Ragam Motif Ukiran Minangkabau

51
RAGAM MOTIF UKIRAN MINANGKABAU http://zulfikri.wordpress.com/ http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

description

Ragam Motif Ukiran Minangkabau yang terdapat di "rumah gadang" atau "rumah adat" rumah tradisional Minangkabau

Transcript of Ragam Motif Ukiran Minangkabau

RAGAM MOTIF

UKIRAN MINANGKABAU

http://zulfikri.wordpress.com/ http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

http://zulfikri.wordpress.com/ 2

RAGAM MOTIF UKIRAN MINANGKABAU

http://zulfikri.wordpress.com/

http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

PERAN KATA-KATA DALAM UKIRAN Falsafah atau pandangan hidup masyarakat adat Minagkabau adalah "adat basandi syarak syarak basandi kitabullah" (ABS-SBK) "syarak mangato, adat mamakai, alam takambang jadi guru" Dalam hal ini akal dan budi, keluasan perasaan budi sangat berperan, "manusia tahan kieh, binatang tahan lacuik, kilek baliung alah ka kaki, kilek kaco alah kamuko, tagisia lah labiah bak kanai, tasinggung labiah bak jadi". Pepatah tersebut menuntut kearifan dan kebijaksanaan manusia dalam berkata bertindak dan bekerja. Sehingga disebut pula dalam adat "nan bagarih babalabeh" sebagai hasil kearif bijaksanaan sebagai berikut :

Basilek diujung lidah Malangkah dipangka karih Bamain diujuang padang Tahu dikieh kato putuih Tahu digelek kato abih Tahu diereang jo gendeang Sarato kurenah jo baenah Tahu dirunciang ka mancucuak Tahu dirantiang kamalantiang

Tahu didahan kamahimpok Tahu digantiang nan kaputuih Tahu dicondong kamahimpik Tahu dibiang nan katabuak Tahu diunah kamahambek Tahu dibayang kato sampai Dalam melahirkan motif-motif dasar ukiran juga terdapat ungkapan adat atau pepatah petitihnya sebagai pangkal tolak renungan seni ukir Minangkabau.

http://zulfikri.wordpress.com/ 3

Ukia banamo bungo janggi Sakaki samundam panuah Dibaliak gunuang maha biru Ditangahnyo tatandu bararak Kiri kanan baaka cino Kaliliang bungo sari manjari Warano kambang gumirab Turang manurang biludu gandum Siba batanti kiri kanan Buatan jambak jambu erang Batatah intan co padi Ruponyo bagirinyam Kilau gumilau camburano Ukia banamo dandam tak sudah Salusin buliah diragam Salaso dapek dilariak Maukia dipapan laweh Elok arak dihari paneh Rancak lenggang di jalan data Tiok kelok nampak baliku Makanan ukia kasamonyo Cancang tadaeh jadi ukia Alam takambang jadi guru Raso pareso tagak ditangah

Alua jo patuik mangamudi Panakiak pisau sirauik Ambiak galah batang lintabuang Salodang ambiak kaniru Nan satitiak jadikan lauik Nan sakapa jadikan gunuang Alam takambang jadi guru Nan Basaluak nan balaka Nan Bakaik nan bagagang Supayo tali nan jan putuih Kaik kaik nak jan sangkah Kaluak paku kacang balimbiang Tampuruang lenggang lenggokkan Bawo manurun ka Saruaso Anak dipangku kamanakan dibimbiang Urang kampuang dipatenggangkan Tenggang nagari jan binaso Tenggang sarato jo adatnyo Pilin aka nak mamanjek Pilin jariang nak barisi Ramo-ramo sikumbang jati Katik Endah pulang bakudo Patah tumbuah hilang baganti Pusako turun ka nan mudo

LETAK UKIRAN Walaupun tempat ukiran pada sebuah rumah "gadang" tidak muthlak ada satu jenis ukiran, namun hal ini diatur dan berpedoman juga pada ukuran "jangko" dalam adat. "Patut senteang" tidak boleh dalam, "patut" dalam boleh "senteang" , didalam "alur" dengan "patut, malabihi ancak-ancak, mangurangi sio-sio, talampau aru bapantiangan, kurang aru cirik kambiangan, condong mato ka nan elok, condong salero ka nan lamak. Namun secara umum dapat dijelaskan letaknya pada bahagian rumah "gadang" yang walaupun pada beberapa daerah di Minagkabau masih terdapat perbedaan. Adapun tempat atau letak ukiran serta jenisnya adalah sebagai berikut :

http://zulfikri.wordpress.com/ 4

PADA LINGKUNGAN ANJUANG RUMAH Jenis atau Ragam Ukiran : Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Saluak Laka 2. Labah Mangirok 3. Kalalawa Bagayuik 4. Salimpat 5. Tatandu Manyasok Bungo 6. Itiak Pulang Patang 7. Tangguak Lamah 8. Lumuik Hanyuik 9. Pesong Aia Babuih 10. Tupai Managun

pada pereng pada papan galuang pada dinding hari pada papan salangko pada papan sabalik anjuang pada paso-paso pada tarawang pada lambai-lambai tagak pada camin-camin pada petak dindiang hari

PADA BADAN RUMAH Jenis atau Ragam Ukiran : Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Pisang Sasikek 2. Aka Cino Sagagang Duo Gagang 3. Ukir Tirai 4. Sikambang Manih 5. Kudo Manyipak 6. Takuak Kudo Basipak 7. Saluak Laka 8. Salimpat 9. Aka Barayun 10. Kuciang Lalok 11. Pesong Aia Babuih 12. Saluak Laka

pada papan garebek kepala pintu pada lambai-lambai garebek pada lambai-lambai di atas garebek pada dindiang tapi/jendela pada konsen jendela pada konsen jendela pada papan sakapiang di bawah pengadan jendela pada papan sakapiang di bawah pengadan jendela pada papan sakapiang di bawah pengadan jendela camin-camin jendela camin-camin jendela camin-camin jendela

PADA TEMPAT-TEMPAT YANG UMUM LAINNYA Jenis atau Ragam Ukiran : Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Tantadu Manyasok Bungo 2. Itiak Pulang Patang 3. Aka Barayun 4. Aka Duo Gagang 5. Lapiah Batang Jarami 6. Tupai Managun

pada tepi ukiran besar pada tepi ukiran besar pada ukiran tengah pada lambai-lambai pada lambai-lambai pada ujung-ujung pekayuan/balok

http://zulfikri.wordpress.com/ 5

7. Kalalawa Bagayuik 8. Siku Kalalawa 9. Bada Mudiak 10. Buah Palo Bapatah 11. Bungo Mangarang Buah 12. Paruah Anggang 13. Jalo Takaka/Taserak 14. Kaluak Paku 15. Aka Cino 16. Saik Galamai 17. Kuciang Lalok 18. Lumuik Hanyuik 19. Pucuak Rabuang 20. Tampuak Manggih 21. Labah Mangirok 22. Lumuik Hanyuik/Aka Barayun 23. Alang Babega 24. Itiak Pulang Patang 25. Daun Bodi 26. Aka Cino 27. Sajamba Makan 28. Carano Kanso 29. Siriah Gadang

dibawah kasau dan lain-lain pada lambai-lambai dinding pada tepi ukiran pada tepi ukiran pada papan dinding ujung ukir pekayuan / balok pada hamparan pada pain dan tiang pada tempe-tempe panjang pada les plang pada pangka ukiran pada tiang-tiang besar penutup ukiran pada gonjong pada atap penipiran pada serambi / rumah gonjong pada tuturan atap pada lesplank / les tempe pada dindiang hari pada pintu pada dindiang pada ujuang peranginan pada ujuang peranginan

http://zulfikri.wordpress.com/ 6

( 01 ) SINGO MANDONGKAK

JO TAKUAK KACANG GOREANG

Singo mandongkak namonyo ukia Ukia di papan nan sakapiang Dirumah gadang sulangko gadiang Di dalam lumbuang nan bapereng Asa di Agam Balai Gurah Kiasan jago pado adaik Ingek-ingek sabalun kanai Sadio payuang sabalun hujan Ingek-ingek nan di ataeh Nan di bawah kok mahimpok Baitu kieh ibaraitnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 7

(02) CARANO KANSO

Carano kanso namonyo ukia Siriah gadang lingka-balingka Balingka jo arai pinang Batukuik dulamak kaco Kuniang sacoreng di atehnyo Pananti sutan jolong pulang Sajamba makan mairiangnyo Latak diateh pintu biliak Suko rayo raso dipakai Sanang siat puti bakuruang Cupu bakaran basusun nyato Santo timbakau pakaian adat Latak di dalam carano kanso Suatu talatak di tampeknyo Ukia dikarang tampuak tangkai Pakaian balai nan saruang Pariangan jo Padang Panjang Ukia tuo ukia usali Warih dek anak Indo Jati Warih nan indak putuih Tutua nan samo kito danga

http://zulfikri.wordpress.com/ 8

( 03 ) SIRIAH GADANG

Siriah gadang siriah balingka Kuniang sacoreng diatehnyo Baaleh batadah tampan Hulu adat kapalo baso Pangka kato hulu bicaro Panyingkok peti bunian Pambukak biliak nan dalam Susunan dari Priangan Buatan Parpatiah Nan Sabatang Tidan nan turun dari ateh Balingka jo mufakat Balingka jo limbago Jadi pusako alam nangko

Latak diateh pintu biliak Dijujuang jo mufakat Dipikua kato baiyo

Barundiang sasudah makan Batanyo salapeh arak Siriah gadang manjadi punco Anak kunci dalam hetongan Tando adat badiri nyato

Nan tampak sirah balingka Isinyo adat jo pusako Bapahek diateh papan Baukia ditimbago Bacacak ateh batu Manjadi pado zaman Tando biti adat bapakai

http://zulfikri.wordpress.com/ 9

Tinggi nan amban jantan Dalam juo takasiak bulan

Pandai ukia di timbago Pandai pahek pado kayu Disitu hati mako sanang Dilahia manahan bandiang Di bathin manahan tiliak Nan nyato nampak di mato

Nan bathin dibawo raso

Distulah latak makna siriah Siriah sahalai nan bagagang Gagang barangkai jo bungonyo Bungo nan elok katiruan Disinan tiruan adat

Di situ limbago tumbuah

Laweh dikambang ka alam nangko Kucuik saleba daun siriah Kok rimbun tampak di junjuangan Urek malakek di rumpunyo Aka mancakam masuak tanah Kok lah tampak siriah balingko Mangundang pintak dengan pinto Siriah naiak junjungan naiak

Baitu dandamnyo siriah nantun

Lakek di papan nan balariak Ukiran di rumah gadang Lukisan adat jo limbago Jadi pakaian di istano Manjadi suri tuladan kain Umpamo ragi nan tadendeng Dalam bathin budi marangkak Lahianyo kayu nan balariak

Bathinnyo limbago cupak adapt

Adat limbago tempat diam di alam Minangkabau Alam takambang jadi guru

http://zulfikri.wordpress.com/ 10

( 04 ) BADA MUDIAK

ITIAK PULANG PATANG

Elok susun bada mudiak Manyonsong aia samo sakato Arak baririang samo saraso Indak saiku nan mayalo Saiyo sakato bakayuah mudiak Tuah di ateh nan sakato Cilako kato basilang Dilukih diateh papan Diukia di rumah gadang Rumah gadang sandaran adat Adat di alam Minangkabau Indah nian tampak dimato Raso dibawo turun Dilahia bada nan disabuik Di bathin adat jo limbago Kieh ibarat caro Minang Adat nan samo kito pakai Tempe manempe ukia gadang Salo manyalo dan nan banyak Baitu latak ragam ukia Alua patuik, barih balabehnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 11

( 05 ) TATANDU MANYASOK

BUNGO JO BUAH NIBUANG

Tatandu samo manyasok Bungo satangkai kambang nyarak Dibuek ukia langkok-langkok Susun barangkai tatandu bararak

Buah nibuang sato bararak Bararak sarato jo putiaknyo Indah ukia jo tatahnyo Ragam sarato indahnyo

Papan sabalik kagunonyo Pita jo pilin kabatehnyo Ukia sabalik nan tampak nyato Adat bajalin di dalamnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 12

( 06 ) LUMUIK HANYUIK

Aka lapuak gagangnyo lapuak Hiduik nan indak mamilihah tampek Asa lai lambah inyo lah tumbuah Dalam aia bagagang juo Aia hilia lumuik pun hilia Walau tasalek di ruang batu Baguba babondoang-bondoang Aia bapasang lumuik Bapiuah namun hiduik bapantang mati Baitu untuangnyo lumuik Indak mancari tampek diam Hanyo manompang jo aia hilia Indak mamiliah tampek tumbuah Asa kasampai ka muaro Usah cameh badan kahanyuik Baguru kito kalumuik Alam takambang jadi guru Lahianyo lumuik nan disabuik Bathinnyo adat Minangkabau Dilariak di papan tapi Ukiran rumah nan di lua Gambaran adat hiasan alam pusako salamonyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 13

( 07 ) BUAH PALO PATAH

Rancak raginyo buah palo Dikarek disusun nyato Elok tampaknyo pandangan mato

Ukia tuturan tumpuan kasau Balampih jo itiak pulang patang Basalo jo tatandu manyasok bungo Raginyo dama tirih bintang gumarau

Baitu tatah lataknyo ukia Dalam barih cupak adapt

( 08 ) TAJI SIAREK

Papan gadang baujuan ukia Ukia bataji jo siarek

Talatak di papan pereng Buliah di lumbuang nan bapereng Baik di rumah nan baanjuang

http://zulfikri.wordpress.com/ 14

( 09 ) PARUAH ANGGANG

Paruah anggang kaluak bakaluak Mangkuto di ateh ranggah Suntiangan buruang di rimbo

Runciang saragam pisau lariak Pambuek ukia panca ragam Pakakeh tukang ukia maukia

Tumbuak manumbuak rasuk jo paran Disinan baukia pamalanggang

( 10 ) SALANGKO

Rumah gadang silanko gadiang Salajang kudo balari Sawah gadang lumbuang bapereng Pereng banamo silangko gadiang Baitu barih balabehnyo Pereng baukia jo silangko Baujuang simanggih karek Talatak di papan taba Kan ganti ukua dengan jangko Pambateh didiang sasak basusun Latak di ateh tampek nan tinggi Indak buliah karandahan

Ukia banamo ukia tuo Samo tajadi ju lumbuang nangko Samo tadiri jo rumah gadang Samo naiak jo galombang Samo turun jo gapocong Indak baumpuak bakeh tumbuah Gadang tabawo dek pungkamnyo Tinggi tabawo de ruehnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 15

( 11 ) AKA TANGAH DUO GAGANG

Sipasan baranak jantan Anaknyo baranak pulo Anak jadih induakpun jadih Anak manjadi induak pulo Alam bakalebaran Manusia bakakambangan

Lukisan alam Minangkabau Ada barasa di Pariangan Nan samo naiak jo galombang Samo turun jo kapocoang

Ukia gambaran alam bakalebaran Diukia di kasau gadang Baitu cancang tarahnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 16

( 12 ) BUNGO PANCA MATOHARI

JO RANTAK MALAM

Panco ringek di tapi jalan Mati-mati mako babuah Ingek-ingek anak bajalan Lauik sati rantau batuah

Bungo matohari kapunco ukia Rantak malam lingka ba lingka Gayo mantohari nan jadi rasiah Corak bulan mancari aka

Dipetak, ukia dibuek Mancari tenggang jo kalaka Maragam bungo sari manjari

Baitu alam salingka laweh Alam takambang jadi guru Buliah maukia jo maragam Malukih adat jo limbago Pakaian alam saisinyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 17

( 13 ) KUCIANG LALOK JO SAIK GALAMAI

Bakirim usah bapitaruah Bapasan usah baturuti Manyuruah usah bakahandak hati Bana lai picayo tidak Pitaruah baunyikan juo Itu nan labiah rang pantangkan

Ukia ragam kuciang lalok Salo manyalo saik galamai Latak dipucuak dindiang hari Disingok di ujuang paran Parannyo ulua mangulampai Asanyo di Gudam Balai janggo Di dalam Koto Pagaruyuang Ukiran Rajo Tigo Selo

Pikia-pikia mangambang kato Kato rahasio baandokkan Simpan bakeh nan picayo Lamak usah dimakan sajo Rancak usah capek dilakekan

Ingek dirantiang kamancucuak Jago di unak kamanaruang Lalok usah talalu mati Manyuruak usah talalu hilang

Lamak manih raso galamai Dalam gatah minyaknyo tumbuah Ingek dibadan kabinaso

http://zulfikri.wordpress.com/ 18

( 14 ) PESONG AIA BABUIAH

Bulek kato dek mufakaik Bulek aia dek pambuluah Alua jo patuik tagak ditangah Bana nan satu panyudahan Sapuluah kelek ditampuah Sabaleh lauik jo buiah Namun bana hanyo sabuah

Pesong babuih puputan kaliang Sabuah ujuid jo mukasuik Dilengong ka suok jo ka kida Dipakai baso jo basi Dalam raso jo pareso

Aia luluih aia lah tingga Bana lalu hetongan tingga Nan janiah buliah diminum Nan karuah lalu ka hilia

Ukia nan turun dari Saruaso Payuang panji alam Minangkabau Basa Ampek Balai nan punyo ukia Baitu warih nan bajawek Bapasang di singok jo pasarek Dindiang hari tupai managun

http://zulfikri.wordpress.com/ 19

( 15 ) SIKUMBANG MANIH ( I )

Kambang manih bungo nan mulia Timbalan bungo sari manjari Dicaliah gunung maha biru Batangkai babuah labek Balingka baaka cino Silang bapiuah di salo daun Buah manih satandan labek Mainan bundo, simpanan puti Panyaru dagang di rantau Pananti alek nan dating

Ukia diulak Tanjuang Bungo Pakaian Ranah Minangkabau Latak di muko adaok halaman

Ukia nan tagak surang Puti bakuruan jo aturan Baitu warih di Gudam Balai Janggo Kambang tigo buatan tukang Indah di dalam maliputi Adat nan nyato bakambangan

http://zulfikri.wordpress.com/ 20

( 16 ) SIKUMBANG MANIH ( II )

SIKUMBANG MANIH ( III )

SIKUMBANG MANIH ( IV )

http://zulfikri.wordpress.com/ 21

SIKUMBANG MANIH ( V )

Kambang manih bungo nan mulia Timbalan bungo sari manjari Dibaliak gunung maha biru Babuah babungo pulo Rajo Bajalan badaulat Pangulu bajalan basisampiang

Balingka baaka cino Silang bapiuah kri kanan Panyalo buah jo putiak Palingka bungo ka kambang Kambang manih kulindam suto

Bujang Salamat duo sairiang Urang dalam suruah suruahan Patuah nan indak basisiah Salo manyalo di ukiran Sisampiang tibo dipakaian Bitu arak iriangannyo Baitu barih curiangnyo Aturan di Ulak Tanjuang Bungo Bapakai di Gudam Balai Janggo Ikutan alam saisinyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 22

( 17 ) LAPIAH BATANG JARAMI

Bilalang dapek dek manuai Lapiah balapiah batang padi Tapijak dek tapak manuju lampok Bakeh lalu tampek bapijak Tanah lambok, bungin kok rawang Nak samat padi ka lampok Elok nampak dek mato Indah nan lalu kahati Timbua kalukih papan tuai Manjala katumbuang sitinjau lauik Dek arih tukang nan utuih Lah jadi ukia sampai kini

Latak di panin ukia dindiang Panyalo papan nan tagak Mauleh tak mangasan Mambuhua tak mambuku Ukia salayok sabidang dindiang lapiah jarami tagak di bateh Baitu arih situkang utuih Pakaian anak Minangkabau Pusako Tuan Gadang Pamuncak Alam Baitu curiang barih adat

http://zulfikri.wordpress.com/ 23

( 18 ) AKA DUO GAGANG

Gagang nan duo saaturan Lareh nan duo sasaiang Koto Piliang lareh nan bunta Bodi Caniago lareh nan panjang Aturan Tantejo Garhano Turun kaukia di Guguak Sikaladi Pakaian lareh nan duo Bacarai carai tak baragiah Samo tapakai kaduonyo Tidak silang jo salisiah Jauhkan sangketo di alamko

Baitu pituah Datuak nan bduo Sungguahpun balain bulakannyo Aliran samo kailia juo Sapiak aianyo lareh nan baduo Usah manduo hati lai Lukisan diukia di papan Paukia rumah nan gadang Hiasan dindiang samo tapakai

http://zulfikri.wordpress.com/ 24

( 19 ) RUSO BALARI DALAM RANSANG

Ingek-ingek jago-jago Kana diri kanalah badan Tanduak bacapang kaki nan haluih Karuik maruik samak sameto Ingek juo sabalun kanai Kulimek sabalun habih Dalam hiduik di dunia ko Banyak sansaro nan katumbuah

Ingek tasumbek jo tasanduang Arih jo bijak ka dipakai Ulemu dalam paham bakunci Bapakai ukua jo jangko Salamat badan kasubarang

Ukia nan turun dari Tampuang tangkai Pariangan Lapan Koto nan Ampek Koto Diateh nan Ampek Koto Dibawah Pasangan di dakek pintu katurun Palapeh dagang kabajalan

http://zulfikri.wordpress.com/ 25

( 20 ) KALUAK PAKU KACANG BALIMBIANG

Kaluak paku kaca balimbiang Tampuruang lenggang lenggokan Bawo manurun ka Saruaso Tanam siriah jo gagangnyo Anak dipangku kamanakan di bimbiang Urang kampuang dipatenggangkan Tenggang nagari jan binaso Tenggang sarato jo adatnyo

Ukia nak rang Saruaso Dibuek anak Balai Salasa Sonsong runuik Sungai Pagu Baitu curiang barih rang dahulu Anak bapangku kamanakan babimbiang Samo dibawo kaduonyo Arif manganduang bijak bicaro

Kini basuo dalam ukia Latak di rasuak paran dalam Disalasa balai-balai Baitu tutua rang dahulu

http://zulfikri.wordpress.com/ 26

( 21 ) BUNGO DUO TANGKAI

JO BUAH PINANG-PINANG

Ukia tungga buah pinang Bapetak papan tampek diam Bungonyo duo tangkai sajo Sanang batenggang di nan lapang Adat limbago tampek diam Santoso alam saisinyo

Kiasan adat bungo pusako Di dalam alam Minangkabau Maukia di papan laweh Elok arak di hari paneh

http://zulfikri.wordpress.com/ 27

( 22 ) BUNGO TARATAI DALAM AIA

Taratai, bungo taratai Talipuak di dalam tabek Usah picayo daun takampai Di dalam lunau urek takabek

Ukia di aliah ateh papan Ujuang ukia talipuak layua Badannyo buliah jo nan lain

Lataknyo di ateh alua patuit Condoang mato kan nan rancak Condoang salero ka nan lamak

Nan tampak papan baukia Bathinnyo adat jo pusako Babedo lahie jo bathin Talampau bathin kalihatan Baitu suriah barih adat

http://zulfikri.wordpress.com/ 28

( 23 ) DAUN BODI

Daun bodi nago taran Badaun babubgo pulo Tampek balinduang kapanehan Dek rajo nan dahulu Samaso di Dusun Tuo Daun di buek jadi ukia Bacampua campua jo akanyo

Buliah di latak di nan petak Di ujuang bakipeh ambai-ambai Tandonyo santoso alam nangko

Asa ukia di daun tuo Di Limo Kaum Duo Baleh Koto Sambilan Koto Di Dalam Ukia rang Bodi Caniago

Dek pandai tukang maukiakan Jalan pisau lariak balariak Di dalamnyo adat maha mulie Kok singkek bari bauleh Sakapa jadikan gunuang Satitiak jadikan lauik Tariklah isi maknanyo Usah diliek nyato sajo Baitu warih kito jawek

http://zulfikri.wordpress.com/ 29

( 24 ) DAUN PULUIK-PULUIK

Puluik-puluik tumbuah di parak Babuah lai, mamakan tidak Pauitan kambiang, tambang taranak Tangah padang puputan angin Kok gadang kagalang tabuah Tabuah pusako di Pariangan Kok pupuih di surek, di batu tingga juo Kok habih tumbuah puluik-puluik Dalam ukia tingga juo

Ukia banamo puluik-puluik Latak di ujuang bakeh sudah Ujuang rasuak ujuang paran Baitu latak tatahnyo

Asa di Batipuah Pariangan Di Sumpu Batu Taba Baitu warih cupak adapt

http://zulfikri.wordpress.com/ 30

( 25 ) GAJAH BADORONG

Gajah gadang ta dorong lalu Pilanduak mati tasapik Salisiah basa samo basa Paduko tagak di tangah Gajah dilukih aka bagaluang Bungo tasapik dalam guluangan Itu nan tando balarangan Dek adat nyato batagah Dek syarak nan jauh bana

Di latak diateh papan data Tampek nan tarang kalihatan Nak jaleh dek nan banyak Pamimpin indak buliah basalisiah paham Hambo rakyat bapantiangan Baitu barih nan tabantang

Asa ukia di Luhak Agam Kambang di alam Minangkaba

http://zulfikri.wordpress.com/ 31

( 26 ) RAJO NAN TIGO SELO

Rajo bajalan badaulat Pangulu bajalan basisampiang Anjuang perak anjuang suaso Kaduduakan rajo tigo selo

Diukia singok dindiang hari Lukisan bungo tigo tangkai Diapik daun baaka pulo Apik barapik daun haluih Sakik tampek mintak tawa Damam bakeh mintak ubek Lambangnyo Alam Minangkabau

Tampek gantiang mintak putuih Biang tampek kamamutuih Hukum syarak nyato lazim Hukum adat basumpah sati

Ukia di Luak Tanah Data Baitu warih nan dijawek Lukisan alam nan santoso Lunak langgam barihnyo jaleh Banamo rajo tigo selo Ukia di ateh papan sakapiang Langgam di Bodi Caniago

http://zulfikri.wordpress.com/ 32

( 27 ) TUPAI MANAGUN

( I )

( II )

Tupai managun namonyo ukia Ukia diradai nan di tapi Latak di ateh tampek nan tinggi

http://zulfikri.wordpress.com/ 33

Di ujuang paran nan di singok Dakek calekak padang basentak Ukia di Luak Tanah Data Turun ka Alam Minangkabau

( 28 ) AYAM MANCOTOK

DALAM TALAM

Ayam panaiak bundo kanduang Makan di ateh tapak tangan Kini dialiah kadulang talam Ciek dicotok ampek taserak Dilukih jo ukia bungo cino

Di ateh papan nan balariak Banamo ukia bungo janggi Diagak mako diagiah Salah cotok bapantiangan

Baitu ragam ukia nantun Kieh ibarat nan isinyo Tujuah pangaja pado kito Kiasan di rumah gadang

http://zulfikri.wordpress.com/ 34

( 29 ) SALUAK LAKA

Saluak nan jaleh bakaitan Laka basauh jo baukuran Silang bapiuah di dalamnyo Aleh pariang jo balango Panadah angek jo dingin Panatiang kuma baarang Palatak tambika nan kapacah Nan sanang talatak di tampeknyo Buliah katangah jo katapi Baiak di ateh ruang tangah Dari muko lalu ka ujuang Laka nan indak dapek tingga

Basauk untuang jo bagian Lahia jo bathin di dalamnyo Lahianyo aleh tambika Bathin mangaik kaukuran Balah sapiahan jo karek kuduangan Bapantang putuih di dalam adat Bagaikan apo nan lah tumbuah Kok jauah jalang manjalang Kok hampia silau manyilau Kaik nan indak dapek sangkah Tali nan indak buliah putuih Putuihnyo antaro batenggang

http://zulfikri.wordpress.com/ 35

Dilukih di ateh papan Dibarih mako dipahek Jadi ragam bungo janggi Nan sakaki samundan panuah Jadi hiasan di rumah gadang

Bagaluik galuang jo siku Antah siku di ateh galuang Antah galuang manitih siku Aka manjadi pangka ragam Bungo manyumbua di nan putuih Di dalam bungo putiak marangko Ujuang jo pangka nan tak tampak Awal jo akhia nan tidak kalihatan Baitu ragamnyo saluak laka

Lataknyo di dalam tingkok Nak tarang tampak dimato Nak baguru bujang jo buatan Dagang nak jan salah sangko Urang di rantau saruannyo Alam takambang jadi guru Imbau maimbau dalam bathin Japuik manjapuik dalam raso

Saluak laka namonyo ukia Dilariak nan rang Balai Gurah Ukia nan turun dari aka Dilingkuang alua jo patuik Lahia jo bathin ado maknanyo Utang di kito manguasai

http://zulfikri.wordpress.com/ 36

( 30 ) PISANG SASIKEK

Pisang sasikek masak mudo Latak di ateh dulang Panjang jo singkek paulehkan Pandai nan usah mangupalang

Baburu ka padang data Dapek ruso balang kaki Baguru kapalang aja Bak bungo kambang tak jadi

Ukia banamo pisang sasikek Latak di ateh tingkok paninjauan Dindiang ari nan barangin Tando maninjau jo manyuruak Maukua dalam jo dangka

http://zulfikri.wordpress.com/ 37

( 31 ) KUDO MANYIPAK DALAM KANDANG

Kandang sampik kudo panyipak Kapuran gadang pado asok Sipak manyipak bakuhampeh Tinggi aia pado ruok Pantangan adat Minangkabau

Baitu kieh jo ibarat Usah maangok kalua badan Pantangan adat sajo galo

Ukia di tapi bawah tingkok Papan sakapiang dindiang tapi Baitu tutua tukang lukih

http://zulfikri.wordpress.com/ 38

( 32 ) SALIMPAT

( I )

( II )

Salimpat namonyo aka Lapiah bapiuah jo asam puyuah Abih tenggang jo kalaka Lauik panuah danau malimpah

Ukia di muko dindiang tapi Panagua alek jamu datang Di bawah tingkok manambah ragam Tando ibarat pado nan ado

Kayo di aka sarato budi Dalam bapantang kaajuakkan Dangka nan tidak kasubarangkan

http://zulfikri.wordpress.com/ 39

( 33 ) TANGGUAK LAMAH

Bamulo ukia ka nan dikarang Alam takambang jadi guru Latak di muko kahadapan Di ateh papan nan sakapiang

Di bawah tingkok nan di tapi Nan elok kamari pai Nan bak tangguak lamah bingkai Lapang sampik gaung nan ado Sasuai sajo dianikan Baitu langgam tangguak lamah

Dek pandai situkang ukia Duo tigo ragam dibuek Ampek limo pamanihnyo Elok arak dihari paneh Elok lenggang di jalan data Hilang baso tak bapitih Hilang rono dek panyakik

Kok maukia di papan laweh Baratuih ragam nan dapek Baitu tatah barihnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 40

( 34 ) HARIMAU DALAM PARANGKOK

Kiasan harimau dalam parangkok Bungo aka nan diukia Lah basaluak balaka pulo Sudah bapiuah bapilin pulo

Ukia banamo ukia gadang Kieh ibarat nan isinyo Latak di dindiang ukia pintu Manuruik tutua nan didanga Ukia rang Agam Balai Gurah Manuruik tatah barih adapt

http://zulfikri.wordpress.com/ 41

( 35 ) JAREK TAKAMBANG

Anak kanduang sibiran tulang Jarek samato bundo kanduang putuih jo apo kan diuleh Paham urang satangahnyo Mananti di nan gantiang Jarek sarupo jo jarami

Di lukih di papan tapi Galuang bagaluang aka cino Kiasan jarek nan tatahan Paringatan kapado nan basamo Usah lalai sarato lengah Usah lalok talalu mati Manyuruak jan talalu hilang Ingek bangek sabalun kanai

http://zulfikri.wordpress.com/ 42

( 36 ) JALO TASERAK

Jalo taserak di nan dangka Ikan lari ka nan dalam Alek bak kato urang sipangka Intan talatak di nan kalam Alek bapanggia mangko tibo Buruak nan datang bahambauan Barek ringan saiyo satido Musuah nan indak ba imbauan

Ukia laweh balingkaran Panutuik pagu nan di ateh Hiasan langik-langik kabasaran Tando basuriah basalasaran Laweh nan ado basibiran Kabuang nan ado bakarek-an Tumbuah diadat barungguan Tibo di syarak samo bajaniah-an Alam santoso tampek badiam

http://zulfikri.wordpress.com/ 43

( 37 ) JAMBUA CAWEK RANG PITALAH

Kabek sabalik buhua sentak Tibo rang punyo lapeh sajo Tibo diadat bateh jambua Baso jo basi di dalamnyo

Cawek dibari nan bajambua Kiasan adat maha mulia Jangan basuo bidal adat Putuih kalawan rampuang hiduang

Tando bakato lamak manih Rundiang nan usah lalu landang Usah bakato sabuah sadang Tidak marantak mahantam tanah

Dibuek ukia di rumah gadang Pisau sarauik bulek talua Pandai maukia kandirian Ukia diasah nak rang Pitalah Baitu asa mulo jadi nyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 44

( 38 ) RAMO-RAMO INGGOK

DI UJUANG KAYU

Ramo-ramo sikumbang jati Katik endah pulang bakudo Patah tumbuah hilang baganti Pusako lamo baitu juo

Ramo-ramo inggok di ujuang Limpapeh rumah nan gadang Ancang-ancang di nagari Mainan rumah nan gadang

Aka jua kabatang ukia Buah jo putiak di ujuangnyo Salo manyalo daun rimbun Putiaknyo manyumbua di kalupak Bungonyo kambang bak kapak ramo-ramo Hinggoknyo di ujuang putiak Kayu banamo aka budi Budi marangkak dalam itu

Dek arif tukang maukia Jadi hiasan rumah nan gadang Jadi mainan Puti Bakuruang Pusako dek Alam Minangkabau Asa nan dari tukang tuo Sasian Cati Bilang Pandai Ajaran Tantejo Garhano

http://zulfikri.wordpress.com/ 45

( 39 ) LABAH MANGIROK

Sabondoang lalu satampuah suruik Sakali tabang samo inggok Malayok tabang mandanguang-danguang Balun lai tau tujuan nyato Namun tabangnyo basuko rio Sambia malagu mandanguang panjang Tabang ciek, tabang kasadonyo Saulang tinggi nan dituju Di tangah hutan rimbo rayo Labah manyasok ragam bungo

Aka jua ka batang ukia Daun jo bungo maragami Manganduang aka duo parkaro Lahianyo aka di dalam hutan Bathinnyo aka dalam kapalo Aka budi tabang marangkak Baso basi ereng jo gendeang Aka labah aka nan endah Budinyo baiak dituladani

Tasirok darah tukang ukia Pisau sirauik main ujuang Dilapeh ka papan ukia Manjadi ukiran labah mangirok Ajaran Tantejo Garhano Aturan Cati bilang Pandai Di Pariangan dahulunyo Raso basatunyo labah mangirok Manjadi guru tuladan kito

http://zulfikri.wordpress.com/ 46

( 40 ) KIJANG BALARI UNTUAK MANYURUAK

Alam takambang jadi guru Budi marangkak dalam raib Dipandang kijang di dalam rimbo Dikaja musuah samo binatang

Takuik bacampua dengan rusuah Lamah gumalai garak jo garik Aka bamain dalam itu Dek lihai tukang nan diutuih Ilham tibo di dalam pandangan Mailia ukia ka ujuang pisau Manggamba dalam lukisan

Bamain misa jo umpamo Bukan kijang tibo diukia Buah jo bungo balinduang daun Aka manjadi batang ukia Latak dipapan rumah tanggo Bidang nan laweh papan ukia

Bamain mungkin jo patuik Adat nan indak buliah tidak Putiak manyuruak dalam daun Raso umpamo putiak jo buah Indah talamun dalam itu

Asa nan dari sari manjari Bungo dilereng gunuang marapi Harum sataun palayaran

http://zulfikri.wordpress.com/ 47

( 41 ) SIKU-SIKU JO BUNGO LADO

( I )

( II )

Rang Padang ma-anik banang Mandi basiram bungo lado Usah dirantang panjang-panjang Ambiak sakiro kapaguno

Siku-siku basagi ampek Pucuak rabuang bari ujuangnyo Baitu siku pagaran rapek Nak jan ruyuang mamatah juo

Saik ajik jo galamai basagi ampek Aturan adat jo limbago Diansua jalan basilambek Nan bana usah di paduo

Kieh ibarat papan ukia Adat limbago nan isinyo Taserak buliah taserai Adat bahinggo jo babateh

http://zulfikri.wordpress.com/ 48

( 42 ) TIRAI RANG AMPEK ANGKEK

Di lingkuang paserek jo pasebang Salilik biliak nan dalam Kacubuang bungo baputiak Harum sarupo sari manjari

Asa nan dari Ampek Angkek Agam Biaro Balai Gurah Liuak bapilin aka jo daun Di dalam daun putiak manyumbua Alamaiknyo mudo mangucambah Barulah tuo mamakan ragam

Batindak budi jo aka Balimpah baso jo basi Endah di dalam itu pulo Tandonyo rumah barajo Qali Tibo di kampuang barajo mamak Rumah gadang batunganai Di lingkuang adat jo pusako Pusako Agam balai Gurah Di dalam Alam Minangkabau

http://zulfikri.wordpress.com/ 49

( 43 ) SIKU KALALAWA BAGAYUIK

Ukia kalalawa nan bagayuik Siku basuduit kaki jo sayok Siang lalok malam bajago Lalok bagayuik jo kukunyo

Ukia di dalam kieh juo Namo tasabuik kalalawa Ukia aka nan basiku Bungo baruntun jo daunnyo

Latak diateh papan singok Salo-basalo tupai managun Padang basentak tigo selo Ukia rang Sumpu jo Batipuah Buliah talatak di lambai-lambai dindiang Dindiang ari samo di dalam

http://zulfikri.wordpress.com/ 50

( 44 ) AKA BARAYUN

Aka barayun namonyo ukia Ukia maliuak jo malambai Piuah bapilin lamah malayok Mahimbau marayu jauah

Aka jo budi nan malayok Alam takambang guru mulia Asa nan dari Agam Biaro Canduang Koto Laweh

Manuangg ulu bicaro Pisau sirauik nan maukia Tukang nan utuih pandai ukia Indahnyo baso nan malukih Baiknyo budi nan ma-isi

Dilukih di papan ukia Dipakai di rumah tanggo Mungkin jo patuik jadi ukuran Baitu langgamnyo aka barayun

http://zulfikri.wordpress.com/ 51

45 ) AKA CINO SAGAGANG

Ukia aka induak ukiran Gambaran hiduik sa-alam nangko Aka nan jadi isi buahnyo Nan tampak aka bapiuah Kieh ibarat nan bapakai Pakaian adat jo limbago Asa mulo dahulunyo Cino manjadi bandiangan Aka labiah, bicaro tajam Baguru barajo maso itu

Dilukih kayu sabilah Kiasan pilin aka cino Dalam batang rueh manyalo Disalo daun baaka pulo Ilia mudiak aka manyalo Ka ateh ka bawah pucuak mangulai Badaun sambia manyalo Liauk bak cando kaputuih Leoh bak cando kakusuik Namun pucuak manyumbua juo

Kok hiduik di aia hilia Manjala di junjuangan siriah Kok tinggi di batang urang Bitu hiduiknyo aka Aka mangulai mangucambah Paham hakikat pagunokan