ประวัติศาสตร์วัฒนธรรม:...

ประวตศาสตรวฒนธรรม

ความเปนมาและแนวคด

วศรต พงสนทร

D RA

F T

รายงานวจย

พฒนาการและแนวทางการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม

วศรต พงสนทร

งานวจยนไดรบทนสนบสนนจากโครงการวจยเพอสรางและพฒนาองคความรในสาขาวชา

ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ประจาปงบประมาณ 2557

1

D RA F

Tประวตศาสตรวฒนธรรม:

ความเปนมาและแนวคด

สารบญ

บทนา ............................................................................................................................................... 4

ประวตศาสตรวฒนธรรมชวงเรมแรก ............................................................................................. 6

มนษยนยมเรอเนสซองสกบประวตศาสตรภาษา วรรณกรรมและศลปะ .............................. 6

ประวตศาสตรวฒนธรรมตนยคแสงสวาง ......................................................................... 11

วอลแตรกบประวตศาสตรวฒนธรรมยคแสงสวาง............................................................. 16

Kulturgeschichte : ประวตศาสตรวฒนธรรมในเยอรมน .................................................. 19

ประวตศาสตรวฒนธรรมในศตวรรษท 19 .................................................................................... 27

วกฤตกบวฒนธรรม: ประวตศาสตรวฒนธรรมของยาคอป เบรคฮารดท............................ 29

ประวตศาสตรวฒนธรรมปลายศตวรรษท 19: Methodenstreit ......................................... 35

โยฮน ฮยซงกากบประวตศาสตรวฒนธรรมใหม ............................................................... 40

ประวตศาสตรวฒนธรรมกบประวตศาสตรสงคม ........................................................................ 45

ทฤษฏและประวตศาสตรวฒนธรรมชวงครงแรกของศตวรรษท 20 ................................... 46

อานาลสกบวฒนธรรม : มารค โบลค, ลเซยง เฟบวร และ เฟอรนานด โบรเดล ................ 50

Histoire des Mentalité และการกลบมาของประวตศาสตรวฒนธรรมในฝรงเศส ............... 57

นกประวตศาสตรมารกซสมกบวฒนธรรม : เอดเวรด ทอมปสน ....................................... 63

ประวตศาสตรวฒนธรรมปลายศตวรรษท 20: “the Cultural Turn”............................................ 69

ประวตศาสตรวฒนธรรมในฝรงเศส ................................................................................. 70

ประวตศาสตรวฒนธรรมกบความหมาย: the New Cultural History ................................ 74

จลประวตศาสตร (Microstoria) ในอตาล ......................................................................... 81

ประวตศาสตรชวตประจาวน (Alltagsgeschichte) ........................................................... 87

สรป: แนวคดสาคญในประวตศาสตรวฒนธรรม ......................................................................... 90

แนวคดเรองยค .............................................................................................................. 91

ความเขาใจความคดและความรสกในอดต (empathy) ..................................................... 93

แนวคดเรองวฒนธรรม ................................................................................................... 94

2

D RA F T

นยามของวฒนธรรม ....................................................................................................... 96

บรรณานกรม ............................................................................................................................... 101

3

D R A F T

บทนา

แมกระแสการหนมาสนใจมตทางวฒนธรรมหรอ “cultural turn” ในโลกวชาการดาน

ประวตศาสตรจะเปนปรากฏการณในชวงปลายศตวรรษท 20 เปนกระแสทนกวชาการดานประวตศาสตร

หนไปหาประเดนศกษา คาถามและวธการทตางจากประวตศาสตรสงคมกระแสหลก แตคาวา “ประวต

ศาตรวฒนธรรม” ซงเปนทงคาจากดความขอเขยน ความเชยวชาญทางวชาการหรอแนวทางการคนควา

ยงคงขาดซงลกษณะรวมทชดเจน ไมวาจะเปนสงทศกษาหรอวธการ กลาวคอยงคงคลมเครอ

เชนเดยวกบนยามของคาวา “วฒนธรรม” ความคดทวาวรรณกรรม ศลปะ ภาษาและปรชญาควรม

ประวตศาสตรนพนธเปนของตวเองนนมมาตงแตยคเรอเนสซองส แตความสนใจมตทางประวตศาสตร

ของผลผลตทางวฒนธรรมกยงถอเปน “สวนเสรม” ของความรในดานนนๆ สวนวล “ประวตศาสตร

วฒนธรรม” หรอ Kulturgeschichte ในภาษาเยอรมนปรากฏขนราวปลายศตวรรษท 18 ซงสวนหนงของ

ความสนใจตอวฒนธรรมของกระแสโรแมนตกในเยอรมน0

1 นกประวตศาสตรอยาง ยาคอป เบรคฮารดท

(Jacob Burckhardt), คารล แลมเปรคช(Karl Gotthard Lamprecht) และโยฮน ฮยซงกา(Johan

Huizinga) ทพยายามยนยนความสาคญของประวตศาสตรวฒนธรรมโดยใชการตความเชงปรชญา

จตวทยาและสงคมวทยาเปนตน จนถงประวตศาสตรสานกอานาลสทมอทธพลอยางสงในการทาทาย

ประวตศาสตรการเมอง และการเกดขนของ “new cultural history” ทรบเอากรอบแนวคดจาก

มานษยวทยา ตลอดมาประวตศาสตรวฒนธรรมวางตนเองวาเปนสาขาทมการรเรมทางกรอบแนวคด

และระเบยบวธศกษาวจ ยอยางตอเนอง อกทงในสาขาวชาการดานตางๆ ของมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตรตลอดศตวรรษท 19 และ 20 มการสราง ปรบและรอนยามของคาวา “วฒนธรรม” หลายครง

อกทงยงมแนวคดหลากหลายทอธบายถงความเปลยนแปลง พฒนาการและพลวตของวฒนธรรมของแต

ละชวงเวลาทางประวตศาสตร

ในปจจบนขอเขยนทถกจดประเภทวา “ประวตศาสตรวฒนธรรม” (cultural history) นนมจานวน

มากทถกเขยนขนโดยนกวชาการทโดยความเชยวชาญไมใชนกประวตศาสตร เชนมนกวชาการดาน

วรรณคดวจารณและวฒนธรรมศกษาจานวนไมนอยทมขอเขยนทถกจดอยในหมวดดงกลาว ซงม

คณปการตอการศกษาเชงประวตศาสตรอยางสง เชน เอดวารด ซาอด(Edward Said) และสตเฟน กร

นบลทท(Stephen Greenblatt) ประวตศาสตรวฒนธรรมจงไมไดอยในสถานะเปนสาขายอยภายใต

1 เชน Johann Christophe Adelung ตพมพขอเขยน Versuch einer Geschichte der Kultur des menschlichen Geschlechts (1782)

และ Johann Gottfried Eichhorn ตพมพ Allgemeine Geschichte der Cultur und Literatur des neuern Europa (1796–1799)

4

D R A F T

สาขาวชาประวตศาสตรไดอยางสะดวกใจนก เนองจากลกษณะของการตความในหลายประเดนท

คอนขางขดกบจารตทางวธการของประวตศาสตร ประวตศาสตรวฒนธรรมอยทชายขอบของความเปน

สถาบน ตลอดมาไมเคยมสถานะภาพเปน “สานก” ทย งยนนก ในชวงศตวรรษท 19 ซงวชาการ

ประวตศาสตรเชงวทยาศาสตรถกสถาปนาขนในเยอรมนตามทเลโอโปลด ฟอน รงเก (Leopold von

Ranke) รเรมเอาไว ซงใหความสาคญกบหลกฐานราชการถกมองวาเปนประวตศาสตรแท กลมของ

ประวตศาสตรวฒธรรมถกโจมตอยางหนกจนเกอบหมดททางในมหาวทยาลย ประวตศาสตรวฒนธรรม

ไมเคยไดรบการสถาปนาขนเปนสาขาวชาหรอเปนสานกตางจากสาขายอยดงเชน ประวตศาสตร

เศรษฐกจ ประวตศาสตรสงคม ประวตศาสตรวทยาศาสตร ประวตศาสตรภมปญญา ฯลฯ อกทงมผ

ศกษาคนควาทอยนอกวงวชาการมาอยางตอเนอง สงนมสวนทาใหการทาความเขาใจลกษณะสาคญและ

พฒนาการของประวตศาสตรวฒนธรรมจงไมใชเพยงดกลมกอนหรอ “สกล” ทางความคด แตเปนการทา

ความเขาใจบรบททางความคดทอยรอบงานชนสาคญๆ ขอเขยนชนนจะชใหเหนวาประวตศาสตร

วฒนธรรมพฒนาขนมา ไมไดอยบนรากฐานของความเปนสาขาวชาหรอสถาบน หากแตมอยทามกลาง

ความขดแยงทงทางกรอบวธและทางอดมการณ

ลกษณะความเปนปจเจกทสงและการไรซงททางเชงสถาบนน เ ปนสวนสาคญทาให

ประวตศาสตรวฒนธรรมมความหลากหลายทางวธการและสงทศกษาสง อาจเรยกวาสงถงระดบทไมม

ประโยชนทจะจดรวมกนภายใตหมวดหมของแนวทางงานเขยนหรอการคนควาเดยวกน คาวา

“ประวตศาสตรวฒนธรรม” เปนคาทมข นภายหลง อกทงมงานหลายชนทยากจะจดอยภายใตหมวดหมน

ทงจากเจตนาของนกประวตศาสตรเองทจงใจหลกเลยงคาวาวฒนธรรมในงาน หรอรสกวา

“ประวตศาสตรสงคม” สานกของตนครอบคลมสงทตนศกษาและวธการศกษาไดดอยแลว อกทงยงนก

ประวตศาสตรสงคมทสนใจมตทางวฒนธรรมและมคณปการอยางสงตอแนวทางในการอธบายวฒนธรรม

เนองจากประวตศาสตรวฒนธรรมไมมททางในสถาบนหรอกรอบจากดความเปนสาขาวชา ทาใหม

แนวโนมทจะหยบยมเอาทฤษฎและกรอบการวเคราะหวฒนธรรมมาจากมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

สาขาอนๆ วตถประสงคสาคญของขอเขยนชนนคอการอภปรายถงการทนกประวตศาสตรนยาม

วฒนธรรมหรอผลผลตทางวฒนธรรม รวมถงแนวคดวาดวยวฒนธรรม กรอบในการอธบายกลไกทนามา

ซงความเปลยนแปลงทางวฒนธรรม กรอบการตความวฒนธรรม การทางานของวฒนธรรม ซงมความ

หลากหลายสง

5

D R A F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมชวงเรมแรก

การทจะชลงไปวาประวตศาสตรวฒนธรรมมจดเรมตนทใดชวงเวลาใด และจะชวาใครเปนบดา

ของประวตศาสตรว ฒนธรรมคงเปนไปไดยาก เนองจากประวตศาสตรว ฒนธรรมไมเคยไดรบการ

สถาปนาเปนประเภทของขอเขยนเชน historia อกทงคาวา “culture” หรอคาทมความหมายครอบคลม

เทยบเทากเกดขนคอนขางชา แมวาขอเขยนเรองวรรณกรรม คตชนและขนบธรรมเนยมประเพณจะมมา

ตงแตยคคลาสสก แตความสนใจจะอยทขอมลเชงประจกษทอางถงการสงเกตและการสอบถาม โดย

ไมไดใหความสาคญกบมตของพฒนาการทางประวตศาสตร แม “บดาแหงประวตศาสตร” อยางเฮโร

โดตสจะไดชอวามสายตาและความเขาใจดานขนบธรรมเนยมประเพณเฉยบคมเปรยบเทยบกบขอเขยน

รวมสมย แตสวนทกลาวถงขนบธรรมเนยมและคตชนแยกออกจากสวนทเปน historia หรอ

ประวตศาสตรใกลอยางชดเจน โดยเปนเพยงการปพนถงชนชาตทเขามามสวนในสงคราม หรอหากมอง

อยางวจารณกอาจกลาววาเปนสวนเพอสรางความบนเทง กอนนาเขาสชวงสงครามอนเครงเครยด1

2 แม

ขอเขยนและความสนใจตอวฒนธรรมจะมมาอยางตอเนองควบคกบขอเขยนประวตศาสตร แตการ

แยกตวของเนอหาดานวฒนธรรมกบเหตการณทางประวตศาสตรดาเนนมาอยางตอเนอง แมวาจะเปน

ขอเขยนของนกเขยนคนเดยวกนหรองานชนเดยวกนกตาม ขอเขยนทเขาขายประวตศาสตรวฒนธรรม

เกดขนคอนขางชา แตความสนใจตอผลงานและผลผลตทางวฒนธรรมในยคเรอเนสซองส เรมผนวกเขา

กบการลาดบความเปนไปหรอพฒนาการ

มนษยนยมเรอเนสซองสกบประวตศาสตรภาษา วรรณกรรมและศลปะ

การรอฟนวรรณกรรมและความรจากยคคลาสสกเปนปจจยสาคญสความสนใจทางประวตศาสตร

วฒนธรรมของยคนน เนองจากมองวาคณคาอยทวรรณกรรมกรกและโรมน และมองวาสมยของตนเปน

สมยแหงการฟนฟความรเหลานน การแบงยคเพอใหคณคาในทางวฒนธรรมจงเกดขนพรอมกบแนวคด

วายคทค นกลางระหวางความรงเรองแหงยคคลาสสกและสมยของตนวาเปน “ยคมด” (Dark Ages)

ตามทเปตราก (Petrarch) เรยก แนวคดการแบงยคทางวฒนธรรมดงกลาวสงผลใหเกดทศนะวา

วรรณกรรมกรกและโรมนมาจากอดตทมวฒนธรรมแตกตางจากสมยกลางและยคสมยของตน นกมนษย

2 วศรต พงสนทร, ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท 20 (กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), 30.

6

D R A F T

นยมเรอเนสซองสจงมองวาภาษา วรรณกรรมและปรชญามประวตศาสตรของตนเอง ประวตศาสตร

วรรณกรรมและภาษาจงเปนองคความรสาคญของนกมนษยนยมสมยนน

นกมนษยนยมในอตาลศตวรรษท 15 และ 16 ใหความสาคญกบรปแบบภาษาละตนเปนภาษา

ทางการประพนธ โดยหนไปศกษาการใชภาษาดงเดมทงในแงการเขยนและการพด โดยคนกลบไปดวา

ในยคโบราณเขยนและพดกนอยางไร จากการวจารณตดสนคณคาของภาษาและวรรณกรรม ภาษา

ละตนมความเปลยนแปลงไปตามยคสมย นกมนษยนยมเรอเนสซองสทาความเขาใจเชงลกวาภาษา

ละตนในโรมนโบราณสมยตางๆ มลกษณะเชนใด โดยการศกษาทางประวตศาสตรในดาน

ขนบธรรมเนยม ประเพณและคานยมของแตละยคสมยเปนขอมลสาคญในการวจารณและประเมนคณคา

ของวรรณกรรมและรปแบบภาษาประวตศาสตรเปนอยางไร ตอมาความสนใจในพฒนาการของภาษา

ในทางประวตศาสตรนน ขยายไปสภาษาอตาล ฝรงเศส องกฤษ สเปน โปรตเกสและเยอรมน ตามความ

สนใจของนกมนษยนยมแตละทองถน ซงไดพฒนาตอมาเปนประวตศาสตรวรรณกรรมของแตละชนชาต

และประวตศาสตรของรปแบบวรรณกรรม (literary genre) ทแพรหลายตอมาในศตวรรษท 17 และ 183

อกทศทางของประวตศาสตรวฒนธรรมมาจากความสนใจดานศลปะและดนตร แมวานกมนษย

นยมในยคแรกสวนใหญไมไดใหความสาคญกบงานศลปะ ทงจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรม

มากนก และศลปนสวนใหญกขาดทกษะในการคนควาเชงประวตศาสตร Le Vite de' più eccellenti

pittori, scultori, e architettori (Lives of the Painters, sculptors and Architects) ของจอรโจ วาซาร

(Giorgio Vasari) ซงตพมพเผยแพรในป 1550 ถอเปนขอยกเวน วาซารกลาววาเปาหมายสาคญคอ

เพอใหศลปนรนหลงไดเรยนรจากตวอยางของศลปนทยงใหญรนกอนๆ อกทงทาความเขาใจทศทาง

ของศลปะในภาพรวม วาซารกลาวถงสาเหตสาคญของความกาวหนาทางศลปะวาเปนผลมาจากการ

แขงขนทางเศรษฐกจของศลปนเพอใหไดรบการอปถมภและตลาดศลปะ3

4 เนองจากผเขยนขอเขยนชนน

อทศใหโกซโมท 1 เด เมดช (Cosimo I de' Medici) แกรนดดยกแหงทสคาน และตพมพโดยชางพมพใน

3 ตวอยางงานเขยนทเขาขายประวตศาสตรภาษาและวรรณกรรมในลกษณะนไดแก Adriano Castellesi, De Sermone Latino (1516);

Petro Bembo, Prose della volgar lingua (1525); Etienne Pasquier, Recherches de la France (1566); Claude Fauchet, Origines de

la langue et poesies Francoises (1581); George Puttenham, The Arts of English Poesies (1589); Bernardo Aldrete, Del origen y

principio de la lengua castellana (1606); Duarte Nunes de Leao, Origem galingua portuguesa (1606); Daniel Morhof, Unterricht

von der Teuschen Sprache und Poesie (1682) ด Peter Burke, Varieties of Cultural History (Ithaca, N.Y.: Cornell University

Press, 1997), 4-5. 4 Richard A. Goldthwaite, The Economy of Renaissance Florence (Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 2009), 390-

91.

7

D R A F T

สงกด อกเปาหมายหนงทพอคาดเดาไดคอเพอยนยนและโฆษณาถงความยงใหญทางวฒนธรรมของ

นครรฐฟลอเรนซ ซงเปนนโยบายทางวฒนธรรมของตระกลเมดชมาอยางตอเนอง ขอเขยนชนนไดเปด

ประตสความสนใจการสรางงานศลปะในทางประวตศาสตรผานชวประวตของศลปน มขอเขยนลกษณะ

เดยวกนของทอนๆตามมาทงในและนอกคาบสมทรอตาล 4

5 จนมงานอยาง History of Ancient Art

(1764) ของโยฮนน โยอาคม วงเคลมนน (Johann Joachim Winckelmann) ททาใหประวตศาสตรศลปะ

พฒนาเปนการศกษาเฉพาะทาง

นอกจากการศกษาภาษาและวรรณกรรมซงเปนผลผลตทางวฒนธรรมแลว ประวตศาสตร

ความคดและภมปญญายงไดสงอทธพลตอประวตศาสตรวฒนธรรมทงในแงขอมลหลกฐาน การวางเคา

โครงและการวเคราะห สงสาคญทประวตศาสตรความคดมคลายกนคอ การลดทอนความสนใจในความ

เปนไปของเหตการณเชนสงครามและการเมองตามแบบ istoria นอกจากนยงเปนการใหความสนใจตอ

ผลงานหรอขอเขยน ซงนาไปสความสนใจประวตศาสตรของบคคล คณะบคคลหรอองคกรทเปนเจาของ

หรอเกยวเนองกบงานเขยนชนนนๆ โดยอาจกลาวไดวาทงการฟนฟศลปวฒนธรรมในคาบสมทรอตาล

การปฏรปศาสนาและการปฏวตวทยาศาสตรเปนปจจยสาคญทนาไปสความสนใจในมตทาง

ประวตศาสตรของความคด แตเหตการณทสรางความขดแยงทางความคดอยางรนแรงและรวดเรว อน

นาไปสการปะทขนของการเขยนประวตศาสตรความคดคงไมพนการปฏรปศาสนา

การโตเถยงทางความคดทเกยวกบหลกคาสอนครสตศาสนาเขมขนขนบนความขดแยงทาง

ความเชอ ผลลพธสาคญอนหนงคอการคนควาทางประวตศาสตรเพออธบายการเปลยนแปลงในหลกขอ

เชอทางศาสนา ประวตศาสตรครสตศาสนาเปนสวนสาคญตอการเขยนประวตศาสตรทวางสถานะ

แตกตางจากประวตศาสตรนพนธแบบกรกซงใหความสาคญกบการเมองและสงครามในแงมมความ

เปนไปของเหตการณ เปนททราบดวาประวตศาสตรครสตศาสนาวางเคาโครงและขอมลอยบนไบเบล

อกทงยงใหความสาคญกบเหตการณทางโลกเชนการเมองและสงครามนอย ประวตศาสตรครสตศาสนา

จงถกมองรวมๆวาเปนประวตศาสตรเกยวกบใครเขยนหรอสงสอนสงใด มการอภปราย วจารณและ

ประเมนคณคา ความสนใจตอสงทเปนความคดและทศนคตนเองเปนสวนสาคญทเปดสการอภปราย

เมอเกดการปฏรปศาสนา ฝายโปรเตสแตนทพยายามชใหเหนถงความเปลยนแปลงของหลกศาสน

ศาสตร โดยเฉพาะในแงของการวจารณถงความผดเพยนไปตามความเปลยนแปลงของศาสนจกรใน

สถานะขององคกร ทางฝายคาทอลกเองกคนควาทางประวตศาสตรเพอประณามความเชอนอกรตของ

5 Burke, Varieties of Cultural History, 6.

8

D R A F T

ฝายตรงขาม โดยเขยนประวตศาสตรความคดนอกรต ในภาพรวมขอเขยนเชงประวตศาสตรของทงสอง

ฝายมลกษณะของการโตเถยงโจมตฝายตรงขาม แตคณปการทสาคญของประวตศาสตรลกษณะน คอ

การใหความสาคญกบการอภปราย วจารณและประเมนคาผลผลตทางวฒนธรรม ซงสวนหนงไดรบ

อานสงสมาจากวธการของนกมนษยนยมเรอเนสซองส เพยงแตนามาใชในการประณามหลกความเชอ

ของฝายตรงขาม อกทงยงพฒนาขอเขยนทางประวตศาสตรทไมไดใหความสนใจกบความเปนไปของ

เหตการณเชนสงครามและการเมองตามแบบ istoria ทมททางอยแลวในสงคมชนชนปกครอง อยางไรก

ดประวตศาสตรหลกขอเชอทางศาสนาไมไดมพฒนาการไปเกนกวาศตวรรษท 16 นก ตางจาก

ประวตศาสตรวฒนธรรมและภาษา

แมการปฏวตวทยาศาสตรไมไดสงผลตอการโตเถยงทางความคดไดรนแรงเทาความขดแยงทาง

ศาสนา ขอคนพบทางวทยาศาสตรและวธการเขาถงความจรงแบบวทยาศาสตรคอยๆแทรกซมเขาส

ปราชญยคตนสมยใหมอยางชาๆ แมวาจะยงไมปรากฏประวตศาสตรวทยาศาสตรทแยกออกมาจาก

ความรแขนงอนๆ อกทงชดความรทปจจบนเรยกวา “วทยาศาสตร” มไดแยกออกจากศาสตรหรอความร

แขนงอนๆ เพยงเปนสวนทเรยกวา “mechanical philosophy” แตไดสงผลในทางออมสการจดระเบยบ

ของความรและศาสตรแขนงตางๆ ทง natural philosophy (philosophia naturalis) และ ปรชญา

(philosophy) ศตวรรษท 17 ปรากฏหนงสอประวตศาสตรปรชญาหลายเลม ซงไดอภปรายขอแตกตาง

ทางความคดของปราชญทานตางๆหรอสานกคดตางๆ โดยใชขอมลทางประวตศาสตรเชนชวประวตและ

บรบททางความคดของสานกตางๆ5

6

นอกจากประวตปรชญา ในชวงศตวรรษท 15 และ 16 ยงมการคนควาประวตศาสตรและ

พฒนาการของศาสตรแขนงตางๆ เชน วาทศลป (rhetoric), นตศาสตร การเขยนประวตศาสตรและ

การแพทย โดยวางอยบนกรอบคดวาดวยลกษณะเฉพาะของแตละยคสมย ในหลายๆมตดวยกนเชน

พฒนาการของระบบการศกษาในกรณวาทศลป พฒนาการของสถาบนตลาการในกรณประวตของ

นตศาสตร โดยลกษณะสาคญอนหนงคอความสนใจโครงสรางสถาบน ธรรมเนยมปฏบตและการ

อภปรายตวบท ไมวาจะเปนตวบทกฎหมาย ขอเขยนประวตศาสตรและตาราวาทศลป มากกวาจะสนใจท

สงครามและการรบพง เนองดวยเปนการคนควาทางประวตศาสตรทใหความสาคญกบตวสถาบน

มากกวาตวบคคล เพอแสดงใหเหนถงพฒนาการอนตอเนองของศาสตรแขนงนนๆ ขณะทการเขยน

ประวตศาสตรทใหความสาคญกบชวประวตสง มองไมเหนพฒนาการของสถาบนทตอเนองนก การเหน

6 Burke, Varieties of Cultural History, 10-11.

9

D R A F T

ความสาคญของสถาบนทางความรหรอเหนวาเปนความรทมความตอเนองและตอยอดกนและกน

มากกวาจะยกยองอจฉรยบคคล

ขอเขยนประวตศาสตรของศาสตรและความรมจานวนมากขนในศตวรรษท 18 เนองจากความ

สนใจทมมากขนและการขยายตวของการอานและการพมพ มขอเขยนประวตศาสตรการแพทย ดารา

ศาสตร คณตศาสตร เรขาคณต เคมและการพมพ แนวโนมสาคญทเหนไดชดในการเขยนประวตศาสตร

ของศาสตรแขนงตางๆ ซงตางจากประวตศาสตรปรชญาคอขอมลประเภทชวประวตลดความสาคญลง

โดยเฉพาะเมอเขาสศตวรรษท 18 นกประวตศาสตรหลายทานวพากษวจารณขอเขยนเชงประวตศาสตร

ชนกอนๆทใหความสาคญกบชวประวตเปนหลก 6

7 ตอมาทศทางดงกลาวเปนลกษณะสาคญของ

ประวตศาสตรยคแสงสวางทนอกจากจะลดทอนความสาคญของการสงครามแลว ยงลดความสาคญของ

อจฉรยภาพของปจเจก โดยกลายมาสนใจท “ประวตศาสตรสากล” (general history) ทาใหมสวนหนง

เรมมองวาความคดและศาสตรแขนงตางๆ นนมลกษณะเฉพาะสอดคลองกบยคสมยนนๆ หรออกนย

หนงเชอมโยงกบสงคม ทศนคตและวฒนธรรมของยคสมยนนๆ

รากศพทของคาวา “culture” คอคาละตน cultus หรอ cultura มความหมายถงการอบรมบม

เพาะวรรณกรรม ปรชญา วาทศลป กฎหมาย ศลปศาสตรและวทยาศาสตร ซงเชอวานามาซงคณธรรมท

จาเปนในสงคม คานไมไดถกนาใชเปนคาหลกในขอเขยนประวตศาสตรวฒนธรรมในยคตนสมยใหม

นกเขยนยคนนยงนยมใชคาวา “literature” ซงหมายถงขอเขยนสาคญทเปนมรดกสบทอดมา7

8 และเปน

สงทนามาซงการอบรมบมเพาะและความรตอปจเจกและสงคม จงเหนไดวาความสนใจตอเนอหาประเภท

ชวประวตเปนกญแจสการอบรมบมเพาะของปจเจกผานตวตนของผแตง ตอมาในศตวรรษท 17 คาวา

“culture” ถกนามาใชในขอเขยนเชงปรชญาอยางแพรหลาย ในแงของการอบรมบมเพาะในลกษณะท

เปนนามธรรมมากขน เชนทางปญญา ทางจตใจและทางเหตผล อกทงยงมความเปลยนแปลงจากการใช

เพอกลาวถงปจเจกในแงของการปลกฝงความรดานภาษา วรรณกรรม ปรชญา วาทศลป ศลปศาสตร

และวทยาการ มาสการใชเพอกลาวถงระดบพฒนาการของสงคมในภาพรวม และเปนเครองบงชระดบ

อารยธรรมของสงคมใดสงคมหนง 8

9 ซงสอดคลองกบคาอกชดหนงซงนยมใชมากขนในยคแสงสวางและ

ยคโรแมนตก กลาวคอคาทมนยวาเปนของสงคมโดยรวมมากกวาเปนของปจเจก ทงยงมลกษณะ


8 Donald R. Kelley, "The Old Cultural History," in Historiography : Critical Concepts in Historical Studies, ed. R. M.

Burns(London: Routledge, 2006), 90. 9 Kelley, "The Old Cultural History," 89.

10

D R A F T

นามธรรมมากขนนนคอคาทมความหมายวา “จตวญญาณ” (spirit, mens, esprit, Geist) ซงสอดคลอง

กบความสนใจความเปนสงคมและความเปนสากลของวฒนธรรม

ประวตศาสตรวฒนธรรมตนยคแสงสวาง

การคนควาประวตศาสตรของภาษา วรรณกรรม ศลปะและศาสตรแขนงตางๆ ถอไดวาเปน

มรดกสาคญจากนกมนษยนยมเรอเนสซองส และความสนใจในวทยาศาสตร มสวนทาใหเกดความ

จาเปนในการจดระบบความรทเพมพนขนมากในชวงเวลาอนสน การศกษาทางประวตศาสตรผาน

ชวประวตและประวตศาสตรสถาบนตางๆทเกยวของ เปนความรสาคญในการจดระบบความรนนๆ ใน

ศตวรรษท 18 เรมเหนถงขอถกเถยงสาคญซงดาเนนมาในการอธบายประวตศาสตรภมปญญาตงแต

ศตวรรษท 17 กลาวคอประเดนเรองการเปนตวกระทาทางความคด ตงแตยคคลาสสกเปนตนมา

ขอเขยนประเภทชวประวตมททางของตนเปนหนงในประเภทของวรรณกรรมสาคญ แตการอธบายทมา

ทางความคดดวยชวประวตของปจเจกในฐานะผคดคน ผเขยน ผคนพบและรเรม ยงคงเปนหนงในวธ

อธบายหลกถงทมาและพฒนาการของความคดและความร ในชวงศตวรรษท 16 ถง 18 หนงใน

ทางเลอกนอกจากการเขยนประวตศาสตรวฒนธรรมดวยชวประวต ไดแกการเนนทสถาบนหรอกลม

บคคลวามสวนสาคญในการสรางและพฒนาความรความคด สถาบนครอบคลมตงแตองคกรตลาการใน

กรณของประวตศาสตรนตศาสตร บทบาทของสานกทางความคด องคกรตางๆทงในและนอกการ

ยอมรบของศาสนาจกร โรงเรยนและสถาบนการศกษา รวมถงสมาคมตางๆ

ขอเขยนประวตศาสตรศตวรรษท 18 ปรากฏใหเหนถงทศทางใหม กลาวคอการลดบทบาทของ

หนวยเชนปจเจก สถาบนหรอสมาคมวาเปนทมาหรอเชอมโยงกบความรความคดและทศนคตทศกษา

โดยหนมาใหความสาคญกบหนวยทเปนนามธรรมยงขน สอดคลองกบความเปลยนแปลงของ

ความหมายของคาวา “สงคม” (society) ทงในภาษาองกฤษและฝรงเศสทมรากศพทรวมกน ในชวง

กอนสมยใหมคานมความหมายวาเปนการรวมตวของกลมคนทมารวมมอกนในลกษณะของมตรสหาย ม

ผลประโยชนรวมกนและมเอกภาพ ในความหมายของคาวา “สมาคม” ซงหมายถงการรวมตวกนของคน

ในสาขาอาชพเดยวกน มความชานาญเฉพาะหรอมความสนใจรวมกน9

10 เชนในกรณของนกกฎหมาย

แพทย ชางพมพและนกวาทศลป ซงมสานกหรอศาสตรเดยวกน การคนควาทางวฒนธรรมใน

10 Raymond Williams, Keywords : A Vocabulary of Culture and Society, Rev. ed. (New York: Oxford University Press, 1985),

291.

11

D R A F T

ประวตศาสตรจงสอดคลองกบนยามของสงคมในบรบทนน ระหวางศตวรรษท 16 ถง 18 คาวา “สงคม”

เรมมความเปลยนแปลงมาเปนความหมายทใชอยในปจจบนตามคาเยอรมน Gesellschaft โดยใชใน

ความหมายถงการอยรวมกนทวๆไป ซงวางอยบนความแตกตาง ไมไดมปฏสมพนธทางตรงและไมไดม

ความสนใจรวมกน รวมถงมความเปนนามธรรม เมอถงปลายศตวรรษท 18 เรมใชในความหมายในเชง

ของระบบหรอวถการดาเนนชวตโดยทวๆ ไป10

11

การเปลยนแปลงของความหมายและขอบเขตของคาวาสงคมน สอดคลองกบความสนใจศกษา

วฒนธรรมทแตกตางไปในการคนควาทางประวตศาสตร กลาวคอจากทการคนควาเรองวฒนธรรมใน

อดตจะสนใจทปจเจก สานก วชาชพหรอศาสตรในขอบเขตความสนใจของสมาคมหรอกลมคนบางกลม

นกประวตศาสตรเรมอธบายวฒนธรรมในลกษณะทเชอมโยงกบภาพหรอระบบของสงคมโดยรวม นอก

กลมผมความรในสาขานนๆ สงนเองนามาสความคดวามระบบหรอแบบแผนทางความคดหรอความเชอ

ในแตละยคสมย กวางออกไปกวากลมผมความรในสาขาใดสาขาหนง ยคแสงสวางมนยามของความเปน

“สงคม” ทซบซอนมากกวากอน ความสนใจศกษาจงหนมาสนใจทแบบแผนทางความคดของคนทวไป

อกทงยงใหความสนใจตอผลผลตทางวฒนธรรมนอกเหนอไปจากผลงานการประพนธ จงมาสนใจท

รปแบบของขนบธรรมเนยมประเพณ เพอนาไปสความเขาใจวาผคนแตละยคมแบบแผนทางความคด

เปนอยางไร

ผลงานหรอผลผลตทางวฒนธรรมจงถกนามาเชอมโยงกบสภาวะของสงคมโดยรวม แทนทจะ

เชอมโยงกบปจเจกหรอสถาบนในรปใดรปหนงอยางแคบๆ แตถกนามาเชอมโยงกบธรรมเนยมปฏบต

และทศนคตของคนหมใหญในสงคม ปราชญศตวรรษท 17 หลายทานมความเขาใจตอวฒนธรรมใน

ลกษณะทเปนสมยใหม ดงเชนจอหน เซลเดน (John Selden) ในศตวรรษท 17 กลาววาสงทควรคแก

การนามาศกษาคอธรรมเนยมประเพณทคนหมมากปฏบต ไมใชขอเขยนของบคคลใดบคคลหนง ขณะท

จอหน ลอค (John Locke) กลาวถงความแตกตางของแบบแผนทางความคด (modes of thought) ของ

สงคมทแตกตางกนในโลก 1 1

12 จากนกคด 2 ทานทยกมาเหนไดถงแนวคดวาดวยความแตกตางทาง

วฒนธรรมเปดกวางมากขน แนวคดแรกคอแนวคดทมองเหนถงความสาคญของวฒนธรรมหรอแบบ

แผนทางความคดทมาจากสวนลางของสงคม แทนทจะจากดอยเพยงวรรณกรรม โดยอาจกลาวไดวาเปน

ความสนใจตอพลวตของวฒนธรรมเบองลางหรอมวลชน สวนแนวคดทสองคอแนวคดในทศทางสมพทธ

11 Williams, Keywords : A Vocabulary of Culture and Society, 294.


12

D R A F T

นยมทางวฒนธรรม (cultural relativism) ทแมวาจะยงอยในระดบออน แตไดนาไปสทศนะทสนใจศกษา

และอธบายวฒนธรรมซงแตกตางกนไมวาจากสงคมอนหรอจากอดต ซงตอมาในศตวรรษท 18 ประเดน

นเปนทสนใจในหมนกเขยนเชน ฟองเตนเนลล (Bernard Le Bovier de Fontenelle), วโก

(Giambattista Vico) , วอลแตร (Voltaire) และมองเตสกเออ (Montesquieu) ทศนะดงกลาวสงผลใหเกด

ความสนใจในวฒนธรรมทหลากหลายทงในทางภมศาสตรและประวตศาสตร สงผลใหเกดการศกษา

คนควาแบบแผนทางความคดทแตกตางกนตางยคสมยและตางสงคม อกทงยงอภปรายในเชงลกมาก

ยงขน

ขอเขยนเชงประวตศาสตรในชวงศตวรรษท 17 และ 18 ใชคาหลายคาเพออธบายถงสงท

ปจจบนเรยกวา “วฒนธรรม” แมวาขณะนนคานยงไมมคาเฉพาะ ใน De L’Origines des Fables (เขยน

เสรจราวป 1684 ตพมพป 1724) ฟองเตนเนลลวพากษศาสนาและความเชอเรองเทพเจาและเรองเหนอ

ธรรมชาตของยคโบราณ โดยอภปรายถงกาเนดและประวตศาสตรของตานานหรอ “คต” (fable หรอ

myth) ทไมไดวางอยบนรากฐานของเหตและผล ในทศทางเดยวกบปแอร บายล (Pierre Bayle) โดย

ขอเขยนชนนเปนจดเรมสาคญของยคแสงสวางในการวพากษความไมเปนเหตเปนผลของความเชอทาง

ศาสนาและไสยศาสตร โดยผานการศกษาทางประวตศาสตร งานชนนมอทธพลตอวงการทศกษาตานาน

(myth และ mythology) โดยไดอภปรายในลกษณะทวไป แงมมทางจตวทยา หนาททางสงคมและ

ความหมาย เปรยบมโนทศนของมนษยยคดกดาบรรพเหมอนของเดกกลาวคอ ออนแอ เชองายและชอบ

จนตนาการขนมาเอง โดยการทาความเขาใน “คต” ในอดตเปนประตสความเขาใจความคดของคนในยค

นนๆ 1 2

13 ฟองเตนเนลลกลาววางานชนนเปน “ประวตศาสตรของความหลงผดของจตมนษย” (l’histoire

des erreurs de l’esprit humain)13

14

สวนใน Scienza Nuova (1725) ของจามบาตสตา วโก (Giambattista Vico) ซงเปนหนงใน

ขอเขยนชนแรกๆ ในชวงตนยคแสงสวางทใชขอมลมาจากประวตศาสตรโรมนมาตความและสรางกรอบ

ทางปรชญาอยางเปนระบบ วโกชวาพฒนาการม 3 ขนตอน (corso) แบงออกเปน 3 ยคไดแก ยคเทพ

เจา ยควรบรษและยคมนษย ซงแตละยคมรปแบบทางสงคม การปกครองและกฎหมาย มนษยม

บคลกลกษณะนสยและมโนทศนตางกน รวมถงมพฒนาการทางวฒนธรรมทงในแงรปแบบทางภาษาและ

13 Burton Feldman and R. D. Richardson, The Rise of Modern Mythology, 1680-1860 ([S.l.]: Indiana U Pr., 1972), 7-8.

14 Bernard de Fontenelle, Oeuvres De Fontenelle, Précédées D'une Notice Historique Sur Sa Vie Et Ses Ouvrages (Paris: Paris,

1825), 310.

13

D R A F T

รปแบบทางโวหาร 3 ขนแบงเปน ยคแหงกว (poetic หรอ mythical stage) ยคแหงวรบรษ (heroic หรอ

feudal stage) และยคปญญามนษย (human or civil wisdom) วโกใชวล “ตรรกะทางกว” (sapienza

poetica; poetic logic หรอ poetic wisdom) หมายถงบรรทดฐานหรอวถทางความคดทวางอยบน

สานวนภาษา (rhetoric) ทแตกตางกนและใชทาความเขาใจโลกตามความคดของคนแตละยคสมย

แนวคดวาแตละยคสมยมวถหรอกระบวนทรรศนทางความคดแตกตางกนเปนสงสาคญในการทา

ความเขาใจความแตกตางระหวางสงคมซงปราชญยคแสงสวางใช สวนหนงนาไปสการอภปรายแนวคด

วาดวยความกาวหนาหรอเปลยนแปลงทางสงคม ยานส คราฟท (Jens Kraft) ปราชญชาวเดนมารกใช

วล Taenke-Maade (Thinking-mode) ของผคนดกดาบรรพใน De vilde Folk (1760) ซงตอมามองเตสก

เออใชวลคลายๆกนใน De l’esprit des lois (1744) โดยใชวล “วถทางความคดของบรรพชน” (la

maniere de penser de nos peres) กลาวถงบรรทดฐานทางความคดทสอดรบกบประเพณปฏบตทาง

กฎหมายและการตลาการสมยกลาง เชน พสจนความบรสทธดวยไฟ เหลกรอนหรอโยนลงนา โดยมอง

เตสกเออกลาววา “ขนกบสวนของความบงเอญมากกวาเหตผล และไมไดเกยวกบเรองของศลธรรม

ความถกผด” 1 4

15 มองเตสกเออมองวาแตละระบอบการปกครองจะม principle หรอระบบศลธรรมตางกน

ไป ซงเปนทมาและขบเคลอนระบอบการปกครองนนๆ ระบอบการปกครองใดๆไมอาจคงอยไดนานหาก

ขาดระบบศลธรรมทสอดคลองกน สวนสาคญของ principle คอความคดและคานยมทคนในสงคมม

รวมกนโดย “วถทางความคดเปนสวนสาคญ” โดยอภปรายระบบสงคมและการปกครองสมยกลางเพอ

เปรยบเทยบระบอบการปกครองทง 3 ระบอบ ไดแกระบอบเผดจการ ระบอบราชบลลงกและระบอบ

ประชารฐ ในกรอบการวเคราะหมองเตสกเออแยกระบอบการปกครองออกจาก principle ชวาระบอบ

การปกครองคอโครงสรางทเปนอย ซงดาเนนไปไดดวยสงทเรยกวา les passions humaines (human

passions) ทเปนแรงขบดน1 5

16 ซงสวนนเองเปนสวนของวถทางความคดซงรวมเอาไวทงความเปนเหต

เปนผลและความไมเปนเหตเปนผล

15 De l’esprit des lois 28.17 :

The way of thinking of our fathers. …One will be astonished to see that our fathers thus made the honor, fortune,

and life of the citizens depend on things that depend on things that belonged less to the province' of reason than to

that of chance, that they constantly used proofs that did not prove and that were linked neither to innocence nor to

the crime.” Charles de Secondat baron de Montesquieu, The Spirit of the Laws, trans., Anne M. Cohler, Basia

Carolyn Miller, and Harold Samuel Stone (Cambridge: Cambridge University Press, 1989), 551. 16

De l’esprit des lois 3.1 :

14

D R A F T

นอกจากจะสนใจตอความคดของมนษยยคดกดาบรรพ ซงเปนสวนสาคญในการสรางขอ

ถกเถยงของทฤษฎการเมองโดยเฉพาะอยางยงทฤษฎสญญาประชาคม เนองจากตองแยกแยะความ

แตกตางทางสงคมระหวาง 2 ยค คอสภาวะธรรมชาตหรอยคดกดาบรรพและสภาวะระเบยบแหงรฐ ทา

ใหการทาความเขาใจความรสานกคดของคนยคดกดาบรรพมความสาคญสาหรบปราชญชวงตนยคแสง

สวาง แตเมอเขาสกลางศตวรรษท 18 ทศนะวพากษสงคมรวมสมยเรมรนแรงขน ความสนใจทาง

ประวตศาสตรในเชงวพากษหนมาทระบบสงคมสมยกลาง ซงเชอวาเปนทมาของความไมถกตองใน

หลายๆดานของสงคมสมยนน จากทนกคดดานการเมองตนยคแสงสวางมองความเปนประวตศาสตร

คอนขางหยาบคอ เพยงอภปรายขอแตกตางระหวางยคดกดาบรรพกบยครวมสมย นอกจากมองเตสก

เออทสวนสาคญของ De l’esprit des lois ยงมขอเขยนเชงประวตศาสตรอกหลายชนทออกมาในชวง

กลางศตวรรษท 18 มงอธบายระบบศลธรรมและคานยมสมยกลาง แทนทจะสนใจความเปนไปทางการ

เมองหรอศกสงคราม โดยหลกฐานทใชมากทสดคอวรรณกรรมโรแมนซ ฌอง-บาตสต เดอ ลา เครน เดอ

แซงต-พาเลย (Jean-Baptiste de La Curne de Sainte-Palaye) เขยน Mémoires sur l'ancienne

chevalerie (1746-50) นกคดและนกเขยนยคแสงสวางทานอนๆ สนใจระบบอศวน (chivalry) โดย

เฉพาะทเกยวของกบความรสกนกคดและระบบคณคาของคนระบบอศวน โดยเนนอธบายสวนของ

ความคดดงกลาวเงานของแซงต-พาเลย มสวนในการกระตนความสนใจศกษายคกลางในมตทาง

วฒนธรรม มงานหลายชนตามมาเชน Letters on Chivalry and Romance (1762) โดยรชารด เฮรด

(Richard Hurd) และ Observations on the Faerie Queene (1754) โดยทอมส วอรตน (Thomas

Warton) งานทงสองชนมทศนะทคอนขางพยายามทาความเขาใจความรสกของผคนในยคนนๆ ผาน

วรรณกรรม ถกนกเขยนหลายทานในชวงครงหลงศตวรรษท 18 อางงานของแซงต-พาเลย เพออภปราย

ระบบคดสมยกลาง เชน วอลแตร (Voltaire), วลเลยม โรเบรตสน (William Robertson), แฮรเดอร

(Johann Gottfried Herder), และฮอเรซ วลโพล (Horace Walpole) วลเลยม โรเบรตสนนก

ประวตศาสตรชาวสกอตอภปรายไวใน History of Charles V (1769) ถงระบบอศวน (chivalry) วา “แม

จะถกมองวาเปนสถาบนทปาเถอน มาจากการใชอานาจตามอาเภอใจและนาไปสพฤตกรรมเกนขอบเขต

There is this difference between the nature of the government and its principle: its nature is that which makes it what

it is, and its principle, that which makes it act. The one is its particular structure, and the other is the human passions

that set it in motion. (Montesquieu, The Spirit of the Laws, 21.)

15

D R A

F T

แตกเปนระบบทเกดขนเปนธรรมชาตของสภาวะสงคมในเวลานน อกทงมอทธพลอยางสงตอการกลอม

เกลาธรรมเนยมปฏบตตางๆของชนชาตในยโรป”17

จากทยกมาในขอเขยนของมองเตสกเออและโรเบรตสน พอเหนไดวาทศนะตอวฒนธรรมในอดต

ทเปดกวางมากขนกวาขอเขยนชวงปลายศตวรรษท 17 และตนศตวรรษท 18 โดยมองในแงลบนอยลง

และมองวาเชอมโยงสอดคลองกบระบบสงคม กลาวคอมองในทศนะทคอนขางไปในทศทางเดยวกบ

แนวคดหนาทนยม (functionalist) ในสงคมวทยาสมยใหม โรเบรตสนมองวามสวนเปนแรงผลกส

ความกาวหนาทางสงคม แมวาโดยลกษณะจะลาหลง นอกจากนยงมแนวโนมทจะพยายามทาความ

เขาใจความรสก (empathy) ของผคนในยคนนๆ ในสภาวการณของยคสมย โดยไมพยายามเขาไป

ตดสนดวยอคตจากกรอบศลธรรมของยคปจจบน

วอลแตรกบประวตศาสตรวฒนธรรมยคแสงสวาง

นกประวตศาสตรคนสาคญทถอไดวาเปดประตสการเขยนประวตศาสตรวฒนธรรมอยางคอนขาง

เตมรปแบบไดแกวอลแตร โดยเฉพาะอยางยงขอเขยนประวตศาสตรในชวงหลง ซงใหเนอทแกเรอง

การเมองและผนาทางการเมองในฐานะปจเจกลดลง โดยหนมาใหความสาคญตอวถทางความคดและวถ

ปฏบตของคนหมมากในสงคม ใน Nouvellers consideration sur l’histoire (1744) วอลแตรกลาววา

ประวตศาสตรเหตการณสงครามและสนธสญญาตางๆ ไมเพยงพอทจะศกษาผคนจานวนมากใน

ประวตศาสตร สงทวอลแตรสนใจคอประวตศาสตรทครอบคลมมนษยในหลากหลายมต 1 7

18 ใน Siecle de

Louis XIV (1752) วอลแตรไมไดเขยนประวตศาสตรสมยพระเจาหลยสท 14 โดยเนนทการเมองการ

ปกครอง การทหารหรอเนนทตวพระมหากษตรย วอลแตรใชคาวา “siècle” แทนทจะใช “histoire” แสดง

ถงความตงใจดงกลาว 1 8

19 วอลแตรกลาววา “เราไมตองการนาเสนอการกระทาของบคคลเพยงคนเดยว

แตตองการนาเสนอจตวญญาณของมนษยชาตโดยรวม ซงเปนยคสมยทเปนเรองรองทสด”19

20


18 John Henry Brumfitt, Voltaire Historian (London: Oxford University Press, 1958), 46-47; Catherine Volpihac-Auger, "Voltaire

and History," in The Cambridge Companion to Voltaire, ed. Nicholas Cronk(Cambridge: Cambridge University Press, 2009),

141-143. 19

พงสนทร, ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท 20. 20

Voltaire, The Works of Voltaire: A Contemporary Version with Notes, vol. 22 (Akron: Warner, 1906), 5.

16

D R A F T

วอลแตรไมไดใชการเลาเรองตามลาดบเหตการณ แตแบงโครงสรางออกเปน 2 สวน โดยสวน

แรกเลาเรองการเมองและการทหารอยางกระชบ ชวงแรกของสวนทสองเปนสงคม เศรษฐกจ กฎหมาย

ระบบการปกครอง ศาสนาและราชสานก ชวงหลงของสวนทสองเปนเรองของความกาวหนาทาง

วทยาศาสตร ศลปะและวฒนธรรม ในบทนาวอลแตรกลาวถงความรงเรองทางวฒนธรรมในสมยของพระ

เจาหลยสท 14 กลาววายคนเปนยคท 4 ของความรงเรองทางวฒนธรรม แมวาดานศลปศาสตรไมไดกาว

ไปไกลกวายคกอน แตความคดเปนเหตเปนผลของมนษยพฒนาขนมากในศาสตรสาขาตางๆ เปนยคท

“…a general revolution in our arts, our genius, our manners, and even in our government, as

will serve as an immortal mark to the true glory of our country.”21

แมใน Siecle de Louis XIV วอลแตรไมไดใหพนทในเรองวฒนธรรมมากนก แตกเหนไดถง

กรอบความเขาใจทางดานวฒนธรรม ตอมาใน Essai sur les moeurs et l'esprit des nations (1756,

Essay on the Manners and the Spirit of the Nations) ซงเนอหาครอบคลมพนทกวางกวาและ

ระยะเวลายาวกวาไดรเรมความสนใจทางประวตศาสตรรปแบบใหม Essai เปนงานทมความซบซอนมาก

ทสดของวอลแตร เรมเรองโดยเสนอโลกในภาพกวางกลาวถงจนและอนเดย และแคบลงทสมยของชาร

ลมาญทครสตศาสนารงเรอง โดยยอนกลบไปทการลมสลายของกรงโรม นอกจากจะไมเนนทตวกระทา

หลกทางประวตศาสตรอยางพระเจาหลยสท 14 และวอลแตรยงปฏเสธการเนนชนชาต อกทงขยาย

ขอบเขตทางเวลาและภมศาสตร วอลแตรกลาวถงการเขยนประวตศาสตรของตนชนนใน “professeur

en histoire” วาเปาหมายสาคญของประวตศาสตรแบบใหมคอ “พฒนาการของความรสกนกคดของ

มนษย” ถงแมวามนษยในฐานะปจเจกจะโฉดเขลา ประวตศาสตรเตมไปดวยเหตการณความวนวาย

สบสน แตในระยะยาวความเปนสงคมยงคงอย การคาขายดาเนนตอไป ความรและวฒนธรรมก

พฒนาขนได 2 1

22 ประวตศาสตรวฒนธรรมลกษณะดงกลาวเหนถงความเชอมโยงกบโครงสรางสงคมและ

เศรษฐกจ ภายใตสภาวการณของการแยงชงและแขงขนในสงคม หากมองทประวตศาสตรเหตการณอาจ

21 Voltaire, The Works of Voltaire: A Contemporary Version with Notes, 7.

22 Voltaire, The Works of Voltaire: A Contemporary Version with Notes, vol. 37 (Akron: Werner, 1906), 280-281. :

My principal aim was to trace the revolutions of the human understanding in those of governments. [les révolutions

de l’esprit humain dans celles des gouvernements.] I endeavored to discover in what manner so many bad men,

conducted by worse princes, have notwithstanding, in the long run, established societies, in which the arts and

sciences, and even the virtues, have been cultivated. I attempted to find the paths of commerce, that privately repairs

the ruins which savage conquerors leave behind them; and I studied to know, from the price of provisions, the riches

or poverty of a people: above all things, I examined in what manner the arts revived and supported themselves in the

midst of such desolation.

17

D R A F T

เหนแตความวนวายขดแยง มอาณาจกรเกดขนใหมและลมสลาย แตการศกษาดานศลปะและวฒนธรรม

แสดงใหเหนถงความตอเนองและกาวหนาของมวลมนษย

วอลแตรใชคาฝรงเศส “moeurs” (manners) มความหมายมากกวามรรยาทหรอธรรมเนยม ม

รากละตนจาก manuarius ซงแปลวา "belonging to the hand" ซงอปมาเปนวธการจดการกบสงตางๆ

(method of handling) มกใชในทานองเดยวกบคาละตน modus ซงแปลไดทง “วธการ” (method) และ

“วถปฏบต” (mode of conduct) ซงมนยในดานมานษยวทยาซงหมายถง “วถปฏบต” ของแตละสงคม

และยคสมย ซงแตกตางยงเหยงและดไมเปนเหตเปนผล แตภายใตภาพความขดแยงวนวายนเองท

มนษยชาตพฒนาไป สาหรบวอลแตรการศกษาทางประวตศาสตรควรศกษามากกวาเหตการณ

กฎหมาย ความเชอและภาษาดงทปรากฏในขอเขยนชนกอนๆ แตเปน “moeurs” ซงวอลแตรกลาวถง

รปแบบทางสงคมของแตละชวงเวลาทางประวตศาสตร ตงแตการใชชวตอยในระดบครอบครวและระดบ

ใหญขนไป ทงการเดนทาง กนอย หลบนอน แตงตวรวมไปถงวธการทาสงคราม รวมถงประเดนศกษาท

ปจจบนอยในวชาการสาขาชาตพนธวรรณนา รฐศาสตร เศรษฐศาสตรการเมองและประวตศาสตรศลปะ

โดยประเดนทวอลแตรมกใหความสนใจคอการท “moeurs” สงผลใหเกดความเปลยนแปลงในกฎหมาย

และรปแบบการเมองในระดบชนชาต2 2

23 ประวตศาสตรของ “moeurs” ครอบคลมทกดานของวถการ

ดาเนนชวต ครอบคลมทงสวนของจตวญญาณและโลกทางกายภาพ 2 3

24 ในชวงครงหลงของศตวรรษท 20

นกประวตศาสตรรนใหมหนมาสนใจศกษาสงคมและวฒนธรรม โดยเฉพาะนกประวตศาสตรสานกอา

นาลส (Annales school) จาค เลอ กอฟฟ (Jacques Le Goff) นกประวตศาสตรสานกนในรนท 3 เหน

วาวอลแตรเปนหนงในบดาของการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมหรอ histoire nouvelle25

แมวาขอเขยนเชงประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงกลางศตวรรษท 18 จะมแนวคดตอวฒนธรรมท

เปดกวางมากขน กลาวคอครอบคลมทงวฒนธรรมชนสงเชนวรรณกรรม ศลปะและวทยาการความรดาน

ตางๆแลว ยงครอบคลมวถชวตในทกๆแงมมเปน “วถชวตทกดาน” (total ways of living) ทงในมตทาง

จตวญญาณและวตถ งานของวอลแตรเปนตวอยางทดของขอเขยนประวตศาสตรวฒนธรรมในยคแสง

23 Paul Sakmann, "The Problems of Historical Method and of Philosophy of History in Voltaire [1906]," History and Theory 11,

no. Enlightenment Historiography: Three German Studies (1971): 41-42. 24

J. G. A. Pocock, Barbarism and Religion (Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 1999), 72-73. 25

Jacques Le Goff, “L’Histoire nouvelle” ใน Jacques Le Goff, Roger Chartier, and Jacques Revel, La Nouvelle Histoire (Paris:

C.E.P.L., 1978). 222. อางใน Pierre Force, "Voltaire and the Necessity of Modern History," Modern Intellectual History 6, no. 03

(2009). 460.

18

D R A F T

สวาง ทมการแยกแยะระหวางวถปฏบตทละเมยดละไมผานการขดเกลา (polishes, refined) กบวถท

หยาบ (rough) เหตสาคญอาจเปนเพราะยงวางอยบนเคาโครงเรองแบบยคแสงสวางกลาวคอเปนเรอง

ของพฒนาการและความกาวหนาของสภาวะสงคม ดงนนการวจารณในเชงคณคาของการมอารยะนน

ยงคงความสาคญ ในการเชอมโยงความเปลยนแปลงทางสงคมกบความกาวหนาทางศลปศาสตร

นอกจากนยงมแนวคดตอวฒนธรรมวามลกษณะเปนองครวมและเปนผลจากลกษณะของสงคมโดยรวม

ไมไดเปนผลจากปจเจกหรอคนกลมพเศษทมอจฉรยภาพตางจากคนสวนใหญในสงคม อกทงยงมอง

ศลปศาสตรแตละแขนงแตละสาขาเปลยนแปลงเชอมโยงไปดวยกนอยางแยกไมออก 2 5

26 อกทงยงมทศนะ

วาการเปลยนผานทางวฒนธรรมเปนผลมาจาก esprit general หรอ esprit human ของพลเมองโลก

โดยรวม แมวาจะคานงถงความเฉพาะเจาะจงของชนชาต โดยปรากฏชดในการใชกลาวถงพลเมองโลก

ในขอเขยน Esquisse d’un tableau historique des progrès de l’esprit humain (1793; Sketch for a

Historical Picture of the Progress of the Human Mind) ของนโคลาส เดอ กองดอรเซต (Nicolas de

Condorcet) นกเขยนฝรงเศสโดยเฉพาะวอลแตรมอทธพลอยางสงตอนกประวตศาสตรทวยโรป ในแง

ของสานกความเชอมโยงระหวางภาษา กฎหมาย ศาสนา ศลปศาสตรและศาสตรแขนงตางๆ ใน

ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรม

Kulturgeschichte : ประวตศาสตรวฒนธรรมในเยอรมน

ทศนะตอวฒนธรรมในประวตศาสตรเรมเหนถงทศทางทตางออกไปราวปลายศตวรรษท 18 ใน

ขอเขยนของปราชญชาวเยอรมน เชนในขอเขยนของโยฮน กอตตฟรด แฮรเดอร (Johann Gottfried

Herder), โยฮน ครสตอฟ อเดลง (Johann Christoph Adelung) และโยฮน กอททฟรด ไอคฮอรน

(Johann Gottfried Eichhorn) ซงกลาวไดวาเปนการหนมาสนใจวฒนธรรมหรอ “cultural turn” ททาให

ประวตศาสตรหนไปทเนอหาดานวฒนธรรมอยางเตมรปแบบตางจากประวตศาสตรแบบฝรงเศสยคแสง

สวาง นอกจากขอเขยนดานประวตศาสตรแลวอทธพลสาคญตอแนวคดและทฤษฎทางวฒนธรรมมาจาก

ปรชญาจตนยมในเยอรมนรวมถงปรชญาของเฮเกลดวย ซงมสวนสาคญในการวางกรอบทฤษฎวาดวย

วฒนธรรม บรบททางสถาบนยงเปนปจจยสาคญของพฒนาการของประวตศาสตรลกษณะดงกลาว ใน

ฝรงเศสศตวรรษท 18 ความสนใจตอการศกษาประวตศาสตรและขอเขยนเชงประวตศาสตรพฒนาขน

ผานความสนใจของบคคลตงแตฟองเตนเนลลมาถงวอลแตรอยในฐานะนกเขยนอสระ แตในเยอรมนชด


19

D R A F T

ความรดานประวตศาสตรและวชาการดานอนๆ พฒนาขนในมหาวทยาลยซงเปนสถาบนททรงอทธพล

ทางความคดกาวหนามากกวาทอนๆในยโรป สาเหตหนงมาจากความตองการสรางศนยกลางทาง

ความคดหลงการปฏรปศาสนา อกทงประวตศาสตรกลายเปนพนฐานสาคญของความรและเปนสาขาวชา

ทเปนรากฐานสาคญ ระหวางกลางศตวรรษท 17 จนถงกลางศตวรรษท 19 มมหาวทยาลยในเยอรมน

กวา 20 แหงและศาสตราจารยกวา 40 คนซงสอนวชาทมเนอหาดานประวตศาสตรกวา 200 รายวชา

ในชวงแรกเนอหาดานประวตศาสตรผนวกกบเนอหาวชาอนๆเชน วรรณกรรม ภาษา วาทศลป

กฎหมาย กรก ปรชญา และเปนรายวชาประวตศาสตรของศาสตรสาขาตางๆรวมถงวรรณกรรม ปรชญา

วทยาศาสตรรวมถงประวตศาสตรเอง ซงเปนเนอหาทพฒนาขนจากนกมนษยนยมเรอเนสซองสดงท

กล าวมาขางตน ขอ เขยนเชงประวตศาสตรจานวนมากและหลากหลายรปแบบเชนตารา

วารสารวชาการ วารสารทวไปและหนงสอ ซงใชในการเรยนการสอนหรอเปนผลสบเนองมาจากการ

บรรยายในชนเรยน นอกจากปรมาณของขอเขยนแลวคณภาพทางวชาการยงเปนระบบ เปนมออาชพ

และมมาตรฐานฐานการคนควาสง ตางจากทอนๆในยโรปทยงคงปรากฏขอเขยนประวตศาสตร “มอ

สมครเลน” คอนขางมาก ทาใหการศกษาทางประวตศาสตรมททางในสถาบนและมสถานะความเปน

ศาสตรตามคาวา Geschichtswissenschaft27

ความรทางประวตศาสตรในชวงครงหลงศตวรรษท 18

เยอรมนจงมการแตกแขนงแตกสาขายอยในลกษณะทเปนระบบมาก (แมจะไมไดแยกสวนในความร

เบดเสรจจนกระทงศตวรรษท 19) ทาใหมความสนใจเฉพาะทางประวตศาสตรวฒนธรรมสามารถเตบโต

ขนมาเปนแขนงหนงได และกลายมาเปนสวนสาคญของประวตศาสตรในชวงปลายศตวรรษท 18

บรบททางการเมองยงเปนปจจยสาคญของพฒนาการของประวตศาสตรวฒนธรรมในเยอรมน

มหาวทยาลยในเยอรมนเหลานถกสถาปนาขนเพอรบใชทางความคดและอดมการณแตละรฐ

ประวตศาสตรกมงหวงเพอนาไปใชประโยชนในทางนโยบายและทางอดมการณ การศกษาทาง

ประวตศาสตรยงมสวนในการสรางความชอบธรรมของการธารงไวซงจารตระดบชนชาตและระดบ

ทองถน อกทงยงเปนบทเรยนทางการเมองและศลธรรมตามขนบประวตศาสตรนพนธกรกและโรมน

เนองจากเยอรมนศตวรรษท 18 ความเปนเอกภาพทางการเมองและศาสนา สงทพอมรวมกนคอภาษา

และวฒนธรรม ประเดนทางวฒนธรรมจงเปนทสนใจในการทาความเขาใจรากฐานทางประวตศาสตร แม

จะมขอเขยนประวตศาสตรทพยามเนนใหเหนความเปนหนวยทางการเมองทมเอกภาพ กไมได

สอดคลองกบความเปนจรงทางการเมองในศตวรรษท 18 อยางไรกดมการแตกแขนงความสนใจเฉพาะ

27 Donald R. Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga (New Haven: Yale University Press, 2003),

9-10, 13.

20

D R A F T

ทางประวตศาสตรออกไปหลากหลาย เชน มประวตศาสตรจกรวรรด (Reichsgeschichte; Reichs-

Historie) ทสนใจการเมองการปกครองของจกรวรรดเยอรมน มประวตศาสตรชนชาตเยอรมน

(Volkersgeschichte) ซงสนใจชนชาตในแงการกาเนดและการดารงอยภายใตการปกครองของจกรวรรด

โรมนและภายใตอาณาจกรแฟรงค จวบจนมราชาของตนเองสบมาจนยครวมสมย มประวตศาสตรศาสน

จกร (Kirchengeschichte) ซงเปนประวตศาสตรครสตศาสนานกายโปรเตสแตนทในเชงสถาบน ม

Landesgeschichte (ประวตศาสตรทองถน) มประวตศาสตรโลกหรอประวตศาสตรสากล (historia

universalis; Universalhistorie; Weltgeschichte) ซงมความหลากหลายและนาไปสการตพมพหนงสอ

ประวตศาสตรระดบพนฐานจานวนมาก27

28 ขณะทประวตศาสตรโลกหรอประวตศาสตรสากลยงวางอยบน

การลาดบเวลาแบบไบเบลซงผนวกเขากบการมองความเปลยนแปลงแบบกาวหนาซงรบมาจากแนวคด

ยคแสงสวางจากฝรงเศส อยางไรกดประวตศาสตรโลกในชวงศตวรรษท 18 ไมไดมนวตกรรมทาง

ประวตศาสตรนพนธนก หรออาจกลาววาคอนขางอนรกษนยมเนองมาจากหลายๆปจจย แตความสนใจ

ทางประวตศาสตรทอาจเรยกไดวามความรเรมสงในการมองภาพรวมของมนษยคอประวตศาสตร

วฒนธรรม แนวคดวาดวยวฒนธรรมและชาตพนธมสวนสาคญในการทาความเขาใจภาพรวมของ

มนษยชาตในเชงประวตศาสตร2829

คาวา Kultur พฒนามาจากแนวคดจากยคคลาสสกวาดวยการอบรมบมเพาะปญญาของปจเจก

ตามวล cultura animi ของซเซโร (Cicero) โดยถกนามาใชอยางกวางขวางในชวงทศวรรษท 1780

แทนทคาวา Geist (spirit) ในการแสดงถงลกษณะเฉพาะของสงคมมนษย อกทงยงเกดคาใหมคอ

Kulturgeschichte (cultural history) ทาใหคาวา Kultur ถกใชเปนคาเพอการวเคราะหทางประวตศาสตร

กอนหนานมหลายคาทใชในขอเขยนทางประวตศาสตรโดยมความหมายครอบคลมใกลเคยงกบคาน

ไดแกคาวา “วรรณกรรม” หรอ literature ซงมรากศพทมาจากคาละตน littera หมายถงขอเขยนทเปน

ผลสาเรจทางวฒนธรรมของมนษยชาต ครอบคลมศลปศาสตรและวทยาศาสตร เปนนยามท

ประวตศาสตรวรรณกรรมและศาสตรยคเรอเนสซองสใช อกคาหนงคอ mens (ละตน), esprit (ฝรงเศส),

Geist (เยอรมน) หรอ spirit ซงมความเปนนามธรรมและความเปนทฤษฎสง นกเขยนฝรงเศสในศตวรรษ

ท 18 เชนฟองเตนเนลลและวอลแตรทใชวล esprit human เปนแนวคดทชวยทาความเขาใจพฒนาการ

ของมนษยชาต

28 Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 13-14.

29 Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 21.

21

D R A F T

ในชวงปลายทศวรรษท 1780 คาวา “วฒนธรรม” ถกนาใชในแนวคดวาดวยแนวทางการศกษา

ทางประวตศาสตร ในป 1781 จโอวนน อนเดรส (Giovanni Andres) ตพมพ Dell'origine, progressi e

stato attuale di ogni letteratura (the Origin, Progress, and the Current State of All Literature) โดย

เรมใชคาวา coltura เพอหมายถงสภาวะหรอปจจยของความสาเรจของมนษยทคงอยในวรรณกรรม โดย

ชใหเหนถงการสงผานทางวฒนธรรมจากอารยธรรมทดารงอยกอน อกทงชใหเหนถงอทธพลของสภาวะ

อากาศและเสรภาพทางการเมองทสงผลใหอารยธรรมกรกประสบความสาเรจ และทาใหยโรปแตกตาง

จากแอฟรกาและเอเชย การใชคาวา “วฒนธรรม” ในประวตศาสตรนพนธของนกเขยนเยอรมนดวย

ความตงใจใชคานมระบบคดและมอทธพลสงกวา โยฮน ครสตอฟ อเดลง (Johann Christoph Adelung)

แทนทคาวา Geist ดวย Kultur โดยแสดงถงแนวคดวาดวยความกาวหนาทแตกตางจากกรอบแบบยค

แสงสวาง ในป 1771 อเดลงตพมพ Über die geschichte der deutschen sprache (the History of the

German Language) อเดลงชวาวฒนธรรมซงเปนผลมาจากพฒนาการของเกษตรกรรมและการมสมบต

สวนตว แลวภาษาจงถอกาเนดขนตามมา ชวาพฒนาการของภาษาไมอาจเปนทเขาใจไดหากไมมความ

เขาใจพฒนาการทางวฒนธรรม2 9

30 ตอมาแนวคดดงกลาวเปนประเดนหลกของประวตศาสตรชนสาคญท

ตพมพปตอมา อเดลงชวาคาวา Kultur มความหมายครอบคลมไดดกวาคาอนๆ โดยหมายถงการเปลยน

ผานจากสภาวะพนฐานคลายสตวมาสการดารงชวตในสงคมภายใตความสมพนธทซบซอนขน จง

ตองการสานกทผานการขดเกลามากขน 3 0

31 การรเรมการใชคานโดยอเดลงสงผลตอประวตศาสตรนพนธ

และมนษยศาสตรอยางตอเนอง โดยขอเขยนของแฮรเดอรมสวนสาคญในการวางกรอบหรอปรชญา

ประวตศาสตรทสงผลตอการเขยนประวตศาสตรวฒนธรรม สาหรบอเดลงสงทเรยกวา “วฒนธรรม”

พฒนาขนจากปจจยแวดลอมทางกายภาพ จงเปนนยามทใหความสาคญตอสภาวะทางวตถ (material

condition) ของวฒนธรรม

ในสวนนแตกตางจากแนวคดความกาวหนาของมนษยชาตยคแสงสวางแบบฝรงเศสตรงท แบบ

ฝรงเศสใหความสาคญกบพฒนาการของความเปนเหตและผลสากล นาไปสความกาวหนาของพลเมอง

โลกโดยรวม แตแนวคดความกาวหนาแบบเยอรมน วางอยบนการพฒนาดานวฒนธรรมซงนาไปส

เอกลกษณเฉพาะของแตละชนชาต ความสนใจทางประวตศาสตรจงเปลยนจากโลกในภาพรวมมาส

30 Kelley, "The Old Cultural History," 91.

31 Kelley, "The Old Cultural History," 91. ใน Versuch einer Geschichte der Cultur des menschlichen Geschlechts (1782; Essay

on the History of the Culture of the Human Race) อเดลงกลาววา “I should have preferred a German expression instead of the

word, ‘culture’, but I know none that captures its meaning. ‘Refinement,’ ‘enlightenment,’ ‘development of capacities’ all espress

some but not the whole of it.”

22

D R A F T

ประวตศาสตรชนชาต ทงยงใหความสาคญกบพลวตความเปลยนแปลงของพฒนาการทางประวตศาสตร

ขณะทยคแสงสวางมองความเปนเหตผลเชงปรชญาตามคาวา raison และ esprit คอนขางมเสถยรภาพ

และนง ขณะทคาวา Kultur มนยของความอดมและหลากหลายมากกวา เปลยนตามบรบทและไมอาจ

คาดหมายไดของประสบการณมนษย รวมถงเปนผลจากอทธพลภายนอกและความเปนทองถน อกทงยง

เปนแนวคดทางวฒนธรรมทเปดกวางครอบคลมลกษณะทเคยถกมองวาเปนอนารยะ สงแปลกและ

ตานาน ซงภายใตกรอบพฒนาการของมนษยชาตแบบยคแสงสวางยอมรบไดยาก การทาความเขาใจ

ผลผลตหรอปรากฏการณทางวฒนธรรมในประวตศาสตรเปลยนจากแผนการและกลไกระบบใหญจาก

การทรงสรางของพระเจา มาเปนการทมนษยสรางตวตนของตนเอง (human self-creation)32

สงนสอดคลองกบแฮรเดอรทเหนวาประวตศาสตรวฒนธรรมนนสนใจปรากฏการณเฉพาะยค

สมยโดยเฉพาะในทางภาษาซงมองวาเปนผลจากปญญาของมนษยทมความซบซอนและลนไหลมากกวา

เพยงความเปนเหตเปนผล ใน Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit (1784–91;

Ideas for the Philosophy of History of Humanity) แฮรเดอรกลาวถง “วถทางวฒนธรรม” (der Gang

der Kultur) หรอ “หวงโซทางวฒนธรรม” (die Kette der Kultur) ซงกระบวนการดงกลาวหมายถงการบม

เพาะคณลกษณะทางสตปญญาและภาษา ซงแฮรเดอรเชอวาความเขาใจทางประวตศาสตรวฒนธรรมจะ

ชวยสรางความเขาใจความเปนเหตผลของมนษยซงปราชญยคแสงสวางสนใจ แฮรเดอรชวาสงทนาไปส

ความเขาใจไมใชจตทอยเหนอโลกทางกายภาพและอยเหนอความเปลยนแปลงทางประวตศาสตร แต

เปนการสาแดงเปนรปธรรมเฉพาะชวงเวลาผานผลผลตทางวฒนธรรมของแตละยคสมย แฮรเดอรเหนวา

เปาหมายของประวตศาสตรวฒธรรมไมใชเพยงการวจารณปรชญาเทานน แตจะมาแทนทปรชญาใน

ฐานะศาสตรทเปนรากฐานในการทาความเขาใจความเปนมนษย นอกจากแฮรเดอรแลวมนกคดอกหลาย

ทานทเขยนถงประวตศาสตรในทศทางเดยวกนทวพากษการศกษาดานปรชญาโดยหนไปหามตทาง

สงคมและวฒนธรรมของความรทางประวตศาสตรโดยใหความสาคญตอความตองการทางกายภาพของ

มนษย เชน อาหารการกน ทอยอาศย เครองนงหม เทคโนโลยพนฐานและองคประกอบอนๆทเปน

รากฐานทางวตถของวฒนธรรม 32

33

แนวคดวาดวยพฒนาการทางวฒนธรรมทกลาวมาสอดคลองกบขอเขยนของวโก ทเหนวาปจจย

หลกของการเกดของวฒนธรรมไมไดมาจากจตวญญาณแตมาจากการชวงชงทางทรพยากรเพอการเอา



23

D R A F T

ชวตรอด ไมไดมาจากความเปนเหตเปนผลของมนษย ดงทวโกใชคาวา sapienza poetica (poetic logic

หรอ poetic wisdom) เพอกลาวถงพฒนาการทางวฒนธรรม ซงไมไดวางอยบนตรรกะ วทยาศาสตรและ

เหตผล แตมาจากความหวาดกลว ความพศวงและจนตนาการ เชนความไมรและหวาดกลวตอ

ปรากฏการณธรรมชาตเชนฟาผานาไปสพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมเชน ครอบครว ศาสนาและ

ภาษา ขอแตกตางสาคญระหวางวโกกบแนวคดวาดวยประวตศาสตรว ฒนธรรมในยคนคอความ

เฉพาะเจาะจงทางประวตศาสตรและทางภมศาสตร โดยเฉพาะทนาไปสประเดนชาตพนธใน

ประวตศาสตรวฒนธรรม ขอเขยนประวตศาสตรวฒนธรรมตงแตยคเรอเนสซองสเรอยมาคอนขางเหน

ตรงกนถงความยงใหญทางวฒนธรรมของยคคลาสสกโดยเฉพาะกรกโบราณ รวมถงเรอเนสซองสทฟนฟ

ความรจากยคดงกลาว (ชดเจนในกรณของชาวอตาลอยางวโกและอนเดรส) หากมองในทางภมศาสตรก

คอแหลงอารยธรรมทะเลเมดเตอรเรเนยนทถกมองวาวฒนธรรมยโรปโดยรวมงอกเงยออกมา โดยยงวาง

อยบนความเปนสากลของวฒนธรรมหรอการมรากเหงาทางวฒนธรรมรวมกนของมนษย ปราชญ

เยอรมนในยคนใหความสาคญตอความรเรมและเอกลกษณในทางวฒนธรรม โดยเฉพาะลกษณะเฉพาะ

ของชนชาตซงบรสทธกวาในทางวฒนธรรมและรบอทธพลจากภายนอกนอยกวา การใหความสาคญตอ

ลกษณะเฉพาะของชนชาตเปนเหตและเปนขออางททาใหนกประวตศาสตรหนไปสนใจความรงเรองทาง

วฒนธรรมในภมภาคและชวงเวลาทตางออกไปคอในเยอรมนเอง รวมไปถงประเดนเรองชาตพนธ

ครสตอฟ ไมเนอรส (Christoph Meiners) นกปรชญาและนกประวตศาสตรชาวเยอรมนมองวาอารย

ธรรมกรกไดรบอทธพลจากอารยธรรมอนคอนขางสง สอดคลองกบททาซทส (Tacitus) เขยนไวใน

Germania ไมเนอรส ไดชใหเหนถงความสาคญในความบรสทธของขนบธรรมเนยมของชนชาตเยอรมน

แนวคดเชอชาตนยมนมอทธพลอยางสงตอประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงน มขอเขยนหลายชนท

ชใหเหนวาพฒนาการทางวฒนธรรมไมไดเกดขนผานการอบรมบมเพาะในระดบปจเจกแต เปน

พฒนาการทางวฒนธรรมของชนชาตผานกาลเวลาหลายชวคน3 3

34 คาวา Kultur มความหมายวาเปนสงท

มนษยจะไปถงได กตอเมอมนษยสงสมตนเองและสงคมพฒนาขนผานพนจากสภาวะธรรมชาตอนดบ

เถอน สความเปนอารยะซงมนษยจะมระเบยบทางสงคม ซงแสดงออกอยางสมบรณผานรฐชาตและ

ศลปะวทยาการเฉพาะตน

โยฮน กอททฟรด ไอคฮอรน (Johann Gottfried Eichhorn) ขณะเปนศาสตราจารยดานภาษา

ตะวนออกทมหาวทยาลยเกรทธงเกน เขยนเรองวรรณกรรมและวฒนธรรมยโรปใน Allgemeine


24

D R A F T

Geschichte der Cultur und Literatur des neuern Europa (1795) ชวาประวตศาสตรควรครอบคลมทง

ศลปะวทยาการทเคยอยในสวนของ Literaturgeschichte และวฒนธรรมทอยในสงคมทวไปทเปน

Kulturgeschichte ซงทงสองสวนตองนามาทาความเขาใจรวมกนไมอาจแยกกนได ไอคฮอรนชวา

วฒนธรรมเปนสวนทเกดกอนซงปทางใหกบวรรณกรรมหรอศลปะวทยาการ หากเขยนประวตศาสตร

เพยงดานเดยวจะขาดความสมบรณ ไอคฮอรนเนนวาเนอหาทสาคญไมไดอยทความเปนไปของ

เหตการณทางประวตศาสตร แตอยทสภาวะทางวฒนธรรม (Culturzustände) ไอคฮอรนอธบายถง

พฒนาการทางการเมองวาดวยเสรภาพในอตาลและเยอรมนในชวงตนสมยใหม เรมจากวฒนธรรมใหม

ในทางวรรณกรรมผนวกกบแรงผลกดนจากนกายโปรเตสแตนทในเยอรมน รวมไปถงความกาวหนาทาง

ความคดผานปรชญา วทยาศาสตรและทศนคตแบบมนษยนยม อกทงมการวางกรอบคดหรอปรชญา

ประวตศาสตรวฒนธรรมดวย ดาเนยล เยนช (Daniel Jenisch) ไดเขยน Universalhistorischer

Ueberblick der Entwickelung des Menschengeschlechts, als eines sich fortbildenden Ganzen

(1801; Overview of Universal History of the Evolution of the Human Race: continuously forming

as a whole) ซงเปนขอเขยนชนแรกๆทกลาวถงปรชญาหรอหลกของการเขยนประวตศาสตรวฒนธรรม

เยนชกลาวถง “การศกษาธรรมชาตของมนษย” โดยใชคาวา “anthropology” โดยชใหเหนวา

ประวตศาสตรมนษยไมไดดาเนนไปไดดวยความกาวหนาหรอหลกของเหตและผลตามแบบปราชญยค

แสงสวางเชน Immanuel Kant หรอ Isaak Iselin แตเปนผลจากการตอสระหวางสญชาตญาณตางๆ

ดงนนวฒนธรรมจงเปนสาระสาคญในการทาความเขาใจพฒนาการทางประวตศาสตร ไมใชการทาความ

เขาใจความเปนเหตเปนผล (reason)35

แนวคดประวตศาสตรว ฒนธรรมของอเดลง ไอคฮอรนและเยนชเปดประตสความคดทาง

วฒนธรรมทเปดกวางกวากรอบยคแสงสวางซงคอนขางมองวฒนธรรมในลกษณะคลายกลไก ยอมรบ

ความขดแยงไมลงรอยและลนไหลแลว ยงเปดทางสประวตศาสตรวฒนธรรมจากเบองลางหรอ “history

from below” ทใหความสาคญกบลกษณะทางกายภาพและทางวตถ (material condition) ทางวฒนธรรม

ทเปนรากฐานทางวฒนธรรมของสงคมนนๆ ไมวาจะเปนสภาพแวดลอม ภมประเทศและภมอากาศ การ

ดารงชวต ลกษณะทางชาตพนธ การเขาสงคม การรวมตวทางการเมองและพธกรรมศาสนา ไมนอยไป

กวาวฒนธรรมการเขยนหรอผลผลตทางวฒนธรรมระดบบนของสงคม การใหความสาคญตอวฒนธรรมท

เคยเปน “เบองลาง” เนองจากการเปดกวางยอมรบความหลากหลายและสงแปลก รวมไปถงสงทนก


25

D R A F T

ประวตศาสตรยคแสงสวางมองวางมงายไรเหตผลในทางวฒนธรรม ประวตศาสตรวฒนธรรมในเยอรมน

ชวงปลายศตวรรษท 18 หนเหไปในทศทางของ “วฒนธรรมประชาชน” (popular culture) มากขน

โดยเฉพาะกระแสโรแมนตกในเยอรมนทรวบรวมและศกษาคตชนและเพลงพนบาน ตอมาในศตวรรษท

19 กระแสนแพรหลายไปทวยโรปและเขาสความสนใจทางวชาการศกษาวฒนธรรม โดยเฉพาะ

มานษยวทยาในศตวรรษท 2036


26

D R A F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมในศตวรรษท 19

ขอเขยนวาดวยประวตศาสตรนพนธหลายชนแสดงถงความสนใจและความพยายามสถาปนาให

ประวตศาสตรวฒนธรรมมททางเปนสาขาทเปนเอกเทศในตวเอง ไมไดผกอยกบศาสตรสาขาอนๆ

เหมอนชวงตนศตวรรษท 18 จานวนสงพมพทช อมคาวา Kultur มจานวนเพมมากขนเมอเขาสศตวรรษท

19 ชวงกลางศตวรรษจงเปนยคทองของ Kulturgeschichte มงานครอบคลมอาณาบรเวณประวตศาสตร

โลกและทองถน ยคโบราณและสมยใหม อกทงมงานทเปนความรทวไปและเชยวชาญเฉพาะเชน

วรรณกรรม การแพทย การคา โดยสวนใหญสาหรบผอานทวไปเปนหลก ในมหาวทยาลยมการขยายตว

ทงรายวชา จานวนผสอน มการกอตงสมาคมประวตศาสตรหลายสมาคมโดยมผเขารวมจานวนมากจาก

หลายอาชพและภมหลง ซงนาไปสการท Kulturgeschichte เปนขอเขยนประเภทหนงและเปนสาขาหนง

ของการศกษาประวตศาสตรทมททางของตนในชวงกลางศตวรรษท 19 ในชวงเวลาเดยวกนนนกเปน

ชวงผลบานของ Geschichtswissenschaft ซงมกลมของลโอโปล ฟอน รงเก (Leopold von Ranke)

เปนหวหอก ทาให Kulturgeschichte มภาพเปนความสนใจสมครเลนและเปนสวนหนงของวฒนธรรม

หนงสอขายด และไมถงมาตรฐานในแงเอกสารหลกฐานและความนาเชอถอของวงวชาการตามแบบรงเก

36

37

อยางไรกด Kulturgeschichte ทตพมพในชวงกลางศตวรรษท 19 มลกษณะเดนอยหลาย

ประการตามแนวทางทแฮรเดอร อเดลงและนกเขยนทานอนๆไดวางไวตงแตปลายศตวรรษท 18 ซง

แตกตางจากความสนใจของ Geschichtswissenschaft อยางชดเจน กลาวคอการใหความสาคญกบ

วฒนธรรมทางวตถ (material culture) และขอมลทางชาตพนธวรรณนา พธกรรมและคตชน ซงมการ

เกบรวบรวมและจดแจงอยางเปนระบบมากขน อนเปนโภชผลจากความรดานดงกลาวและการกอตง

พพธภณฑทางชาตพนธวทยาในเวลานน อกทงการเกดขนของมานษยวทยาในศตวรรษท 19 ซงเปน

สาขาวชาใหมและเปนสาขาใหมทเร มความพยายามผกขาดการศกษาดานวฒนธรรมไว ทงยงไดสราง

นยามของวฒนธรรมในกรอบความรแบบชาตพนธวรรณนามากขน กลาวคอขนบประเพณ พธกรรมและ

คตชนทผกอยกบทฤษฎวทยาศาสตรวาดวยชาตพนธซงเปนผลมาจากแนวคดของชารลส ดารวน

(Charles Darwin) ทาใหเรมละทงกรอบพฒนาการทางวฒนธรรมแบบมนษยนยมและแบบยคแสงสวางท

มเสนแบงระหวางยคปาเถอนมาสอารยธรรม มาใชคาอธบายการเปลยนผานทางวฒนธรรมทมองวาเปน

ผลจากการตอสแยงชงเพอความอยรอด และการเปลยนผานทางวฒนธรรมเปนผลจากการตอสชวงชง

37 Kelley, "The Old Cultural History," 95-96.

27

D R A F T

เพอเอาตวรอด เหนถงความตอเนองระหวางสภาวะธรรมชาตและวฒนธรรม ผลในทางออมทตามมาและ

ชดเจนขนในชวงปลายศตวรรษคอทศนะทเหนวาในอารยธรรมยงคงมสญชาตญาณดบของมนษยทางาน

อยอยางด แมจะมสวนบรรจบระหวางมานษยวทยาและประวตศาสตรวฒนธรรมในขอเขยนหลายชนท

กลาวถงยคกอนประวตศาสตร แตในภาพรวมทงสองสาขามททางคอนขางแยกกน

แนวคดวาดวยนยามของวฒนธรรมทเคยใหนาหนกกบการเขยนถกทาทายอยางรนแรงจาก

นยามแบบมานษยวทยา ประวตศาสตรวฒนธรรมศตวรรษท 19 จงหนไมพนการเหยยบเรอสองแคม

ขางหนงอยบนแนวคดวาวฒนธรรมเปนผลมาจากความจาเปนทางกายภาพและสภาวะวตถของ

วฒนธรรมทจาเปนตอการอยรอดและปากทองซงสะทอนใหเหนผานขอมลทางชาตพนธวรรณนา อกฝ ง

หนงคอแงมมทางจตใจของวฒนธรรมผานการสรางสรรคทางวรรณกรรม ศลปะและปรชญา สภาพ

ดงกลาวเปนทงจดแขงและจดออนของประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงครงหลงของศตวรรษ ในดาน

จดออนคอการแยกฝายออกจากกนอยางชดเจนระหวางนกประวตศาสตรทฝกใฝไปทางชาตพนธ

วรรณนาเนนสงคมทคอนขางมลกษณะพนฐานหรอสงคมดกดาบรรพโดยสนใจทวฒนธรรมทางวตถ

(material culture) อกฝ งหนงคอนกประวตศาสตรทสนใจวฒนธรรมทางจตใจ (spiritual culture) โดยม

ยาคอป เบรคฮารดท (Jacob Burckhardt) เปนหนงในแนวทางน โดยทงสองฝ งมความสนใจ หลกฐาน

ขอมล อาณาบรเวณ ยคสมยและคาอธบายการเปลยนผานทางวฒนธรรมทออกหางจากกนมากขน

เรอยๆ จนเกอบไมมลกษณะรวมในการเปนประวตศาสตรว ฒนธรรม ซงทาใหความเขมแขงของ

Kulturgeschichte ในการสถาปนาเปนสาขาวชาการทนาเชอถอและมนคงออนลงเรอยๆ ในชวงเวลาท

สาขาทางวชาการมการแยกตวออกจากกนอยางชดเจนและ Geschichtswissenschaft มความนาเชอถอ

ทางวชาการ มระเบยบวธชดเจน มวารสารวชาการและมชมชนวชาการทเหนยวแนนอยในมหาวทยาลย

ตางๆ ทาให Kulturgeschichte ถกมองวาเปนผลผลตของแนวคดยคเกาทไมเปนวทยาศาสตรเนองจาก

ยงใชศพทอยาง “จตวญญาณ” (Geist) อยในคาอธบายเชงอภปรชญา แมวาจะเรมมการหยบเอา

คาอธบายแบบจตวทยาสงคมและสงคมวทยาซงเปนศาสตรใหมเขามาใชในการอธบายทางประวตศาสตร

อกทงนยามและแนวคดเกยวกบวฒนธรรมกมความหลากหลายและเปนทถกเถยงจากหลากสาขาและ

หลากสานก รวมไปถงขอถกเถยงทเกยวเนองมาจากขอเขยนของดารวน อกทง Kultur ยงเปนคาสาคญ

อยทศนยกลางของความขดแยงทางการเมองและศาสนาในชวงทศวรรษท 1870 ภายใตนโยบายรวม

ชาต Kulturkampf ของ ออตโต ฟอน บสมารค (Otto von Bismarck) นายกรฐมนตรปรสเซยขณะนน

สวนในแงดคอความหลากหลายและแพรหลายของประวตศาสตรวฒนธรรม รวมถงลกษณะของการบร

ณาการรบเอาความรและขอคนพบจากสาขาชววทยา โบราณคด ภาษาศาสตร ชาตพนธวทยา คตชน

28

D R A F T

ศกษาและสงคมวทยา ทาใหประวตศาสตรวฒนธรรมเปนสาขาทเปนพนทของขอถกเถยงทางดานทฤษฎ

และวธวทยา เปนสาขาทมการรเรมทางกรอบแนวคดและระเบยบวธศกษาวจยอยางตอเนอง

วกฤตกบวฒนธรรม: ประวตศาสตรวฒนธรรมของยาคอป เบรคฮารดท

Kulturgeschichte สนใจการเปลยนผานจากสภาวะธรรมชาต ใกลเคยงสตวและปราศจาก

วฒนธรรมมาสสภาวะทสงขนในลกษณะ “ประวตศาสตรมนษยชาต” (Geschichte der Menschheit) โดย

อธบายถงพฒนาการทางดานวฒนธรรมของมนษยในภาพรวมและไมเนนความเปนไปของเหตการณ

ในชวงกลางศตวรรษท 19 Kulturgeschichte มสถานภาพเปนประวตศาสตรทางเลอกจากประวตศาสตร

การเมองทใหความสาคญตอรฐ สงคราม การทตผานเอกสารราชการทสะทอนการกระทาของผมอานาจ

ทางการเมอง ความเปลยนแปลงของ Kulturgeschichte อกประการหนงในเวลานนการเบนความสนใจ

จากประวตศาสตรมนษยชาตแคบลงมาสประวตศาสตรชนชาต โดยม Volk เปนหนวยศกษาทาง

ประวตศาสตร ภายหลงสงอทธพลตอการศกษาทางชาตพนธวรรณนา (Volkskunde) ดวย แนวโนม

สาคญอนหนงคอการมองการดารงอยของชนชาตในลกษณะของการตอสเพอการอยรอดตามแนวคดของ

ดารวนทแพรหลายในขณะนน ทาใหประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงกลางศตวรรษเปนตนไปมลกษณะ

การสบประวตศาสตรและความเปนมาของชาตพนธ แมเปนทนยมแตปญหาหลกของประวตศาสตร

วฒนธรรมชวงนยงคงเปนการขาดความเครงครดดานระเบยบวธ การคนควาและหลกวเคราะหในฐานะท

เปนวชาการสาขาหนง ทาใหประวตศาสตรวฒนธรรมเปนทดแคลนของนกประวตศาสตรเหตการณ

การเมอง เมอมประวตศาสตรวฒนธรรมชนสาคญและมคณปการออกมา คาวจารณจากนกประวตศาสตร

อกกลมมกเปนไปในทางลบ37

38

ในบรรยากาศวชาการทามกลาง “นกประวตศาสตรมออาชพ” ทเปนกลมกอนมททางใน

มหาวทยาลย ยงมนกประวตศาสตรและผลงานชนสาคญๆทยงคงใหความสาคญกบวฒนธรรมทแตกตาง

จาก Kulturgeschichte โดยเฉพาะขอวจารณเรองความไมเปนมออาชพและไมเปนทยอมรบในวง

วชาการ ในยค นมขอ เขยนประวตศาสตรว ฒนธรรมหลายชนทหลดพนจากขอจากดของ

Kulturgeschichte ในเยอรมนเองทการคนควาทางประวตศาสตรหนไปหาเอกสารราชการและการ

คนควาในกองบรรณสาร ความสนใจทางวฒนธรรมกไมไดหายไปจากนกประวตศาสตรอาชพ แมแตรงเก

38 John Roderick Hinde, Jacob Burckhardt and the Crisis of Modernity, Mcgill-Queen's Studies in the History of Ideas (Montreal ;

Ithaca: McGill-Queen's University Press, 2000), 173-174.

29

D R A F T

เองกยงใหความสนใจในมตทางวฒนธรรมซงแทรกอยในงานหลายชน ในงานบางชนรงเกใหพนทมากถง

ทงบทดงเชน Englische Geschichte, vornehmlich im 17 Jahrhundert (Vol. 1, 1859; History of

England Principally in the Seventeenth Century) ทมทงบทกลาวถงวรรณกรรมและความคดในรช

สมยพระนางเจาเอลซาเบธและพระเจาเจมส และในป 1835 รงเกยงเขยนบทความขนาดยาววาดวย

ประวตศาสตรวรรณกรรมในคาบสมทรอตาล3839

แตผทไดชอวามอทธพลตอประวตศาสตรวฒนธรรมในวชาการเยอรมนคอยาคอป เบรคฮารดท

(Jacob Burckhardt) นกประวตศาสตรชาวสวส เบรคฮารดทไมไดมพนฐานมาจากความสนใจใน

Kulturgeschichte แบบเกา แตเปนผลผลตรนแรกๆ จากระบบการศกษาดานประวตศาสตรรปแบบใหม

จากมหาวทยาลยในเยอรมน ซงเปนหนงในนกเรยนของรงเกทมหาวทยาลยเบอรลน และมาศกษา

ประวตศาสตรวฒนธรรมทมหาวทยาลยบอนนในเวลาตอมา หลงจากนนกลบมาเปนศาสตราจารยท

มหาวทยาลยบาเซลจนเกษยณอาย ระหวางนไดรบขอเสนอตาแหนงศาสตราจารยดานประวตศาสตร

จากมหาวทยาลยในเยอรมนถง 2 ครงแตปฏเสธ 3 9

40 ขอเขยนของเบรคฮารดทครอบคลมกรกยคโบราณ

ตนยคครสตศาสนาไปจนถงอตาลในสมยเรอเนสซองส ซงเปนงานทมอทธพลทสดตอการศกษาสมยเรอ

เนสซองสและตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม คณปการสาคญของเบรคฮารดทคอการศกษายคเรอ

เนสซองสโดยศกษาภาพรวมมากกวาเพยงจตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรมและวรรณกรรม แต

ยงศกษาถงสถาบนทางสงคมตางๆ ในชวตประจาวน

การทเบรคฮารดทตดสนใจศกษาดานวฒนธรรมนนสวนกระแสวชาการประวตศาสตรเชง

วทยาศาสตรในสมยนนซงกลมของรงเกเปนหวหอก หากมองทางหนงอาจดลาหลงเพราะกลบไปหา

Kulturgeschichte ซงวงวชาการประวตศาสตรสานกของรงเกขณะนนคอนขางดแคลน หากมองอกแงมม

หนงอาจเปนการตงใจปฏเสธทศนะแบบวทยาศาสตรในการคนควาประวตศาสตรทสนใจแตความเปนไป

ของเหตการณทางการเมองและการเฟนหาขอเทจจรงทางประวตศาสตร และทสาคญประวตศาสตร

การเมองของรงเกยงมทศนะรฐนยมอยางชดเจน Kulturgeschichte ยงมภาพของการทาทายรฐเนองจาก

การใหความสาคญตอ Volk มากกวาการเมองและอานาจรฐ เบรคฮารดทคนเคยกบประวตศาสตร

39 Andreas Boldt, "Perception, Depiction and Description of European History: Leopold Von Ranke and His Development and

Understanding of Modern Historical Writing," eSharp, no. 10 (2007) (accessed 14/6/2014). Ranke, Leopold von. 1859-68.

Englische Geschichte, vornehmlich im 17. Jahrhundert. 9 vols. Berlin: Duncker und Humblot; Ranke, Leopold von. 1835. Zur

Geschichte der italiensichen Poesie. Abhandlungen der Königlichen Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 401-

85. Berlin: Duncker und Humblot. 40

ครงแรกทมหาวทยาลยทอบงเงนในป 1867 ครงท 2 เปนมหาวทยาลยเบอรลนในป 1872 ซงเคยเปนตาแหนงของรงเก

30

D R A F T

วฒนธรรมเนองจากอยในการเรยนระดบมธยม รวมถงคนเคยกบนกประวตศาสตรฝรงเศสอยางวอลแตร,

ฟรองซวส กโซต (Francois Guizot) และออกสแตง เทยร (Augustin Therry) ขณะศกษาประวตศาสตร

ทเบอรลนกบรงเก กนาจะเปนครงแรกทไดศกษาประวตศาสตรการเมอง ไมทราบวาเบรคฮารดทไม

ชอบรงเกเปนการสวนตวหรอไม แตทราบวาเบรคฮารดทเคยถากถางภาพชนชนสงและทศนะแบบ

ขาราชการของรงเก และอาจมองวารงเกชนชอบรฐบาลเผดจการของปรสเซยเกนไป สาหรบเบรคฮารดท

แลวประวตศาสตรวฒนธรรมทเปนไมเบอไมเมากบประวตศาสตรการเมองจงดนาสนใจไมนอย40

41

ยอรน รเซน (Jörn Rüsen) มองวากรอบและวธคดทางประวตศาสตรของเบรคฮารดทม

ลกษณะสาคญททาใหประวตศาสตรวฒนธรรมมความแตกตางจากประวตศาสตรแบบรงเกคอ การ

เชอมโยงอดตโดยการทาความเขาใจผานปจจบน รเซนชวากรอบวธการแบบนเปนการ ทาให

ประวตศาสตรมลกษณะเปนมานษยวทยา (“anthropologizing") หาโครงสราง ("structuralizing") และ

สรางสนทรยะ (“aestheticizing”) ใหกบประวตศาสตร รเซนชวาประวตศาสตรของเบรคฮารดทเปนการ

นาเอาทศนะแบบมานษยวทยามาใชในการศกษาทางประวตศาสตร (anthropological turn) คอการมอง

หาสงทมรวมกนของจตใจมนษยในฐานะผสรางหรอกอใหเกดวฒนธรรมในชวงเวลาตางๆในอดตและ

ปจจบน เบรคฮารดทเหนวาการศกษาทางประวตศาสตรควรเรมจากสงทมนษยเขาใจและเผชญรวมกน

ไดแกการทมนษยตองตอสและเผชญกบความทกขแตกตองดารงอยตอไป จงเปนการศกษาปญหาและ

ความปวยไขของมนษย การวเคราะหทางประวตศาสตรควรมองอดตเพอทาความเขาใจความแตกตาง

กบปจจบน นกประวตศาสตรควรศกษา “สงซงเกดขนซาๆ คงทและมอยทวไป ทสะทอนมาทตวเราและ

เขาใจไดผานสานกของเรา”41

42

การทมองวาเปนผลจากทมนษยตองเผชญหนากบสภาวะแวดลอมและความจรงของโลก ความ

เขาใจประสบการณมนษยคอสงสาคญทสดของความเปนจรงในประวตศาสตร ซงในสวนนเหนไดวาตรง

ขามกบรงเกทบอกวา “ขาพเจาตองลบตนเองออก และเพรยกหาสรรพสงและพลงแหงอดตทงปวงใหเผย

ตนออกมา” 4 2

43 และนกประวตศาสตรไมควรกลวทจะมองอดตจากมมมองของปจจบน อยางไรกดแฟรงค

41 Hinde, Jacob Burckhardt and the Crisis of Modernity, 179.

42 Jörn Rüsen, "Jacob Burckhardt: Political Standpoint and Historical Insight on the Border of Post-Modernism," History and

Theory 24, no. 3 (1985): 241. อางองจาก Jacob Burckhardt, Reflections on History, trans., Marie Donald Mackie Hottinger

(London,: G. Allen & Unwin ltd., 1943), 17. 43

Leopold von Ranke, "A History of England, Principally in the Seventeenth Century," Kindle edition: book 5, location 7612. “It

has been my wish hitherto in my narrative to suppress myself as it were, and only to let the events speak and the mighty forces

31

D R A F T

แองเกอรสมท (F. R. Ankersmit) ไมคอยเหนดวยกบการมองการตความของเบรคฮารดทไปในทาง

มานษยวทยาทใหความสาคญกบ “ความเขาใจ” หรอ Verstehen โดยชวาไมไดเนนไปทสภาวะของ

ปจเจก แตเปนการปฏสมพนธระหวางสถาบนทางสงคมเชนรฐและศาสนจกรกบวฒนธรรม ซงไม

สามารถลดทอนเปนองคประกอบแบบมานษยวทยาได 43

44

ในสวนทรเซนชวาประวตศาสตรของเบรคฮารดทวามลกษณะของโครงสราง ("structuralizing")

คอการปฏเสธประวตศาสตรเหตการณทมองวาหวงโซของเหตการณมความสมพนธแบบสาเหตกบ

ผลลพธซงเปนลกษณะสาคญของประวตศาสตรสานกรงเกในศตวรรษท 19 โดยเบรคฮารดทมองหา

แบบแผนและรปแบบของกจกรรมและความคดของมนษย โดยศกษาในความเปลยนแปลงตามกาลเวลา

ผานการสรางสรรคทางวฒนธรรมในหลายรปแบบ แบบแผนดงกลาวเปนกรอบทฤษฎในการตความทาง

ประวตศาสตร สวนการสรางสนทรยะ ("aestheticizing”) ใหกบประวตศาสตรหมายถงการปฏเสธหนาท

หรอการเปนประโยชนทางการเมองของประวตศาสตร ซงเปนภาระหนงของนกประวตศาสตรสานกรงเก

โดยเบรคฮารดทเหนวาประวตศาสตรวฒนธรรมควรเปนเรองของประสบการณทางผสสะของมนษย

มากกวาการพรรณนาความเปนไปของเหตการณภายนอก 4 4

45 อาจกลาวไดวาลกษณะทง 2 ทกลาวมาน

อยในกรอบแบบมานษยวทยาทพฒนาตอมาถงศตวรรษท 20 ทใหความสนใจตอความประหลาดโดยมง

ทาความเขาใจแบบแผนในวถชวตของกลมคนทมลกษณะเฉพาะดานขนบธรรมเนยม พธกรรมและความ

เชอ ในลกษณะของการชนชมความบรสทธและงดงาม อกทงขบเนนความแตกตางจากสงคมตะวนตก

สมยใหม แตสงทเบรคฮารดทมองหาในอตาลยคเรอเนสซองสเปนลกษณะเฉพาะของมนษย ทงทคงท

และเปลยนแปลงผานศลปะแขนงตางๆ จงอาจกลาวไดวางงานของเบรคฮารดทเปนความพยายามเชอม

รอยแยกระหวางประวตศาสตรวฒนธรรมแบบมนษยนยมและทศนะแบบมานษยวทยาชาตพนธทเปน

ปญหาสาคญทางวธการของ Kulturgeschichte ในเวลาเดยวกน

การทเบรคฮารดทใหความสาคญกบเหตการณคอนขางตา ซงตางจากนกประวตศาสตรการเมอง

กระแสหลกตามแนวทางของรงเกอยางมาก สาหรบรงเกแลวการดาเนนไปและหวงโซของเหตการณเปน

การเนนทการดารงอยของรฐ และเปนมมมองของระดบรฐ เบรคฮารดทกลบใหความสาคญกบ

ประสบการณของปจเจก ซงสอดคลองกบฟรดรช นทเชอ (Friedrich Nietzsche) ซงเปนศาสตราจารยท

be seen…” (“Ich wünschte mein Selbst gleichsam auszulöschen und nur die Dinge reden, die mächtigen Kräfte erscheinen zu

lassen”) 44

F. R. Ankersmit, Sublime Historical Experience (Stanford, Calif. ; [Great Britain]: Stanford University Press, 2005), 164-65. 45

Rüsen, "Jacob Burckhardt: Political Standpoint and Historical Insight on the Border of Post-Modernism," 241-42.

32

D R A F T

มหาวทยาลยเดยวกน45

46 เบรคฮารดทอางองหลกฐาน วรรณกรรมหรอขอมลในลกษณะของเกรดเลกเกรด

นอย อกทงเลอกใชและอางหลกฐานทคอนขางกระจดกระจายจากหลายสวนทงจตรกรรม ประตมากรรม

และขอเขยนจากตางแหลง โดยเฉพาะใหนาหนกกบขอเขยนของปจเจกมากกวาเอกสารราชการ อกทง

หลกฐานตางๆกไมไดเชอมโยงกนโดยตรงหรอเชอมโยงกบลาดบเวลาและความเปนไปของเหตการณ

ทาใหเปนทวจารณอยางมากจากนกประวตศาสตรทเครงครดกบการใชและวพากษหลกฐานตามแนวทาง

ของกลมของรงเก ทาใหการวเคราะหศลปะและวฒนธรรมรปแบบตางๆ ของเบรคฮารดทดเหมอนเกดขน

โดยสหชญาณเมอเปรยบเทยบกบภาพของนกประวตศาสตรแบบรงเกและนกประวตศาสตร

Geschichtswissenschaft ในชวงเวลาเดยวกน46

47

ผานศลปะ ปรชญาและระบบการเมองในอตาลยคเรอเนสซองส Die Kultur der Renaissance in

Italien (1860; the Civilization of the Renaissance in Italy) เบรคฮารดทอธบายถงลกษณะทาง

วฒนธรรมในอตาลยคเรอเนสซองสวามลกษณะปจเจกนยม ความนยมการแขงขน การคานงถง

ภาพลกษณของตนและความเปนสมยใหมในดานตางๆ เหนไดถงการตความวฒนธรรมโดยให

ความสาคญกบปจเจกทอยในสงคมทมการแขงขน โดยสภาวะสมยใหมดงกลาวเปนกรอบสาคญในการ

ตความทาความเขาใจพลวตทางวฒนธรรม ขอเขยนของเบรคฮารดทยงอดมไปดวยการพรรณนาเชงอป

ลกษณในการอธบายถงมตทางวฒนธรรม ใน the Civilization of the Renaissance in Italy เบรคฮาร

ดทกลาวถงการเปลยนผานทางอารมณความรสกนกคด จนตนาการและสภาวะอารมณจากสมยกลางท

“อยภายใตผาบงตาของภาวะแหงความฝนและครงหลบครงตน ซงผาบงตานเปนผลจากความเชอ ภาพ

ลวงและการถกครอบงาทางความคดเดยงสา ทาใหมองโลกและอดตเหนเปนสงผดประหลาด สานกถง

ตนเองเปนเพยงสมาชกของเผาพนธ ครอบครว พรรคพวกและองคกร” ซงอตาลยคเรอเนสซองสน “เปน

ทแรกทผาบงตานอนตรธานหายไป”

4 7

48 เบรคฮารดทใชอปลกษณบอยครงเพอกลาวถงความรสกนกคด

แหงยคสมย

46 สาหรบความสมพนธสวนบคคลและทางดานความคดระหวางบคคลทงสอง ด Erich Heller, The Importance of Nietzsche : Ten

Essays (Chicago: University of Chicago Press, 1988), 39-54. 47

ในความเปนจรงแลวประวตศาสตรของรงเกมมตของการอาศยพลงลลบอยไมนอย รวมถงการอาศยสหสญาณดวย ด พงสนทร,

ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท 20, 247-48. 48

Anna Green, Cultural History (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2008), 16. จากบท “the Development of the Individual” Jacob

Burckhardt, The Civilization of the Renaissance in Italy (London, England ; New York, N.Y., USA: Penguin Books, 1990), 98.

33

D R A F T

ใน Griechische Kulturgeschichte (2 vols; 1898, 1902; History of Greek Culture) ซง

กลาวถงวถชวตชาวกรกทงในทางการเมอง ศลปะ วรรณกรรม ดนตรและกฬา โดยชใหเหนถง

ความสาคญของวฒนธรรมการแขงขนทสงผลใหเกดการพฒนาทางวฒนธรรมและความคด ขณะท

ประวตศาสตรสมยเรอเนสซองสเนนในแงของปจเจก สวนงานชนนเนนถงความตงเครยดระหวางสงท

เบรคฮารดทเรยกวา “ปจเจกนยมทเปนหมน” (“unregenerate individualism”) ซงเปนปจเจกนยมทไม

กอใหเกดการรวมมอและไมสงเสรมใหสงคมกาวหนาไป กบความตองการใหปจเจกอยภายใตอานาจ

ปกครองหรอบญชาของ polis หรอรฐทตนเปนสมาชกอย4 849

กรอบแนวคดวาดวยการเตบโตของปจเจก

นยมสอดคลองกบทฤษฎทางสงคมในชวงครงหลงของศตวรรษท 19 ทมองความสมพนธระหวางปจเจก

กบสงคมทซบซอนมากกวาปรชญาสงคมในยคกอน

จากทกลาวมาขางตนเหนไดชดเจนถงขอแตกตางระหวางประวตศาสตรของเบรคฮารดทกบ

Kulturgeschichte ทเฟองฟในชวงครงแรกของศตวรรษท 19 แมวาจะเหนไดถงการอธบายวฒนธรรมใน

แนวทางมานษยวทยาเหมอนกน แตเบรคฮารดทไมไดตองการประวตศาสตรชนชาต (Volk) แตความ

เปนมานษยวทยาอยทส งทมนษยเขาใจและเผชญรวมกนดงทรเซนชใหเหน ตางจาก Kulturgeschichte

ทเปนมานษยวทยาในลกษณะของความสนใจวถชวตความเปนอยและขนบธรรมเนยมในตวของมนเอง

แตเบรคฮารดทสนใจความขดแยงทางการเมอง ลกษณะทางสงคมและบรบททางความคดในฐานะทเปน

เงอนไขหรอฉากหลงซงจาเปนในการทาความเขาใจผลสาเรจทางวฒนธรรมรปแบบตางๆ 4 9

50 นอกจากน

เบรคฮารดทยงใหพนทกบการชวงชงการเมองในระดบบนซงเหนไดชดในงานทกชน

งานทเปนจดเปลยนสาคญของกรอบวธการดานประวตศาสตรวฒนธรรมคอ The Age of

Constantine the Great (1852) ซงเปนยคแหงวกฤตและกระแสความเปลยนแปลงในหลายดาน จากยค

โรมนโบราณสยคสมยกลางและยคแหงครสตศาสนา การแบงแยกทางภมศาสตร เบรคฮารดทมอง

จกรพรรดคอนสแตนตนตางจากนกประวตศาสตรรวมสมยทเปนวาเปนผมคณธรรมและเคารพในครสต

ศาสนา เหนวาเปนจกรพรรดทมล กษณะผนาตามแบบของมาเคยเวลล (Machiavelli) หรอเหมอน

49 หากมองในแงมมทางศลปะ “unregenerate individualism” สอดคลองกบแนวคดทางสนทรยศาสตรในชวงครงหลกศตวรรษท 19 ซงมอง

วาการสรางสรรคทางวรรณกรรมและศลปะควรมาจากการแสดงออกซงตวตนของปจเจก แนวทางทางศลปะทสอดคลองในศตวรรษท 19

ยคนนไดแก art for art’s sake, aestheticism ซงมองวาศลปะไมมเปาหมายอนใดนอกเหนอจากตวของงานศลปะเอง สวนแนวคด

“regenerate individualism” เปนวลทสะทอนอดมคตทางสงคมซงแพรหลายในศตวรรษท 19 สวนหนงเปนผลมาจากแนวคดทางสงคม

วทยาชวงครงหลงศตวรรษท 19 Peter Burke, "What Is Cultural History?," (Cambridge: Polity, 2004), Kindle edition. chapter 1,

location 209-219. 50

Hinde, Jacob Burckhardt and the Crisis of Modernity, 185.

34

D R A F T

ผปกครองสมยเรอเนสซองส อกทงมองครสตศาสนาวาเปนเพยงอานาจหนง ไมไดเปนแรงผลกดนทาง

วญญาณทนาโลกตะวนตกเขาสยคใหมในทางวฒนธรรม อกทงไมไดมสวนในการนามาซงการเสอมของ

จกรวรรดโรมนอยางทกบบอน (Edward Gibbon) เสนอ แตเปนภาวะชราภาพ ลาสมยและเฉอยชาของ

สงคมโรมน ศาสนาจกรกไมไดเปนพลงในการฟนฟทางวฒนธรรม เพยงแตซมซบเอาผลประโยชนจาก

สภาวะอนน ในทางศลปะและวฒนธรรมเกดการละทงอดมคตแบบยคคลาสสก หนไปใชภาษาและ

สญลกษณทฟงเฟอและแหงแลงจากยคเกากอน 5 0

51 สวนใน the Civilization of the Renaissance in Italy

เบรคฮารดทมองวาสภาวะหรอเงอนไขสาคญของความสาเรจทางวฒนธรรมคอปจเจกนยม

(individualism) โดยงานทงสองชนมองวาพลวตทางวฒนธรรมทแสดงออกผานศลปะและวรรณกรรมเปน

ผลมาจากสภาวะวกฤตบางอยางทางสงคมและการเมอง ซงนกวชาการหลายทานมองวาประวตศาสตร

ของเบรคฮารดทเปนการวจารณสภาวะสมยใหมของยโรปในชวงครงหลงศตวรรษท 19 เปนยคสมยท

ผเขยนตองเผชญกบความเปลยนแปลงในหลายระดบทงการขยายตวของระบอบทนนยมและการเตบโต

ของอตสาหกรรมแบบกาวกระโดด รวมถงการรวมเยอรมนภายใตเผดจการทหารนยม

ประวตศาสตรวฒนธรรมปลายศตวรรษท 19: Methodenstreit

นกประวตศาสตรหลายทานทใหความสนใจตอมตทางวฒนธรรมและมงานทยอมรบในวง

วชาการอาชพในศตวรรษท 20 อยางเชนจลส มเชเลท (Jules Michelet) ในฝรงเศสซงเปนขนบการ

เขยนประวตศาสตรทใหความสาคญกบมตทางสงคมและวฒนธรรม และในโลกวชาการประวตศาสตรใน

เยอรมนทการศกษาประวตศาสตรหนไปใหความสาคญกบเหตการณทางเมองและรฐตามแนวทางทรงเก

วางไวเฟองฟและมอทธพลอยางมากในชวงปลายศตวรรษท 19 มนกประวตศาสตรอยางเบรคฮารดทท

เปนหนงในผรเรมประวตศาสตรวฒนธรรม ซงมอทธพลและไดรบการยอมรบในโลกวชาการเยอรมน ถง

ขนาดเมอตาแหนงศาสตราจารยดานประวตศาสตรแหงมหาวทยาลยเบอรลน ทรงเกเคยครองอยวางลง

ในป 1872 เบรคฮารดทไดรบการทาบทามแตกปฏเสธ เมอเขาสปลายศตวรรษท 19 การยอมรบซงกน

และกนดงกลาวระหวางประวตศาสตรการเมองกบประวตศาสตรวฒนธรรมดเหมอนจะจางลง เมอคารล

แลมเปรคช (Karl Lamprecht) แหงมหาวทยาลยไลพซจพยายามสถาปนากลมและสถาบนเพอศกษา

ประวตศาสตรว ฒนธรรม ภายใตอทธพลทางความคดของเบรคฮารดทไดเรมวจารณวธการศกษา

ประวตศาสตรการเมองทสนใจแตความเปนไปของเหตการณภายนอก แลมเปรคชเสนอวธการของตนท

51 Hinde, Jacob Burckhardt and the Crisis of Modernity, 190-91.

35

D R A F T

มความสนใจทกวางกวาครอบคลมสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและจตวทยา ดวยอทธพลจากสาขา

จตวทยา แลมเปรคชเสนอวานกประวตศาสตรควรชใหเหนถงความเปลยนแปลงของ Volksseele หรอ

“จตรวม” (collective psyche) ซงสวนหนงเปนการสานตอ Kulturgeschichte โดยเชอวาเปนการ

จดระบบและวางกรอบระเบยบวธใหทนสมยมากขน ความพยายามดงกลาวปรากฏใน Deutsche

Geschichte (13 vols., 1891-1908) ซงความสนใจแบงไดเปน 2 สวน สวนแรกเปนประวตศาสตร

เศรษฐกจและสงคมผานการศกษาวฒนธรรมทางวตถ สวนทสองสนใจประเดนทางความคดและจตใจ

ตามแนวทางทเบรคฮารดทวางไว

ความขดแยงในวงวชาการประวตศาสตรเยอรมนทสงผลตอประวตศาสตรว ฒนธรรมคอ

Methodenstreit (methodological dispute) หรอความขดแยงวาดวยระเบยบวธ ซงแพรกระจายไปอยาง

กวางขวางและตอเนอง เรมขนราวป 1886 ซงเปนปทรงเกและจอรจ เวทซ (Georg Waitz) หนงในศษย

เอกและหวหนากองบรรณาธการของ Monumenta Germaniae historica (MGH) เสยชวตลง เหลานก

ประวตศาสตรสายรงเกนาโดยดทรช เชฟเฟอร (Dietrich Schaffer) พยายามสถาปนาเปาหมายของนก

ประวตศาสตรชวาอยทการเมองและรฐ ไมใชชวตคนตวเลกตวนอย (Klienleben) หรอขาวของใน

ชวตประจาวน เปนการโจมต Kulturgeschichte ซงเปนทนยมในหมนกอาน วาไมไดมาตรฐานวชาการ

ไมไดวางอยกบความเชยวชาญเฉพาะทางและเปนผลงานของมอสมครเลน อเบอรฮารด โกไธน

(Eberhard Gothein) นกประวตศาสตรเศรษฐกจและวฒนธรรมตอบโตโดยชใหเหนถงความสาคญของ

ประวตศาสตรวฒนธรรม ชวามระเบยบวธทเหมาะสมในการเขาใจมนษยตามแนวคดของวลเฮลม ดล

ไทย (Wilhelm Dilthey) โดยเหนวาประวตศาสตรการเมองมขอจากดในดานนจงควรหนมาเรยนรจาก

ประวตศาสตรวฒนธรรม ในขณะนนทงสองฝายตางกมฐานทม นของตน ฝายนกประวตศาสตรวฒนธรรม

มหนงสอขายดและฐานผอานสนใจจานวนมากรวมถงมวารสารของตนเอง ทมสมาชกจากหลากหลาย

สายอาชพ มเครอขายของนกเศรษฐศาสตรและนกสงคมวทยา ซงมจานวนมากกวานกประวตศาสตร อก

ทงมความพยายามผลกดนประวตศาสตรวฒนธรรมเขาสระดบมหาวทยาลย ซงกถกตอตานจากวชาการ

ประวตศาสตรการเมองทมททางทางวชาการมนคงในมหาวทยาลยอยแลว เหตผลของการตอตานม

หลายเหตผลตงแตมาตรฐานวชาการและการคนควาไปจนถงสาเหตทางอดมการณเนองจากให

ความสาคญกบวฒนธรรมทาง “วตถ” ทสะทอน Materialismusstreit ในชวงกลางศตวรรษท 1952

หาก

มองใหลกลงไปทประวตศาสตรการเมองตามแนวทางของรงเก เหนไดถงการตอตานดงกลาวตงแต


36

D R A F T

แรกเรมสถาปนาประวตศาสตร “เชงประจกษ” ทเรมจากการปฏเสธประวตศาสตรทถกชนาโดยปรชญา

โดยเฉพาะแบบเฮเกลและปรชญาจตนยมทมอทธพลในชวงทศวรรษแรกๆ ของศตวรรษท 1953

การตอส

ของประวตศาสตรการเมองทง 2 ครงจงเปนการตอสเพอรกษาททางของตนเองครงแรกตอสกบกระแส

ปรชญาประวตศาสตรมรดกจากศตวรรษท 18 ครงทสองตอสกบกระแสการบรณาการของศาสตรตางๆ

เชนจตวทยา เศรษฐศาสตรและสงคมวทยา

การทาทายเขมขนขนเมอแลมเปรคชเขามาในภาพและมฐานทม นในมหาวทยาลยไลพซจ และ

Deutsche Geschichte ทง 13 เลมทยอยตพมพ เรมมการยกยองแลมเปรคชใหเปนทางเลอกแทนรงเก

ทาให Deutsche Geschichte ถกวจารณและโจมตรอบดานโดยเฉพาะนกประวตศาสตรการเมอง รวมถง

นกวชาการรนใหญอยางฟรดช ไมเนกเคอ (Friedrich Meinecke), จอรจ ฟอน บโลว (Georg von

Below) และนกประวตศาสตรจากฝ งเบอรลน รวมไปถงแมกซ เวเบอร (Max Weber) ดวย โดยคา

วจารณสวนหนงโจมตเรองมาตรฐานวชาการ กรอบวธทขาดระบบ ขาดความเครงครดและความ

ผดพลาดดานขอมลหลกฐาน อกสวนหนงเปนการโจมตทอดมการณวาเปนวตถภาวะนยมและโนมเอยง

ไปทางสงคมนยม ฝายแลมเปรคชยนยนการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมในชนเรยนสมมนาท

มหาวทยาลยไลพซจและกอตงสถาบนประวตศาสตรวฒนธรรม (Institute for Cultural and Universal

History) ขนในป 190954

อกทงเสนอแนวทางการศกษาทเกยวพนกบจดยนทางการเมองตอตานสงคราม

ซงไมคอยเปนทยอมรบในขณะนน ทาใหแลมเปรคชถกโดดเดยวมากขนเรอยๆ เมอสงครามโลกครงท

หนงปะทขนวาทกรรมการปะทะกนระหวาง Kultur ทเปนเยอรมนกบ Zivilisation ทมความเปนองกฤษ

และฝรงเศส ซงเปนวาทกรรมวาดวยความขดแยงกนของความเปนสมยใหมทมมาตงแตปลายศตวรรษท

19 เขมขนขนมาก54

55

การโตเถยงเปนไปอยางตอเนองไปจนถงหลงจากแลมเปรคชเสยชวตลง ชอเสยงและอทธพล

ของเขาแพรหลายมากขนในวงกวางนอกวงวชาการประวตศาสตร มอทธพลในโลกวชาการฝรงเศสและ

อเมรกา สวนในเยอรมนเหตการณนสงผลใหแลมเปรคชและกลมขาดทยนในวงวชาการดาน

53 ด พงสนทร, ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท 20, 244.

54 แลมเปรคชดารงตาแหนงผอานวยการมอานาจวาจางอาจารยตามทตองการ จนละเลยธรรมเนยมของภาควชา เชนตงผทไมมวฒ

ปรญญาเอกรวมถงตงครสอน Gymnasium ทองถนเขามาเปนอาจารยรวมถงญาตตวเอง ยงเพมกระแสตอตานยงขนอก ด Roger

Chickering, Karl Lamprecht : A German Academic Life (1856-1915) (New Jersey: Humanities Press, 1993), 355-356. 55

Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 309.

37

D R A F T

ประวตศาสตร อกทงทาใหประวตศาสตรวฒนธรรมไมมททางในมหาวทยาลยตอมาอกยาวนาน ปลอยให

ประวตศาสตรการเมองมสถานะเปนวชาการกระแสหลกในมหาวทยาลย

เมอสงครามโลกสนสดลงนกประวตศาสตรรนใหมสวนใหญยงคงทางานคนควาอยบนฐานทม น

ทางวธการและสถาบนของประวตศาสตรการเมอง จานวนวารสารวชาการประวตศาสตรการเมองเกดขน

จานวนมาก การคนควาและการเรยนการสอนในมหาวทยาลยในยโรปและอเมรกาถกนาโดย

ประวตศาสตรการเมองอยางไมตองสงสย มการกอตงสมาคมวชาการดานประวตศาสตร พรอมทงการ

กอตงหอจดหมายเหตประจาชาตทมครบทกชาตยโรปตะวนตกตงแตปลายศตวรรษท 19 ทกลาวมาน

เอออานวยตอการเตบโตของประวตศาสตรการเมองอยางมาก นอกจากนการกอตวของสงคมศาสตร

สาขาตางๆกลวนมททางมนคงในฐานะองคความร วธการและททางในมหาวทยาลย ซงโดยรวมแตละ

สาขาแลวมททางแยกจากกน หลกการของความเปน “ศาสตร” หรอ “วทยาศาสตร” ของประวตศาสตร

วางอยบนการใชหลกฐานเชงประจกษ ขณะทสงคมศาสตรสาขาอนๆวางอยบนการคนหากรอบทฤษฎ

หรอกฎหรอระบบเพอคาอธบายมนษยและสงคมใหม ไดมการคนพบทฤษฏใหมในการอธบายมนษย

ในทางจตใจ สงคมและวฒนธรรมอยางกวางขวางและแพรหลายออกสวงกวาง ทฤษฎทางสงคมวทยา

เศรษฐศาสตรและจตวทยาไดรบการตอยอดทางความคดจากวงวชาการสาขาตางๆ รวมถงทฤษฎจต

วเคราะหทอยในขนกอรางสรางตวในเชงสถาบนและปลกใหเกดกระแสถกเถยงในวงกวาง สวน

ประวตศาสตรการเมองซงเปนกระแสหลกซงมททางทางวชาการอยแลว เหมอนจะไดรบผลสะเทอน

คอนขางนอยเนองจากหลกความเปนวชาการของประวตศาสตรวางอยบนหลกฐานเชงประจกษ อกทง

สาขาวชาตางๆ ในมหาวทยาลยมททางของศาสตรแยกจากกนและมปฏสมพนธกนคอนขางนอย อกทงม

คานยมในวงวชาการถงการเปนสาขาวชาหรอศาสตรทบรสทธ

ประวตศาสตรวฒนธรรมแบบ “ใหม” ในชวงนจงพฒนาขนอยางชาๆ แตเหนไดถงลกษณะสาคญ

อนหนง กลาวคออทธพลทางความคดของการคนพบทางดานสงคมศาสตรตางๆ นกประวตศาสตรทม

อทธพลตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม “แบบใหม” มาจากอเมรกา เนองจากอทธพลของแลม

เปรคชทเดนสายบรรยายเผยแพรแนวคดในสหรฐฯ ในป 1904 ทาใหประวตศาสตรทางเลอกนมรากลก

กวา โดยไดร บการตอบรบอยางดจากนกประวตศาสตรรนใหมในมหาวทยาลยฝ งมดเวสตและ

มหาวทยาลยเกดใหม ทาใหหนมาศกษาปจจยทางสงคมและวฒนธรรม สวนหนงเหนวาเปนทางออกจาก

กรอบจารตประวตศาสตรนพนธวชาการแบบยโรป อกสวนหนงเปนการกบฏตอประวตศาสตรความเปน

อนรกษนยมจากมหาวทยาลยฝ งตะวนออก มนกประวตศาสตรอยางชารลส โฮเมอร ฮาสกนส (Charles

Homer Haskins) นกประวตศาสตรสมยกลางชาวอเมรกนคนแรกและเปนผเสนอ “เรอเนสซองสใน

ศตวรรษท 12” (“Renaissance of the 12th century”) มเฟรเดอรค แจคสน เทอรเนอร (Frederick

38

D R A F T

Jackson Turner) นกประวตศาสตรอเมรกามดเวสตทมองวาการปจจยทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม

และสภาวะแวดลอมจากการขยายตวไปทางฝ งตะวนตก เปนสวนสาคญในการสรางตวตนและลกษณะ

ของชาวอเมรกน อกทงสงผลตอความเปนการเมองแบบประชาธปไตยและความเปนไปทาง

ประวตศาสตรของอเมรกา เจมส ฮารว โรบนสน (James Harvey Robinson)56

เสนอความจาเปนของ

การศกษาประวตศาสตรแบบใหมทสนใจรอบดานไมจากดเพยงแตการเมองและรฐ โดยชใหเหนถง

ความสาคญของการยอมรบอทธพลของการคนควาบนศาสตรอนๆ ทชวยใหนกประวตศาสตรเขาใจ

ประเดนเรอง “ชาตพนธ” “ศาสนา” “ความกาวหนา” “ยคโบราณ” “วฒนธรรม” และ “ธรรมชาตของ

มนษย” ในอดตไดดยงขน56

57

สวนในฝรงเศส นกประวตศาสตรมธรรมเนยมทางความคดทเปดรบประเดนวาดวยวฒนธรรม

อยางตอเนองตงแตยคแสงสวาง อกทงมหาวทยาลยในชวงสวนใหญของศตวรรษท 19 กอยภายใตความ

ผนผวนทางการเมอง นกประวตศาสตรฝรงเศสศตวรรษท 19 มความพยายามในการเขยนประวตศาสตร

แบบใหมเพอเปนการตอกรกบประวตศาสตรของ Ancien Regime ทใหความสาคญกบกษตรยและราช

สานก ประวตศาสตรทวาดวยการเมองโดยตรงเปนเนอหาทสมเสยงตอการถกเซนเซอรมาอยางตอเนอง

หลงการปฏวตฝร งเศส นกประวตศาสตรคนสาคญๆ กผลตงานอยนอกสถาบนอดมศกษา ทาใหไมไดม

การพฒนาอยในกรอบดานวชาการประวตศาสตรทเครงครดแบบในเยอรมน ความสนใจทาง

ประวตศาสตรตอปจจยทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมจงมมาอยางตอเนอง เชน ฟรองซวส กโซต

(Francois Guizot) ออกสแตง เทยร (Augustin Therry) และฌลส มเชเลท (Jules Michelet) แมนก

ประวตศาสตรคนสาคญอยางมเชเลทจะไดรบอทธพลจากปรชญาประวตศาสตรจากแฮรเดอร แต

Kulturgeschichte กลบมอทธพลตอนกประวตศาสตรฝรงเศสคอนขางนอย สวนหนงมาจากบรบททาง

วชาการและสภาวการณทางการเมองทแตกตางกน อกทงฝรงเศสมขนบประวตศาสตรนพนธทสนใจมต

ทางสงคมและวฒนธรรมสบตอมาจากนกประวตศาสตรฟโลโซฟในศตวรรษท 18 อกทงในชวงปลาย

ศตวรรษกระแสตอตานแนวคดและแนวทางทกอยางทเปนเยอรมนกคอนขางรนแรงในฝรงเศสเนองจาก

การสงครามและความตงเครยดทางการเมอง

56 ผรวมกอตง the New School for Social Research ซงตงข นในชวงเวลาทกระแสชาตนยมในโลกตะวนตกรนแรงโดยเสนอตวเปน

วชาการกาวหนา 57

Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 315.

39

DR A

F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมในขนบฝรงเศสตงแตศตวรรษท 19 เปนตนมา มลกษณะสาคญอนหนง

คอจะไมใชคาวา culture ในภาษาฝรงเศส โดยนยมใชคาอนเชน civilisation, mentalité collective และ

imaginaire social จนกระทงชวงปลายทศวรรษท 1980 ถงจะเรมปรากฏวล L'histoire culturelle

แพรหลายมากขน สวนหนงเปนอทธพลจากวชาการประวตศาสตรในองกฤษและอเมรกา อกสวนหนงมา

จากนกประวตศาสตรสานกอานาลสรนหลงเชน โรเจอร ชาตเยร (Roger Chartier) ทหาทางออกจาก

ประวตศาสตรเชงปรมาณและประวตศาสตรสงคม5 7

58 กอนการขนมาของสานกอานาลส นกประวตศาสตร

ในชวงปลายศตวรรษท 19 อองร เบอร (Henri Berr) ไดเรมเสนอการศกษาวเคราะหทางประวตศาสตรท

ผสานเอาสงคมศาสตรสาขาตางๆ เอาไวดวยซงเบอรเรยกวา "synthesis” โดยในป 1900 ไดรเรม

วารสาร Revue de synthèse historique ซงเปดพนทใหกบวชาการประวตศาสตรทมลกษณะดงกลาว

รวมถงเปนพนทถกเถยงประเดนทางประวตศาสตรนพนธและปรชญาประวตศาสตร รวมไปถงนยามและ

วธการดานประวตศาสตรวฒนธรรมและความสมพนธกบสงคมศาสตรสาขาตางๆ ดวย5 8

59 โดยผลงานของ

เบอรตอวชาการดานประวตศาสตรคอนขางจากดอยในดานขอถกเถยงเชงทฤษฎมากกวา งานของเบอร

ไมไดรบการยอมรบในวงวชาการดานประวตศาสตรชวงนนนก แตความพยายามดงกลาวสงผลราว 30

ปตอมาเมอเกดประวตศาสตรสานกอานาลส จนกระทงรนตอมาอยางมารค โบลคและลเซยง เฟบวร ทม

ผลงานทเปนรปธรรมในการคนควาทางประวตศาสตร

โยฮน ฮยซงกากบประวตศาสตรวฒนธรรมใหม

นกประวตศาสตรคนสาคญทมอทธพลตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมในศตวรรษท 20

คอโยฮน ฮยซงกา (Johan Huizinga, 1872 -1945) ความสนใจของฮยซงกาเรมจากวรรณกรรมและ

ศลปะเหมอนกบเบรคฮารดท โดยไดขยายไปสการทาความเขาใจพฤตกรรม ความคด ทศนะและ

ความรสก สงทโดดเดนในงานของฮยซงกาคอการใชประโยชนจากกรอบทฤษฏสมยใหมและการ

วพากษเชงวฒนธรรม โยฮน ฮยซงกามพนเพจากการศกษาดานภาษาโดยเฉพาะสนสกฤตและยค

อนเดยโบราณ ตอมาสนใจยโรปยคกลางและเรอเนสซองส พนฐานทางดานภาษาและวรรณกรรม หนง

ในอทธพลสาคญตอฮยซงกาคอแลมเปรคช 5 9

60และเบรคฮารดท ทงยงรบเอาแนวคดวาความรทาง

58ในป 1999 มการกอตง l' Association pour le développement de l'histoire culturelle (ADHC; The Association for the

Development of Cultural History) 59

Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 318. 60

ฮยซงกาไดเขยนบทความปรทรรศนประวตศาสตรเยอรมน 6 เลมของแลมเปรคช

40

D R A F

T

มนษยศาสตรและสงคมศาสตรจากไฮนรช รกเครต (Heinrich Rickert) ทเหนวาความรเกยวกบ

วฒนธรรมและสงคมมรปแบบทแตกตางจากความรแบบวทยาศาสตร6 0

61 อกทงยงสอดคลองกบเบรค

ฮารดทตรงทเปดใหมมมองจากนกประวตศาสตรเขามามบทบาทในการตความ 6 1

62 ขณะทการศกษา

วฒนธรรมในมตทางประวตศาสตรในชวงปลายศตวรรษท 19 มทศทางไปตามการศกษาประวตศาสตร

“อารยธรรม” กลาวคออธบายววฒนาการและมงคนหากลไกทซอนอยในภาพใหญของอารยธรรมตาม

แบบของคารล แลมเปรคชและเจมส ฮารว โรบนสน ซงนกประวตศาสตรรนตอมาอยางออสวอลด สเปงก

เลอร (Oswald Spengler) และอารโนลด เจ. ทอยนบ (Arnold J. Toynbee) ฮยซงกาวจารณการศกษา

ลกษณะดงกลาว ชวาเปาหมายของการศกษาวฒนธรรมในประวตศาสตรไมใชการสถาปนากฎสากลของ

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมหรอการคนหาลกษณะเฉพาะของชนชาต ฮยซงกาชวาการศกษาทาง

ประวตศาสตรอยทการทาความเขาใจความรสกนกคด คานยมและรปแบบทางวฒนธรรมของยคสมย

โดยฮยซงการบวาไดรบอทธพลจากทฤษฎของนกสงคมวทยาหลายทานอาทเชน เอรนสต โทรเอลตช

(Ernst Troeltsch), มารเซล โมส (Marcel Mauss), เอรนสต เบอรเกส (Ernest W. Burgess), โบรน

สลอว มาลนอฟสก (Bronislaw Malinowski), คารล มนนไฮม (Karl Mannheim), แมกซ เวเบอร (Max

Weber) และจอรจส ซอเรล (Georges Sorel) 6 2

63 โดยเฉพาะในแงมมทางดานจตวทยาสงคม ทาใหงาน

ของฮยซงกามความแตกตางจากประวตศาสตรอารยธรรมในชวงเวลานนอยางเหนไดชดทงในแงของ

ขอบเขตทเลกและกรอบทฤษฎในการทาความเขาใจวฒนธรรม

ใน The Waning of the Middle Ages (1919) ฮยซงกาชใหเหนถงความเปนพธการและความ

ละเมยดละไมในทางวฒนธรรมทมมากขนในราชสานกชวงปลายสมยกลาง ฮยซงกาวจารณการตความ

ยคเรอเนสซองสของเบรคฮารดท ซงแยกขาดยคนออกจากปลายยคกลางอยางมาก ยคนจงไมใช

ความสาเรจทางวฒนธรรมตามทเบรคฮารดทเสนอ หากแตวรรณกรรมและศลปะในยคนนเปนผลมาจาก

กลไกปองกนตนเองในทางความคดและทางวฒนธรรม จากสภาวการณของสงคมภายนอกทรนแรงและ

61 Kelley, Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga, 323. เปนทนาสงเกตวาขอถกเถยงหลายชดในวงวชาการ

ปรชญาของกลม Neo-Kantian ในชวงปลายศตวรรษท 19 และตนศตวรรษท 20 เกยวของกบประเดนเรองรปแบบของความรวาดวย

วฒนธรรม ซงเปนชวงเวลาเดยวกบความขดแยงในแวดวงวชาการดานประวตศาสตรหรอ Methodenstreit โดยหลายประเดนจะไปในทศ

เดยวกบกลมของแลมเปรคซ แตเนองดวยเสนแบงระหวางสาขาวชาขาดจากกนมากจงไมไดสงผลกนในเวลานน แตเปนประเดนทนก

ประวตศาสตรวฒนธรรมนอกเยอรมนใหความสนใจกบประเดนทางดานปรชญาวาดวยความรทางประวตศาสตร ซงตอมาขอถกเถยงจาก

กลม Neo-Kantian มความสาคญตอปรชญาและทฤษฎประวตศาสตรมาก 62

ยอหน รเซนกลาวถงลกษณะอนนของเบรคฮารดทไว Rüsen, "Jacob Burckhardt: Political Standpoint and Historical Insight on the

Border of Post-Modernism," 241. 63

R. L. Colie, "Johan Huizinga and the Task of Cultural History," The American Historical Review 69, no. 3 (1964): 608.

41

D R A F T

ทารณมากขนเรอยๆ จากทงสงครามและความยากแคน มองวาเปนภาวะออนลาทางวฒนธรรม โหยหา

อดตและสนหวงตอโลกภายนอก ผลผลตทางวฒนธรรมทเกดขนในยคนจงเปนผลจากการหนโลกแหง

ความจรงและสรางเกราะกาบงทางจตใจ ฮยซงกาชใหเหนถงลกษณะทางความคดและทศนคตใน

ชวงเวลาดงกลาววาเปนลกษณะทมรวมกนของยคกลางตอนปลายและยคเรอเนสซองส โดยเฉพาะ

คานยมและความรสกของชนชนสงในแงของพธกรรม ความเชอ บรรยากาศทางวฒนธรรมทเกยวเนอง

กบราชสานกเบอรกนดชวงกอนปฏรปศาสนา โดยลดทอนความสาคญของเหตการณทางการเมองและ

สงครามเชนเดยวกบเบรคฮารดท อกทงยงชวาเบอรกนดไมเคยมสถานภาพไปถงระดบเปนรฐ รวมทง

ชใหเหนถงขอจากดทนกประวตศาสตรอธบายวาการเมองและเศรษฐกจเปนสาเหตหลก การทฮยซงกา

เหนวาสาเหตหลกมาจากภายในของมนษยโดยพยายามชใหเหนภาพของระบบความรสกนกคดภายใน

ของคนยคนน ในลกษณะของภาพแทนเปรยบเทยบใหเหนความขดแยงหรอ chiaroscuro เชน สง

ศกดสทธกบสงทางโลก ความโหดรายกบศรทธา กามารมณกบความรกในอดมคต ศกดศรกบการถอม

ตน การขมใจกบความโลภ อศวนกบนกบวช ชวตกบความตาย ตางจากนกประวตศาสตรทศกษายคตน

สมยใหมและเรอเนสซองสในชวงศตวรรษท 19 มกจะเนนใหเหนถงคานยมดานเสรภาพและปจเจกนยม

ของชนชนกลาง ฮยซงกากลบขบเนนประเดนเรองความลาเคญและความทารณในชวต ทคขนานมากบ

ผลผลตทางวฒนธรรม ฮยซงกาใหความสาคญกบลาดบและการดาเนนไปของเหตการณคอนขางนอย

โดยมกอภปรายแบบแผนและรปแบบทางวฒนธรรม รวมถงอารมณความรสกทงในแงความปรารถนา

และความวตกกงวลของมนษยในยคนน6 3

64 ในบทแรกทชอ “The Violent Tenor of Life” ฮยซงกาใชภาพ

การผสมกนของกลนเลอดและกลนกหลาบเพอกลาวถงประสบการณและความรสกของผคนในยคนนทม

ความผนผวนสงระหวางความยนดกบความหวาดกลว ซงเปนผลจากคณคาคขนานระหวางความ

เครงครดทางศาสนาและความหมกมนในการหาความสขทางโลก ระหวางความเกลยดชงทรนแรงและ

คณธรรม64

65

ในงานหลายๆชนประเดนทฮยซงกาสนใจทมรวมกนคอ ทศนคตของชนชนสงในอดตทงในดาน

อดมคตและความรสกนกคดในยคตนสมยใหมทงในระบบอศวนและราชสานก โดยคาทฮยซงกานามาใช


65 Johan Huizinga and Frederik Hopman, The Waning of the Middle Ages : A Study of the Forms of Life, Thought, and Art in

France and the Netherlands in the Fourteenth and Fifteenth Centuries (Harmondsworth: Penguin, 1976), 25.

So violent and motley was life, that it bore the mixed smell of blood and of roses. The men of that time always

oscillate between the fear of hell and the most naive joy, between cruelty and tenderness, between harsh asceticism

and insane attachments to the delights of this world, between hatred and goodness, always running to extremes.

42

D R A F T

ในการอภปรายถงแบบแผนและลกษณะทางวฒนธรรม นอกจากจะใชคาทมในภาษาอนเชน “culture”,

“civilization” และ “civility” ยงใชคาภาษาดตช beschaving ซงมนยของสงภายในและความรสกของ

มนษยรวมถงมนยของความเปนชนชนสง สนทรยภาพและความละเมยดละไมมากกวาคาทมใน

ภาษาองกฤษ ฮยซงกายงเนนมตทางวฒนธรรมทมชวตเปนเอกเทศจากเศรษฐกจและการเมอง โดยให

ความสาคญกบความรสกและจนตนาการ เปนการทาความเขาใจความหมายตอตวมนษยเองและการ

เขาใจทศนะและมมมองจากผคนในยคสมยนนๆ ในชวตประจาวน ทงในแงจตสานกรวมของสงคม ความ

กงวล เพศสภาพ สญญะ รปแบบทางภาษา พธกรรม ความเชอ อารมณ การรบรเรองเวลาและความ

บนเทงเรงใจ ซงรวมไปถงความคดในภาวะมสตและความรสกนกคดในภาวะไรสตหรอไรเหตผล

ในบทความป 1929 ฮยซงกาชวาจดมงหมายหลกของนกประวตศาสตรวฒนธรรมคอการอธบาย

ถงลกษณะเฉพาะทางความคดและการแสดงออกทางความรสกของยคผานศลปะและวรรณกรรม ชอกวา

นกประวตศาสตรควรทาความเขาใจแบบแผนทางวฒนธรรมโดยศกษาสงทเรยกวา “themes”,

“symbols”, “sentiments” และ “forms”66

ซงคาทฮยซงกาใชบอยคอ “รปแบบ” (“form”) เพออธบายแบบ

แผนทางวฒนธรรม ฮยซงกาใชคานเพออธบายถงรปแบบทางภมปญญาทครอบคลมวรรณกรรม ดนตร

และปรชญาแลว ยงรวมไปถงประวตศาสตรนพนธในฐานะของรปแบบหนงของความรวาดวยอดต ซงคา

วา “รปแบบ” นมนยสาคญทางสนทรยภาพและจนตนาการ ในสายตาของฮยซงกาแลวประวตศาสตร

ไมใชการคนหาแบบแผนความเปนไป (speculative) แตเปนการทาความเขาใจจนตนาการและความ

ปรารถนาของมนษยผาน “รปแบบ” เหลานใหเหน “ภาพ” (“image”) หรอ “การเสนอเรองราว” (“story-

telling”) 67

การนาเสนอความรสกนกคดในอดตนจะตองผานมมมองของนกประวตศาสตรเองผานมต

ทางการประพนธกลาวคอการวางเคาโครง ผกเรองและตอนอวสาน โดย “form” ทางประวตศาสตรนพนธ

นมสวนสาคญในการสรางความเขาใจของวฒนธรรมในอดต ผานอารมณความรสกทสงผานรปแบบของ

ขอเขยนทางประวตศาสตร ดงทฮยซงกาเปรยบชวงเวลาตางๆในประวตศาสตรอเมรกาเหมอนภาพละคร

ฉากตางๆ ในการเสนอมตของความเปนมนษย 6 7

68 โดนล เคลลย (Donald Kelley) มองเหนถงลกษณะท

กลาวมา กลาววาเปนประวตศาสตรทมากอนประวตศาสตรวฒนธรรมปลายศตวรรษท 20 ซงให

ความสาคญกบ “ภาพแทน” (“representation”)69

แฟรงค แองเกอรสมทชใหเหนเชนกนวาประวตศาสตร

66 Johan Huizinga, Men and Ideas : History of the Midle Ages, the Renaissance (Eyre & Spottiswoode, 1960), 77-96.

67 J. Huizinga, "History Changing Form," Journal of the History of Ideas 4, no. 2 (1943): 217-218.

68 Huizinga, "History Changing Form," 221.


43

D R A F T

วฒนธรรมของฮยซงกาเขาใกลทศนะแบบโพสโมเดรนในแงทใหความสาคญกบบทบาทของปจจบนในแง

ของ “ความรสกสมผสทางประวตศาสตร” (“historical sensation”) จากมมมองของปจจบน ซงอาศยมต

ทางดานอารมณความรสกและสนทรยภาพในการทาความเขาใจประสบการณทางประวตศาสตร เปน

การอาศยประสบการณดงกลาวทาลายกาแพงกนขวางอดตกบปจจบนลงชวคราว69

70

แนวคดวาดวยประวตศาสตรวฒนธรรมและแนวคดเกยวกบวฒนธรรมชดเจนมากยงขน จาก

อทธพลของงานทางดานสงคมวทยาในยคนน ใน Homo Luden (1938) ความสนใจกรอบความคดทาง

จตวทยาสงคมและมลกษณะของขอบเขตในลกษณะเปนมานษยวทยา อกทงยงมองขามผานชวงเวลา

ทางประวตศาสตรและอาณาบรเวณอยางมาก โดยศกษาวฒนธรรม “การเลน” ทงการแสดง กฬาและการ

สรางความบนเทง ทมลกษณะรวมกนในหลายวฒนธรรม เหนวาเปนองคประกอบสาคญในพฒนาการ

ทางวฒนธรรม เปนงานทฮยซงกาเสนอทฤษฎวาดวย “การเลน” วามหนาทอยทข วตรงขามกบแบบแผน

ตามปกตของชวตประจาวน โดย Homo Luden ไดนาประเดนสาคญจาก The Waning of the Middle

Ages ทสนใจเรองจนตนาการและภาพลกษณไปอภปรายในเชงลกนอกกรอบเวลาทางประวตศาสตร

70 F. R. Ankersmit, "A Phenomenomenology of Historical Experience," in History and Tropology : The Rise and Fall of

Metaphor(Berkeley ; London: University of California Press, 1994), 208-209. Ankersmit อางอง Huizinga, Men and Ideas : History

of the Midle Ages, the Renaissance, 54.

44

D RA F

T

ประวตศาสตรวฒนธรรมกบประวตศาสตรสงคม

การขนมาของประวตศาสตรสงคมสานกอานาลสในฝรงเศสและนกประวตศาสตรมารกซสมใน

องกฤษเปนความทาทายทสาคญตอวชาการประวตศาสตรกระแสหลกท เปนประวตศาสตรการเมองทให

ความสาคญกบเอกสารราชการ นกประวตศาสตรสงคมหนมาสนใจหลกฐานทอยชายขอบซงเปนขอมล

ในทางสงคมระดบลาง ซงนกประวตศาสตรการเมองไมไดใหความสาคญนก เชน ขอมลจากทะเบยนพธ

ศลลางบาปจากโบสถทองถน แผนผงแบงเขตทดน เอกสารบนทกรปแบบตางๆ เกยวกบคนธรรมดา

เชน เอกสารคดความชาวนา เอกสารศาลศาสนา ฯลฯ นอกจากดานหลกฐานแลวนกประวตศาสตรสงคม

ยงนาเอากรอบทฤษฎและวธการทางดานสงคมศาสตรเขามารวมบรณาการกบการศกษาดาน

ประวตศาสตร และสวนหนงสงผลตอความสนใจดานวฒนธรรมแมวาในชวงแรกจะไมไดมลกษณะเปน

ประวตศาสตรวฒนธรรมเฉพาะดงเชนเบรคฮารดทและฮยซงกา เนองจากประวตศาสตรสงคมทกลาวมา

แมจะใหความสาคญกบมตทางวฒนธรรมแตกผกอยกบสงคมและเศรษฐกจอยางมากโดยเชอวาเปน

รากฐานของความเปลยนแปลงทางวฒนธรรม การทาทายจงตกอยกบประวตศาสตรวฒนธรรมอยาง

เลยงไมไดแมไมไดมสถานะเปนกระแสหลก

นกประวตศาสตรวฒนธรรมอยางเบรคฮารดทและฮยซงกาถกวจารณวามความเปนศาสตรหรอ

เปนวทยาศาสตรไมพอ ทงเปนประจกษนยมตาเนองจากใชหลกฐานอยางไมเปนระบบ รวมถงขาด

แนวคดทฤษฎทเปนระบบ ถกวจารณวามลกษณะทใชความรสกสวนตวของผศกษา ความเขาใจลกซงใน

การมองประวตศาสตรของนกประวตศาสตรทงสองกลายมาเปนจดทถกวจารณมากทสด โดยเปนปญหา

ของประวตศาสตรวฒนธรรมแบบคลาสสกทถกตงคาถามอยางตอเนอง นกประวตศาสตรสงคมรนตอมา

จากหลายสานกพยายามอยางตอเนองเพออดรอยรวการศกษาวฒนธรรมในประวตศาสตร ทงจากการ

พฒนาและหยบยมกรอบทฤษฎจากสาขาอนๆ เชน สงคมวทยา จตวทยา มานษยวทยา วรรณคด

วจารณ ปรชญาและประวตศาสตรศลปะ

รากฐานทางทฤษฎและกรอบของนกประวตศาสตรสงคมทงจากฝรงเศสและมารกซสมใน

องกฤษมผลอยางสงตอความเขาใจตอมตทางวฒนธรรม แมวาไมอาจจดไดวาเปนนกประวตศาสตร

วฒนธรรมแตกไดสงผลถงนกประวตศาสตรวฒนธรรมรนตอมาอยางมาก หลกสาคญประการหนงของนก

ประวตศาสตรมารกซสมและสานกอานาลสคอการวจารณการทนกประวตศาสตรใหความสาคญกบชน

ชนสงหรอชนชนปกครอง ซงปรากฏในงานของเบรคฮารดทและฮยซงกาทศกษาวฒนธรรมชนสงเปน

หลก นกประวตศาสตรทสนใจ “ประวตศาสตรจากเบองลาง” (history from below) จงหนมาศกษา

วฒนธรรมของผคนระดบลางทางสงคม นกประวตศาสตรรนใหมยงวจารณประวตศาสตรวฒนธรรมยค

45

DR A

F T

คลาสกวามองฉาบฉวย หรอใชความรสกมากรวมถงใชหลกฐานเชนวรรณกรรมหรอภาพเหมอนเปน

กระจกสะทอนยคสมยนนๆ 7 0

71 โดยหลกฐานทอางมามกถกนกประวตศาสตรทเหนแยงกนชวาเปนเพยง

เกรดประวตศาสตรหรอมหลกฐานทแยงกน นกประวตศาสตรการเมองทเนนหลกฐานมองวาฉาบฉวย

เนองจากไมไดวพากษหลกฐานอยางเปนระบบแบบทฝายตนทา สวนนกประวตศาสตรมารกซสมและนก

ประวตศาสตรสงคมมองวาฉาบฉวยเนองจากไมไดเชอมโยงกบขอมลภาพกวางสงคมและเศรษฐกจ หรอ

ขาดความเชอมโยงกบ “รากฐานทางเศรษฐกจ” อกทงวจารณทศนะทมองวาวฒนธรรมมความเปนเนอ

เดยวกนหรอมเอกภาพของยค และมองขามความขดแยงหรอการงดงางทางวฒนธรรมระหวางคนกลม

ตางๆ71

72

ทฤษฏและประวตศาสตรวฒนธรรมชวงครงแรกของศตวรรษท 20

ในชวงตนศตวรรษท 20 เปนชวงเวลาทเกดความตนตวอยางสงในการทาความเขาใจมนษยใน

สภาวะสงคมสมยใหม สวนหนงมการเสนอแนวคดวพากษทางดานวฒนธรรมผานงานในสาขาตางๆ เชน

สงคมวทยา จตวทยารวมไปถงทฤษฎจตวเคราะห ซงตอมาสงผลตอการสรางชดความคดทเกยวเนองกบ

“ทฤษฎทางวฒนธรรม” ทงยงสงผลตอการศกษาดานวรรณคดวจารณประวตศาสตรศลปะและ

ประวตศาสตรวฒนธรรม งานสาคญหลายชนอยนอกวงวชาการดานประวตศาสตรแตตอมาสงผลตอ

กรอบการวเคราะหดานประวตศาสตรวฒนธรรมอยางมาก นกประวตศาสตรอยางเชนฮยซงกาสนใจขอ

ถกเถยงทางดานสงคมวทยาและจตวทยาสงคมอยแลวดงทไดกลาวมา แมทฤษฎเหลานไมไดมผลตอ

ประวตศาสตรวฒนธรรมในยคนนมากนก แตในชวงครงหลงของศตวรรษเหนไดถงการทประวตศาสตร

วฒนธรรมหนไปหาทฤษฎมากขน การทาความเขาใจภาพรวมทางความคดและทฤษฎทางวฒนธรรมจง

เปนเรองสาคญ

สวนสาคญของแนวคดวาดวยวฒนธรรมในประวตศาสตรมาจากงานศกษาทางดานสงคมวทยา

ตองไมลมวาพฒนาการของสงคมวทยาตงแตครงหลงศตวรรษท 19 เปนตนมามลกษณะสาคญอยางหนง

คอ มจดเรมตนในความสนใจตอประวตศาสตรหรอเปนสงคมวทยาประวตศาสตร ทฤษฎทางสงคมวทยา

พฒนามาจากการศกษารปแบบสงคมในชวงเวลาตางๆในประวตศาสตร แตไมใชนกทฤษฎทกคนจะให

71 Burke. chapter 2 location 459 และ 468. เบรคฮารดทเปนหนงในคนสาคญทยนยนลกษณะดงกลาวของประวตศาสตรวฒนธรรม ซง

ฮยซงกาเดนตาม (ดหนา 24) 72

Burke. chapter 2 location 512. งานชนสาคญทวพากษลกษณะนคอบทความของทอมปสน “Custom and Culture” (1978) Edward

Palmer Thompson, Customs in Common (New York: New Press, 1991).

46

D R A F

T

ความสาคญกบมตทางวฒนธรรมหรอความคดนก สวนหนงใหความสาคญกบระบบเศรษฐกจเพราะเชอ

วาเปนทมาของทกสงดงนนความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมจงเปนเพยงผลลพธ จดสาคญของ

การศกษาจงอยทกจกรรมหรอสถาบนทางเศรษฐกจทสงผลตอรปแบบทางสงคมดงทปรากฏในขอเขยน

ของคารล มารกซ (Karl Marx) 7 2

73 นกสงคมวทยาทอยข วตรงขามกบมารกซอยางเชนเวบเบอรจงม

อทธพลตอนกสงคมวทยาประวตศาสตรและนกประวตศาสตรสงคมในชวงครงแรกของศตวรรษ

โดยเฉพาะผทสนใจมตทางวฒนธรรม เนองจากเวบเบอรใหความสาคญกบวฒนธรรมและคานยมวาเปน

ปจจยสาคญทกาหนดรปแบบทางสงคม ใน Die protestantische Ethik und der Geist des

Kapitalismus (1904; The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism) ซงสงทเวบเบอรเรยกวา

“จรยศาสตรแบบโปรเตสแตนท” นนหมายรวมถงประเพณและวฒนธรรมในทางความคดดวย เวบเบอร

วเคราะหรากฐานทางวฒนธรรมของระบอบทนนยมในยโรปตะวนออก กลาวถงความเปลยนแปลงทาง

เศรษฐกจดวยการอธบายถงรากฐานทางวฒนธรรมและคานยมทมรวมกน

นกสงคมวทยาทใหความสนใจตอรปแบบวฒนธรรมในประวตศาสตรอยางจรงจงคอนอรเบรต

เอเลยส (Norbert Elias) นกสงคมวทยาชาวเยอรมน ซงนอกจากเวบเบอรแลวยงไดรบทฤษฎจต

วเคราะหของซกมน ฟรอยด (Sigmund Freud) โดยเฉพาะจาก Civilization and Its Discontent (1930)

ทกลาวถงการทมนษยตอง “กดเกบ” (repression) สญชาตญาณทดบเถอนและกาวราว วาเปนสวน

สาคญในการทมนษยเขาสการมอารยธรรม อกทงวางอยบนขอถกเถยงทฮยซงกาเสนอไว ใน Über den

Prozeß der Zivilisation (1939; The Civilizing Process) ซงเปนการศกษาทางสงคมวทยา

ประวตศาสตรวาดวยมารยาทในอารยธรรม ซงโดยสาระสาคญจดไดวาเปนประวตศาสตรวฒนธรรม เอ

เลยสพยายามอธบายทฤษฎการเขาสความมอารยธรรม เหนวาเปนกระบวนการระยะยาวทสงผลตอการ

เปลยนกรอบวาดวยบคลก มารยาทและการปฏบตตน

ขณะทเวบเบอรศกษาปรากฏการณ “calling” (Beruf) ในทางโลกของสาขาอาชพ ซงมรากฐาน

มาจากคณคาและวฒนธรรมแบบโปรเตสแตนท ซงอาจกลาวไดวาเปนการศกษากระบวนการเขาส

“ศวไลซ” ของยโรปผานการจดระเบยบในตวตนผานวนยในการประกอบสมมาอาชพ สวนเอเลยสมอง

กระบวนการสอารยะเปนการจดระเบยบเชนกนผานการขมตน ควบคมตวเองและมารยาทในชวงปลาย

สมยกลางมาถงศตวรรษท 19 โดยศกษาผานหนงสอสอนการวางตนของขาราชบรพารในราชสานกและ

73 แนวคดของมารกซจะมผลตอประวตศาสตรวฒนธรรมคอนขางชาคอในชวงครงหลงศตวรรษท 20 ซงเปนผลมาจากการทบทวนงานของ

มารกซของนกประวตศาสตรสงคม รวมไปถงสาขาวฒนธรรมศกษา (cultural studies) ทเกดขนใหมในองกฤษดวย (ผานแกรมซ) ซงจะ

กลาวตอไป

47

D R A F T

หนงสอคมอมารยาททางสงคม เอเลยสชวาในชวงปลายสมยกลางแตตนสมยเรอเนสซองสมการ

เปลยนแปลงทางกระบวนทศนวาดวยการควบคมตนเองอยางชดเจน 7 3

74 โดยการเปลยนแปลงดงกลาว

เปนผลมาจากการแตกตวทางสงคม ความกาวหนาทางเทคโนโลยและการเพมขนของการแขงขน นามา

ซงการกอรปของระบบรฐทมอานาจรวมศนย และระบบเศรษฐกจทใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน

เอเลยสลดบทบาทของปจจยจากศาสนาและคานยมทางความคด มาสนใจปจจยทางสงคมและเศรษฐกจ

อกทงยงมองในมตทางวฒนธรรมทซบซอนมากยงขนผานจตวทยาในระดบปจเจก ซงไดแกกรอบวาดวย

มารยาทและการควบคมทางอารมณ ซงสวนหนงเปนการอภปรายตอจากฮยซงกาซงสนใจทผลผลตทาง

วฒนธรรมชนสงเชนวรรณกรรมและศลปะ เอเลยสสนใจทพฤตกรรมพนฐานเชน มารยาทวาดวยการกน

การขบถาย พฤตกรรมทางเพศและปฏสมพนธทางสงคม ซงเปลยนไปเนองจากเสนแบงวาสงใดนาอบ

อายหรอนารงเกยจเปลยนแปลงไป เอเลยสใชคาวา “habitus” ซงเปนดานหนงของวฒนธรรมทฝงรากอย

ในวถปฏบตตางๆ ทแสดงออกทางรางกายในชวตประจาวน เชนความคนเคยในการกระทาบางอยางท

ทาโดยไมไดนกรตวดงทกลาวมาขางตนรวมถงธรรมเนยม นสยและรปแบบทางอารมณบางอยางของ

ปจเจก กลมคนหรอชนชาต 7 4

75 งานของเอเลยสเปนอทธพลสาคญตอนกประวตศาสตรฝรงเศสสานกอา

นาลสในรนทสาม ซงหนหลงใหการศกษาประวตศาสตรสงคมเชงปรมาณ หนไปศกษาวฒนธรรมและ

ความรสกนกคดภายใต histoire des mentalités เนองจากงานของเอเลยสไดรบความสนใจขนใหมใน

ทศวรรษท 1970 หลงจากทอยชายขอบมานาน75

76

นอกจากสงคมวทยาแลวสาขาทมอทธพลตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมคอประวตศาสตร

ศลปะ ซงในชวงตนศตวรรษท 20 เปนสาขาทมททางของตนเองเขมแขงแลว ประวตศาสตรศลปะในเวลา

นนใหความสาคญกบการตความสญลกษณหรอรองรอยในงานศลปะ โดยรบอทธพลจากกรอบทฤษฎ

จากจตวทยา ปรชญาและมานษยวทยาในการวเคราะหความหมาย อกทงยงลงลกในเชงรายละเอยด ให

ความสาคญกบทศนะและคณคาทซบซอน รวมถงการสบทอดแบบแผนทางความคดผานขนบในการสอ

ความหมายในการสรางงานศลปะ การรบรและอารมณความรสกซงเปนลกษณะสาคญของประวตศาสตร

74 Norbert Elias, The Civilizing Process : Sociogenetic and Psychogenetic Investigations, trans., Edmund Jephcott, Revised ed.

(Oxford, U.K.: Blackwell, 2000), 478. 75

แนวคดลกษณะนปรากฏในขอเขยนของเวบเบอรเชนเดยวกน โดยใชคาวา Eingestelltheit ซงอาจไดวา “disposition” ตอมาบรดเยอใช

คาวา habitus มาอธบายจนเปนแนวคดหลกทางสงคมวทยาอนหนง 76

Über den Prozeß der Zivilisation ถกนากลบมาตพมพใหมในป 1969 แปลเปนภาษาองกฤษและตพมพสวนแรกและสวนท 2 ในป

1978 และ 1982 ตามลาดบ ภาษาฝรงเศสตพมพ ในป 1974 และ 1975 ซงขณะนนเปนชวงเวลาสาคญของประวตศาสตรสานกอานาลสท

หนไปสนใจ mentalités

48

D R A F T

ศลปะ ดงเชน เอบ วอรเบรก (Aby Warburg), แอรนส กอมบรช (Ernst Gombrich) และ เออรวน พา

นอฟสก (Erwin Panofsky) ทศวรรษท 1920 และ 1930 เปนยครงเรองของสอสารมวลชนหรอ mass

media สอใหมเชนทงภาพยนตร ดนตร ภาพถายรวมถงความกาวหนาของเทคโนโลยการพมพนตยสาร

ภาพ รวมไปถงลทธบรโภคนยมทภาพลกษณ (image) มบทบาทสาคญ ดงทวอลเตอร เบนจามน

(Water Benjamin) ชวาเปน “ยคของสอผลตซา” (age of mechanical reproduction) นกวชาการใน

สาขาตางๆจงใหความสนใจตอมตทางความหมายและการรบรผานผลผลตทางวฒนธรรมมาก อกทงการ

คนควาทางจตวทยาและความแพรหลายของทฤษฎจตวเคราะหเปนแรงสงอยางดตอการศกษามต

ของสญญะ ภาพลกษณและความหมายในประวตศาสตร นอกจากทฤษฎจากสงคมวทยายคคลาสสก

สาขาสงคมวทยาความร (sociology of knowledge) ทแพรหลายจากยโรปตอนกลางตงแตทศวรรษท

1920 ทยงสงอทธพลในเชงทฤษฎตอประวตศาสตรวฒนธรรม โดยสงอทธพลในวงกวางจากการอพยพ

ออกของนกวชาการเพอหลบหนจากการคกคามของนาซ ความสนใจทางดานสญญะ จตวทยาและ

ปรชญาทเกยวของกบการตความเปนทสนใจในทศวรรษท 1920 และ 1930 โดยเฉพาะจากนกวชาการ

สาขาวรรณคด ปรชญา มานษยวทยาและประวตศาสตรความคด โดยเฉพาะการใหความสาคญ

กบสญญะในแงมมทางวฒนธรรม อาทเชนงานของแอรนส คานโตโรวซ (Ernst Kantorowicz) นก

ประวตศาสตรชาวเยอรมน7 6

77 และ The Individual and the Cosmos in Renaissance Philosophy

(1927) ประวตศาสตรปรชญาของแอรนส คาสซเรอร (Ernst Cassirer) นกปรชญาชาวเยอรมน

ในชวงเวลาดงกลาวความสนใจตอมตทางวฒนธรรมยงปรากฏในงานศกษาประวตศาสตรอารย

ธรรมสาคญหลายชน โดยใชคาวา “civilization” แทนทจะใชคาวา “culture” เนองจากเปนงานทสนใจ

ภาพรวมของอารยธรรมทงในแงการเมอง เศรษฐกจและสงคม เชน Study of History (1934-61) ของอา

โนลด เจ ทอยนบ (Arnold J. Toynbee); The Rise of American Civilization (1927) โดยชารลว และ

แมร เบยรด (Charles และ Mary Beard) และ The Making of Europe (1936) โดยครสโตเฟอร ดอวสน

(Christopher Dawson)

นกประวตศาสตรอกกลมทสนใจตอมตทางวฒนธรรมคอกลมนกประวตศาสตรภมปญญาและ

ประวตศาสตรความคด ซงในทศวรรษท 1920 และ 1930 มอยในโลกวชาการองกฤษและอเมรกา เชน

กลมประวตศาสตรความคดของอาเธอร เลฟจอย (Arthur Lovejoy) ทมหาวทยาลยจอหน ฮอปกนส

77 งานในชวงแรกของ Kantorowicz เชน Kaiser Friedrich der Zweite (1927) และ Das Geheime Deutschland (1933) รวมถงงานชน

สาคญในชวงหลงอยาง The King's Two Bodies (1957)

49

D R A F T

ภายใตวารสาร Journal of the History of Ideas ซงกอตงป 1940 ซงเปนการรวมกนของนกวชาการดาน

ปรชญา วรรณคดและประวตศาสตร โดยรวมตวอยางหลวมในลกษณะการบรณาการจากตางสาขาซงให

ความสนใจตอมตทางวฒนธรรม สวนในองกฤษมงานศกษาประวตศาสตรความคดและวฒนธรรมท

ออกมาจากนกวชาการดานวรรณคดองกฤษและนกประวตศาสตรนอกวงวชาการ เชน บาซล วลลย

(Basil Willey), อ. เอม. ดบบลว. ทลลารด (E.M.W. Tillard) และจ.เอม. ยง (G.M. Young)78

เหนไดวา

งานดานประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงนไมไดเกดขนจากอาจารยประวตศาสตร แตมกมาจากสาขาอน

เชนวรรณดดองกฤษและปรชญา อกทงวารสารวชาการทตพมพงานศกษาประเภทประวตศาสตร

วฒนธรรมไมใชวารสารสาขาประวตศาสตรขนานแท แตมาจากวารสารทมลกษณะสหวชาการและ

ประวตศาสตรอารยธรรม โดยงานจากนกวชาการนอกสาขาวชาประวตศาสตรเปนแนวโนมทมตอเนอง

ไปจนถงตนศตวรรษท 21 ซงเปนคณปการทสาคญตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม ทาใหมงาน

สาคญตงแต The Art of Memory (1966) โดยฟรานเชส เยทส (Frances Yates) ไปจนถง the Long

Revolution (1961) ของเรยมอนด วลเลยมว (Raymond Williams) และ Orientalism (1978) โดยเอด

วารด ซาอด (Edward Said) ทอาจจดไดวาเปนประวตศาสตรวฒนธรรม ไมรวมถงงานของนก

ประวตศาสตรนอกวงวชาการอกจานวนมาก

อานาลสกบวฒนธรรม : มารค โบลค, ลเซยง เฟบวร และ เฟอรนานด โบรเดล

ประวตศาสตรสานกอานาลสเรมขนจากมารค โบลค (Marc Bloch) และ ลเซยง เฟบวร (Lucien

Febvre) เรมออกวารสาร Annales d'histoire économique et sociale ในป 1929 ซงสรางผลสะเทอนตอ

วงวชาการดานประวตศาสตรอยางตอเนอง การมองประวตศาสตรเปนการบรณาการความรดาน

สงคมศาสตรสาขาตางๆ เขาดวยกนไดแก ภมศาสตร ประชากรศาสตร เศรษฐศาสตร สงคมวทยา

จตวทยา ฯลฯ แมจะถกเรยกวาเปนประวตศาสตรสงคม แตงานหลายชนกใหความสาคญกบมตทาง

วฒนธรรมดวย เชน ความเปลยนแปลงทางความคด โลกทศนและธรรมเนยมประเพณ แมจะมองวาเปน

ผลมาจากปจจยทางภมศาสตรและกจกรรมทางเศรษฐกจ ทาใหวฒนธรรมถกมองวาเปนผลลพธ อยางไร

กดแนวคดวาดวยวฒนธรรมเปนสวนสาคญของประวตศาสตรสานกนซงจะเหนผลชดเจนในงานของนก

ประวตศาสตรรนตอๆ ไป

78 Burke. chapter 1 location 326

50

D R A F T

สวนหนงของการบรณาการจากสาขาวชาตางๆ สวนทมผลตอแนวคดวาดวยวฒนธรรมมาจาก

นกวชาการรวมสมยในสาขาจตวทยาสงคม มานษยวทยาและสงคมวทยา เชน อมล เดอรไคหม (Emile

Durkheim) สงอทธพลในวงกวางขณะนนมอรส ฮาลบวาคซ (Maurice Halbwachs) ทสนใจกลไกของ

ความทรงจารวมทางสงคม, อองร บรมอนด (Henri Bremond) นกปรชญาและผเชยวชาญดานวรรณคด

ผเขยนงานจตวทยาเชงประวตศาสตร ลเซยง ลว-บรห (Lucien Lévy-Bruhl) ผสนใจความรสกนกคดของ

มนษยยคดกดาบรรพ, ชารลส บลอนเดล (Charles Blondel) นกจตวทยาทดลองผเปนศษยของลว-บรห

และอาจารยรวมมหาวทยาลยขณะนน รวมไปถงทลเซยง เฟบวรยกยองงานของเบรคฮารดทวาเปน

อทธพลสาคญดวย 7 8

79 จากรายชอขางตนพอเหนไดถงอทธพลของอองร แบรซง (Henri Bergson)

โดยเฉพาะแนวคดการทาความเขาใจความรสกนกคดของมนษยทคานกบกรอบแบบเหตผลนยมซงมตอ

สงคมศาสตรในฝรงเศส ซงแมจะแบรซงไมไดมอทธพลตอวชาการประวตศาสตรโดยตรง แตอาจกลาวได

วาสงผลตอความคดวาดวยการศกษาประวตศาสตรในมตทางวฒนธรรมอยมากโดยเฉพาะเรองการ

อธบายเรองความรสกนกคดนอกกรอบเหตผลนยมและความสนใจตอมโนทศนตอการเปลยนผานของ

เวลาซงเปนความสนใจของนกประวตศาสตรฝรงเศสมาอยางตอเนอง อกทงคาวา mentalité ทวง

วชาการดานมานษยวทยาและจตวทยาในฝรงเศสใชอยในขณะนนมนยของความไมเปนเหตเปนผลทใช

กบมานษยวทยามนษยดกดาบรรพ เชน ลว-บรห ใน La Mentalité Primitive (1922; Primitive

Mentality) รวมถงจตวทยาเดกและสงคมสานกทางศาสนา ซงเปนแนวโนมความสนใจทางสงคมวทยา

ขณะนนซงเดนตามอมล เดอรไคหม

ใน Les Rois Thaumaturges (1924, the Royal Touch) โบลคศกษาปรากฏการณความเชอทวา

กษตรยในสมยกลางและตนสมยใหมสามารถรกษาโรควณโรคทตอมนาเหลอง (scrofula) หรอทเรยกวา

“the king's evil” โดยวเคราะหในเชง “จตวทยาศาสนา” ในมตทางประวตศาสตรโดยสนใจท “ภาพลวงท

คนมรวมกน” (“collective illusion”) โดยคาถามและประเดนศกษาอยในปรมณฑลของสาขาจตวทยา

มานษยวทยาและสงคมวทยามากกวาสาขาประวตศาสตร แนวคดเรองสานกรวมและ mentalité ปรากฏ

79 งานชนสาคญๆ ของไดแก Maurice Halbwachs, Les cadres sociaux de la mémoire, (1952, ตพมพครงแรกในวารสาร Les Travaux

de L'Année Sociologique ป1925); Henri Bremond, Histoire littéraire du sentiment religieux en France depuis la fin des guerres de

religion jusqu'à nos jours (11 vols, 1916 to 1936); Lucien Lévy-Bruhl, La Mentalité Primitive (1922) ด Ulick Peter Burke, The

French Historical Revolution : The Annales School, 1929-89, Key Contemporary Thinkers (cambridge, UK.: Polity Press, 1990),

15-17.

51

D R A F T

อยในงานชนนซงโบลคกลาวถงมตทางความคดและสานกรวมของคนในสงคม 7 9

80 สวนใน Feudal

Society (1939, 1940) ซงโบลคนยามระบอบฟวดลกวางนกประวตศาสตรสมยกลางทจากดในมตทาง

กฎหมายและการทหารเปนหลกตามนกประวตศาสตรการเมองกระแสหลก 8 0

81 โดยโบลคมองในมตทาง

สภาวะแวดลอมทางภมศาสตร ประชากร เทคโนโลยเกษตร เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมดวย ในทาง

วฒนธรรมโบลคอธบายถงความรสกนกคดและจตวทยาภายใตหวขอ “Modes of feeling and thought”

กลาวถงภาษาและวรรณกรรมในแง “modes of expression” ในระบอบฟวดลและกลาวถง “religious

mentality” ในมตทางมานษยวทยา การปฏบตตนและมารยาทในราชสานก 8 1

82 วฒนธรรมความรกในราช

สานก (courtly love) 83

ลทธบชาพระแมมาร8 384

รวมถงอธบายความรงเรองทางวฒนธรรมและความคด

ในชวงศตวรรษท 12 โดยวเคราะหในแงความรสกนกคดจากปรากฏการณทางวฒนธรรมตางๆ 8 4

85

เชอมโยงสานกทเปลยนไปกบการเปลยนแปลงของความสมพนธเชงโครงสราง ซงไดรบอทธพลจาก

สงคมวทยาของเดอรไคหม โบลคชใหเหนวาวรรณกรรม ธรรมเนยมและทศนคตตางๆ ในสมยกลางเปน

ผลจากความเปลยนแปลงทางโครงสรางประชากร การเปลยนแปลงดานกสกรรมและรปแบบทาง

เศรษฐกจ

ขณะทประวตศาสตรสมยกลางของโบลคถกเถยงเรองสมยกลางกบนกประวตศาสตรการเมองซง

เปนกระแสหลกโดยนาเอาคาอธบายทางสงคมศาสตรเขามา ลเซยง เฟบวรทเชยวชาญฝรงเศสยคตน

สมยใหมผานผลผลตทางวฒนธรรมทงในแงวรรณกรรม หนงสอและการพมพ อธบายวฒนธรรมผานมต

ทางจตวทยาสงคม เฟบวรถกเถยงประเดนเรองฝรงเศสยคเรอเนสซองสและยคปฏรปศาสนา กบนก

ประวตศาสตรศลปะ ประวตศาสตรวรรณกรรมและนกประวตศาสตรวฒนธรรม กลาวคอกอนหนานมต

ทางวฒนธรรมถกมองในแงมมทสนใจแตวฒนธรรมชนสงและใหความสาคญกบพฒนาการของจตสานก

และทศนะของผคนมอานาจและผสรางสรรคซงอยในแวดวงวฒนธรรมทคอนขางแคบ เชน ราชสานก ชน

ชนสง นกปราชญ นกเขยนและศลปน โดยเฟบวรไดวจารณทศนะดงกลาวและเสนอในงานศกษาชวาไม

80 สาหรบแนวคดทฤษฎสงคมของเดอรไคหมในงานของโบลค ด R. Colbert Rhodes, "Emile Durkheim and the Historical Thought of

Marc Bloch," Theory and Society 5, no. 1 (1978). 81

นกประวตศาสตรคนสาคญทยดนยามระบอบฟวดลอยางแคบคอฟรงซว-หลยส กานชอฟ (François-Louis Ganshof)นกประวตศาสตร

ชาวเบลเยยมในขอเขยน Qu'est-ce que la féodalité? (1944) 82

Marc Bloch, Feudal Society Volume 2, Phoenix Books, vol. 2 (Chicago: University of Chicago Press, 1964), 306. 83

Marc Bloch, Feudal Society Volume 1, Phoenix Books, vol. 1 (Chicago: University of Chicago Press, 1964), 233. 84

Bloch, Feudal Society Volume 2, 417. 85

Bloch, Feudal Society Volume 1, 106-107.

52

D R A F T

ไดมาจากการคนพบ ความคดหรอสตปญญาของกลมบางกลม แตเปนผลมาจากความตองการรบร

ความคดใหมจากสงคมในวงกวาง 8 5

86 ใน The Problem of Unbelief in the Sixteenth Century: The

Religion of Rabelais ทตงคาถามกบการเชอหรอไมเชอพระเจาของฟรงซวส แรบเบอเลส (François

Rabelais) ผานงานประพนธในบรบททางความคดของสงคมฝรงเศสในชวงตนสมยใหม เฟบวรอธบาย

ถงความสมพนธระหวางผลงานของแรบเบอเลสกบเครองมอทางความคดทสบตอมาจากสมยกลางของ

สงคมโดยรวม เฟบวรใชวล “outillage mental” (mental tools) กลาววา

ทกอารยธรรมมอปกรณทางความรสกนกคดเปนของตน ทกยคสมยของอารยธรรมนนๆ

มพฒนาการทางเทคโนโลยและทางวทยาศาสตรเกดลกษณะเฉพาะ ชดเครองมอทมจะถกปรบ

ใหละเอยดลออมากขนสาหรบเปาหมายบางอยางและนอยลงสาหรบเปาหมายบางอยาง ไมอาจ

แนใจไดวาอารยธรรมหรอยคหนงๆ สามารถสงผานเครองมอเหลานใหอารยธรรมหรอยคถดไป

เครองมออาจเสอมสภาพ ถดถอยหรอถกทาใหบดเบยวไป ในทางตรงขามกนอาจถกพฒนา

ปรบสภาพหรอทาใหมความซบซอนขน เครองมอเหลานจะมคณคากตอเมออารยธรรมหรอยค

นนประสบความสาเรจในการสรางมนและใชมน แตคณคานไมไดคงอยตลอดไปเพอมวลมนษย

แมในอารยธรรมนนเองเครองมอเหลานนกไมไดมคณคาเสมอไป86

87

ในบทความป 1938 เฟบวรใชวลน “outillage mental” (mental equipment) เพออธบายถงระบบ

ของผลงานทางวฒนธรรมทชใหเหนวากลมผรบเอาความคดมความสาคญไมนอยไปกวาปจเจกซงเปนผ

แตงหรอผทไดชอวาเปนผรเรมทางความคด ชวาผรบเหลานมความสาคญในการใหความหมายใหมและ

ทาใหเปนของตนเอง อกทงยงชวาปจเจกทไดชอวาเปนผรเรมไมไดเปนอสระจากระบบและแรงผลกดน

ตางจากคนอนๆ เปนเพยงผหยบจบเอาเครองมอและเทคนควธทางความคด อารมณและภาษาทใช

86 Burke, The French Historical Revolution : The Annales School, 1929-89, 20.

87 Lucien Febvre, Le problème de l'incroyance au 16e siècle : la religion de Rabelais (1937). แปลและตพมพเปนภาษาองกฤษในป

1982 Lucien Febvre, The Problem of Unbelief in the Sixteenth Century : The Religion of Rabelais, trans., Beatrice Gottlieb

(Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1982), 150.

Every civilization has its own mental tools. Even more, every era of the same civilization, every advance in

technology or science that gives it its character, has a revised set of tools, a little more refined for certain purposes, a

little less so for others. A civilization or an era has no assurance that it will be able to transmit these mental tools in

their entirety to succeeding civilizations and eras. The tools may undergo significant deterioration, regression, and

distortion; -or, on the contrary, more improvement, enrichment, and complexity. They are valuable for the civilization

that succeeds in forging them, and they are valuable for the era that uses them; they are not valuable for all eternity,

or for all humanity, nor even for the whole narrow course of development within one civilization.

53

D R A F T

รวมกนอยในสงคมซงเกยวพนธกบสภาวะแวดลอมและความเปนอยในหลายมต 8 7

88 โดยนก

ประวตศาสตรจะใชความรทางจตวทยาโดย

สารวจอปกรณทางความรสกนกคดของคนในยคนนๆ อยางละเอยดวามอะไรบาง และ

สรางมโนทศนทางกายภาพ ปญญาและทางจตใจของคนรนกอนขนมาใหมโดยใชทงความรและ

จนตนาการ สรางภาพความขาดแคลนในทางความคดและทางเทคนคในชวงเวลานน ททาให

ผคนกลมน นมมโนทศนตอโลก ชวต ศาสนาและการเมองบดเบยวไป และสดทายนก

ประวตศาสตรตองตระหนกวา “จกรวาล” ไมไดจรงแทไปกวา “จตใจ” หรอ “ปจเจก” แตเปนสงท

ถกแปรสภาพซงเปนผลจากการคดคนและอารยธรรมทถกสรางขนโดยกลมคน88

89

วล outillage mental ไมไดมกรอบแนวคดทชดเจนและเฟบวรไมเคยอธบายกรอบแนวคดอยาง

เปนระบบ แตกพอเหนไดจากงานของเฟบวรเอง แนวคดดงกลาวเปนการอธบาย Zeitgeist หรอ “จต

แหงยคสมย” ทเปนกรอบของนกประวตศาสตรวฒนธรรมอยางเบรคฮารดทและฮยซงกา สาหรบเฟบวร

แลววลนมลกษณะคอ มองความสมพนธระหวางความตงใจของผแตงหรอผผลตกบผลผลตทางความคด

หรอทางวฒนธรรมวาเปนความสมพนธซบซอนและอยนอกเหนอสานก อกทงยงมนยของการวจารณ

การใหเครดตกบอจฉรยภาพของปจเจก มองวามาจากอปกรณทางความคดทมอยและมผใชอยแลว 8 9

90 โร

เจอร ชาตเยร (Roger Chartier) อธบายแนวคดของเฟบวรไวดงน

สงทกาหนดกรอบหรอขอจากดของ outillage mental คอ สภาวะของภาษา รายการและ

ประเภทของคาศพท โครงสรางประโยคทางไวยากรณ ภาษาและเครองมอทางตรรกะ รวมไปถง

88 Lucien Febvre, Encyclopédie française, vol. viii (1938). แปลและตพมพเปนภาษาองกฤษในป 1973 Lucien Febvre, A New Kind

of History : From the Writings of Febvre (London,: Routledge and Kegan Paul, 1973), 3-6. เฟบวรใหความสาคญกบมตทางอารมณ

มากกวามารก โบลคและเฟอรนานด โบรเดล โดยในบทความนไดยกความสาคญของการใชอปมา “blood and rose “ ของฮยซงกาเพอใช

อธบายความรสกนกคดของคนในอดต 89

ตพมพในป 1938 Febvre, A New Kind of History : From the Writings of Febvre, 9-10.

The task is, for a given period, to establish a detailed inventory of the mental equipment of the men of the time, then

by dint of great learning, but also of imagination, to reconstitute the whole physical, intellectual and moral universe of

each preceding generation. Then to form a precise picture of the conceptual and technical shortcomings at a given

moment, which necessarily distorted a given social group’s image of the world, life, religion and politics. Finally… to

realize that ‘universe’ is no more an absolute than the ‘spirit’ or the ‘individual’ but that it is constantly being

transformed through the inventions and civilizations produced by human groups. 90

Roger Chartier, "Intellectual History or Sociocultural History? The French Trajectories," in Modern European Intellectual

History : Reappraisals and New Perspectives, ed. Dominick LaCapra and Steven L. Kaplan(Ithaca: Cornell University Press,

1982), 18.

54

D R A F T

‘เครองสนบสนนความคดทางผสสะ’ (“sensitive support of thought”) ซงเหนไดผานระบบของ

การทาความเขาใจโลก โดยมสารบบทแปรเปลยนเปนสงซงกาหนดโครงสรางทางอารมณซงเปน

ลกษณะเฉพาะของแตละยค โดยจดหมนทางภาษา ทางความคดและทางอารมณเคลอนทมาตด

กนเปนสงกาหนด ‘วถทางความคดและความรสก’91

ดงนนนกประวตศาสตรวฒนธรรมจงไมควรจากดอยเพยงสดยอดวรรณกรรมและผสรางสรรค

งาน แตควรทาความเขาใจทภาษาและวฒนธรรมของผคนตางกลมสงคม เพอจะไดมองเหนปฏสมพนธ

ระหวางวฒนธรรมตางๆ อกทงไมควรทกทกวาวฒนธรรมของกลมคนหรอชนชาตนนเปนเอกภาพ

รวมถงเขาใจวาความสมพนธระหวางศาสนา วทยาศาสตรและวฒนธรรมอนๆ ถกสรางขนมาอยางไร แม

งานบางชนของเฟบวรจะมลกษณะของชวประวตบคคลทมอทธพลทางความคดและทางวฒนธรรมเชน

มาตน ลเธอร (Martin Luther) และฟรงซวส แรบเบอเลส ทแทจรงแลวเปนการศกษาสงคมหรอศกษา

outillage mental ทไดสราง “วรบรษ” หรอ “อจฉรยบคคล” ขนมา ซงเปนทงหนงในผสงเกตการณและ

เปนหนงในผลตผลจากการกาหนดของสงคมตอทมตอคนทกคน เปนสงทจากดเสรภาพของการคดคน

รเรมของปจเจก ดงนนสงทตามมาซงแตกตางจากแนวคดประวตศาสตรวฒนธรรมยคคลาสสกและ

แนวทางของเออรวน พานอฟสก (Erwin Panofsky) คอกบ outillage mental เฟบวรมนยวาเปนชด

เครองมอทางภาษา สญญะและแนวคดทดารงอยอยางเปนวตถวสย เพอการนาไปใชเปนเครองมอทาง

ความคดของปจเจก กลาวคอไมไดอยภายในปจเจกหรอกลมคน แตเปน “โรงเกบวสดทางความคด” ทจะ

ถกหยบจบขนมาใช ไมไดมนยของเอกภาพทางความคดและวฒนธรรมของสงคม91

92

กรอบแนวคดวาดวย outillage mental และ mentalité มอทธพลอยางสงตอนกประวตศาสตร

สานกอานาลสรนทสอง อยางไรกดเฟอรนานด โบรเดล (Fernand Braudel) ซงถอไดวาเปนผนาคน

สาคญและเปนผททาใหประวตศาสตรสานกนแพรอทธพลสโลกวชาการสากล กลบใหพนทและอภปราย

mentalité คอนขางนอย แมแตในบททชอ “Civilizations” ใน The Mediterranean โบรเดลกลาวถงระบบ

คณคาตางๆคอนขางนอย แมวาคณคาทเกยวของกบศาสนามความสาคญในแถบนสง อกทงโบรเดลมอง

วฒนธรรมในแบบทนกภมศาสตรมองกลาวคอมองในลกษณะของการจดแบงตามพนท ไมมแนวคดวา

ดวยสญลกษณและความหมายทนกวชาการสงคมวทยาและมานษยวทยารวมสมยสนใจ9 2

93 หากมองใน

91 Chartier, "Intellectual History or Sociocultural History? The French Trajectories," 19.

92 Chartier, "Intellectual History or Sociocultural History? The French Trajectories," 20-21.

93 Burke, The French Historical Revolution : The Annales School, 1929-89, 38-39, 47-48.

55

D R A F T

กรอบแนวคดของโบรเดล วฒนธรรมเปนสวนทเชอมโยงกบปจจยทางภมศาสตรและระบบทางเศรษฐกจ

ผานโครงสราง 3 ระดบ โดยระดบทลกทสดคอ longue durée ซงปจจยทางชวภาพและทางภมศาสตรซง

สงผลตอการตงถนฐานของมนษยและโครงสรางประชากรมการเปลยนแปลงชาทสด ระดบกลางหรอ

conjuncture คอระบบเศรษฐกจและความสมพนธทางสงคมซงมการเปลยนแปลงเปนวงจร สวนระดบ

พนผวบนสดคอเหตการณความเปนไปทางการเมอง โดยโบรเดลกลาววาเปนระดบทมความผนผวนสง

ทสด โบรเดลมองวาความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมอยในเวลาและโครงสราง

ระดบชนกลาง ซงมกถกเรยกวาอารยธรรม (civilization) ซงสวนของประวตศาสตรวฒนธรรมอยในสวน

น ในงานของโบรเดลเองเหนไดชดวาประวตศาสตร mentalité และวฒนธรรมมพนทลดลงมาก โดยสวน

สาคญเปนสภาพแวดลอมทางกายภาพและทางวตถ93

94 ซงสวนหนงเปนผลมาจากการศกษาชวงเวลายาว

และพนทกวางขน ทาใหมองวาระดบลกทสดคอสงทนกประวตศาสตรควรสนใจเพอจะสามารถทาความ

เขาใจมตทางวฒนธรรมได หากเปรยบเทยบกบสานกอานาลสยคกอนเหนไดวาโบรเดลและนก

ประวตศาสตรในรนทสองใหความสาคญกบปจจยทางกายภาพ เชน ภมศาสตร เศรษฐกจ สงคมและ

ประชากรเปนสาคญ 9 4

95 สนใจประเดนดานจตวทยาสงคมและ mentalité ลดลง เนองจากสวนใหญมองวา

ประวตศาสตรสงคมและเศรษฐกจมความสาคญกวาดานอนๆ นกประวตศาสตรในรนนบางคนหนไปใช

ขอมลเชงปรมาณเพออธบายถงความเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ นามาวเคราะหใบปลว

การเมอง กฎหมาย พนยกรรมและภาพ ฯลฯ เพอศกษาทศนคตของผคนในสงคม แตกมงานศกษา

ประวตศาสตรวฒนธรรมในเชงปรมาณซงสนใจเรองหนงสอและการอานออกเขยนได ดงทรวมอยใน

Livre et societe dans la france du xviiie siecle (1965)96

ทรวมบทความศกษาประวตศาสตรหนงสอ

ประเภทตางๆ ในเชงปรมาณ ประวตศาสตรวฒนธรรมเชงปรมาณดงกลาวนบไดวาเปนความทาทาย

อยางมาก แมนกประวตศาสตรในกลมนหลายทานจะสนใจประวตศาสตรว ฒนธรรมผานแนวคด

mentalité แตสวนใหญกยอมรบวาเปนรองประวตศาสตรสงคมและเศรษฐกจ

94 Fernand Braudel, On History (Chicago: University of Chicago Press, 1980), 27, 32. โดยโครงสรางดงกลาวปรากฏอยใน La

Méditerranée et le Monde Méditerranéen a l'époque de Philippe II (1949) 95

งานสาคญๆไดแก Emmanuel Le Roy Ladurie, Les Paysans De Languedoc (1966), Pierre Goubert, Beauvais et le Beauvaisis

de 1600 à 1730 : contribution à l'histoire sociale de la France du XVIIe siècle (1958); Bernand Cousin, Le miracle et le

quotidien: Les ex voto provençaux images d'une société, 1983. 96

Geneviève Bolléme and others, Livre Et Société Dans La France Du Xviiie Siècle (Paris: Mouton, 1965).

56

D R A F T

Histoire des Mentalité และการกลบมาของประวตศาสตรวฒนธรรมในฝรงเศส

ปญหาหรอขอวจารณสาคญทมตอประวตศาสตรสานกอานาลสเปนผลมาจากความสาเรจภายใต

การนาของโบรเดลและวธการเชงปรมาณ ทมขอจากดในการทาความเขาใจความขดแยง วกฤตและ

ความผนผวนในประวตศาสตร โดยเฉพาะประวตศาสตรสมยใหมหรอหากเจาะจงคอการปฏวตฝร งเศส

ซงเปนประเดนสาคญเรอยมา เหนไดวากรอบเวลาการวเคราะหแบบ longue durée และการมองหา

สภาวะเสถยรมขอจากด โดยเฉพาะอยางยงหากเปรยบเทยบทศนะแบบมารกซสม ทาใหกรอบการ

วเคราะหดงกลาวไมเปนทนยมสาหรบนกประวตศาสตรทศกษาหลงป 1789 ทาใหในทศวรรษท 1970

นกประวตศาสตรในรนทสาม เรมวจารณสานกตนเองและพยายามฉกตวออกจากกรอบ 9 6

97 นก

ประวตศาสตรจานวนหนงหนมาทางาน histoire des mentalités และเปนประวตศาสตร “the third level”

ทาใหแนวคดโครงสราง 3 ระดบ กรอบเวลาและปจจยของ longue durée ทโบรเดลเสนอไวลด

ความสาคญลงมาก หนมาใหความสาคญกบ “ความรสกนกคด” อกทงใหความสาคญกบมตทาง

วฒนธรรมมากขน

อทธพลของมานษยวทยาทมตอความเขาใจวฒนธรรมในประวตศาสตรปรากฏในงานของทง

โบลคและเฟบวร แตในรนท 3 ทสนใจวฒนธรรมเหนไดถงอทธพลของสาขามานษยวทยาทชดเจนมาก

ขน โดยเฉพาะการใหความสาคญประเดนทางดานญาณวทยาแบบมานษยวทยา นกประวตศาสตรเรม

มองอดตวาเปนอกวฒนธรรมหนง การทาความเขาใจจงตองอาศยความเขาใจความรสกนกคดของผคน

ในอดต (empathy) โดยเฉพาะผคนระดบลางทางสงคม เนองจากหลกฐานทเปนขอเขยนของคนกลมซง

สะทอนความคดของผคนกลมนนโดยตรงมอยนอย ทาใหตองพฒนาวธการและกรอบแบบใหม ทอาศย

หลกฐานและวธการอานหลกฐานทแตกตางจากประวตศาสตรการเมอง ขณะทสวนหนงพฒนาวธการเชง

ปรมาณซงประสบความสาเรจสงในการศกษาประวตศาสตรสงคมและเศรษฐกจ แตในมตทางวฒนธรรม

กลบไมเปนทยอมรบจากนกประวตศาสตรวฒนธรรมจากฝ งองกฤษและอเมรกานก เนองจากเหนวามต

ทางความหมายมความสาคญในการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม และการศกษาเชงปรมาณไมอาจทา

ความเขาใจความสลบซบซอนของวฒนธรรมไดดพอ97

98

97 Lynn Hunt, "French History in the Last Twenty Years: The Rise and Fall of the Annales Paradigm," Journal of Contemporary

History 21, no. 2 (1986): 214. 98

Robert Darnton, The Great Cat Massacre and Other Episodes in French Cultural History (Harmondsworth: Penguin, 1985),

258; Robert Darnton, The Kiss of Lamourette : Reflections in Cultural History, 1st ed. ed. (New York: Norton, 1990), 290-291.

57

D R A F T

การเปลยนทศทางของประวตศาสตรสานกอานาลสเหนไดจากวธการทเปลยนไปของนก

ประวตศาสตรอยางเอมมานเอล ล รว ลาดร (Emmanuel Le Roy Ladurie) จากการศกษาเชงปรมาณ

แบบสงคมวทยาใน Les Paysans de Languedoc (1966) 9 8

99 ซงทาความเขาใจวฒนธรรมของชาวนาในล

องกดอกตามกรอบ longue durée การเปลยนทศทางของ histoire des mentalités เหนชดในงานอยาง

Montaillou ทตพมพในป 1975 และ Carnival in Romans ในป 1979100

ซงเปนการเปลยนทศทางและ

วธการทหลดจากกรอบเวลาและการทาความเขาใจโครงสรางแบบโบรเดล งานสองชนหลงเปนการศกษา

เชงคณภาพแบบมานษยวทยาทเนนพนทเลกและเนนเหตการณ ซงเปดใหเหนถงความรสกนกคดและ

คานยมของผคนผานการสอบสวนศาลศาสนาชวงเวลาราว 30 ป ล รว ลาดรใชบนทกการสอบสวนศาล

ศาสนาของชาวหมบานมองเทลล (Montaillou) ทางตอนใตของฝรงเศส โดยศกษาจากบนทกการ

สอบสวนชาวบานจานวน 25 คน ซงประมาณรอยละ 10 ของประชากรในหมบาน โดยอานหลกฐาน

ดงกลาวในลกษณะเหมอนบนทกภาคสนามของนกมานษยวทยา เพอทาความเขาใจชวตความความ

เปนอย ธรรมเนยมประเพณและความรสกนกคดในเรองตางๆ เชน มโนทศนดานเวลาและพนท โลก

ธรรมชาต ครอบครว วยเดก เพศสภาพและความตาย แนวทางศกษาและประเดนศกษาแบบ

มานษยวทยาเปนแนวทางการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมทเปนทนยมในหมนกประวตศาสตรรนน

ความสนใจดงกลาวยงปรากฏอยในงานทอาจเรยกไดวาเปนมานษยวทยาประวตศาสตรสมย

กลางของจารค เลอกอฟ (Jacques Le Goff) และจอรจ ดบ (Georges Duby) ซงทงสองเปนคนสาคญใน

การศกษา histoire des mentalités แมวาเลอกอฟคอนขางไมเหนดวยกบการใชคาดงกลาว โดยสาหรบ

งานศกษาของตนใชวล “มานษยวทยาเชงประวตศาสตร” เลอกอฟยงสนใจชวงเวลายาวนานและพนท

ใหญกลาวคอสมยกลางของยโรปตะวนตก ใน La Naissance du purgatoire (1981; The Birth of

Purgatory) เลอกอฟศกษาภาพแทนของชวตหลงความตายโดยอธบายวามการกอรปทางความรสกนก

คดอยางไร ขณะทดบเรมตนทประวตศาสตรสงคมและเศรษฐกจแตในเวลาตอมาสนใจศกษาวฒนธรรม

สมยกลางยครงเรอง โดยเฉพาะมโนทศนทางสงคม เชน ใน Les trois ordres ou L'imaginaire du

féodalisme (1978; The Three Orders: Feudal Society Imagined) รวมถงครอบครวและเพศสภาวะ

99 ตพมพเปนภาษาองกฤษภายใตชอ The Peasants of Languedoc ในป 1974

100 Emmanuel Le Roy Ladurie, Montaillou, village occitan de 1294 à 1324 (1975) ตพมพเปนภาษาองกฤษ Emmanuel Le Roy

Ladurie, Montaillou, the Promised Land of Error (New York: Vintage Books, 1979).

58

D R A F T

ในงานหลายชน และมงานดานประวตศาสตรศลปะดวย 1 0 0

101 ประวตศาสตรวฒนธรรมชวงสมยกลางและ

ชวงตนสมยใหมของนกประวตศาสตรรนทสามน มสวนหนงทประเดนศกษาไปในทางมานษยวทยาอยาง

ชดเจน เชน ครอบครว เพศสภาวะ มโนทศนทางสงคม ความตายและเวลา อกสวนหนงสนใจเรอง

ประวตศาสตรหนงสอ การอานและวฒนธรรมประชาชน (popular culture) โดยเฉพาะกลมทสนใจชวง

ตนสมยใหมทสบตอแนวทางจากเฟบวร สงทนาสงเกตของนกประวตศาสตรกลมนบางคนคอเรมมนก

ประวตศาสตรทหนมาสนใจสงคมและวฒนธรรมในชวงกอนปฏวตฝรงเศสซงถอไดวาเปนพนททนก

ประวตศาสตรสานกนมกอยหาง เชนมเชล โวเวลล (Michel Vovelle) และ ดาเนยล โรช (Daniel Roche)

ซงเปดประตใหกบนกประวตศาสตรในรนตอมา อกทงมการเปดรบและมปฏสมพนธกบนกประวตศาสตร

นอกฝรงเศสมากขน โดยเฉพาะดานมานษยวทยาและความสนใจตอวฒนธรรมประชาชน (popular

culture) ซงเปนพนทใหญมากในโลกวชาการองกฤษและอเมรกา ทาใหความสนใจดานประวตศาสตร

วฒนธรรมทเคยมอยทชายขอบในสมยโบรเดลกลบมามททางมากขน

เนองจากสานกอานาลสรนท 3 ไมมผนาทมบทบาทโดดเดนอยางทโบรเดลเคยเปน อกทงไมม

นกประวตศาสตรทานใดทพยายามสถาปนาระเบยบวธหรออธบายกรอบวธการอยางเปนระบบอยางท

โบรเดลทาในโครงสราง 3 ระดบ เนองจากวธและขอบเขตการศกษาทางประวตศาสตรขนกบปจเจกและ

ประเดนศกษาสง อกทงยงขนกบความเชยวชาญสวนบคคลและหลกฐาน อยางไรกดพอเหนไดถง

ลกษณะรวมซงสบทอดแนวทางจากนกประวตศาสตรสานกอานาลสรนแรก กลาวคอ histoire des

mentalités ใหความสาคญกบความรสกนกคดทมรวมกนของสงคมและชชดวาไมมปจเจกใดเปนเจาของ

ซงมทงสงอยในสานกรและอยนอกสานกรของผคน histoire des mentalités จงเปนการทาความเขาใจ

ระบบโครงสรางหรอความสมพนธของความรสกนกคดตางๆ กรอบแนวคดวาดวย outillage mental ซง

มอทธพลอยางมากตอนกประวตศาสตรสานกอานาลสรนทสาม กไมไดมความชดเจนนกในแงทเปน

กรอบหรอทฤษฎทางสงคมและวฒนธรรม ตางจากแนวคดของโบรเดลทเปนระบบกวามาก ความโดด

เดนและนวตกรรมอยทความหลากหลายในดานระเบยบวธ กรอบการวเคราะห ขอบเขตและการใช

หลกฐานของนกประวตศาสตรแตละทาน ขนกบความเชยวชาญและหลกฐาน ทงพนทเลกและพนทกวาง

ชวงเวลาสนมากและยาวมาก วฒนธรรมระดบบนและลาง วฒนธรรมมขปาฐะและวรรณกรรม จารค เลอ

กอฟชใหเหนถงจดแขงของลกษณะดงกลาว คอเปนประวตศาสตรททาความเขาใจ “ความกากวม” ไดด

เนองจากนกประวตศาสตรตองกาวขามสาขาประวตศาสตรไปสมผสกบศาสตรดานอนๆ ทาใหสามารถ

101 มการออกชดหนงสอรวมบทความ ไดแก Philippe Ariès and Georges Duby, Histoire de la vie privée (5 vols, 1985-87); Georges

Duby and Michelle Perrot, Storia delle donne in Occidente (4 vols, 1990-91)

59

D R A F T

เขาสพนททประวตศาสตรแบบจารตไมเคยสนใจ อกทงสนใจจดพบกนของขวตรงขามระหวาง “ปจเจก

กบหมชน ชวงเวลาทางประวตศาสตรยาวนานกบการดารงชวตประจาวน สงทเปนเจตนาและสงทอย

นอกสานก”102

ความหลายหลายและแตกตางทางวธการเปนทมาของคาวจารณอนแรกทวา ไมเหนประโยชน

ของการจะเรยกรวมวา histoire des mentalités เพราะตางคนตางมวธการเปนของตนเอง เปนผลมาจาก

การไรซงแนวคดการวเคราะหทเปนระบบและอธบายพลวตทางวฒนธรรมทคลมเครอไมเคยกอรปทาง

ทฤษฎหรอแนวคดวาดวยวฒนธรรม 1 0 2

103 แมวาจะพอเหนถงอทธพลจากแนวคดทฤษฎทางสงคมวทยา

และวธทางมานษยวทยาซงกแตกตางกนไปตามงานแตละชน อกทงเปนเพยงการหยบยมแนวคดหรอ

เศษเสยวแนวคดจากหลายสาขามาปนกนอยางคลมเครอไรระบบและไมมแกนสารรวมกน ขาดความ

ชดเจนและเปนกรอบวธทหยบเลกผสมนอยมาจากหลายแหลง อกทงคาวา mentalités ไมเคยถกใชหรอ

อธบายในสถานะทเปนแนวคด ทฤษฎหรอกรอบวธ ทาใหถกวจารณวาเปนแนวทางการศกษาทขาด

ระเบยบวธและกรอบการวเคราะหทแนนอนและเปนระบบ เพราะใครจะศกษาอะไรและอยางไรกได โดย

กระแสวจารณนมาจากสงคมศาสตรโดยรวม แตกระแสวจารณหลกจากสาขาประวตศาสตรโจมตจดดอย

ของลกษณะรวมทกลาวไปแลว

ขอวจารณสาคญอกประการหนงคอ แมวา histoire des mentalités แสดงถงความพยายามหน

จากกรอบ longue durée ของโบรเดล แตกหนไมพนการมองวฒนธรรมวาอยในสภาวะหยดนงหรอ

เปลยนแปลงชา โดยมองวา mentalités เปนเหมอนกบพนธนาการทปจเจกไมอาจหลดไปไดไมตางจาก

การทโบรเดลมองสภาวะแวดลอมทางกายภาพนก มองวาวฒนธรรมและความคดทศนคตมความ

สอดคลองกนและลงรอยกนในสงคม อกทงยงมองวฒนธรรมวาเปนระบบปดกลาวคอการวเคราะหมอง

การรบอทธพลจากภายนอกและการสงผานทางวฒนธรรมระหวางองคประกอบภายในไดนอย

ตวอยางเชน Montaillou ซงถอวาเปนงานทกาวขามแนวทางของโบรเดลในหลายดาน กยงให

ความสาคญกบพลวต ความเปลยนแปลงและความขดแยงทางความคดและวฒนธรรมนอย ขาดวธ

วเคราะหในเชงกลไกหรอองคาพยพทเกยวของกบความเปลยนแปลงทางวฒนธรรม รวมถงขอจากดใน

102 Jacques Le Goff and Pierre Nora, Constructing the Past : Essays in Historical Methodology (Cambridge,: Cambridge

University Press, 1985), 167-168. (ตพมพครงแรกในป 1974) 103

Darnton, The Kiss of Lamourette : Reflections in Cultural History, 215.

60

D R A F T

การทาความเขาใจความสมพนธระหวางกลมตางๆ ในสงคม1 0 3

104 รวมถงความสมพนธระหวางวฒนธรรม

ระดบตางๆ จากตวอยางสมยกลางเหนไดถงความแตกตางทางเศรษฐกจและรปแบบทางสงคมทาให

ระบบความคดและพฤตกรรมทางวฒนธรรมของคนแตละกลมมความแตกตางสง นกประวตศาสตรสมย

กลางจงมกมองวาการแบงแยกหรอความแตกตางทางวฒนธรรมเปนภาพสะทอนการแบงแยกหรอ

ระดบชนทางสงคม รวมถงการชนาทางวฒนธรรมและการตามทางวฒนธรรมในลกษณะบนลงลาง ซง

การมองชองวางระหวางวฒนธรรมและการชนาทางวฒนธรรมดงกลาวถกวจารณคอนขางมาก วามอง

วฒนธรรมทคอนขางคงทและมองไมเหนพลวตในทางทสวนทางกน คาวจารณดงกลาวมาจากหลายฝ ง

ทงจากนกประวตศาสตรสานกอานาลสรนหลง 1 0 4

105 จากนกประวตศาสตรมารกซสม จากจลประวตศาสตร

จากอตาล (microhistory)106

และนกประวตศาสตรวฒนธรรมจากสหรฐดวย106

107

เหนไดวางานของนกประวตศาสตรนอกสานกอยางนอรเบรต เอเลยส (Norbert Elias), ฟลปป

อารส (Philippe Aries) และมเชล ฟโก (Michel Foucault) คอนขางโดดเดนในดานนกวามาก อกทงงาน

ของนกประวตศาสตรทง 3 ทานน มลกษณะสาคญ 2 ประการทโดดเดนกวา histoire des mentalités

ในชวงเวลาเดยวกน ประการแรกคอเหนความสาคญตอการเปลยนผานหรอการกอรปของชดความรสก

นกคดและวฒนธรรม และประการทสอง การสนใจศกษาปรากฏการณทคาบเกยวมาในชวงศตวรรษท

19 ซงเปนพนทท histoire des mentalités มกจะอยหางๆ อกทงยงเหนไดถงความหลากหลายใน

ประเดนศกษา วธการ ขอบเขตและการใชหลกฐานทหนไปในทศทางของมานษยวทยามากขนในชวง

ปลายทศวรรษท 1970 โดยประวตศาสตรสงคมเชงปรมาณทเคยเปนศนยกลางลดบทบาทลง เชน ใน

Century of Childhood อารสพยายามอธบายดวยทฤษฎพฒนาการทางอารยธรรมดวยพฒนาการของ

ปจเจกทเปลยนไปตามมโนทศนวาดวยเวลาและอายขย ขณะทเอเลยสใชทฤษฎพฒนาการทางอารย

ธรรมโดยศกษาพฤตกรรมโดยอธบายถงความเปลยนแปลงทางในเชงจตวทยาภายในคขนานไปกบ


105 Roger Chartier, Cultural History : Between Practices and Representations (Cambridge: Polity in association with Blackwell,

1988). 106

Carlo Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller (Baltimore: Johns Hopkins

University Press, 1980), xx-xxiv. 107

Darnton, The Kiss of Lamourette : Reflections in Cultural History, 291.

61

D R A F T

ความเปลยนแปลงของโครงสรางทางชนชนภายนอก โดยอธบายในแงกลไกทางจตภายในและกลไกทาง

สงคมภายนอก107

108

สวนฟโกศกษาภาพสะทอนอนเปนลบของอารยธรรมโดยมองในสงทลมเหลวในการเขามามสวน

ในอารยธรรม ในแงของรหสหรอกลเกมในการประกอบสรางทางความรสกนกคดถงความมและไมมอารย

ธรรมเหลานน โดยรหสทางความรเหลานเปนสวนสาคญในการสรางมโนทศนตางๆ โดยฟโกเรยกรหส

เหลานวา “วาทกรรม” (discourse) โดยแพทรก ฮตตน (Patrick Hutton) ชวาแนวคด “วาทกรรม” ของ

ฟโกมสวนคลายกบแนวคด “outillage mental” ของเฟบวรอยในแงทเปนการศกษาระบบและอปกรณ

ทางความรสกนกคด แตขอแตกตางสาคญคอเฟบวรทารายการ “outillage mental” เพอใหทราบถง

ขอจากดและศกยภาพของเครองมอในแตละยค ขณะทฟโกสารวจ “discourse” เพอทาความเขาใจ

สณฐานและรหสทมากมายและซบซอน 1 0 8

109 นอกจากนความสนใจตอวฒนธรรมหรอความรสกนกคดท

เปนชายขอบทฟโกสนใจ ใกลเคยงกบความสนใจของนกประวตศาสตรในรนเดยวกนอกหลายคน

โดยเฉพาะประเดนวาดวยทศนะตอความตาย การกระทาทเปนอาชญากรรมและความรนแรงทาง

การเมองในยคแสงสวางและสมยปฏวตฝรงเศสในวฒนธรรมชนชนลาง เพอทาความเขาใจสภาวะ

พนฐานของมนษยทเกยวของกบชวตและความตายซงเปนประเดนประเดนสนใจทางมานษยวทยามา

อยางตอเนอง 1 0 9

110 ขอแตกตางสาคญของประเดนศกษาระหวางมเชล ฟโกกบ histoire des mentalités ท

สนใจทศนะตอความตาย อาชญากรรมและเรองเพศ ซงรวมถงอารสดวยคอ ขณะทนกประวตศาสตรสวน

ใหญมความสนใจและประเดนคาถามในลกษณะมานษยวทยากลาวคอศกษาทศนคตตอสงเหลานนท

แตกตางจากทเปนอยในสงคมสมยใหม ทวาฟโกสนใจศกษาเพอถอดรหสความเปนอารยของสงคม

สมยใหมผานวาทกรรม คงกลาวไดยากวาฟโกมอทธพลในทางตรงในแงวธการตอประวตศาสตร

วฒนธรรมในฝรงเศส แตอาจกลาวไดวาสงผลใหเกดความสนใจในประเดนศกษาตงแตเรองความเปน

ชายขอบ เพศสภาพและรางกาย 1 1 0

111 รวมถงมสวนใหนกประวตศาสตรตระหนกถงประเดนทางดานญาณ

วทยาทฟโกทาทายมากขน สวนนกประวตศาสตรทรบอทธพลจากฟโกมากกวาเปนนกประวตศาสตร

108 Patrick H. Hutton, "The History of Mentalities: The New Map of Cultural History," History and Theory 20, no. 3 (1981): 244-

245, 247-248. 109

Hutton, "The History of Mentalities: The New Map of Cultural History," 251-252. 110

ด Darnton, The Kiss of Lamourette : Reflections in Cultural History. 111

กรณตวอยางเชนหนงสอรวมบทความประวตศาสตรรางกายของนกประวตศาสตรฝรงเศสชด Histoire du corps (Alain Corbin et al.

Histoire Du Corps. 3 vols. Paris: Seuil, 2005-2006.) ทง 3 เลมซงเปนโครงการตอเนองของประวตศาสตรสงคมฝรงเศสจาก A History

of Women และ a History of Private Life กลบแทบไมไดกลาวถงงานของฟโกเลย

62

D R A F T

จากฝ งอเมรกาซงกรบแตสวนเลกๆ เทานนหากเปรยบเทยบกบสงคมศาสตรสาขาอน ประเดนวจารณ

สาคญตองานของฟโกททาใหมปญหาตอวงวชาการดานประวตศาสตรคอ ฟโกเหนวาความเปนจรงทาง

ประวตศาสตรเปนสงทถกประกอบสรางจากวาทกรรม อกประเดนหนงคอฟโกปฏเสธการวเคราะหหา

สาเหตจากผลลพธ อยางไรกดแนวคดวาดวยวาทกรรมสงผลตอความสนใจประวตศาสตรวฒนธรรม

คอนขางสง

นกประวตศาสตรมารกซสมกบวฒนธรรม : เอดเวรด ทอมปสน

กรอบวธคดแบบมารกซสมมองวาความจาเปนทางกายภาพและการแยงชงการเขาถงทรพยากร

เปนสงทผลกดนพลวตทางประวตศาสตร โดยสงคมในทกแงมมรวมถงจตสานกของมนษย ความคดและ

วฒนธรรมถกกาหนดโดยสภาวะทางวตถซงรวมถงสณฐานของระบบเศรษฐกจและความสมพนธทางการ

ผลต วฒนธรรมจงไมไดมสถานะเปนตวกระทาหรอมบทบาทในพลวตทางประวตศาสตรมากนก แมวา

ประวตศาสตรมารกซสมจะไมไดชอวาเปนประวตศาสตรวฒนธรรมเนองจากกรอบทกลาวมา แตอาจ

กลาวไดวาประวตศาสตรสงคมมารกซสมบางชนมสวนสาคญในการเปดประตสความสนใจมตวฒนธรรม

ในแนวทางใหมทามกลางนกประวตศาสตร ในชวงทศวรรษท 1950 กอนทประเดนเรองวฒนธรรมจะ

ไดรบความสนใจ นกประวตศาสตรมารกซสมในองกฤษสนใจประวตศาสตรแรงงาน ในแงของวถและ

พฒนาการของการรวมตวในเชงองคกรแรงงานในการเขาระบบอตสาหกรรมและการเตบโตของระบอบ

ทนนยม ศกษาการตอส ตอรอง ความลมเหลวและการปรบตว ทงในมตทางเศรษฐกจ การเมอง และทาง

สงคม111

112

ในชวงทศวรรษท 1960 ยงเปนชวงเวลาททฤษฎมารกซสมถกวจารณวาแขงทอเกนไป โดยวง

วชาการฝายซายหนไปหาทฤษฎมารกซสมทถกทบทวนจากทงจากสานกแฟรงคเฟรต (Frankfurt

School) และขอเขยนของอนโตนโอ แกรมซ (Antonio Gramsci) ทมาจากชวงทศวรรษท 1920 และ

1930 แนวคดทางประวตศาสตรทเชอวารากฐานทางเศรษฐกจเปนทมาของวฒนธรรมถกทาทายอยาง

มาก โดยเฉพาะการนางานของแกรมซมาอานใหม แกรมชเชอวาชนชนลางทางสงคมไมอาจงดงางกบ

การกดขของชนชนปกครองจากการตอสทางการเมองและทางเศรษฐกจเทานน แตจะตองมาจากการ

113 Antonio Gramsci, "Questions of Culture," in The Gramsci Reader : Selected Writings, 1916-1935, ed. David Forgacs(New

York: New York University Press, 2000), 70-71.

63

D R A F T

ตอสทางความคดและวฒนธรรม1 1 2

113 นยามวฒนธรรมของแกรมซจงตางจากแนวคดเรองวฒนธรรมแบบ

นกประวตศาสตรวฒนธรรมแบบคลาสสกมากทคอนขางจากดอยกบศลปะและวรรณกรรม รวมถงการ

แสดงออก พฤตกรรมหรอสานกอนละเมยดละไม ดงทปรากฏในงานของเบรคฮารดทและฮยซงกา ทงยง

แตกตางจาก Kulturgeschichte ทแมจะสนใจกบขนบประเพณระดบลางเหมอนกน Kulturgeschichte ใน

ใจความจรงแทของวฒนธรรม “พนบาน” อนกลมกลนและไรการปนเปอนจากยคใหม ขณะทแกรมซมอง

วาวฒนธรรมเปนสวนหนงของการงดงางทางชนชน ในบทความป 1917 แกรมซนยามวฒนธรรมอยาง

หลวมวาเปน “ปฏบตการทางความคด การพฒนาใหไดมาซงหลกแนวคด วธการเชอมโยงสาเหตกบ

ผลลพธทกลายเปนความเคยชน … มนษยทกคนมวฒนธรรมอยในตวอยแลวเพราะมนษยใชความคด

ทกคนเชอมโยงสาเหตกบผลลพธ” 1 1 3

114 เหนไดวากรอบความคดเรองวฒนธรรมของแกรมซมพลวตสง

มากกวาแนวคดมารกซสมทผานมามาก ทงยงมนยามของวฒนธรรมทครอบคลมกลมคนระดบลางของ

สงคม แตกตางจากนยามวฒนธรรมในชวงเวลานนทมองวาวฒนธรรมในลกษณะสอดคลองกลมกลนและ

งดงามละเมยดละไม ซงเปนนยามของนกประวตศาสตรวฒนธรรมยคคลาสสก

แนวคดของแกรมซเปนอทธพลสาคญตอนกวชาการมารกซสมอยางเรยมอนด วลเลยมส

(Raymond Williams) ทไดพฒนานยามและทฤษฎวฒนธรรมซงตอมามอทธพลอยางสงตอสาขาเกดใหม

อยางวฒนธรรมศกษา (cultural studies) และงานดานประวตศาสตรวฒนธรรม โดยนยาม “วฒนธรรม”

ขนมาใหมในแนวทางแบบมานษยวทยา ดงทกลาววา “วฒนธรรมเปนสงสามญ” และมนษยอยใน

กระบวนการสรางความหมายผานการทาความเขาใจประสบการณ วฒนธรรมจงอยในกระบวนการอนม

พลวตสง อยทามกลางการตอรองและขดแยงระหวางสงคมกบปจเจก ระหวางวฒนธรรมชนสงกบการ

ดารงชวตประจาวน 1 1 4

115 ขณะทสานก ความคดและวฒนธรรมจากกลมชนชนลางกมการปรบใชเพอตอส

ตอรองและงดงางกบวฒนธรรมขางบน วฒนธรรมจงไมไดเพยงกอรปมาตามรปแบบทางสงคม แตเปน

ปจจยสาคญในการกอรปของวฒนธรรมเองและมสถานะเปนตวกระทา การทาความเขาใจความเชอมโยง

อนซบซอนของวฒนธรรมเองจงเปนหวใจสาคญของการศกษาดานวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยง

“วฒนธรรมประชาชน” (popular culture) ในกรณของวรรณกรรมซงเปนผลผลตทางวฒนธรรมสะทอนให

113 Antonio Gramsci, "Questions of Culture," in The Gramsci Reader : Selected Writings, 1916-1935, ed. David Forgacs(New

York: New York University Press, 2000), 70-71. 114

Antonio Gramsci, "Philantrophy, Good Will and Organization," in Culture : Critical Concepts in Sociology, ed. Chris

Jenks(London: Routledge, 2003), 107. ด Green, Cultural History, 48. 115

Raymond Williams, Resources of Hope : Culture, Democracy, Socialism (London: Verso, 1989), 4.

64

D R A F T

เหนถงคานยม มโนทศนทางสงคมและการสรางความหมาย ไมไดขนกบภาวะบบรดทางวตถหรอ

โครงสรางทางเศรษฐกจทงหมด แตเปนอสระและสามารถเปนตวกระทาทสาคญทางประวตศาสตร ใน

Marxism and Literature วลเลยมสใชวล “structures of feeling” เพอกลาวถงกรอบการแสดงออกของ

ยคสมยซงกวางกวาระบบคดหลกทถกสถาปนาขนเปนทยอมรบของยคสมย แตรวมถงคณคา อารมณ

ความรสก นาเสยงหรอเฉดส (อปมา) การรบรและประสบการณดวย115

116

ความสนใจ “วฒนธรรมประชาชน” ของนกประวตศาสตรในทศวรรษท 1960 ยงเปนผลมาจาก

ทงความไมพอใจตอนกประวตศาสตรว ฒนธรรมในชวงครงแรกของศตวรรษทใหความสาคญกบ

วฒนธรรมชนสงหรอวฒนธรรมของชนชนสงเปนหลก ซงงานของฮยซงกา เอเลยสและนกประวตศาสตร

วฒนธรรมสวนใหญเขาขายดงกลาว นกประวตศาสตรกลมทเอนไปทางซายจงหนมาสนใจชนชนลางทาง

สงคม รวมถงเปนทางเลอกจากนกประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรมทแมจะสนใจขอมลและหลกฐานท

เกยวของกบกจกรรมการผลต แรงงานและชนชนลาง แตกลบละเลยศกษาวฒนธรรมของคนกลม

ดงกลาว อกทงทศวรรษท 1960 เปนชวงเวลาท “วฒนธรรมศกษา” (cultural studies) ในฐานะสาขาใหม

เกดขน โดยหนงในวาระสาคญคอการวจารณวงวชาการทใหความสาคญกบวฒนธรรมระดบสง ภายใต

การนาของ Centre for Contemporary Cultural Studies ทมหาวทยาลยเบอรมงแฮมทสงอทธพลทาง

วชาการในวงกวาง

นกประวตศาสตรมารกซสมอยางเอดเวรด ทอมปสน (E. P. Thompson) จงสนใจวฒนธรรมซง

ในทฤษฎของมารกซเปนเพยง “โครงสรางสวนบน” (“superstructure”) ซงเปนผลมาจากรากฐานทาง

เศรษฐกจ ทอมปสนปฏเสธภาวะสมพนธระหวางแรงผลกดนทางเศรษฐกจกบการกอตวทางวฒนธรรมใน

ลกษณะทตรงไปตรงมา โดยมองเหนความสาคญตอวฒนธรรมในลกษณะเดยวกบเรยมอน วลเลยมและ

อนโตนโอ แกรมซ ซงเปนผลจาการทบทวนแนวคดของมารกซทแขงทอเกนไป ชนชนปกครองม

“อานาจนา” (hegemony) ไมไดมาจากการบงคบดวยกาลง อานาจทางเศรษฐกจหรอกฎหมายเทานน

แตยงมาจากการเชญชวนทางวฒนธรรมและความคดดวย1 1 6

117 ซงนกประวตศาสตรมองเหนในหลายมต

ของวฒนธรรมและความคด ใน The Making of English Working Class (1963) ทอมปสนไมไดจากดแต

เรองสงคมและชนชน แตยงสนใจแงมมทางวฒนธรรมของชนชนแรงงาน ความหมายและสญลกษณในแง

ของปากทอง อาหารการกนและจลาจลทเกยวกบปากทอง ทงทอมปสนและวลเลยมเปนหวหอกทาง

116 Raymond Williams, Marxism and Literature (Oxford: Oxford University Press, 1977), 132-133.

117 Burke. chapter 2, loc 530

65

D R A

F T

แนวคดทสาคญในการทบทวนและวจารณทฤษฎมารกซสมเดม ทเหนวารากฐานทางเศรษฐกจเปน

ตวกาหนดสงตางๆ (economic determinism) รวมจตสานกของมนษยและวฒนธรรม โดยทงทอมปสน

และวลเลยมปฏเสธแนวคดโครงสรางฐานรากและโครงสรางดานบนแบบเดม ชวาวฒนธรรมเปนตว

กระทาทางโครงสรางไดเชนเดยวกบเศรษฐกจ ทอมปสนเหนวาสานกและประสบการณของผคนรวมถง

ชนชนลางสามารถเปนตวกระทาทางความคด คานยมและวฒนธรรมได 1 1 7

118 ซงเหนวาวฒนธรรมและ

ความคดมสวนสาคญในการสรางคานยมเพอการงดงางทางชนชน

ใน The Making of English Working Class ทอมปสนแสดงใหเหนวาชนชนแรงงานสามารถนา

คานยมทางศาสนาและธรรมเนยมทสบทอดมาปรบแตงและนามาใชเพอชวยทาความเขาใจความ

เปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจทเขาสระบบอตสาหกรรมในศตวรรษท 18 และใชเพอเปนเครองมอ

ในการตอรอง ตอสและรกษาไวเพอผลประโยชนดานปากทอง ทอมปสนมองวฒนธรรมชนชนแรงงานใน

แงของการงดงางกบกระแสวฒนธรรมจากอานาจทพยายามกดทบ โดยประสบการณตางๆ ถกจดการ

และทาความเขาใจผานสานกทางชนชน โดยเปนการเขารหสผานกลไกทางวฒนธรรม แฝงใน

ขนบประเพณ ระบบคณคา แนวคดและรปแบบของสถาบนทางสงคม1 1 8

119 โดยทอมปสนมองประสบการณ

ของชนชนแรงงานในบรบทของคานยมทางวฒนธรรมในแบบมานษยวทยา กลาวคอมองวาวฒนธรรมฝง

รากอยกบวถชวตประจาวน ชวตในครวเรอน การทางานและการพกผอนหยอนใจ โดยกลไกหรอรหส

ทางวฒนธรรมดงกลาวรวมไปถงสงททอมปสนเรยกวา “moral economy” ทธรรมเนยม คานยมและ

ความคดเปนสวนสาคญในการทชาวนายงชพใชเพอจดการดานราคาธญพชในตลาดและระบบเศรษฐกจ

ในศตวรรษท 18 ผานการจลาจลเกดขนอยางแพรหลาย 1 1 9

120 สวนสาคญอกประการหนงซงทาให

“ประวตศาสตรจากเบองลาง” ของทอมปสนแตกตางจากประวตศาสตรสานกอานาลสคอ การให

ความสาคญกบการเปนตวกระทาของคนระดบลางไมใชเปนเพยงสวนหนงของโครงสราง โดยให

ความสาคญกบการกระทาของฝงชนในฐานะการเปนขบวนการทมสานกและเจตจานงคเปนอสระ มการ

118 E. P. Thompson, The Making of the English Working Class (London: Gollancz, 1980), 9-10; Williams, Marxism and Literature,

82. 119

Thompson, The Making of the English Working Class, 9-10. 120

E. P. Thompson, "The Moral Economy of the English Crowd in the Eighteenth Century," Past & Present, no. 50 (1971).

ตพมพซาใน Thompson, Customs in Common.

66

D R A F T

ใหความหมายของการรบรประสบการณและสามารถแสดงออกผานการกระทาตางๆ ภายใตพฤตกรรมท

ดรนแรงเชนการกอมอบและจลาจลมแบบแผนทางพธกรรมแฝงอย120121

อกแงมมสาคญในการศกษาของทอมปสนทแตกตางจากนกประวตศาสตรสานกอานาลสคอการ

ใหความสาคญกบเหตการณ ขณะทโดยรวมนกประวตศาสตรฝรงเศสยงคงมองเหตการณวาเปนเพยงสง

บนพนผวตามแนวทางของโบรเดล กลาวคอเปนผลจากความเปลยนแปลงของโครงสรางระดบลก แมวา

กระทงอยาง Montaillou ของล รว ลาดรจะใหความสาคญกบการสอบสวนของศาสนาในชวงเวลาสน แต

กไมไดมองวาเปน “เหตการณ” ในตวของมนเอง ไมไดใหความสาคญกบการดาเนนไปของเหตการณ แต

เปรยบไดเปนชวงเวลาของการสมภาษณหรอสอบถามเรองชวตประจาวน ขณะททอมปสนสนใจความ

เปนไปของการจลาจลในฐานะของ “เหตการณทางวฒนธรรม” ซงทอมปสนเชอวาเปนเหตการณทเปน

สาเหตสงผลใหเกดความเปลยนแปลงทางสงคม ทางการเมองและทางเศรษฐกจในระดบทองถน

โดยเฉพาะอยางยงสงผลในการกาหนดราคาธญพชในอาณาบรเวณนนๆ แมนกประวตศาสตรมารกซสม

ยงคงใหความสาคญกบโครงสรางทางเศรษฐกจและชนชน แตมองวาจตสานก ความคดและวฒนธรรม

ไมไดถกกาหนดจากความจาเปนทางวตถอยางตายตว และทสาคญการศกษาใหความสาคญกบ

เหตการณในระดบทคอนขางสง

ทอมปสนมอทธพลตอนกประวตศาสตรรนหลงอยางมากผานการรวมกลมของนกประวตศาสตร

กลม History Workshop ทกอตงขนในชวงนน1 2 1

122 ทาใหนกประวตศาสตรบางสวนสนใจวฒนธรรม “จาก

มมมองเบองลาง” (history from below) มากขนและใหความสาคญกบพลวตและการงดงางระหวางชน

ชนมากขน แมวางานของทอมปสนอาจไมเขาขายเปนประวตศาสตรวฒนธรรม แตไดเปดประตใหนก

ประวตศาสตรมารกซสมและนกประวตศาสตรสงคมมองเหนความกากวมและซบซอนของมตทาง

วฒนธรรมมากขน เนองจาก The Making of the English Working Class ชใหเหนวาการกดขทาง

การเมองและขดรดของระบอบทนนยมในชวงศตวรรษท 18 และ 19 ถกทาความเขาใจและจดการจาก

มมมองของคนทวไปดวยวถทางของวฒนธรรม การทาความเขาใจจงตองผานมมมองทางมานษยวทยา

โดยกอนหนานในชวงตนทศวรรษท 1960 การแลกเปลยนระหวางสาขาประวตศาสตรและมานษยวทยา

มอยนอยมากในโลกวชาการ การททอมปสนนานกประวตศาสตรมารกซสมออกจากความสนใจเรอง

121 Suzanne Desan, "Crowds, Community, and Ritual in the Work of E. P. Thompson and Natalie Davis," in The New Cultural

History, ed. Lynn Hunt and Aletta Biersack(Berkeley ; London: University of California Press, 1989), 54-55. 122

นกประวตศาสตรกลมนเรมรวมตวกนท Ruskin College มหาวทยาลยออกฟอรดภายใตการนาของราฟาเอล แซมมวล (Raphael

Samuel) ตอมาในป 1976 เรมวารสาร History Workshop Journal

67

D R A F T

องคกรสหภาพและการรวมตวของกลมแรงงาน มาสนใจคานยม มตดานพธกรรมและความหมายใน

ชวตประจาวน รวมถงการใหความสาคญกบการทาความเขาใจความรสกนกคดของผคนในอดต

(empathy) เปนการนาใหทงสองสาขาเขามาแลกเปลยนกนมากขนจนเหนชดมากในทศวรรษตอมา อก

ทงมสวนสาคญในการนาใหความสนใจ “วฒนธรรมประชาชน” (popular culture) เขาสประวตศาสตร

กระแสหลกมากขน122

123

ขอวจารณการศกษาของทอมปสนมหลากหลายประเดนและมาจากหลายฝ ง ทงจากนกวชาการ

มารกซสมรวมสมยและจากนกวชาการดานวฒนธรรมรนใหม ดานหนงมาจากฝ งสตรนยมซงโดยรวม

มองวาทอมปสนวเคราะหสตรในมตทางวฒนธรรมหยาบเกนไป เนองจากในบทความป 1971ความ

ขดแยงและจลาจลจากปญหาราคาธญพชสตรมบทบาทสงถงขนเปนผนาในการขบเคลอนมวลชน

เนองจากเพศสภาพถกใชเปนหนงในเครองมอและยทธศาสตรของการตอส อกทงจากชองโหวของ

กฎหมายและจากสานกและประสบการณของสตรในฐานะผดแลเรองการซอขายของครวเรอน อยางไรก

ดทอมปสนถกวจารณคอนขางมากจากนกวชาการสตรนยม วาไมไดสนใจหรอมองไมเหนถงอานาจและ

บทบาทอยางไมเปนทางการของสตรภายในระบบโครงสราง 1 2 3

124 ขอวจารณอกประการหนงคอทอมปสน

มองพลวตวามาจากความสมพนธระหวางชนชน เชน ระหวางชาวนายงชพกบเยนทร ระหวางชนชน

ปกครองกบฝงชน โดยพยายามทาความเขาใจพฤตกรรมของมวลชนโดยมองวาถกชนาโดยธรรมเนยม

และสานกรวมบางอยาง และมการประสานเจตจานงและพฤตกรรมรวมกน แตทอมปสนมองไมเหนความ

ขดแยงหรอไมลงรอยทางความคดและการชวงชงอานาจภายในมวลชนหรอชนชน โดยเฉพาะการอธบาย

ผานแนวคด “moral economy” ซงเปนวธอธบายโครงสรางเชงลกอนมเสถยรภาพของกลมคนทม

อทธพลตอทศนคตและพฤตกรรม ซงมองไมเหนพลวตทางวฒนธรรมภายในซงมานษยวทยาวฒนธรรม

สนใจ

123 Geoff Eley, A Crooked Line : From Cultural History to the History of Society (Ann Arbor: University of Michigan Press, 2005),

56. 124

Desan, "Crowds, Community, and Ritual in the Work of E. P. Thompson and Natalie Davis," 58-59.

68

D R A F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมปลายศตวรรษท 20: “the Cultural Turn”

จากทกลาวมาแลวพอเหนไดวานกประวตศาสตรสงคมจากสองสานกหลกๆ ซงไดแกอานาลส

และสานกมารกซสมไดหนไปใหความสาคญกบมตทางวฒนธรรมมากขนในชวงทศวรรษท 1970 รวมทง

อทธพลจากแนวคดและกรอบวธทาความเขาใจทางดานวฒนธรรมจากตางสาขาโดยเฉพาะมานษยวทยา

ซงเหนไดชดจากงานของนกประวตศาสตรชวงตนสมยใหมจากฝ งองกฤษและอเมรกา เชน โทมส (Keith

Thomas) และนาตาล ซโมน เดวส (Natalie Zemon Davis) รวมไปถงงานของนกประวตศาสตรกลม

หนงในอตาล1 2 4125

อกทงแนวคดทฤษฏวาดวยวฒนธรรมถกทบทวนขนานใหญในทศวรรษท 1970 ทาให

การศกษาดานวฒนธรรมทเคยถกยดพนทจากสาขามานษยวทยาถกทาทายมากขน โดยเฉพาะแนวคด

หลงโครงสรางนยมจากฝรงเศส 1 2 5

126 ซงเสนอแนวคดทฤษฎทนาไปสการมองวฒนธรรมทซบซอนมากขน

ผานมตทางภาษา อกทงประเดนศกษาถกขยายขอบเขตออกไปมากทงประเดนเรองสตร ชนกลมนอย

รวมถงสอใหมและสงคมบรโภคนยม รวมไปถงการทาทายในเชงระเบยบวธจากขอเขยนเชง

ประวตศาสตรของมเชล ฟโก การศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมจงรบเอาการวเคราะหดานวฒนธรรมท

ซบซอนมากขน มากกวาทสาขามานษยวทยาเคยครอบครองอาณาเขตไว

ในทศวรรษท 1980 นเองเปนชวงทนกประวตศาสตรหนมาสนใจวฒนธรรมมาก ขนอกทงมอง

วฒนธรรมวาหลดจากความสมพนธกบโครงสรางทางดานเศรษฐกจสงคมและโครงสรางระดบลกอนๆ

แมทามกลางกลมนกประวตศาสตรมารกซสมในองกฤษ กเหนไดถงความสนใจประวตศาสตรในแงมม

ทางภาษามากขน แมยงคงยดกรอบความสมพนธดานการผลตอย 1 2 6

127 ขณะทนกประวตศาสตรสานกอา

นาลสรนท 4 ปฏเสธกรอบแนวคด mentalités ทมองวาเปนสภาวะจากดเชงโครงสรางทเปนผลมาจาก

125 Keith Thomas. Religion and the Decline of Magic: studies in popular beliefs in sixteenth and seventeenth century England,

1971; Natalie Davis. Society and Culture in Early Modern France: Eight Essays, Stanford, California: Stanford University Press,

1975; Carlo Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller (It. 1976; Eng. 1980) 126

งานในชวงทศวรรษท 1970 ซงถอไดวาสงผลโดยตรงตอขอถกเถยงการศกษามตทางวฒนธรรมไดแก Clifford Geertz, The

Interpretation of Cultures; Selected Essays (1973); Hayden White, Metahistory: The Historical Imagination in Nineteenth-Century

Europe (1973); Pierre Bourdie, Outline of a Theory of Practice (1977); Michel Foucault, Discipline and Punish : The Birth of the

Prison (1977). 127

Lynn Hunt, "Introduction," in The New Cultural History, ed. Lynn Hunt and Aletta Biersack(Berkeley ; London: University of

California Press, 1989), 5. งานทเปนตวอยางทดคอ William Hamilton Sewell, Work and Revolution in France : The Language of

Labor from the Old Regime to 1848 (Cambridge: Cambridge University Press, 1980); Gareth Stedman Jones, Languages of

Class : Studies in English Working Class History 1832-1982 (Cambridge: Cambridge University Press, 1983). ซงในทางออมเปน

การวพากษงานของทอมปสน โดยแสดงใหเหนวามตทางภาษามบทบาทอยางสงในการสรางการรบรและวฒนธรรมเรองชนชนและแรงงาน

69

D R A F T

ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม แนวโนมการหนมาสนใจมตทางวฒนธรรม (cultural turn) ยงเปนไปใน

สงคมศาสตรในหลายสาขาวชา รวมถงเกดการจดกลมสาขาวชาใหมเปนวฒนธรรมศกษา (cultural

studies) เพอมงศกษาวฒนธรรมเชงสหวชาการ อกทงอทธพลจากแนวคดหลงโครงสรางนยมกอใหเกด

ทศนะวาวฒนธรรมมพลวตในตวเองและไมใชภาพสะทอนโครงสรางหรอความสมพนธทางสงคม โดย

วฒนธรรมถกศกษาผานการรบรโดยศกษาภาษา สญญะและภาพแทน โดยมองวาภาพแทนและภาษา

เปนสวนสาคญในการกาหนดความเปนจรงทางสงคม

ประวตศาสตรวฒนธรรมในฝรงเศส

ประวตศาสตรอานาลสในรนท 4 หรอในชวงทศวรรษท 1980 ใหความสาคญกบพลวตวฒนธรรม

ชดเจนขนในงานของนกประวตศาสตรฝรงเศสในรนตอมา แมวา “ทฤษฎฝรงเศส” จะมอทธพลตอโลก

วชาการมนษยศาสตรและสงคมศาสตรในทศวรรษท 1980 มาก แตในวงวชาการดานประวตศาสตรใน

ฝรงเศสเปนอกเรองหนง เนองจากทงความไมวางใจตอทฤษฎและขอถกเถยงเกยวของกบสานกหลง

โครงสรางนยมดงทกลาวมาแลวขางตน นอกจากประวตศาสตรมารกซสมจากองกฤษแลว นก

ประวตศาสตรฝรงเศสจงตอบรบงานวชาการดานประวตศาสตรวฒนธรรมกระแสหนงซงปลอดภย

มากกวา โดยป 1974 และ 1975 Civilizing Process ของเอเลยสถกนามาตพมพในภาษาฝรงเศส รวม

ไปถงการตอบรบขอเขยนเชงประวตศาสตรของมเชล ฟโก(Michel Foucault) ทไดรบความสนใจในวง

กวาง ขณะทมนกประวตศาสตรจากวงนอกอยางเชนฟลปป อารส (Philippe Aries)128

งานดาน

ประวตศาสตรวฒนธรรมชวงนนมลกษณะสาคญคอ เปนการอธบายและประเดนศกษาทางมานษยวทยา

ซงกคอมานษยวทยาเชงสญญะ (symbolic anthropology) ทเปนอทธพลจากแนวคดทฤษฎเรอง

วฒนธรรมของปแอร บรดเยอ (Pierre Bourdieu) ผานแนวคดเรอง “habitus” และ “symbolic capital”129

ทมองวาวฒนธรรมเปนพนทซงมพลวตและม “ปฏบตการ” ของมนเองไมไดขนกบโครงสรางทางสงคม

และเศรษฐกจเสมอไป การใหความสาคญตอมตทางวฒนธรรมของนกประวตศาสตรรนนสอดรบกบ

กระแสทบทวนประวตศาสตรนพนธการปฏวตฝร งเศสเมองานฉลองครบรอบ 200 ปใกลเขามา ทขอ

ถกเถยงสาคญคอการวจารณการตความการปฏวตในเชงโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมทไดรบ

128 Philippe Aries, L’Enfant et la Vie Familiale sous l’Ancien Régime (1960) แปลเปนภาษาองกฤษภายใตชอ Centuries of

Childhood : A Social History of Family Life (1962); Michel Foucault, Histoire de la folie à l'âge classique - Folie et déraison (1961)

สาหรบเอเลยส ด หนา 39 129

Pierre Bourdieu and Richard Nice, Outline of a Theory of Practice (Cambridge: Cambridge University Press, 1977).

70

D R A F T

อทธพลจากสานกมารกซสมและเชอมโยงกบกลมทฤษฎสมยใหมภวฒน (modernization theory)

โดยเฉพาะจากการวจารณของฟรองซวส ฟเรท (Francois Furet) ใน Penser la Révolution Française

(1978; Interpreting the French Revolution, 1981) เกดกระแสทบทวนประวตศาสตรนพนธการปฏวต

ซงดานหนงนกประวตศาสตรหนมาทาความเขาใจการปฏวตในมตทางวฒนธรรมมากขน

ในชวงทศวรรษท 1980 เหนไดถงทศทางการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมทอยในวงวชาการ

สากลมากขน ลกษณะเฉพาะทเคยชดเจนลดลงและมปฏสมพนธทางวชาการกบโลกอเมรกามากขน ม

สวนทาใหในชวงปลายทศวรรษวล L'histoire culturelle แพรหลายมากขนในฝรงเศส สวนหนงเปน

อทธพลจากวชาการประวตศาสตรในองกฤษและอเมรกา เหนไดจากนกประวตศาสตรรนใหมอยางโร

เจอร ชาตเยร (Roger Chartier) ซงเปนผอานวยการของ École des hautes études en sciences

sociales (EHESS) หรอชอเดม VI Section ฐานทม นดงเดมของสานกอานาลส ชาตเยรและนก

ประวตศาสตรฝรงเศสในชวงทศวรรษท 1980 ผลตงานทสนใจดานวฒนธรรมมากขนกวาทศวรรษกอน

มาก อกทงเปนทศวรรษทการปฏวตฝร งเศสและศตวรรษท 18 เปนประเดนสนใจของนกประวตศาสตร

สานกนมากขน กลาวไดวาชวงเวลายาวแบบ longue durée ลดความนยมลง อกทงในทศวรรษครบรอบ

200 ปของการปฏวต การทบทวนในทางประวตศาสตรจงเขมขนมาก โดยทศทางสาคญคอในแง

วฒนธรรมซงชาตเยรกลาวถงใน The Cultural Origins of the French Revolution 130

สวนหนงเปนการ

สานตอการวจารณการตความแบบมารกซสมซงฟรองซวส ฟเรทไดเรมไว จากการอภปรายและ

สงเคราะหงานศกษาการปฏวตฝร งเศสหลายชน ไดชใหเหนวาการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมในหลายๆ

มตและหลายระดบในชวงศตวรรษท 18 โดยเฉพาะอยางยงวฒนธรรมการเมองทเปนผลมาจากการ

ปฏรปการศกษา ขยายตวของสอสงพมพและความสาคญของความคดเหนสาธารณะมสวนสาคญในการ

ทการปฏวตเปนไปได โดยอทธพลสาคญของการตความลกษณะนมาจากแนวคด “ปรมณฑลสาธารณะ”

(public sphere) ของเยอรเกน ฮาเบอรมาส (Jurgen Habermas) 1 3 0

131 โดยชาตเยรนยามวฒนธรรมในเชง

มานษยวทยาซงเปนการแยกตวออกมาจากการอธบายสาเหตของการปฏวตวามาจากการเปลยนแปลง

130 Roger Chartier, The Cultural Origins of the French Revolution, Bicentennial Reflections on the French Revolution (Durham,

N.C.: Duke University Press, 1991). ตพมพครงแรกเปนภาษาฝรงเศสในป 1990 ภายใตชอ Les Origines Culturelles de la Révolution

Française 131

การใชแนวคด public sphere ของนกประวตศาสตรการปฏวตฝร งเศสคอนขางถกวจารณในการใชทฤษฎอยางมาก สาหรบการ

อภปรายเรอง public sphere ในงานดงกลาว ด William M. Reddy, "Review: The Cultural Origins of the French Revolution by Roger

Chartier; Lydia G. Cochrane," Social History 17, no. 2 (1992).

71

D R A F T

ทางดานภมปญญาซงเปนหนงในการตความสาคญ อกทงเปนการชใหเหนวาวฒนธรรมมสถานะเปนตว

กระทาทสาคญไดในตวของมนเอง

ชาตเยรสนใจประวตศาสตรหนงสอและวฒนธรรมการอานใน Ancien regime โดยวางอยบน

การศกษาแบบมานษยวทยา งานของชาตเยรมลกษณะสาคญทสนใจชวงเวลาสนและเปนงานทศกษา

วฒนธรรมในชวงกอนและชวงการปฏวตฝรงเศส โดยชาตเยรศกษาบรบทของกระบวนการผลต

วรรณกรรม ทงการเขยน ตพมพเผยแพร การอาน จดบนทก คดลอก การแปลและการถายทอดทงทาง

วาจาและขอเขยน อทธพลสาคญตอชาตเยรคอมานษยวทยาวฒนธรรมตามแนวทางของปแอร บรดเยอ

และแนวคดของมเชล เดอ แชรโต (Michel De Certeau) ชาตเยรเหนวาการอานและหนงสอเปน

“ปฏบตการ” (practices) ในแงของวฒนธรรม โดยมองวาความหมายของผลผลตทางวฒนธรรมเปนสงท

ประกอบสรางขน มพลวตในตวเองและมความลนไหลสง แนวคดวาดวยวฒนธรรมดงกลาวแตกตางจาก

นกประวตศาสตรฝรงเศสรนกอนทมองเหนโครงสรางทคอนขางหยดนงและขนกบสภาวะทางกายภาพ

และโครงสรางทางเศรษฐกจ ชาตเยรมองวาวฒนธรรมอยทปฏบตการทางความหมายและประกอบสราง

“ภาพแทน” (representation) ไมไดอยท “ความรสกนกคด” ของคนกลมใดกลมหนงทเชอวามเจาของอย

จรง ซงเหนไดถงแนวโนมไมพอใจกบ Histoire des Mentalité ของนกประวตศาสตรรนกอน รวมถงการ

ปฏเสธวารปแบบทางวฒนธรรมสามารถเชอมโยงกบกลมทางสงคมไดอยางผกขาด131

132

โดยงานของชาตเยรชใหเหนวาวฒนธรรมไมใชเปนเพยงภาพสะทอนกลมคนหรอรปแบบทาง

สงคม แตเปนความสมพนธทซบซอนแตละสวนมตรรกะ กลไกและความเปนไปของมนเอง ชาตเยร

วจารณแนวคดทางวฒนธรรมของ Histoire des Mentalité โดยชวา “ภาวะบบรดทอยบนพนฐานของ

ความเปนจรง” (objective constraints) ทมตอวฒนธรรมนนแยกกนจากพลวตของวฒนธรรม เหนวา

วฒนธรรมมปฏบตการเปนของตนเองแยกออกจากความเปนไปหรอรปแบบของสงคม1 3 2

133 โดยชาตเยร

เหนวาวฒนธรรมเปนเรองของมมมองและกระบวนการสรางความหมาย ประเดนถกเถยงวาดวย

ประวตศาสตรวฒนธรรมของชาตเยรเปนไปในทศทางเดยวกบวงวชาการทางดานทฤษฎในเวลานน

กลาวคอปแอร บรดเยอและมเชล ฟโก ในขอเขยนอภปรายขอถกเถยงจากแนวคดหลงโครงสรางนยม

และแนวคดหลงสมยใหมในการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม ชาตเยรอภปรายความแตกตางระหวาง

132 Burke, The French Historical Revolution : The Annales School, 1929-89, 84-85.

133 Jonathan Dewald, "Roger Chartier and the Fate of Cultural History," in Historiography : Critical Concepts in Historical

Studies Volume 4: Culture, ed. R. M. Burns(London: Routledge, 2006), 83.

72

D R A F T

คาวา “วาทกรรม” (discourse) และ “ปฏบตการ” (practice) ชวา “วาทกรรม” มลกษณะของการสถาปนา

หรอสรางภาพแทนความเปนจรง ความเปนเหตเปนผลหรอบรรทดฐาน มกจะมาจากปรมณฑลของ

อานาจและความชอบธรรมเพอคงไวซงอานาจหรอจดระบบ ในทางตรงขาม “ปฏบตการ” มลกษณะมา

จากเบองลางเชนชมชนหรอปจเจกเพองดงางกบอานาจ ไมใชดวยพละกาลงแตดวยวธการและยทธวธ

ใหม ชาตเยรชวานกประวตศาสตรวฒนธรรมตองทาความเขาใจประวตศาสตรของการประกอบสราง

ความหมาย ซงอยทการงดงางระหวางความสามารถในการสรางสรรคของปจเจกหรอชมชนเพอตอกร

กบภาวะบบรด บรรทดฐานหรอจารตประเพณจากฝ งอานาจ โดยในประวตศาสตรหนงสอและการอาน

“วาทกรรม” แฝงอยในตวบทมาจากระบบภาษาและมสวนสาคญในการครอบงาตรรกะของผลผลตทาง

วรรณกรรมแตละชน สวน “ปฏบตการ” คอทกอยางทไมไดอยในตวบท แตขนอยกบตาแหนงแหงททาง

สงคมของปจเจกหรอชมชนการอาน และความสมพนธของตวบทกบชวตประจาวนของผอานและผรบตว

บทนน1 3 3

134 แนวคด “ปฏบตการ” ของชาตเยรคอนขางคลมเครอ แตอาจเรยกไดวาเปนชาตพนธวรรณนา

(ethnography of reading) และสงคมวทยาของตวบท (sociology of texts) ซงมสวนมาจากกรอบวธ

ศกษาทางดานสงคมวทยา มานษยวทยาและบรรณศาสตรสมยใหมทศกษาหนงสอและการอาน เหนได

วาชาตเยรใหความสาคญกบวฒนธรรมในมตของการปฏบตการ ซงแยกออกจากวฒนธรรมในแงของ

วรรณกรรมในแงของการสรางและผลต โดยเหนวาหนงสอในการเปนวตถ การเผยแพร การอานและการ

ถายทอดความรผานวฒนธรมมขปาฐะมสวนสาคญในการสรางความหมาย อกทงความหมายดงกลาว

ไมไดเปนภาพสะทอนสงคมใดสงคมหนงแคเปนการงดงางทางความหมายในหลายระดบและมความ

ซบซอน เหนไดชดวามองวฒนธรรมมพลวตกวานกประวตศาสตรรวมสานกรนกอน โดยอางองขอเขยน

ของบรดเยอ ชาตเยรชวาระบบสญญะและภาพลกษณของระเบยบทางสงคมเปนเครองมอสาคญในการ

งดงางทางอานาจเชนเดยวกบอานาจทางเศรษฐกจ ผานการปรบแตงทางความรสกนกคดและจนตภาพ

วาดวยระบบสงคมนามาซงความเปลยนแปลงจรง โดยปฏบตการทางความรสกนกคดดงกลาวเปนการ

ตอสและตอรองมสวนในการปรบเปลยนระบบสงคมและการกอตวของชนชน134

135

134 Dewald, "Roger Chartier and the Fate of Cultural History," 84-86.

135 Chartier, "Intellectual History or Sociocultural History? The French Trajectories," 41.

73

D R A

F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมกบความหมาย: the New Cultural History

ประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงนจงมการเปลยนแปลงทางกระบวนทศนทสาคญ โดยการทาทาย

และตงคาถามกบกระบวนทศนอนนาลสและมารกซสมทมองวาโครงสรางทางเศรษฐกจและความสมพนธ

ทางสงคมเปนสงกาหนดวฒนธรรมยงมมาจากอกฟากหนงของมหาสมทรแอตแลนตก โดยเฉพาะ

อทธพลจากสาขามานษยวทยาในชวงปลายทศวรรษท 1970 เปนตนมา มานษยวทยาเชงสญญะมองวา

วฒนธรรมคอนขางเปนอสระจากความจาเปนทางกายภาพและโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม ม

ปฏบตการและการผลตทางวฒนธรรมจากการตความและสรางความหมายจากสานกของมนษยเอง 1 3 5

136

นกมานษยวทยาทถอไดวามอทธพลตอสาขาประวตศาสตรวฒนธรรมอยางสงคอคลฟฟอรด เกยรซ

(Clifford Geertz) เกยรซเปนหนงในหวหอกของมานษยวทยาเชงสญญะตงแตทศวรรษท 1970 โดย

ขอเขยนของเกยรซทถอไดวาเปนแหลงอางองหลกในดานวธการของนกประวตศาสตรวฒนธรรมรนใหม

คอบทความทรวมอยใน the Interpretation of Cultures (1973) เกยรซแสดงใหเหนถงการตความ

วฒนธรรมจากสารบบของสญญะและความหมาย ซงมลกษณะลนไหลและตายตวนอยกวาเลว-สโทรสส

มาก

เกยรซชวาปรากฏการณทางวฒนธรรมเปนการสอสารและการแสดงออกทางความหมายเปน

ระบบทสามารถตความเพอการศกษาวฒนธรรม ซงสอดคลองและคลายกบการศกษาวฒนธรรมแบบ

โครงสรางนยมทโคลด เลว-สโทรสส (Claude Lévi-Strauss) เสนอ ขณะทเลว-สโทรสสชวาวฒนธรรมม

136 โดยทวไปวธการทางมานษยวทยาและวธการทางประวตศาสตรมกถกมองวาไปดวยกนไดไมดนก เนองจากกรอบการวเคราะหทาง

มานษยวทยากระแสหลกศตวรรษท 20 ถกชนาโดยแนวคดทฤษฎสกลหนาทนยม (functionalism) ซงสนใจโครงสรางหรอองคาพยพทาง

สงคมทคงทไมคอยมองเหนความเปลยนแปลงตามเวลาทางประวตศาสตร แมแตประวตศาสตรสานกอานาลสทไดรบอทธพลจากทฤษฎ

ทางสงคมวทยาตามสายของ เดอรไคหมกคอนขางมองประวตศาสตรในภาพทคอนขางแนนง หรอหากมองความเปลยนแปลงกมกเปนไป

ในเชงเปรยบเทยบในลกษณะยคทมากอนและยคทตามมา (ตวอยางทชดเจนคอ Feudal Society ของโบลค) หรอนกประวตศาสตรสานกอา

นาลสทใชวธการทางมานษยวทยากมกวางอยบนทศนะแบบหนาทนยมคอ สนใจขนบธรรมเนยม ประเพณและคานยมในแงทมหนาทใน

โครงสรางเพอรกษาสมดลหรอระเบยบของสงคม อกทง Histoire des Mentalité สมยกลางทใชการอธบายแบบมานษยวทยาอยาง จารค

เลอกอฟ (Jacques Le Goff) และจอรจ ดบ (Georges Duby) กไมไดสนใจการเปลยนผานนก จงอาจกลาวไดวานอกจากทนก

ประวตศาสตรสงคมสานกอานาลสจะใหความสาคญกบวฒนธรรมในชวตประจาวนแลวและประเดนศกษาทไดรบอทธพลมาจากสาขา

มานษยวทยาแลว กรอบทฤษฎศกษาวฒนธรรมจากมานษยวทยายงคงเขากนไดไมดนกกบการอธบายถงพลวตทางวฒนธรรมใน

ประวตศาสตร

หากมองทแนวคดทางวฒนธรรมพอกลาวไดวาประวตศาสตรของโบรเดลมสวนใกลเคยงกบมานษยวทยาสานกวตถนยมทาง

วฒนธรรม (cultural materialism) อาจพอกลาวไดวามานษยวทยาเชงสญญะ (symbolic anthropology) เปนคถกเถยงสาคญกบ

มานษยวทยาสานกวตถนยมทางวฒนธรรม (cultural materialism) ในลกษณะใกลเคยงกบทประวตศาสตรวฒนธรรมเปนคถกเถยงทาง

ทฤษฏกบประวตศาสตรวฒนธรรมสานกอานาลส ในแงทท งคมองวาปรากฏการณทางวฒนธรรมเปนผลมาจากความจาเปนทางกายภาพ

และสภาวะแวดลอม ขณะทคหลงมองวฒนธรรมวาเปนอสระจากสงเหลานนมากกวา

74

D R A F T

ลกษณะเหมอนเปนสตรโครงสรางสมการคณตศาสตร แสดงใหเหนถงความสมพนธทางสญญะเปน

โครงสรางสสมการทางสญญะของวฒนธรรม ซงกรอบคดของเลว-สโทรสสไมไดมอทธพลตอวงวชาการ

ดานประวตศาสตรนกเนองจากเปนแนวคดทไมใหความสาคญกบการเปลยนผานทางประวตศาสตร

ขณะทเกยรซมองวาวฒนธรรมเปนระบบของความคดทสบทอดมาซงแสดงออกผานรปทางสญญะ ซงทา

ใหความรเกยวกบการดารงชวตและทศนคตตอชวตถกสอสาร ถกรกษาและพฒนาได” 1 3 6

137 เกยรซอาง

แมกซ เวเบอรทวา “มนษยคอสตวทแขวนอยในเครอขายของความหมายทตนเองเปนผถกทอขนมา”

มนษยจงตองทาความเขาใจและคนหาความหมายของสงตางๆและปรากฏการณตางๆ รอบตว ดงนน

เพอทนกมานษยวทยาจะเขาใจแงมมทางวฒนธรรมจงเปนการตความเพอคนหาความหมายและทาความ

เขาใจตอวฒนธรรมตามแบบมนษย ไมใชวเคราะหเพอมองหากฎหรอแบบแผนโครงสรางแบบ

วทยาศาสตร การศกษาวฒนธรรมตองผานการตความ กลาวคอเปนการแจกแจงอยางละเอยด

(explication) เพอทาความเขาในปรศนาของการแสดงออกทางสงคม1 3 7

138 แตเกยรซมองสญญะมความลน

ไหลและอยในหวงของการตความหลายระดบจากหลายมมมอง

เกยรซกลาววาหวใจของการศกษาดานชาตพนธวรรณนาไมใชเพยงวธปฏบตในการจดบนทก

ขอเทจจรงผานวธการตางๆ แตเปนการใชความคดในการตความ ซงเกยรซเรยกวา “thick description”

หรอ “การบรรยายทหนาแนน” 1 3 8

139 สาหรบเกยรซหวใจของวฒนธรรมคอการทมนษยใชความคดในการ

ตความปรากฎการณตางๆเพอสรางความหมาย ทาใหทกสงทกอยางมสถานะเปรยบเหมอนตวบท (text

analogy) เพอการอานเอาความ เกยรซชวา “วฒนธรรมคอสารบบของสญญะทรอการตความหลายระบบ

ประสานกน วฒนธรรมไมใชอานาจใดอานาจหนงซงเปนทมาของเหตการณ พฤตกรรม สถาบนหรอ

137 Clifford Geertz, The Interpretation of Cultures; Selected Essays (New York,: Basic Books, 1973), 89.

138 Geertz, The Interpretation of Cultures; Selected Essays, 5. ในสวนนเหนไดชดวาเปนการวจารณมานษยวทยาโครงสรางนยมตาม

แนวทางของโคลด เลว-สโทรสส (Claude Lévi-Strauss) ทถอไดวามอทธพลตอนอกสาขาของตน มอทธพลตอการศกษาประวตศาสตร

วฒนธรรมไมมากนก เลว-สโทรสสมองหาตรรกะภายในโครงสรางทางความคดทแนนง แมวานกประวตศาสตรสานกอานาลสหลายทาน

รวมถงโบรเดลแสดงทศนะวามความสนใจในการทาความเขาใจโครงสรางและความสมพนธในสงคมในลกษณะเดยวกนซงโบรเดลเรยกวา

“social mathematics” อยางไรกดโบรเดลชวาเลว-สโทรสสใหความสาคญในการถอดรหสความสมพนธในมตทางภาษาทซอนเรนอย ขณะท

ทางประวตศาสตรแบบ longue durée เปนการทาความเขาใจโครงสรางทางเวลาอกระดบทซอนอย เปนการมองหาโครงสรางตางปรมณฑล

กน (ด Braudel, On History, 38-44.) งานศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมของ ฌอง-ปแอร เวอรแนนท (Jean-Pierre Vernant) ทเดนตาม

ทฤษฎของเลว-สโทรสสกถอเปนขอยกเวน 139

Geertz, The Interpretation of Cultures; Selected Essays, 24. อคน รพพฒนแปลวา “การบรรยายทละเอยดและลมลก” ด อคน

รพพฒน, วฒนธรรมคอความหมาย : ทฤษฎและวธการของคลฟฟอรด เกยรซ (กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน),

2551), 126.

75

D R A F T

กระบวนการตางๆ แตบรบทเปนสงททาใหอธบายองคประกอบเหลานอยางเขาใจและเปนเหตเปนผล ซง

กคอการบรรยายทหนาแนน”139

140

ในบทความทอธบายความหมายของการชนไกในวฒนธรรมบาหล เกยรซชใหเหนวา

ปรากฏการณเชนการชนไกสามารถถกนามาอานเพอศกษาระบบทางสญญะเชนเดยวกบการตความ

วรรณกรรม การชนไก การชมและการเดมพนทรายรอบเปน “ตวบท” (text) ทสามารถเปดเหนถง

ความหมายทหนาแนน ซบซอนและลมลก แสดงใหเหนถงการแขงขนและการงดงางทางอานาจ การเดม

พนสถานะสงคมและสภาวะทางจตใจซงสะทอนผานสารบบสญญะทางวฒนธรรม แสดงใหเหนถง

โครงสรางระดบลกและความซบซอนทางอตลกษณ ซงไมตางจากผลผลตทางวฒนธรรมระดบสงในโลก

ตะวนตกเชนการชมละครเชกสเปยรหรอการอานวรรณกรรมคลาสสก โดยเกยรซไดใชศพททอธบายถง

ลกษณะทางวรรณศลปและสนทรยภาพ ดงนนการพรรณนาหรอตความไมเพยงแตใหความสาคญกบ

รายละเอยดเทานนแตจะตองมความลมลกดวย1 4 0

141 โดยวาการตความแบบนไมใชเพอการสถาปนาหลก

ทฤษฎหรอหาโครงสรางความสมพนธ เกยรซเหนวาเปนทฤษฎท “ตดดน” มาจากการสงเกตจรง ท

ปรากฏในพฤตกรรมทางสงคม มากกวามาจากหลกสมการคณตศาสตร โดยเกยรซใหความสาคญกบ

การทาความเขาใจสารบบทางสญญะของปรากฏการณเลกๆ ทดเหมอนไมมความสาคญและตาชน

ในทางวฒนธรรม อกทงยงมนยของการเชอมรอยแยกระหวางวฒนธรรมระดบสงและระดบลาง ใน

บทความป 1983 เกยรซยนยนวาแนวโนมทางการวจยวฒนธรรมและสงคม เปนไปในทศทางทเรยกวา

เปน “blurred genres” ทการแบงแยกระหวางสงคมศาสตรกบมนษยศาสตรนน ไมมความชดเจน และ

ไมไดอยททฤษฎหรอวธการทเปนวทยาศาสตรมากหรอนอยกวาแตอยทเปาหมาย141

142

ขอเขยนดานวธการตความวฒนธรรมของเกยรซมอทธพลสงในหมนกประวตศาสตรวฒนธรรม

ชาวอเมรกนในทศวรรษท 1980 โดยแนวทางการตความดานสญญะและความหมายของเกยรซเขามาม

อทธพลอยางสงตอนกประวตศาสตรรนใหมในสหรฐอเมรกาและองกฤษ นกประวตศาสตรกลมแรกทรบ

อทธพลดงกลาวคอนกประวตศาสตรยโรปตนสมยใหมทมหาวทยาปรนซตนซงเกยรซสอนอยในทศวรรษ

140 Geertz, The Interpretation of Cultures; Selected Essays, 14.

141 Clifford Geertz, "Deep Play: Notes on the Balinese Cockfight," in The Interpretation of Cultures; Selected Essays(New York,:

Basic Books, 1973). เกยรทซยงชใหเหนวาความแตกตางกนกคอสานวนของภาษาทใชในการอธบายถงปรากฏการณทางวฒนธรรมหรอ

พฤตกรรม โดยใชคาเชน “drama” “role” “game” “play” “text” “story” “manuscript” “rigmarole” กลายมความสาคญในทางสงคมศาสตร

มากขน ขณะทเกยรซชใหเหนถงการอปมาปรากฏการณทางสงคมวฒนธรรมวาเปนเหมอน “language game” ตามวลของ Wittgenstein 142

Clifford Geertz, Local Knowledge : Further Essays in Interpretive Anthropology (London: Fontana, 1993, 1983).

76

D R A F T

ท 1970 และงานของนกประวตศาสตรกลมนสงผลตอวธการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมในวงกวาง

โดยงานทถอไดวาเปดประตสแนวทางการศกษาใหมคอบท “Workers Revolt: the Great Cat

Massacre of the Rue Saint-Séverin”143

ของโรเบรต ดารนตน (Robert Darnton) โดยเปนผลมาจาก

เกยรซและดารนตนสอนวชาสมมนาประวตศาสตรกบมานษยวทยารวมกนทมหาวทยาลยปรนซตน

ดารนตนศกษาเหตการณการกระทาตลกรายของชางพมพกลมหนงในโรงพมพแหงหนงในปารสชวง

ทศวรรษท 1730 ทจบแมวจรจดและแมวเลยงในยานนนมาทรมาณและสงหารอยางเหยมโหดและบนเทง

มการจาลองศาลตดสนและลงโทษแมว เพอเปนการแกเผดและลอเลยนเจาของโรงพมพและภรรยาทให

การดแลชางพมพเหลานนไมดพอ ดารนตนมองเหตการณนในลกษณะการเปนพธกรรมทเตมไป

ดวยสญญะทมความหมายหลากหลายและซบซอน ซงเกยวของกบคตชนและความเชอเรองแมวกบ

อานาจมด ความนยมการเลยงสตว ธรรมเนยมปฏบตและชวตประจาวนของชางพมพ ฯลฯ

ตความระบบทางสญญะในการกระทาดงกลาววาสอใหเหนถงความตงเครยดในความสมพนธ

ระหวางเจาของโรงพมพและชางพมพรบจาง ธรรมชาตของธรกจการพมพ สานกเรองการทางาน

ชวตประจาวน ทอยอาศยและอาหารการกน สถานภาพทางสงคม เพศสภาพ ภาพแทนและอตลกษณ

รวมไปถงอดมคตทางสงคมทชางพมพเหลานนม ซงเปนการสะทอนใหเหนในอกแงมมของประวตศาสตร

ภมปญญายคแสงสวาง กลาวคอแทนทจะศกษาขอเขยนของปราชญและนกเขยนยคแสงสวาง กลบหน

มามองทวฒนธรรมระดบลางผานเหตการณเลกๆ ซงเทยบไดกบการชนไกในงานของเกยรซ โดยเปน

การมองในแงมมมานษยวทยาใหเหนถงพลวตของวฒนธรรมในระดบลางลงไป ดารนตนดงเอาคตชน

และขนบธรรมเนยมทเกยวของกบสตว ความรนแรงและการลาแมมดเขามาทาความเขาใจระบบสญญะ

ในเหตการณดงกลาว โดยทาความเขาใจในบรบทของการเตบโตของตลาดสงพมพและการขยายตวของ

ผอาน รวมถงการแตกตวทางชนชนชางฝมอผานชางพมพ เหตการณดงกลาวแสดงใหเหนถงการ

ปฏสมพนธทางสญญะผานความรนแรง

ขอแตกตางสาคญระหวางวธการทางมานษยวทยาของงานชนนกบวธแบบมานษยวทยาในงาน

histoire des mentalité ของสานกอานาลสเชน Montaillou ของล รว ลาดร ซงใหความสาคญกบสภาวะ

ความเปนอย การทากนและความสมพนธทางสงคมของชาวหมบาน รวมถงมโนทศนทางศาสนาและ

คานยมในหลายๆดาน สวนดารนตนสนใจระบบทางสญญะและการใหความหมายผานเหตการณเลกๆ

ในเชงอรรถดารนตนชวานกประวตศาสตรฝรงเศสทเอนไปทางมานษยวทยามกรบอทธพลมาจากแนวคด

143 Darnton, The Great Cat Massacre and Other Episodes in French Cultural History, 75-104.

77

D R A F T

โครงสรางนยมหรอหนาทนยม ไมไดรบอทธพลจากแนวคดปฏสมพนธทางสญญะ จงไมคอยสนใจเรอง

การตความมากนก ขณะทนกมานษยวทยาอเมรกนมกไมใหความสาคญกบระบบโครงสรางมากนก แต

สนใจทความหมาย ดงทเบงบานมากทสดในงานของเกยรซ สะทอนใหเหนถงทศทางของสาขา

มานษยวทยาฝรงเศสและอเมรกาทแตกตางกน 1 4 3

144 บทความของดารนตนยงถอไดวาใชกรอบวธ หลก

ญาณวทยาและทฤษฎทางวฒนธรรมทางมานษยวทยาทเขมขนกวา histoire des mentalité มาก

โดยเฉพาะแนวคดเรองการทางานของสญญะและการตความ ดวยวธการนาเอา “ตวบท” (text) วางใน

“บรบท” (context) เพอใหเกดความหมายและทาความเขาใจการแสดงออกหรอคตทเตมไปดวยความ

ทารณและหยาบเถอน144

145

นกประวตศาสตรทใชวธการทางมานษยวทยาซงมงานในทศวรรษท 1970 อยางนาตาล ซมอน

เดวส (Natalie Zemon Davis) ใน The Return of Martin Guerre (1983) 146

กใชเหตการณเลกๆเพอทา

ความเขาใจระบบคณคาและความรสกของชมชนชาวนาในฝรงเศสศตวรรษท 16 มงาน The Family

Romance of the French Revolution (1992) 1 4 6

147 ของลนน ฮนท (Lynn Hunt) ทศกษาเรองราวและคตท

เกยวของกบครอบครวในชวงปฏวตฝร งเศส ผานสอสงพมพในชวงนน ชวาสะทอนใหเหนถงระบบของ

ความหมายทเกยวของกบความเปนการเมองในชวงเปลยนผาน ระเบยบและลาดบทางสงคม ทศนะตอ

อานาจ วฒนธรรมการเมองและมโนทศนเรองบทบาทของหญงและชาย ผานการตความเชง

มานษยวทยาของฮนททไดรบอทธพลจากทฤษฏของซกมนด ฟรอยด อกทงยงสนใจในแงของวาทกรรม

วาดวยครอบครวในการใหความหมายในทางวฒนธรรมในชวงเปลยนผาน

แนวทางการตความวฒนธรรมของเกยรซเปดประตใหนกประวตศาสตรวฒนธรรมสามารถศกษา

วฒนธรรมประชาชน (popular culture) และวฒนธรรมของคนระดบลางทางสงคมในแงมมทางสญญะ

และความหมายไมตางจากสญญะ รวมถงความหมายของเหตการณทางการเมองทมความสาคญ ตาง

จากการศกษาสญญะตามแนวทางโครงสรางนยมทสนใจศกษา “ความสมพนธของภาพแทน” (relations

of representation) เพอเขาใจมโนทศนในการเชอมโยงคณคาพนฐานในชวตในลกษณะสมการขวตรง

ขาม ประวตศาสตรวฒนธรรมควรมองวาคนเราดารงชวตและมประสบการณอยกบสญญะในลกษณะ

144 Darnton, The Great Cat Massacre and Other Episodes in French Cultural History, 283.

145 Roger Chartier, "Text, Symbols, and Frenchness," The Journal of Modern History 57, no. 4 (1985): 683-684.

146 Natalie Zemon Davis, The Return of Martin Guerre (Cambridge, Mass. ; London: Harvard University Press, 1983).

147 Lynn Hunt, The Family Romance of the French Revolution (Berkeley: University of California Press, 1992).

78

D R A F T

พนฐาน กลาวคอไมใชดวยความเขาใจหลกหรอสมการ แตเปนการคนหาและทาความเขาใจความหมาย

ซงสอดคลองกบความเขาใจสญญะของนกประวตศาสตรวฒนธรรมอยางฮยซงกา1 4 7

148 ขอแตกตางของนก

ประวตศาสตรวฒนธรรมรนใหมกบยคคลาสสกคอ ความสามารถศกษาโดยตดผานวฒนธรรมระดบบน

และลางโดยยงคงตระหนกถงความแตกตางและการแลกเปลยนระหวางกน สามารถขามหวงเหวทเปน

ปญหาใหญของประวตศาสตรวฒนธรรมมาโดยตลอด ตางจากประวตศาสตรวฒนธรรมคลาสสกทสนใจ

วฒนธรรมระดบบน ทงยงมองสญญะวาเปนเรองของความละเมยดละไมทางวฒนธรรม

อกทงตางจากการศกษาวฒนธรรมของประวตศาสตรสงคม 2 สานกใหญทกลาวมาซงมองวา

วฒนธรรมเปนผลสะทอนโครงสรางใหญ (อานาลส) หรอมองวาเปนของชนชน (มารกซสม) นก

ประวตศาสตรทเดนตามเกยรซสามารถศกษาวฒนธรรมโดยเปนอสระจากการมองท “ขอมล” เพอมง

สถาปนาภาพโครงสรางหรอแบบแผนทางวฒนธรรม สามารถทางานกบความกากวมของหลกฐานใน

หลายรปแบบซงเคยถกตงตาถามเรองความนาเชอถอหรอถกละเลยเพราะเปนกรณผดแปลก นก

ประวตศาสตรสามารถเนนท “ตวบท” ทไมไดมความสาคญในหวงโซของสาเหตผลลพธหรอบงบอก

ลกษณะทางโครงสราง อกทงสามารถศกษาเหตการณ พธกรรมหรอการแสดงออกทางวฒนธรรมทผด

แปลกและไมเปนทรจ ก เนองจากสามารถเปดเผยใหเหนถงความหมายอนยอกยอนซบซอนใน

สารบบทางวฒนธรรมของสงคมนนๆ ดงทนกประวตศาสตรสามารถศกษาบนทกการฆาแมวเพอความ

บนเทงของชางพมพรบจางทโรงพมพในกรงปารส ศกษาเรองกรณการสวมรอยเปนชาวนาคนหนงใน

ศตวรรษท 16 สามารถศกษาขาวลอหรอมายาคตแปลกๆ ทผดขนสนๆ ในชวงการปฏวตฝร งเศส

การศกษาวฒนธรรมผานสญญะซงปรากฏใหรบรในพนทสาธารณะ ผานเหตการณ พธกรรม

หรอวตถ ไมไดมองวฒนธรรมในภาพกวางวาเปน “ทกแงมมของวถชวต” (whole way of life) ตามทวล

เลยมสเสนอ หรอเปนการมองหาภาวะความเปนซบเจคทซอนอยตามแบบฟโก ทาใหกรอบการศกษา

สญญะแบบเกยรซไดรบการยอมรบมากในหมนกประวตศาสตร อกทงหากมองในประวตศาสตรนพนธ

ของประวตศาสตรวฒนธรรม เหนไดวาเปนการนาการพรรณนาความหมายของสญญะซงเปนลกษณะ

สาคญของประวตศาสตรวฒนธรรมคลาสสก หากแตเปนการมองสญญะในลกษณะทเปนระบบมากขน

(หากเปรยบทยบกบประวตศาสตรสงคมและแนวคดโครงสรางนยม อาจกลาวไดวาดไรระบบ) อกทงเปน

ทางออกจากคาวจารณ histoire des mentalité ทมองวาวฒนธรรมมลกษณะเปนสงทอยในและนอก

สานกซงมรวมกนซงถกสภาวะสงคมกาหนดและบบรด โดยเกยรซใหความสาคญกบการทาความเขาใจ

148 Robert Darnton, "Review: The Symbolic Element in History," The Journal of Modern History 58, no. 1 (1986): 221.

79

D R A F T

สารบบของสญญะทเปดทางสความเปนไปไดของการตความทหลากหลายและลนไหล ขณะทการศกษา

“วาทกรรม” ในประวตศาสตรตามแบบมเชล ฟโกถกวจารณอยางหนกในวงวชาการดานประวตศาสตร

ในแงทฟโกมองวา “ขอเทจจรง” เปนสงซงถกประกอบสรางขนมา 1 4 8

149 อยางไรกดนกประวตศาสตร

วฒนธรรมชาวอเมรกนยงไดรบอทธพลจากทฤษฎฝรงเศสรวมถงความสนใจตามแบบมเชล ฟโกใน

ทางออม กลาวคอใหความสนใจกบสงทอาจกลาวไดวามตของการกดเกบในทางสงคมและในทางอารย

ธรรมหรอ “return of the repressed” ผานความสนใจการคนหาความหมายในหลายระดบ และในดาน

ประเดนศกษากเกยวของกบสภาวะชายขอบ

วธการตความสญญะในวฒนธรรมมอทธพลตอนกประวตศาสตรในหลายระดบทงในทางตรง

ทางออม รวมถงในลกษณะผวเผน อกทงมนกประวตศาสตรจานวนไมนอยทใชวล “thick description”

ในลกษณะทขดแยงกบวธการทเกยรซเสนอ ซงความสนใจสญญะในประวตศาสตร ซงมสวนทาใหนก

ประวตศาสตรละเลยมตอนๆ ทประวตศาสตรสงคมเคยสนใจ 1 4 9

150 ขอวจารณอกประการหนงจากนก

ประวตศาสตรทรบวธการตความวฒนธรรมจากเกยรซ คอการผนวกรวมความเปนสาเหต (causation)

เขากบความหมาย (meaning) ราวกบวาเปนสงเดยวกน ซงมสวนในการกอใหเกดขอจากดในการ

อธบายกระบวนการหรอกลไกทกอใหเกดความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม1 5 0

151 ทาใหปจจยหรอ

องคประกอบทกอยางกลายเปนบรบทการตความทางสญญะ สงผลใหมองไมเหนความเปนสาเหตไมวา

ในเชงเหตการณหรอโครงสรางซงเปนหวใจสาคญอนหนงของสาขาวชาประวตศาสตร อกทงยงขาด

ความเขาใจและมองไมเหนถงความแตกตางระหวางวฒนธรรมของแตละปจเจก คนแตละกลมและของ

แตละสงคม ซงแตกตางกนไปตามชวงเวลาและสถานท ซงขอบกพรองดงกลาวปรากฏชดในงานของ

149 แตหากมองอทธพลของเกยรซในทางมานษยวทยาและสงคมศาสตรในภาพรวม พบวาวธการของเกยรซถกวพากษวจารณจากหลาย

สานก ในชวงเวลาของการปะทะกนทางทฤษฎในทศวรรษท 1970 ฝายโครงสรางนยมวจารณวาขาดระบบและเปนการวเคราะหทขาด

หลกการ สวนฝายทไดรบอทธพลจากแนวคดหลงโครงสรางนยมมองวาอนรกษนยมเกนไป สวนทางฝายมารกซสมกกลาววาวธการของ

เกยรซเปนจตนยมโดยมองขามสภาวะการเมอง เศรษฐกจและขาดความเปนประวตศาสตร ด Ann Swidler, "Geertz's Ambiguous

Legacy," Contemporary Sociology 25, no. 3 (1996). 150

สาหรบขออภปรายเรองนกประวตศาสตรรบเอาทฤษฎหรอวธตความของเกยรซ ด Stuart Clark, "Thick Description, Thin History:

Did Historians Always Understand Clifford Geertz?," in Interpreting Clifford Geertz : Cultural Investigation in the Social Sciences,

ed. Jeffrey C. Alexander et al.(New York: Palgrave Macmillan, 2011). 151

Aletta Biersack, "Local Knowledge, Local History: Geertz and Beyond," in The New Cultural History, ed. Lynn Hunt and

Aletta Biersack(Berkeley ; London: University of California Press, 1989), 79-80; Giovanni Levi, "On Microhistory," in New

Perspectives on Historical Writing, ed. Ulick Peter Burke(University Park, Pa.: Pennsylvania State University Press, 1992), 105.

80

D R A F T

ดารนตน 1 5 1

152 ขอวจารณสาคญอกประการหนงมาจากโรเจอร ชาตเยรทช ใหเหนถงปญหาทางญาณวทยา

ความเปน “ตวบท” ของงานทงสองชนมความแตกตางกนมาก โดยความรในแบบมานษยวทยาของ

เกยรซในกรณชนไกมาจากการสงเกตแบบมสวนรวม ซงแตกตางจากความเปนงานประพนธของ

ขอเขยนหรอหลกฐานทบรรยายการสงหารแมว ซงดารนตนไมไดพจารณาความเปนงานประพนธในแง

ขนบของงานประพนธแตละประเภทซงมสวนในการกาหนดเนอหาและความหมายของสญญะในตวบท

ซงทาใหการนากรอบวธแบบมานษยวทยาเขามาในการศกษาประวตศาสตรในลกษณะดงกลาวอาจเปน

ปญหาได152

153

จลประวตศาสตร (Microstoria) ในอตาล

คาแปลภาษาองกฤษของ microstoria วา “microhistory” เปนคาทถกใชบอยครงเพอกลาวถง

ประวตศาสตรทสนใจขอบเขตหรอหนวยศกษาขนาดเลก คาวา microhistory จะปรากฏในภาษาองกฤษ

กอน แตกมความหมายในลกษณะของหนวยการศกษาเทาน น ไมไดมนยของวธการทางดาน

มานษยวทยา 1 5 3

154 ตอมาคาวา microhistory ยงรวมถงงานของนกประวตศาสตรทใชการตความเชง

มานษยวทยาทศกษาหนวยเลกเชน เหตการณ ชมชน ครอบครวหรอปจเจก โดยไมไดสนใจเพยง

ประวตศาสตรหรอวฒนธรรมทองถน แตสนใจประเดนศกษาและคาถามทางดานมานษยวทยา ดงเชนท

ปรากฎในงานของ เอมมานเอล ล รว ลาดร, นาตาล เดวสและโรเบรด ดารนตน โดยอาจรวมถง Whigs

and Hunters: The Origin of the Black Act (1975) ของเอดเวรด ทอมปสนดวย 1 5 4

155 แต microstoria ของ

ประวตศาสตรแบบอตาลมลกษณะเฉพาะซงนอกจากจะเปนการวพากษการศกษาภาพใหญเชงปรมาณ

ของประวตศาสตรสงคม ยงเปนการกาวขามการศกษาประวตศาสตรเชงมานษยวทยาแบบ histoire des

mentalités ของสานกอานาลส ดงนน microstoria จงไมใชเพยงการปรบเปลยนขอบเขตทางดานเวลา

และพนทใหเลกลงหรอเปนการเปลยนขนาดเลนสเพอขยายภาพ หากแตเปนการเปลยนแปลงเนอหา

หรอสาระสาคญของการคนควาทางประวตศาสตรดวย

152 Levi, "On Microhistory," 104.

153 Chartier, "Text, Symbols, and Frenchness," 690.

154 Carlo Ginzburg, "Microhistory: Two or Three Things That I Know About It," Critical Inquiry 20, no. 1 (1993): 11.

155 ด Sigurður G. Magnu sson and Istva n Szi ja rto , What Is Microhistory? : Theory and Practice (Milton Park, Abingdon, Oxon:

Routledge, 2013).

81

D R A F T

โดยแนวคดเรองวธการศกษาของ microstoria พฒนาขนในอตาลชวงทศวรรษท 1970 ซงเปน

ชวงเวลาและพนททมความสาคญในขอถกเถยงหลายชดวาดวยประวตศาสตรวฒนธรรมและภมปญญา

โดยนกประวตศาสตรกลมนอยในกระแส “ประวตศาสตรจากเบองลาง” (history from below) นก

ประวตศาสตรกลมนสวนใหญมาจากฝ งซายและมพนฐานมาจากแนวคดมารกซสม นกประวตศาสตรใน

อตาลไดรบผลกระทบทางความคดจากการทบทวนทฤษฎมารกซสม รวมถงอทธพลจากแนวคดทาง

วฒนธรรมของแกรมซ microstoria มบทบาทสาคญในการวพากษกรอบวธทางดานประวตศาสตรสงคม

ของสองสานกใหญอยางอานาลสและมารกซสม แมวาในชวงเวลาเดยวกนประวตศาสตรสงคมในอตาล

ไมไดมสถานะเปนสวนหนงของวชาการประวตศาสตรกระแสหลกดงเชนในฝรงเศส องกฤษและ

สหรฐอเมรกา อยางไรกด microstoria ยงมสวนสาคญในการวจารณประวตศาสตรสงคม และชใหเหนถง

ความสาคญและบทบาทของสวนทเปนวฒนธรรมในประวตศาสตรสงคมตามแนวทางทเอดเวรด ทอมป

สนไดเสนอเอาไว อกทงยงชใหเหนวาคนชนลางมสถานะเปนตวกระทาผานการศกษาความคด คานยม

และพฤตกรรมซงมสวนสาคญในการงดงางกบอานาจขางบน microstoria มบทบาทสาคญในการ

วพากษประวตศาสตรแบบสงคมศาสตรทองโครงสรางและประวตศาสตรทมองความกาวหนาในภาพ

ใหญของทงสองสานก จากการนาอทธพลของวธการและขอบเขตการศกษาจากมานษยวทยาเขามา

microstoria มสวนในการเสนอขอถกเถยงวาดวยแนวทางดานวธการประวตศาสตรวฒนธรรม ซง

สอดคลองกบแนวทางทคลฟฟอรด เกยรซเสนอไว ซงนกประวตศษสตรกลมนกถอวาเกยรซเปนหนงใน

อทธพลทสาคญ โดยเฉพาะในดานขอบเขตและสาระสาคญของการศกษาหนวยเลก

microstoria นาโดยคารโล กนสเบรก (Carlo Ginzburg) และจโอวานน ลว (Giovanni Levi) ซง

ทงสองสนใจชาวชนบทอตาลในชวงตนสมยใหม จโอวานน ลวสนใจเครอขายทางสงคมและมตทางดาน

เศรษฐกจของชาวนาในชนบทของอตาล สวนงานของคารโล กนสเบรกสนใจดานวฒนธรรมผานกรอบ

การอธบายเชงมานษยวทยา กนสเบรกมงานทสาคญในดานวธการเชงมานษยวทยาไดแก The Night

Battles156

ซงกนสเบรกศกษาความเชอและลทธทองถนในฟรอลชวงศตวรรษท 16 และ 17 ของกลมคน

ทถกเรยกวา benandanti ทเกดมาพรอมถงนาคราปกคลมศรษะเหมอนผาคลม เชอวาเปนคนมพลง

พเศษสามารถถอดจตออกจากรางขณะหลบในชวงเวลาพเศษของป เพอมาตอสกบแมมดรายทมา

คกคามความอดมสมบรณ คนเหลานถกนาขนศาลศาสนาจากขอกลาวหาวาเปนลทธนอกรตและเปนแม

มดเนองจากทางศาลศาสนาเหนวาเปนการบชาซาตาน นกประวตศาสตรศาลศาสนามองวาเปนสงทศาล

156 Carlo Ginzburg, The Night Battles: Witchcraft and Agrarian Cults in the Sixteenth and Seventeenth Centuries (Baltimore:

Johns Hopkins University Press, 1983) ตพมพครงแรกในภาอตาลภายใตชอ I benandanti, 1966.

82

D R A F T

ศาสนาสรางขนเชนเดยวกบการลาแมมด ไมไดมองวาเปนชดความเชอหรอลทธพธ จากการศกษา

บนทกศาลศาสนาและเปรยบเทยบกบความรเรองผมนมตและคตชนในแถบน น กนสเบรกชวา

benandanti เชอมโยงกบลทธโบราณทหลงเหลอมากอนยคครสเตยน จากการคนควาคตชนอยาง

กวางขวางและการอานเอกสารศาลศาสนา ผานวธการวเคราะหแบบมานษยวทยา กนสเบรกแสดงให

เหนวาคตและธรรมเนยมมการไหลลนและสงผานขามพนทและกาลเวลาสงกวานกประวตศาสตรทานอน

คอนขางมาก

สวนงานถอวาเปนทรจกมากทสดและทสรางขอถกเถยงในเชงวธการดานประวตศาสตร

วฒนธรรมทสาคญคอ The Cheese and the Worms ของคารโล กนสเบรกซงตพมพครงแรกในป

1976157

งานชนนเปนงานเชงชวประวตของเจาของโรงโมในหมบานมอนตรล แควนฟรอล ในศตวรรษท

16 นามวามนอกกโอ (Menocchio) ซงถกนาขนศาสนาสอบสวนในขอหามความเชอนอกรต หลงจากนน

15 ปถกสอบสวนอกครงและถกตดสนใหเผาทงเปน เอกสารการสอบสวนมความยาวกวากรณปกต

หลายเทาเนองจากทางศาลตองการสบหาตนตอและผรวมลทธแตไมพบ ในคาใหการมนอกกโอกลาวถง

แนวคดจกรวาลวทยาของตนทประกอบดวยการกาเนดทตสวรรคจากภาพของหมหนอนทคลานออกมา

จากเนยแขงเกาและหลกความเชอแปลกๆ โดยมนอกกโออางวาไดมาจากการอานหนงสอหลายเลม

โดยทวไปดเหมอนมาจากคนไมปกตทางจตหรอไมเปนเหตเปนผลนก จากบนทกการสอบสวนศาล

ศาสนา กนสเบรกสบสาวหาทมาทางความคดจากหนงสอทอาจผานตาของมนอกกโอ รวมถงทาความ

เขาใจการอาน การตความและการผสมความคดของมนอกกโอในลกษณะมานษยวทยาของการอาน

ผเขยนเปดใหเหนถงความเปนไปไดของพลวตของวฒนธรรมและความรในชวงศตวรรษท 16 ทไหลลน

และมการแลกเปลยนในหลายระดบ ทงจากวฒนธรรมมขปาฐะและวฒนธรรมการเขยน

กนสเบรกศกษาการไหลเวยนและผสมกนระหวางวฒนธรรมและภมปญญาระดบลางและ

ระดบบน ระหวางทงความเชอและคตชนพนบานกบชดความคดจากปรชญาและการปฏวตทาง

วทยาศาสตร ระหวางหลกขอเชอครสตศาสนาและแนวคดปรชญายคคลาสสก ระหวางวฒนธรรมมข

ปาฐะและวฒนธรรมการเขยนอานจากการขยายตวของการพมพในศตวรรษท 16 ระหวางวฒนธรรม

ชนบทและวฒนธรรมเมอง ผานคาสอบสวนมนอกกโอในการอธบายถงความคดและหลกความเชอของ

157 Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller. ตพมพครงแรกในภาอตาลภายใตชอ Il

formaggio e I vermi, 1976.

83

D R A F T

ตน จากการอานและทาความเขาใจหนงสอหลายเลมทอาจผานมอหรอผานหของมนอกกโอ 1 5 7

158 ผนวกกบ

คตชนทองถน สภาวะสงคมในแถบนนและสถานภาพทางสงคมของเจาของโรงโมอยางมนอกกโอ กนส

เบรกวเคราะหการกอรปทางความคดของมนอกกโอวาชใหเหนถงพลวตของความรในหลายระดบทกวาง

กวาทองถนและมากกวาวฒนธรรมมขปาฐะ กนสเบรกชวาความคดจกรวาลทศนพกลเหลานนไมไดมา

จากความเพยนของมนอกกโอ แตเปน “การเผชญหนาระหวางสงพมพกบวฒนธรรมมขปาฐะทกอใหเปน

สวนผสมอนตรายในหวของมนอกกโอ” 1 5 8

159 กนสเบรกชใหเหนถงความเปนไปไดวาพลวตทางวฒนธรรม

ในยคนนมมากกวาทนกประวตศาสตรตนสมยใหมเคยมองวาวฒนธรรมมขปาฐะและหนงสอแยกจากกน

นอกจากนยงชใหเหนวาเจาของโรงโมผทอาจมทกษะการอานตาหรอระดบพนฐานมากอยางม

นอกกโอ ไมไดเปนเพยงผ “รบ” ทางความคด แตเปนฝายกระทาการกลาวคอเปนเหมอน “ทกรอง” ทาง

ความคดทงในแงการเลอกสรร บดเบอน ประสานและตความ เนองจากความเปลยนแปลงทางความคดท

เปนผลจากการปฏรปศาสนาการคดคนแทนพมพ และมบรรยากาศทางความคดทเหนถงความเปนไปได

ของการทาทายจารตเดม มการโตแยง และทาใหความคดและวฒนธรรมทตางออกไปเกดขน ปะทขน

และเผยแพรไดอยางรวดเรว 1 5 9

160 ทงยงแสดงใหเหนวาเนองจากสภาพการเมอง สงคมและความคดใน

อตาลชวงศตวรรษท 16 เปนพนทและชวงเวลา ทความคดและประสบการณของคนธรรมดาสามารถกาว

กระโดดออกจากสงทนกประวตศาสตรมองวาเปนกรอบหรอขอจากดของคนแตละยค

กนสเบรกวจารณนกประวตศาสตรวฒนธรรมสวนใหญทยงคงยดกบนยามและแนวคดวฒนธรรม

ในลกษณะจากดกบชนชนสง และมองวฒนธรรมชนชนลางวาเปนผรบความคดและคานยมจากดานบน

เปนเหตทมองวฒนธรรมชนชนลางวาเปนความเสอมหรอบดเบยวจากกระบวนการสงผาน หรอมองวา

เปนการรบหรอถกยดเยยดเพอการกดขทางชนชนแบบแนวคดมารกซสม นกประวตศาสตรวฒนธรรม

อกกลมมองวฒนธรรมชนชนลางแบบโรแมนตก กลาวคอมองวาเปนการแสดงออกทเกดขนเองมาจาก

ภายในชมชนและเปนอสระจากการกดขจากภายนอก เปนวฒนธรรมประชาชนทแทจรงซงฝงรากลกอย

158ตวอยางรายชอหนงสอทกนสเบรกชวาอาจผานมาสความคดของมนอกกโอ เชน ไบเบลภาษาถน, Decameron ของโบคาชชโอ

(Boccaccio) หนงสอบนทกการเดนทางของเซอร จอหน แมนเดอวลล (Sir John Mandeville) ฉบบภาอตาเลยน, Divine Comedy ของ

Dante, คมภรอลกรอานฉบบภาษาอตาล รวมถงบทกว วรรณกรรมครสตศาสนา ขอเขยนเชงปรชญา และหนงสอประมวลเหตการณ

นอกจากความแตกตางทางทมาและฐานความคดแลว ความหลากหลายของ genre ยงเปนประเดนสาคญททาใหแนวคดของมนอกกโอม

ลกษณะประหลาดสง 159

Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller, 24. 160

Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller, 28.

84

D RA F T

ในคานยมและความเชอรากฐานของชมชนนนๆ กนสเบรกมองวฒนธรรมในแนวทางของแกรมซ ทเหน

วาชนชนลางทางสงคมไมไดเปนเพยงฝายรบความคดและคานยมจากชนชนสงในการกดข แตเปนฝายท

มความรเรมทางความคดและวฒนธรรมสามารถงดงางกบอานาจเบองบน ทาใหเหนวาในทางวฒนธรรม

นนมความสมพนธทเปนทงฝายรบและฝายให160

161

การใชเอกสารสอบสวนศาลศาสนาของกนสเบรกมความแตกตางจากล รว ลาดรใน Montaillou

มาก โดยเฉพาะกรอบในการศกษาวฒนธรรม กนสเบรกมองพลวตและการสงผานทางวฒนธรรมและ

ความคดในหลายระดบและมความซบซอนสง ขณะทล รว ลาดรศกษาคานยมและวฒนธรรมทอาจ

เรยกวาเปนลกษณะพนบานของชาวนาในแถบนนในลกษณะคอนขางหยดนงไมไดเหนพลวต อกทงยง

แตกตางจากแนวคด outillage mental ของลเชยง เฟบวรมาก ซงเฟบวรชวามสถานะเปนเหมอนกรอบ

หรอคลงเครองมอทางความคดทมในแตละยค 1 6 1

162 แตกนสเบรกชใหเหนวาพลวตทางความคดมการ

สงผานทไหลลนมากจากหลายพนท ตางเวลาและปรมณฑลทางความคด ทาใหการสถาปนาหรอสารวจ

คลงเครองมอทางความคดเปนไปไมได อกทงกนสเบรกยงยาใหเหนวาคนอยางมนอกกโอไมไดเปนเพยง

ผทอยในกรอบจากดของคลงเครองมอแตเปนผกระทาทางความคด มลกษณะเฉพาะทางความคดและ

การใชภาษาทแตกตางจากสามญชนและตางจากผมการศกษา ความสนใจศกษาชนชนลางในฐานะ

บคคลทไมไดมความสาคญ บคคลทอยในโลกใบเลกซงสามารถชใหเหนถงลกษณะสาคญของลาดบชน

ของสงคมในภาพใหญได หากแตไมใชในลกษณะของตวแทนหรอลกษณะรวมของชาวชนบททวไป แต

เปนความพเศษของการผลกขอจากด กฎและกรอบทางดานวฒนธรรมและความคด หรอเปนตวแทนใน

แงทตรงขามหรอชายขอบ 1 6 2

163 แฟรงค แองเกอรสมทเปรยบการศกษาประวตศาสตรลกษณะนวา แทนท

จะศกษาลาตนหรอกงกานสาขา แตเปนการศกษาใบใมทรวงหลนจากตน โดยไมยดตดกบแหลงทมาหรอ

ตนไม แตสามารถนาไปสภาพหรอระบบทใหญกวานน เปรยบไดกบใบไมหรอเจาของโรงโมทชวยใหเกด

ความเขาใจระบบนเวศนหรอแบบแผนของอารยธรรมตะวนตกในยคเปลยนผานเนองจากผลกระทบทาง

สงคมและวฒนธรรมจากการปฏรปศาสนาและความรจากการปฏวตวทยาศาสตร1 6 3

164 เรองราวและ

ความคดของคนอยางมนอกกโอทเคยมสถานะเปนเพยง “เกรด” ทางประวตศาสตรจงสามารถเปดเผยให

เหนถงพลวตทางวฒนธรรมในยคนนไดเปนอยางด หากแตไมใชในลกษณะของการแสดงใหเหนถง

161 Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller, xiv-xvi.

162 ดหนา 46

163 Ginzburg, The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller, xx-xxi.

164 Ankersmit, "Historiography and Postmodernism," 177.

85

D R A F T

outillage mental ของยคสมยหรอเปนตวแทนความเปนไปของยคสมย แตเปนการนาเสนอพลวตทาง

ความคดและวฒนธรรมในสมยนนผานหนวยเลกๆ ซงกคอผานความคดของเจาของโรงโมคนหนง164

165

microstoria จงไมใชเปนเพยงการเปลยนขอบเขตทางดานเวลาและพนทใหมขนาดเลกลงหรอ

เปนการเปลยนระยะโฟกสหรอกาลงขยายของแวนขยาย หากแตเปนการเปลยนแปลงเนอหาหรอ

สาระสาคญของการคนควาทางประวตศาสตรดวย ตางจากการศกษาประวตศาสตรสงคมเชง

มานษยวทยาของนกประวตศาสตรฝรงเศสทสนใจทาความเขาใจลกษณะรวมทวไป เชนทาความเขา

ใจความเปน “ชาวนา” ในสมยกลาง นกประวตศาสตรชาวอตาลสนใจการผกโยงและความเกยวของของ

หนวยเฉพาะทเจาะจง โดยเฉพาะบคคลอยาง “เจาของโรงโมชอมนอกกโอ” 166

การลดขนาดของขอบเขต

หรอเพมกาลงขยายในการศกษา สาระสาคญจงไมไดอยทขนาดของพนทหรอหนวยการศกษา แตอยท

กรอบวธและการวเคราะหซงไมไดจากดอยกบหนวยขนาดเลก กลาวคอใชหนวยเลกเพอตงคาถามท

ใหญกวาพนทนนๆ ตามทเกยรซเคยกลาวไววา “…ไมไดศกษาหมบาน หากแตเปนการศกษาใน

หมบาน” นกประวตศาสตรสนใจหนวยเลกเพอตงคาถามตอสภาวะของมนษยในภาพกวาง166

167

แมวา microstoria จะมรากฐานทางดานวธการมาจากมานษยวทยาทสนใจหนวยหรอ

ปรากฏการณทมขนาดเลกในทศทางเดยวกบคลฟฟอรด เกยรซและงานอยาง “Workers Revolt: the

Great Cat Massacre of the Rue Saint-Séverin” ของโรเบรด ดารนตน ซงบอยครงถกเรยกรวมกน

ภายใชชอ microhistory ภายใตความคลายในหลายๆดาน จโอวานน ลวชใหเหนวาขอแตกตางสาคญ

กลาวคอ การศกษาแบบ “thick description” ซงสนใจการสอสารและการแสดงออกทางสงคม ผาน

สารบบทางสญญะและการตความซงมอยในพนทสวนกลาง เพอเขาถงในโลกของผทอยในอดตใน

เหตการณนนๆ นกมานษยวทยาตองตความเพอทาความเขาในสารบบทางสญญะนนๆ เกยรซและ

มานษยวทยาทางการตความมองวามสญญะอยในสวนกลางหรอเปนสาธารณะทอยในพนทและชวงเวลา

นน ทรอการตความของผเขารวม โดยสญญะจานวนมากดงกลาวมอยในสารบบเดยวกน แตนก

ประวตศาสตร microstoria ไมไดมองวาเปนสารบบ โดยมองวาภาพแทนทางสงคมมความหลากหลาย

165 Ankersmit, "Historical Representation," 122-123.

166 Jacques Revel, "Microanalysis and the Construction of the Social," in Histories : French Constructions of the Past, ed.

Jacques Revel, Lynn Avery Hunt, and Arthur Goldhammer(New York: New Press, 1998), 495-496. ตพมพครงแรกเปนภาษา

ฝรงเศส Jacques Revel, "Micro-analyse et construction du social" in Revel (ed.), La construction du social (Paris: Gallimard,

1996). 167

Levi, "On Microhistory," 95-96. อางองจาก Geertz, The Interpretation of Cultures; Selected Essays, 22.

86

D R AF T

และขนกบหนวยทางสงคมทหลากหลาย ระดบชนทางสงคมทแยกจากกน สภาวะทางสงคมทแปรเปลยน

และปจเจกทมความแตกตางกนออกไป microstoria จงใหความสาคญกบการทาความเขาใจความ

แตกตางทางวฒนธรรมทมอยภายในปจเจก กลมคนและสงคมจากตางพนทและตางชวงเวลา1 6 7

168 ขณะท

เกยรซและดารนตนมองวาสาระสาคญของวฒนธรรมคอความสามารถทางความคดในการตความสญญะ

ของมนษย ทาใหแนวคด “thick description” มแนวโนมทจะมองขามปจจยซงเปนสาเหต กลไกหรอ

ปจจยทมาจากความแตกตางหลากหลายทางสงคม โดยผนวกสงเหลานเขาเปนสวนหนงของ

กระบวนการสรางความหมายหรอการตความ ซง microstoria ใหความสาคญกบความแตกตาง

หลากหลายเหลาน ซงเปนผลใหงานอยาง The Cheese and the Worms ใหความสาคญกบปฏสมพนธ

ของวฒนธรรมในหลายระดบทงวฒนธรรมมขปาฐะและวฒนธรรมการเขยนและหนงสอ คตชนพนบาน

และปรชญารวมสมย วฒนธรรมทองถนและรากฐานอารยธรรมตะวนตก อกทงมองเหนพลวตและความ

ขดแยงทเกดขนจากการปฏรปศาสนา

ประวตศาสตรชวตประจาวน (Alltagsgeschichte)

ในเยอรมนประวตศาสตรวฒนธรรมเคยถกคมกาเนดในวงวชาการตงแตชวงปลายศตวรรษท 19

เปนตนมา ทาใหสวนใหญของศตวรรษท 20 ประวตศาสตรการเมองคงความเปนเสาหลกและถกทาทาย

จากประวตศาสตรสงคมนอยมากตางจากฝรงเศสอยางสนเชง อกประการหนงประวตศาสตรเยอรมน

ศตรรษท 20 เตมไปดวยความผกผนทางการเมองททาความเขาใจไดผานสงคราม เหตการณการเมอง

และผนาทางการเมอง อทธพลของประวตศาสตรแบบฝรงเศสจงไมไดแพรหลายนก จนกระทงราว

ทศวรรษท 1970 ท Alltagsgeschichte (history of everyday life) หรอ “ประวตศาสตรชวตประจาวน”

เขามาในวงวชาการกระแสหลก ภายใตการนาของอฟ ลดทเก (Alf Ludtke) และฮานส เมดค (Hans

Medick) นกประวตศาสตรกลม Alltagsgeschichte มพนเพมาจากความสนใจประวตศาสตรขบวนการ

แรงงาน โดยนกประวตศาสตรกลมนสนใจชวงเวลาศตวรรษท 19 และ 20 ซงเยอรมนเขาสการผลตแบบ

อตสาหกรรมและระบบราชการสมยใหม รวมถงภาวะสงครามและภายใตการปกครองของนาซ โดยให

ความสาคญกบประสบการณชวตประจาวนของคนธรรมดาโดยเฉพาะชนชนแรงงานในสภาวะความ

เปลยนแปลงดงกลาว 1 6 8

169 อทธพลสวนหนงมาจากความสนใจวฒนธรรมจากประวตศาสตรมารกซสมใน

168 Levi, "On Microhistory," 103-104.

169 David F. Crew, "Alltagsgeschichte: A New Social History "from Below"?," Central European History 22, no. 3/4 (1989): 396.

87

D R A

F T

องกฤษโดยเฉพาะงานของเอดเวรดทอมปสน รวมถงกระแส “ซายใหม” (New Left) ในขณะนน อกสวน

หนงมาจากมานษยวทยาวฒนธรรมทงจากสหรฐอเมรกาโดยเฉพาะคลฟฟอรด เกยรซและจากปแอร บร

ดเยอในฝรงเศส169

170

ในชวงทศวรรษท 1960 และ 1970 การศกษาดานประวตศาสตรในชวงนนถกชนาโดยสานกบเล

เฟลด (Bielefeld school) ซงศกษาประวตศาสตรสงคม (Gesellschaftsgeschichte) ทเนนการศกษาเชง

ปรมาณ สนใจโครงสรางโดยรบอทธพลจากกรอบทฤษฎสมยใหมภวตน (modernization theory)

Alltagsgeschichte จงเปนสวนนหนงของกระแสทาทายสานกบเลเฟลด พรอมทงการทาทาย

modernization theory ในทางสงคมศาสตรขณะนน โดยสวนหนงแลวการศกษาแบบมานษยวทยาทา

หนาทสาคญในการทาทายทงการยดกบทฤษฎสมยใหมภวตน การละเลยมตทางวฒนธรรมและการทา

ความ “เขาใจ” ประสบการณในแบบมานษยวทยาหรอ Verstehen แมวา Alltagsgeschichte จะเปน

ประวตศาสตรทไมไดถกเถยงทางทฤษฎหรอนาทฤษฎมาใชดงเชนสงคมวทยาประวตศาสตร

ลกษณะเฉพาะสาคญของ Alltagsgeschichte ทเปนผลมาจากนกประวตศาสตรทศกษาเยอรมนใน

ศตวรรษท 19 และ 20 แตเปนการวพากษแนวคดทฤษฎวาดวยความกาวหนาและความเปนสมยใหม

อยางมาก โดยเฉพาะในกรณเยอรมนภายใตการปกครองของนาซและความรนแรงทเกยวของ โดย

มองเหนภาพความกากวมและซบซอนซงเปนกระแสวจารณความเปนสมยใหมจากแนวคดหลงสมยใหม

และรบมรดกทางความคดมาจากสานกแฟรงคเฟรต170

171

ลกษณะสาคญของ Alltagsgeschichte ซงสอดคลองกบประวตศาสตรวฒนธรรมทไดรบอทธพล

จากญาณวทยาแบบมานษยวทยาในชวงนนคอการใหความสาคญกบประสบการณและความหมาย

ในทางอตวสย โดยชใหเหนวาดานวฒนธรรมอยเหนอการแบงแยกขวตรงขามระหวางปจจยวตถวสยของ

กายภาพ โครงสรางและสถาบน จากอตวสย สญญะ วฒนธรรมและอารมณ 1 7 1

172 แม Alltagsgeschichte

จะสนใจการใชชวตประจาวนซงคลายคลงกบโบรเดลและ histoire des mentalité ในฝรงเศส ขณะท

histoire des mentalité ศกษาระบบหรอโครงสรางของคานยมและความเชอ Alltagsgeschichte มอง

ความเปนชวตประจาวนผานมตทางดานประสบการณผานการแสดงออกและการสรางภาพแทนในมต

170 Geoff Eley, "Labor History, Social History, "Alltagsgeschichte": Experience, Culture, and the Politics of the Everyday--a New

Direction for German Social History?," The Journal of Modern History 61, no. 2 (1989): 316. 171

Crew, "Alltagsgeschichte: A New Social History "from Below"?," 404. 172

Eley, "Labor History, Social History, "Alltagsgeschichte": Experience, Culture, and the Politics of the Everyday--a New

Direction for German Social History?," 317.

88

D R A F T

ทางวฒนธรรม ซงเปน “การเลนหรอลอกนระหวางแรงขบดนจากตวตนและผอนซงดาเนนไปอยาง

ตอเนอง” ทาใหประวตศาสตรชวตประจาวนไมไดเปนเรองของการทางานของกจวตรอตโนมตซงเปนผล

จากวฒนธรรมทเปนกรอบบบรดซงเปนการมองวฒนธรรมแบบวตถวสย แตเปนการมองชวตประจาวน

วาเปน “บรบททมข นในทางวฒนธรรมสาหรบการกระทาและการตความ ‘ความเปนจรงของชวต’ ในอดต

ซงเจาะจงกบลาดบชนทางสงคมอนใดอนหนง” 1 7 2

173 สงทนกประวตศาสตรชวตประจาวนใหความสนใจ จง

ไมใชชดความรสกนกคดคงทซงอธบายถงสงคมชวงนนไดดงเชน mentalité แตเปนความเปลยนผนทาง

ประวตศาสตรทมพลวตและเตมไปดวยความขดแยงซงสงผลตอการทชวตประจาวนถกสรางขนและไดรบ

การผลตซา โดยเฉพาะประสบการณความเปนสมยใหมทงการเตบโตของระบอบทนนยม การผลตใน

ระบบอตสาหกรรม ระบบแรงงานสมยใหม การสรางระบบราชการ รฐรวมศนย รวมถงชวตในชวง

สงคราม โดยเฉพาะอยางยงการใชชวตภายใตการปกครองของนาซ โดยศกษาประสบการณใน

ชวตประจาวนในสภาวะเปลยนผานดงกลาว อกทงใหนาหนกตอสภาวะการเปนผกระทาของมนษยตาม

เอดเวรด ทอมปสนซงเปนอทธพลสาคญ173

174

โดยแนวทางดงกลาวสอดคลองกบเกยรซ ซงนกประวตศาสตรชาวเยอรมนกลมนไดรบอทธพล

อย ลกษณะสาคญอกประการทแตกตางจากสานกอเมรกนคอ การใหความสนใจกบมตของ

ชวตประจาวนอนเปนผลจากความเปนสมยใหม ขณะทนกประวตศาสตรอเมรกนทเปนหวหอกในดานวธ

การศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมแบบมานษยวทยาเปนนกประวตศาสตรตนสมยใหมในชวงศตวรรษท

16 ถงศตวรรษท 18 แตเนองจากนกประวตศาสตรเยอรมนกลมนสวนใหญสนใจการเขาสสมยใหมของ

เยอรมนในชวงศตวรรษท 19 และ 20 ดงทกลาวมา จงอาจพอสรปไดวา Alltagsgeschichte เปนการ

วพากษทฤษฏการเขาสความเปนสมยใหมผานกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมไปสความ

สมเหตสมผล (rationalization) ผานการศกษาแงมมทางดานวฒนธรรมทาใหเหนถงแงมมทกรอบทฤษฎ

การเขาสความเปนสมยใหมไมอาจมองเหน

173 Hans Medick, ""Missionaries in the Row Boat"? Ethnological Ways of Knowing as a Challenge to Social History," in The

History of Everyday Life : Reconstructing Historical Experiences and Ways of Life, ed. Alf Lüdtke(Princeton, N.J.: Princeton

University Press, 1995), 54. (ตพมพครงแรกใน Comparative Studies in Society and History Vol. 29, No. 1 (Jan., 1987), pp. 76-98) 174

Alf Lüdtke, "Introduction: What Is the History of Everyday Life and Who Are Its Practitioners?," in The History of Everyday

Life : Reconstructing Historical Experiences and Ways of Life, ed. Alf Lüdtke(Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1995),

5-6.

89

D R A F T

สรป: แนวคดสาคญในประวตศาสตรวฒนธรรม

หากมองประวตศาสตรวฒนธรรมทเรมเปนรปเปนรางขนมาในสมยเรอเนสซองสมาถงปจจบน

อาจมองหาความเปนแบบแผนพฒนาการสความเปนเหตเปนผลหรอการเดนทางสการเปนสาขาวชาทม

ระบบไมพบ เนองจากประวตศาสตรวฒนธรรมไมเคยมสถานะเปนศาสตรหรอสาขาวชา อกทงไมเคย

เปนสาขายอยภายใตสาขาวชาประวตศาสตร เนองจากมลกษณะของความสนใจขามสาขาวชา แมวาใน

ศตวรรษท 20 สาขาตางๆ ทางมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมพนทในมหาวทยาลย ประวตศาสตร

วฒนธรรมกอยทชายขอบของความเปนสถาบน ไมเคยมสถานะภาพเปน “สานก” อกทงมผศกษาคนควา

ทอยนอกวงวชาการมาอยางตอเนอง อาจกลาวไดวาประวตศาสตรวฒนธรรมไมเคยถกสถาปนาขนเปน

สาขาวชาหรอเปนสานก ตางจากสาขายอยอน เชน ประวตศาสตรความคด ประวตศาสตรเศรษฐกจ

ประวตศาสตรสงคม ประวตศาสตรวทยาศาสตร ฯลฯ มการเหลอมซอนกบสาขาอนๆ มาโดยตลอด

ตงแตภาษาและวรรณคด ปรชญา ประวตศาสตรศลปะ มานษยวทยาและวฒนธรรมศกษาตามลาดบ อก

ทงยงขนอยกบความสนใจและความเชยวชาญของผเขยนแตละทาน จงขาดเอกภาพทางความสนใจและ

วธการ อกทงแฝงไวดวยทศคตทตางกนไป โดยความสนใจประวตศาสตรวฒนธรรมอยในกลมนก

ประวตศาสตรอนรกษนยมไมนอยไปกวาฝายกาวหนา ตางจากประวตศาสตรสงคมซงมแนวโนมความ

สนใจและผศกษาทเอนเอยงไปทางการเมองฟากซายหรอกาวหนาอยางเหนไดชด ตงแตยคแสงสวางมา

จนถงสานกอานาลส

ประวตศาสตรวฒนธรรมของนกมนษยนยมยคเรอเนสซองสแสดงใหเหนวา การสงครามและ

การเมองไมเพยงพอทจะแสดงใหเหนถงความเปลยนแปลงทางประวตศาสตร โดยนกประวตศาสตรสวน

หนงรบเอาวธคดเรองการแบงยคและประเมนคณคาทรบมาจากครสตศาสนา ตอมานกมนษยนยมยคเรอ

เนสซองสมสวนทาใหเนอหาสาระและกรอบการวเคราะหไปในทศทางฆราวาสมากขน ซงการแบงและ

อธบายลกษณะเฉพาะของแตละยคในทางความคดและวฒนธรรมเปนสวนสาคญของการเกดขนของ

ประวตศาสตรวฒนธรรม ทกลาวมานแสดงใหเหนถงตวอยางวาประวตศาสตรวฒนธรรมเตมไปดวยการ

หยบยมและความยอนแยงทางดานคานยมและอดมการณ อกทงในสมยปฏรปศาสนาประวตศาสตร

วฒนธรรมกทาหนาททางการเมองทแตละฝายจะมอบหมายให สนใจทงวรรณกรรม หลกศาสนาและ

วทยาศาสตร จากทกลาวมาเปนเหตสาคญททาใหประวตศาสตรวฒนธรรมไมเคยสถาปนาระเบยบแบบ

แผนหรอหลกในดานระเบยบวธและวางกรอบของสงทศกษา วาสงใดเปนหรอไมเปนพนทของ

ประวตศาสตรวฒนธรรม ซงเปนทงจดแขงและจดออนของประวตศาสตรวฒนธรรม

90

D R A F T

จากทเหนไดวาพนเพของนกประวตศาสตรและความหลายทางดานอดมการณ มสวนสาคญใน

การกาหนดสงทศกษาและกรอบวธการ หากลงไปอภปรายเรองระเบยบวธและกรอบการศกษายงเหนได

ถงความซบซอน ความไมมระบบของวธการศกษา ขอบเขตและกรอบทฤษฎทชดเจนเปนหนงในคา

วจารณทนกประวตศาสตรวฒนธรรมหลายทานถกวจารณ อกทงคาวา “culture” เปนคาทมความหมาย

หลากหลาย ซบซอนและเปนทมาของความขดแยงมากทสดคาหนง เมอนกประวตศาสตรนยามสงทเปน

วฒนธรรมไมตรงกน ทาใหผท ศกษาประตมากรรมในยคเรอเนสซองส กบผทศกษาความคดเพยนๆของ

ชาวนาคนหนงเปนสาขาวชาการเดยวกนและแลกเปลยนทางดานระเบยบวธกนไดจงเปนปญหา อยางไร

กดแมวาจะไมอาจสรปใหเหนวาเปนพฒนาการ และการอภปรายเปรยบเทยบนยามและกรอบในการ

อธบาย “วฒนธรรม” ของนกประวตศาสตรแตละกลมแตละคนจงเปนเรองไมงายนก แมในงานชนเดยวก

ยงอธบายถงวฒนธรรมทคอนขางไมเปนระบบ

ภายใตความหลากหลาย ขดแยงและการขาดซงลกษณะรวม เราอาจกลาวถงประเดนสาคญบาง

ประเดนททาใหประวตศาสตรวฒนธรรมมลกษณะพนฐานแตกตางจากขอเขยนเชงประวตศาสตรรปแบบ

อน เปนขอถกเถยงสาคญทมมาอยางตอเนองในประวตศาสตรวฒนธรรม

แนวคดเรองยค

เนองจากความสนใจคนควาผลผลตทางวฒนธรรมในมตทางประวตศาสตร ไดพฒนาขนบนแนวคด

เรองยคและการเปลยนผานทางอารยธรรมจากยคเรอเนสซองส ทมองวาสมยของตนมลกษณะในทางภม

ปญญาและทศนคตหลายอยางทแตกตางจากสมยกลางหรอ “ยคมด” กลาวคอยงคงยดโยงอยกบการแบง

ยคสมยทวางอยบนความเชอวาวฒนธรรมมการเสอมและการฟนขนใหม โดยยงมความคดวามยคสมยท

มคณคามากกวาอกยคสมยหนง เนองจากประวตศาสตรวฒนธรรมยคเรอเนสซองสมาจากการสราง

บรรทดฐานการวจารณ ประเมนคณคาและคานยมของผลงานหรอผลผลตทางวฒนธรรมแบบมนษยนยม

โดยเฉพาะอยางยงการยกยองขอเขยน ภาษาหรอศลปะจากศลปนหรอสานกใดสานกหนงเปนแมแบบท

ควรลอกเลยน นามาเปนแนวทางหรอนามาตอยอด ขณะทงานบางชนทเปนความเสอมลงทางความคด

และปญญาโดยเฉพาะเมอมองผลงานหลายชนจากสมยกลาง อกทงยงมการใหคณคาในแบบฆราวาส

นยม

สวนนกประวตศาสตรยคแสงสวางเรมมองความเปลยนผานทางวฒนธรรมในลกษณะของ

ความกาวหนา อยางไรกดแนวคดเรองลกษณะเฉพาะของยคในทางวฒนธรรมยงคงมอย หากแตวาเรม

มองวฒนธรรมในแงทเปนสวนหนงของกลไกขนาดใหญ อกทงผกกบแนวคดวาดวยรปแบบทางสงคม

91

D R A F T

และความสมพนธในมตตางๆ ซงชใหเหนถงลกษณะเฉพาะของแตละยคในหลายดาน โดยเฉพาะในทาง

วฒนธรรมผานสงทเรยกวาแบบแผนทางความคด (mode of thought) หรอ “คต” (fable ในภาษา

ฝรงเศสหรอ myth ในภาษาองกฤษ) ทเกยวเนองกบความเชอและศาสนาผานแงมมทางจตวทยา โดย

สนใจอธบายตรรกะทอยเบองหลงวฒนธรรม โดยงานทอธบายถงการแบงยคในทางวฒนธรรมทโดดเดน

และเปนระบบทสดปรากฏในชวงตนยคแสงสวางในขอเขยนของวโกซงทาความเขาใจมตดงกลาวผาน

รปแบบภาษาและโวหารโดยใชวล “ตรรกะทางกว” ตอมา esprit เปนคาทกลายมามความสาคญในการ

นยามลกษณะทางวฒนธรรมของยคในหมนกประวตศาสตรและนกเขยนชาวฝรงเศสในศตวรรษท 18 ซง

มแนวคดเรองความแตกตางทางวฒนธรรมทเปดกวางกวายคเรอเนสซองสอยางเหนไดชดโดยเฉพาะตอ

วฒนธรรมสมยกลาง มองวาเปนธรรมชาตและความเหมาะสมตามรปแบบสถาบนสงคมในแตละยค

แนวคดวาแตละยคมลกษณะเฉพาะทางดานวฒนธรรมมอยอยางชดเจนมากในประวตศาสตรศลปะ

ซงเปนผลมาจากแนวคดเรองยคเรอเนสซองสซงเชอมโยงกบมรดกทางวฒนธรรมจากยคคลาสสก ทศนะ

นเปนหมดหมายสาคญของสาขาประวตศาสตรศลปะ การมองวาแตละยคมลกษณะเฉพาะลกษณะนม

อทธพลตอการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมอยางตอเนองมาถงเบรคฮารดและฮยซงกา อยางไรกด

แนวคดดงกลาวถกทาทายโดย Kulturgeschichte ในเยอรมน ทมองวาลกษณะเฉพาะหรออตลกษณทาง

วฒนธรรมอยทชนชาตหรอพนททางภมศาสตรมากกวาชวงเวลา การทาทายนมนยสาคญอกประการ

หนงคอการลดทอนความสาคญของอารยธรรมยคคลาสสกวาเปนมรดกรวมของโลกตะวนตก อยางไรกด

ทง Kulturgeschichte และประวตศาสตรวฒนธรรมคลาสสกอยางเบรคฮารดและฮยซงกายงมลกษณะ

สาคญรวมกนกลาวคอ ยงคงยดกบแนวคดวาดวย Zeitgeist และ Volksgeist ซงเนนใหเหนถงเอกภาพ

ทางวฒนธรรมของยคหรอของชนชาต ซงสวนหนงสบมาถงประวตศาสตรสงคมอยางสานกอานาลส

ภายใตการนาของโบรเดลและแนวคด mentalité ทมองวฒนธรรมในภาพทคอนขางมเอกภาพและเนนถง

ลกษณะรวม แนวคดวาแตละยคสมยมลกษณะรวมและมเอกภาพถกทาทายจากแนวคดทางวฒนธรรม

สานกมารกซสม ซงอธบายความแตกตางทางวฒนธรรมภายในสงคมทซบซอน เหนถงความขดแยงและ

มพลวตมากขน ตอมาประวตศาสตรเชงมานษยวทยาทศกษาชนชนลางในสงคมมองวามธรรมเนยมและ

คานยมซงดารงอยตอเนองสามารถดารงอยผานความเปลยนแปลงทางดานระบบการเมอง เศรษฐกจและ

สงคม ผานการปฏวตอตสาหกรรมหรอการปฏวตฝร งเศส ซงการลดทอนลกษณะเฉพาะของยคเหนได

ชดในหมนกประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงปลายศตวรรษท 20 ทเหนวาลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรม

นนไมไดหยดนงเปนแบบแผนของแตละยคสมยแตมพลวตอยางตอเนอง

92

D R A F T

ความเขาใจความคดและความรสกในอดต (empathy)

ตงแตยคเรอเนสซองสเหนไดวาประวตศาสตรวฒนธรรมเปนขอเขยนทแตกตางจากรปแบบงาน

เขยน (genre) วาดวยอดตทมรากมาตงแตยคคลาสสกอยางประวตศาสตร (historia) ทสนใจเหตการณ

การเมองและการสงคราม และชวประวต (biographia) ซงสนใจบคคลทมความสาคญ อยางไรกด

ประวตศาสตรวฒนธรรมไมไดมสถานะเปนรปแบบงานเขยน (genre) ทมการสถาปนากฎเกณฑหรอ

แบบแผนทางการประพนธ หากแตมกหยบยมแบบแผนมาจากชวประวตเพอทาความเขาใจชวตและ

ความคดทอยเบองหลงผลงานหรอการคดคนสาคญ ซงแงมมทางชวประวตเปนสวนสาคญของการทา

ความเขาใจหรออธบายทางดานวฒนธรรม โดยความเขาใจความคดและความรสกของบคคลเปนสวน

สาคญของชวประวตมาตงแตยคคลาสสก จงเหนไดวานกประวตศาสตรทสนใจมตทางดานวฒนธรรม ไม

วาจะเปนเรองของวรรณกรรม ภาษา แนวคดทางปรชญา คาสอนทางดานครสตศาสนาหรอศาสตรแขนง

ตางๆ จงถกอธบายผานชวประวตของบคคลหรอกลมบคคลทเปนผแตง ผรเรมหรอผมคณปการตอสง

เหลานน โดยมกเชอมโยงกบแนวคดอจฉรยภาพของบคคล จงอาจกลาวไดวาความเขาใจความคดและ

ความรสกในอดตในยคเรอเนสซองสถกอธบายผานชวประวต ชวประวตเปนรปแบบงานเขยนทสบมา

ตงแตยคคลาสสกซงในชวงแรกนน บคคลทเปนทสนใจคอบคคลทมอทธพลในทางการเมอง และถก

ขยายขอบเขตไปสประวตนกบญในสมยกลาง ในยคเรอเนสซองสประวตศลปนของวาซารถอไดวาเปน

ประวตศาสตรว ฒนธรรมทยดโยงกบประวตชวตการงานและความคดของศลปน อกทงขอเขยน

ประวตศาสตรภาษาและวรรณกรรมทแพรหลายในชวงศตวรรษท 16 และศตวรรษท 17 อกหลายชนท

จดอยในกลมเดยวกน จงพอกลาวไดวาการเขยนในเชงชวประวตเปนทางเลอกแรกๆในการทาความ

เขาใจวฒนธรรม เนองจากชวประวตมสถานะคอนขางพเศษในแงทสนใจความกากวมและความรสก

ภายในบคคล แมถกวจารณเรองความนาเชอถอมาอยางตอเนอง

การเปลยนแปลงทสาคญดานกรอบการทาความเขาใจความคดและความรสกในอดตเปลยนไป

ในชวงศตวรรษท 18 เนองจากแนวคดวาดวย “สงคม” ทซบซอนมากขน ทาใหขอเขยนดาน

ประวตศาสตรวฒนธรรมเรมทาความเขาใจความคดและคานยมผานหนวยทใหญกวาชวตของบคคลหรอ

คณะบคคล โดยผานแนวคดเรองกลไกและรปแบบทางสงคม ซงความเขาใจความคดและความรสก

(empathy) เปนประเดนทปราชญยคแสงสวางสนใจในการทาความเขาใจกลไกของสงคมและจตวทยา

ขอเขยนเชงปรชญาทสนใจประเดนนโดยตรงและพยายามทาความเขาใจสงนเปนระบบคอ The Theory

of Moral Sentiments (1759) ของอดม สมธ (Adam Smith) อกทงยงปรากฏอยในการอธบายความคด

และความรสกของบคคลในประวตศาสตรการเมององกฤษของเดวด ฮม(David Hume) นก

ประวตศาสตรในรนเดยวกนสนใจคานยมและธรรมเนยมปฏบตของผคนในอดต อกทงยงชใหเหนถง

93

D R A F T

แนวโนมในการสนใจความคดหรอความรสกนกคดในมตทตางจากปจเจก แมวาวรรณคดยงคงเปนสง

สาคญทนกประวตศาสตรสนใจ ความเขาใจความคดและความรสก (empathy) กลายเปนหมดหมายทาง

วธการทสาคญของประวตศาสตรวฒนธรรมแบบคลาสสกของยาคอป เบรคฮารดทและโยฮน ฮยซงกา

กรอบความเขาใจดงกลาวเปนระบบมากยงขนเมอเกดการพฒนาของสงคมศาสตรและมนษยศาสตรใหม

ทพยายามจดระบบความคดเรองญาณวทยาและเทคนควธการตความ จากสาขามานษยวทยาดงท

ปรากฏในงานของนกประวตศาสตรอยางเอดเวรด ทอมปสนและเอมมานเอล ล รว ลาดร จวบจน

มานษยวทยาการตความจากฝ งสหรฐอเมรกา จงพอสรปไดวาความเขาใจความคดและความรสก

(empathy) เปนลกษณะสาคญอนหนงของประวตศาสตรวฒนธรรมทมมาอยางตอเนอง โดยไดหยบยม

เครองมอและรปแบบการวเคราะหจากงานประพนธประเภทชวประวต และเมอแนวคดวาดวยญาณวทยา

ทางสงคมศาสตรพฒนาขน ความเขาใจดงกลาววางอยบนแนวคดจากสาขามานษยวทยา

แนวคดเรองวฒนธรรม

แมประวตศาสตรของภาษาและวรรณคด ปรชญาและศลปะในสมยเรอเนสซองสสามารถจดไดวา

เปนประวตศาสตรวฒนธรรม แตคาละตน Colere ซงเปนรากศพทคาวาวฒนธรรมยงไมถกนามาใชใน

ความหมายดงทใชในปจจบน อกทงขาดคาเดยวทสามารถนยามรวมสงซงปจจบนเรยกวาวฒนธรรม

หากแตมความหมายวากระบวนการปลกฝงและพฒนาเชนเดยวกบการกสกรรมและปศสตว 1 7 4

175 โดยยง

ขาดแนวคดเรองวฒนธรรมทชดเจน นกประวตศาสตรวฒนธรรมเรอเนสซองสมองความเปลยนแปลงทาง

วฒนธรรมทผกกบแนวคดเรองสบทอดความรและผลผลตทางวฒนธรรม กลาวคอมองวาผลงานหรอ

ผลผลตทมคณปการทางวฒนธรรมและทางความคดเปนผลมาจากการรอฟนและตอยอดทางความรจาก

ยคคลาสสก แมวานกมนษยนยมยคนนคอนขางเหนพองไปในทศเดยวกนวา ความสาเรจในดานศลปะ

และวฒนธรรมในยคนนเปนผลมาจากเสรภาพทางการเมองการปกครอง หรอดงทฮานส บารอนนยามคา

วา “มนษยนยมพลเมอง” (civic humanism)176

แตขอเขยนเหลานไมไดอธบายถงกลไกทสงผลตอการ

เปลยนแปลง หากแตมงอภปรายและวจารณเพอประเมนคณคาของผลงานเหลานน แนวคดทอธบาย

ความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมอยางเปนระบบและกลไกปรากฏในขอเขยนราวศตวรรษท 17 โดย

175 Williams, Keywords : A Vocabulary of Culture and Society, 87.

176 Hans Baron, The Crisis of the Early Italian Renaissance; Civic Humanism and Republican Liberty in an Age of Classicism and

Tyranny (Princeton, N.J.,: Princeton University Press, 1955), 173-174; พงสนทร, ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท

20.

94

D R A F T

ขอเขยนดานประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงดงกลาวหนมาใหความสาคญกบความรสกนกคดภายในของ

มนษยทมรวมกนในสงคมนนๆ ซงถอไดวาเปนการลดความสาคญของการวเคราะหและประเมนคณคา

ของผลผลตทางวฒนธรรม ซงนาไปสความสนใจทาความเขาใจความแตกตางทางวฒนธรรมของแตละ

ยคสมยและแตละภมภาคของโลกโดยเชอมโยงกบระบบทางสงคมและระบอบการเมอง

อกทงในชวงเวลาดงกลาวคาวา “สงคม” เรมถกนามาใชในความหมายในเชงระบบและโครงสราง

แบบสมยใหม ทเรมตนอธบายการเปลยนแปลงทางดานวฒนธรรมทสอดรบกบการเปลยนแปลงของ

รปแบบทางสงคม ซงถอไดวา Scienza Nuova (1725) ของวโกมสวนสาคญในการเสนอทฤษฎทาง

วฒนธรรมชวงตนยคแสงสวาง วโกเหนวาความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมคอการเปลยนรปทางภาษา

และโวหารจากยคสยค เปนผลมาจากรปแบบทางสงคมและระบอบการเมอง วโกยงอธบายถงโลกทศน

และแนวโนมทางดานจตใจภายใน ตอมาปราชญและนกประวตศาสตรฝรงเศสเปนคนกลมหลกทสนใจ

ประวตศาสตรในมตทางวฒนธรรม โดยใชคาหลากหลายเชน les passions humains, esprit และ

moeuer เพออธบายถงมตทแตกตางกนของวฒนธรรม แตละคาทกลาวมาชใหเหนถงมตทแตกตางกน

ไปทงภายในและภายนอกตวของมนษย ใชอธบายความเปนเหตผลและกลไกตางกนไป แมคาเหลานม

ลกษณะคลมเครอ แตเหนไดถงขอแตกตางทวาสงใดควรคาแกการศกษา ขณะทนกมนษยนยมเรอเนส

ซองสสนใจผลงานทางความคดจากภมปญญาระดบบนทางสงคมเชน วรรณกรรม ปรชญาและศลปะ

นกเขยนยคแสงสวางมองวาควรศกษาใหครอบคลมกวานน ทใกลเคยงกบวถชวตในทกๆ แงมม ทง

ผลงานการสรางสรรคและธรรมเนยมประเพณ ทงทางจตใจภายในและทางวตถภายนอก

โดยความสนใจวฒนธรรมพนถน วฒนธรรมมขปาฐะหรอระดบลางทางสงคมชดเจนมากขนใน

ประวตศาสตรวฒนธรรมในเยอรมนชวงปลายศตวรรษท 18 โดยคาวา Kultur เปนคาทมความหมาย

ครอบคลมขน อกทงเปดรบแนวคดพลวตและความหลากหลายมากกวาคาฝรงเศสทกลาวมา ครอบคลม

ประสบการณมนษยทงทางความคดและทางวตถ อกทงยงนาไปสความสนใจตอธรรมเนยมประเพณ

พนบานในระดบลางของสงคมหรอ “popular culture” ซงเรยกไดวาเปนการเปดฉากการศกษา

ประวตศาสตรวฒนธรรมโดยเฉพาะ

แนวคดการวเคราะหวฒนธรรมทโดดเดนมากและเปนแมแบบของการศกษาประวตศาสตร

วฒนธรรมคอยาคอป เบรคฮารดทและโยฮน ฮยซงกา เบรคฮารดทเชอมโยงคานยมและมโนทศนท

นาไปสความสาเรจทางวฒนธรรมในยคนนกบระบบโครงสราง อกทงลดบทบาทของการอธบายวาปจเจก

หรอเหตการณเปนสาเหตสาคญ ซงมลกษณะการอธบายวฒนธรรมในแบบมานษยวทยากลาวคอเปนผล

จากการทมนษยตองเผชญกบความไปเปนของโลกและวกฤตตางๆทถาโถมเขามา ในระดบของปจเจก

เปนในระดบสงคม เบรคฮารดทเปนนกประวตศาสตรคนแรกๆ ททาความเขาใจวฒนธรรมในหลายระดบ

95

D R A F T

โดยใชแนวคดเพอการวเคราะห (concept) เชนปจเจกนยม (individualism) เปนเครองมอวเคราะหเชอ

โยงกบรปแบบและสถาบนทางสงคมในหลายๆระดบ แมไมเปนระบบแบบสงคมวทยายคนน สวนฮยซง

กาสนใจสานกภายในมนษยมากขนโดยรบเอากรอบทางจตวทยาสงคมมา ซงสนใจทงทางดานความเชอ

ความรสก อารมณและจนตนาการ รวมถงการรบรเร องเวลาและสาระสาคญของชวต งานของฮยซงกา

สนใจแบบแผนทางวฒนธรรมในลกษณะแบบผานชดคาศพทการวเคราะหทางวฒนธรรมทมอยในสาขา

มานษวทยาขณะนน การวเคราะหวฒนธรรมของนกประวตศาสตรทงสองกลายเปนแมแบบสาคญของ

ประวตศาสตรวฒนธรรมเรอยมา การใชแนวคด (concept) เพอการวเคราะหนกลายเปนหลกสาคญของ

การศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมมาอยางตอเนอง

นยามของวฒนธรรม

อาจมองไดวานกประวตศาสตรทศกษาวฒนธรรมตงแตครงหลงศตวรรษท 20 เปนตนมา ได

ผลตงานทมนยของการวจารณประวตศาสตรวฒนธรรมแบบคลาสสกหลายประการ เชน การใชหลกฐาน

ทไมเปนระบบ การมองขามชนชนลางในสงคม การมองวาแตละยคสมยมวฒนธรรมทเปนเอกภาพ อก

ทงเรองการมองขามความสมพนธภายในสงคมทซบซอนและมพลวต และการขาดซงกรอบหรอทฤษฎใน

การทาความเขาใจวฒนธรรมอยางเปนระบบ รวมไปถงการมองวฒนธรรมแบบอตวสยหรอใชความรสก

สวนตวของผเขยนในการวเคราะหและอภปราย โดยความพยายามในการวางกรอบการศกษามตทาง

วฒนธรรมในประวตศาสตรมาจากสานกอานาลส โดยงานนกประวตศาสตรกลมนไมไดชอวาเปน

ประวตศาสตรวฒนธรรม แตกมมตของความสนใจความรสกนกคด (mentalité) โดยเหนไดจากแนวคด

outilage mental ทเฟบวรเสนอ ซงเปนการมองวฒนธรรมในแงของชดเครองมอทางภาษา สญญะและ

ความคดทสงคมหนงพงม ซงไมไดอยภายในปจเจกคนใดคนหนงหรอกลมใดกลมหนง ขอสาคญคอเปน

ความพยายามศกษาวฒนธรรมในลกษณะวตถวสย โดยวฒนธรรมมสถานะเปนโครงสรางหรอกรอบท

ลอมความรสกนกคดของมนษย เปนระบบเชอมโยงกบปจจยทางสงคมอนๆ อยางไรกดนกประวตศาสตร

สานกนจงมองวฒนธรรมในลกษณะคอนขางหยดนง อกทงยงเหนวาสามารถจบครปแบบทางวฒนธรรม

เขากบกลมสงคมใดสงคมหนงได โดยมองไมเหนความไมลงรอยหรอขดแยงทางวฒนธรรมภายในกลม

สงคมนนๆ ขณะทนกประวตศาสตรมารกซสมอยางเอดเวรด ทอมปสนเสนอภาพทางวฒนธรรมในภาวะ

ขดแยงและการงดงางมากกวา ขอสาคญอกประการคอการใหความสาคญกบประสบการณของบคคลใน

ประวตศาสตร

จนกระทงแนวคดการตความวฒนธรรมของเกยรซเปนการทาทายทสาคญตอการวเคราะหและ

ทาความเขาใจวฒนธรรมตามโครงสรางภาพใหญของสานกอานาลส นาไปส “new cultural history” ท

96

D R A F T

เหนวาวฒนธรรมเปนสงทควรนามาศกษาในตวของมนเองและมความเปนอสระจากโครงสรางทางสงคม

หลดจากการมองวฒนธรรมวาผกตดกบสงคม เศรษฐกจหรอโครงสรางอนๆ ประวตศาสตรวฒนธรรมใน

กลมน โดยเฉพาะงานของชาตเยร ดารนตนและกนสเบรก แตกตางจากทศนะตอวฒนธรรมตามแบบ

mentalité ของสานกอานาลส คอ การมงสรางความเขาใจและอธบายสถานะการเปนตวกระทาของ

ปจเจกทไมไดเปนสมาชกของชนชนปกครองหรอชนชนสงในยคตนสมยใหม แตกลบสามารถเปนอสระ

จากระบบโครงสรางทเปนผลมาจากอานาจการเมองและศาสนาได

การทาความเขาใจนยามทางแนวคดทฤษฎวาดวยวฒนธรรมเปนประเดนทมความซบซอนและ

ไมอาจแยกออกจากความเปนสาขาวชาและสานกได ยงเมอกลาวถงประวตศาสตรวฒนธรรมยงเหนถง

ความกากวมในการตกลองปลองชนกบทฤษฎสกลใดสกลหนง หรอนยามชดใดชดหนง อกทงยงเหนได

วามความพยายามในการหลกเลยงการใชคาวา “culture” หรอคาทมรากศพทรวมมาโดยตลอด จาก

เหตผลทางทฤษฏและทางอดมการณ ในขอเขยนของนกประวตศาสตรฝรงเศสตงแตยคแสงสวางมาถง

ศตวรรษท 20 ดงกลาวถกใชนอยกวาคาอนมาก ในโลกวชาการเยอรมนคาวา Kultur กอดแนนไปดวย

เชอปะทของความขดแยง สวนในโลกวชาการภาษาองกฤษ ซงดเหมอนวานกประวตศาสตรจะใชคาน

มากทสด กถกใชอยางลนไหลมากและเปนคาทมความหมายซบซอนกวาทกภาษา ผนวกกบการเกดขน

ของสาขาวฒนธรรมศกษา (cultural studies) ทมสวนสาคญในการขอถกเถยงเรองนยาม วลเลยม เอช

ซเวล (William H. Sewell) ชใหเหนถงความหลากหลายทางแนวคดเมอนกวชาการพดถงวฒนธรรม ซง

ซเวลดนยามของวฒนธรรมในลกษณะของการเปนหมวดการวเคราะหวถความเปนอยในสงคม

(category of social life) ซเวลจดกลมนยามของวฒนธรรม1 7 6

177 ขอซงคอนขางครอบคลมแนวนยาม

วฒนธรรมของนกประวตศาสตรทกลาวถงขางตน จงนาการแบงนยามนมาปรบใช เพอทาความเขาใจ

แนวทางการอธบายวฒนธรรมของนกประวตศาสตร

1. วฒนธรรมเปนพฤตกรรมทกอยางทสบทอดมาหลายชวคนและดารงอยอยางตอเนอง ทงวถปฏบต

ความเชอ สถาบน ธรรมเนยม ความเคยชน คต ฯลฯ นกประวตศาสตรจงสนใจสภาวะททาให

วฒนธรรมสามารถดารงอยอยางมสมภาพ แนวคดดงกลาวมรากมาจากสงคมวทยาหนาทนยม นก

ประวตศาสตรอยาง mentalité มองวฒนธรรมในภาพโครงสรางใหญ และสภาวะทวฒนธรรมใดๆ

177 William Hamilton Sewell, Logics of History : Social Theory and Social Transformation, Chicago Studies in Practices of

Meaning (Chicago: University of Chicago Press, 2005).

97

D R A F T

จะดารงอยและสบตอไปได นยามวฒนธรรมลกษณะนมอยในขอเขยนของนกประวตศาสตรยคแสง

สวางอยางวอลแตร

2. วฒนธรรมคอพนทเชงสถาบนทมไวสรางความหมายและคณคา ทงในการผลต ถายทอดและตความ

ซงมพนทยอยๆ สาหรบวรรณกรรม ปรชญา ศลปะ ศาสนา สนทนาการและอนๆ นกประวตศาสตร

จะสนใจกจกรรมทเกดขนในพนทเชงสถาบนเหลาน ในชวงแรกนกประวตศาสตรวฒนธรรมสนใจ

วฒนธรรมของชนชนสงเปนหลก ตวอยางทเหนไดคองานของเบรคฮารดทและฮยซงกา ตอมาการ

อธบายเรองพนทเชงสถาบนนเคลอนลงสระดบลาง เชนการศกษาวฒนธรรมชนชนแรงงานของ

ทอมปสนซงสนใจพนทตางๆ เชนในครวเรอน สนทนาการและททางาน อกทงมแนวโนมวาพนทเชง

สถาบนจะขยายตวออกในแนวราบสทกๆ มตในชวตประจาวนดงเชนนกประวตศาสตร

Alltagsgeschichte ทมแนวโนมมองวาชวตประจาวนเปนพนททมไวสรางความหมายและคณคา

3. วฒนธรรมเปนการสรางสรรคและเปนตวกระทา มองวาวฒนธรรมสามารถหลดพนจากการกาหนด

ของโครงสรางทางสงคมและเศรษฐกจ นกประวตศาสตรคนสาคญทเสนอความเปนตวกระทาดง

กลาวคอทอมปสน อยางไรกด ทอมปสนยงมองวาโครงสรางทางสงคมและเศรษฐกจยงคงเปนกรอบ

สาคญ นกประวตศาสตรอยางกนสเบรกแสดงใหเหนถงการเปนตวกระทาและความรเรมทาง

ความคดของปจเจกทเปนคนธรรมดา ทาใหหลดจากกรอบจากดทางชนชนและระบบโครงสรางมาก

โดยนยามคาวาวฒนธรรมอนนอยตรงขามกบความเปนโครงสราง อยางไรกดประวตศาสตร

วฒนธรรมยคเรอเนสซองสทใชชวประวตเปนตวเลาเรองกมลกษณะเดนอนนอยเชนกน จงไมอาจ

กลาวไดวาเปนแนวคดทางวฒนธรรมแบบกาวหนา

4. วฒนธรรมเปนระบบของสญญะและความหมาย เปนแนวคดหลกของมานษยวทยาสญญะ

โดยเฉพาะจากอทธพลของเกยรซทมตอ “new cultural history” ซงงานของนกประวตศาสตร

วฒนธรรมชาวอเมรกนเปนตวอยางสาคญ โดยเหนวาระบบของสญญะและความหมายเปนหวใจ

สาคญของการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรม ซงตางจากนกประวตศาสตรสานกอานาลสทเหนวา

วฒนธรรมไมไดเปนระบบในตวของมนเอง แตตององอยกบโครงสรางหรอระบบทางสงคม นก

ประวตศาสตรวฒนธรรมอเมรกนกลมนตดโครงสรางสงคมออกจากการเปนสาเหต แตมองวา

ความสมพนธทางสงคมเปนสวนหนงของการสรางความหมาย ดงทเกยรซถกวจารณวาแทนทจะ

เหนความสมพนธทางสงคมเปนสาเหต กลบทาใหเปนบรบทการตความเพอไปสความหมาย

98

D R A F T

5. วฒนธรรมคอปฏบตการ คาวา “ปฏบตการ” (practice) เปนศพททางสงคมวทยาทมาจากอทธพล

ของปแอร บรดเยอซงมาจากการวจารณแนวคดวาวฒนธรรมเปนระบบของสญญะและการตความ

อกทงยงเปนความพยายามกาวใหพนจากวงวนของการใหความสาคญกบโครงสรางและตวกระทา

ในขอถกเถยงเรองวธการทางสงคมวทยา มองวาวฒนธรรมเปนพนทของการกระทาทเปนผลมาจาก

เจตนา เพอการงดงางทางอานาจ อยทามกลางความขดแยงและพลวต อกทง ทฤษฎกลมนเปน

แนวคดสาคญในสาขามานษยวทยา แตในประวตศาสตรลกษณะดงกลาวปรากฏอยอยาง

กวางขวางไมยดตดกบสานก งานประวตศาสตรของโรเจอร ชาตเยรตระหนกถงประเดนนเปนอยาง

ดและคอนขางกลาวถงวฒนธรรมในลกษณะทเปนปฏบตการ ในงานหลายชนของเอดเวรด ทอมป

สนกมองวฒนธรรมในลกษณะดงกลาว เชนใน The Making of English Working Class และงาน

ในชวงทศวรรษท 1990 ของนกประวตศาสตรหลายทานกมองวฒนธรรมในลกษณะดงกลาว

โดยเฉพาะกลมทไดรบอทธพลจากมเชล ฟโกซงสนใจความหมายและวาทกรรมในลกษณะทไมยด

กบสญญะและระบบ

ทศนะทเหนวาวฒนธรรมเปนสงทควรนามาศกษาไดในตวของมนเองทาใหนกประวตศาสตรสวน

หนงเรยกตวเองวานกประวตศาสตรวฒนธรรมอยางเตมภาคภม ไมไดผกอยกบประวตศาสตรสงคม

อยางทเคยเปนในชวงกอน กระแสความสนใจทางวฒนธรรมน (cultural turn) มาพรอมกบการเกดขน

ของสาขาวฒนธรรมศกษา (cultural studies) และการทาทายทางดานวธการและญาณวทยา ซงสาขาท

ไดรบผลกระทบมากทสดอนหนงคงหนไมพนสาขามานษยวทยา เนองจากเคยเปนสาขาทเคยผกขาด

การศกษาวฒนธรรม อกทงเปนสาขาทตกอยในหวงของประเดนเรองการทาความเขาใจความคดและ

ความรสกในอดต (empathy) มากทสด ตางจากทวฒนธรรมศกษาซงมรากฐานทางสาขามาจาก

วรรณคดวจารณทาใหโอบรบการทาทายทางดานวธการและญาณวทยามากกวาในภาพรวม การศกษา

ประวตศาสตรวฒนธรรมในชวงปลายศตวรรษท 20 ซงผกอยกบแนวคดและกรอบการศกษาดาน

วฒนธรรมจากสาขามานษยวทยาจงไดรบผลไมนอย ทฤษฎทางวฒนธรรมจากแนวคดหลงโครงสราง

นยมจงสงผลตอกรอบการวเคราะหดานประวตศาสตรว ฒนธรรมไมมากนก แตนกประวตศาสตร

ว ฒนธรรมไดขยายประเดนและขอบเขตการศกษาออกไปสประเดนศกษาจากกระแสสตรนยม

(feminism) และหลงอาณานคม (postcolonialism) ซงเปนผลทางออมจากการทาทายทางญาณวทยาท

แนวคดหลงโครงสรางนยมทงไวให รวมทงความสนใจในมตทางดานอารมณ เปนพนททขอเขยนดาน

ประวตศาสตรวฒนธรรมใหความสนใจตงแตครงแรกของศตวรรษท 20 เชนทปรากฏในงานของฮยซงกา

เฟบวรและเอเลยส ซงไดกลายเปนประเดนศกษาสาคญชวงปลายศตวรรษ กเนองดวยการพฒนาของ

99

D R A F T

ประวตศาสตรวฒนธรรมทกรยทางไวให อยางไรกดสภาพการของประวตศาสตรวฒนธรรมทไมมททาง

เชงสถาบนและสาขาวชากยงคงอย แตมองไดวาเปนขอดในการเปดรบแนวคดจากกระแสและสาขาตางๆ

ตงแตสตรนยมไปจนถงประสาทวทยาศาสตร

100

D R A F T

บรรณานกรม

Ankersmit, F. R. "Historical Representation." In History and Tropology : The Rise and Fall of Metaphor, vii,244p. Berkeley ; London: University of California Press, 1994.

________. "Historiography and Postmodernism." In History and Tropology : The Rise and Fall of Metaphor, vii,244p. Berkeley ; London: University of California Press, 1994.

________. "A Phenomenomenology of Historical Experience." In History and Tropology : The Rise and Fall of Metaphor, vii,244p. Berkeley ; London: University of California Press, 1994.

________. Sublime Historical Experience. Stanford, Calif. ; [Great Britain]: Stanford University Press, 2005.

Baron, Hans. The Crisis of the Early Italian Renaissance; Civic Humanism and Republican Liberty in an Age of Classicism and Tyranny. Princeton, N.J.,: Princeton University Press, 1955.

Biersack, Aletta. "Local Knowledge, Local History: Geertz and Beyond." In The New Cultural History, edited by Lynn Hunt and Aletta Biersack, ix,244p. Berkeley ; London: University of California Press, 1989.

Bloch, Marc. Feudal Society Volume 1. Vol. 1 Phoenix Books. Chicago: University of Chicago Press, 1964.

________. Feudal Society Volume 2. Vol. 2 Phoenix Books. Chicago: University of Chicago Press, 1964.

Boldt, Andreas. "Perception, Depiction and Description of European History: Leopold Von Ranke and His Development and Understanding of Modern Historical Writing." eSharp, no. 10 (2007). [accessed 14/6/2014].

Bolléme, Geneviève, Alphonse Dupront, Jean Ehrard, Francois Furet, Daniel Roche, and Jacques Roger. Livre Et Société Dans La France Du Xviiie Siècle. Paris: Mouton, 1965.

Bourdieu, Pierre, and Richard Nice. Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.

Braudel, Fernand. On History. Chicago: University of Chicago Press, 1980. Brumfitt, John Henry. Voltaire Historian. London: Oxford University Press, 1958. Burckhardt, Jacob. Reflections on History. Translated by Marie Donald Mackie Hottinger. London,: G.

Allen & Unwin ltd., 1943. ________. The Civilization of the Renaissance in Italy. London, England ; New York, N.Y., USA:

Penguin Books, 1990. Burke, Peter. Varieties of Cultural History. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1997. ________. What Is Cultural History? Cambridge: Polity, 2004. Kindle edition. Burke, Ulick Peter. The French Historical Revolution : The Annales School, 1929-89 Key Contemporary

Thinkers. cambridge, UK.: Polity Press, 1990. Chartier, Roger. "Intellectual History or Sociocultural History? The French Trajectories." In Modern

European Intellectual History : Reappraisals and New Perspectives, edited by Dominick LaCapra and Steven L. Kaplan, 317. Ithaca: Cornell University Press, 1982.

________. "Text, Symbols, and Frenchness." The Journal of Modern History 57, no. 4 (1985): 682-695.

________. Cultural History : Between Practices and Representations. Cambridge: Polity in association with Blackwell, 1988.

________. The Cultural Origins of the French Revolution Bicentennial Reflections on the French Revolution. Durham, N.C.: Duke University Press, 1991.

Chickering, Roger. Karl Lamprecht : A German Academic Life (1856-1915). New Jersey: Humanities Press, 1993.

Clark, Stuart. "Thick Description, Thin History: Did Historians Always Understand Clifford Geertz?" In Interpreting Clifford Geertz : Cultural Investigation in the Social Sciences, edited by Jeffrey C. Alexander, Philip Smith, Matthew Norton and Peter Brooks, xiv, 216 pages. New York: Palgrave Macmillan, 2011.

101

D R A F T

Colie, R. L. "Johan Huizinga and the Task of Cultural History." The American Historical Review 69, no. 3 (1964): 607-630.

Crew, David F. "Alltagsgeschichte: A New Social History "from Below"?" Central European History 22, no. 3/4 (1989): 394-407.

Darnton, Robert. The Great Cat Massacre and Other Episodes in French Cultural History. Harmondsworth: Penguin, 1985.

________. "Review: The Symbolic Element in History." The Journal of Modern History 58, no. 1 (1986): 218-234.

________. The Kiss of Lamourette : Reflections in Cultural History. 1st ed. ed. New York: Norton, 1990.

Davis, Natalie Zemon. The Return of Martin Guerre. Cambridge, Mass. ; London: Harvard University Press, 1983.

Desan, Suzanne. "Crowds, Community, and Ritual in the Work of E. P. Thompson and Natalie Davis." In The New Cultural History, edited by Lynn Hunt and Aletta Biersack, ix,244p. Berkeley ; London: University of California Press, 1989.

Dewald, Jonathan. "Roger Chartier and the Fate of Cultural History." In Historiography : Critical Concepts in Historical Studies Volume 4: Culture, edited by R. M. Burns. London: Routledge, 2006.

Eley, Geoff. "Labor History, Social History, "Alltagsgeschichte": Experience, Culture, and the Politics of the Everyday--a New Direction for German Social History?" The Journal of Modern History 61, no. 2 (1989): 297-343.

________. A Crooked Line : From Cultural History to the History of Society. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2005.

Elias, Norbert. The Civilizing Process : Sociogenetic and Psychogenetic Investigations. Translated by Edmund Jephcott. Revised ed. Oxford, U.K.: Blackwell, 2000.

Febvre, Lucien. A New Kind of History : From the Writings of Febvre. London,: Routledge and Kegan Paul, 1973.

________. The Problem of Unbelief in the Sixteenth Century : The Religion of Rabelais. Translated by Beatrice Gottlieb. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1982.

Feldman, Burton, and R. D. Richardson. The Rise of Modern Mythology, 1680-1860. [S.l.]: Indiana U Pr., 1972.

Fontenelle, Bernard de. Oeuvres De Fontenelle, Précédées D'une Notice Historique Sur Sa Vie Et Ses Ouvrages. Paris: Paris, 1825.

Force, Pierre. "Voltaire and the Necessity of Modern History." Modern Intellectual History 6, no. 03 (2009): 457-484.

Geertz, Clifford. "Deep Play: Notes on the Balinese Cockfight." In The Interpretation of Cultures; Selected Essays, 470. New York,: Basic Books, 1973.

________. The Interpretation of Cultures; Selected Essays. New York,: Basic Books, 1973. ________. Local Knowledge : Further Essays in Interpretive Anthropology. London: Fontana, 1993,

1983. Ginzburg, Carlo. The Cheese and the Worms : The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller. Baltimore:

Johns Hopkins University Press, 1980. ________. "Microhistory: Two or Three Things That I Know About It." Critical Inquiry 20, no. 1 (1993):

10-35. Goldthwaite, Richard A. The Economy of Renaissance Florence. Baltimore, Md.: Johns Hopkins

University Press, 2009. Gramsci, Antonio. "Questions of Culture." In The Gramsci Reader : Selected Writings, 1916-1935,

edited by David Forgacs, 447 p. New York: New York University Press, 2000. ________. "Philantrophy, Good Will and Organization." In Culture : Critical Concepts in Sociology,

edited by Chris Jenks, 2. London: Routledge, 2003. Green, Anna. Cultural History. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2008.

102

D R A F T

Heller, Erich. The Importance of Nietzsche : Ten Essays. Chicago: University of Chicago Press, 1988. Hinde, John Roderick. Jacob Burckhardt and the Crisis of Modernity Mcgill-Queen's Studies in the

History of Ideas. Montreal ; Ithaca: McGill-Queen's University Press, 2000. Huizinga, J. "History Changing Form." Journal of the History of Ideas 4, no. 2 (1943): 217-223. Huizinga, Johan. Men and Ideas : History of the Midle Ages, the Renaissance: Eyre & Spottiswoode,

1960. Huizinga, Johan, and Frederik Hopman. The Waning of the Middle Ages : A Study of the Forms of Life,

Thought, and Art in France and the Netherlands in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Harmondsworth: Penguin, 1976.

Hunt, Lynn. "French History in the Last Twenty Years: The Rise and Fall of the Annales Paradigm." Journal of Contemporary History 21, no. 2 (1986): 209-224.

________. "Introduction." In The New Cultural History, edited by Lynn Hunt and Aletta Biersack. Berkeley ; London: University of California Press, 1989.

________. The Family Romance of the French Revolution. Berkeley: University of California Press, 1992.

Hutton, Patrick H. "The History of Mentalities: The New Map of Cultural History." History and Theory 20, no. 3 (1981): 237-259.

Jones, Gareth Stedman. Languages of Class : Studies in English Working Class History 1832-1982. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.

Kelley, Donald R. Fortunes of History : Historical Inquiry from Herder to Huizinga. New Haven: Yale University Press, 2003.

________. "The Old Cultural History." In Historiography : Critical Concepts in Historical Studies, edited by R. M. Burns, 1. London: Routledge, 2006.

Le Goff, Jacques, Roger Chartier, and Jacques Revel. La Nouvelle Histoire. Paris: C.E.P.L., 1978. Le Goff, Jacques, and Pierre Nora. Constructing the Past : Essays in Historical Methodology.

Cambridge,: Cambridge University Press, 1985. Le Roy Ladurie, Emmanuel. Montaillou, the Promised Land of Error. New York: Vintage Books, 1979. Levi, Giovanni. "On Microhistory." In New Perspectives on Historical Writing, edited by Ulick Peter

Burke, 254. University Park, Pa.: Pennsylvania State University Press, 1992. Lüdtke, Alf. "Introduction: What Is the History of Everyday Life and Who Are Its Practitioners?" In

The History of Everyday Life : Reconstructing Historical Experiences and Ways of Life, edited by Alf Lüdtke, xiii, 318 p. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1995.

Magnússon, Sigurður G. , and István Szíjártó. What Is Microhistory? : Theory and Practice. Milton Park, Abingdon, Oxon: Routledge, 2013.

Medick, Hans. ""Missionaries in the Row Boat"? Ethnological Ways of Knowing as a Challenge to Social History." In The History of Everyday Life : Reconstructing Historical Experiences and Ways of Life, edited by Alf Lüdtke, xiii, 318 p. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1995.

Montesquieu, Charles de Secondat baron de. The Spirit of the Laws. Translated by Anne M. Cohler, Basia Carolyn Miller and Harold Samuel Stone. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.

Pocock, J. G. A. Barbarism and Religion. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 1999. Ranke, Leopold von. A History of England, Principally in the Seventeenth Century. Vol. 1. Kindle

edition. Reddy, William M. "Review: The Cultural Origins of the French Revolution by Roger Chartier; Lydia G.

Cochrane." Social History 17, no. 2 (1992): 359-361. Revel, Jacques. "Microanalysis and the Construction of the Social." In Histories : French Constructions

of the Past, edited by Jacques Revel, Lynn Avery Hunt and Arthur Goldhammer, xx, 654. New York: New Press, 1998.

Rhodes, R. Colbert. "Emile Durkheim and the Historical Thought of Marc Bloch." Theory and Society 5, no. 1 (1978): 45-73.

103

D R A F T

Rüsen, Jörn. "Jacob Burckhardt: Political Standpoint and Historical Insight on the Border of Post-Modernism." History and Theory 24, no. 3 (1985): 235-246.

Sakmann, Paul. "The Problems of Historical Method and of Philosophy of History in Voltaire [1906]." History and Theory 11, no. Enlightenment Historiography: Three German Studies (1971): 24-59.

Sewell, William Hamilton. Work and Revolution in France : The Language of Labor from the Old Regime to 1848. Cambridge: Cambridge University Press, 1980.

________. Logics of History : Social Theory and Social Transformation Chicago Studies in Practices of Meaning. Chicago: University of Chicago Press, 2005.

Swidler, Ann. "Geertz's Ambiguous Legacy." Contemporary Sociology 25, no. 3 (1996): 299-302. Thompson, E. P. "The Moral Economy of the English Crowd in the Eighteenth Century." Past &

Present, no. 50 (1971): 76-136. ________. The Making of the English Working Class. London: Gollancz, 1980. Thompson, Edward Palmer. Customs in Common. New York: New Press, 1991. Volpihac-Auger, Catherine. "Voltaire and History." In The Cambridge Companion to Voltaire, edited

by Nicholas Cronk, xv, 235 p. Cambridge: Cambridge University Press, 2009. Voltaire. The Works of Voltaire: A Contemporary Version with Notes. Vol. 22. Akron: Warner, 1906. ________. The Works of Voltaire: A Contemporary Version with Notes. Vol. 37. Akron: Werner, 1906. Williams, Raymond. Marxism and Literature. Oxford: Oxford University Press, 1977. ________. Keywords : A Vocabulary of Culture and Society. Rev. ed. New York: Oxford University

Press, 1985. ________. Resources of Hope : Culture, Democracy, Socialism. London: Verso, 1989. พงสนทร, วศรต. ประวตศาสตรนพนธตะวนตกกอนครสตศตวรรษท 20. กรงเทพฯ: สานกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556.

รพพฒน, อคน. วฒนธรรมคอความหมาย : ทฤษฎและวธการของคลฟฟอรด เกยรซ. กรงเทพฯ: ศนย

มานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน), 2551.

104

D R A F T

ประวัติศาสตร์วัฒนธรรม:...

Documents

Transcript of ประวัติศาสตร์วัฒนธรรม:...