงหมด 64,305 ฉบบ โดยพบวาเปน

ผปวยเพศหญง 20,642 คน (รอยละ 56.13) และผปวย

สวนใหญมอายเฉลยประมาณ 35 ป

จากรายงานทงหมด 36,774 ฉบบ มการรายงาน

อาการไมพงประสงคจากการใชยา จานวน 70,854 รายการ

(1 รายงานสามารถมยาทสงสยและอาการไมพงประสงคจาก

การใชยาไดมากกวา 1 รายการ) เมอจาแนกอาการไมพง

ประสงคจากการใชยาทเกดขนกบผปวยตามระดบความ

รายแรง (seriousness) พบวาผปวยสวนใหญ (รอยละ

79.54) มอาการไมพงประสงคในระดบไมรายแรง

ในจานวนรายงานผปวยทมอาการไมพงประสงค

ทร ายแรง พบสวนใหญทาใหผ ป วยตองรกษาตวใน

โรงพยาบาลหรอทาใหเพมระยะเวลาในการรกษานานขน

มผ ป วยทพการและเสยชวต รอยละ 0.40 และ 1.32

ตามลาดบ

ในกลมยา General anti - infective for systemic

use กลมยาทสงสยตามรหส WHO ATC ทพบอาการไมพง

ประสงค 3 อนดบแรก คอกลมยา systemic antibiotics

จานวน 23,515 รายงาน (รอยละ 63.9) รองลงมาคอ กลม

systemic chemotherapeutics จานวน 5,753 รายงาน

(รอยละ 15.9) อนดบสามไดแก ยาในกลม antivirals for

systemic use จานวน 3,173 รายงาน (รอยละ8.6) โดยม

รายละเอยดของยาทสงสยดงน

- กลมยา systemic antibiotics คยาทสงสย

และอาการไมพงประสงคทไดรบรายงานมากทสด คอ

ceftriazone จานวน 5,198 รายงาน รองลงมา คอ

amoxicillin จานวน 4,397 รายงาน และ dicloxacillin

จานวน 1,824 รายงาน ตามลาดบ

- กลมยา systemic chemotherapeutics คยา

ทสงสยและอาการไมพงประสงคทไดรบรายงานมากทสด

คอ sulfamethoxazole+trimethoprim จานวน 2,990

รายงาน รองลงมา คอ ciprofloxacin จานวน 1,213 รายงาน

และ norfloxacin จานวน 831 รายงาน ตามลาดบ

- กลมยา antivirals for systemic use คยา

ทสงสยและอาการไมพงประสงคทไดรบรายงานมากทสด

คอ stavudine+lamivudine+nevirapine จานวน 1,157

รายงาน รองลงมาคอ lamivudine จานวน 503 รายงาน

และ stavudine จานวน 474 รายงาน ตามลาดบ

กลาวไดวา อาการไมพงประสงคจากการใชยากลม

General anti - infective for systemic use ทเกดขน

ระหวางเดอนมกราคม - ธนวาคม พ.ศ.2552 พบวาผปวย

สวนใหญมอาการไมพงประสงคในระดบไมรายแรง อยางไร

กตามในจานวนรายงานผปวยทมอาการไมพงประสงค

ในระดบรายแรง พบสวนใหญทาใหผปวยตองรกษาตวใน

โรงพยาบาลหรอทาใหเพมระยะเวลาในการรกษานานขน

มผปวยทพการและเสยชวต


21ÁÙÅ¤‹ÒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðภญ.อญชล จตรกนท*

º·¹Ò

Ëากพดถงยาปฏชวนะหรอ antibiotics จะหมายถง

ยาทใชฆาหรอชลอการเจรญเตบโตของแบคทเรย1

โดยยาปฎชวนะจะเปนสารทผลตตามธรรมชาตโดยสงมชวต

ขนาดเลก ทเรยกวาจลนทรยประเภทหนง แลวมอานาจ

ยบยงหรอทาลายชวตของจลนทรยอกประเภทหนงอนเปน

ลกษณะของการรกษาสมดลยระบบนเวศนของสงมชวต

ชนตา เชน ยาปฏชวนะชอวาเพนนซลลนผลตโดยเชอราช

นดหนงแลวมผลทาลายชวตของเชอแบคทเรยอนทอย

ใกลเคยง มนษยจงนาประโยชนตรงนมาประยกตเปนยา

รกษาโรคตดเชอ ซงในการใชยาปฏชวนะนนกจะมงไปท

การรกษาการตดเชอแบคทเรยเปนหลก โดยจะมการคดแยก

สารปฏชวนะทมฤทธตอตานการดารงชวตของเชอตนเหต

โรคมาปรงแตงเปนรปแบบยาเตรยมตางๆ เชน ยาเมด

ยาแคปซล ยาฉด เปนตน2 ยาปฏชวนะทมใชกนอยใน

ปจจบนสามารถแบงเปนกล มตามการออกฤทธทาง

เภสชวทยาได 13 กลมหลก ไดแก aminoglycosides,

cephalosporins, chloramphenicols, macrolides,

penicillins, penicillins and enzyme inhibitor, quinolones,

tetracyclines, sulfonamides, glycopeptide antibacterials,

polymyxins, carbapenems และ other antibiotics3

* สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา 1 วกพเดย สารานกรมเสร เวบไซต http://th.wikipedia.org: Last update 28 มนาคม 2554.2 คณปรยาพร สมศกด เวบไซต http://www.thaigoodview.com: Last update 25 พฤษภาคม 2551.3 Guidelines for ATC classification and DDD assignment 2010 (13th edition) : By WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology

2542 2542 2542 2542 2542 2542 2542 2542 2542 2542 2542


ÁÙÅ¤‹ÒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ประเทศไทยมการนายาปฏชวนะมาใช อย าง

กวางขวาง เหนไดจากมลคายาในกลม General anti-

infective for systemic use ทงในสวนการผลตและ

นาเขาทมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนองในระยะ 11 ป

(พ.ศ.2542 - 2552) ทผานมา ปรากฏตามรปท 14

รปท 1 มลคา

การผลตและนาเขา

ยาในกลม General

anti-infective for

systemic use

ป 2542 - 2552

หากเปรยบเทยบกบยาทมใชในทกกลมตามระบบ

WHO ATC จะพบวา กลม General anti-infective for

systemic use ซงรวมถงกลมยาปฏชวนะดวย มมลคาการ

ผลตและนาเขายาสงเปนอนดบหนง โดยในป 2552 มมลคา

การผลตและนาเขาถง 22,913.52 ลานบาท5 ตามรปท 2

โดยเปนการผลตและนาเขาเฉพาะยาปฏชวนะเปนมลคา

10,940.41 ลานบาท

รปท 2 มลคาผลตและนาเขา

ยาแผนปจจบนสาหรบมนษย

ประจาป พ.ศ.2552

แยกตามกลม WHO ATC

13 Respiratory14 Sensory Organs,

11 Central Nervous

10 Musculo-Skeletal

9 Antineopllastics,

5 Hospital Solutions,

7 General Anti-Infectives- 6 Systemic Hormonal

5 Genito-Urinary Syatem

4 Dermatologicals,

3 Cardiovascular

2 Bloodand Blood Forming

1 Alimentary Tract and Metabolism,

4 ขอมลสถตยามลคาการผลตยาและนาหรอสงยาประจาป พ.ศ.2542 - 2552 เวบไซต http://www.app1.fda.moph.go.th/drug 5 ขอมลสถตยามลคาการผลตยาและนาหรอสงยาประจาป พ.ศ.2552 เวบไซต http://www.app1.fda.moph.go.th/drug


23พบวาสดสวนเฉลยในรอบ 11 ป (พ.ศ.2542 - 2552)

ของยาในกลม General anti-infective for systemic use

มมลคาประมาณ 20.09% เมอเทยบกบมลคายาทงหมด6

เมอนาขอมลเฉพาะยาปฏชวนะ มาแยกเปนรายกล ม

ในป 2550 - 25527 จะพบวาในป 2552 กลมทมปรมาณ

การใชมาก 3 อนดบแรก8 คอ กลม penicillins, penicillins

and enzyme inhibitor และ tetracyclines (ตารางท 1)

แตหากมาดทตวเลขมลคาการผลตและนาเขาในปเดยวกน

นนกลบพบวากลมทมมลคาสงมาก 3 อนดบแรกกลบเปน

กลม penicillins, cephalosporins และ carbapenems9

(ตารางท 2)

จากขอมลปรมาณการใชยา อธบายไดวายากลม

penicillins และ tetracyclines เปนยาทมการใชกนนาน

มากและมขอมลทางการวชาการระบใหใชเปน first line

therapy สวนกลม penicillins and enzyme inhibitor นน

เปนการเพม enzyme inhibitor เชน clavulanic acid

เปนตน เพอชวยใหการออกฤทธฆาเชอแบคทเรยของ

ยากลม penicillins มประสทธภาพดขน

สาหรบขอมลมลคาการผลตและนาเขา อนดบหนง

เปน ยากลม penicillins อธบายไดเชนเดยวกบขอมลปรมาณ

การใช สวนยากลม cephalosporins นน ประกอบดวย

ยาหลาย generation จนปจจบนมถง fourth - generation

cephalosporins มลคาทสงจงนาจะเกดจากมลคาการ

นาเขายาใหมๆ ทเพมขนโดยเฉพาะ fourth - generation

cephalosporins เชน cefepime, cefpirome เปนตน

สวนกลมสดทาย carbapenems ยาในกลมนทกชนด

ตารางท 1 ปรมาณการใชยาปฏชวนะ ป 2550 - 2552 แยกตามกลมยอย

2550 2551 2552

Penicillins 1,192,922,930 1,341,018,354 1,332,001,171

Penicillins and enzyme inhibitor 62,218,360 991,059,795 680,559,953

Tetracyclines 409,521,646 359,679,384 334,695,679

Macrolides 153,769,547 160,687,423 259,568,315

Quinolones 223,037,173 237,785,931 230,972,468

Sulfonamides 139,129,501 174,136,485 173,205,804

Aminoglycosides 11,137,538 7,664,017 146,332,881

Cephalosporins 72,418,632 89,126,122 128,065,814

chloramphenicol 5,406,303 15,934,888 42,910,237

Polymyxins 79,204 103,670 13,678,850

Carbapenems 1,399,333 1,645,949 5,883,181

Other antibiotics 5,196,467 4,702,783 5,229,388

Glycopeptide antibacterials 392,994 430,695 1,266,251

6 ขอมลสถตยามลคาการผลตยาและนาหรอสงยาประจาป พ.ศ.2542 - 2552 เวบไซต http://www.app1.fda.moph.go.th/drug7 รายงานการผลตยาและนาหรอสงยาประจาป พ.ศ.2550 - 25528 สรปขอมลปรมาณการผลตและนาเขายา antibiotics แยกตามกลมยอยป พ.ศ.25529 สรปขอมลมลคาการผลตและนาเขายา antibiotics แยกตามกลมยอยป พ.ศ.2552


รปท 3 มลคาและปรมาณการผลตและนาเขา meropenem ระหวางป 2545 - 2552

45 46 47 48 49 50 51 52

900800700600500400300200100

045 46 47 48 49 50 51 52

500,000

400,000

300,000

200,000

100,000

0

45 46 47 48 49 50 51 52 45 46 47 48 49 50 51 52

501

401

301

201

101

1

900,000800,000700,000600,000500,000400,000300,000200,000100,000

0

รปท 4 มลคาและปรมาณการผลตและนาเขา meropenem+cilastatin ระหวางป 2545 - 2552

ตารางท 2 มลคาการใชยาปฏชวนะ ป 2550 - 2552 แยกตามกลมยอย

2550 2551 2552

Penicillins 2,355,456,533.88 2,450,637,705.17 2,239,526,895.65

Cephalosporins 2,477,693,843.44 2,606,184,077.97 2,096,250,246.25

Carbapenems 1,499,459,801.09 1,644,978,277.13 1,840,723,917.45

Penicillins and enzyme inhibitor 1,506,264,752.58 2,361,504,777.96 1,555,552,326.65

Macrolides 896,983,256.98 1,031,241,644.05 1,117,495,223.12

Quinolones 1,002,813,608.07 1,086,157,139.51 1,055,517,698.26

Tetracyclines 326,415,834.88 386,397,033.01 357,335,541.78

Glycopeptide antibacterials 167,321,495.79 154,430,573.22 220,767,230.53

Sulfonamides 161,155,439.90 154,607,821.76 146,771,155.15

Other antibiotics 100,436,092.22 127,300,372.30 113,769,627.25

Aminoglycosides 130,971,825.83 99,306,502.14 96,712,808.54

Polymyxins 18,575,600.00 24,219,500.00 62,897,000.00

Chloramphenicol 20,977,891.44 45,101,738.29 37,091,821.08


25เปนสวนประกอบยาอมทมสวนประกอบของยาปฏชวนะ

และ/หรอ dichlorobenzyl alcohol และ/หรอ amylmeta-

cresol เปนตน

กระบวนการทบทวนสตรยาไมเหมาะสมเหลาน

กาลงอยระหวางดาเนนการโดยหนวยงานควบคมยาของ

ประเทศไทย คอ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

เพอนาไปสขอเสนอมาตรการควบคมความเสยงทเหมาะสม

ตอไป


ขอมลตวเลขทใชในบทความนเปนมลคาทประมวล

ผลมาจากรายงานการผลตและนาเขายาทไดรบจากผผลต

และผนาเขาภาคเอกชนเทานน สวนขอมลจากภาครฐ เชน

องคการเภสชกรรม โรงงานเภสชกรรมทหาร นนยงขาด

ความครบถวนในการรายงาน ทาใหขอมลอาจมการคลาด

เคลอน อกทงตวเลขของมลคาในรายงานนนเปนมลคาท

เกดจากราคาขาย ณ โรงงาน สาหรบผผลตยา และราคา

นาเขารวมคาขนสงผานดานกรมศลกากรสาหรบผนาเขา

จงไมใชมลคาการบรโภคยาทแทจรง อยางไรกตาม ขอมล

ดงกลาวสามารถใชเพอศกษาแนวโนมของการเปลยนแปลง

หากจะใหไดมลคาการบรโภคของยาปฎชวนะอยางแทจรง

เพอนาไปใชประเมนคาใชจายภาพรวมของประเทศ ควรม

การจดทาเปนฐานขอมลกลางประเทศรวมกนของหนวยงาน

ทมการใชยา ไดแก โรงพยาบาลภาครฐและเอกชน รานยา

คลนก เปนตน ซงเปนโจทยสาคญอยางยงทหนวยงาน

ทเกยวของทงหลายตองประสานหารอรวมกนอยางจรงจง

เพอพฒนาไปสฐานขอมลการใชยาของประเทศไทยใน

อนาคตตอไป

เปนยาทมราคาแพงมาก เนองจากเปนยาใหม ไดแก

meropenem,imipenem, ertapenem, doripenem,

biapenem (รปท 3 และ 410)

จะเหนวายากลม carbapenems เปนยาทนยมใช

ในการรกษาการตดเชอ Acinetobacter baumannii ทดอ

ตอยาหลายชนดและเปนเชอกอโรคทเปนสาเหตสาคญของ

การตดเชอในโรงพยาบาล จงมการนาไปใชอยางกวางขวาง

ในโรงพยาบาลโดยเฉพาะในโรงพยาบาลเอกชน ดวยเหตน

ทาใหบรษทยามการวจยและพฒนายาใหมในกลมน

เพมสงขน ซงเปนปจจยทอาจทาใหมมลคาการนาเขายาใน

กลม carbapenems สงขนในอนาคต

ทายนหากมาดรายละเอยดเปนแตละรายการยา

ในกลมยาปฏชวนะทงหมดทขนทะเบยนตารบยาไวใน

ประเทศไทย (รายละเอยดปรากฏตามภาคผนวกท 4)

จะพบวา ยงมหลายสตรยาทมความไมเหมาะสมทางดาน

ความปลอดภย ประสทธผล และคณภาพมาตรฐานของยา

เนองจากยาเหลานนมการขนทะเบยนตารบยา ตงแต

ป 2526 และจากการทบทวนขอมลจากแหลงตางๆ ไดแก

เอกสารการรวบรวมรายการยาทมการเพกถอนทะเบยน

ตารบยาหรอจากดการใชในตางประเทศจนถงป ค.ศ. 2010

(Consolidated List of Products whose Consumption

and/or Sale have been Banned, Withdrawn, Se-

verely Restricted or Not Approved by Governments,

updated by WHO), รายงานการทบทวนของมหาวทยาลย

ในป พ.ศ.2547 และขอเสนอในการทบทวนทะเบยนตารบ

ยาขององคกร/หนวยงานตางๆ11 พบวา มสตรยากลม

ยาปฏชวนะทขนทะเบยนตารบยาไวในประเทศไทยมความ

ไมเหมาะสมตามประเดนขางตน โดยสวนใหญเปนสตร

ยาผสม เชน ยาแกทองเสยชนดรบประทานทมสวนผสมของ

ยาตานจลชพ, ยาทมสวนผสมของ kanamycin ชนด

รบประทาน, ยาสตรผสมทม penicillins และ streptomycin

เปนสวนประกอบ, ยาสตรผสมทม ampicillin และ cloxacillin

10 เอกสารสถตดานยาทสาคญประกอบการประชมเชงปฏบตการ เรอง การจดทานโยบายและยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต วนท 4 - 5 มถนายน

2553 ณ โรงแรมแอมบาสเดอร พทยา11 เอกสารประกอบการประชมเชงปฎบตการ เรอง “กาวใหมสการขบเคลอนระบบทบทวนทะเบยนตารบยาในประเทศไทย” วนท 31 มกราคม 2554 ณ โรงแรม

นารายณ กรงเทพฯ

art camp

เสาะแสวง แสงสวางโดย จรพร สรในความมด ยงมแสงสวาง การใชยาปฏชวนะทไมถกตองเหมาะสม ทาใหจมดงลงไปสการดอยา ผคนเหลานกาลงรอคอยผ ร มาชแนะแนวทางแหงแสงสวาง คอยใหความรทถกตองเกยวกบการใชยา เพอทจะหลดพนจากมมมดสสขภาพทสดใสตอไป

ขาดหาย ทาลายโดย กตตพณ เจตทวกจ“ความร” ทควบคกบ “ความเขาใจ” จงเปนสงจาเปน ทจะเปน “เกราะ” ปกปองชวตของเราไว แตหาก เกราะดงกลาวนนขาดหายไป แมว าจะใชยา มากเพยงใดกคงไมตางจาก เปดโอกาสให อนตรายกลากลาย มาทาลายตวเองมากขนเทานน

สาแดงเพอสมดลยโดย ภก.ภาณโชต ทองยงสรรพสงลวนแสวงหาความสมดล เมอรกเรายอมดนรนเพอตอตาน เฉกเชนจลนทรย เมอถกคกคามดวยยาปฏชวนะ ยอมดนรนจนกอเกดการดอยา อยางไรกตาม มนษยควรอยดวยความหวง วาโลกจะกลบมาสมดลยดงเดม

ยากนคนโดย ภญ.กอบกาญจน ชปานโรคตดเชอเป นอกหนงปญหาของการใชยาเกนจาเปน หากปญหาดงกลาวยงไมไดรบการแกไข อนาคตตอไปอาจเปนยาทกนคน เพราะดเหมอนวานบวนยาจะมความสาคญรวมทงมอทธพลกบคนมากขนทกวน

สมดลโดย ภญ.ขวญเรอน กาศแสวงความสมดลทาใหสงมชวตดารงอยไดอยางปกต สายนาหลอเลยงนาพาสรรพสงมากมาย พชพรรณดดซบสงทจาเปนสาหรบมาหลอเลยงชวต เพยงเพอดารงอยได ไมเกนจาเปน

Ê‹Ç¹·Õ 2:Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�àª×Í´×ÍÂÒ

áÅÐ»ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ÃÐ´Ñº¾×¹·Õเนอหาในสวนท 2 กลาวถงสถานการณโดยรวมของการใชยาปฏชวนะทไมสมเหตผล และปญหาเชอ

ดอยาปฏชวนะในระดบพนท ประกอบดวยสภานการณในระดบโรงพยาบาลซงเปนชองทางหลกของการกระจายยาปฏชวนะและรานชา ซงกลายเปนอกชองทางหนงของการกระจายยาปฏชวนะทผดกฎหมายและไมเหมาะสมกอใหเกดปญหาเชอดอยาในระดบชมชนชมชน โดยแบงเนอหาออกเปน 2 สวน ดงน

• สถานการณยาปฏชวนะในโรงพยาบาล • สถานการณยาปฏชวนะในรานชา


Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÊ¶Ò¹¡ÒÃ³�ÂÒ» ÔªÕÇ¹Ð

ã¹âÃ§¾ÂÒºÒÅã¹âÃ§¾ÂÒºÒÅผศ.ภญ.ดร.ศรตร สทธจตต ภญ.นฤมล บญสรรคผศ.ภญ.ดร.ศรตร สทธจตต ภญ.นฤมล บญสรรคภญ.จฑารตน ศรศภรางคกล ภญ.บหลน อดมศร*ภญ.จฑารตน ศรศภรางคกล ภญ.บหลน อดมศร*

º·¹Ò

Êถานการณการดอยาปฏชวนะของเชอแบคทเรยมแนวโนมสงขนอยางตอเนองในทกประเทศรวมถงประเทศไทยดวย1

โดยพบวาอตราการดอยาปฏชวนะมความสมพนธเชอมโยงกบอตราการใชยาปฏชวนะ และความเขมแขงของนโยบาย

หรอกลยทธในการควบคม เฝาระวงและตดตามการใชยาปฏชวนะของแตละประเทศ2, 3

* คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 1 National Antimicrobial Resistance Surveillance, Thailand (NARST). (2008). Current status of national antimicrobial resistance among clinical

isolates. 2 ศรตร สทธจตต. (2552). รายงานการทบทวนเอกสารวชาการ สถานการณเชอดอยาในนานาประเทศ. สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 1 - 112.3 Muller A, Coenen S, Monnet DL, Goossens H. (2007). European Surveillance of Antimicrobial Consumption (ESAC): outpatient antibiotic use

in Europe, 1998 - 2005. Eurosurvillance 12(41): 3284.


29

การเฝาระวงและตดตามสถานการณเชอดอยาและ

อตราการใชยาปฏชวนะในระดบประเทศอยางเปนระบบและ

มการนาผลจากการตดตามเฝาระวงมาใชในการพฒนา

นโยบายระดบประเทศนนมกพบเฉพาะในยโรปหรอประเทศ

ทพฒนาแลว

ดงนนการทราบถงสถานการณเชอดอยาปฏชวนะ

และอตราการใชยาปฏชวนะของประเทศหรอสถานทใดท

หนง จงมความสาคญทเปรยบเสมอนเปนกระจกสะทอน

หรอตวชวดหนงซงนอกจากจะทาใหทราบขนาดและ

ความรนแรงของปญหาแลว ยงสามารถเทยบเคยง

(benchmarking) ระหวางประเทศ ภมภาค หรอระหวาง

โรงพยาบาลได เพอนาไปสการแลกเปลยนเรยนรจากพนท

ทประสบความสาเรจ (เปน best practice) ในการควบคม

การใชยาปฏชวนะและเชอดอยา และพฒนาเปนนโยบาย

ยาปฏชวนะทมประสทธภาพมากขน

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ã¹âÃ§¾ÂÒºÒÅ

โรงพยาบาลเปนหนวยงานทมบทบาทสาคญ

อยางมากตอการควบคมปองกนปญหาเชอดอยา เนองจาก

การสงใชยาปฏชวนะประเภทตางๆ เพอการปองกนและ

รกษาโรคนนลวนเกดขนในโรงพยาบาลเปนหลก บทความน

นาเสนอสถานการณยาปฏชวนะระหวางป พ.ศ.2548 - 2552

ในโรงพยาบาลระดบทตยภมถงตตยภม จาก 5 ภมภาค

รวม 16 แหง ทงโรงพยาบาลรฐและโรงพยาบาลเอกชน

ในเครอข ายเฝ าระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต 4

โรงพยาบาลทง 16 แหงน ทกแหงไดรบการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล และรอยละ 68.8 เปนสถาบนสมทบของ

มหาวทยาลยในการจดการเรยนการสอนนกศกษาแพทย

ชนคลนกปท 4 - 6

¨Ò¹Ç¹ÃÒÂ¡ÒÃÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ã¹âÃ§¾ÂÒºÒÅ

โรงพยาบาลสวนใหญ (รอยละ 87.5) มบญชยา

โรงพยาบาลทเปนลายลกษณอกษร และคอนขางเปน

ปจจบน โดยฉบบลาสดสวนมากจดทาระหวางป พ.ศ.

2551 - 2553 และมฝายเภสชกรรมเปนผจดทา การปรบปรง

บญชยาโรงพยาบาลมการปรบถทสดคอ 2 ครงตอป

และการปรบหางทสดคอทก 5 ป โดยมการเผยแพรบญชยา

ตามรอบของการปรบปรง ทงนมเพยงรอยละ 40 ของ

โรงพยาบาลทระบราคายาไวในบญชยาของโรงพยาบาลดวย

จาก 11 โรงพยาบาลทใหขอมลจานวนรายการ

ยาปฏชวนะในบญชยาโรงพยาบาล พบวาจานวนรายการ

ยาแตกตางกนคอนขางมากระหวาง 61 - 1,447 รายการ

(คามธยฐาน 79) ในโรงพยาบาลรฐมยาปฏชวนะทอยใน

บญชยาหลกแหงชาต ป พ.ศ.2551 ตงแตรอยละ 70.5 - 93.8

(เฉลยรอยละ 85.5) สดสวนดงกลาวนคอนขางสอดคลอง

กบนโยบายของกระทรวงสาธารณสขทส งเสรมใหม

การใชยาในบญชยาหลกแหงชาต

รอยละ 66.7 ของโรงพยาบาลทสารวจ (หรอรอยละ

83.3 ของโรงพยาบาลภาครฐ) มรายการยาปฏชวนะทจากด

การสงจาย โดยมตงแต 1 - 13 รายการ (คามธยฐาน 8)

และโรงพยาบาลในภาคกลางมแนวโนมจะไมจากด

การสงจาย มากกวาโรงพยาบาลในภาคอน

เมอเปรยบเทยบระหวางโรงพยาบาลทมขนาด

เดยวกน พบวาโรงพยาบาลทคมจานวนรายการยาปฏชวนะ

ไดด คอโรงพยาบาลในภาคเหนอและภาคตะวนออก ซงม

รายการยาปฏชวนะไมเกน 80 รายการ ในขณะทพบความ

แตกตางทชดเจนระหวางโรงพยาบาลรฐและเอกชน กลาว

คอ โรงพยาบาลเอกชนมแนวโนมจะมจานวนรายการยา

ปฏชวนะทสงกวามาก ไมมรายการยาทจากดการสงจาย

4 ศรตร สทธจตต, นฤมล บญสรรค, จฑารตน ศรศภรางคกล, บหลน อดมศร. (2554). รายงานฉบบสมบรณ โครงการความสมพนธระหวางนโยบาย

ยาปฏชวนะ ปรมาณการสงใชยา และอตราการดอยาปฏชวนะ ของโรงพยาบาลในเครอขายเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต. แผนงานสรางกลไก

เฝาระวงและพฒนาระบบยา สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.


และไมมรายการปฏชวนะทจดอยในบญชยาหลกแหงชาต

ซงสถานการณดงกลาวเปนไปตามลกษณะของประเภท

สถานพยาบาลทแตกตางกนอยแลวโดยธรรมชาตของการ

ใหบรการและความแตกตางจากการมหนวยงานควบคม

กากบดแล

ÁÙÅ¤‹ÒÂÒ áÅÐÊÑ´Ê‹Ç¹ÁÙÅ¤‹ÒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

àÁ×Íà·ÕÂº¡ÑºÁÙÅ¤‹ÒÂÒ·Ñ§ËÁ´

มลคายาปฏชวนะเมอเทยบกบมลคายาทงหมดของ

โรงพยาบาล คดเปนประมาณรอยละ 10 - 25 ทงนจากขอมล

ของโรงพยาบาลบางแหง (ในภาคเหนอและภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ) พบวากล มยาสาหรบโรคตดเชอจดอย ใน

3 ลาดบแรกเสมอของกลมยาทมมลคาการสงใชสงสด แม

ในชวงปหลงจะมกลมยาสาหรบโรคหวใจและหลอดเลอด

กบยาในกลมกดภมคมกนแซงขนมาเปนลาดบตนแทนกตาม

จากขอมลของ 12 โรงพยาบาล พบวา มลคา

ยาปฏชวนะรวมทมการใชในแตละปมคามากกวา 214 ลาน

บาทในป พ.ศ.2548 และมากกวา 399 ลานบาทในอก

5 ปตอมา คดเปนมลคายาทเพมขนถงรอยละ 86.6 ซง

หากสถานการณยงคงดาเนนตอไปในอตราดงกลาว

ยอมหมายถงภาระดานงบประมาณทสงสาหรบโรงพยาบาล

รฐบาล และสงคมดวย

เมอพจารณาในระดบโรงพยาบาล จะพบวามลคา

ยาปฏชวนะรวมตอปของแตละโรงพยาบาลมความแตกตาง

กนไดมากถง 11 เทา (88,171,247 บาท และ 8,035,619 บาท)

ซงในระหวางป พ.ศ.2548 - 2552 แมโรงพยาบาลสวนใหญ

มคาใชจายเปนคายาปฏชวนะรวมทเพมขน เฉลยรอยละ

46.5 (คาพสย 8.6 - 97.2) แต 3 ใน 12 โรงพยาบาลมมลคา

การสงใชยาทลดลงเฉลยรอยละ 16.9 ความแตกตาง

ดานมลคาตางๆ เหลาน อาจเปนผลจากการเปลยนแปลง

ปรมาณการใชยาในโรงพยาบาล หรอจากการเปลยนแปลง

ของตนทนราคายาทโรงพยาบาลไดรบ

¡ÅØ‹ÁÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð·ÕÁÕ»ÃÔÁÒ³¡ÒÃãªŒÊÙ§ áÅÐ

ÁÙÅ¤‹Ò¡ÒÃãªŒÊÙ§

ในการแบงกลมยาตาม ATC code (Anatomical

therapeutic chemical classification) และวดปรมาณ

การใชยาในหนวย defined daily doses/ 1000 patient -

days (DDDs/1000 PDs)5 และมลคาในหนวยบาท พบวา

โรงพยาบาลสวนใหญมแนวโนมของปรมาณการสงใช

เพมสงขนทกป เปน 1.1 - 2 เทาในระยะเวลา 5 ป โดยยาท

มปรมาณการสงใชสงเปนอนดบตน คอ กลม penicillin

and penicillins and enzyme inhibitors (โดยเฉพาะ

5 World Health Organization. (2003). Introduction to drug utilization research. Oslo, Norway: World Health Organization, WHO International

Working Group for Drug Statistics Methodology, WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology, WHO Collaborating Centre for

Drug Utilization Research and Clinical Pharmacological Services. Available from http://www.whocc.no/filearchive/publications/drug_

utilization_research.pdf


31

amoxicill in และ amoxicill in & clavulanic acid),

quinolones (โดยเฉพาะ ciprofloxacin, ofloxacin,

norfloxacin), cephalosporin (โดยเฉพาะ cefalexin,

ceftriaxone, cefazolin, cefixime) และ sulfonamides &

trimethoprim (sulfamethoxazole & trimethoprim)

ในภาพรวมของประเทศ กลมยาปฏชวนะทมมลคา

การสงใชรวมสงเปนอนดบตน ซงควรมการเฝาระวงการใช

ดวยความระมดระวง ไดแก carbapenems, cephalosporin

และ penicillin and penicillins and enzyme inhibitors

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�àª×Í´×ÍÂÒã¹Ê¶Ò¹¾ÂÒºÒÅ

อตราการดอยาปฏชวนะในโรงพยาบาลสวนใหญ

เปนไปในทศทางเดยวกนกบปรมาณการสงใชยาปฏชวนะ

และมแนวโนมดอยาสาคญมากขน เชน การดอยาของ

เชอ Acinetobacter baumanniii ตอยา meropenem

และ imipenem, Escherichia coli ดอตอยา ciprofloxacin

และ co - tromoxazole, Streptococcus pneumoniae

ดอตอยา erythromycin, Pseudomonas aeruginosa

ดอตอยา ceftazidime และ Methicillin - resistant

Staphylococcus aureus (MRSA) ดอตอ cefoxitin

โรงพยาบาลจงควรพจารณาเลอกใชนโยบายควบคม

การใชยาปฏชวนะทมประสทธภาพ เพอลดปรมาณการ

ใชยาปฏชวนะทเกนความจาเปนและลดอตราการดอยา

ในโรงพยาบาล


ขอมลขางตนเปนเพยงภาพสะทอนชนเลกชนหนง

ของสถานการณยาปฏชวนะในสถานพยาบาลไมกแหงใน

ประเทศไทย ทอาจไมสามารถตอบทกโจทย แตกชวยชถง

แนวโนมการสงใชยาปฏชวนะและมลคายาทสงขน อนเปน

เมดเงนมหาศาลโดยเฉพาะเมอนบรวมเขากบโรงพยาบาล

อนอกหลายรอยแหงทเหลอ และชใหเหนถงแนวโนมอตรา

การดอยาท เพมสง ขนเป นเงาตามตวเช นกน ท งท

โรงพยาบาลดงกลาวมคณะกรรมการควบคมโรคตดเชอ

มคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด และรอยละ 37.5

มคณะกรรมการยาปฏชวนะ นอกจากนโรงพยาบาลทกแหง

ยงมนโยบายควบคมโรคตดเชอและนโยบายทเกยวของกบ

การควบคมการใชยาปฏชวนะอยไมมากกนอย เชน มการ

ระบเชอแบคทเรยทตองเฝาระวง (รอยละ 93.3) มการประเมน

การใชยาปฏชวนะ (รอยละ 87.5) มรายการยาปฏชวนะ

ทจากดการสงจาย (รอยละ 66.7) และ มแนวทางการรกษา

โรค/เกณฑการสงจายยาปฏชวนะของโรงพยาบาล

(รอยละ 62.5)

จากสถานการณในปจจบน นบเปนความทาทาย

สาหรบประเทศไทยตอการจดการปญหายาปฏชวนะและ

เชอดอยา และไมควรตกเปนภาระของโรงพยาบาลแตละ

แหงเทานน แตควรจดเปนภารกจททกภาคสวนทเกยวของ

ตองรวมมอกนอยางจรงจงและเปนระบบทเชอมโยงกน

ทงประเทศ

บทบาทของโรงพยาบาลในกาวตอไปอาจไมใชเรอง

การกาหนดนโยบายยาปฏชวนะใหเกดขนในหนวยงานแลว

แตอาจเปนการหามาตรการทจะทาใหนโยบายทมนน

เกดผลสมฤทธจรงในการลดอตราการใชยาปฏชวนะและ

ปองกนเชอดอยา โดยไมลมตดตามประเมนผลของมาตรการ

และอาจอาศยการแลกเปลยนเรยนรระหวางผทประสบ

ความสาเรจในการดาเนนการ

สวนภาครฐซงมจดแขงดานทรพยากรและอานาจ

ในการสงการ ควรตองใชจดแขงเพมบทบาทของตนใน

การเชอมโยงปะตดปะตอขอมลสถานการณยาปฏชวนะใน

สถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชนเหลาน ใหเกดประโยชน

ตอการสรางนโยบายยาปฏชวนะในระดบประเทศ พรอมกบ

สนบสนนทรพยากรใหเกดสงแวดลอมทเ ออต อการ

ดาเนนการตามมาตรการทโรงพยาบาลกาหนดขนมาดวย

เพอรวมมอกนปองกนไมใหประเทศไทยกาวสยค post -

antibiotic era เรวไปกวาทเปนอยในปจจบน


º·¹Ò

¡ารดอยายาปฏชวนะเปนปญหาสาธารณสขทรนแรงมากทสดของโลกปญหาหนง เปนความเสยงตอการกลบไปสยค

ทไมมยายาปฏชวนะใช ซงเดกจานวนมากมายอาจตายจากโรคตดเชอ และการผาตดใหญจะไมสามารถทาได

เนองจากเสยงตอการตดเชอ การดอยายาปฏชวนะเปนปรากฏการณตามธรรมชาตซงเกดขนเมอมการใชยายาปฏชวนะ

และยงเกดมากขนเมอมการใชยายาปฏชวนะอยางไมเหมาะสม การซอยาปฏชวนะกนเองเปนสาเหตสาคญประการหนงท

ทาใหเกดการใชยาปฏชวนะอยางไมเหมาะสม1 ซงในประเทศไทย ชาวบานจานวนมากนยมซอยากนเองเพอรกษาอาการ

เจบปวยเบองตน2 รวมทงการซอยาปฏชวนะกนเองดวย โดยแหลงกระจายยาทสาคญในหมบานคอรานชา3

Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�

ÂÒ» ÔªÕÇ¹Ðã¹ÃŒÒ¹ªÒอ.ภก.สมศกด อาภาศรทองสกล*

* คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 1 World Health Organization. 2001. WHO Global Strategy for Containment of Antimicrobial Resistance.2 Wibulpolprasert S. ed. 2007. Thailand Health Profile 2005 - 2007. Printing Press, The War Veterans Organization of Thailand. 3 Sringernyuang L. 2000. Availability and Use of Medicines in Rural Thailand. Doctoral dissertation, Faculty of Social and Behavioural

Science, University of Amsterdam.


33

¡ÒÃ¡ÃÐ¨ÒÂÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹ËÁÙ‹ºŒÒ¹

ในการสารวจการกระจายยาในหมบานในป 2543

โดยเกบขอมลจากทกภมภาค จานวน 8 จงหวด ไดแก

เชยงราย อทยธาน มกดาหาร ชยภม อางทอง ปราจนบร

ชมพร สงขลา จงหวดละ 24 - 26 หมบาน รวม 195 หมบาน

พบรานชา 775 แหง กองทนยาหมบาน 96 แหง พบยา

ปฏชวนะในทกหมบาน (100%) โดยพบยา tetracycline

85.1% และ penicillin 80.5% ของจานวนหมบานทงหมด3

การสารวจสถานการณการกระจายยาทไมเหมาะสม

ในจงหวดยโสธร ระหวางเดอนพฤศจกายน 2552 ถง

เดอนมกราคม 2533 ในพนท 17 ชมชน ใน 9 อาเภอ

พบรานชาทมการจาหนายยา 285 แหง คดเปน 80.05%

พบยา tetracycline (65.38%), penicillin V (51.16%),

cotrimoxazole (28.00%)4

การสารวจการกระจายยาปฏชวนะในรานชาของ

หมบานในจงหวดมหาสารคาม ระหวางเดอนมนาคมถง

เมษายน 2553 เกบขอมลจาก 4 อาเภอๆ ละ 2 ตาบลๆ ละ

5 หมบาน รวม 40 หมบาน พบรานชา 116 แหง พบ

ยาปฏชวนะในเกอบทกหมบาน (ไมพบยาปฏชวนะใน

1 หมบาน) รานชาสวนใหญ (84.48%) มยาปฏชวนะ

ยาปฏชวนะทพบคอ tetracycline (81.03%), penicillin V

(73.28%) sulfanilamide (38.79%), cotrimoxazole (30.17%),

sulfadiazine (17.24%), และ thiamphenicol (14.66%)5

ผลการสารวจการกระจายยาปฏชวนะในรานชาของ

หมบานในจงหวดมหาสารคามน พบขอสงเกต 3 ประการ

เกยวกบยาปฏชวนะทพบในรานชา นนคอ ประการแรก

ยาปฏชวนะหลายรายการทมตวยาสาคญคนละชนดแตม

รปลกษณภาชนะบรรจคลายกนและชาวบานเรยกชอ

เหมอนกน พบ 2 กรณ คอ กรณแรก มยา 4 รายการ

(รปท 1) ไดแก CANAMED H.K.® (cotrimoxazole tablet

480 mg), PANCIDINE (sulfadiazine 500,000 mcg)®

PENICILLIN TABLETS® (penicillin V tablet 500,000 i.u.),

PENICILLIN V POTASSIUM® (Penicillin V tablet 400,000

4 กาญจนพงษ เพญทองด. โครงการพฒนาศกยภาพชมชน ดานพฤตกรรมการใชยาและความรดานการใชยาปฏชวนะแบบเรยนรผานวถชมชน จงหวดยโสธร

สนบสนนโดย แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) มนาคม 2554. 5 สมศกด อาภาศรทองสกล. การมสวนรวมของชมชนเพอปองกนการจาหนายยาปฏชวนะในรานชาในหมบานจงหวดมหาสารคาม สนบสนนโดย แผนงาน

คมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.) มนาคม 2554.

รปท 1 ยาปฏชวนะทพบในรานชา ซงมรปลกษณภาชนะบรรจคลายกบยา Penicillin G 500,000 i.u.

ทถกเพกถอนทะเบยนตารบแลว โดยชาวบานเรยกยาทง 5 รายการนเหมอนกนวา “เพน - น - ซ - ลน”

Cotrimoxazole

Penicillin V tablet400,000 i.u.

Penicillin V tablet500,000 i.u.

Penicillin G 500,000 i.u. ซงไดถกเพกถอน

ทะเบยนตารบแลว

Sulfadiazine


Co - trimoxazole120 mg

รปท 2 ยาปฏชวนะทพบในรานชา ซงมรปลกษณภาชนะบรรจคลายกบยา AUREOMYCINÒ

โดยชาวบานเรยกยาทง 2 รายการนวา “ออ - ร - โอ - ผใหญ” และ “ออ - ร - โอ - เดก” ตามลาดบ

Tetracycline250 mg

i.u.) ยาทง 4 รายการนมรปลกษณภาชนะบรรจคลายกบยา

PENICILLIN TABLETS® (penicillin G tablet 500,000 i.u.)

ซงไดถกเพกถอนทะเบยนตารบไปแลว แตชาวบานเรยก

ชอยาทง 5 รายการนรวมทง PENICILLIN TABLETS®

(penicillin G tablet 500,000 i.u.) วา “เพน - น - ซ - ลน”

ทงๆ ท เป นยากล มเพนซลลนเพยง 3 รายการ คอ

PENICILLIN TABLETS® (penicillin V tablet 500,000 i.u.),

PENICILLIN V POTASSIUM (Penicillin V tablet 400,000

i.u.), PENICILLIN TABLETS® (penicillin G tablet 500,000

i.u.) สวนยาอก 2 รายการเปนยากลมซลฟา คอ CANAMED

H.K.® (cotrimoxazole tablet 480 mg), PANCIDINE

(sulfadiazine 500,000 mcg)®

ยาทมรปลกษณภาชนะบรรจคลายกนกรณท 2

คอ มยา 2 รายการ ไดแก TREX - 250® (tetracycline 250

mg), TREX - 120® (cotrimoxazole 120 mg) (รปท 2)

แตเปนยาปฏชวนะคนละชนดกน และชาวบานเรยกยา

2 รายการนวา “ออ - ร - โอ - ผใหญ” และ “ออ - ร - โอ - เดก”

ตามลาดบ ยาทง 2 รายการน มรปลกษณคลายกบ

Ureomycin® ซงเปนยาทเคยพบในการสารวจยาในรานชา

แตไมพบในการสารวจรานชาครงน

ขอสงเกตประการทสอง คอ PENICILLIN TABLETS®

(penicillin V tablet 500,000 i.u.) ใชชอทางการคา

ชอเดยวกนกบ PENICILLIN TABLETS® (penicillin G tablet

500,000 i.u.) ซงไดถกเพกถอนทะเบยนตารบไปแลว และ

ยาทงสองรายการเปนของผผลตรายเดยวกน

สวนขอสงเกตประการทสาม คอ PENICILLIN

TABLETS® (penicillin V tablet 500,000 i.u.) มขนาด

ความแรงของยา คอ เมดละ 500,000 i.u. ทงๆ ทโดยทวไป

ขนาดความแรงของยาเพนซลลนชนดเมด คอ 400,000 i.u.

(250 มลลกรม)


การใชยาอยางไมเหมาะสมจากการซอยาปฏชวนะ


35

กนเองยงเปนปญหาทเกดขนไดตลอดเวลา เนองจาก

ยงมยาปฏชวนะอยในรานชาในหมบาน ทงๆ ทการขายยา

ปฏชวนะในรานชาเปนเรองทผดกฎหมาย สงผลใหมการ

ใชยาอยางไมเหมาะสม ชาวบานเสยงตออนตรายจากยา

การแพยา การดอยา การเสยเงนโดยเปลาประโยชน

ไมเพยงเทานน กรณยาทมรปลกษณภาชนะบรรจ

คลายกน โดยเปนยาตางชนดกนแตชาวบานเรยกชอ

เหมอนกน เชน กรณ “เพน - น - ซ - ลน” อาจเปนเหตให

เกดปญหาการใชยาอยางไมเหมาะสมเชนกน นอกจากน

ในรานชายงพบยาทใชชอเดยวกนกบยาทถกเพกถอน

ทะเบยนตารบไปแลว โดยมรปลกษณกลองแบบเดม แตเปน

ตวยาสาคญตางชนดกนคอ คอ PENICILLIN TABLETS®

เปนเรองทผดกฎหมายและทาใหเกดการใชยาอยาง

ไมเหมาะสม

ดงนน ในการแกไขปญหาการใชยาปฏชวนะอยาง

ไมเหมาะสม การสอสารรณรงคความรความเขาใจทถกตอง

ชวยแกไขปญหาไดเพยงบางสวนเทานน จาเปนตองแกไข

ปญหาในระบบการกระจายยาและการขนทะเบยนตารบดวย

เพอใหกระบวนการแกปญหาเกดขนตงแตตนทาง คอ

การขนทะเบยนตารบ จนถงปลายทางคอการสรางความร

ความเขาใจทถกตอง ทาใหประชาชนสามารถใชยาไดอยาง

เหมาะสมตอไป


¡ÒÃãªŒÂÒ» ÔªÕÇ¹ÐÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Åผศ.นพ.พสนธ จงตระกล*

1ยาปฏชวนะในทนหมายถงยาตานแบคทเรย (antibacterial

agent) ซงมกมผเรยกยากลมนอยางผดๆ วา ยาแกอกเสบ

(anti - inflammatory agent) ซงเปนสาเหตหนงททาให

มการใชยาปฏชวนะไมสมเหตผลอยางกวางขวางใน

ประเทศไทย

2ยาปฏชวนะ เปนยาทใช บ อยทสดชนดหนงทาง

การแพทย เปนยาทมมลคาการผลตและนาเขาสงสด

และเปนยาทถกใชอยางไมสมเหตผลมากทสดชนดหนงดวย

เชนกน ตวอยางเชน มการใชยาปฏชวนะอยางพราเพรอ

ในโรคหวด - เจบคอ (คออกเสบ) ซง 8 ใน 10 ครงของ

การเจบปวยมสาเหตจากการตดเชอไวรส

3การเรยกยากลมนวายาแกอกเสบ ทาใหเกดความเขาใจ

ผดวา เมอมการอกเสบเกดขน เชน คออกเสบ ไซนส

อกเสบ แกวหอกเสบ หลอดลมอกเสบ จาเปนตองใชยา

กลมนเพอแกอกเสบ ทงทโรคเหลานสวนใหญไมไดมสาเหต

* วฒบตรกมารเวชศาสตร ภาควชาเภสชวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


37

จากการตดเชอแบคทเรย บคลากรทางการแพทยจงไมควร

เรยกยากลมนวา “ยาแกอกเสบ” อกตอไป

4การใชยาอยางสมเหตผลหมายถงการใชยาโดยม

ขอบงช มประโยชนจรงในการรกษา มความเสยงจาก

การใชยาตากวาประโยชนทไดรบอยางชดเจน มราคา

เหมาะสม คมคาตามหลกเศรษฐศาสตรสาธารณสข เปน

การใชยาตามแนวทางเวชปฏบตทมการอางองหลกฐาน

เชงประจกษอยางถกตอง ใชยาอยางเปนขนตอน โดยเลอก

ยาจากบญชยายงผล (effective list) เชน บญชยาหลก

แหงชาต โดยคานงถงปญหาเชอดอยา ไมใชยาอยาง

ซาซอน ใชยาถกขนาด ถกวธ ถกความถในการใหยา ดวย

ระยะเวลาการรกษาทเหมาะสม โดยคานงถงความสะดวก

และการยอมรบของผปวย ใชยาโดยคานงถงความยงยน

ของระบบประกนสขภาพและระบบสวสดการการรกษา

พยาบาล ใชยาอยางเทาเทยมกน ไมเลอกปฏบต และ

ไมปฏเสธยาทผปวยสมควรไดรบ

5การใชยาปฏชวนะโดยไมมขอบงช เปนการใชยา

ปฏชวนะอยางไมสมเหตผลทพบไดบอยทสด และ

นาไปส ป ญหาการใชยาไมสมเหตผลในประเดนอนๆ

อกหลายประเดน

5.1 ไมมขอบงชใหใชยาปฏชวนะในโรคตดเชอไวรส

เชน โรคหวด (common cold หรอชอใหมในปจจบนคอ

acute viral rhinosinusitis) รวมทงโรคหลอดลมอกเสบ

เฉยบพลน เพราะยาปฏชวนะไมชวยใหโรคหายเรวขน และ

ไมชวยปองกนโรคแทรกซอน จงไมเกดประโยชนใดๆ ตอ

ผปวย แตอาจกอใหเกดผลขางเคยง เสยคาใชจายโดย

ไมจาเปน และกอใหเกดปญหาเชอดอยา โปรดระลกวา

มากกวารอยละ 80 ของโรคตดเชอในระบบทางเดนหายใจ

สวนบนไมไดมสาเหตจากการตดเชอแบคทเรย

5.2 ไมมขอบงชใหใชยาปฏชวนะในโรคทองรวง

เนองจากมากกวารอยละ 90 ไมไดมสาเหตจากการตดเชอ

แบคทเรย แตอาจเกดจากพษในอาหาร (โรคอาหารเปนพษ)

จากการตดเชอไวรส (เชน norovirus, rotavirus, adeno-

virus และ astrovirus) หรอจากยา (เชน ยาปฏชวนะ)

เปนตน ในกรณทเกดจากแบคทเรยพบวา non - typhoidal

salmonella เปนแบคทเรยทพบไดบอยทสด และยาปฏชวนะ

ไมชวยให salmonella gastro - enteritis หายเรวขน

แตกลบทาใหเชอคงอยในอจจาระนานขน

5.3 ไมมขอบงชใหใชยาปฏชวนะในการปองกน

การตดเชอของบาดแผลทวไป เนองจากมประสทธผล

ไมแตกตางจากยาหลอก ยนยนจากการวเคราะหขอมลแบบ

meta - analysis (5 งานวจย จานวนผปวย 1,204 คน)

พบวาการให dicloxacillin/cloxacillin ม odd ratio

ในการปองกนการตดเชอเทากบ 1.00 (95% CI 0.59 - 1.71)

ยกเวนเปนบาดแผลจากการถกสตวกด มสงปนเปอนมาก

ในบาดแผล หรอเปนบาดแผลในผมความตานทานโรคตา

เชน เปนเบาหวาน เปนตน

6เนองจากปญหาเชอดอยา บอยครงจงมการใชยา

ปฏชวนะทไมมประสทธผลในการรกษาโรคอกตอไป

ทงนอาจเนองดวยการขาดความรในผลทดสอบความไว

ของยาปฏชวนะ ขาดความรเกยวกบกลไกการดอยา หรอ

ขาดความรเกยวกบประสทธผลทางคลนกของยาซงอาจ

แตกตางจากประสทธผลในหลอดทดลอง นอกจากน

การใชยาปฏชวนะโดยไมเกดประสทธผลอาจเกดขนจาก

การใหยาปฏชวนะทไมตรงกบแบคทเรยทเปนสาเหตของ

การเกดโรค

6.1 จากผลทดสอบความไวของยาปฏชวนะ พบวา

ในปจจบนไมสามารถใช quinolones ในการรกษาโรค

โกโนเรย ไมสามารถใช beta - lactam ในขนาดยาปกต

ในการรกษา S.pneumoniae เนองจากมากกวาครงหนง

เปนสายพนธทมความไวลดลงตอยาในกลมน (intermediate

resistant) ไมสามารถใช ampicillin/sulbactam ในการ

รกษา E.coli เนองจากมความไวเพยงรอยละ 42

6.2 ไมสามารถใช co - amoxiclav หรอฉด

ceftriaxone ในการรกษา S.aureus ทดอตอ dicloxacillin

ทงนเพราะกลไกการดอยา เกดขนท penicillin binding

protein ไมไดเกดขนจากการสราง beta - lactamase

enzyme

6.3 ไมสามารถใช co - trimoxazole ในการรกษา

Streptococcal infection เนองจากใหผลการรกษา

ทางคลนกทไมแนนอน แมยามประสทธผลตอเชอใน

หลอดทดลอง เชน ไมสามารถ eradicate Streptococcus


group A ใหหมดไปจากลาคอได ซงอาจนาไปสภาวะ

แทรกซอน ไดแก rheumatic heart disease

6.4 ไมสามารถใช dicloxacillin หรอ cephalexin

ในการปองกนการตดเชอของบาดแผลทเกดจากสนข

หรอแมวกดได เนองจากเปนการใชยาไมตรงกบเชอ

เปาหมายคอ P.multocida ซงมความไวตอ penicillin V

และ amoxicillin แตดอตอ dicloxacillin, cephalexin

และ erythromycin

7บอยครงทมการใชยาปฏชวนะโดยขาดความคานง

ถงอนตรายทอาจเกดขนจากการใชยา เชน ใช

clindamycin/lincomycin โดยขาดการคานงถงความเสยง

ตอการเกด antibiotics associated colitis (AAC)

ใช quinolone รวมกบ cisapride โดยขาดความคานงถง

ความเสยงตอการเกด QT prolongation ซงอาจทาใหหวใจ

หยดเตนได ใช co - trimoxazole ระยะยาวในการรกษา

โรคสวอกเสบ โดยขาดความคานงถงความเสยงตอการเกด

hypersensitivity reaction เชน severe skin reaction,

photosensitivity, hepatic necrosis และ agranulocytosis

8ผปวยบางกลมโดยเฉพาะผทจายเงนคารกษาพยาบาล

เอง และผทเบกคารกษาพยาบาลได มกไดรบยา

ปฏชวนะราคาแพง ซงอาจใชยาทมราคาประหยดวารกษา

ไดผลไมแตกตางกน จดเปนการใชยาปฏชวนะอยาง

ไมคมคา เชน การใช clarithromycin MR และ azithromycin

ในโรคทอาจใช roxithromycin รกษาได เชน GAS

tonsillitis ในผปวยทแพเพนนซลลน

9บอยครงมการใชยาปฏชวนะขามขนตอน โดยขาด

ความคานงถงปญหาเชอดอยา และไมเปนไปตาม

standard treatment guideline เชน ใช levofloxacin

ซงเปนยาบญช ง. ในบญชยาหลกแหงชาต หมายถงเปน

ยาทควรใชโดยแพทยผเชยวชาญดานโรคตดเชอ และม

เงอนไขในการใชเพอรกษาโรคปอดบวมทเกดจากเชอดอยา

จงไมควรนามาใชรกษาโรคทวไปโดยผ ทไมใชแพทย

ผเชยวชาญดานโรคตดเชอ เชนเดยวกบการทไมควรใช

co - amoxiclav (ค) clarithromycin (ง) azithromycin (ง)

และ ciprofloxacin (ง) โดยไมมเหตอนควร ซงควรใชอยาง

สอดคลองกบเงอนไขทระบไวในบญชยาหลกแหงชาต


39

10การใชยาปฏชวนะมากกวา 1 ชนดรวมกน อาจ

เปนการใชยาอยางซาซอน เกนความจาเปน เชน

ใช ciprofloxacin + clindamycin ในการรกษา furunculosis

ซงรกษาไดงายดวยการเจาะหนอง และอาจไมจาเปนตอง

ใชยาปฏชวนะเลยหากหนองมขนาดเลกกวา 5 เซนตเมตร

11เมอพจารณาจากซองยาของผปวยทไดรบยาปฏชวนะ

จากสถานพยาบาลตางๆ พบวามการใชยาผดขนาด

ผดวธ ผดความถ และผดระยะเวลา อยเสมอๆ เชน ใช

roxithromycin เกนกวา 300 มลลกรม/วน สงใหกนวนละ

3 ครง และสงใหกนยาหลงอาหาร ทงทควรกนยานวนละ

1 - 2 ครง และควรกนขณะทองวาง amoxicillin เปนยาท

อาจใหกนไดโดยไมตองคานงถงมออาหาร แตยงมผสงให

ใชยากอนอาหารอย cefuroxime axetil เปนยาทควรกน

พรอมอาหารเพอเพมการดดซมยา ไมควรกน tetracycline/

doxycline กอนนอน เนองจากเสยงตอการเกด esophagitis

เปนตน

12จากลกษณะการใชยาปฏชวนะอยางไมสมเหตผล

ดงทกลาวมาขางตน โดยเฉพาะอยางยงการใชยา

ปฏชวนะอยางพราเพรอ และใชอยางไมถกวธ สงผลใหเกด

วกฤตเชอดอยาขนทงในประเทศไทยและทวโลก ดงตวอยาง

เชอดอยาทปรากฏขนใหมในชวงเวลาไมนานทผานมา เชน

NDM - 1 (New Delhi metallo - betalactamase) Klebsiella

ทดอตอ carbapenem ซงเปนยาดานสดทายทใชรกษา

ESBL (extended - spectrum betalactamase) producing

bacteria • multidrug resistant EHEC (entero -

hemorrhagic E.coli) สายพนธ O104:H4 ซงแพรระบาด

ในเยอรมน ทาใหมผ เสยชวตจานวนมากจากภาวะ

hemolytic uremic syndrome เปนเชอทดอตอยาปฏชวนะ

สาคญรวม 8 ชนด • เชอโกโนเรยทดอตอ ceftriaxone

ซงเปนยาหลก เรมมรายงานในประเทศญปน

13อาจกลาวไดวาประเทศไทยมอตราเชอดอยาท

เลวรายทสดประเทศหนงในโลก กลาวคอ ขอมล

จาก NARST 2007 พบวาในกลมเชอกรมลบ E.coli,

Acinetobacter และ H.influenzae มความไวเพยงรอยละ

26, 33 และ 56 ตอ cephalexin, meropenem และ

ampicillin ตามลาดบ ในกลมเชอกรมบวก S.pneumoniae

ในเดกอาย 0 - 5 ป และ S.aureus ใน ICU มความไวเพยง

ร อยละ 39 และ 48 ตอยาในกล ม penici l l in และ

cloxacillin ตามลาดบ

14ผ ป วยโรคซบซอนทมการตดเชอแทรกซอนใน

โรงพยาบาลมโอกาสเสยชวตสงขน เนองจากปจจบน

ไมมยาปฏชวนะใดทมประสทธผลดในการรกษาเชอกอโรค

หลายชนดในโรงพยาบาล

15การคนพบยาปฏชวนะชนดใหมมแนวโนมลดลงโดย

ตลอดในชวง 20 ปทผานมา และยาใหมหลายชนด

ถกดอยาไดอยางรวดเรว หรอมอนตรายรายแรงททาใหใช

ประโยชนจากยาไดนอย เชน กรณ hepatotoxicity จาก

telithromycin หรอเปนยาทมราคาแพงมากจนทาให

เกดปญหาการเขาถงยาของผปวยทจาเปนตองใชยา เชน

linezolid ซงเปนยาเมดชนดกนทใชรกษา MRSA มราคาสง

ถงประมาณ 4,000 บาทตอวน

16การตระหนกถงปญหาเชอดอยา และความม

ประสทธภาพของระบบทชวยสงเสรมใหเกดการใช

ยาปฏชวนะอยางสมเหตผล เปนจดตงตนของกระบวนการ

แกปญหาเชอดอยา เชน การหยดขายยาปฏชวนะอยางเสร

ตามรานขายยา การใหความรแกประชาชนถงผลเสยของ

การใชยาปฏชวนะอยางพราเพรอ การปรบปรงหลกสตร

ของโรงเรยนแพทย โรงเรยนเภสชกร และโรงเรยนพยาบาล

ใหมหลกสตรทตอบสนองตอปญหาการใชยาปฏชวนะอยาง

ไมสมเหตผล

17การสรางจตสานกรวมของคนในชาต ทงผควบคม

นโยบาย บคลากรทางการแพทยและประชาชนทวไป

ใหตระหนกวาปญหาทเกดจากการใชยาปฏชวนะอยางไม

สมเหตผล มผลกระทบตอสขภาวะของคนไทย ไมแตกตาง

จากปญหาทเกดจากสราและบหร เปนยทธศาสตรสาคญท

จะชวยใหเกดความรวมมอรวมใจในการแกไขวกฤตเชอดอยา

อยางจรงจงและตอเนอง ซงแมเรมขนในวนนกคอนขาง

จะสายเกนไป


àÍ¡ÊÒÃÍŒÒ§ÍÔ§

1. Anon. CDC Principles of Appropriate Antibiotic Use. Adult

Appropriate Antibiotic Use Summary Physician Informa-

tion Sheet (Adults). National Center for Immunization and

Respiratory Diseases /Division of Bacterial Diseases

March 2006.

2. Fahey T. Stocks N. Thomas T. Systematic review of the

treatment of upper respiratory tract infection. Arch Dis

Child. 1998 Sep:79(3):225-30.

3. พสนธ จงตระกล “การใชยาอยางสมเหตผล คาจากดความและ

กรอบความคด” ในคมอการใชยาอยางสมเหตผลภายใตบญช

ยาแหงชาต สานกงานประสานการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา นนทบร ธนวาคม 2551

4. Snow V, Mottur-Pilson C, Gonzales R. Principles of appropriate

antibiotic use for treatment of acute bronchitis in adults.

American College of Physicians-American Society

of Internal Medicine. Ann Intern Med 2001 Mar 20:134(6):

518-20.

5. Smucny J, Fahey T, Becker L, Glazier R. Antibiotics for acute

bronchitis. Cochrane Database Syst Rev. 2004 Oct

18;(4):CD000245. Review.

6. Makela MJ et al. Viruses and bacteria in the etiology of the

common cold. J Clin Microbiol 1998 Feb; 36(2): 539-542

7. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๑ คณะอนกรรมการพฒนาบญช

ยาหลกแหงชาตภายใตคณะกรรมการแหงชาต ดานยา

สานกงานประสานการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต สานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา นนทบร กมภาพนธ 2551

8. Anon. The Red Book Online. Appropriate and Judicious

Use of Antimicrobial Agents. 2009. 740. Last access

November 12, 2010.

9. File TM Junior. Acute bronchitis in adults. In UpToDate Online

18;2: May 2010. Topic last updated: November 13, 2009.

Last access September 12, 2010.

10. Friedman ND, Sexton DJ. The common cold in adults:

Diagnosis and clinical features. In UpToDate Online 18.2:

May 2010. Topic late updated: November 13, 2009. Last

access September 12, 2010.

11. Bartlett JG. Approach to acute pharyngitis in adults. In

UpToDate version 16.2: May 2008. Topic last updated:

February 14, 2008. Last access December 12, 2008.

12. สรปรายงานการเฝาระวงโรค ป 2550 สานกระบาดวทยา กรม

ควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข สบคนขอมลไดจาก

http://203.157.15.4/Annual/ANNUAL2550/Part2/Table/

Table9_1_4.html สบคนขอมลครงสดทาย 13 กนยายนน 2553

13. Guerrant RL, Van Gilder T, Steiner TS, Thielman NM, Slutsker

L, Tauxe Rv, Hennessy T, Griffin PM, DuPont H, Sack RB,

Tarr P, Neill M, Nachamkin I, Reller LB, Osterholm MT,

Bennish ML, Pickering LK; Infectious Diseases Society

of America. Practice guidelines for the management of

infectious diarrhea. Clin Infect Dis. 2001 Feb 1;32(3):331-51.

Epub 2001 Jan 30.

14. รายงานการทดสอบความไวของเชอตอยาตานจลชพประจาป 2551

ศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต สถาบนวจย

วทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวง

สาธารณสข นนทบร สบคนขอมลไดจาก http://narst.dmsc.

moph.go.th/

15. Anon. The Treatment of Diarrhoea. A manual for physicians

and other senior health workers. WHO/CDR/95.3.

Division of Diarrhoeal and Acute Respiratory Disease

Control. http://whqlibdoc.who.int/publications/2005/

9241593180.pdf. Last access November 13, 2010.

16. Provisional Committee on Quality Improvement, Subcommittee

on Acute Gastroenteritis. Pediatrics parameter: the

management of acute gastroenteritis in young children.

Pediatrics 1996 Mar; 97(3):424-35.

17. Howteerakul N, Higginbotham N. Freeman S, Dibley MJ. ORS

is never enough: physician rationales for altering stand-

ard treatment guidelines when managing childhood diar-

rhoea in Thailand. Soc Sci Med. 2003 Sep; 57(6): 1031-44.

18. Anon. Prevention and management of wound infection

Guidance from WHO’s Department of Violence and

Injury Prevention and Disability and the Department of

Essential Health Technologies. http://www.who.int/hac/

techguidance/tools/ Prevention%20and20%management

%20of%20wound%20infection.pdf. Last access November

14, 2010.

19. Simple laceration from Buttaravoli & Stair:COMMON SIMPLE

EMERGENCIES. National Center for Emergency Medicine

(NCEMI) website. USA. http://www.ncemi.org/cse/cse1001.

htm. Last access November 13, 2010.

20. Anon. Laceration in CKS Clinical Topics, version 1.1.

Last revised October 2007. National Institute for Health

and Clinical Excellence. UK. http://www.cks.nhs.uk/

lacerations#-291152. Last access November 13, 2010.

21. Stamou SC, Maltezou HC, Psaltopoulou T, et al. Wound

infections after minor limb lacerations: risk factors and

the role of antimicrobial agents. J Trauma. 1999

Jun;46(6):1078-81.

22. Cummings P, Del Beccaro MA. Antibiotics to prevent

infection of simple wounds: a meta-analysis of

randomized studies. Am J Emerg Med. 1995 Jul; 13(4):

396-400.

Ê‹Ç¹·Õ 3:Í§¤�¡Ã ¹âÂºÒÂ

áÅÐ¡ÒÃ Ñ ¡ÒÃ»ÞËÒ

¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

เนอหาในสวนท 3 กลาวถงนโยบายและยทธศาสตรการจดการเชอดอยาในระดบประเทศและระดบนานาชาต รวมถงองคกรหรอหนวยงานภาครฐและเอกชน ททางานเกยวกบการแกปญหาการใชยาปฏชวนะทไมสมเหตผลและการจดการปญหาเชอดอยา การรณรงคของแผนงานสรางกลไกเฝาระวงพฒนาระบบยา (กพย.) การถอดบทเรยนนเกยวกบการรณรงคใหมการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล รวมถงนาเสนอกจกรรมรณรงคและสอรณรงคเพอจดการปญหาดงกลาว เพอทผสนใจอาจนาไปประยกตใชในนการจดการปญหาในพนทตอไป โดยแบงเนอหาออกเปน 3 สวน ดงน

• นโยบายและยทธศาสตรของนานาชาตในการจดการเอดอยาและการใชยาตานจลชพ• ระบบจดการยาปฏชวนะในประเทศไทย • กพย. และกจกรรมรณรงคเชอดอยา


¹âÂºÒÂáÅÐÂØ·¸ÈÒÊμÃ�¢Í§¹Ò¹ÒªÒμÔ

ã¹¡ÒÃ¨Ñ ¡ÒÃàª×Í´×ÍÂÒáÅÐ¡ÒÃãªŒÂÒ» ÔªÕÇ¹Ð

ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล*

º·¹Ò

¡ารประมวลและทบทวนสถานการณ นโยบาย และระบบควบคมเชอดอยาปฏชวนะ ตลอดจนการตดตามการใช

ของนานาชาต จะสามารถดงประสบการณ เพอเปนขอเสนอแนะแกประเทศไทย ในการเตรยมนโยบายดานนในระดบ

ชาต ผลการทบทวนสถานการณพบวา หลายประเทศมการกาหนดเปนนโยบาย และ/หรอ แผนยทธศาสตร และ/หรอ

แผนปฏบตการ เชน ทวปยโรป (สวเดน เบลเยยม เนเธอรแลนด) ทวปอเมรกา (สหรฐอเมรกา ชล) ทวปเอเซยและออสเตรเลย

(ออสเตรเลย เกาหลใต ใตหวน สงคโปร มาเลยเซย อนเดย ไทย เนปาล) ทวปอาฟรกา (อาฟรกาใต) บทความน ไดสรป

ยอประเดนในบางประเทศ เพอเปนกรณศกษาสาหรบประเทศไทยในการกาหนดนโยบาย เพอจดการเชอดอยาและการใช

ยาปฏชวนะตอไป

* ผจดการแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา


43

ÇÔ¡ÄμÊ¶Ò¹¡ÒÃ³�àª×Í´×ÍÂÒ·ÑÇâÅ¡

Sir Alexander Fleming คนพบเพนนซลลนเมอ

ป พ.ศ.2471 ซงถอเปนพฒนาการของการรกษาโรคตดเชอ

ทสาคญ ตอมาเขาแสดงความหวงใยถงปญหาการดอยา

เพนนซลลนทงๆ ทยงไมพบปรากฏการณดงกลาวใน

ขณะนน เขาไดกลาวปาฐกถาเมอป พ.ศ.2488 วา ‘it is not

difficult to make microbes resistant to penicillin in

the laboratory by exposing them to concentrations

not sufficient to kill them, and the same thing has

occasionally happened in the body …..’

แมยาตานจลชพจะมประโยชนมหาศาลตอการรกษา

ชวตมนษย แตหากใชไมถกตองหรอใชเกนจาเปน กนามา

สมหนตภยเชอดอยาทสามารถแพรกระจายไปสสงแวดลอม

ได และอตราการดอยาตานจลชพนนเกดขนเรวมาก ใน

ขณะทการวจยพฒนายาตานจลชพทเปนยาใหมเปนไปใน

ทศทางตรงกนขาม จนทาใหประชาชนจานวนมากตองตาย

ไปเพราะเชอดอยา เกดโรคลกลามรนแรงขน ซงรวมทงไมม

ยาทจะมารกษาได ทรนแรงทสดคอรายงานการพบเชอ

superbug ทดอตอยาปฏชวนะหลายชนด ในป พ.ศ.2552

เมอตนป 2553 มการคนพบสายพนธกรรมของเชอ

แบคทเรยทผลตเอนไซมทยบยงการทางานของยาปฏชวนะ

กลม carbapenems (NDM - 1 gene, PCM) โดยยากลม

carbepenems เปนยาปฏชวนะกลมทออกฤทธกวางขวาง

มประสทธภาพสงสด ทใชไดผลกบเชอทดอตอยาปฏชวนะ

ชนดอน เกอบทกประเภท ดงนนในปจจบนจงยงหายามา

รกษาโรคทเกดจากเชอดอยานไมได และมความเปนไปได

ในการถายทอดสายพนธกรรมนจากเชอหนงไปยงเชออนๆ

ไดดวย โดยมรายงานการพบเชอนหลายสายพนธในยโรป

สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย ญปนและอนๆ รวมมากกวา

12 ประเทศ

¹âÂºÒÂáÅÐ¡ÒÃ´Òà¹Ô¹§Ò¹

¢Í§Í§¤�¡ÒÃÃÐËÇ‹Ò§»ÃÐà·È

1. ÇÑ¹Í¹ÒÁÑÂâÅ¡ »‚ 25541, 2

วนท 7 เมษายน ของทกป เปนวนอนามยโลก

โดยในป 2554 น องคการอนามยโลก ประกาศเปนเรอง

การรณรงคปญหาเชอดอยาตานจลชพ (Combat Drug

Resistant) มการกาหนดคาขวญวา Antimicrobial

resistance: no action today, no cure tomorrow

โดยสานกงานใหญใหความสาคญตอภาพรวมของปญหา

ซงหมายถง ยาตานเชอแบคทเรย เชอรา ตลอดจนไวรส

เอชไอว เชอวณโรค และเชอมาเลเรย ในขณะทสานกงาน

ภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต ใหความสาคญเรอง การ

ดอยาปฏชวนะเปนกรณเฉพาะโดยแนะนาใหใชยาปฏชวนะ

อยางสมเหตผล ‘Use Antibiotic Rationally’ สาหรบ

ประเทศไทย ใชคาขวญ “ใชยาปฏชวนะอยางถกตอง ปองกน

เชอดอยา เพอการรกษาทไดผล” นอกจากน ReAct ไดเสนอ

กจกรรมรณรงคตอเนองในประเดน ‘Save the Pill for the

Really Ill’

2. Í§¤�¡ÒÃÍ¹ÒÁÑÂâÅ¡

มการนาวาระการใชยาอยางสมเหตผล และการ

จดการปญหาเชอดอยาเขาสทประชมสมชชาอนามยโลก

หลายครง เชน ในป 2541 มมตเรยกรองและกระตนให

ประเทศสมาชกดาเนนการแกปญหาเรองเชอดอยา ตอมา

ในป 2543 กมการนาประเดนดงกลาวมาพจารณาอกครง

และมการจดทาเอกสารยทธศาสตร เรอง A Global Strategy

for the Containment of Antimicrobial Resistance3

ในป 2544 แตองคการอนามยโลกไมไดมการดาเนนการท

เดนชดในเชงนโยบายหรอในเชงปฏบตการ และยทธศาสตร

ดงกลาวไมเปนทยอมรบของประเทศสมาชก จงไมมการนา

ไปใช ตลอดทงการขาดการตดตามอยางจรงจง ดงนน ใน

1 http://www.who.int/world - health - day/2011/en/index.html2 http://www.searo.who.int/EN/Section260/Section2659.htm 3 http://whqlibdoc.who.int/hq/2001/WHO_CDS_CSR_DRS_2001.2.pdf


ป 2548 ทประชมสมชชาอนามยโลกจงเรยกรองบทบาท

ขององคการอนามยโลกในการเปนผนาในดานนใหมากขน

ตอมาในป 2550 มรายงานความคบหนาการดาเนนงานใน

เรองตางๆ รวมถงเรองเชอดอยา กอนออกมตเรองการใชยา

ทสมเหตผล และไดรายงานการดาเนนงานในการประชม

สมชชาอนามยโลก ในป 2552

ยทธศาสตรขององคการอนามยโลก ฉบบ พ.ศ.2544

ดงกลาวขางตน ประกอบดวย 3 สวน สวนทหนง เปนบทนา

และขอมลพนฐานสะทอนสภาพปญหาเชอดอยา การเฝา

ระวงเชอดอยา และการใชทเหมาะสม สวนทสอง เปนประเดน

ทสาคญและแนวทางการแกไขปญหาซงแบงออกเปน

8 สวนยอย ไดแก ผปวยและชมชน ผสงใชและจายยา

โรงพยาบาล การใชในการสตวเพอการผลตอาหาร

ภาครฐบาลกลางและระบบสขภาพ การพฒนายาและวคซน

การสงเสรมการขายยา การจดการระดบนานาชาต และ

สวนทสาม เปนการนายทธศาสตรไปใชในทางปฏบต

ประกอบดวย การจดลาดบความสาคญ การทาคมอ การ

ตดตามผลลพธทได และขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะ 11 ประการสาหรบการนาไปสการปฏบต

ประกอบดวย

• การพฒนายทธศาสตรระดบชาตและใหเปน

วาระแหงชาต

• การจดทาหองปฏบตการมาตรฐาน เพอสารวจ

และเฝาระวงเชอดอยาในระดบชมชน โรงพยาบาล และอนๆ

• การใหความร กบประชาชนและผ ป วยถง

การปองกนโรค เชน การสรางภมคมกนโรค การควบคม

พาหะกอโรค การใชมง เปนตน

• การให ความร ผ ส งใช ยาและผ จ ายยาถง

ความสาคญของการใชยาตานจลชพทสมเหตผล และ

การปองกนโรค และควบคมโรคตดเชอ

• พฒนาหลกสตรการจดการเรยนการสอนสาหรบ

หลกสตรแพทย และสสขภาพ ถงการวนจฉยทถกตอง

การจดการโรคตดเชอพนฐาน

• สงเสรมใหมการพฒนาและใช guidelines

และ treatment algorithms เพอใหเกดการใชยาตานจลชพ

อยางสมเหตผล

• จดใหมระบบควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล

มการบรหารจดการเพอควบคมปญหาเชอดอยา

• การจดใหมหองปฏบตการใหเหมาะสมกบระดบ

ของโรงพยาบาล และมการใชงาน

• มการประกนคณภาพเครองมอและอปกรณการ

วนจฉยโรค การแยกและระบเชอ ความไวของยาปฏชวนะ

ซงผลเหลานควรไดรายงานใหทนตอเหตการณและมความ

นาเชอถอ

• จากดสถานภาพของยาตานจลชพใหเปนยา

ทตองใชใบสงยา ยกเวน ในบางกรณทอาจจายไดโดย

บคลากรสขภาพอนทผานการอบรมอยางดแลว ทงน ตอง

มนใจวายาตานจลชพทอนมตการขนทะเบยนตารบยา

ในประเทศ มคณภาพ ปลอดภย และมประสทธผล

• จดใหมและปรบปรงใหทนสมย ทงรายการยา

ในบญชยาหลกแหงชาต และมาตรฐานการบาบดรกษา

(national standard treatment guidelines, STGs)

• การจดการเรยนการสอนในโรงเรยนแพทย และ

วชาชพดานสขภาพอนๆ ถงเรองการใชยาทเหมาะสมกลม

ยาตานจลชพ ตลอดจนปญหาเชอดอยา

3. Í§¤ �¡ÒÃÍ¹ÒÁÑÂâÅ¡ ÀÙÁÔÀÒ¤àÍàªÕÂ

μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§ãμŒ

ในตนป 2553 ไดมการประชมเชงปฏบตการ

เพอจดทาแผนยทธศาสตร 5 ป Regional Strategy on

Prevention and Containment of Antimicrobial

Resistance 2010 - 20154 และมการรบรองแผนดงกลาวใน

การประชม SEA Regional Committee ครงท 63 ระหวาง

7 - 10 กนยายน 2553 โดยแผนยทธศาสตรประกอบดวย

5 วตถประสงค ไดแก

4 http://www.searo.who.int/LinkFiles/BCT_hlm - 407.pdf


45

• ใหมการจดตงเครอขายระดบชาต เพอการ

ปองกนและควบคมเชอดอยา

• ใหมระบบเฝาระวงเชอดอยาและแนวโนมการใช

ยาตานจลชพ

• สงเสรมใหมการใชยาตานจลชพทสมเหตผล

• สรางความเขมแขงระบบควบคมการตดเชอ

เพอลดการเกดโรค

• สนบสนนงานวจยทพฒนาหรอปรบปรงใหเกด

การใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล

อยางไรกด คงตองตดตามวาแผนยทธศาสตร

ดงกลาวจะมการนาไปสการปฏบตในแตละประเทศสมาชก

ไดอยางไร

4. »ÃÐªÒ¤ÁÂØâÃ»5

หนวยงาน European Center for Diseases

Prevention and Control ไดใหความสาคญและหวงใยตอ

ปญหาเชอดอยามาก โดยในป 2544 ไดกาหนดยทธศาสตร

ซงม 4 สวนประกอบดวย การเฝาระวง การปองกนโรคตดตอ

การวจยและพฒนา และการประสานความรวมมอนานาชาต

โดยมระบบรวมของการเฝาระวงและตดตามการใชยาตาน

จลชพ (ESAC - European Surveillance of Antimicrobial

Consumption) และเฝาระวงตดตามปญหาเชอดอยา

(EARSS - European Antimicrobial Resistance

Surveillance System) ในขณะทแตละประเทศจะมระบบ

เฉพาะของประเทศนนๆ

ในป 2548 มการนาเรองปญหาเชอดอยาเขาในการ

ประชมประชาคมยโรป ในป 2552 มการจดตง Transat-

lantic task force (“Task Force”) ระหวางสหรฐอเมรกา

และประชาคมยโรป เพอรวมกนดาเนนงานดานเชอดอยา

ปฏชวนะ มการกาหนดวน European Antibiotic Aware-

ness Day (18 พฤศจกายน 2553) และลาสดมการประชม

ประชาคมยโรป ไปเมอ 29 มนาคม 2554 เรองเชอดอยา

ปฏชวนะ รวมทงมแผนทจะประชมรฐมนตรสาธารณสข

ประจาปในปลายป 2554 เพอรวมกนนาแผนยทธศาสตร

ไปใชอยางจรงจง

5. Í§¤�¡ÃÇÔªÒ¡ÒÃ¹Ò¹ÒªÒμÔ

ReAct - Action on Antibiotic Resistance ของเปน

หนวยงานอสระภายใต Uppsala University มกจกรรมคอ

การแสวงหาเครอขายเพอรวมกนขบเคลอน ไดรเรมกจกรรม

รณรงคปญหาเชอดอยา ตงแต ป 2547 โดยรณรงคสองคการ

ระหวางประเทศใหญๆ เชน องคการอนามยโลก สภา

ประชาคมยโรป เปนตน วสยทศนของ ReAct คอ “ประชาชน

ทวโลกทงในยคนหรอยคอนาคต จะตองเขาถงการ

ปองกนและรกษาการตดเชอแบคทเรยทประสทธภาพ

ทงนถอเปนสวนหนงของสทธดานสขภาพ”

GARP - Global Antibiotic Resistance Partnership

เปนโครงการหนงของ Center for Disease Dynamics,

Economics & Policy มเปาหมายคอ การคนหาปญหาของ

ยาปฏชวนะในดานการพฒนายา การควบคม การจดการ

และแตละประเทศมการดาเนนการอยางไรในการตดตาม

การใชยาปฏชวนะและปญหาเชอดอยา มกจกรรมใน

4 ประเทศ ประกอบดวย อนเดย เวยดนาม เคนยา และ

แอฟรกาใต

APUA - Alliance for Prudent Use of Antibiotics

กอตงป 2524 โดยมวตถประสงคเพอปรบปรงนโยบายดาน

เชอดอยาทงในสถาบนและรฐบาล สรางความเขมแขงตอ

ระบบสขภาพและเวชปฏบต สรางระบบขดความสามารถ

การวนจฉย การเฝาระวงดานจลชพในพนท และเพมความ

ตระหนกและความรของสาธารณชน ดาเนนกจกรรม 3 ดาน

คอ ขบเคลอนนโยบายดานสาธารณสข วจยและเฝาระวง

ในระดบโลก และการใหความรแกผบรโภคและบคลากร

สขภาพ โดยประกอบดวยเครอขายมากกวา 65 ประเทศ

5 http://www.euro.who.int/en/who - we - are/whd/world - health - day - 2011 - antibiotic - resistance - no - action - today, - no - cure - to-

morrow


ANSORP - Asian Network for Surveillance of

Resistant Pathogens กอตงในป 2539 ณ ปจจบน มนก

วจยหลกจานวน 52 คน จาก 22 ศนยวจย ใน 12 ประเทศ

6. ¹âÂºÒÂ¢Í§»ÃÐà·Èμ‹Ò§æ6, 7

»ÃÐ¡Íº ŒÇÂ

1. ÊÇÕà´¹

สวเดนมหนวยงานหลกทตดตามการใชยาปฏชวนะ

ในระดบประเทศ คอ Strama (Swedish Strategic

Programme against Antibiotic Resistance) มศนยกลาง

ระดบประเทศ และมเครอขายการจดการในระดบจงหวด

(province) ทวประเทศ โดยมหนวยเฝาระวงเชอดอยา คอ

SMI (Swedish Institute for Infectious Disease Control)

องคประกอบการเฝาระวงม 3 ดาน ไดแก 1) การบงคบให

รายงานเชอดอยา 4 ชนดหลก 2) การรายงานประจาปของ

หองปฏบตการคลนกแบบโดยสมครใจ และ 3) ขอมล

invasive bacteria ของสวเดนทนาเสนอตอสหภาพยโรป

รฐบาลสวเดน ไดออกเอกสาร8 เมอ 3 กมภาพนธ

2554 กาหนดยทธศาสตรของสวเดนสาหรบองคการอนามย

โลก ในชวงป พ.ศ.2554 - 2558 ดวยการกาหนดลาดบความ

สาคญ 5 เรองทองคการอนามยโลกควรดาเนนการ

ซงหนงในนน คอ เรยกรองใหองคการอนามยโลก

ทาหนาทผนา เพอใหเกดการใชยาปฏชวนะทเหมาะ

สมและลดการเกดเชอดอยา ทงน สวเดนไดกาหนด

แนวทาง 3 ดาน คอ 1) ดาเนนการเพอใหมนใจวาองคการ

อนามยโลกจดทาแผนเพอจดการเชอดอยาโดยเฉพาะ

ดานโครงสราง 2) สนบสนนการจดตงระบบระดบโลก

ในการเฝาระวงเชอดอยาและภาระการเกดโรค เพอสราง

มาตรการในทกระดบ 3) ทางานรวมกนเพอใหองคการ

อนามยโลกไดตดตามผลของมาตรการตางๆ เพอใหเกด

การใชยาปฏชวนะทสมเหตผล

2. ÍÍÊàμÃàÅÕÂ9

ออสเตรเลยไดชอวามนโยบายทเขมงวดในการ

จดการปญหาเชอดอยา ตลอดจนการตดตามการใชยา

ปฏชวนะ ผานระบบตดตามการใชยาในระบบหลกประกน

ทชอ DUSC (Drug Use Subcommittee) มการจดทา

Antibiotic Guideline และมองคกรอสระทดาเนนการให

เกดการใชยาอยางสมเหตผล (National Prescribing

Services, NPS) อยางไรกด ออสเตรเลยเองยงไมพอใจกบ

สถานการณในปจจบน จงจดสมมนาระดบประเทศเรอง

‘Antimicrobial Resistance Summit’ ระหวางวนท 7 - 8

กมภาพนธ 2554 ประกอบดวยผเกยวของทกภาคสวน

ไดรวมกาหนดลาดบความสาคญ และวางแผนงานรวมกน

องคประกอบใหญๆ ในระบบ ม 4 ดาน ไดแก 1) หนวยงาน

จดการเชอดอยาระดบประเทศ 2) งานวจยดานพนฐาน

ระบาดวทยา และสงคม 3) ระบบเฝาระวงเชอดอยา

การใชยา และผลกระทบตอสขภาพ 4) การแกไขปญหา

ดวยการควบคมบงคบใชกฎหมาย การควบคมการตดเชอ

และการใหการศกษา

6 ศรตร สทธจตต และคณะ (2552) รายงานการทบทวนเอกสารวชาการ สถานการณเชอดอยาในนานาประเทศ : สถานการณการใชยาปฏชวนะและ

เชอดอยา ระบบตดตามเฝาระวง และการควบคม เสนอคณะกรรมการกากบทศทางการวจยและพฒนาระบบยาของไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข

กระทรวงสาธารณสข.7 นธมา สมประดษฐ (2552) รายงานการทบทวนเอกสารวชาการ ‘บทเรยนการแกไขปญหาเชอดอยาในประเทศตางๆ ’ เสนอคณะกรรมการกากบทศทาง

การวจยและพฒนาระบบยาของไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.8 Government Office of Sweden (2011) Strategy for Sweden´s cooperation with the World Health Organization (WHO) 2011 - 2015. 9 Gottlieb T and Nimmo G (2011) Antibiotic resistance is an emerging threat to public health: an urgent call to action at the Antimicrobial

Resistance Summit 2011, MJA 194: 281 - 283.

สา

ซ

ทา

สมแล

แนวทาง

อนามยโ

ดานโคร

ในการเฝ


47

3. ÊËÃÑ°ÍàÁÃÔ¡Ò

ศนยเฝาระวงและปองกนโรค (CDC) ไดจดทา

โครงการรณรงคเรองเชอดอยาปฏชวนะระดบชาตทงใน

สถานพยาบาลและในภาคประชาชน นอกจากน องคการ

อาหารและยา (FDA) สถาบนแหงชาตดานสขภาพ (NIH) และ

ศนยเฝาระวงและปองกนโรค (CDC) ไดรวมกนจดทาราง

แผนปฏบตการดานสาธารณสขเพอจดการปญหาเชอดอยา

ตานจลชพ ป 255410 เพอเรงการสอสาร ประสานงาน พฒนา

ขอเสนอแนะสาหรบประเดนทสาคญ แผนปฏบตการน

ประกอบดวย 4 ประเดนหลก 11 เปาหมาย ดงน

• การเฝาระวง

o เปาหมาย 1 : ปรบปรงระบบการตรวจ

จบ เฝาระวง และแจกแจง การตดเชอดอยาในคนและสตว

o เปาหมาย 2 : ประเมนผลกระทบของ

การใชยาตานจลชพในคนและสตวในสหรฐอเมรกา

• การปองกนและควบคม

o เปาหมาย 3 : พฒนา ดาเนนการ และ

ประเมน ยทธศาสตรการปองกนการเกด การแพร และ

การคงอยของเชอดอยา

o เปาหมาย 4 : พฒนา ดาเนนการ และ

ประเมน ยทธศาสตรการปรบปรงการใชยาตานจลชพ

อยางสมเหตผล

• การวจย

o เปาหมาย 5 : สนบสนนสงเสรมงานวจย

พนฐานเกยวกบการดอยาตานจลชพ

o เปาหมาย 6 : สนบสนนสงเสรมการแปลง

ผลงานวจยพนฐานไปสการปฏบตของการปองกน วนจฉย

และการรกษาโรคจากเชอดอยา

o เปาหมาย 7 : สนบสนนสงเสรมงานวจย

ทางคลนกเพอปรบปรงการรกษาและปองกนการตดเชอดอยา

ตานจลชพ

o เปาหมาย 8 : วจยและสนบสนนใหเกด

การวจยดารนระบาดวทยา เพอหาปจจยการเกดและแพร

ของเชอดอยาในกลมประชากรตางๆ

• การพฒนาผลตภณฑ

o เปาหมาย 9 : จดใหมขอมลสถานภาพ

การพฒนาของผลตภณฑยาตานแบคทเรย และเสนอแนะ

การออกแบบงานวจยทางคลนกเพอใหไดผลตภณฑ

o เปาหมาย 10 : แสวงหาโอกาสสาหรบ

การจดทามาตรฐานและวธการสากลในการปรบปรงวธการ

ทดสอบความไวของเชอตอยาตานจลชพ

o เปาหมาย 11 : เกอหนนการพฒนาการ

ตรวจวนจฉยทรวดเรว ตลอดจนวคซน

4. ÍÔ¹à´ÕÂ11, 12

จากรายงานการพบ superbug และสายพนธกรรม

ทพบในชาวองกฤษเชอสายอนเดยซงคาดวาตดมาจาก

โรงพยาบาลในอนเดย จงเปนทมาของการจดทานโยบาย

แหงชาตดานยาปฏชวนะของอนเดย โดยเรมตนดวยการ

แตงตงคณะผเชยวชาญในการวเคราะหสถานการณ ระบบ

และโครงสรางทเกยวของ พรอมทงเสนอรางนโยบายฯ

ซงไดประกาศใชเมอตนป 2554 นโยบายดงกลาวไดรวม

ประเดนของยาปฏชวนะทใชในคนและในสตว เขาไวดวย

กน มวตถประสงค 6 ประการ ไดแก

• เพอใหเขาใจถงการเกดปญหาเชอดอยาตาน

จลชพและปจจยทเกยวของ

10 Interagency Task Force on Antimicrobial Resistance (2011), A Public Health Action Plan to Combat Antimicrobial Resistance, Released for

public comment: March, 2011.11 นยดา เกยรตยงองศล และ สรษา องชมโชค (2554) ‘นโยบายแหงชาตดานยาปฎชวนะของอนเดย’ เอกสารประกอบการประชม คณะอนกรรมการ

การสงเสรมการใชยาอยางสมเหตผล ภายใตคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต วนท 18 มกราคม 255412 www.nicd.nic.in/ab_policy.pdf


• จดตงแผนงานระดบชาตทประสานงานอยางด

กบทกหนวยงานทเกยวของ

• ใหเกดการใชยาตานจลชพทสมเหตผล

• จดทามาตรการควบคมทเหมาะสมเพอลด

การกดดนการเลอกยาปฏชวนะ

• สงเสรมการวจยและพฒนายาตานจลชพใหมๆ

โดยใชฐานความรจากกลไกการเกดเชอดอยา ทมในปจจบน

• ใหมการวนจฉยเชอและโรคตดเชอทแมนยา

และรวดเรว ทงนในอนเดย ผปวยสามารถหาซอยาปฏชวนะ

ไดอยางเสรจากรานยา โดยไมตองมใบสงยา

5. à¹»ÒÅ13, 14

เนปาลมการประกาศใชนโยบายแหงชาตดานยา

เมอป 2538 และฉบบแกไขเพมเตม 2544 โดยเปนทนาสนใจ

วามการกาหนดเรองการใชยาปฏชวนะอยางเหมาะสม

ไวในนโยบายอยางชดเจน ดงน

• ควบคมการใชยาปฏชวนะในผลตภณฑอาหาร

อาหารสตว และสารทใชทางการเกษตร

• ควบคมดแลและเฝาระวงการใชยาปฏชวนะ

ไมใหมการใชทางทผด จดทาระบบบนทกการใชยา

• แบงประเภทยาปฏชวนะเปนหลายกลม ตาม

วตถประสงคการสงจายโดยแพทย สตวแพทย และวชาชพ

สขภาพอนๆ

• มการจดตงคณะกรรมการควบคมยาปฏชวนะ

แหงชาต ประกอบดวยผเชยวชาญดานสขภาพของคน

และสตว ดานเกษตร ผแทนองคกรวชาชพ และหรอสภา

วชาชพ องคกรผบรโภค และอนๆ ทเกยวของกบการใชยา

ทเหมาะสม

• มการจดตงคณะกรรมการทปรกษาแหงชาต

ดานการบาบดรกษาดวยยาปฏชวนะ (NATAC) ประกอบดวย

ผเชยวชาญสาขาตางๆ เพอใหคาปรกษาดานการใชยา

ปฏชวนะใหสมเหตผล

อยางไรกตาม ทผานมายงไมมการนานโยบาย

ไปปฏบตอยางจรงจง จงมปญหาการจายยาปฏชวนะใน

รานยา รานชา โดยไมตองมใบสงยา แมแตในโรงพยาบาล

กมไดมระบบการเฝาระวงเชอดอยา หรอตดตามการสงจาย

ยาปฏชวนะแตอยางใด ขณะนกาลงมการศกษาสถานการณ

และนโยบายตลอดจนระบบควบคมตางๆ อนง รางนโยบาย

ฉบบปรบปรง พ.ศ.2550 ยงมการกาหนดประเดนเรองการ

ใชยาปฏชวนะใหเหมาะสม แตแกไขเพอใหกระชบขน ดงน

• ควบคมการใชยาปฏชวนะในผลตภณฑอาหาร

อาหารสตว และสารทใชทางการเกษตร

• ควบคมดแลและเฝาระวงการใชยาปฏชวนะ

ไมใหมการใชทางทผด จดทาระบบบนทกการใชยา

• จดทาคมอการใชยาปฏชวนะสาหรบบคลากร

สขภาพในระดบตางๆ

• จดตงคณะอนกรรมการดานการใชยาปฏชวนะ

เพอใหคาแนะนาแกคณะกรรมการยา และรฐบาล


นโยบายยาปฏชวนะระดบชาตมความจาเปน

เปนธงนา ซงตองครอบคลมทงยาคนและยาสตว ตองม

หนวยเฝาระวงปญหาเชอดอยา และหนวยตดตามการใชยา

ตานปฏชวนะ ตลอดจนมหนวยงานหลกของประเทศในการ

ประสานงานกบเครอขายระดบชาต เพอการมสวนรวมของ

ภาคสวนทเกยวของ รวมทงการขบเคลอนนโยบาย และ

สดทายคอการตดตามประเมนการดาเนนการดงกลาว

13 www.dda.gov.np/National%20Drug%20Policy.doc 14 http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s17750en/s17750en.pdf


49

ÃÐºº Ñ ¡ÒÃÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

ã¹»ÃÐà·Èä·Âผศ.ภญ.ดร.นศราพร เกษสมบรณ และ

ผศ.ภญ.ดร.กรแกว จนทภาษา*

»ระเทศไทยมปรมาณการใชยาปฏชวนะทสงขน เหนไดจากรายงานของสานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา ในสวนมลคาการผลตและนาเขาของยาตานจลชพ (รวมถงยาปฏชวนะ) ทสง

เปนอนดบหนง ตงแตป พ.ศ.2543 เปนตนมา สวนหนงของปรมาณการใชยาปฏชวนะทสงขนน

มาจากการสงใชยาหรอจายยาโดยไมจาเปนหรอไมเหมาะสม รวมกบการใชยาทไมเหมาะสมโดย

ประชาชนเอง สงผลใหอตราเชอดอยาของประเทศไทยเพมสงถงรอยละ 25 - 501

บทความนเปนการทบทวนวรรณกรรมเพอเปนอาหารจานพเศษ ชวนกนขบใหแตก เพอนาไป

สการพฒนาระบบจดการยาปฏชวนะในประเทศไทยตอไป

* คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 1 วรวรรณ แตงแกว. (2552). อย.ชอนตรายยาปฏชวนะ. หนงสอพมพมตชน: 4 กรกฎาคม 2552.


“ÃÐºº Ñ ¡ÒÃÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ðã¹ºŒÒ¹àÃÒ

à»š¹à¾ÕÂ§ÃÐÂÐàÃÔÁμŒ¹”

1. ¡ÒÃ¤Ñ àÅ×Í¡áÅÐ Ñ ËÒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

1.1 การคดเลอกและจดหายาปฏชวนะในระดบ

ประเทศ ในป พ.ศ.2542 มการกาหนดปรชญา และหลกการ

ใหมของบญชยาหลกแหงชาต ในมตทครอบคลมการรกษา

สขภาพของคนไทยอยางกวางขวาง สงผลใหเพมรายการ

ยาจากจานวน 556 รายการในป 2539 เปนบญชยาทม

ขนาดใหญ มยาทงสน 932 รายการ และกาหนดใหม

การประเมนการใชยาทกชนดในบญช ง. ซงมยาปฏชวนะ

อย จานวน 18 ชนด จากรายงานการสารวจการประเมน

การใชยาของโรงพยาบาลในภาครฐพบวา ยาทนยมประเมน

ไดแก ยาปฏชวนะซงคดเปนรอยละ 90.9 โดยเฉพาะยา

ในกลม cephalosporins และ aminoglycosides โดยคด

เปนประมาณรอยละ 60.5 ของยาทงหมดทถกประเมน2

ตงแตวนท 27 ธนวาคม 2547 การจดทาบญช

ยาหลกแหงชาตใชกระบวนการคดเลอกทมการนาหลกฐาน

ทางวชาการมาประกอบการพจารณา แบงไดเปน 2 ระบบ

คอ ใช ISafE scores ในการพจารณาสมฤทธผลและ

ความปลอดภยของยา3 และ ใช NLED scores ซงพจารณา

ถงความคมคาในการใชยา (Cost - effectiveness) สาหรบ

กลมยาปฏชวนะซงมลกษณะพเศษคอเกดการดอยาไดงาย

ดงนน อาจจาเปนตองมการเพมหลกเกณฑในการพจารณา

คดเลอกยากลมนในบญชยาหลกแหงชาตโดยคานงถง

ตวแปรของการดอยารวมดวย

1.2 การคดเลอกและจดหายาปฏชวนะในระดบ

ทองถน โดยเฉพาะในกลมโรงพยาบาลและสถานบรการ

ปฐมภม เปนหนาทของคณะกรรมการเภสชกรรมและ

การบาบดซงมแนวทางในการคดเลอกยาทแตกตางกน

โดยเฉพาะในโรงพยาบาลชมชนจะไมมหลกเกณฑทชดเจน

ในการคดเลอกยา หรอเรยกวา “ฉนขอใชยาตวน” (ขอมล

จากการสมภาษณเภสชกรทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน

ประมาณ 10 คน) ทเปนเชนนสวนหนงอาจเกดจากการท

กระทรวงสาธารณสขกาหนดเพยงหลกเกณฑทวไปไมระบ

หลกเกณฑเฉพาะสาหรบยาปฏชวนะ เชน หลกการและ

มาตรการปฏรประบบบรหารเวชภณฑในแผนแมบทการ

พฒนาสขภาพทดดวยตนทนตา (Good Health at Low

Cost)4 ทใหหนวยงานดาเนนการในเรองกาหนดใหคดเลอก

ยาทมชอสามญเดยวกนไวใชในโรงพยาบาล ชอสามญละ

1 รายการ ซงไมสามารถปฏบตไดโดยเฉพาะกลมยาปฏชวนะ

ทตองใชในการผาตดของโรงพยาบาลขนาดใหญ เนองจาก

แพทยไมยอมรบขอมลชวสมมลของยาชอสามญ ทาให

โรงพยาบาลมยาชอสามญเดยวกนอยางนอย 2 รายการ

2 ศศธร ศรวราศย, นารต เกษตรทต. (2543). การสารวจการประเมนการใชยาของโรงพยาบาลรฐในประเทศไทย. วารสารเภสชสมาคมโรงพยาบาล. 10:21 - 30.3 I คอ ขอมลขอบงใชของยา; S คอ ความปลอดภยของยา; a คอ การควบคมการใชยา; f คอ ความถของการใชยา; และ E คอ สมฤทธผลของยา4 หลกการและมาตรการปฏรประบบ บรหารเวชภณฑ ในแผนแมบทการพฒนา สขภาพทดดวยตนทนตา (Good Health at Low Cost) ใหกรม/จงหวด/

หนวยงานดาเนนการ เชน

1.) ใหผมสวนเกยวของมสวนรวมในการบรหารจดการดานเวชภณฑและดาเนนการในรปคณะกรรมการทกระดบ

2.) ใหมแผนการจดซอยาและเวชภณฑของหนวยงานทชดเจน

3.) จากดจานวนรายการยาในบญชรายการยาของสถานพยาบาลแตละระดบตามท สธ. กาหนด

4.) กาหนดสดสวนรายการยา ED ในบญชรายการยา และ สดสวนเงนบารงในการซอยา ED

5.) กาหนดใหคดเลอกยาทมชอสามญเดยวกนไวใชในโรงพยาบาล ชอสามญละ 1 รายการ

6.) ใหมการจดหาเวชภณฑรวมกนในระดบจงหวด/กรมตางๆ ในรายการยาทมการใชมาก

7.) ใหรพศ./รพท. ผลตยาสนบสนนสถาน บรการ ระดบรอง

8.) ลดรายการสารองยาของโรงพยาบาลลงใหเหลอไมเกน 3 เดอน

9.) ใหมการประเมนการใชยาในโรงพยาบาลเพอใหเกดการใชยาทเหมาะสม


51

คอ ยาตนตารบ และยาชอสามญ (จากการสมภาษณเภสชกร)

ดงนนจงจาเปนทคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ควรจดทาเกณฑการพจารณานาเขายาใหม ทบทวนยา

ปฏชวนะทควรมในโรงพยาบาลอยางตอเนอง โดยคดเลอก

ยาใหเหลอนอยชนดทสดเทาทจะมประโยชนในการรกษา

ผปวย

นอกจากน การทบทวนทะเบยนตารบยาปฏชวนะ

ทขนทะเบยนในประเทศไทยยงขาดการดาเนนการอยาง

ตอเนอง ปจจบนยงพบตารบยาทไมเหมาะสมและมมลคา

การตลาดทสง เชน Mybacin ซงเปนยาสตรผสม ประกอบ

ดวย Neomycin Sulphate (equiv to neomycin base

2.5 mg), Bacitracin 100 u, Amylocain HCl 0.5 mg ขอมล

จาก IMS พบวามมลค าตลาดสงถง 75 ลานบาท

โดยประมาณในป พ.ศ.2551

2. ¡ÒÃ¡ÃÐ¨ÒÂÂÒ»¯ÔªÕÇ¹Ð

การกระจายยา (Drug distribution) เกยวของกบ

การจดเกบ การสารองยาและการกระจายยาไปสผใหบรการ

ดานสขภาพและผบรโภค โดยมชองทางของการกระจายยา

ปฏชวนะ ไดแก โรงพยาบาล สถานอนามย คลนก รานยา

และรานชา ชองทางการกระจายยาปฏชวนะทมการกากบ

ดแลอยางเบาบางคอภาคเอกชน ไมวาจะเปนโรงพยาบาล

คลนก รานยา และรานชา เหนไดจากผลการศกษา

ของ บปผา ศรรศม และคณะ5 ซงสารวจแหลงทมาของยา

ปฏชวนะทประชาชนใชในจงหวดนครปฐมพบวา รอยละ

32.6 ไดยาปฏชวนะมาจากคลนก รอยละ 29.6 ไดยา

ปฏชวนะมาจากรานขายยา นอกจากนการศกษาในระดบ

หมบานพบวาประชาชนทเจบปวยในหมบานเพยงรอยละ

4 เทานนทจะเขาไปซอยาจากรานยาในตวอาเภอหรอ

จงหวด6

3. ¡ÒÃãªŒÂÒ» ÔªÕÇ¹Ð

การควบคมเพอใหเกดการใชยาปฏชวนะอยาง

เหมาะสมควรเปนการรวมมอกนของหลายหนวยงาน

ทงในดานการออกกฎหมายควบคมควบคไปกบการเสรม

พลงใหผบรโภค เพอใหสามารถดแลสขภาพของตวเอง

ไดอยางถกตอง สามารถเลอกใชยาไดอยางเหมาะสม

รวมทงมการตดตามการใชยาปฏชวนะ จากผลการศกษา

ทผานมาพบปจจยทเกยวของดงนคอ

- การสงใชยา (Prescribing) ปญหาทพบไดบอย

เชน การสงใชยาเกนจาเปน ความรทคลาดเคลอนเกยวกบ

ยาปฏชวนะ7, 8, 9

5 บปผา ศรรศม. (2540). พฤตกรรมสขภาพในเรองการใชยาปฏชวนะของประชาชนในจงหวดนครปฐม. รายงานการวจย สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล. 6 สพตรา ชาตบญชาชย และคณะ. (2533). แหลงขอมลและกระบวนการตดสนใจในการใชยาของประชาชนในชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กรณศกษา

4 หมบาน. สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน.7 Suttajit S, Wagner A, Tantipidoke R, Ross - Degnan D, Sitthi - amorn C. (2005). Patterns, appropriateness, and predictors of antimicrobial

prescribing for adutls with upper respiratory infections in urban slum communities of Bangkok. Southeast Asian Journal of Tropical

Medicine and Public Health 36(2), 489 - 497. (available at http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_2/31 - 3504.pdf)8 Siritree Suttajit. (2005). Patterns of antibiotic use for upper respiratory infections (URIs) among community members, physicians,

drug sellers & The involvement of civil society in URI guideline development. Ph.D. dissertation in Public Health. College of Public Health,

Chulalongkorn University, Thailand.9 เสกสต โอสถากล, ชษณพงศ ตงอดลยรตน.(2542). ความเหมาะสมในการใชยาปฏชวนะ empirical treatment ในเดกอจจาระรวงฉบพลนในโรงพยาบาล

สงขลานครนทร. สงขลานครนทรเวชสาร 17(1): 25 - 30.


- การจายยา (Dispensing) ปญหาทพบไดบอย

เชน การจายยาเกนจาเปน10 และพบวาคลนกและรานยา

มการจายยาปฏชวนะอยางไมเหมาะสมเพอรกษาอาการ

อจจาระรวง11

- การใชยาปฏชวนะในภาคเกษตร จากการศกษา

การปนเปอนยาตานจลชพในอาหารสตวปกของฟารม

มาตรฐาน โดย สรยทธ ทรงสหมด และมารต เชยงเถยร12

ซงทาการสารวจกลมไนโตรฟแรนส (ยาฟราโซลโดน ยาไนโตร

ฟราโซน ยาฟรลทาโดน ยาไนโตรฟแรนโตอน และยา

ไนโตรวน) และกลมเตตราไซคลน (ยาคลอเตตราไซคลน

และยาออกซเตตราไซคลน)ในอาหารสตวปกของฟารม

มาตรฐานทวประเทศ 76 จงหวด จานวน 4,005 ตวอยาง

ระยะเวลาตงแตเดอนตลาคม 2548 ถงเดอนกนยายน 2549

นาตวอยางมาทดสอบเบองตนดวยชดทดสอบ Screen

EN Nitro test กบ Screen EN Tetra test และยนยนผลและ

หาปรมาณยาดวย High Performance Liquid Chroma-

tography (HPLC) ไมพบยาตานจลชพกลมไนโตรฟแรนส

แตพบกลมเตตราไซคลน ดงน ยาคลอเตตราไซคลน

รอยละ1.56 มคาเฉลย 40.82 (0.48 - 313.01) พพเอม และ

ยาออกซเตตราไซคลน รอยละ 0.19 มคาเฉลย 11.80

(0.73 - 49.20 ) พพเอม ไมพบยากลมไนโตรฟแรนสในอาหาร

สตวระยะอายตางๆ แตพบยาคลอเตตราไซคลนมากทสด

ในอาหารสตวระยะอาย 1 - 21 วน รอยละ 20.31 และพบยา

ออกซเตตราไซคลนมากทสดในอาหารสตวระยะอายมากกวา

42 วน รอยละ 25.00 มการปนเปอนยาคลอเตตราไซคลน

ในฟารมทตออายนอยกวาฟารมทขอรบรองใหมอยาง

มนยสาคญทางสถต (P<0.05)

ปญหาการปนเปอนของยาปฏชวนะอาจเกดจาก

การจดการไซโลเกบอาหารสตว การทาความสะอาดไมดพอ

ทาใหพบการปนเปอนจากการใชอาหารสตวผสมยาใน

ครงกอน หรออาจมการใชยาเพอเรงการเจรญเตบโต

การทไมพบยากลมไนโตรฟแรนสในอาหารสตวปกของ

ฟารมมาตรฐาน แสดงวามาตรการทกรมปศสตวนามาใช

มประสทธภาพ และควรนามาปรบใชกบ ยากลมเตตราไซคลน

โดยควรใหคาแนะนาแกเกษตรกรทจะเขาระบบฟารม

มาตรฐานใหตระหนกในการใชยาตานจลชพกลมเตตรา

ไซคลน ในอาหารสตวระยะอายแรกในการรกษาสตว

เมอมการใชตองทาความสะอาดไซโลใหสะอาดกอนทจะ

เปลยนอาหารสตวระยะอายตอไป เพอลดการปนเปอนของ

ยาในอาหารสตว ทอาจสงผลทาใหเกดการปนเปอนของ

ยาในผลตภณฑสตว และเพมความเขมงวดในการตรวจ

ตดตามปญหาทเกดขนแตละฟารมอยางตอเนองและ

สมาเสมอ เชน เมอพบการปนเปอนของยาในอาหารสตว

ในฟารมมาตรฐาน แลวดาเนนการสอบสวนหาสาเหต

ของการปนเปอน

- การใชยาของผบรโภค ปญหาทพบไดบอย เชน

1) การไมใชยาตามทแพทยสง ความเชอ ทศนคตตอ

ยาปฏชวนะ การรบรความสามารถของตนเองในการดแล

สขภาพ13

10 Thamlikitkul V. (1988). Antibiotic dispensing by drug store personnel in Bangkok, Thailand. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 21(1),

125 - 31.11 ปนกนก นรเศรษฐพนธ . การประเมนผลการปองกนและดแลผปวยอจจาระรวงในเดกอายตากวา 5 ป ทระดบชมชน ในประเทศไทย. [ออนไลน] 2550

[อางเมอ 28 ธนวาคม 2551]. จาก:http://www.sasuk1msu news.12 สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว กรมปศสตว พญาไท ราชเทว กรงเทพฯ 10400 13 สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว กรมปศสตว พญาไท ราชเทว กรงเทพฯ 10400


53

2) การใชยารกษาตนเองอยางไมเหมาะสม จาก

การศกษาพบวา ในชนบทมการใชยาปฏชวนะรกษาตนเอง

ในหลายอาการ14, 15 เชน อาการทองเสย พบวาชาวบานนยม

ซอยา AureomycinR ครงละ 1 - 2 เมด; อาการเจบมดลก

มดลกอกเสบ พบวา ชาวบานนยมซอ Tetracycline 250

mg. - 500 mg. ครงละ 1 - 2 เมด; การเปนแผล ฝ หนอง

นอกจากการกนยาแกอกเสบดา - แดง ครงละ 1 - 2 เมด

แลวพบวาบอยครงทชาวบานนยมแกะ Capsule แลวนา

ผงยามาโรยแผล

นอกจากน ยงพบวามชาวบานจานวนไมนอยทให

คานยามคาวา “อกเสบ” ไมตรงกบทางการแพทย (“อกเสบ”

ทางการแพทย แบงเปน 2 ลกษณะ คอ อาการปวด บวม

แดงรอน ซงไมมการตดเชอ และอาการปวด บวม แดงรอน

ซงมาจากการตดเชอ) ทาใหมการใชยาแกอกเสบซงเปน

ยาปฏชวนะรกษาอาการอกเสบกลามเนออยไมนอย

เมอพจารณาปจจยกาหนดพฤตกรรมการใชยารกษา

ตนเองของชาวบาน พบวามหลายปจจยทเปนตวกาหนด

พฤตกรรมการใชยาของชาวบาน นบตงแต ความเชอ

ทศนคตตอยาปฏช วนะ การรบรความสามารถของตนเอง

ในการดแลสขภาพ นอกจากนยงพบวาพฤตกรรมการใชยา

รกษาตนเองของชาวบานยงคงไดรบอทธพลจากการโฆษณา

โดยเฉพาะทางวทยกระจายเสยง16

อยางไรกตาม ทผานมาในสวนของสมาคมและ

องคกรทเกยวของไดมความพยายามในการแกไขปญหา

ในหลายรปแบบ เชน

- พฒนามาตรฐานการรกษาโรคตดเชอสาหรบใช

ในสถานบรการสาธารณสข แตมการนาไปใชไมแพรหลาย

- หนวยงานและทมบคลากรทางการแพทยม

ความพยายามแกไขปญหาการดอยา และสงเสรมการใชยา

อยางเหมาะสมผานรปแบบความรวมมอของทกฝายไมวา

จะเปน ผใหบรการ ผปวย และประชาชนทวไป ตวอยาง

โครงการ Antibiotics Smart Use ซงกาลงดาเนนการขยาย

ผลเปนรปแบบการทางานตวอยางทด

- กรมปศสตวไดเลงเหนความสาคญของการใชยา

ตานจลชพผสมในอาหารสตวเพอเรงการเจรญเตบโต ซงมผล

ตอเชอดอยาและการปนเปอนของยาตานจลชพในผลตภณฑ

สตว ดงนน กรมปศสตวจงไดมประกาศหามใชยากลม

เตตราไซคลนผสมในอาหารสตวเพอเรงการเจรญเตบโต17

นอกจากน ยากลมไนโตรฟแรนสมการนามาใชในการควบคม

และรกษาโรคทางเดนอาหารของสตว ปจจบนหามใชยา

กลนนในสตว เนองจากเปนสารททาใหเกดกอมะเรงใน

มนษย สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาจงมการ

ประกาศใชและหามพบการปนเปอนของยากลมไนโตรฟแรนส

ในผลตภณฑสตว18

14 โกมาตร จงเสถยรทรพย ลอชย ศรเงนยวง วชต เปานล (2543) สถานะองคความรเรองการใชยาในชมชน: ปญหาและขอเสนอแนะ. โครงการทบทวน

สถานการณการใชยาในชมชน. กรงเทพมหานคร. 15 ลอชย ศรเงนยวง (2542) มตทางสงคมวฒนธรรมของการใชยาในชมชน: การพฒนาองคความรจากทฤษฎและการวจย. นนทบร: สถาบนวจยระบบ

สาธารณสข. 16 กรแกว จนทภาษา. พฤตกรรมการใชยาของชาวบาน: มมมองทางมานษยวทยาการแพทย. เอกสารประกอบการประชมผนาการเปลยนแปลงระบบยา

ในชมชน; 23 - 27 กนยายน 2551;ขอนแกน.17 กรมปศสตว. 2546. กาหนดชอ ประเภท ชนดหรอลกษณะของวตถทเตมในอาหารสตวทใหใชเปนสวนผสมในการผลตอาหารสตวเพอขาย ตลอดจนอตราสวน

หรอปรมาณทใหหรอหามมใหใชวตถนนเกนกาหนด (ฉบบท 7). ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.17 สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. 2548. มาตรฐานอาหารทมการปนเปอนสารเคมบางชนด (ฉบบท 2). ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 299

กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ.18 โกมาตร จงเสถยรทรพย, ลอชย ศรเงนยวง, วชต เปานล,บรรณาธการ. ยากบชมชน: มตทางสงคมและวฒนธรรม . พมพครงท 2. (ม.ป.ท.): โรงพมพหนงสอ

ดวน จากด; 2551.


บทเรยนการทางานทผานมาในเรองการสงเสรม

การดแลตนเองเมอเจบปวยของประชาชน อาจสรปไดวา

การแกปญหาพฤตกรรมการใชยาปฏชวนะรกษาตนเองอยาง

ไมเหมาะสมนน ไมควรทาใหประชาชนเลกใชยารกษาตนเอง

สงทควรจะเปนคอการทาใหประชาชนมความสามารถใน

การรกษาตนเองอยางเหมาะสม และสรางระบบยาทสงเสรม

ใหประชาชนสามารถใชยารกษาตนเองไดอยางปลอดภย

โดยการ

1) ทบทวนตารบยาปฏชวนะทไมเหมาะสมในชมชน

2) จดกลมยา OTC ชาวบาน และกลมยา prescrip-

tion ใหสอดรบกบความตองการและสภาพความเปนจรง

3) ทบทวน packaging ของยาปฏชวนะทจาหนาย

ใหบคลากรทางการแพทย และประชาชน

4) ปลกฝงจตสานกใหมทถกตองในการใชยา19

คอ ใชยาเมอจาเปน เพราะยาเหมอนดาบสองคม มทงคณ

และโทษ ตองทาในสวนของบคลากรทางการแพทยและ

ประชาชน

5) ปรบเปลย นวธคดของคนทางานทมองว า

ประชาชน คอ คนทไมมความรเรองยา เพราะจะทาใหแกไข

ปญหาอยางผวเผนและไมตรงจด

6) การโฆษณายา สรางระบบเฝาระวงการโฆษณา

และการบงคบใชตามกฏหมายใหเปนจรง

เมอพจารณาการตดตามการใชยาปฏชวนะ พบวา

ปจจบนการกากบดแลเชอดอยาใชรปแบบสมครใจ มหอง

ปฏบตการทมาตรฐานจานวนนอย

ระบบการตดตามการใชยาปฏชวนะระดบประเทศ ม

การเฝาระวงเชอดอยาอยางตอเนอง ในขณะทการพฒนาการ

ใชยาตานจลชพในโรงพยาบาลขาดหายไป

โดยประมาณ ป พ.ศ.2540 กระทรวงสาธารณสข

ไดมคาสงแตงตงคณะกรรมการ 2 คณะ เพอดาเนนการ

เฝาระวงเชอดอยาตานจลชพ ไดแก

- คณะกรรมการพฒนาการใชยาตานจลชพ

ในโรงพยาบาล มสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

เปนหนวยงานประสานงาน ประกอบดวย คณะอนกรรมการ

จดทามาตรฐานวธการปฏบตงาน (Standard Operating

Procedure) ไดแก การคดเลอกยาตานจลชพเขาหรอออก

จากบญชรายการยาของโรงพยาบาล และจดใหมระบบการ

กากบดแล และสนบสนนใหเกดการใชยาเปนไปอยางสม

เหตผล คณะอนกรรมการดงกลาว มกองโรงพยาบาลภมภาค

(ในขณะนน) เปนผประสานงาน ปจจบนจากการทบทวน

วรรณกรรมไมพบบทบาทของกรรมการชดน

- คณะกรรมการบรหารโครงการเฝาระวงเชอดอยา

มกรมวทยาศาสตรการแพทย เปนหนวยงานประสานงาน

ประกอบไปดวย คณะอนกรรมการวชาการโครงการเฝาระวง

เชอดอยา คณะอนกรรมการประสานและดาเนนการเฝาระวง


และในป พ.ศ.2542 กรมวทยาศาสตรการแพทย

จงไดจดตงศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต (Na-

tional Antimicrobial Resistance Surveillance Center

Thailand; NARST) โดยมโรงพยาบาลทสมครใจเปนตวแทน

จากทกภมภาครวมเปนสมาชกเครอขายรวม 23 โรงพยาบาล

จาก 20 จงหวด และในป พ.ศ.2543 มโรงพยาบาลเครอ

ขายเพมขนเปน 34 แหง จนกระทงในป พ.ศ.2551 มสมาชก

เพมเปน 60 โรงพยาบาลจาก 48 จงหวด20 โดยมวตถประสงค

เพอรวบรวมขอมลการดอยาในระดบประเทศ และเผยแพร

ขอมลขาวสารใหแกหนวยงานทเกยวของ จดทาแนวทาง

การใชยาปฏชวนะทถกตอง เหมาะสม และประหยด รวม

ถงเพอพฒนาหองปฏบตการชนสตรใหเปนมาตรฐานเดยวกน

19 ศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต. Available from: URL: http://www.dmsc.moph.go.th/. Accessed date: December 1, 2008.20 ศรตร สทธจตต, นฤมล บญสรรค, จฑารตน ศรศภรางคกล, บหลน อดมศร. (2554) ความสมพนธระหวางนโยบายยาปฏชวนะ ปรมาณการสงใชยา และ

อตราการดอยาปฏชวนะ ของโรงพยาบาลในเครอขายเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต. รายงานการวจย. สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ (สสส.).


55

ขอจากดของการใชข อมล NARST เนองจาก

โรงพยาบาลทเขารวมโครงการเปนโรงพยาบาลทวไปหรอ

เปนโรงเรยนแพทยซงมกมการใชยาปฏชวนะอยางแพรหลาย

เนองจากความซบซอนของโรคทผปวยเปน ดงนนขอมล

การดอยาทไดอาจไมสามารถประยกตใชไดกบโรงพยาบาล

ขนาดเลก คาถามทตองการคาตอบคอสาหรบโรงพยาบาล

ขนาดเลกควรมระบบการเฝาระวงการดอยาอยางไร

สาหรบระบบการตดตามการใชยาปฏชวนะในระดบ

โรงพยาบาลนน จากการศกษาของ ศรตร สทธจตต และ

คณะ20 พบวาในภาพรวมทกโรงพยาบาลมคณะกรรมการ

อยางใดอยางหนงทดแลตดตามการใชยาปฏชวนะใน

โรงพยาบาล ซงสะทอนถงการมทนเรมตนทดเพอใชเปน

ฐานในการพฒนาระบบการตดตามการใชยากลมนทม

ประสทธภาพตอไป เชน มคณะกรรมการเภสชกรรมและ

การบาบด (Pharmacy and Therapeutic Committee,

PTC) คณะกรรมการยาปฏชวนะ (Antibiotic committee)

มการจดทาบญชยาโรงพยาบาลทเปนลายลกษณอกษร

รวมถงแนวทางการรกษาโรค หรอเกณฑสาหรบการสงจาย

ยาปฏชวนะของโรงพยาบาล มนโยบายยาปฏชวนะทเปน

ลายลกษณอกษร และฐานขอมลยาปฏชวนะ เปนตน

Ê‹§·ŒÒÂ

การจดการระบบยาปฏชวนะเปนโจทยทยงรอ

คาตอบจากทกระดบ ตงแตการคดเลอกจนถงการใชยา

ปฏชวนะซงเปนปญหาเรอรงทเกดขนในบานเรามาเนนนาน

ผลงานวจยทผานมาในอดตหลายชนลวนบงช ตอกยา

ปญหาทยงคงอยอยางซาซาก ทงในระดบนโยบาย สถาน

บรการสขภาพ บคลากรทางการแพทย และประชาชน

ดงนน ความรวมมอจากทกฝายจงเปนสงทหลกเลยงไมได

และควรลงมอปฏบตการอยางจรงจง

สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการ

มหาชน) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต อาจตอง

กาหนดใหโรงพยาบาลทเกยวของรายงานอตราการดอยา

เปนรายสปดาหหรอรายเดอน และประกาศใหเปนขอมล

สาธารณะ ดงเชนทมดาเนนการในกล มประเทศยโรป

เพอใหประชาชนทราบและสามารถเลอกใชโรงพยาบาลทม

อตราการดอยาทตา และมรางวลใหกบโรงพยาบาลทม

แนวปฏบตด (best practice) ซงนาจะนาไปสการกระตน

ใหโรงพยาบาลตางๆ ผลกดนตนเองไปสภาพลกษณทด

แกประชาชนได

นอกจากน เพอเสรมใหการเฝาระวงและการประเมน

สถานการณการใชยาปฏชวนะมความสมบรณ และสามารถ

นาผลไปใชในการกาหนดนโยบายระดบประเทศไดชดเจน

มากขน จงควรมหนวยงานกลางทรวบรวมขอมลสาคญ เชน

ปรมาณและมลคาการสงใชยาปฏชวนะ ตลอดจนนโยบาย

การควบคมการใชยาปฏชวนะในโรงพยาบาลและชมชน

นอกเหนอจากอตราการดอยาปฏชวนะทดาเนนการอยแลว

และโจทยทสาคญ คอ ทาอยางไรเราจงจะมระบบ

การจดการยาปฏชวนะทมประสทธภาพและยงยน


¡พย. ไดกาหนดวาการจดการปญหาเชอดอยาปฏชวนะ เปนการจดการ

ความเสยงระบบยาทมความสาคญ จงมการดาเนนงานมาอยางตอเนอง ตงแต

ป 2553 จนถงปจจบน รายงานนเปนการประมวลขอมลกจกรรม ขอมลสอ งานวจย

ในเรองเกยวกบการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล และเชอดอยา ของแผนงาน กพย.

ทผานมา

¡¾Â.áÅÐ¡Ô ¡ÃÃÁÃ³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒภก.ชาญชย คมปญญา และ ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล*

* แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)


57

1. ¤ÇÒÁÃ‹ÇÁÁ×Í¹Ò¹ÒªÒμÔ

1.1 ReAct (Action on Antibiotic

Resistance) /Uppsala University

1.1.1 Twin City

แผนงาน กพย. ไดประสานรวมมอกบ ReAct

ในการเตรยมการจดงาน Twin City ระหวาง Uppsala

สวเดน กบเชยงใหม ประเทศไทย เพอความรวมมอเรยนร

ในการจดการปญหาเชอดอยา โดยเฉพาะในประเดน

สงแวดลอม นเวศนวทยา (มแผนการจดแถลงขาวในเดอน

มถนายน 2554)

1.1.2 ผจดการแผนงานฯ ไดนาเสนอ เรอง

A Regional Perspective ในการอภปราย Perspectives

on Rational Use and Access ในการประชมวชาการ

นานาชาต The Global Need for Effective Antibiotics -

Moving towards Concerted Action (6 - 8 กนยายน

2553) ซงรวมจดโดย ReAct และ Uppsala University

1.1.3 ผจดการแผนงานฯ บรรยายประสบการณ

รณรงคเชอดอยาของไทย ในการอบรม เรอง Child Survival -

Reaching the Target รวมจดโดย Sida International

Training Programme, Uppsala University, Gotenborg

University and Karolinska Institutet จดท Uppsala

University, Sweden พรอมดงาน Uppsala Medical

Centre ดาน ADR ของยาปฏชวนะ และ Medical Product

Agency (28 - 29 มนาคม 2554)

1.1.4 กพย.ประสานนกวชาการไทย รวม

6 คน ดงานและแลกเปลยนกบนกวชาการ ดาน Anti -

microbial Stewardship Program ทโรงพยาบาล 3 แหง

ในสงคโปร เพอกลบมาประสานแผนการดาเนนงานใน

ประเทศไทยตอไป (27 - 28 เมษายน 2554)

1.1.5 การรวมจดแลกเปลยนดงาน ASU

กบสมาชก ReAct ทสระบร (2 พฤษภาคม 2554)

1.1.6 รวมจดประชมนานาชาต 2 ครง โดย

กพย.ประสานกบ ReAct จดการประชมนานาชาตภมภาค

ตะวนออกเฉยงใต ครงท 1 ณ ศศนเวศน จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยระหวางวนท 11 - 12 มนาคม 2553 และ

ไดประสานกบ ReAct จดการประชมนานาชาตภมภาค

ตะวนออกเฉยงใต เรอง การปองกนและการจดการปญหา

เชอดอยา ครงท 2 รวมกบการประชมวชาการระบบยา

กพย. ประจาป 2553 ระหวางวนท 3 - 4 มนาคม 2554

พรอมแจกรางวลการประกวดสอ

1.2 SEARO

กพย .มความร วมมอกบ SEARO เ พอร วมกน

ขบเคลอนแกปญหาเชอดอยา โดยมสวนรวมในการประชม

ปฏบตการ เพอพฒนายทธศาสตรการแกปญหาฯ ในระดบ

ภมภาค

2. ÇÑ¹Í¹ÒÁÑÂâÅ¡ »‚ 2554

กพย .ในฐานะหนงในคณะกรรมการจดงาน

วนอนามยโลก ประจาป 2554 ไดร วมกบกระทรวง

สาธารณสขและอกหลายหนวยงาน จดงานวนอนามยโลก

ประจาป 2554 ในวนท 25 เมษายน 2554 ภายใตคาขวญ

ประจาปขององคการอนามยโลก วา “Combat drug

resistance - No action today, no cure tomorrow”

โดย SEARO กาหนดคาขวญเฉพาะวา Use Antibiotic

Rationally ในวนดงกลาวยงมการประชมเสวนาภาค

เครอขาย “ใชยาปฏชวนะอยางถกตอง ปองกนเชอดอยา

เพอการรกษาทไดผล” และมแนวคดจะมการจด World

Health Week ตามจงหวดตางๆ ท กพย. มโครงการรณรงค

การจดการเชอดอยาปฏชวนะ

3. §Ò¹ÃÐ´Ñº¹âÂºÒÂ

3.1 ÃÐ´ÑºªÒμÔ (à¹Œ¹ã¹ÃÐ Ñº¹âÂºÒÂ

¢Í§ä·ÂáÅÐË¹‹ÇÂ§Ò¹¢Í§ä·Â)

นโยบายแหงชาตดานยา ไดรบการรบรองจาก

คณะรฐมนตร เมอ 14 มนาคม 2554 ในนโยบายดงกลาว

มประเดนการใชยาอยางสมเหตสมผล และในยทธศาสตร

ท 6 (ทงหมด 7 ยทธศาสตร) คอการจดการเชอดอยา


กพย. รวมเปนกรรมการของคณะอนกรรมการ

สงเสรมการใชยาอยางสมเหตผล และสนบสนนการจด

ประชมคณะอนกรรมการ อยางตอเนอง

เปนคณะทางานจดการยทธศาสตรเ ชอดอยา

ของคณะอนกรรมการสงเสรมการใชยาทสมเหตผล

รวมเปนคณะกรรมการอานวยการเฝาระวงและ

ควบคมเชอดอยาตานจลชพ กระทรวงสาธารณสข (พ.ศ.

2553 - ปจจบน)

กพย. สนบสนนการจดประชมเชงปฏบตการ เพอจด

ทายทธศาสตรสงเสรมการใชยาทสมเหตผล (รวม 2 ครง)

มการลงนามความรวมมอระหวางจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย สสส และกระทรวงสาธารณสข เพอรณรงค

การใชยาสมเหตสมผล โดยเฉพาะเรองการใชยาฏชวนะ

(30 สงหาคม 2553)

การจดประชมวชาการ ปญหาเชอดอยา ในการประชม

สมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 (15 - 17 ธนวาคม 2553)

3.2 ระดบจงหวด

จงหวดยโสธร: กพย.มกจกรรมดานยาทยโสธรมา

ตอเนอง และตอมาไดรวมกบเครอขายคมครองผบรโภค

ดานผลตภณฑสขภาพ จงหวดยโสธร ลงนามความรวมมอ

ในการสงเสรมและพฒนาเครอขายผบรโภคดานผลตภณฑ

สขภาพ และไดเชญชวนเครอขายโรงเรยนและเครอขาย

พอแมผปกครองนกเรยน ในจงหวดยโสธร เขารวมประชม

เรอง “การรณรงคการใชยาทเหมาะสม: กรณยาปฏชวนะ”

จานวนผเขารวมประชมทงสนประมาณ 70 คน (25 มค.54)

ผลทไดรบคอ มการขยายเครอขายครผปกครองนกเรยน

ไปสจงหวดยโสธร และมการประชาสมพนธ เผยแพร

ความร เรองการใชยาปฏชวนะทไมเหมาะสม เพอให

เครอขายนาความรทไดรบไปขยายผลตอไป

จงหวดเชยงใหม กพย.สนบสนน การทางานระบบ

ยาชมชน ทเชยงใหมมาระยะหนง และเรมแนวคดสนบสนน

‘เชยงใหมจงหวดนาอย’ เนนการรณรงคปญหาเชอดอยา

ทงมตดานสาธารณสขและดานสงแวดลอม เชอมโยงกบ

งาน Twin City มการจดประชมเครอขายดานตางๆ เมอ

25 มนาคม 2554

4. Ê×ÍÊÒÃÊÒ¸ÒÃ³Ð

กพย.ถอการสอสารสาธารณะเปนหนงในยทธศาสตร

เพอรณรงคการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล ปองกนปญหา


4.1 สอรปวาดจากบคลากรทางานดานสาธารณสข

กพย. กบโครงการรกษธรรมชาต จดทาโครงการ

“สานศลปในปาสวย...เพอบคลากรทางการแพทย” เกด

ผลงานสอเปนภาพวาด 21 รป และนาไปจดแสดงในงาน

ประชมทเกยวของ นอกจากน ผลงานสอภาพวาดดงกลาว

ไดขยายผลดวยการจดทาเปนปฏทนของ กพย. ประจาป

2554 กระจายแกเครอขาย

4.2 โครงการผลตสอพนบานเพอรณรงคปองกน

เชอแบคทเรยดอยา

เพอม งเขาถงประชาชน ผานการใชสอพนบาน

ประจาถนหรอภมภาค ในหลายรปแบบ ไดแก สอหนมอ

สอลเก สอละครพนบาน นทานพนบาน เตรยมนาเผยแพร

และใชในกจกรรมรณรงค


59

4.3 โครงการประกวดสอฉลาดใชยาปฏชวนะ

มงเนนใหนกเรยน นสตนกศกษาทวประเทศ ไดเขา

มารวมแขงขนสรางสอในหลายรปแบบ ไดแก การออกแบบ

โปสเตอรกบแผนพบ การสรางสรรคภาพยนตรสน และ

การกลาวสนทรพจน ภายโตกรอบแนวคดหลก “อยาใชยา

ปฏชวนะ ถาไมจาเปน” เพอใหนกเรยน นสตนกศกษา

เหลานไดเรยนรและเขาใจการใชยาอยางสมเหตผล อนจะ

ขยายผลความเขาใจดงกลาวสครอบครวและชมชน และ

ทาการสรางสอเพอการเผยแพรตอสาธารณะเกดการรณรงค

ทวทงประเทศ

4.4 วารสารยาวพากษ ฉบบ ยาปฏชวนะ

ฉบบปท 1 ฉบบ 3 กรกฎาคม 2552 เปนจดหมาย

ขาวศนยเฝาระวงระบบยา เนอเรองกลาวถง ยาปฏชวนะ

เปนยาทพบอาการไมพงประสงคมากทสดในประเทศไทย

มลคายาปฏชวนะในตลาดยา การเรยกรองใหเลกใชยาวา

“ยาแกอบเสบ” เมอหมายถง “ยาปฏชวนะ” ความคบหนา

ของโครงการ ASU (สองป) และแนะนา ReAct (Action on

Antibiotic Resistance)

4.5 รายงานสถานการณระบบยาประจาป 2553:

สถานการณเชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

4.6 การรวมแถลงขาว วนท 3 พฤษภาคม 2554

4.7 สอ Roll up 3 โรคไมตองใชยาปฏชวนะ เนน

รณรงค 3 โรคไมตองใชยาปฏชวนะ ไดแก เปนหวด

ทองเสย และแผลสดบนผวหนง

4.8 รวมสนบสนนการผลตสอของ ASU

4.9 ขาวสารทางสอสาธารณะ (หนงสอพมพ วทย

โทรทศน)

5. à¤Ã×Í¢‹ÒÂÃ‹ÇÁÃ³Ã§¤�

5.1 เครอขาย โรงเรยน ผปกครอง

กพย. รวมกบเครอขายโรงเรยนและเครอขายพอแม

ผ ปกครองนกเรยน ดาเนนงาน “การรณรงคการใชยา

เหมาะสม: กรณยาปฏชวนะ” วตถประสงคคอ ประชาสมพนธ

โครงการประกวดสอฉลาดใชยาปฏชวนะ และขยายผล

การรณรงคการใชยาปฏชวนะในโรงเรยน เพอสรางความ

รวมมอในการรณรงคการใชยาทเหมาะสมผานเครอขาย

โรงเรยนและเครอขายพอแม ผปกครองนกเรยน โดยจะเรม

ดาเนนงานในปลายเดอนมกราคม จนถง มนาคม 2554

(โรงแรมทวนทาวเวอร)

5.2 เครอขายบคลากรสขภาพ แพทย เภสชกร

สนบสนนการทดลองรปแบบการเฝาระวงและกจกรรม

ในพนท 15 จงหวด รวม 22 โครงการ ประกอบดวย เชยงราย

(อ.เชยงแสน) ขอนแกน (อ.บานไผ/อ.ชมแพ), นครพนม,

มหาสารคาม, สรนทร, ยโสธร, อดรธาน (อ.หนองหาน/

อ.วงสามหมอ), อบลราชธาน, นครสวรรค, พระนครศรอยธยา,

สพรรณบร (อ.ศรประจน/อ.อทอง), สมทรสงคราม, สระบร

(อ.มวกเหลก/อ.หลงเขา/อ.บานหมอ/อ.ดอนพด), กระบ

และสงขลา

6. â¤Ã§¡ÒÃÇÔ ÑÂÇÔªÒ¡ÒÃ

กพย. ไดสนบสนนโครงการวจยวชาการทเกยวของ

กบปญหาเชอดอยา ทงดานสะทอนสถานการณ และการ

หาทางแกไข ปองกน ไดแก

6.1 โครงการ “ระบาดวทยาของเชอทดอตอยาปฏชวนะ

หลายชนดในหอผปวยวกฤต ในโรงพยาบาลรามาธบด

6.2 โครงการความสมพนธระหวางนโยบายยา

ปฏชวนะปรมาณการสงใชยา และอตราการดอยาปฏชวนะ

ของโรงพยาบาลในเครอขายเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพ

แหงชาต

6.3 โครงการการทบทวนเอกสารวชาการ สถานการณ

ยาปฏชวนะในประเทศไทย

art camp

รวงโรย เพอรเรม โดย ภญ.นชรนธ โตมาชาเพยงครงเดยว กงกานแหงเหยวเฉา ใบเรมรวงโรย เสยสมดล สะทอนความจรงของการใชยาปฏชวนะในปจจบนทเกนความพอด ไมเหมาะสม นาความรวงโรยมาส ชวตผคน ความรวงโรยทเกนทน นามาสการรเรม สรางชวตใหม ดวยความหวง และพลงแหงการเปลยนแปลง

สมดล สมดงสายธาร โดย ภญ.ณฐกานต ทศนาววฒนกระแสการใชยาทมากขนไหลทะลกสผบรโภค ซงยามทงคณและโทษทมนษยจะนาไปใช เหมอนตนไมทเลอกดดเอาสงทมประโยชนและโทษหลอเลยงชวต แตกตองมระบบยาทดและเหมาะสมเพอสมดลระบบนเวศน

เหยอโดย ภญ.ตวงพร เขมทองเมอความไมรครอบงาจตใจของผคน ทาใหตกเปนเหยอ ทงทางตรงและทางออม การกาจดทงใหสนซากไมใชคาตอบของทกอยาง การอยรวมกนดวยความสงบ ตางหากทเปนความสวยงามของการมชวต ถงเวลาแลวทสงมชวตจะตองเรยนรการอยรวมกนอยางสมดล ไมมากหรอนอยเกนไป

สมดลย โดย ภญ.พรพมล ศกดสงสมดลย กลมเกลยวหนงเดยวจกรวาล ในความมดมความสวยงาม ในความสวางมสงทมองไมเหน แตทกสงลวนอย อยางพงพากนและกนถวงดลยกนไว เฉกเชนการใชยาปฏชวนะ เพยงเพราะความไมร จงทาลายทกอยางจนความสวยงาม กลบกลายเปนความมดมน

Ê‹Ç¹·Õ 4: ¶Í´º·àÃÕÂ¹

»ÃÐÊº¡ÒÃ³�»‚·Õ 3

Antibiotics Smart Use

เปนการถอดบทเรยนประสบการณดๆ ของเภสชกรผปฏบตงานในพนท ในการทากจกรรม รณรงคการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล หรอ ASU ซงจะเปนกรณศกษาและเปนกาลงใจใหแกผปฏบตงานอนๆ ตอไป

»ÃÐÊº¡ÒÃ³�»‚·Õ 3 :

Antibiotics Smart Use

ภญ.ดร.นธมา สมประดษฐ*

áนวคดเรองการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผลใน 3 โรค

เปาหมาย คอ โรคตดเชอทางเดนหายใจสวนบน (เชน

หวด เจบคอ) โรคทองรวงเฉยบพลน (เชน ทองเสย อาหาร

เปนพษ) และแผลเลอดออก ไดดาเนนการภายใตโครงการ

Antibiotics Smart Use (ASU) มาตงแตป 2550 โดยในป

แรกเปนการทดสอบวธการทเหมาะสมเพอการปรบเปลยน

พฤตกรรมการสงใชยาปฏชวนะ และปทสองเปนการศกษา

ความเปนไปไดในการขยายผลโครงการ ในปจจบนแนวคด

การไมใชยาปฏชวนะอยางพราเพรอใน 3 โรค เปาหมาย

ดงกลาว (หรอเรยกวาแนวคด ASU) ไดเขาสการดาเนนการ

ในระยะท 3 (พ.ศ. 2553 – 2555)

ป 2553 เปนชวงเวลาแหงความขดสนทงกาลงคนท

ไมยงยน และทนจากภายนอกทขาดชวง จงเปนชวงเวลา

ทใชในการตรกตรองสะทอนการดาเนนการทผานมา

เพอบมเพาะความพรอมในกาวตอไป (Reflective period)

ปนจงเปนปทความเขมแขงของเครอขาย ASU ถกทดสอบ

เพราะแรงกระตนจากสวนกลางลดลง เนองจากกาลงคน


* สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา สานกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ

ทมจาเปนตองใชไปในการขบเคลอนเชงรกเกยวกบนโยบาย

ดานยาปฏชวนะในสวนกลาง และการเชอมตอแนวคด ASU

กบนโยบายระดบประเทศ รวมทงการพฒนาประเดนในการ

สอสารกบประชาชนใหคมชดขน ดงนน กจกรรมสเครอขาย

จากสวนกลางจงนอยลง ทาให ASU ในแตละพนทเจาของ

โครงการเตบโตตามกระบวนการธรรมชาตมากขน โดยม

แรงสนบสนนจากนโยบายของสานกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.) เปนทนเดมทสาคญ รวมกบการขยบ

ขบเคลอนงานดานยาปฏชวนะจากแผนงานสรางกลไก

เฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ทเพมขนมา

นโยบายสนบสนนจาก สปสช. ยงถอวาเปนปจจย

สาคญในการขยายผลและสงเสรมการดาเนนงานตาม

แนวคด ASU แมวาสถานพยาบาลหลายแหงอาจมความ

ลาบากในการเกบและวเคราะหขอมลผานระบบฐานขอมล

สารสนเทศดานยา บางแหงมความสงสยไมมนใจเกยวกบ

คะแนนวาจะไดกลบมาตามเกณฑอยางไร การดาเนนงาน

ของตนเปนอยางไรเมอเทยบกบสถานพยาบาลอนๆ สาหรบ

โรงพยาบาลใหญ แนวคด ASU ในเกณฑ สปสช. อาจถก

มอง 2 แบบ คอ มองแบบวจกจฉาทเตมไปดวยความลงเล

สงสย และมองแบบเปดโอกาสใหไดลองทา ซงกพบวา

การทากจกรรมงายๆ แบบนกสามารถชวยดานสขภาพคนไข

และลดคาใชจายลงไดมากทเดยว นอกจากน แนวคด ASU

นบเปนตวทดสอบประสทธภาพของระบบฐานขอมลยาได

เปนอยางด โดยทวไปพบวา ระบบปจจบนไมเอออานวยให

ใชตรวจสอบ (audit) คณภาพหรอพฤตกรรมการสงใชยา

ASU จงเปนโอกาสในการพฒนาระบบการรายงานผลหรอ

ฐานขอมลเพอชวยประเมนคณภาพการสงใชยาใหดขน

ตวอยางเชน โรงพยาบาลชมแพ จ.ขอนแกน ทมการปรบปรง

ระบบฐานขอมลและการรายงานผลทสามารถสะทอนขอมล

การสงใชยาปฏชวนะของผสงใชยาแตละรายใหแกผสงใช

ยาคนนนๆ และสามารถเปรยบเทยบกบคาเฉลยรวม หรอ

กบการสงใชยาของคนอนๆ ได

การสานพลงจาก กพย. ในป 2553 นบเปนการชวย

สรางกระแสสงคมดานการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล

ไดเปนอยางด เพราะมรปแบบการดาเนนการทหลากหลาย

และมการดาเนนการรวมกบบคคลหลายกลม เชน การ

สนบสนนทนแกเครอขาย ASU การรวมกลมของศลปน

พนบานเพอสรางสรรศลปะและการแสดงในการสอสาร

ประเดนเชอดอยาและการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล

การประกวดสอและสนทรพจนของนกเรยนนกศกษา

การประชมกบเครอขายครผปกครอง และการสนบสนน

ทนในการจดกจกรรมรณรงคในกลมนกศกษาแพทย เปนตน

การขบเคลอนงานดานยาปฏชวนะของ กพย. จงเสมอน

เปนจกซอรทชวยเสรมความแขงแกรงในภาคประชาชน และ

ชวยสรางกระแสสงคมไดอยางกลมกลน

ในป 2554 สถาบนพฒนาคณภาพสถานบรการ

(สรพ.) ไดสนบสนนแนวคด ASU อยางเตมรปแบบในงาน

HA National Forum ครงท 12 โดยจดสรรพนทใหในทงเวท

เสวนาหองใหญชวงเชา หองประชมสาหรบ workshop ใน

ชวงบาย และพนทบธนทรรศการตลอดงาน กระแสตอบรบ

จากผเขารวมงานมากเกนคาด และทสาคญ สรพ. ไดยอมรบ

แนวคดของ ASU ใหเปนหนงในกจกรรมทสถานพยาบาล

สามารถแสดงตอคณะผเยยมสารวจเพอประเมนคณภาพ

สถานพยาบาลดานการใชยาในระดบ 1 และ 2 ของเกณฑ

Hospital Accreditation (HA) ดงนน สถานพยาบาลอาจ

มแรงจงใจเพมขน ทสามารถใชกจกรรม ASU สาหรบ

การประเมนจาก สปสช. และ สรพ.

กมภาพนธ 2554 งานคนสเหยาชาว ASU ไดถก

จดขน หลงจากไมไดพบปะกนเปนแรมป เครอขายป 1 - 3

ไดมาพบปะเจอกน รปแบบการจดงานตางไปจาก 2 ปแรก

ตรงทมการเปดรบความเหนจากเครอขายอยางเตมท เพราะ

ไมมการนาเสนอตกตาหรอแนวคดจากสวนกลางลวงหนา

ขอมลและความเหนทไดจากเวทเครอขายจงเปนวตถดบ

ชนดทใชในการสงเคราะหทศทางและกาวยางในอนาคต

ไปพรอมกน นอกจากน บรรยากาศงานเลยงยามคาคน

กเตมไปดวยเสยงหวเราะ ทกคนไดนาของขวญทไมได

กาหนดมลคาแตเปน “ของทอยากใหเพอน” มาจบฉลาก

แลกเปลยนกน ตวอยางเชน ชดมดทาครวคอการฟนฝา

อปสรรค ตกตากบทไดจากตเกมสคอความพยายามและ

มงมนจนไดมา หนงสอธรรม องคพระ และองคสมเดจ

พระเจาตากสน คอความเปนสรมงคลในชวตและการงาน

ปน โครงการ ASU เขาสปท 4 ซงมแรงหนนระดบ

ประเทศและจากตางประเทศเพมเตมเขามา แรงหนนแรก

คอ วนอนามยโลก 2554 ทกาหนดใหประเดนเชอดอยาและ


63

ยาปฏชวนะเปนธมหลก ภายใตคาขวญภาษาไทยวา

“ใชยาปฏชวนะอยางถกตอง ปองกนเชอดอยา เพอการรกษา

ทไดผล” แรงหนนทสอง คอ การขยบขบเคลอนเกยวกบ

นโยบายแหงชาตดานยา และระเบยบวาระแหงชาตดาน

การใชยาอยางสมเหตผล โดยมยทธศาสตรเรองเชอดอยา

และแนวคด ASU เปนหนงในนน แรงหนนทสาม คอ

การศกษาดงาน ASU ในพนทจากชาวตางชาต เชน คณะ

ของ ReAct และคณะของ Asian Institute of Technology

(AIT) ซงทาใหพนทเจาของโครงการมการปรบตว และพฒนา

ศกยภาพใหสามารถถายทอดความรประสบการณของตน

สคนทตางภาษาตางวฒนธรรมได

จากป 2553 ทขรขระ จนมาถงวนน ขอชนชม

ทมวทยากรทยงเขมแขงขยายงาน เดนสายบรรยายให

ความรและสรางแรงบรรดาลใจอยางไมยอทอ ขอชนชมทม

ประเมนทใหคาปรกษาดานการทาวจยแกพนท ตลอดจน

การเกบและวเคราะหขอมล ซงมกเปนการทางานแบบปด

ทองหลงพระมาโดยตลอด ขอชนชมพนทเจาของโครงการ

ทเชอมน และสรางการเปลยนแปลงใหเกดขนจนเปนท

ประจกษและเกดประโยชนแกสาธารณะ และขอชนชม

หนวยงานสวนกลางทใหการสนบสนน สดทาย ขอนาเรอง

เลาเราพลงจากพนทเจาของโครงการ ASU มาแบงปน

ผลงานเหลานถกเขยนกนสดๆ ในหองประชมของงาน

วนคนสเหยาชาว ASU ในวนท 11 กมภาพนธ 2554 เรอง

เลาทยกมานเปนเพยงสวนหนงของความสข ความภมใจ

และมตรภาพทเกดขนในการทางานเพอประโยชนแก

สวนรวมรวมกน

àÃ×Í§àÅ‹ÒàÃŒÒ¾ÅÑ§

¨Ò¡¾×¹·Õà ŒÒ¢Í§â¤Ã§¡ÒÃ ASU

àÃ×Í§àÅ‹ÒàÃŒÒ¾ÅÑ§ â´Â ÀÞ.»�Â¹Øª ÅÕÊØ¢

âÃ§¾ÂÒºÒÅ¡Ñ¹μÑ§ ¨.μÃÑ§

คงจะเปนเรองยากทจะลดการใชยาในรานขายยา มนม

ปจจยหลายอยางทางดานธรกจเขามาเกยวของ การแขงขนทาง

ดานธรกจ การสรางความเชอทผดๆ ทจะขายผลตภณฑดานยา

ทาใหพฤตกรรมของผบรโภคเปนไปอยางไมถกตอง ใชยาเกน

จาเปนบาง ไมสมเหตผลบาง เภสชกรตวเลกๆ อยางฉนคดวา

จะทาอะไรใหดขนไดบาง นอกจากการจายยาตามทแพทยสง

ในทสดโอกาสนนกมาถง ASU เปดทางสวางใหฉน ทาใหฉน

รจกการใชยาอยางสมเหตสมผล เพอนาไปบอกตอใหกบ

ผบรโภคหรอชาวบานทไดรบอทธพลจากการโฆษณายา

ทบรโภคยาเกนความจาเปน โดยเฉพาะ “ยาแกอกเสบ”

ตามทชาวบานเขาใจ ใหเปลยนแปลงความคดและทศนคต

ใหมอยางถกตอง และแลวอกโอกาสหนงกมาถง ใหเรา

สามารถเขาถงชมชน รานยาไดนาการรกษาตามแนวทาง

ASU มาใชไฟฉายแสงขาวสองคอ ปรากฏวาลกคาทมาใช

บรการบอกวาด จะเหนชดเจนไปเลยวาตองกนยาปฏชวนะ

หรอไม แตกมหลายคนทไมยอมเปลยนความเชอ อธบาย

อยางไรกไมยอม แตฉนกยงไมยอทอทจะอธบายลกคา

เพราะคดวาลกคาเหลานนถาเปนญาตพนอง ฉนกจะทา

ในสงทดทสดเพอความปลอดภยของทกคน

àÃ×Í§àÅ‹ÒàÃŒÒ¾ÅÑ§

â´Â À¡.ÊØÃàªÉ°� ¸ÔμÔÁØ·Ò

âÃ§¾ÂÒºÒÅàÇÕÂ§áË§ ¨.àªÕÂ§ãËÁ‹

กาลครงหนงนานมาแลว ณ หองยา

แหงหนง มเภสชกรนงอย 2 คน หลงจากไดรบ

เอกสารจาก สปสช. ทงสองคนกไดเปดเอกสาร

ออกมาอาน “อะหยงแฮมแลวเนย งานกอหอนก

คนกอหอหนอย” (ภาษาเหนอ) แปลวา “อะไรอก

แลวเนย งานกใหเยอะ คนกใหนอย” ขอความใน

เอกสารบอกวา เกณฑความปลอดภยดานยาเพม

คอ Antibiotics Smart Use ทงสองคนจงคยกน

วาจะทาอยางไรด จะเรมตนทตรงไหน จะมใครพอ

จะชวยเราไดไหม ไมกวนตอมามการอบรมเกดขน

ประชมอะไรสกอยางเนยแหละ จงไดมาร จกกบ

โครงการ ASU เหมอนฟาบรรดาลมา พดแบบไมอาย

นะคอ ดวยความตกใจ กลววาคะแนนประเมนทได

จะเปนศนย จงรบสมครไปและทาตามทเอกสาร

โครงการแนะนามา ทาไปโดยไมมความตงใจทจะ

ทางานในตอนแรก แตพอเรมทาและทาไปเรอยๆ

จงเหนวา เรองนมนสาคญนะ ถาเราทาดๆ มนจะม


ประโยชนมหาศาลเลย เมอเรมโครงการครงแรก ทกคนกตนตระหนก

กนวา เขาจะไมใหใชยาปฏชวนะกนแลวเหรอ แลวจะใหใชอะไร

ทาอยางไร แตพอทาไปเรอยๆ ความเขาใจจงบงเกดขน บวเรมจะ

พนนาขนมา จนปจจบนนเภสชกรทงสองคยกนวา “ไมเสยแรง

ททาไป ดสตอนนโรคหวด ทองเสย แผลสะอาด ไมคอยจาย ATB

แลวเนาะ” มลคายากลดลง ประหยดยาของโรงพยาบาลด

แพยากไมคอยเจอมาก จากนนมาผปวยและบคลากรทาง

การแพทยแหงนจงอยดวยกนอยางมความสขชวกาลนาน

ไปอกกคอสถานอนามยทยงไมไดขยายโครงการเปน

รพ.สต. กเขารวมโครงการ ASU ดวย ทมงานจงตกลงทนท

ถงแมวางบประมาณจะจากดกตาม แตเพอประโยชน

โดยรวมและความตงใจของทกคน ซงทมงานคาดไมถง

การเตรยมงานทกอยางในการเปดตว ASU ของสงขลา

จงเรมขนภายใตการนาของ นายแพทยสาธารณสข

จงหวด โดยเฉพาะ ผชช.ว. (ปองกน) นาธงทมงาน

ASU โบกสะบดเปนผนาอยางองอาจ ทาใหทมงาน

และสมาชก ASU ทกเครอขายชนใจมาก และ

ยงประกาศนโยบายความปลอดภย ดานยาของ

สงขลา ในวนท 22 ธนวาคม 2553 ทผานมาและ

นาเขาส แผนยทธศาสตรของสงขลาในเดอน

กมภาพนธ ภายใตความรวมมอทาแผนของ

ทกภาคสวน ไดแก บคลากรทางการแพทย

ตวแทนผนาชมชน โรงเรยน และ NGO รวม

ถงแผน 5 ปของจงหวดสงขลา ทกอยาง

ดาเนนไปไดดวยด ทมงานหวงวาความ

ยงยนของ ASU จะยงยนในจงหวดสงขลา

และขยายวงกวางสชมชนอยางแทจรง

แตอยางนอยหากจดเรมตนด ทกอยาง

กนาจะดตามครบ สตอไปชาวสงขลา

àÃ×Í§àÅ‹Ò àÃŒÒ¾ÅÑ§

â´Â À¡.¸ÕÃÇØ²Ô àÍÕÂ´·Í§

âÃ§¾ÂÒÅÊÔ§Ë¹¤Ã ¨Ñ§ËÇÑ Ê§¢ÅÒ

จงหวดสงขลาเปนจงหวดทใหญกจรง แตเปน

จงหวดทเพงเขารวมกจกรรม ASU เปนลาดบลาสดใน

ป 2553 นเอง การเรมสงใหมทบคลากรทางการแพทย

สวนใหญไมรจก ไมเขาใจ และไมพยายามทจะเขาใจ

รบรเพมเขามา ซงเดมกมเรองมากมายหลายเรองอยแลว

สวนใหญคดอยางนน แยแลว! ทมงานทาไงดละ เขารวม

โครงการไปแลว เงนกรบของเคามาแลว ตองอาศย

หลกการขายประกนมาใชซะแลว นนคอ เรมจากคนใกลตว

รอบขางเรานแหละ โชคดทเพอนๆ พๆ นองๆ ขานรบและ

สมครเขารวมโครงการ ASU อยางเตมใจ ซงตอนแรกทม ASU

ของสงขลาซงเปนกลมรพช. ตกลงวาจะเรมนารองแค 2 รพช.

เทานนเอง แตในเมอทก รพช. ตองการรวมดวยทมกโอเค

เทคนคดาวกระจายจงเกดขน ลกทม up-line ของเรากลบไปขาย

ความคดใหกบกรรมการบรหารของแตละ รพช. ฟงแลวทกคน

เรมเหนดวย แตยงลงเลอยวานายใหญ สสจ. ละจะเอาอยางไร

พวกเราจะเหนอยเปลาไหมเนย? ขณะเดยวกนทมประสานงาน

ASU ของเรากมวสยทศนทกาวไกล เหนความสาคญ สวนหนงอาจ

จะเกดจากขณะนนมขาวแพยาอยางรนแรงของผปวยทไดรบยาจาก

การสงใชยาของแพทยเอง ประกอบกบขอมลมลคาการใชยาปฏชวนะ

ของสงขลาเฉพาะใน รพช. ป 2552 นนสงมาก ทาใหจงหวดเหนดวย

อยางยง ทนาประหลาดใจมากคอ รพ.สต. ตอวาทมงานอยางมากวา

รพ.สต. อยากรวมโครงการดวยทาไมไมนกถงเขาบาง ทมงานดใจมาก

เพราะตรงใจกบความตงใจของทม ASU จงหวดอยแลว ทนาดใจยงขน

ตนตระหนก

ใหใชอะไร

บวเรมจะ

มเสยแรง

าย ATB

บาลด

ทาง

น


65

art camp

สนามโดย ภญ.สรรโรจน สกมลสนตเชอดอยา เปนประเดนทมการพดถงในระดบสาธารณะมาชานาน แตกลบไมมผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชยามากนก เชนเดยวกบความเชอทวาทะเลฝงทะเลอนดามนจะไมมทางเกด “สนาม” แตเมอคลนยกษถาโถมเขามา เกนทจะตานทาน แรงทาลายอนมหาศาลได สดทายธรรมชาตกเรยกคนทกอยางไปจากเรา

กรงขงแหงความเคยชนโดย ภญ.สวสสา ลมสจจาพาณชยกรงขงแหงความเคยชน เบองหลงคอ ความมดมนของการใชยาเกนจาเปน รากทฝงลก เผยใหเหนตนตอความเคยชนของการใชยาแบบไมสมประโยชน ชวตมนษยเรมหาทางออก เพอใหหลดพนจากมมมดของการใชยาทไมเหมาะสม เกดความสมดล แสงสวางของชวตเกดขน เสนชวตปลกใหคนตนจากภวงค ใหหลดพนจากกรงขงแหงความเคยชน...เดมๆ

สมดลทเสยไปโดย ภญ.อไลลกษณ เทพวลยในรางกายของคน มทงแบคทเรยทมประโยชนและทมโทษ โดยปกตแบคทเรยทงสองชนดจะอยรวมกนอยางสมดล ทาใหคนเราไมมโรค แตเมอใดกตามหากสภาวะเกดการเปลยนแปลง ยาจะทาลายแบคทเรยทมประโยชน ทาใหแบคทเรยทใหโทษมจานวนเพมมากขน จนกอโรคใหกบคนเรา

พนธนาการโดย ภก.ธระพงษ ศรศลปเมอการใชยาอยางสมเหตผลทเคยฝงตรงอยในสานกของคน ถกคกคามดวยความเชอทไมเหมาะสม ความงดงามในความเหมาะสมนนจงถกฉดรงลงอยางนาสะพรงกลว ทาอยางไรจงจะเขมแขง และหยดยนอยได โดยไมหวาดหวนตอสงคกคามนน

Reflectionโดย ผศ.ภญ.ดร.สมหญง พมทองฉกคด กอนใชยาปฏชวนะ ควรมอง “ภาพสะทอน” หรอผลทจะเกดขนตามมาดวย

Ê‹Ç¹·Õ 5:Ê×Í·Õà¡ÕÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº

§Ò¹Ã³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒ

เนอหาเปนการรวบรวมกจกรรมการรณรงคและสอรณรงคเพอใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชยาปฏชวนะทไมเหมาะสม และเพอปองกนปญหาเชอดอยา โดยนาเสนอสอรณรงคทงในประเทศและในองคกรระหวางประเทศ


º·¹Ò

ãนยคของการบรโภคขอมลขาวสารในปจจบน สอเขามามบทบาทสาคญยงในชวตประจาวนของ

มนษยทกคน โดยทาหนาทเปนแหลงขอมลขาวสาร การกระตนใหผบรโภคสอมหรอไมมพฤตกรรม

ตางๆ ตามทสอนาเสนอ เปนตน สอในปจจบนถกนามาใชในการรณรงคในประเดนตางๆ มากมาย

โดยเฉพาะอยางยงในประเดนทางดานสาธารณสข เชน สอรณรงคใหเลกสบบหร หรอเลกดมสรา

เปนตน ในการรณรงคเกยวกบเชอดอยากเชนกน ไดมหลายหนวยงานจดทาสอรณรงคในรปแบบตางๆ

เพอเปนชองทางในการนาเสนอขอมลเกยวกบการใชยาปฏชวนะทสมเหตผลเพอปองกนปญหา

เชอดอยาในหลายรปแบบ ในบทความนจะเปนการรวบรวมสอทงหลายทเกยวของการรณรงคแกปญหา

เชอดอยา โดยจะแยกออกเปน 2 สวน ประกอบดวย

1) สอรณรงคเชอดอยาในประเทศไทย

2) สอรณรงคเชอดอยาในตางประเทศ

Ê×Í·Õà¡ÕÂÇ¢ŒÍ§

¡Ñº§Ò¹Ã³Ã§¤�

àª×Í´×ÍÂÒภก.ชาญชย คมปญญา และ ภญ.ดร.อษาวด มาลวงศ*

* แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา


69

Ê×ÍÃ³Ã§¤�àª×Í´×ÍÂÒã¹»ÃÐà·Èä·Â

ในประเทศไทยมหลายองคกรทมส วนพฒนา

สอรณรงคในประเดนดงกลาวทสาคญ ไดแก

1.1 á¼¹§Ò¹ÊÃŒÒ§¡Åä¡à½‡ÒÃÐÇÑ§áÅÐ¾Ñ²¹Ò

ÃÐººÂÒ (¡¾Â.) ¤³ÐàÀÊÑªÈÒÊμÃ� ØÌÒÅ§¡Ã³�

ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂ

1.2 โครงการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล

(Antibiotics Smart Use)

1.1 แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

(กพย.) ใหความสาคญกบการสรางสอและเผยแพรสอ

โดยกาหนดเปนหนงในยทธศาสตรเพอรณรงคการใช

ยาปฏชวนะอยางสมเหตผล ปองกนปญหาเชอดอยา

การพฒนาสอรณรงคแบงเปน

1.1.1 สอรปวาดจากบคลากรทางานดานสาธารณสข

กพย. กบโครงการรกษธรรมชาต ไดจดทาโครงการ

“สานศลปในปาสวย...เพอบคลากรทางการแพทย” ซง

เปนการนาศลปกรรมมาใชเปนสอกลางในการใหเกด

ความเขาใจ ความผกพน และการถายทอดความคด ความ

คาดหวงของบคลากรทางการแพทยในประเดนเรองการใช

ยาปฏชวนะ ผลลพธทได เกดผลงานสอเปนภาพวาดสนา

21 รป ทมงสอสารรณรงคแกปญหาเชอดอยาจากมมมอง

ของผวาดแตละทาน นอกจากน ผลงานสอภาพวาดดงกลาว

ไดขยายผลดวยการจดทาเปนปฏทนของ กพย. ประจาป

2554 กระจายแกหนวยงานเครอขายของ กพย. ดวย

1.1.2 โครงการผลตสอพนบานเพอรณรงคปองกน

เชอแบคทเรยดอยา

เพอมงเขาถงประชาชนชาวชนบท ผานการใชสอ

พนบานประจาถนหรอภมภาค ในหลายรปแบบ โดยได

จดทาสอใน 3 รปแบบ คอ

1. สอหนมอ

โครงการผลตสอพนบานเพอรณรงคปองกน

เชอแบคทเรยดอยาโดยใชศลปะการแสดงหนไทย โดย

คณะหนชางฟอน จ.เชยงใหม โดยมสอ 2 ชนทไดทาเปน

DVD แลวคอ

ตอน เมยวด ฟาลน ผจญภยยาปฏชวนะ:

เนอหากลาวถงพฤตกรรมการใชยาปฏชวนะทไมถกตอง

เมอมอาการทองเสย และใหขอมลวาการใชยาปฏชวนะ

ทไมถกตองยงมโอกาสเกดเชอดอยา มอนตรายถงขนอาจ

เสยชวตได ความยาว 9 นาท1

ตอน Dr. John in Amsterdam: เนอหา

กลาวถงวกฤตเชอดอยา และมการแนะนาวาทกครงทไดรบ

ยาปฏชวนะตองถามเภสชกรวาสมควรไดรบยาดงกลาว

หรอไม ซงจะชวยแกปญหาเชอดอยาได ความยาว 12 นาท2

2. สอลเก

โครงการ ผลตสอการแสดงลเก “ลเกเฮฮา

ร จกยาร จกใช” คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย โดยผชวยศาสตราจารย ดร.อนกล โรจนสข

สมบรณ

เนอหาใหความรเรอง เปนหวดเจบคอไมตอง

กนยาปฏชวนะ เชอดอยา ความแตกตางระหวางยาแกอกเสบ

กบยาปฏชวนะ เปนตน

1 http://www.oknation.net/blog/hunchangforn/2011/01/24/entry - 12 http://www.oknation.net/blog/hunchangforn/2011/04/17/entry - 2


3. สอละครพนบาน

โครงการ “สอละครพนบานรวมสมยเพอการ

รณรงคใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล” โดย กลมละคร

ชมชน“กบไฟ” ของนายอมรนทร เปลงรศม ใชละครพนบาน

เปนสอใหชาวบานมส วนรวมและเกดความตระหนก

รวมรณรงคใชยาปฏชวนะอยางถกตอง ปองกนเชอดอยา

(โครงการนยงอยระหวางการดาเนนการ)

1.1.3 โครงการประกวดสอฉลาดใชยาปฏชวนะ

มงเนนใหนกเรยน นสตนกศกษาทวประเทศ ไดเขา

มารวมแขงขนสรางสอในหลายรปแบบ ไดแก การออกแบบ

โปสเตอรกบแผนพบ การสรางสรรคภาพยนตรสน และ

การกลาวสนทรพจน ภายโตกรอบแนวคดหลก “อยาใช

ยาปฏชวนะ ถาไมจาเปน” เพอใหนกเรยน นสตนกศกษา

เหลานไดเรยนร และเขาใจการใชยาอยางสมเหตผล

ในอนาคตจะนาสอเหลานเผยแพรตอสาธารณะตอไป

1.1.4 วารสาร ยาวพากษ ฉบบ ยาปฏชวนะ

วารสาร ยาวพากษ เปนจดหมายขาวศนยเฝาระวง

ระบบยา ของแผนงาน กพย. โดยมการนาเสนอเนอหา

อาการไมพงประสงคของยาปฏชวนะ มลคายาปฏชวนะ

ในตลาดยา การเรยกรองใหเลกใชยาวา “ยาแกอบเสบ”

เมอหมายถง “ยาปฏชวนะ” และความคบหนาของโครงการ

ASU (สองป) รวมถงการแนะนาองคกร ReAct (Action on

Antibiotic Resistance) ซงมบทบาทในการรณรงคเชอ

ดอยาโดยเฉพาะ

1.1.5 สอ Roll up 3 โรคไมตองใชยาปฏชวนะ

โดยเนนรณรงค 3 โรคไมตองใชยาปฏชวนะ ไดแก เปนหวด

ทองเสย และแผลสดบนผวหนง

1.2 â¤Ã§¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Å

(Antibiotics Smart Use)

ในโครงการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล หรอ

ASU มการผลตสอรณรงค ซงสวนหนงไดรบการสนบสนน

จากแผนงาน กพย. ดงน

ก. สอสาหรบประชาชน ไดแก โปสเตอร 3 โรค

รกษาไดไมตองใชยาปฏชวนะ สตกเกอรโครงการใชยา

ปฏชวนะอยางสมเหตผล “ใชยาสมเหตผล ไมจน ไมแพ

ไมดอยา” และแผนพบ 3 โรครกษาไดไมตองใชยาปฏชวนะ

และแผนพลกใหความร เรอง “หวดเจบคอหายไดไมตอง

ใชยาปฏชวนะ” สาหรบนกเรยน เปนตน

ข. สอและอปกรณของโครงการ (สวนกลาง) ไดแก

ตกตา Super Hero ASU “Antibiotic resistance: No

action today, no cure tomorrow” และ roll up โครงการ

“Antibiotics Smart Use” ปายสถานพยาบาลในโครงการ

Antibiotics Smart Use ปฏทนตงโตะ ป 2010 Antibiotics

Smart Use และคมอการดาเนนโครงการ Antibiotics

Smart Use เปนตน

Ê×ÍÃ³Ã§¤�àª×Í ×ÍÂÒã¹μ‹Ò§»ÃÐà·È

องคกรในตางประเทศททางานรณรงคเกยวกบ

การใชยาปฏชวนะและเชอดอยาทสาคญ เชน Centers

of Disease Control and Prevention (CDC) และ ReAct

(Action on Antibiotic Resistance) เปนตน ในบทความน

จะขอกลาวเฉพาะกจกรรมรณรงคและสอรณรงคเชอดอยา

ของ ReAct เพอเปนกรณศกษา

ReAct (Action on Antibiotic

Resistance)3

เปนเครอขายอสระระดบโลก ททางานรณรงคการ

ดอยาปฏชวนะเปนหลก ReAct มวตถประสงคเพอสราง

ความตระหนก และสรางการมสวนรวมของทกสวนท

เกยวของในการแกปญหาการดอยาปฏชวนะ ยทธศาสตร

หลกของ ReAct สวนหนงคอการทางานรณรงค รวมทง

การผลตสอรณรงค การจดประชมนานาชาต การสรางเครอ

ขายระดบนานาชาต เปนตน

3 http://www.reactgroup.org/


71

Microbial Fun

Antarctic Microbes

ในการรณรงคเกยวกบการใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผลนน ReAct มรปแบบการรณรงคทหลากหลายรวมถง

มการสราง website ทชอวา Microbiana.org4 โดยมงหวงทจะใหเปนชองทางในการพดคยแลกเปลยนของผมสวนเกยวของ

และผสนใจทงนกวทยาศาสตร ศลปน และนกเคลอนไหวรณรงค ในประเดนการใชยาปฏชวนะทสมเหตผลผลรวมถงปญหา

เชอดอยา รปแบบกจกรรมและสอรณรงคของ ReAct อาทเชน

1การจดการประกวดภาพถ ายในหวข อ

“PhotoResist, Antibiotic Resistance in my

Primary Health Center and my Community”

2การทา Animation ชอ Antibiotics Keep Falling on

my Head. STOP Antibiotic Misuse. Save the Pill

for the Really Ill.

3การผลตสอการตนใหความรเกยวกบการใชยาปฏชวนะ

4Microbial Art

ReAct LATIN AMERICA WHD 2011

4 http://www.microbiana.org/category/content/microbial-art

art camp

The Hopeโดย ณฏฐาภรณ เลยมจรสกลทามกลางสถานการณปญหาเชอดอยาทรนแรงและนามาซงการเสยชวต พลงจากความรวมแรงรวมใจของทกภาคสวนเปนดจความหวงและแสงสวางทจะนาไปสชยชนะจากภยเชอดอยาในทสด

อากาศเปนพษโดย อาจารยปณยา ไชยะคาสงแวดลอมตกอยในภาวะวกฤต สงคมพงตระหนกร รวมมอกนแกไข โรครายใหมๆ เกดขนจากผลกระทบของวกฤตสงแวดลอม ยากทจะตดตามสถานการณไดทน

ทางสายกลางโดย เขมกา โตนะโพธกลยาเป นป จจยส ในการดารงชวต แตเราจะทาอย างไรใหการดาเนนชวตและการใชยาดาเนนไปในทศทาง ทพอเหมาะ พอด ดงทางสายกลางทสะทอนใหเหนวา ยายงคงอยในชวตประจาวนของเรา แตตองรจกใชอยางพอด ไมใชพราเพรอ จนกลายเปนปญหาเชอดอยา จนเกนเยยวยา…..

หายนะโดย ภก.พงษศกด นาตะคนเหนอยากไดเงน... บรษทยาเสนอสงลอใจ...คนสงจายยาแกอกเสบ...คนกนยาแกอกเสบ...คนเชอวาคนสงจายนาเชอถอ...ก “คนนน” ยงจายให..คนมาขอยาแกอกเสบทกครงทปวย...คนสงจ ายยาอยากได เงน . . .สงยาแกอกเสบใหอก...คนสงยาไดเงน...ประเทศชาตเสยเงน...คนไขดอยา...เ กดค า นยมอะ ไรกยาแก อก เสบ . .ประเทศชาตลมจม...คนสงจายยา...ไมรบผดชอบ...หายนะ!

ÀÒ¤¼¹Ç¡

ภาคผนวก 1 Regional Strategy on Prevention and Containment of Antimicrobial Resistance 2010-2015ภาคผนวก 2 (ราง) นโยบายและยทธศาสตรในการใชยาอยางสมเหต เพอเสนอเปนระเบยบวาระแหงชาตภาคผนวก 3 ยาปฏชวนะทขนทะเบยนในประเทศไทย

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 1:

Regional Strategy on Prevention and Containment of Antimicrobial Resistance

2010-2015

SEA-HLM-407Distribution: General


75

© World Health Organization 2010

All rights reserved.

Requests for publications, or for permission to reproduce or translate WHO publications – whether for sale or for noncommercial distribution – can be obtained from Publishing and Sales, World Health Organization, Regional Office for South-East Asia, Indraprastha Estate, Mahatma Gandhi Marg, New Delhi 110 002, India (fax: +91 11 23370197; e-mail: [email protected]).

The designations employed and the presentation of the material in this publication do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.

The mention of specific companies or of certain manufacturers’ products does not imply that they are endorsed or recommended by the World Health Organization in preference to others of a similar nature that are not mentioned. Errors and omissions excepted, the names of proprietary products are distinguished by initial capital letters.

All reasonable precautions have been taken by the World Health Organization to verify the information contained in this publication. However, the published material is being distributed without warranty of any kind, either expressed or implied. The responsibility for the interpretation and use of the material lies with the reader. In no event shall the World Health Organization be liable for damages arising from its use.

This publication does not necessarily represent the decisions or policies of the World Health Organization.

Printed in India



77

During the past seven decades, antimicrobial agents have saved millions of lives, substantially reduced the burden of diseases that were previously widespread and improved the quality of life as well as helped increase life expectancy. In the recent past, emergence and spread of resistance in several microorganisms has rendered the management of many infectious diseases difficult. The development of resistance to drugs commonly used to treat malaria, TB and HIV is of particular con cern and an impediment in

achieving the related Millennium Development Goals by 2015.

Resistance to antimicrobials is a natural and inevitable biological phe-nomenon that can be amplified or accelerated by a variety of factors and practices that facilitate “selective pressure”. The selection pressure is highest when antimicrobials are used irrationally in the health and veterinary sectors.

The consequences of resistance are severe. Infections caused by resistant microbes fail to respond to treatment, resulting in prolonged illness and greater risk of death. Treatment failures also lead to longer periods of infectivity, which increase the number of infected people moving in the community and thus ex pose the general population to the risk of contracting a resistant strain of infection. It is also a threat to patient safety due to the rapidly growing pandemic of antimicrobial resistance.

The prevention and containment of resistance has a common approach and requires integrated and well coordinated efforts at the national level. It is a biological, behavioural, technical, economic, regulatory and educational problem, and requires a comprehensive response employing an evidence-based strategy.

Foreword


Accordingly, the WHO Regional Office for South-East Asia has developed a Regional Strategy which is simple and practical, can be adapted by Member countries, and acceptable to multiple stakeholders. It is believed that it shall act as a powerful tool to prevent negation of the progress made in the field of communicable diseases. The Regional Strategy aims to comprehensively address interventions involving the introduc tion of legislation and policies governing the use of antimicrobial agents, establish laboratory-based net works for the surveillance of resistance, and assure rational use of these drugs at all levels of health-care settings. It also advocates ownership and active participation by several stakeholders.

I am sure this strategy shall facilitate our efforts in minimizing the morbidity and mortality due to antimicrobial resistant infections and preserving the effectiveness of antimicrobial agents.

Dr Samlee Plianbangchang Regional Director


79

1Background

Communicable diseases continue to be a major public health problem in Member States of the South-East Asia (SEA) Region of the World Health Organization (WHO). Each year, of 14 million deaths that occur in the SEA Region, six million—or about 40 per cent—are due to communicable diseases, which also contribute to 42% of the total disability-adjusted life years (DALYs) lost1. The continuous interplay between complex socioeconomic, environmental and behavioural factors – as well as unrelenting population movements in an interconnected world – provides a milieu conducive to persistence and spread of communicable diseases2 both within and across borders, thereby threatening international health security.

Emerging diseases continue to challenge public health as never before. With an estimated 3.5 million people currently living with HIV/AIDS, the Region’s HIV/AIDS burden is next only to sub-Saharan Africa. The generic antiretroviral (ART) drugs produced by the pharmaceutical industry in the Region are contributing greatly to improve survival of patients worldwide and in rendering HIV a chronic manageable condition. Although response to ART is excellent when delivered at health facilities3, emergence of resistance in HIV can destroy the hopes of survival for millions of people living with the disease.

The Region also suffers disproportionately from the global burden of tuberculosis; 34% of all TB patients across the globe are from this Region4. The level of multidrug-resistant TB, however, remains low at below 3%, reflecting good quality of TB programmes. The need for preserving the efficacy of first-line antituberculous drugs has been widely felt since the drugs used in the management of MDR-TB cases are not only expensive but also toxic.


Furthermore, resistant malaria has already become a major issue for a population of 400 million living in areas with high risk of contracting it5.

In spite of these challenges, the Region has witnessed significant achievements over the past decade towards combating old diseases as well as new and emerging ones, and in health outcomes. During the past decade leprosy has been eliminated from all countries of the Region except one and the elimination of yaws has been achieved in India. The Region has now targeted selected neglected tropical diseases for elimination, namely leprosy, lymphatic filariasis, visceral leishmaniasis (kala-azar) and yaws due to unique epidemiological, technological and historical factors6. One of the most critical factors that will facilitate the elimination of these diseases is the availability of effective antimicrobial agents against the causative agents of these diseases.


81

2Emergence of resistance and

factors influencing it

Resistance against antimicrobial agents has now become a huge problem. Though during the past seven decades antimicrobial agents have saved millions of lives, substantially reduced the burden of diseases that were previously widespread and improved both quality of life and human longevity, in the recent past the emergence and spread of resistance in several microorganisms has rendered the management of many infectious diseases using the common anti-infective drugs difficult. According to the European Centre for Diseases Control (ECDC), antimicrobial resistance is possibly the single biggest threat facing the world in the area of infectious diseases.

Resistance to antimicrobials is a natural consequence of exposure to antimicrobials and not a new phenomenon. Even with appropriate antimicrobial use, the rates of emergence of resistance can increase7. The progress is more rapid when there is inappropriate use. Several reports have shown the association between heavy use of antimicrobials and drug resistance because of selection pressure exerted by these agents8. The selection pressure is utmost when antimicrobials are used irrationally in health and veterinary sectors.

The emergence and spread of antimicrobial resistance are complex problems fuelled by the knowledge, expectations and interactions of prescribers and patients, and the regulatory environment9. Patient compliance with recommended treatment is another major problem. Easy access of antimicrobials in developing countries and prevalent myths among communities about its use exert an equally important influence on the emergence of resistance.

While resistance can and does appear in any setting, hospitals – featuring the combination of highly susceptible patients, intensive and prolonged antimicrobial use, and cross-infection – have become a hot spot for highly


resistant bacterial pathogens. Veterinary prescription of antimicrobials also contributes to the problem of resistance. The largest quantities are used as regular supplements for prophylaxis or growth promotion, thus exposing a large number of animals, irrespective of their health status, to frequent sub-therapeutic concentrations of antimicrobials.

Resistance in microorganisms is costly in terms of money, livelihood earnings and lives lost, and also threatens to undermine the effectiveness of health delivery programmes. The WHO strategies for all major disease control programmes (HIV, TB, malaria, influenza) advocate for the monitoring of drug resistance and suggest appropriate activities. The international movement of resistant strains, especially when these are multi- or extensively resistant, can be considered as a public health event of international concern (PHEIC) as per the provisions of the International Health Regulations 2005 [IHR (2005)].

Unfortunately, combating antimicrobial resistance has not been accorded the priority and attention it deserves in Member States in spite of several resolutions to this effect by the World Health Assembly (WHA37.33, WHA51.17, WHA54.11 and WHA58.27) on the rational use of drugs and prevention of antimicrobial resistance.

The World Health Assembly resolution in 199810 had urged Member States to develop measures to encourage the appropriate and cost-effective use of antimicrobials; prohibit the dispensing of antimicrobials without the prescription of a qualified health-care professional; improve practices to prevent the spread of infection and thereby the spread of resistant pathogens; strengthen legislation to prevent the manufacture, sale and distribution of counterfeit antimicrobials and sale of antimicrobials in the informal market; and reduce the use of antimicrobials in food-animal production. This message was reinforced in WHA58.27 in 200511 wherein Member States were encouraged to ensure the development of a coherent, comprehensive and integrated national approach towards implementing the strategies for containment of antimicrobial resistance, and to monitor regularly the use of antimicrobial agents and the level of antimicrobial resistance in all relevant sectors.

The South-East Asia Regional Strategy for Prevention and Containment of Antimicrobial Resistance is based on essentials enunciated in WHA resolutions.


83

3Status of resistance in the

WHO South-East Asia Region

No systematic studies have been done in the South-East Asia Region to understand the status of resistance, trends and consumption of antimicrobial agents. While multidrug resistance in Mycobacterium tuberculosis, because of well-performing national TB control programmes in the Region, is still at an acceptable low level of <3%, this figure is very high among several other bacteria.

Outbreaks of resistant salmonellae-causing typhoid fever and shigellosis-causing bacillary dysenterie have been reported from the Region. Resistance to Vibrio cholerae, Escherichia coli, Neisseria gonorrhoeae, and Streptococcus pneumoniae has been on an increase12,13,14,15. More than 50% of isolates of Staphylococcus aureus in hospital settings are now methicillin-resistant16. The emergence of community-acquired methicillin-resistant Staphylococcus aureus (CA-MRSA) as an increasingly frequent cause of skin and soft tissue infections or invasive infections is further compounding this problem. Multiresistant klebsiellae and Acinetobacter species have given a new dimension to the problem of hospital-associated infections. Around 400 million people live in areas which are at risk of resistant malaria. With rapid means of travel, international movement of resistant bacteria occurs frequently17. In Canada and the USA several outbreaks of resistant strains have been reported with these strains originating from the SEA Region. Studies have also been conducted on international spread of drug-resistant gonorrhoea. Neisseria gonorrhoeae resistant to penicillin, tetracycline and multiple other drugs, detected in South-East Asia during 1960s and 1970s, has been an emerging public health issue in the United States of America18.


3.1 Consequences of resistanceThe consequences of resistance are severe and several. Infections caused by resistant microbes fail to respond to standard treatment, resulting in prolonged illness and greater risk of death. Treatment of infections with resistant strains may require use of expensive and potentially toxic second line of drugs. Treatment failures also lead to longer periods of infectivity, which increase the numbers of infected people moving in the community and thus expose the general population to the risk of contracting a resistant strain of infection. It is also a threat to patient safety due to the rapidly growing pandemic of antimicrobial resistance19,20.


85

4Rationale for the strategy

Resistance is a biological, behavioural, technical, economic, regulatory and educational problem and requires a comprehensive response. Antimicrobial resistance has been an unrecognized and neglected problem which is not only cross-cutting but also has far-reaching implications as an emerging public health problem with huge risk to international health security. Newer drugs are being discovered only slowly. Efforts need to be made to slow down or delay the resistance, thus preserving the available antimicrobials. Several success stories of reversing resistance through the rational use of antimicrobials have been written in the SEA Region. These need to be scaled up to combat the problem comprehensively.

It was hence essential to develop a regional strategy that is acceptable to multiple stakeholders, is simple and practical, can be adapted by Member States, and also acts as a powerful tool to prevent negation of progress made in the field of communicable diseases. This regional strategy aims to accord particular attention to interventions involving the introduc tion of legislation and policies governing the use of antimicrobial agents, establish laboratory-based net works for the surveillance of resistance, and assure rational use of these drugs at all levels of health-care settings.

Antimicrobial resistance is a cross-cutting issue which is influenced by several factors. Accordingly, it requires ownership and active participation by several stakeholders, some of which are: the ministry of health, the ministry of animal husbandry, the ministry of education, the national regulatory authorities, medical and veterinary professional bodies, medical and veterinary councils, national medical and veterinary research councils, health facilities in public, private and other sectors, international agencies, NGOs, laboratory professionals, mass media and community champions.


The regional strategy shall address the following issues which continue to plague the process of prevention and containment of antimicrobial resistance and preserve the efficacy of these drugs to maintain their “wonder” status. Some of these are:

Neglected problem of antimicrobial resistance with profound impact on health and economy.

Inadequate visibility at the decision-making level in spite of WHA resolutions.

Absence of a national approach/direction to combat the emerging problem of antimicrobial resistance.

Lack of education among prescribers and users.

Weak collaboration between stakeholders.

Poor or no systematic surveillance of resistance and consumption of antimicrobial agents.

Ineffective regulatory mechanisms.

Lack of economic potential/incentives for pharmaceuticals to invest in the development of new drugs.

Abysmal infection control practices.


87

5The Strategy

The strategy shall have following guiding principles:

5.1 Guiding principlesUnderstand the emergence and spread of resistance.

Rationalize the use of available antimicrobial agents.

Prevent emergence of resistance by reducing selection pressure by appropriate control measures.

Bring about a change in behaviour of prescribers of antimicrobial agents and communities to ensure their rational use.

Combat antimicrobial resistance by promoting discovery, development and delivery of new drugs/tools.

Combat antimicrobial resistance through nationally coordinated efforts with defined functions by different sectors/programmes.

5.2 GoalTo minimize the morbidity and mortality due to antimicrobial-resistant infection and to preserve the effectiveness of antimicrobial agents in the treatment and prevention of microbial infections.


5.3 ObjectivesTo establish a national alliance for prevention and control of antimicrobial resistance.

To institute a surveillance system that captures the emergence of resistance, trends in its spread and utilization of antimicrobial agents in different settings.

To promote rational use of antimicrobial agents at all levels of health- care and veterinary settings.

To strengthen infection control measures to reduce the disease burden.

To support research to develop and/or improve use of antimicrobial agents.


89

6Key strategic elements

and major activities

Objective 1: To establish a national alliance for the prevention and control of antimicrobial resistance

Concerted and nationally coordinated efforts are needed to bring together various stakeholders and harness their expertise and the resources available within the country in different sectors to meet this Objective. Key elements and major activities that will accomplish Objective 1 are:

Establish a national alliance against antimicrobial resistance(1)

Establish a cell in the Ministry of Health, preferably within the unit dealing with emerging infectious diseases (EID) or the implementation of IHR (2005) for coordinating national activities and sharing information with other countries in the Region.

Designate national focal points for coordinating antimicrobial resistance-related activities.

Forge national alliance of relevant programmes and stakeholders from both public and private sectors.

Constitute an intersectoral steering committee under the chairpersonship of a high-level policy-maker.

Establish national expert advisory committees.

Develop a national strategic approach towards antimicrobial resistance with consensus of all stakeholders about their specific roles.


Strengthen national regulatory mechanism.

Allocate adequate resources to implement a strategy for the prevention and containment of antimicrobial resistance.

Provide adequate representation to the private sector in the steering committee and advisory committees.

Strengthen national networks (2)

Augment existing networks to fulfil Objective 2 ( see below).

Incorporate standards in the national regulatory framework.

Establish/strengthen accreditation mechanism for hospitals which articulates the rational use of antimicrobials as an integral requirement.

Enhance capacity and powers of the regulatory authority to implement national standards on the use of antimicrobials.

Involve networks under IHR and World Alliance on Patient Safety (WAPS).

Collaborate with stakeholders(3)

Develop linkages with stakeholders (potential stakeholders at Annex 1).

Promote regular and formal interactions.

Encourage the role of NGOs in community awareness and targeted education.

Objective 2: To institute a surveillance system that captures the emergence of resistance, trends in its spread and utilization of antimicrobial agents in different settings

Several networks may be operational in the country that generate and collate data on resistance in microorganisms and consumption of antimicrobial agents. These should be activated to support national efforts towards containment of antimicrobial resistance. If such networks are not functional, the same must be established. Key elements and major activities that will accomplish Objective 2 are:


91

Monitor resistance in microorganisms(1)

Quantify resistance in microorganisms through networks of laboratories equipped with the capacity to perform quality assured antimicrobial susceptibility testing.

Ascertain trends in emergence and spread of resistance.

Detect and report new events.

Assess effect of interventions on resistance.

Communicate data to users and national focal points.

Advocate the establishment of surveillance networks in the veterinary sector and develop linkages between human and veterinary networks.

Monitor use of antimicrobials (2)

Evaluate prescription policies in health-care settings in the public and private sectors and the utilization of antimicrobial agents at various levels.

Assess therapeutic and non-therapeutic use in animals.

Appraise the impact of promotion of pharmaceuticals.

Collate data and communicate to stakeholders.

Monitor disease and economic burden due to resistant (3) organisms

Correlate data on utilization of antimicrobials and resistance.

Determine impact of non-pharmaceutical factors on the emergence of resistance.

Calculate economic losses due to resistance.

Utilize data generated for policy formulation and programme development/improvement.


Objective 3: To promote rational use of antimicrobial agents at all levels of health-care and veterinary settings

This is the most complex and yet critical objective since it involves the strengthening of technical and regulatory requirements along with bringing about a change in the behaviour of the prescribers and users. Key elements and major activities that will accomplish Objective 3 are:

Promote optimal prescription(1)

Develop standard national/local treatment guidelines (STGs) advocating evidence-based monotherapy or combination therapy.

Train professionals in use of these STGs.

Assure use of STGs through Hospital Committees.

Provide effective curriculum on the rational prescription of antimicrobial agents in undergraduate and postgraduate education of medical, dental, veterinary and pharmacy students

Make available quality laboratory data in real time (2)

Ensure quality-assured laboratory determination of resistance.

Utilize locally generated data for immediate use as well as for developing/modifying use of antibiotics guidelines.

Build capacity of health-care providers to utilize the resistance data efficiently.

Rationalize use in veterinary sector(3)

Ban non-therapeutic use of antimicrobial agents using the IHR (2005) as the regulatory framework

Develop standard treatment guidelines (STGs)

Train professionals in use of STGs.


93

Promote compliance and proper public use (4)

Educate communities on proper compliance and non-self- medication.

Prevent over-the-counter availability of antimicrobial drugs.

Provide continuous education to pharmacists/chemists in appropriate use of antimicrobial agents.

Objective 4: To strengthen infection prevention and control measures to reduce the disease burden

Since all the factors that promote or influence communicable diseases also facilitate resistance, efforts made to reduce the disease burden are bound to mitigate the extent of resistance. Key elements and major activities that will accomplish Objective 4 are:

Strengthen disease control programmes(1)

Develop standard treatment guidelines (STGs) and assure their implementation.

Train professionals in the use of STGs.

Support activities at the community level to assure adherence.

Monitor resistance and effect of interventions.

Promote private-public partnership (PPP).

Augment infection-control practices in hospitals(2)

Establish infection control practices, especially universal/ standard precautions, and provide an enabling environment.

Ensure the availability of an adequate number of trained health- care staff.

Provide personal protective equipment (PPE)and other infrastructural support.

Inst i tute and empower Hospital Infection Control Committees.


Promote infection control practices in communities(3)

Launch comprehensive health education campaigns.

Promote hygiene in school curricula.

Collaborate with NGOs and local opinion leaders

Promote and strengthen disease prevention interventions(4)

Strengthen immunization programmes.

Conduct educational campaigns on hygiene and non- pharmaceutical practices.

Strengthen disease prevention measures.

Collaborate with the mass media to create awareness.

Objective 5: To promote research in the area of antimicrobial resistance

Encourage basic research(1)

Ascertain the dynamics of spread, and the drivers of, resistance.

Understand the mechanism of resistance.

Evaluate the impact of use of antimicrobials in agriculture and fishery on human health.

Support operational research(2)

Develop optimum doses and duration of various drugs as monotherapy or in combinations.

Understand impact of resistance on illness and economy.

Develop rapid diagnostic tools.

Determine factors that influence prescription habits.

Elucidate behavioural aspects about self-medication and adherence, and develop interventions to bring about change.


95

Support the development of new antimicrobial agents and (3) vaccines

The development of new antimicrobial agents or alternatives thereof requires support from the government and from industry-supported research through:

research grants, PPP, public contribution to research funding and R&D tax credits;

remuneration for outputs from the R&D process, including advance purchase commitments or patent buyouts, and also through:

reducing time to market entry through fast-track mechanisms of regulatory approvals.


Resistance to antimicrobial agents is a cross-cutting problem that needs to be tackled by well-coordinated action. This Regional Strategy recognises the need for a wide range of activities which are required to support the control of antimicrobial resistance and the need for commitment from a wide variety of players. It needs to be endorsed by all countries of the SEA Region and will lead to sustained action to combat this problem. Microbes are dynamic organisms and so should be our approach to tackling their resistance to antimicrobial agents.

The Strategy also recognises the need for action across a wide range of interests and by many organizations and individuals. Since microorganisms do not recognise geographical boundaries and are increasingly spread through international travel and commerce, it also recognises the need for the WHO Regional Office for South-East Asia to play its part by providing appropriate technical support in step-wise implementation of the Strategy at the national and local level.

The implementation framework may include followings:

Obtaining national commitment towards prevention and (1) containment of antimicrobial resistance.

Constitution of an intersectoral steering committee with all (2) stakeholders from the public and private sectors represented, which is chaired by a senior policy-maker.

7Implementation


97

Establishment of a cell and focal point in the MoH within the (3) unit responsible for emerging infectious diseases or International Health Regulations (2005) to coordinate with the national alliance (comprising mainly of existing programmes) and empowered to provide evidence-based directives for rational use of antimicrobial agents and on disease prevention and control interventions.

Constitution of a national expert advisory committee.(4)

Designation of subgroups in specialized areas.(5)

Development of public information campaigns.(6)

Establishment of a national surveillance system with a mandatory (7) reporting system through efficient and quality laboratory networks and existing surveillance systems.

Development of and making available various national standards, (8) guidelines for surveillance and treatment and strengthening regulatory support for their implementation.

Organizing continuing education for professionals and all health-(9) care workers, and the like, through medical and health-related institutions and professional bodies.

Invoking IHR (2005) and other national measures to reduce or ban (10) the use of antimicrobials as growth promoters in animals.

Collation of research findings for developing actions (11)

Establishment of a national forum of multidisciplinary professionals (12) (health, veterinary, agriculture, fishery, etc.) to share information to promote the understanding of the impact of use of antimicrobial agents on human health.

Collaborate with international agencies for technical support (13) and to obtain information from other countries/sectors. WHO to coordinate the information exchange in the SEA Region.

Conducting regular meetings to review, assess and modify the (14) action plans.


7.1 Indicators and targetsThe following are suggested as regional indicators:

Number of countries with national intersectoral steering committee for antimicrobial resistance monitoring (AMR).

Target: All countries of the SEA Region by 2013

Number of countries with national alliances for prevention and control of antimicrobial resistance.


Number of countries with national networks for surveillance of antimicrobial resistance through quality laboratory services.


Number of countries with legislation banning over-the-counter sale of selected antimicrobial agents.


Number of countries with a ban in place on non-therapeutic use of antimicrobial agents in animals.


Number of antimicrobial agents for which resistance against nationally identified microorganisms has stabilized or decreased.

Target: At least five drugs for which resistance has stabilized or decreased by 2015.

Number of antimicrobial agents of which the annual use has declined by 25% as indicated by defined daily doses (DDD) by 1000 patient days.

Target: At least five antimicrobial agents with annual utilization reduced by 25% as indicated by DDD by 2013.

Per cent of hospitals that show a decrease in the rate of hospital- associated infections (HAI).

Target: More than 25% of hospitals in at least five countries of the SEA Region by demonstrated decrease in rate of HAI by 2015.


99

Per cent of hospitals in the public and private sector in a country with a policy for rational use of antimicrobials.

Target: At least 75% of hospitals in public and private sector in at least five countries of the SEA Region having policy for rational use of antimicrobials by 2015.

Number of countries with national Hospital Accreditation schemes with rational use of antimicrobials as an essential requirement for accreditation.



A strong component of the monitoring and evaluation mechanism through an alliance utilizing the aforementioned indicators and targets shall be established. National baseline data should be established. The national steering committees must regularly review the data generated for this purpose and provide guidance for changes, if any, required to achieve the targets.

Regional annual reviews should be undertaken through the WHO intercountry coordination mechanism and mid-term assessment of the strategy plan period made.

8Monitoring and evaluation


101

Given the cross-cutting nature of the problem and complexity of the response, it is essential that every stakeholder has clarity about its role in combating this menace, both within its own mandate as well as for those issues which have a bearing upon activities of other sectors. Ownership of the strategy by all stakeholders is critical for it to move forward and yield the desired results.

Antimicrobial drug failure may occur for many reasons, but it impacts not only patient care and safety but also threatens effective management of public health infectious diseases globally. A strategic approach is urgently needed to combat this emerging threat.

9Mainstreaming the national response


(1) WHO Global Burden of Diseases, 2008. http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD2004ReportFigures.ppt#2) (accessed 26 January 2010).

(2) Global Health Statistics. Geneva: World Health Organization; 2008.

Sharma SK, Dhooria S, Prasad KT, George N, Ranjan S, Gupta D. Outcomes of (3) antiretroviral therapy in a northern Indian urban clinic. Bulletin of the World Health Organization 2010;88:222-226

Nair N, Wares F, Sahu S. Tuberculosis in the WHO South-East Asia Region. (4) Bulletin of the World Health Organization 2010;88:164.

WHO. Malaria: Disease burden in South-East Asia. http://www.searo.who.int/(5) EN/Section10/Section21/Section340_4018.htm

Narain JP, Dash AP, Parnell B, Bhattacharya SK, Barua S, Bhatia R. Elimination of (6) neglected tropical diseases in the South-East Asia Region of the World Health Organization. Bulletin of the World Health Organization 2010;88:205-209.

Harbarth S, Samore MH. Antimicrobial resistance determinants and future (7) control. Emerging Infectious Diseases 2005,11:794-801

Muller A, Mauny F, Talon D, Donnan PT, Harbarth S, Bertrand X. Effect of (8) individual and group level antibiotics exposure on MRSA isolation: a multilevel analysis. J Antimicrobial Chemotherapy 2006, 58:878-881

Radyowijati A, Haak H. (9) Determinants of antimicrobial use in the developing world. Child Health Research Project Special Report Volume 4, Number 1, Washington DC, USAID Bureau of Global Health, 2002.

World Health Organization WHA Resolution 1998 Emerging and other (10) communicable diseases: antimicrobial resistance http://apps.who.int/medicinedocs/index/assoc/s16334e/s16334e.pdf

10References


103

World Health Organization WHA Resolution 2005 WHA58.27 Improving the (11) containment of antimicrobial resistance http://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA58-REC1/english/Resolutions.pdf

Albrich WC, Monnet DL, Harbarth S. Antibiotic selection pressure and resistance (12) in Streptococcus pneumoniae and Streptococcus pyogenes. Emerg Infect Dis 2004, 10:514-517.

Song JH et al. Epidemiology and clinical outcomes of community acquired (13) pneumonia in adult patients in Asian countries: a prospective study by the Asian network for surveillance of resistant pathogens. Int J Antimicrob Agents 2008, 31:107-114

Stelling JM et al. Integrating (14) Escherichia coli antimicrobial susceptibility data from multiple surveillance programmes. Emerg Infect Dis 2005, 11:873-82

Das S, Saha R, Kaur IR. Trend of antibiotic resistance (15) Vibrio cholerae strains from East Delhi. Indian J Med Res 2008, 127:478.

Tyagi A, Kapil A, Singh P. Incidence of methicillin resistant (16) Staphylococcus aureus (MRSA) in pus samples at a tertiary care hospital. JIACM 2008, 9:33-35

MacPherson DW, Gushulak BD, Baine WB, Bala S, Gubbins PO et al. Population (17) mobility, globalization and antimicrobial drug resistance. Emerg Infect Dis 2009, 15:1727-1732

Sutrisna A, Soebjakto O, Wignall FS, Kaul S, LimniosEA, Ray S. Increasing (18) resistance to ciprofloxacin and other antibiotics in Neisseria gonorrhoeae from East Java and Papua, Indonesia, in 2004—implications for treatment. Int J STD AIDS 2006, 17:810-12

World Health Organization. Antimicrobial Resistance. http://www.who.int/(19) drugresistance/en/

World Health Organization. (20) World Health Report 2007: A safer future. Global public health security in the 21st century. Available at www.who.int/whr/2007/whr07_en.pdf


Ministry of Health, Ministry of Animal Husbandry, Ministry of Education.

National Regulatory Agency/Authority.

Medical, veterinary and pharmacy professional bodies.

Medical and veterinary councils.

National medical and veterinary research organizations.

Corporate hospitals.

NGOs.

Community opinion leaders.

Mass media.

Pharmaceutical industry.

International agencies.

Annex 1Suggested stakeholders


105


107

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 2:¹âÂºÒÂáË‹§ªÒμÔ ŒÒ¹ÂÒ ¾.È.2554

áÅÐÂØ·¸ÈÒÊμÃ�¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐººÂÒáË‹§ªÒμÔ

¾.È.2554 - 2559 1 2

1 นโยบายแหงชาตดานยาและและยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2554 - 2559 ไดผานความเหนชอบจากคณะรฐมนตรแลวในวนท 14 มนาคม

2554 โดยในยทธศาสตรดานท 2 การใชยาอยางสมเหตผล ไดกาหนดยทธศาสตรยอยท 6 เรองการพฒนาระบบและกลไกปองกนและแกไขปญหา

ทเกดจากการใชยาตานจลชพและการดอยาของเชอกอโรค รายละเอยดอยในหนาท 82 *“ยา” หมายความวา ยาตามกฎหมายวาดวยยา ยาเสพตดใหโทษตามกฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษ และวตถออกฤทธตามกฎหมายวาดวยวตถ

ทออกฤทธตอจตและประสาท (ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2551) ตวอยางของ ยา ตามกฎหมาย

วาดวยยา เชน ยาสาเรจรป ยากงสาเรจรป เคมภณฑ วตถดบทางยา ยาแผนปจจบน ยาสมนไพร ยาแผนโบราณยาสาหรบมนษยและสตว

ÇÔÊÑÂ·ÑÈ¹�áÅÐà»‡Ò»ÃÐÊ§¤�¢Í§ÃÐººÂÒ

ÇÔÊÑÂ·ÑÈ¹�

ประชาชนเขาถงยาถวนหนา ใชยามเหตผล ประเทศ

พงตนเอง

à»‡Ò»ÃÐÊ§¤�

เพอใหประชาชนไดรบการปองกนและแกไขปญหา

สขภาพทไดมา ตรฐาน โดยการประกนคณภาพ ความ

ปลอดภยและประสทธผลของยา การสรางเสรมระบบ

การใชยาอยางสมเหตผล การสงเสรมการเขาถงยาจาเปน

ใหเปนไปอยางเสมอภาค ยงยน ทนการณ การสรางกลไก

การเฝาระวงทมประสทธภาพ และอตสาหกรรมยามการ

พฒนาจนประเทศสามารถพงตนเองได


á¼¹ÂØ·¸ÈÒÊμÃ�¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐººÂÒáË‹§ªÒμÔ

ÁÕ·Ñ§ËÁ´ 4 ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� àª×ÍÁâÂ§«Ö§¡Ñ¹áÅÐ¡Ñ¹´Ñ§¹Õ

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 1 ¡ÒÃà¢ŒÒ¶Ö§ÂÒ

วตถประสงค เพอใหประชาชนเขาถงยาจาเปนอยางเสมอภาค ทวถง และทนการณ ในราคาท

เหมาะสมกบความสามารถในการจายของประชาชน ตลอดจนฐานะเศรษฐกจของ

ประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 1 การประสานความรวมมอเครอขายเพอการเขาถงยา

ยทธศาสตรยอยท 2 การสนบสนนกลมผปวยใหเขาถงยา และมสวนรวมสรางเสรมสขภาพ

ยทธศาสตรยอยท 3 การสงเสรมราคายาในประเทศใหสอดคลองกบคาครองชพของประชาชน

ยทธศาสตรยอยท 4 การใชประโยชนและ/หรอลดอปสรรคของขอกาหนดทางกฎหมาย

เพอใหเกดการเขาถงยา

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 2 ¡ÒÃãªŒÂÒÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Å

วตถประสงค เพอสงเสรมการใชยาของแพทย บคลากรทางการแพทย และประชาชน เปนไปอยาง

สมเหตผล ถกตองและคมคา

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาระบบและกลไกการกากบดแลเพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

ยทธศาสตรยอยท 2 การพฒนาระบบการผลตและพฒนากาลงคนดานสขภาพ

ยทธศาสตรยอยท 3 การพฒนากลไกและเครองมอ เพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

ยทธศาสตรยอยท 4 การสรางความเขมแขงภาคประชาชนดานการใชยาอยางสมเหตผล

ยทธศาสตรยอยท 5 การสงเสรมการผลตและประกนคณภาพยาชอสามญ

ยทธศาสตรยอยท 6 การพฒนาระบบและกลไกปองกนและแกไขปญหาทเกดจากการใชยา

ตานจลชพและการดอยาของเชอกอโรค

ยทธศาสตรยอยท 7 การสงเสรมจรยธรรมผสงใชยาและยตการสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรม

ยา ประจาป 2553


109

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 3 ¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÍØμÊÒË¡ÃÃÁ¼ÅÔμÂÒ ªÕÇÇÑμ¶Ø áÅÐÊÁØ¹ä¾Ã

à¾×Í¡ÒÃ¾Ö§¾Òμ¹àÍ§

วตถประสงค เพอพฒนาศกยภาพของอตสาหกรรมยา ชววตถ และสมนไพรภายในประเทศใหสามารถ

พงพาตนเองไดอยางมนคงและยงยน

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาและแกไขกฎระเบยบใหเกดการลงทนและการพฒนาอตสาหกรรม

ผลตยาภายในประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 2 การสงเสรมการวจยพฒนาในอตสาหกรรมยา และนวตกรรมตอยอดทางยา

สอตสาหกรรมเชงพาณชย

ยทธศาสตรยอยท 3 การสรางทรพยากรเพอสงเสรมภาคการผลตและการตลาดของอตสาหกรรมยา

ในประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 4 การสรางความเชอมนและประกนคณภาพยาทผลตในประเทศแกผสงใชยา

และประชาชน

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 4 ¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐºº¡ÒÃ¤Çº¤ØÁÂÒà¾×Í»ÃÐ¡Ñ¹¤Ø³ÀÒ¾ »ÃÐÊÔ·¸Ô¼Å

áÅÐ¤ÇÒÁ»ÅÍ´ÀÑÂ¢Í§ÂÒ

วตถประสงค เพอประกนคณภาพ ประสทธผล และความปลอดภยของยา โดยพฒนาศกยภาพและ

เสรมสรางความเขมแขงของระบบการควบคมยาของประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาศกยภาพระบบการควบคมยาใหมประสทธภาพ โปรงใส

ตามหลกธรรมาภบาล

ยทธศาสตรยอยท 2 การพฒนาระบบการเฝาระวงยาหลงออกสตลาด และสรางชองทางการเฝาระวง

และระบบการเตอนภยดานยา

ยทธศาสตรยอยท 3 การทบทวนทะเบยนตารบยาทมผลกระทบสงตอผบรโภคและสงคม

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� áÅÐ¡ÅÂØ· �¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐººÂÒáË‹§ªÒμÔ

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 1 ¡ÒÃà¢ŒÒ¶Ö§ÂÒ

วตถประสงค เพอใหประชาชนเขาถงยาจาเปนอยางเสมอภาค ทวถง และทนการณ ในราคาท

เหมาะสมกบความสามารถในการจายของประชาชน ตลอดจนฐานะเศรษฐกจของ

ประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 1 การประสานความรวมมอเครอขายเพอการเขาถงยา

กลยทธ

1. พฒนากลไกและกระบวนการการมสวนรวมของเครอขายบคลากรดานสขภาพ นกวชาการ

ผปวย/ผใชยา เพอพฒนานโยบายและกฎหมาย ใหประชาชนเขาถงยาและบรการ

2. พฒนากลไกใหมยาจาเปนและแกไขปญหาการขาดแคลนยาในประเทศ


หนวยงานรบผดชอบหลก (1) กระทรวงสาธารณสข

(2) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(3) กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง

(4) สานกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงาน

ยทธศาสตรยอยท 2 การสนบสนนกลมผปวยใหเขาถงยา และมสวนรวมสรางเสรมสขภาพ

กลยทธ

1. สนบสนนการรวมตวของกลมผปวย เพอใหมพลงผลกดนขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ

2. สนบสนนการรวมกลมในการดแลและสรางเสรมสขภาพรวมถงการฟนฟทางดานรางกาย

และจตใจ





ยทธศาสตรยอยท 3 การสงเสรมราคายาในประเทศใหสอดคลองกบคาครองชพของประชาชน

กลยทธ

1. กาหนดใหมการควบคมราคายาตามกฎหมาย

2. กาหนดใหมการแสดงโครงสรางราคายาเพอประกอบการตงราคายาสาหรบยาทมสทธบตร

3. ควบคมการตงราคายาทขายใหกบผบรโภคในสถานพยาบาลของรฐและเอกชน

4. พจารณาใชขอยดหยนทางการคาตามความตกลงวาดวยการคาเกยวกบสทธในทรพยสน

ทางปญญา (The agreement on Trade - Related Aspects of Intellectual Property

Rights; TRIPs) ซงเปนไปตามหลกสากลเพอใหประชาชนเขาถงยา

5. กาหนดรายการยาทประชาชนมปญหาในการเขาไมถง และกาหนดหลกเกณฑการสงเสรมใหเกด

การเขาถงยาดงกลาว

หนวยงานรบผดชอบหลก (1) กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย

(2) กระทรวงสาธารณสข




ยทธศาสตรยอยท 4 การใชประโยชนและ/หรอลดอปสรรคของขอกาหนดทางกฎหมายเพอใหเกด

การเขาถงยา

กลยทธ

1. การจดทาหนงสอสญญาระหวางประเทศ ตองไมผกพนประเทศเกนไปกวา ความตกลงวาดวย

สทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคา


111

2. รณรงคเพอทาความเขาใจกบประชาชนและผกาหนดนโยบายเกยวกบการเจรจาการคาและ

การคมครองทรพยสนทางปญญา โดยใชรายงานของคณะผเชยวชาญจากองคการอนามยโลก

(WHO) สานกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) องคการประชมสหประชาชาตวาดวย

การคาและการพฒนา (UNCTAD) และองคการการคาโลก (WTO)

3. จดทาและปรบปรงฐานขอมลสทธบตรในรหสสทธบตรสากล A61K ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ใหสามารถสบคนไดงาย รวดเรว ครบถวน เพอใหทราบสถานะสทธบตรและเออตอการผลตยา

ชอสามญ (generic drug)

4. แกไขกฎหมายสทธบตร เพอใหเกดความเปนธรรม

5. ยกเลกภาษการนาเขายาเฉพาะยาชวยชวต ยากาพรา และตวยาสาคญออกฤทธทนามาผลตยา

ในบญชยาหลกแหงชาต

6. พฒนาชองทางการสอสารดานขอตกลงทรพยสนทางปญญาฯกบผปวย ผปฏบตงาน และบคคล/

หนวยงานทเกยวของ


(2) กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

(3) กระทรวงการคลง

(4) กระทรวงเกษตรและสหกรณ

(5) กระทรวงตางประเทศ

ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 2 ¡ÒÃãªŒÂÒÍÂ‹Ò§ÊÁàËμØ¼Å

วตถประสงค เพอสงเสรมการใชยาของแพทย บคลากรทางการแพทย และประชาชน เปนไปอยาง

สมเหตผล ถกตองและคมคา

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาระบบและกลไกการกากบดแลเพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

กลยทธ

1. จดตงองคกรระดบชาตทกากบดแลดานการใชยาอยางสมเหตผล

2. พฒนาระบบการขนทะเบยนตารบยาและทบทวนทะเบยนตารบยา

3. ควบคมการกระจายและการเขาถงยาและเคมภณฑทใชในมนษยและสตว

4. พฒนากลไกกากบดแลการสงใชยา

5. พฒนาระบบและกลไกเพอแกปญหาการใชยาในทางทผดในสตวและปญหายาและเคมภณฑตกคาง

ทใชในการเลยงสตว

6. พฒนาระบบและกลไกเพอแกปญหาการใชยาในทางทผดในมนษย



(3) กระทรวงพาณชย

(4) กระทรวงศกษาธการ

(5) สานกงานตารวจแหงชาต


ยทธศาสตรยอยท 2 การพฒนาระบบการผลตและพฒนากาลงคนดานสขภาพ

กลยทธ

1. ปฏรประบบการศกษาในสถาบนการศกษาของทกวชาชพทเกยวของกบการใชยา

2. พฒนาการศกษาและการใหความรตอเนองแกผทเกยวของกบการใชยา

หนวยงานรบผดชอบหลก (1) กระทรวงศกษาธการ





(6) สภาวชาชพตางๆ ทเกยวของ

ยทธศาสตรยอยท 3 พฒนากลไกและเครองมอ เพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

กลยทธ

1. ปรบปรงบญชยาหลกแหงชาตใหทนสมย และสงเสรมการใชยาตามบญชยาหลกแหงชาต

2. จดทามาตรฐานการบาบดรกษาโรคแหงชาต ใหทนสมย เชอถอได สอดคลองกบบรบทของประเทศ

3. สรางความเขมแขงใหกบคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด ของสถานพยาบาลทกระดบ

ทงภาครฐและเอกชน

4. สงเสรมใหมฐานขอมลดานยาและสขภาพทเปนกลาง สาหรบผประกอบวชาชพและประชาชน

ทเปนระบบ เขาถงไดงาย และเปนปจจบน






ยทธศาสตรยอยท 4 การสรางความเขมแขงภาคประชาชนดานการใชยาอยางสมเหตผล

กลยทธ

1. พฒนาระบบการคมครองผบรโภครวมกบภาคประชาชนในการใชยาอยางสมเหตผล

2. สรางคานยมของประชาชนในการสรางสขภาพดโดยไมตองใชยาโดยไมจาเปน และองคความร

เกยวกบการใชยาอยางสมเหตผล

3. สรางภาคสอมวลชนและสอพนบานในการประชาสมพนธทตรงเปาหมาย เพอสรางคานยม

การใชยาอยางสมเหตผลในสงคมไทย


113




(4) กรมประชาสมพนธ สานกนายกรฐมนตร


ยทธศาสตรยอยท 5 การสงเสรมการผลตและประกนคณภาพยาชอสามญ

กลยทธ

1. พฒนาศกยภาพอตสาหกรรมผลตยาในประเทศและหนวยงานทเกยวของ เพอผลตยาชอสามญ

ทดแทนยาตนแบบ

2. พฒนาศกยภาพหนวยงานและระบบทเกยวของกบสทธบตรดานเภสชภณฑ เพอใหมฐานขอมล

ทสามารถเขาถงไดงาย

3. พฒนาระบบการประกนคณภาพ (quality assurance) ของยาชอสามญ (generic drug)

เพอสรางความเชอมนตอยาชอสามญทผลตในประเทศ

4. สงเสรมการใชยาชอสามญ (generic drug)



(3) กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

(4) กระทรวงอตสาหกรรม

(5) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย




ยทธศาสตรยอยท 6 การพฒนาระบบและกลไกปองกนและแกไขปญหาทเกดจากการใชยาตานจลชพ

และการดอยาของเชอกอโรค

กลยทธ

1. พฒนาระบบและกลไกเพอแกปญหาการดอยาตานจลชพในสตว

2. พฒนาระบบและกลไกเพอแกปญหาเชอดอยาตานจลชพในมนษย






ยทธศาสตรยอยท 7 การสงเสรมจรยธรรมผสงใชยาและยตการสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรม

กลยทธ

1. พฒนากฎเกณฑจรยธรรมวาดวยการสงเสรมการขายตามแนวทางขององคการอนามยโลก

เปนเกณฑกลางของประเทศ และปรบปรงใหทนสถานการณอยางตอเนอง

2. สงเสรมใหทกภาคสวนนาเกณฑจรยธรรมไปประยกตใชและขยายเพมเตม

3. ควบคมกากบการสงเสรมการขายทขาดจรยธรรม เพอใหเกดการใชยาทเหมาะสม ลดความ

สญเสยทางสขภาพและเศรษฐกจของผรบบรการ

4. จดตงองคกรอสระทเกยวของ เพอรบผดชอบจดทากลไกตดตามตรวจสอบ รวบรวมและรายงาน

สถานการณ การสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรมในระดบประเทศ

5. ประสานผลกดนใหมการขบเคลอนใหมจรยธรรมในกลมผสงใชยา







ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 3 ¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÍØμÊÒË¡ÃÃÁ¼ÅÔμÂÒ ªÕÇÇÑμ¶Ø áÅÐÊÁØ¹ä¾Ã

à¾×Í¡ÒÃ¾Ö§¾Òμ¹àÍ§

วตถประสงค เพอพฒนาศกยภาพของอตสาหกรรมยา ชววตถ และสมนไพรภายในประเทศ

ใหสามารถพงพาตนเองไดอยางมนคงและยงยน

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาและแกไขกฎระเบยบใหเกดการลงทนและการพฒนาอตสาหกรรมผลตยา

ภายในประเทศ

กลยทธ

1. แกไขกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการสงเสรมอตสาหกรรมผลตยาในประเทศ

2. การจดการกบมาตรการการคาทไมใชภาษ (Non - Tariff Barrier) ระหวางประเทศคาดวย

ความเสมอภาค

3. จดการปญหาดานสทธบตรและการผกขาดทางการคา

4. สรางกลไกใหภาคอตสาหกรรมยาเขาถงขอมลจาเปนตอการพฒนาตารบยาสามญ

หนวยงานรบผดชอบหลก (1) กระทรวงการคลง






115

ยทธศาสตรยอยท 2 การสงเสรมการวจยพฒนาในอตสาหกรรมยา และนวตกรรมตอยอดทางยา

สอตสาหกรรมเชงพาณชย

กลยทธ

1. สงเสรมและสนบสนนการวจยและพฒนาสตรตารบยาใหม ทสอดคลองกบปญหาสาธารณสข

ของประเทศ

2. สรางการมสวนรวมเชงรกระหวางหนวยงานของรฐเกยวกบสาธารณสข นวตกรรมและทรพยสน

ทางปญญาเพอผลกดนใหมการวจยยาใหม ชววตถใหม และสมนไพรไทย

3. สงเสรมการวจยและพฒนาสตรตารบยาทกาลงจะหมดสทธบตร

4. สนบสนนใหเกดศนยวจยทางคลนกและศนยศกษาชวสมมลภายในประเทศ ทไดมาตรฐานสากล

5. สงเสรมการวจยและพฒนาตอยอดจากระดบหองปฏบตการสระดบอตสาหกรรม







(7) กระทรวงการตางประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 3 การสรางทรพยากรเพอสงเสรมภาคการผลตและการตลาดของอตสาหกรรมยา


กลยทธ

1. สนบสนนใหเกดหนวยงานกลางเพอพฒนาศกยภาพอตสาหกรรมผลตยา

2. สรางความรวมมอระหวาง หนวยงานภาครฐ และอตสาหกรรมยาในประเทศ ในการผลตวตถดบ

ทางยา และตวยาสาคญ

3. สรางความรวมมอและพนธมตรเพอพฒนาความพรอมของโครงสรางพนฐานและอตสาหกรรมยา


4. พฒนาบคลากรใหพรอมตอการพฒนาอตสาหกรรมยา







ยทธศาสตรยอยท 4 การสรางความเชอมนและประกนคณภาพยาทผลตในประเทศแกผสงใชยาและประชาชน

กลยทธ

1. สงเสรมกลไกสรางความเชอมนตอการใชยาทผลตภายในประเทศ

2. สรางระบบและกลไกในการสนบสนนใหเกดมาตรฐาน และคณภาพของอตสาหกรรมยา

3. มหองปฏบตการกลางทมมาตรฐาน ในการตรวจสอบและวเคราะหตารบยาและสมนไพรมากขน

4. จดตงโรงงานกลาง (Contracting Manufacturer Organization) ทไดมาตรฐานเพอรองรบผผลต

รายยอยของยา สมนไพร และชววตถจากโรงงานยอยทยงไมพรอม เพอลดปญหาเรองมาตรฐาน

และคณภาพของยา




ÂØ·¸ÈÒÊμÃ� ŒÒ¹·Õ 4 ¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐºº¡ÒÃ¤Çº¤ØÁÂÒ

à¾×Í»ÃÐ¡Ñ¹¤Ø³ÀÒ¾ »ÃÐÊÔ·¸Ô¼Å áÅÐ¤ÇÒÁ»ÅÍ´ÀÑÂ¢Í§ÂÒ

วตถประสงค เพอประกนคณภาพ ประสทธผล และความปลอดภยของยา โดยพฒนาศกยภาพและ

เสรมสรางความเขมแขงของระบบการควบคมยาของประเทศ

ยทธศาสตรยอยท 1 การพฒนาศกยภาพระบบการควบคมยาใหมประสทธภาพ โปรงใส ตามหลก

ธรรมาภบาล

กลยทธ 1. พฒนาศกยภาพองคกรในการควบคมยาของประเทศใหมประสทธภาพ และเปนท

ยอมรบในระดบสากล

2. พฒนาระบบการขนทะเบยนตารบยาใหมประสทธภาพและโปรงใส โดยใชหลกฐานเชงประจกษ

ประกอบการพจารณาอยางรอบดาน และผนวกระบบโครงสรางราคายาทมสทธบตรไวในระบบ

การขนทะเบยน

3. พฒนากฎหมาย และหลกเกณฑในการกากบดแลดานยาใหมความทนสมย





117

ยทธศาสตรยอยท 2 การพฒนาระบบการเฝาระวงยาหลงออกสตลาด และสรางชองทางการเฝาระวง

และระบบการเตอนภยดานยา

กลยทธ

1. พฒนาระบบการเฝาระวงดแลหลงยาออกสตลาด ในดานการเฝาระวงความปลอดภย คณภาพ

มาตรฐานยา การโฆษณาและการสงเสรมการขายยา การเฝาระวงสถานบรการ อยางมประสทธภาพ

2. พฒนาระบบการเตอนภยดานยาของภาครฐและภาคประชาชน เพอใหประชาชนไดรบทราบขอมล

ขาวสารทเปนกลางอยางทนทวงท

3. พฒนาระบบขอมลขาวสารทมประสทธภาพ ทเขาถงไดงาย สะดวก รวดเรว




ยทธศาสตรยอยท 3 การทบทวนทะเบยนตารบยาทมผลกระทบสงตอผบรโภคและสงคม

กลยทธ

1. คดเลอกและทบทวนทะเบยนตารบยาทมความเสยงสง โดยใหผรบอนญาตแสดงหลกฐานพสจน

และกาหนดเปนแผนงานชดเจนในการทบทวนทะเบยนตารบยาทงระบบ

2. พฒนาระบบการทบทวนทะเบยนตารบยาเพอเปนแนวทางในการพฒนาการขนทะเบยนตารบยา

ทสอดคลองกน และมการสอสารสสาธารณะ




หมายเหต 1. หนวยงานรบผดชอบแตละยทธศาสตร อาจมการเปลยนแปลงตามความเหมาะสม 2. สาหรบภาคประชาชน ใหแตละหนวยงานทรบผดชอบเปนผกาหนดการมสวนรวมในการจดทาแผนปฏบตการและการนา

ไปสการปฏบต

- -


ÀÒ¤¼¹Ç¡ 3:

. . 2551

( )

43 10-20

50

2553

( .) 2 3 2553

200

( . . )


119

1. 1 2. 1 3. 2 4. 7

o 1 1 o 2 2


1. (WHO’s

strategy for promoting rational use of medicines) 2550 120 (120th Session of the Executive Board)

Progress in the rational use of medicines, including better medicines for children

(a comprehensive,

national and sector-wide approach to promote the rational use of medicines)

2.

“ ”

“Patients receive medications appropriate to their clinical needs, in doses that meet their own individual requirements, for an adequate period of time, and at the lowest cost to them and their community” (WHO, 1985)(1)

“


121

”(2)

3. 3.1 (3,4)

2552 US$ 808.3 (3) WHO 10-40 50

40

50

US US$ 4000 - 5000 9000

UK 380 US US$ 5.6

/ 2550 (120th Session of the Executive Board)

3.2

2548 103,517 ( )

42.8 10 20 (5)


50

,

40-60

70-80(6) 20

(7)

(8)

atorvastatin rosiglitazone 13

17.2 (4)

(drug use evaluation, DUE)

Aramwit and Kasettratat (2004) serum albumin 36

14 serum albumin

Pongsupap et al (2006) (excessive use)


123

Pitaknetinan et al (1999)

(9)

(9)

5 54,904 . . 2551

57 . . 2551 98,700 (10)

(over prescr ip t ion) 5

6-11 (over standard) COX-II inh ib i to rs 18.1 (over consumpt ion)

2-12

8 2543-2545 18

4

(9) (self-medication)


2550 1

2543 2 ( 20 ) ( : , 2552)

2,794 2535 40 ( : . )

3 50-91 ( : . . . )

40-60 70-80 .(6)

(ADR report) 1 ( 54 )

( : , 2549)

4 Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus pneumoniae Enterobacteriaceae ( : 2552)

Methicillin Resistant Staphylococcus aureus (MRSA) Drug Resistant Streptococcal pneumoniae (DRSP)


125

cephalosporin quinolone Newsweek 28 2537 Antibiotics, the end of miracle drug ?

(10) 3 ( . . 2549-2551)

2.5

Direct-to-consumer advertisement Disease-awareness campaign

/

/ “ ”

“


6

1

:

1.

1.

1.

2.

1.

1.

2.

3.

3.

1.

2.

1.

2.

3.

1.

2 :

1.

1.1

1.

( 1)


127

2 :

1.2

1.

1.

2.

3.

1.3

1.

1.

2.

2.

“: A

ntibioti

cs Sm

art Us

e (AS

U)”

1.

2.

1.

2.

3.

3.

3.1

3.2

1.

2.

1.

2.

3.


2 :

3.3

4.

4.1

( 1)

4.2

(

7)

4.3

1.

2.

3.

1.

2.

5.

5.1

1.

rapid

test

2.

1.


129

2 :

5.2

5.3

/ 3

1.

2.

6.

6.1

(Fo

rmal

educ

ation)

( 2)

6.2

( 2)

1. AS

U

2.

3.

Go

od Cl

inical

Practic

e

1.

2. /

6.3 (re

mindin

g syst

em)

1.

1.

6.4

(Cha

nge a

gent)

1.

1.


2 :

6.5

(Form

al ed

ucati

on) (

4)

ASU

1.

6.6

(Pub

lic na

tional

camp

aign)

( 4)

1.

2.

“”

1.

2. .

)


131


ลาดบ ชอกลมยา / รายการยา รปแบบยา

1 ALIMENTARY TRACT AND METABOLISM

1.1 Antiinfective and antiseptics for local oral treatment

• chlortetracycline lozenges

1.2 ANTIDIARRHEALS, INTESTINAL ANTIINFECTIVE AGENTS

• neomycin tab

• kanamycin cap, dry syr, syr

• Colistin tab,dry syr

• phthalylsulfathiazole tab

• sulfaguanidine tab

• furazolidone tab

• nifuroxazide cap, tab, susp

• furazolidone+neomycin susp

• furazolidone+neomycin+phthalylsulfathiazole+homatropine cap

• neomycin+kaolin+pectin susp

•diiodohydroxyquinoline+furazolidone+neomycin+phthalylsulfathiazole

tab

•diiodohydroxyquinoline+furazolidone+neomycin+phthalylsulfathiazole+kaolin

tab

•diiodohydroxyquinoline+furazolidone+neomycin+succinylsulfathiazole

tab

• streptomycin+furazolidone+kaolin+pectin+belladonna+ipecacuanha susp

• furazolidone+kaolin+pectin susp

• diiodohydroxyquinoline+catechu+thymol tab

• phthalylsulfathiazole+kaolin+dicyclomine tab

ÀÒ¤¼¹Ç¡ 4:

ÂÒ»®ÔªÕÇ¹Ð·Õ¢Ö¹·ÐàºÕÂ¹ã¹»ÃÐà·Èä·Â

³ ÇÑ¹·Õ 31 ÁÕ¹Ò¤Á 2554


133


• diiodohydroxyquinoline+phthalylsulfathiazole tab

• diiodohydroxyquinoline+furazolidone+phthalylsulfathiazole tab

• diiodohydroxyquinoline+furazolidone+kaolin+pectin+atropine tab

• furazolidone+metronidazole+phthalylsulfathiazole tab

2 CARDIOVASCULAR SYSTEM

2.1 AGENTS FOR TREATMENT OF HEMORRHOIDS AND ANAL FISSURES FOR TOPICAL USE

• hydrocortisone+framycetin+cinchocaine oint

• hydrocortisone+framycetin+cinchocaine+aesculin oint, rectal suppos

3 DERMATOLOGICALS

3.1 ANTIBIOTICS FOR TOPICAL USE

• chlortetracycline oint

• tetracycline oint

• fusidic acid cream, oint

• chloramphenicol oint

• bacitracin oint

• gentamicin cream, oint

• mupirocin cream, oint

• amikacin gel

• bacitracin+neomycin oint

• bacitracin+neomycin+clioquinol pwd

• bacitracin+neomycin+polymyxin B oint, pwd

• bacitracin+polymyxin B pwd

•bacitracin+gentamicin+clioquinol+aminoacetic acid+cystine+threonine

pwd

• chlortetracycline+chloramphenicol+neomycin oint

• neomycin+zinc oxide cream

• oxytetracycline+polymyxin B oint

• silver sulfadiazine cream

• sulfanilamide oint, pwd

• sulfanilamide+nitrofural oint



• sulfanilamide+tannin pwd

• sulfanilamide+zinc oxide+sulfur pwd

• sulfanilamide+zinc sulfate+sulfur+copper sulfate pwd

• sulfadiazine+zinc oxide pwd

• sulfadimidine+tannic acid pwd

• metronidazole lotion, gel

• nitrofural (nitrofurazone) cream, oint

• clioquinol pwd

• framycetin gauzes

3.2 CORTICOSTEROIDS, COMBINATIONS WITH ANTIBIOTICS

• hydrocortisone+chloramphenicol cream

• hydrocortisone+fusidic acid cream

• hydrocortisone+neomycin cream

• prednisolone+chloramphenicol oint

• prednisolone+neomycin cream

• prednisolone+nitrofural(nitrofurazone) cream

• dexamethasone+neomycin cream

• betamethasone+fusidic acid cream, oint

• betamethasone+gentamicin cream

• betamethasone+neomycin cream

• fluocinolone acetonide+gentamicin cream

• fluocinolone acetonide+neomycin cream

• betamethasone+clioquinol cream

• betamethasone+clioquinol+bismuth cream

• betamethasone+clioquinol+chlorocresol cream

• prednisolone+nitrofural(nitrofurazone)+lidocaine oint

• triamcinolone+gramicidin+neomycin+nystatin cream

• betamethasone+gentamicin+clioquinol+tolnaftate cream

• desoximetasone+gramicidin+framycetin cream


135


3.3 ANTI - ACNE PREPARATIONS FOR TOPICAL USE

• clindamycin topical soln, lotion, gel

• erythromycin topical soln, gel, oint

• isotretinoin+erythromycin gel

• benzoyl peroxide+clindamycin gel

4 GENITO URINARY SYSTEM AND SEX HORMONES

4.1 GYNAECOLOGICAL ANTIInfective

• diiodohydroxyquinoline vaginal tab

• metronidazole vaginal tab

• nystatin+chloramphenicol+diiodohydroxyquinoline vaginal tab

• nystatin+diiodohydroxyquinoline vaginal tab

• nystatin+diiodohydroxyquinoline+benzalkonium vaginal tab

• nystatin+nifuratel vaginal tab

• metronidazole+miconazole vaginal tab

• URINARY ANTIInfective

• phenazopyridine+sulfafurazole(sulfisoxazole) cap, tab

• phenazopyridine+sulfamethizole+tetracycline cap

5 ANTIInfective FOR SYSTEMIC USE

5.1 TETRACYCLINES

• doxycycline cap, EC tab, tab

• chlortetracycline soft cap, cap

• lymecycline cap

• oxytetracycline cap, tab, syr, inj

• tetracycline cap,tab

• minocycline cap

• tigecycline for inj

• oxytetracycline+lidocaine inj

5.2 AMPHENICOLS

• chloramphenicol cap, tab, susp, for inj, inj

• thiamphenicol cap



• chloramphenicol+lidocaine inj

5.3 PENICILLINS

• ampicillin cap, tab, dry syr, for inj

• pivampicillin tab

• amoxicillin cap, tab, dry syr, for inj

• piperacillin for inj

• benzylpenicillin (penicillin G) tab, susp for inj, for inj

• phenoxymethylpenicillin (penicillin V) cap, tab, dry syr

• benzathine benzylpenicillin for inj

• procaine benzylpenicillin inj

• dicloxacillin cap,tab,dry syr

• cloxacillin cap, tab, dry syr, for inj

• sulbactam for inj

• amoxicillin+dicloxacillin cap

• ampicillin+cloxacillin cap

5.4 amoxicillin and enzyme inhibitor

• amoxicillin+clavulanic acid tab, SR tab, dry syr, for inj

• sultamicillin tab, dry syr, for inj

• piperacillin+tazobactam for inj

5.5 Cephalosporins

5.5.1 First - generation cephalosporins

• cefalexin cap, effer tab, tab,SR tab, dry syr

• cefazolin for inj

• cefadroxil cap,dry syr

• cefazolin+lidocaine for inj

5.5.2 Second - generation cephalosporins

• cefminox for inj

• cefoxitin for inj

• cefuroxime cap, tab, dry syr, for inj


137


• cefamandole for inj

• cefaclor cap, SR tab, dry syr

• cefprozil dry syr

• cefoxitin+lidocaine for inj

5.5.3 Third - generation cephalosporins

• cefotaxime for inj

• ceftazidime for inj

• ceftriaxone for inj

• cefixime cap, dry syr

• cefoperazone for inj

• cefpodoxime tab, dry syr

• ceftibuten cap, dry syr

• cefdinir cap, dry syr

• cefditoren tab, dry syr

• ceftriaxone+lidocaine for inj

• cefoperazone+sulbactam for inj

5.5.4 Fourth - generation cephalosporins

• cefepime for inj

• cefpirome for inj

5.6 Carbapenems

• meropenem for inj

• ertapenem for inj

• doripenem for inj

• biapenem for inj

• imipenem+cilastatin for inj

5.7 SULFONAMIDES AND TRIMETHOPRIM

5.7.1 Trimethoprim and derivatives

• trimethoprim tab



5.7.2 Short - acting sulfonamides

• sulfadimidine tab

• sulfathiazole tab

5.7.3 Intermediate - acting sulfonamides

• sulfadiazine tab,susp

• sulfadiazine+sulfamerazine+sulfadimidine tab,susp

• sulfadiazine+sulfamerazine+sulfamethazine tab,susp

• sulfadiazine+sulfamerazine+sulfathiazole tab

5.7.4 Long - acting sulfonamides

• sulfamethoxypyridazine tab

5.7.5 Combinations of sulfonamides and trimethoprim, incl. derivatives

• sulfamethoxazole and trimethoprim cap, tab, dry syr, susp,syr, inj

• sulfadiazine and trimethoprim tab

• sulfametrole and trimethoprim tab

5.8 MACROLIDES, LINCOSAMIDES AND STREPTOGRAMINS

• erythromycin cap, EC tab, tab, dry syr

• spiramycin cap, tab, syr

• midecamycin cap, tab, dry syr

• roxithromycin tab

• clarithromycin tab,SR tab,dry syr,for inj

• azithromycin cap, tab, dry syr, pro-longed - release pwd for susp, for inj

• telithromycin tab

• clindamycin cap, tab, inj

• lincomycin cap, syr, inj

5.9 AMINOGLYCOSIDE ANTIBACTERIALS

• streptomycin for inj


139


• gentamicin inj

• kanamycin for inj, inj

• amikacin inj

• netilmicin inj

• gentamicin+zirconium oxide tab

• kanamycin+lidocaine inj

5.10 QUINOLONE ANTIBACTERIALS

• ofloxacin cap, tab, SR tab, inj

• ciprofloxacin cap, tab, SR tab, inj

• pefloxacin tab

• norfloxacin cap, tab

• rufloxacin tab

• levofloxacin tab, inj

• moxifloxacin tab, inj

• nalidixic acid tab

• pipemidic acid cap

5.11 OTHER ANTIBACTERIALS

• vancomycin for inj

• teicoplanin for inj

• Colistin for inj

• fusidic acid tab, susp, for inj

• metronidazole cap, tab, susp, inj

• tinidazole cap, tab, EC tab

• ornidazole tab

• nitrofurantoin tab

• fosfomycin tab, granule, for inj

• spectinomycin for inj

• linezolid tab, dry syr, inj

• daptomycin for inj



• clioquinol tab

5.12 Combinations of antibacterials

• chloramphenicol+streptomycin susp

• procaine benzylpenicillin+benzylpenicillin sodium+streptomycin for inj

6 RESPIRATORY SYSTEM

6.1 THROAT PREPARATIONS:Antibiotics

• tyrothricin lozenge

• neomycin+bacitracin+benzocaine lozenge

• tyrothricin+benzalkonium+benzocaine lozenge

• tyrothricin+benzethonium lozenge

• tyrothricin+benzethonium+benzocaine lozenge

• tyrothricin+benzocaine lozenge

• tyrothricin+dequalinium lozenge

• neomycin+bacitracin+amylocaine lozenge

7 SENSORY ORGANS

7.1 OPHTHALMOLOGICAL ANTIInfective

• chloramphenicol eye drop, eye oint

• chlortetracycline eye ointment

• natamycin eye drop

• gentamicin eye/ear drop, eye oint

• tobramycin eye drop, eye oint

• fusidic acid eye drop

• ofloxacin eye drop

• ciprofloxacin eye drop, eye oint

• lomefloxacin eye drop

• levofloxacin eye drop

• gatifloxacin eye drop

• moxifloxacin eye drop

• neomycin+polymyxin B+gramicidin eye drop


141


• oxytetracycline+polymyxin B eye oint

• polymyxin B+trimethoprim eye drop

• sulfacetamide eye drop

7.2 ANTIINFLAMMATORY AGENTS AND ANTIInfective IN COMBINATION

• loteprednol+tobramycin eye susp

• dexamethasone+chloramphenicol eye drop

• dexamethasone+gentamicin eye/ear drop

• dexamethasone+neomycin+polymyxin B eye drop, eye oint

• dexamethasone+tobramycin eye drop, eye oint

• dexamethasone+moxifloxacin eye drop

• hydrocortisone+neomycin eye ointment

• dexamethasone+chloramphenicol+tetryzoline (tetrahydrozoline) eye drop

• prednisolone+chloramphenicol+naphazoline eye drop

• dexamethasone+gramicidin+framycetin eye/ear drop

• dexamethasone+neomycin eye/ear drop

• prednisolone+gentamicin eye/ear drop

• prednisolone+neomycin eye/ear drop

• betamethasone+neomycin eye/ear drop

7.3 OTOLOGICAL ANTIInfective

• chloramphenicol ear drop

• nitrofural (nitrofurazone) ear drop

• ofloxacin ear drop

• chloramphenicol+benzocaine ear drop

• chloramphenicol+lidocaine ear drop

7.4 CORTICOSTEROIDS AND ANTIInfective IN COMBINATION

• hydrocortisone+ciprofloxacin ear drop

• dexamethasone+neomycin ear drop

• dexamethasone+ciprofloxacin ear susp

• fludrocortisone+furaltadone+neomycin+polymyxin B+lidocaine ear drop

กองบรรณาธการ : ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล

ผศ.ภญ.ดร.นศราพร เกษสมบรณ

ภญ.ดร.อษาวด มาลวงศ

นกวชาการ : ผศ.ภญ.สาล ใจด

ผศ.นพ.กาธร มาลาธรรม

ภญ.สรางค เดชศรเลศ

อรทย ทองมะล

ภญ.ภควด ศรภรมย

ภญ.อญชล จตรกนท

ผศ.ภญ.ดร.ศรตร สทธจตต

ภญ.นฤมล บญสรรค

ภญ.จฑารตน ศรศภรางคกล

ภญ.บหลน อดมศร

อ.ภก.สมศกด อาภาศรทองสกล

ผศ.นพ.พสนธ จงตระกล

ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล

ผศ.ภญ.ดร.นศราพร เกษสมบรณ

ผศ.ภญ.ดร.กรแกว จนทภาษา

ภก.ชาญชย คมปญญา

ภญ.ดร.นธมา สมประดษฐ

ภญ.ดร.อษาวด มาลวงศ

ประสานงาน : เขมกา โตนะโพธกล

กองแผนงาน กพย. : ศศวรรณ จนทรเชอ

เขมกา โตนะโพธกล

จรพร สร

ศวาวธ มงคล

ณฐพล มธลาภรงสรรค

ดวงพร พรรณพนาวลย

ออกแบบปก/รปเลม : สกญญา พรหมทรพย

khunnaipui.multiply.com

¤³Ð·Ò§Ò¹

ºÑ¹·Ö¡.................................

ขอมลทางบรรณานกรม

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553./แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

พมพครงท 1. ตลาคม 2554 —กรงเทพ: แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ทปรกษา : สาล ใจด

กองบรรณาธการ : นยดา เกยรตยงองศล

นศราพร เกษสมบรณ

อษาวด มาลวงศ

ISBN 978-616-551-422-4

ปกและรปเลม : http://khunnaipui.multiply.com

ภาพประกอบ : http://www.stockfreeimages.com

จดพมพและเผยแพร : แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]

Website: www.thaidrugwatch.org


พมพท : อษาการพมพ

ถนนราชปรารภ แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 02-251-5815, 02-252-6446

จานวนพมพ : 3,000 เลม

รายงานสถานการณระบบยาประจาป 2553:

าสถานการณเชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]: www.thaidrugwatch.org


รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2553: สถานการณ

เชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) คณ

ะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รายงาน ประจําป 2553: -...

Documents

Transcript of รายงาน ประจําป 2553: -...