Pengetan Dina Pendidikan Nasional - … … · Web viewJenis. Bentuk. Instrumen. Siswa dapat...
Transcript of Pengetan Dina Pendidikan Nasional - … … · Web viewJenis. Bentuk. Instrumen. Siswa dapat...
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
5.1 Menanggapi wacana tatakrama berjalan
Indikator :
1. Menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan media pembelajaran2. Menyebutkan tata krama orang berjalan dengan tepat3. Mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar4. Menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari sesuai dengan norma-norma yang berlaku bagi masyarakat Jawa
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video
2. Siswa dapat menyebutkan tata karma orang berjalan 3. Siswa dapat mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar 4. Siswa dapat menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari
Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.
B. Materi Pembelajaran1. Tayangan VCD pembelajaran Tatakramane mlaku2. Saka tayangan VCD bisa didudut menawa tatakramane mlaku kaya ing ngisor iki: Mlaku aja disambi mangan, ngilo, pupuran, lan liya-liyane. Mlaku bisa gawe tentreming wong liya lan bisa ngayomi. Mlaku ing dalan kang rame utawa dalan gedhe prayogane jejer loro-loro ora ngebaki dalan
lan mlaku ing sisih kiwa, ora gojegan sakarepe dhewe, ngematake kahananing dalan kang diliwati, supaya ora kejeglong utawa kepleset.
Menawa mlaku nglancangi wong liya, gelema uluk-uluk kanthi matur: ‘mangga’, ‘nuwun sewu ngrumiyini, lan sapanunggalanipun
Mlaku ing ngarepe wong tuwa utawa wong kang lagi lenggahan utawa jumeneng becike matur: “Nuwun sewu. ndherek langkung” sinambi awak mendhak sethithik.
Mlaku bebarengan karo wong tuwa utawa wong kang diajeni, awake dhewe ngaturi tindak dhisik, banjur nututi ing mburine. Saliyane iku nyaosi dalan utawa mbukakake lawang, kanthi leren sedhela ing sacerake lagi melu mlebu.
Mlaku ing njeron ngomah, sandhal utawa sepatu aja diseret Manawa nyabrang dalan gedhe yen ana zebra cross prayogane ya liwat zebra cross mau.
3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki adhedhasar VCD kang wis kok semak mau!a. Apa wae tatakramane wong mlaku iku?b. Tindakna ana ing ngarep kelas karo kancamu
Mlaku nglancangi Bapak/Ibu Guru Mlaku ing sangarepe wong tuwa sing lagi padha lelenggahan Mlaku bebarengan karo adhimu utawa karo bocah wadon Mlaku bebarengan karo wong sing diajeni utawa luwih tuwa Mlaku bebarengan karo kanca-kancamu ana dalan
C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : diskusi, tanya jawab, demonstrasi, Cooperative Learning (Think-Pair-Share),
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
1-2 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan
pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya Peserta didik menjawab pertanyaan yang
disampaikan guru dalam apersepsi Guru menjelaskan tujuan KD. 5.1 yang akan dicapai
kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa
kepada peserta didik2. Kegiatan Inti
Eksplorasi
Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok 3 – 4 siswa
Guru memutarkan CD Pembelajaran “ Tatakramane Mlaku” masing-masing kelompok siswa menyimak dan mencatat hal-hal penting dalam tayangan videoElaborasi
Siswa mendiskusikan tayangan CD Pembelajaran “Tatakramane Mlaku”Pelaksanaan diskusi kelompok- Pelaksanaan diskusi menggunakan pendekatan
pembelajaran CareLangkah-langkah diskusi :
- Langkah awalSiswa dibagi kelompok kecil yang beranggotakan3 - 4 siswaSiswa mendiskusikan tayangan video
- Pelaksanaan diskusiTiap kelompok membahas Etika/ Tatakrama berjalan
Masing-masing kelompok mempresentasikan hasil diskusi kelompok dari tayangan CD Pembelajaran dalam bahasa Jawa ngoko
Masing-masing kelompok mendemontrasikan tatakrama berjalan di depan kelas
Guru dan murid bertanya jawab tentang Tatakrama berjalanKonfirmasi
Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran
Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
Guru memotivasi siswa untuk dapat menerapkan tatakrama berjalan dalam kehidupan sehari-hari
3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi
pembelajaran Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya
15’
60’
5’
E. Sumber Belajar Sumber : LKS Gladhi Basa VII (C.Sri Hartuti), Kaloka Basa VII (Marsono, dkk) Media : Video/VCD/DVD Player, VCD Pembelajaran “Tatakrama Mlaku” (Balai
Teknologi Komunikasi Pendidikan Prop DIY)
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
Indikator Penilaian Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen1. Siswa dapat
menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video
2. Siswa dapat memahami tata krama orang berjalan
3. Siswa dapat mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benarMenerapkan tata krama orang berjalan dalam kehidupan sehari-hari
Tes
Non
tes
Uraian
Performent
1. Tulisna tatakramane wong mlaku adhedhasar saka semakanmu ana ing video mau!
2. Praktekna ana ngarep kelas karo kelompokmu
a. Mlaku nglancangi Bapak/Ibu Guru
b. Mlaku ing sangarepe wong tuwa sing lagi padha lelenggahan
c. Mlaku bebarengan karo adhimu utawa karo bocah wadon
d. Mlaku bebarengan karo wong sing diajeni utawa luwih tuwa
1. Mlaku ing sisih kiwa
Ora pareng karo mangan, ngombe, jungkatan, ngilo, pupuran, lsp
Mlaku sing bisa gawe tentreming wong liya, bisa ngayomi
Mlaku aja diseret sandhale utawa sepatune
Yen mlaku ana dalan gedhe utawa dalan rame sing ngati-ati, jejer loro-loro.Lsp.
2. –
2. RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT
NO NAMA KELOMPOKASPEK PENILAIAN SKOOR
75KERJASAMA25
TATA KRAMA25
EKSPRESI25
1.2.3.4.5.
3. LEMBAR OBSERVASI
(Penerapan Unggah-Ungguh dan Tatakrama berjalan di lingkungan sekolah)
NO NAMA SISWA
MENERAPKAN UNGGAH-UNGGUH DAN TATA KRAMA RATA-
RATASERING KADANG-
KADANGTIDAK
PERNAH1234
4. PEDOMAN PENILAIANSoal nomor 1 skor maksimal (ideal) 25Soal nomor 2 a, b, c, d (praktik) skor maksimal 75Nilai Akhir dalam skala 0 – 100 adalah sebagai berikutNilai Akhir = PEROLEHAN SKOR SOAL 1 + 2
---------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
6. Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
6.1 Menceritakan dan menanggapi wacana tatakrama berjalanIndikator :
1. Mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa
krama3. Mengartikan kata penting dalam bacaan4. Menjawab pertanyaan bacaan
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang
tepat2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam
bahasa Jawa krama3. Siswa dapat mengartikan kata penting dalam bacaan4. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan
Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.
B. Materi Pembelajaran1. Wacana Tatakramane wong mlaku
a. Pacelathon ing ngisor iki wacanen kanthi lagu wicara kang salaras karo surasane.b. Yen wis lanyah, wacanen maneh kanthi paraga papat, yaiku: Bu Retna, Tana,
Tini, lan Tanta.c. Paragakna subasita kang katindakake dening Bu Retna, Tini, Tana, lan Tanta.
Tana Meh Nabrak Bu RetnaWulangan Matematika wis rampung arep ganti basa Jawa, nanging Bu Retna
during katon rawuh. Dumadakan, Tana ngadeg banjur kesusu metu. Bareng tekan lawang, …. Mak jegagig meh nabrak Bu Retna kanga rep mlebu kelas. Geeeeerrrrr…..bocah sakelas ngguyu kabeh.Tana ; “Nyuwun pangapunten, Bu. Dalem boten mangertos.”Bu Retna : “Sembrana! Mlaku ora ngati-ati. Iki, aku nganti trataban. Gek ya kesusu kuwi arep ngapa?”Tana : “Badhe eee….., badhe anu, Bu. Badhe ngedalaken angin wonten njawi supados boten ngambet-ambeti!”Geeeerrrr……!Bocah-bocah padha ngguyu maneh. Bu Retna uga banjur gumujeng, ora sida duka karo ngepuk-epuk sirahe Tana.Bu Retna : “Wis, kana metu, ngebom sing sora!”Tana : “Wah….boten siyos Bu! Sampun ical, Bu!” (karo ngelus-elus bokonge)Bu Retna : “Ora sida? Ya uwis gek lungguh!” (Tana banjur lungguh)Tini : “Nglajengaken wulangan basa Jawi ingkang wingi inggih Bu. Ingkang dereng rampung rak bab tatakrama.”Bu Retna : “Iya, ayo diterusake!
Bocah-bocah, Tana iki mau karepe becik. Ora arep gawe polusi hawa ing njero kelas. Nanging, emane anggone mlaku kurang subasita. Nganti meh numbuk Ibu.”
Tanta : “Menawi makaten, tiyang mlampah menika ugi wonten tatakramanipun inggih Bu?’Bu Retna : “Ana! Ana! Tatakramane malah werna-werna! Tuladhane, Ibu
lenggah (Bu Retna banjur lenggah ing kursi) lan Tini arep metu liwat sandhinge Ibu. Coba kepriye subasitane?” (Tini banjur mlaku alon-alon, bareng tekan sandhinge Bu Retna mendhak sethithik tangan ngapurancang karo matur)Tini : “Nuwun sewu, ndherek langkung, Bu.”Bu Retna : “Ya, ya … bener. Pinter kowe Tin. Saiki maneh, tuladhane
Tanta mlaku ana ing burine Ibu banjur arep nglancangi. Kepriye subasitane?” (Bu Retna nuli tindak alon-alon. Tanta maju ngetutake banjur nglancangi karo mendhak lan matur)
Tanta : “Nyuwun pangapunten, Bu. Kepareng dalem ngrumiyini.”Bu Retna : “Bagus, bagus….! Ya mangkono kuwi sopan tur ngati-ati. Isih
ana maneh Upamane, Tana mlaku-mlaku dumadakan papagan karo Ibu. Kepriye subasitane? Coba, Tana maju!” (Tana maju mlaku alon-alon. Bu Retna uga tindak. Bareng wis arep pethukan Tana mandheg, ngapurancang karo mbungkuk sethithik, banjur nyuwun priksa)
Tana : “Sugeng enjing, Bu! Nuwun sewu kok piyambakan. Enjing- enjing makaten, Ibu badhe tindak pundi?”
Bu Retna : “Bagus….! Apik banget! Tana rak banjur ora numbuk Ibu ta? Saiki padha dipikir, menawa Bu Retna tindak-tindak karo garwane sing baguse uleng-ulengan kae. Ibu ana ing sisih ngendi?”
Tini : “Bu Retna tindak wonten ing sisih kiwa, garwanipun Ibu wonten ing sisih tengen.”
Bu Retna : “Bener ! Ayu tenan kowe Tin! Nanging geneya garwane Ibu ana ing sisih tengen?”
Tanta : “Amargi priyantun kakung menika wajib ngayomi garwanipun, sampun ngantos dipuntabrak menapa kemawon.”
Bu Retna : Bagus! Seratus untuk Tanta! Isih maneh, tuladhane Bu Retna tindak-tindak karo putrane sing isih cilik. Ibu ana ing sisih ngendi?”
Tini : “Bu Retna tindak ing sisih tengen, adhik wonten ing sisih kiwa.”
Tanta : “Adhik kaliyan dipungandheng Ibu supados boten mlajeng- mlajeng.”
Bu Retna : “Bagus….! Bener kabeh! Ibu ing sisih tengen karo nggandheng adhik. Amarga yen ora digandheng mesthi mlayu-mlayu mutawatiri. Adhik sing ciliik kae rak isih during ngerti bebaya.”
(Haryana Harjawiyana, 1997 : 12-13)2. Tulisen intisarine pacelathon kasebut nganggo basa krama!
3. Golekana tegese tembung-tembung iki ana ing bausastra, rembugen karo kancamu!a. Tatakrama :b. Subasita :c. Trataban :d. Mak jegagik :e. Ngapurancang :f. Papagan :g. Nglancangi :h. Numbuk :i. Baguse uleng-ulengan :j. Mutawatiri :
4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki?a. Apa sebabe Tana kesusu metu kelas?b. Geneya Bu Retna ora duka priksa patrape Tana?c. Kepriye tatakramane menawa arep liwat ana sandhinge wong sing kapernah tuwa
utawa diajeni?d. Kepriye subasitane menawa arep nglancangi Bu Guru kang lagi tindakan?e. Kepriye subasitane menawa mlaku papagan karo Pak / Bu Guru?b. Geneya menawa mlaku bebarengan Bu Retna karo garwane, Bu Retna ana ing sisih
kiwa?c. Geneya menawa mlaku bebarengan karo adhimu sing isih cilik, kowe ana ing sisih
tengen?
C. Metode /Model Pembelajaran CTL : Role – playing, permodelan, tanya jawab, pemberian tugas
D. Langkah-Langkah Kegiatan PembelajaranPertemuan Kegiatan Pembelajaran Alokasi
Waktu
…..
1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan
memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya
Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi
Guru menjelaskan tujuan KD. 6.1 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
15’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok terdiri atas 3 – 4 siswa
Guru mengajak siswa untuk menyanyikan “Siji loro telu” atau lagu lain yang bertemakan tatakrama
Secara berkelompok siswa mempelajari wacana pacelathon “Tana Meh Nabrak Bu Retna” Elaborasi
Satu atau dua kelompok siswa sebagai model membawakan wacana dialog di depan kelas dengan teknik dan intonasi yang baik
Kelompok lain menanggapi kelompok yang unjuk performent
Masing-masing kelompok meringkas atau mencari isi pokok bacaan dan menyampaikan secara tertulis dalam bahasa Jawa krama
Kelompok siswa mendiskusikan makna kata penting yang terdapat dalam bacaan
Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapi
Kelompok siswa mendiskusikan jawaban pertanyaan isi bacaan
Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapiKonfirmasi
Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran
Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum
60’
dipahami Bersama-sama menyanyikan lagu”Siji Loro Telu”
3. Kegiatan Penutup
Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi pembelajaran
Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya 5’
E. Sumber Belajar : Sumber :
Buku TeksHaryana Harjawiyana, Drs. 1997. Marsudi Basa 1. Yogyakarta: Kanisius.Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen
Media : CD Pembelajaran, Lingkungan sekolah, alat tulis.
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
Indikator Penilaian Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Siswa dapat mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang tepat
2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama
3. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan
4. Siswa dapat merubah kalimat berbahasa Jawa ngoko lugu/ ngoko alus ke dalam bahasa Jawa krama
Tes
Non Tes
Uraian
Product ringkasan
Performent
1. Tindakna wacan pacelathon ana ngarep kelas kanthi trep
2. Tulisna pokok-pokoking wacan kasebut kanthi basa krama!
3. Mlaku karo memangan, njulukake kathok, mbenakake klambi, jungkatan, kukur-kukur awak, iku kurang prayoga, geneya?
4. Gantinen basa krama!
a Wong mlaku kuwi prayogane sing lumrah wae, aja glelengan, jogedan, ngesaki tangan, lan-liya-liyane, mundhak digeguyu
b Tekan ing sekolahan aku mbukakake lawang. Bapak Kepala Sekolah tindak mlebu dhisik, aku ndherekake ana ing buri
2. Pedoman penilaian
Tema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT
NO NAMA KELOMPOK
ASPEK PENILAIANSKOOR
75KERJASAMA
25TATA
KRAMA25
EKSPRESI25
1.2.3.
RUBRIK PENILAIAN PRODUCTTema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
NO
NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100
KETEPATAN EJAAN
25
ISI
50
KERAPIAN25
1.2.3.4.5.
Soal UraianSoal nomer 3 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 20NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 10
Jumlah skor idealNilai akhir : I + II + III
3
----------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
7.1 Mengungkapkan dan menanggapi isi wacana tatakrama berjalan
Indikator :1. Membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama3. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan4. Menjawab pertanyaan bacaan
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa
Jawa krama3. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan4. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan
Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.
B. Materi Pembelajaran1. Wacana Tatakrama berjalan:
Wacanen kanthi pocapan kang bener!
Kepleset Kulit Gedhang
Kaya padatan, esuk-esuk bocah telu mangkat sekolah bebarengan. Kang digunem sadalan-dalan warna-warna; kalebu ulangan kang bakal diparingake Ibu Guru Ambarwati mengko jam kaping sapisan. Yakuwi ulangan IPA.
Rumangsa akeh kang durung ngreti, sinambi mlaku Bambang maca buku, sinau IPA. Karo sadhela-dhela takon marang Junaedi lan Partana. Bambang goreh atine. Jebul akeh bab kang pancen durung dingerteni. Mula bola-bali takon marang kancane.
Ujug-ujug, klusud, glayar-glayar, breg, prak. Bambang kepleset kulit gedhang; tiba krengkangan; sikile keplengkang; bokonge kanteb ing pinggir dalan; bukune mencelat; drijine tangan tengen getihen kesaruk betonan; clanane reged lan kebarut-barut. Ngadeg wiwit krasa perih-perih. Bambang dieterake mulih digolekake obat abang. Sidane Bambang dipamitake, ora melu ulangan.
Wong tiba, kepleset, kesandhung kuwi lumrah. Nanging bab lelakone Bambang kasebut prayoga dadi pengalaman lan pepeling. Jer mlaku ing dalan karo maca iku sejatine klebu nerak tatakrama. Wis kabukten, yen kurang ngati-ati, bisa kacilakan, kaya Bambang kuwi.
Wong mlaku karo maca ateges ora nggatekake sakiwe tengene. Kurang anggone nggatekake sapepadhane. Mung mburu karepe dhewe. Mung mburu cukupe dhewe.
Mula, dieling-eling, aja padha nganti nemahi bab kaya lelakone Bambang kuwi
Kajaba iku:
Aja mlaku sinambi memangan! Aja mlaku karo dandan, mbenakake panganggo, ngilo karo jungkatan utawa
pupuran! Mlaku ing dalan kanthi lumrah, ora ninggal pangati-ati. Ora menga-mengo. Ora
ndhingkluk bae. Ora karo gojegan. Mlaku karo wong liya sabisa-bisa gawe tentrem lan ngayomi wong liya. Mlaku ngliwati wong liya kudu ngadhepi wong liya kasebut, aja ngungkurake. Mlaku ing omah aja nganakake swara kang mbribeni sing lagi turu. Luwih-luwih yen
ana sing lagi lara. Mlaku karo wong tuwa, Bapak lan Ibu Guru, wong sing diurmati; awake dhewe
mbukakake lawang; banjur leren sandhinge ngaturi liwat dhisik marang wong sing dikurmati. Dadi aja ndhisiki.
Kuwi tatakramane wong mlaku. Tatakrama kang tumuju marang kabecikan, marang keslametan. Yen ora dienggo, yen ora digatekake, adate marakake mbilaeni. Yen ora ngati-ati dadi sembrana. Wong sembrana watake lena.
Amarga ora ngati-ati, amrga ora nganggo tata karma, Bambang tiba keplengkang kepleset kulit gedhang.
(M.A Sudi Yatmana, 1992 : 39-40)
2. Andharna pokok-pokok isi wacan kasebut kanthi lisan sarta migunakake basa krama!3. Rembugen karo kancamu tegese tembung-tembung ing ngisor iki, banjur gawenen ukara!
a. Goreh atine : ………………………………………………….. b. Glayar-glayar : …………………………………………………..c. Kepleset : …………………………………………………..d. Tiba krengkangan : …………………………………………………..e. Keplengkang : …………………………………………………..f. Kesarug : …………………………………………………..g. Pepeling : …………………………………………………..h. Ngayomi : …………………………………………………..i. Mbribeni : …………………………………………………..j. Mbilaeni : …………………………………………………..
4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a. Sinten kemawon ingkang bidhal sekolah?b. Menapa sababipun dene Bambang goreh manahipun?c. Menapa jalaranipun Bambang ngantos dhawah kepleset kulit pisang?d. Kados pundi kawontenanipun Bambang sasampunipun dhawah?e. Wusananipun menapa Bambang saged ndherek ulangan IPA?f. Pepenget menapa kemawon ingkang saged kapendhet saking lelampahanipun Bambang
sakanca?g. Menapa bebayanipun menawi mlampah dipunsambi gojegan?h. Mlampah sesarengan kaliyan tiyang sanes sasaged-saged saged ngayomi tuwin damel
tentremipun tiyang sanes, kados pundi tegesipun pratelan menika?i. Menapa tegesipun tetembungan: “Tatakrama iku tumuju marang kabecikan lan
keslametan?”j. Menapa tegesipun tetembungan : “Wong sembrana watake lena?”
C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Permodelan, tanya jawab, diskusi, pemberian tugas
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pertemuan Kegiatan Pembelajaran AlokasiWaktu
….. 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan
memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya
Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi
Guru menjelaskan tujuan KD. 7.1 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
15’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok terdiri atas 3 – 4 siswa
Guru mengajak siswa untuk menyanyikan “Siji loro telu” atau lagu lain yang bertemakan tatakrama
Secara berkelompok siswa mempelajari wacana Tatakrama berjalanElaborasi
Satu atau dua kelompok siswa sebagai model membaca wacana dengan teknik dan intonasi yang baik
Siswa / Kelompok lain memberikan tanggapan atau komentar siswa / kelompok yang sedang membaca wacana
Masing-masing kelompok meringkas atau mencari isi pokok bacaan dan menyampaikan secara lisan dalam bahasa Jawa krama
Kelompok siswa mendiskusikan makna kata penting yang terdapat dalam bacaan
Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapi
Kelompok siswa mendiskusikan jawaban pertanyaan isi bacaan
Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapiKonfirmasi
Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran
Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
Bersama-sama menyanyikan lagu”Siji Loro Telu”
60’
3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi
pembelajaran Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya
5’
E. Sumber Belajar Sumber :
LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij GroningenSudi Yatmana. 1992. Urip Tentrem Raharja. Jakarta: PT. Gramedia Widiasarana.
Media : CD Pembelajaran “Tatakramane Wong Mlaku”, Televisi, Papan tulis, alat tulis
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
Indikator Penilaian Kunci Jawaban
Jenis Bentuk Instrumen
1. Dapat membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat
2. Dapat mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama
3. Dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan
4. Dapat menjawab pertanyaan bacaan
Tes
Non Tes
Uraian
Performent
1. Wacanen kanthi sora, sarta pocapan lan lagu kang trep!
2. Andharna pokok-pokok isi wacan kasebut kanthi lisan sarta migunakake basa Jawa krama!
3. Apa tegese tembung-tembung iki?a. Gorehb. Keplengkangc. Kesarugd. Pepelinge. mbilaeni
4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a Apa sebabe
Bambang goreh atine?
b Genea Bambang nganti kepleset kulit gedhang?
c Apa kang bisa dadi pepeling tumrap lelakone Bambang sakanca?
d Mlaku karo wong liya sabisa-bisa gawe tentrem lan ngayomi wong liya. Kepriye karepe pratelan kasebut?
2. Pedoman penilaian
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANATema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
NO NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100VOKAL
20INTONASI
30PELAFALAN
501.
2.3.4.5.
II. Soal UraianSoal nomer 2 skor maksimal 10Soal nomer 3 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 30NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 100
Jumlah skor ideal
Nilai akhir : I + II 2
-------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :8. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :8.1 Mengungkapkan dan menanggapi wacana tatakrama berjalan
Indikator1. Menyalin wacana beraksara Jawa ke huruf latin2. Mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam bahasa Jawa krama3. Menanggapi pertanyaan bacaan
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menyalin wacana beraksara Jawa ke huruf latin2. Siswa dapat mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam bahasa Jawa krama3. Siswa dapat menanggapi pertanyaan bacaan
Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.
B. Materi Pembelajaran1. Wacan Jawa iki tulisen aksara Latin manut tatanan EYD basa Jawa kang bener!
?[sopnSnÒ|nHi=fln¿
?titikK[nN[w=omLkuk=becikHikuanF|[wnisikepTeliti,disipLin¿[sopn¿lnZ[jnNi[w=oliyk=pdmigunkK[kfln¿,answetrbbK=kufufig[tk[k[fni=spw[ak=pdamLkuai=flvaiku
;1;?mnwmLkulwrnW[ap][yog[nHnai=[t]o[tow/.mnw[aoran[t]o[tow/&amLkuai=pi=gi/kiw, l[nHor puvJ|[lJ[j/ luwihsk[lo[ro.
;2;?mnwmLkubebxznK[rop]iyyisepuh,k[rownit,
autwk[ro[bochcilikHw[kK[d[wkufutnShbisg[wtenT~mLnBisz[yomMi.
;3;?mLkuai=wyhbezibeci[kKz=[gosnD=znK=we/n[nHe[nomHutw
putih.
2. Critakna isine wacan Jawa kasebut nganggo basa krama!3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!
a. Apa irah-irahan wacan Jawa ing ndhuwur?b. Kepriye titikane wong mlaku kang becik iku?c. Manawa mlaku mung lawaran prayogane kepriye?
d. Kepriye manut panemumu yen trotoar kanggo dodolan utawa kanggo parkir kendharaan ? jlentrehna pawadanmu!
e. Kepriye etikane manawa mlaku bebarengan karo wong tuwa, karo wanita utawa karo bocah cilik?
C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Diskusi, Cooperativ-learning, inquiri, pemberian tugas, tanya jawab
D. Langkah-Langkah Pembelajaran
Pertemuan KEGIATAN PEMBELAJARAN Alokasi Waktu
…..
1. Kegiatan Pendahuluan
Berdoa, presensi, mengkondisikan siswa Guru melakukan apersepsi dengan memberikan
pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya Siswa menjawab pertanyaan guru Menjelaskan KD. 8.1
2. Kegiatan Inti
Eksplorasi
Kelas dibentuk kelompok. Satu kelompok 2-4 siswa. Guru memberikan wacana aksara Jawa kepada
kelompok siswa Masing-masing kelompok diberikan satu atau dua
kalimat wacana beraksara Jawa Masing-masing kelompok berlatih membaca wacana
beraksara Jawa yang diberikan guru. Elaborasi
Masing-masing kelompok mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa kedalam aksara Latin sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar.
Masing-masing kelompok siswa membacakan hasil transliterasi aksara Jawa
Masing-masing kelompok mengungkapkan kembali isi wacana dalam bahasa Jawa krama
Kelompok lain memberikan tanggapan/komentar Masing-masing kelompok mendiskusikan
pertanyaan terkait isi bacaan Masing-masing kelompok menyampaikan hasil
diskusi terkait pertanyaan isi bacaan Kelompok lain memberikan tanggapan/komentar
Konfirmasi Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari
berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran
Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
3. Kegiatan Penutup
Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi pembelajaran
Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya
15’
60’
5’
E. Sumber dan Media Belajar Sumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7 Media : Papan tulis, Alat tulis, Carakan
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian Kunci
JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Dapat membaca wacana beraksara Jawa dengan benar dan lancar
2. Dapat mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa ke aksara Latin
3. Dapat mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam krama
4. Dapat menjawab pertanyaan isi bacaan
Non Tes
Tes
Performent
Product
Uraian
1. Wacanen wacan aksara Jawa ing ndhuwur kanthi lancar!
2. Wacan aksara Jawa ing ndhuwur iku gantinen aksara Latin kang bener manut aturan EYD basa Jawa!
3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!a. Apa irah-irahan wacan Jawa
ing ndhuwur?b. Kepriye titikane wong
mlaku kang becik iku?c. Manawa mlaku mung
lawaran prayogane kepriye?d. Kepriye manut panemumu
yen trotoar kanggo dodolan utawa kanggo parkir kendharaan ? jlentrehna pawadanmu!
e. Kepriye etikane manawa mlaku bebarengan karo wong tuwa, karo wanita utawa karo bocah cilik?
2. Pedoman penilaianRUBRIK PENILAIAN PRODUCT
Tema : …………. Pertemuan : ………….
Hari/Tgl : ………….
NO NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100
KETEPATAN EJAAN
75
KERAPIAN25
1.2.3.
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA BERAKSARA JAWATema : ………….
Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
NO NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100PELAFALAN
20INTONASI
30KELANCARAN
501.
2.
3.
4.
5.
KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)
Soal UraianSoal nomor 3 skor maksimal 10
--------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
5.2 Menanggapi wacana hari besar nasional
Indikator :
1. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat2. Menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa karma3. Menyebutkan nama pahlawan nasional 4. Mengartikan ungkapan tradisional Jawa
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat2. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa krama3. Siswa dapat menyebutkan nama pahlawan nasional 5. Siswa dapat mengartikan ungkapan tradisional Jawa
Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, nasionalis
B. Materi Pembelajaran Siswa maca kanthi giliran, liyane nyemak.
Pengetan Dina Pendidikan NasionalSapa sing ora kenal karo Bapak Taman Siswa utawa Bapak Pendidikan Nasional Ki
Hadjar Dewantara, tokoh sing duwe lelabuhan mbangun jagading pendidikan ing Indonesia. Ki Hadjar Dewantara nalika isih timur asma R.M. Suwardi Suryaningrat isih kalebu dharah biru awit Panjenengane wayahe Kanjeng Gusti Paku Alam III. Perjuwangane Ki Hajar Dewantara diwiwiti minangka jurnalis ing pirang-pirang layang kabar . Nalika panjenengane nulis artikel kanthi judul “Als ik een Nederlander was “(Umpama Aku Dadi Wong Landa) ndadekake nesune Pemerintah Kolonial Belanda. Mula panjenengane banjur dibuwang ing Negara Walanda . Ki Hajar Dewantara Karo Douwes Dekker, ngedegake layang kabar De Expres. Ki Hadjar aktif dadi pengurus Boedi Oetomo lan Sarikat Islam. Sakbanjure karo Cipto Mangun Kusumo lan Douwes Dekker — dijuluki ”Tiga Serangkai” . Panjenengane ngedekke Indische Partij, organisasi politik kaping siji ing Indonesia sing kanthi tegas nuntut Indonesia mardika. Ing jaman Jepang, perjuwangane Ki Hadjar Dewantara tetep makantar ora kendho . Karo Soekarno, Hatta, lan Mas Mansur, dijuluki “Empat Serangkai”, mimpin organisasi Putera. Nalika mardika, Ki Hadjar dadi Menteri Pengajaran Kapisan.
Tumapaking Hardiknas (Hari Pendidikan Nasional) kuwi pas karo dina pengetan wiyos-ane swargi Ki Hadjar Dewantara utawa RM Soewardi Soerjaningrat, tanggal 2 Mei 1899. Ing ja-gade pamulangan apadene panggulawenthahane para siswa swargi Ki Hadjar Dewantara wis kondhang ngedegake lan dadi pimpinane Pawiyatan Taman Siswa, sing madeg ing Ngayogyakar-ta tanggal 3 Juli 1922.
Jejere Ki Hadjar Dewantara minangka bapak Pendidikan Nasional wis kawentar amarga sukses ngesuhi pawiyatan Taman Siswa kuwi. Semboyan telung larik kang misuwur kanthi Tri Logi Kepemimpinan kanggone jagad pamulangan utamane ing tanah Jawa wis dudu barang sing aeng maneh. Telung prakara sing dadi semboyane Pendidikan Nasional kuwi dadi srana hanggul-awenthahe para siswa ing pawiyatan kanggo lelantaran nggayuh idham-idhamane, yaiku sepisan, Ing ngarsa sung tuladha , tegese ing sangarepe para siswa guru kudu taberi maringi tuladha sing becik-becik . Kaping pindhone, Ing madya mangun karsa , tegese : ing tengah-tengahe pa-ra siswa guru kudu kuwagang nggugah semangate kanggo ngangsu kawruh linambaran tekad sre-gep sinau.Kaping telune, Tut wuri handayani , tegese guru minangka pamong kudu siyap siyaga ngawat-awati para siswane saka mburi kareben padha kuwagang madeg dhewe utawa mandhiri kanggo hanggayuh idham-idhamane sing luhur kang murabaki kanggo nusa lan bangsane.
(Saka maneka warna sumber )
A. Tembung Wigati
Golekana tegese tembung-tembung wigati ing ngisor iki, rembugen karo kanca-kancamu!1. Timur : ………………………………………………………………2. Wayah : ………………………………………………………………3. Wiyose : ………………………………………………………………4. Nggulawenthah : ………………………………………………………………5. Ngarsa : ………………………………………………………………6. Tuladha : ………………………………………………………………7. Madya : ………………………………………………………………8. Karsa : ………………………………………………………………9. Wuri : ………………………………………………………………10. Ngawat-awati : ………………………………………………………………
B. Mangsuli PitakonWangsulana pitakonan ing ngisor iki!1. Apa labuh labete Ki Hadjar Dewantara tumrap bangsa Indonesia?
Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Apa sebabe dene Ki Hadjar Dewantara nampa ukum buwang ing Negara Walanda?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Sebutna semboyan kang digagas Ki Hadjar Dewantara kang misuwur pinangka Trilogi Kepemimpinan iku?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Apa sing dikarepake unen-unen Ing Ngarsa Sung Tuladha?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Apa sing dikarepake unen-unen Ing Madya Mangun Karsa ?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Apa sing dikarepake unen-unen Tut Wuri Handayani?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
C. Mbedhek GambarRembugen karo kancamu sabangku sapa asmane gambar tokoh pahlawan ing ngisor iki tulisna kanthi ringkes lelabuhane utawa jasa-jasane tumrap bangsa Indonesia?
NO GAMBAR ASMA JASA-JASANE
1.
2.
3.
4.
5.
D. Paribasan, Bebasan, lan Saloka1. Paribasan
Paribasan iku unen-unen sing ajeg panganggone mawa teges entar (makna kias), tetembungane wantah, ora ngemu surasa pepindhan.Paribasan ing ngisor iki golekana wangsulana kanthi milih jawaban sing wis cumawis!
a.Angon ulat ngumbar tanganb.Criwis cawisc.Dahwen ati opend.Adigang-adigung adigunae.Anak polah bapa kepradhahf. Yitna yuwana lena kenag.Tuna satak bathi sanakh.Desa mawa cara Negara mawa tatai. Jer basuki mawa beyaj. Rawe-rawe rantas malang-malang putung
Pilihan Wangsulan Kabeh sing ngalang-alangi sedyane bakal disirnakake Yen diprentah tansah maoni utawa mbantah nanging nyatane gelem nglakoni Golek limpene wong saperlu arep nyolong Samubarang kang tumuju marang kabecikan mbutuhake pangurbanan utawa wragad Saben papan nduweni adat utawa tatacara dhewe-dhewe Wong tuwa nemu wirang amarga saka polah tingkahe anak Sapa sing ngati-ati bakal slamet sing sembrana bakal cilaka Nacad nanging arep dimelik dhewe Tuna sawetara ora dadi ngapa anggere tambah sedulur Ngendel-endelake anggone rosa, kaluhurane, lan kapinterane.
C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Model, tanya jawab, demonstrasi
Model pembelajaran dengan teknik Cooperative Learning (Think-Pair-Share),
D. Langkah-Langkah Kegiatan PembelajaranPertemua
nKegiatan Pembelajaran Alokasi
Waktu
….. 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan
memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya
Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi
Guru menjelaskan tujuan KD. 5.2 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
15’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru membentuk kelompok diskusi teman sebangku Masing-masing berkelompok siswa mempelajari wacana
yang diberikan oleh guru Secara bergiliran siswa membaca wacana yang
bertemakan hari besar nasional secara bergiliran Kelompok lain menyimak
Elaborasi
Masing-masing Kelompok siswa mendiskusikan:- Makna kata-kata penting dalam teks bacaan- Jawaban pertanyaan bacaan- Nama pahlawan dan jasa-jasanya dari gambar tersaji- Makna ungkapan tradisional Jawa
Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi
Kelompok lain menanggapi dan memberikan komentar
Konfirmasi Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai
pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran
Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
60’
3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa Menyimpulkan materi pembelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya
5’
E. Sumber Belajar Sumber :
LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen
Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar pahlawan nasional
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian Kunci
JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat
2. Menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa krama
3. Menyebutkan nama pahlawan nasional
4. Mengartikan ungkapan tradisional Jawa
Non Performent
Uraian
1. Terangna tegese tembung-tembung iki!
a. Timurb. Wayahc. Tuladhad. Ngarsae. Wuri
2. Wangsulana pitakon iki!- Apa labuh labete Ki Hadjar
Dewantara tumrap bangsa Indonesia?
3. Iki gambare sapa lan apa labuh labete tumrap bangsa Indonesia?
4. Terangna tegees paribasan iki!a. Ing ngarsa sung tuladhab. Tut wuri handayani
Pedoman penilaianSoal nomer 1- 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 40NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 100
Jumlah skoor ideal
-------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : ......................................
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : ….. X 40 menit
Standar Kompetensi :
6. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
6.2 Menceritakan dan menanggapi wacana peringatan hari besar nasional
Indikator :
1. Membaca wacana dengan intonasi yang tepat2. Mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam kalimat yang lain3. Menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah, peralatan, makna,
dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu4. Menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh Kraton
Ngayogyakarta Hadiningrat
A. Tujuan Pembelajaran 1. Siswa dapat membaca wacana dengan intonasi yang tepat2. Siswa dapat mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam
kalimat yang lain3. Siswa dapat menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah,
peralatan, makna, dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu4. Siswa dapat menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh
Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat
Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, nasionalis
B. Materi Pembelajaran
1. Wacanen kang sora lan kanthi lagu kang trep!
Garebeg Sekaten
Garebeg Mulud asring kasebat Sekaten. Garebeg Sekaten kapendhet saking namaning gamelan pusaka Kyai Sekati ing kraton Ngayogyakarta. Gamelan Kyai Sekati dumados saking kalih prangkat gamelan, inggih punika gamelan Kyai Gunturmadu kaliyan Nagawilaga.
Gamelan Kyai Sekati dumunung wonten ing pagongan sisih ler lan pagongan sisih kidul ing kompleks Mesjid Agung Kraton Ngayogjakarta. Gamelan punika dipunthuthuk tanpa kendhat, kajawi ing wayah salat lan malem Jemuah dumugi salat Jum’at. Gendhing-gendhing ingkang dipunungelaken sedaya anggitanipun para wali sanga. Utaminipun Sunan Kalijaga, Sunan Bonang, Sunan Giri, lan Sunan Kudus. Gendhing-gendhing kala wau ancasipun kangge syiar agami Islam. Pramila nama-namaning gendhing ngangge basa Arab kanthi lafal basa Jawi. Tuladhanipun Salatun Subinah, Ngajatun, Sumiyah,lan Jaumi.
Ing Kalender Jawi, wulan Hijriyah Robiul Awal kasebat wulan Mulud. Sekaten utawi Garebeg Mulud kawontenaken dening Kraton Kasultanan Ngayogyakarta ing wulan Robiul Awal. Satunggal minggu saderengipun pengetan miyosipun Nabi Muha Muhammad SAW. Dening masarakat ing Surakarta lan Ngayogyakarta garebeg Mulud limrahipun kangge pisowanan.
Adicara ingkang baku inggih punika Garebeg Mulud utawi Pasowanan Mulud utawi Sekaten. Adicara punika awujud kegiyatan waosan utawi pengajian riwayat Nabi Muhammad SAW lan salawat Nabi. Adicara punika kawontenaken ing Masjid Agung Kraton Kasultanan Ngayogyakarta Hadingrat dening Kyai Kanjeng Pengulu. Biasanipun Sri Sultan utawi Sri Suhunan tedhak saperlu ngrawuhi adicara punika. Ing pasowanan punika Sultan caos sedhekah kangge para kawula ingkang dipun wastani nyebar udhik-udhik.
Enjingipun medal gunungan pinangka puncaking adicara Sekaten utawi Garebeg. Pareden Gunungan ing Sekaten punika awujud tumpeng ingkang isinipun sekul saha ubarampe saking asili bumi. Pareden utawi Gunungan tansah dipuntengga dening tetiyang ingkang badhe ngalap berkah. Sasampunipun dipundongani kangge keslametan, kawilujengan , kasantosaning raja , sentana miwah sedaya kawula, gunungan lajeng dados rebutan masarakat ingkang sampun andher nengga wiwit enjang.
2. Tembung Wigati Golekana dasanamane tembung-tembung saka wacan “Garebeg Mulud” iki. Sabanjure gawenen ukarane!
No Tembung Dasanamane Ukarane
1. Gamelan …………….……. ………………………………………..……………..
2. Dumunung …………….……. ………………………………………..……………..
3. Anggitan …………….……. ………………………………………..……………..
4. Pasowanan …………….……. ………………………………………..……………..
5. Adicara …………….……. ………………………………………..……………..
6. Baku …………….……. ………………………………………..……………..
7. Wiyaga …………….……. ………………………………………..……………..
8. Kawula …………….……. ………………………………………..……………..
9. Sentana …………….……. ………………………………………..……………..
10. Kawilujengan …………….……. ………………………………………..……………..
3. Nyritakake Maneh Critakna maneh kanthi lisan isine wacan “Garebeg Sekaten” ing ngarep kelas kanthi basa ngoko utawa krama lugu!
4. Mangsuli Pitakon Wangsulana pitakonan kang cumawis nganggo basa karma!
a. Garebeg Mulud uga kerep disebut apa ?b. Apa jenenge gamelan rong prangkat Kyai Sekati?c. Gamelan rong prangkat mau dipapane ana ing ngendi?d. Ing wanci apa gamelan Kyai Sekati ora ditabuh?e. Sapa wae sing ngripta gendhing-gendhing sekatenan iku?f. Duwe ancas apa para wali ngripta gendhing-gendhing kanggo upacara Sekaten mau?g. Garebeg Mulud dianakake ing kraton ngendi wae?h. Apa wujude gunungan sekaten iku?i. Nalika malem 12 Mulud ing Masjid Gedhe dianakake apa?j. Apa Sekaten isih perlu ditindakake ing jaman saiki? Apa pawadane?
C. Metode / Model PembelajaranCTL: Tanya jawab, Diskusi , Inquiri, Demonstrasi, Penugasan
Pembelajaran dengan teknik Cooperative Learning (Think-Pair-Share),
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
..... 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan
pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 6.2 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa
atau kelompok diskusi teman sebangku Siswa mempelajari wacana ”Garebeg Sekaten” Siswa menggali informasi mengenai Garebeg Sekaten
dari berbagai sumberElaborasi
Siswa membaca wacana ”Garebeg Sekaten” dengan teknik dan intonasi yang tepat
Secara berkelompok siswa mendiskusikan dan melaksanakan tugas :- Mencari dasanama suatu kata dalam bacaan- Menyusun kalimat dengan menggunakan kata
penting dalam teks bacaan- Menemukan isi pokok tiap paragraf- Menceritakan kembali isi bacaan berdasarkan isi
pokok tiap paragraf dalam bahasa Jawa ngoko atau krama lugu
- Menjawab pertanyaan isi bacaan Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok/ tugas Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh
kelompok lain
Konfirmasi
Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional
Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
60’
3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri
membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah
dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
10’
E. Sumber BelajarSumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7Djarot Heru Santosa. .2008. Piwulang Basa JawaVII. Klaten: PT Intan Pariwara.Mas Fredy Heryanto. 2005. Mengenal Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat. Yogyakarta: Warna Grafika.
Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers
Maatschappij Groningen
Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar-gambar perayaan sekaten.
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian
Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Dapat membaca wacana dengan intonasi yang tepat
2. Dapat mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam kalimat yang lain
3. Dapat menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah, peralatan, makna, dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu
4. Dapat menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat
Tes
Non Tes
Uraian
Performent
1. Wacanen kanthi intonasi kang trep wacan “Garebeg Sekaten” mau!
2. Golekana tembunge liya tembung-tembung iki banjur gawenen ukara!
a. Pasowananb. Adicarac. Kawulad. Kawilujengane. Sentana3. Critakna maneh kanthi
lisan isine wacan Grebeg Sekaten ing ngarep kelas nganggo basa ngoko utawa krama!
4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki
a. Duwe ancas apa para wali ngripta gendhing-gendhing kanggo upacara Sekaten mau?
b. Apa wujude gunungan sekaten iku?
c. Apa Sekaten isih perlu ditindakake ing jaman saiki? Apa pawadane?
1. –2. –a. seba, ngadhep
ratub. acara, titi
laksanac. abdi, rakyatd. keslametan,
karahayon, karaharjan
e. kulawarga raja3. –4. –a. Ancasipun
kangge syiar utawi dhakwah agami Islam
b. Wujudipun asiling wulu wetu bumi kadosta : kacang panjang, lombok, tomat, wortel, tigan ln sanes-sanesipun
c. Taksih awit upacara Garebeg Sekaten ngemu piwulang luhur lan saged nggiyataken perekonomian rakyat.
2. Pedoman PenilaianSoal nomer 2 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah skor ideal 20NILAI Uraian = Jumlah perolehan skor x 100 Jumlah skor ideal
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA &BERCERITA DI DEPAN KELAS
Tema : …………. Pertemuan : ………….
Hari/Tgl : ………….
NO
NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100VOKAL
20INTONASI
30PELAFALAN
50
1.2.3.4.5.
KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)
NIALI AKHIR = 1 + 2 + 3 3
---------------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar :
7.2 Memahami dan menanggapi wacana hari besar nasional
Indikator :
1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar agama. 3. Menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Siswa dapat mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar
agama. 3. Siswa dapat menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional4. Siswa dapat mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional
B. Materi PembelajaranSEJARAHE SUMPAH PEMUDA
Saben tanggal 28 Oktober bangsa Indonesia padha mengeti dina Sumpah Pemuda. Kadadean kasebut dipengeti saben taun. Amarga lelakon mau dadi daya kekuwatan kanggo nggugah rasa semangat lan tekade bangsa Indonesia anggone bisa uwal saka regemane kaum penjajah.
Ing sakawit bangsa Walanda tekane ana ing bumi Indonesia iku mung arep dagang. Gegandhengan nyumurupi kemakmurane negara Indonesia banjur tuwuh karepe kepengin nguwasani. Kabeh kekarepane mau banjur dileksanakake kanthi cara-cara kang kasar lan julig banget. Wekasane bangsa Walanda bisa nguwasani bumi Nuswantara sakisine nganti telung atus seket taun lawase.
Ana sawetara priyayi kang ngendika, manawa kalahe bangsa Indonesia dhek rikala nglawan Walanda amarga gegamane kalah modern. Bab iku mujudake Sawijining alesan sing kurang trep utawa kurang gumathok. Coba saiki kita priksani Perang Diponegoro. Pangeran Diponegoro anggone nglawan penjajah Walanda nganti limang taun suwene yaiku taun 1825 – 1830. Ing samengko kita bandingake karo Perang Dunia I kang suwene mung patang taun lawase yaiku taun 1914 – 1918.
Kanthi mangkono Perang Diponegoro bisa kanggo bukti manawa kekuwatan rakyat sing nyawiji dadi sawijining kekuwatan sing ampuh, ora gampang dikalahake. Bukti liyane maneh yaiku rikala perang kamardikan kabeh rakyat Indonesia anggolongake tekad nyawiji ngusir penjajah Walanda saka bumi Indonesia. Dadi cekak aose kalahe bangsa Indonesia anggone nglawan penjajah iku amarga ora ana persatuan lan kesatuan antarane bangsa Indonesia dhewe.
Gegandhengan bukti-bukti kang wis nyata manawa persatuan lan kesatuan iku mujudake gegaman kang ampuh, pemudha-pemudha kang wektu iku isih asipat kesukuan lan kedhaerahan padha nganakake konggres. Konggres Pemudha sing kapisan yaiku tanggal 2 Mei 1926. Dene Konggres Pemudha sing kapindho tanggal 28 Oktober 1928. Ana ing Konggres Pemuda sing Kapindho iku organisasi-organisasi kepemudaan kaya ta Yong Java, Yong Sumatra, Yong Selebes, Yong Ambon padha nyawiji ngikrarake persatuan Indonesia. Dene ikrar kasebut kanthi jeneng Sumpah Pemuda.
(Djarot Heru Santosa, 2008:73)
1. Tembung Wigati Apa tegese tembung-tembung kang magepokan karo wacan ing nduwur!
1. Uwal =2. Regemane =3. Julig =4. Modern =
5. Gumathok =6. Nyawiji =7. Cekak aose =8. Gegaman =9. Kongres =10. Ikrar =
2. Sebutna pokok-pokok isine paragraph ing wacan kasebut!3. Mangsuli Pitakon Wangsulana pitakonan ing ngisor kanthi ganep lan migunakake basa krama kang trep!
a. Saben tanggal pira bangsa Indonesia mengeti dina Sumpah Pemuda?b. Apa tujuan sakawit bangsa Walanda teka ana ing Indonesia?c. Apa sebabe bangsa Walanda kepengin nguwasani Indonesia?d. Wenehana tuladha cara-cara julig lan kasar bangsa Walanda kanggo nguwasani
Indonesia!e. Apa sebabe bangsa Indonesia kalah mungsuh kaum penjajah?f. Wenehana bukti manawa kekuwatan rakyat kang nyawiji dadi kekuwatan kang
ampuh kanggo ngadhepi penjajah!g. Kapan Konggres Pemuda Kapisan diadani?h. Kapan Konggres Pemuda Kapindho diadani?i. Sebutna organisasi pemudha kang padha melu konggres ing Konggres Pemudha
Kapindho!j. Sebutna isi ikrar Sumpah Pemudha !
4. Sebutna bebuden luhur kang tinemu ana ing wacan kasebut!
C. Metode/ Model PembelajaranMetode : diskusi, demonstrasi,penugasan
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARANALOKAS
IWAKTU
..... 4. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan
pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 7.2 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
10’
5. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa atau
kelompok diskusi teman sebangku Siswa membaca teks wacana Hari Besar Nasional Siswa menggali informasi mengenai Hari Besar Nasional
dari berbagai sumber
Elaborasi
Secara berkelompok siswa berdiskusi tentang isi teks dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional
Salah satu siswa membacakan teks wacana peringatan hari besar Nasional di depan kelas
Siswa menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam wacana
Siswa mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar nasional
Siswa menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional
Siswa mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional
Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh
kelompok lain
Konfirmasi
Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional
Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
60’
6. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri
membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah
dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
10’
E. Sumber BelajarSumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7Djarot Heru Santosa. 2008. Piwulang Basa Jawa VII. Klaten: PT. Intan PariwaraPoerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen
Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar pahlawan nasional
F. Penilaian Hasil Belajar2. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian Kunci
JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan
2. Mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar agama.
3. Menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional
4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional
Non
Tes
Performent
Uraian
1. Apa tegese tembung-tembung iki?a. Uwalb. Regemc. Juligd. Modere. Gumathok
2. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a. Apa tujuan sakawit bangsa
Walanda teka ana ing Indonesia?
b. Apa sebabe bangsa Walanda kepengin nguwasani Indonesia?
c. Wenehana tuladha cara-cara julig lan kasar bangsa Walanda kanggo nguwasani Indonesia!
d. Apa sebabe bangsa Indonesia kalah mungsuh kaum penjajah?
e. Wenehana bukti manawa kekuwatan rakyat kang nyawiji dadi kekuwatan kang ampuh kanggo ngadhepi penjajah!
3. Sebutna pokok-pokok isine paragraph ing wacan kasebut!
4. Bebuden luhur apa wae kang bisa dijupuk saka wacan kasebut?
2. Pedoman Penilaian a. Tes tertulis
Format penilaian
no Nama Soal Nilai Akhir 1 2 3
12dst
Catatan : Skore soal no 1 = 40Skore soal no 2 = 30Skore soal no 3 = 30
b. Format Penilaian Performent ( membaca teks wacana peringatan hari besar nasional ) Format:
NoNam
a siswa
wiraga wicara Nilai akhir1 2 3 4 5 nila
i1 2 3 4 5 Nila
i
No Nama siswa
wirama wirasa Nilai akhir1 2 3 4 5 nilai 1 2 3 4 5 Nilai
Nilai masing-masing indikator :Jika skore 5 nilai 100 nilai akhir diperoleh dari rata-rata nilai indikatorJika skore 4 nilai 80Jika skore 3 nilai 60Jika skore 2 nilai 40Jika skore 1 nilai 20
Kriteria penskoran:5. Amat baik dan luwes4. Baik dan luwes3. Baik tetapi tidak luwes2. Baik1. Kurang baik
Format penilaian sikap / karakter
NoNam
a siswa
Minat baca Bekerjasama Nilai akhir1 2 3 4 5 nila
i1 2 3 4 5 Nilai
12
Nilai masing-masing indikator :Jika skore 5 nilai 100 nilai akhir diperoleh dari rata-rata nilai indikatorJika skore 4 nilai 80Jika skore 3 nilai 60Jika skore 2 nilai 40Jika skore 1 nilai 20
Skore bekerjasama :5. Dapat bekerjasama dengan semua pihak4. Dapat bekerjasama dengan kelompok tertentu tanpa diawasi guru3. Dapat bekertasama dengan kelompok tertentu selama diawasi guru2. Hanya dapat bekerjasama dengan guru1. tidak dapat bekerjasama walaupun dalam kelompok
Skore minat baca5. dapat membaca materi penuh tanggung jawab tanpa pengawasan guru4. dapat membaca materi penuh tanggung jawab dengan pengawasan guru3. kadang-kadang dapat membaca materi dengan penuh tanggung jawab2. kadang-kadang membaca materi dengan tanggung jawab jika diawasi1. kurang mampu membaca materi dengan tanggung jawab
REKAP HASIL BELAJAR SISWA
No Nama Tertulis ( 25 % )
Performent( 75 % ) Nilai akhir KD
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar :
8.2 Mengungkapkan dan menanggapi wacana hari besar nasional
Indikator :
1. Membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar2. Mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin sesuai dengan
aturan penulisan yang baik dan benar3. Menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat4. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam kalimat dengan
tepat
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar2. Siswa dapat mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin
sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar3. Siswa dapat menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat4. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam
kalimat dengan tepat
Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, Nasionalis, Kerjasama
B. Materi Pembelajaran ?[psTaems\,
?kulw/grukunW/gtelu,klurhanKfip[tn\s[j]o[n[mlu
z][mkH[k[psTaem[sRpubLik\I[nDo[nsiy.zfnim[nkw/nkegiytTn\,an[lomBbfMi[nTon\sekk\pi=[po=,[f[n
punCkHcrz=[go[pnTsSni.
?s[j]oni=[psTseniksebut\figel/r[kwy=[boch,musikHnkHnkLnKe[qop]k\,anaug[lomBbusnmtrmMn\[lomBmcpt\,k[bhkegiytTnHikuk=[go[mzetTifinkm/fikni=b=sI[nDo[nsiy,k=aumu/[r[sketTaun\,mulbnJ|/fiarnNi[psTaems\,kegiytTnLisi=k[bhw/g[npdnnFzi,yaikups=
lmPum[p[nJo/m[nkw/nai=skiwteze[nNfln\,[ynFisw=
ai=wyhbezik[tonHs]ibzet\pti=k}lipG[wxspPi=pnF|lu.
(C. Sri Hartuti, 1996 : 5 – 6)
2. Wacan “Pesta Emas” inng ndhuwur gantinen aksara Latin manut EYD kang bener!
3. Gawea ukara pitakon tumrap wangsulana ing ngisor iki!1. Ingkang ngawontenaken pesta emas inggih punika kulawarga Rukun Warga Tiga
Kalurahan Kadipaten.2. Para warga ngawontenaken kegiatan lomba badminton, pingpong, busana
mataraman, lan tembang macapat.3. Kegiyatan kangge mengeti dinten kamardikan punika namanipun pesta emas.4. Pentas seni punika arupi wayang bocah, musik anak-anak, lan kethoprak.5. Kegiyatan sanesipun ingkang njalari gebyaring kawontenan ing wanci dalu inggih
punika margi-margi dipunpasangi lampu lan penjor.
4. Tembung-tembung iki tegesena, banjur gawenen ukara!a. Ngadanib. Pesta emasc. Gebyard. Penjore. Busana f. Digelarake
C. Metode/ Model Pembelajaran CTL , Cooperative-Learning: permodelan, demonstrasi, penugasan, inkuiri
D. Langkah-langlah PembelajaranPertemua
nKEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASI
WAKTU1. Kegiatan Pendahuluan
Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.2 yang akan dicapai kepada peserta didik
Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4
siswa atau kelompok diskusi teman sebangku Guru menggunakan beragam pendekatan
pembelajaran, media pembelajaran, dan sumber belajar lain
Guru melibatkan peserta didik secara aktif dalam setiap kegiatan pembelajaran
Secara mandiri peserta didik mencermati dan membaca wacana beraksara jawa yang telah disiapkan
Dengan kreatifitasnya peserta didik mentransliterasi wacana beraksara Jawa yang telah disiapkan
Elaborasi Memberi kesempatan kepada peserta didik untuk
mengemukakan pendapat dan atau memberi tanggapan terhadap wacana yang telah dibaca
Peserta didik menyusun kalimat pertanyaan berdasarkan jawaban yang telah disediakan
Peserta didik mendiskusikan arti kata-kata penting dalam bacaan
Peserta didik yang lain memberi komentar atau menyampaikan tanggapan pada pendapat lain secara demokratis
Peserta didik berkompetensi secara sehat meningkatkan prestasi belajar
60’
Konfirmasi Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi
dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional
Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau
sendiri membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang
sudah dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan
selanjutnya
10’
E. Sumber Belajar Sumber :
LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta, W.J.S. 1939. Baoesastra Djawa. Groningen, Batavia: J.B. Wolters Uitgevers Maatschappij.
Sri Hartuti, C. 1997. Pustaka Aruming Basa 1B. Yogyakarta: CV. Radhita Buana. Media : Carakan, papan tulis, alat tulis
F. Penilaian Hasil Belajar
1. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian
Jenis Bentuk Instrumen
1. Membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar
2. Mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar
3. Menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat
4. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam kalimat dengan tepat
Tes
Non tes
Tertulis
Uraian
Hasil transliterasi
Performent/Membaca wacana Jawa
1. Wacan tulisan Jawa iki wacanen kanthi lancar?kulw/grukunW/gtelu,klurhanKfip[tn\s[j]o[n[mlu
z][mkH[k[psTaem[sRpubLik\I[nDo[nsiy.
2. Wacan Jawa iki gantinen aksara Latin kang bener trep karo EYD basa Jawa!?s[j]oni=[psTseniksebut\figel/r[kwy=[boch,musikHnkHnkLnKe[qop]k\,anaug[lomBbusnmtrmMn\[lomBmcpt\,
3. Gawea ukara pitakonan tumrap wangsulan ing ngisor iki!1. Ingkang ngawontenaken pesta
emas inggih punika kulawarga Rukun Warga Tiga Kalurahan Kadipaten.
2. Para warga ngawontenaken kegiatan lomba badminton, pingpong, busana mataraman, lan tembang macapat.
4. Tembung-tembung iki golekana tegese nuli gawenen ukara kang trep!a. Pesta emasb. Penjor
c. Busana
2. Pedoman penilaian
RUBRIK PENILAIAN PRODUCTTema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
NO NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100KETEPATAN EJAAN
75KERAPIAN
251.2.3.4.
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA BERAKSARA JAWATema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….
NO NAMA SISWA/KELOMPOK
UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR
100PELAFALAN
20INTONASI
30KELANCARAN
501.2.3.4.5.
KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)
Soal UraianSoal nomor 3 skor maksimal 10Soal nomor 4 skor maksimal 10Nilai Uraian = Jumlah perolehan skor X 100 Jumlah skor ideal
Nilai Akhir = 1 + 2 + 3 3
---------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
6. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar :
6.3 Memahami dan menanggapi tatakrama pergaulan
Indikator :
1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam teks bacaan2. Mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama pergaulan dalam teks bacaan 3. Menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari 4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan
A. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa dapat menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Siswa dapat mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama dalam teks bacaan3. Siswa dapat menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari
4. Siswa dapat mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan
B. Materi Pembelajaran
TATAKRAMANE SISWA MARANG GURU
Ana ing pamulangan, bocah-bocah saliyane diwulang kawruh liya-liya, becike iya diperdi bab tata krama . Upamane nalika teka mlebu sekolah ngadhep gurune , dilelatih matur : “Sugeng enjing, wilujeng enjing, sugeng sonten” lan sapanunggalane, apese iya manthuk tandha aweh hurmat. Nalika kasep mlebu kelas, kamangka wulangan wis lumaku kudu matur:”Nyuwun pangapunten, kula kasep jalaran jawah “.upamane. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkune.Nalikane nuju arep metu saka kelas marga arep menyang pakiwan, uapamane , ora kena ndadak metu mbludhus bae, nanging matur gurune dhisik: “Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingking.”Yen sesuke arep ora mlebu, iya pamit. Dene yen ana keperluan dadakan nganti ora kober nyuwun pamit luwih dhidik, ing dina sesuke nalika mlebu maneh, enggal matur apa sebabe dene wingi ora mlebu. Ana guru kang nggresah, jare saiki iki, bocah-bocah angel wulang-wulangane bab tata krama. Kudune mung arep mbantah bae, awit kira-kira bae padha nduweni panemu yen tata krama iku kudu dibuwang marga tinggalane kaum feodal.Ana uga kang ngira, yen tindak tanduk kang sarwa alus iku dianggep tindake wong kang jirih. Kosok baline, tindak tanduk kang kasar dianggep patrape wong kang kendel.Bocah-bocah kang susila, ora ateges bocah kang jirih lan ora nduweni greget maju, nanging bocah kang bisa aweh pakurmatan marang sapa bae kang pantes dihurmati. Wedi sabarang tindak kang klebu larangan lan kang mitunani wong liya. Wani ngakoni kaluputane dhewe, nanging iya wani ngandhemi bebener lan tekade kang wis dadi keyakinane.Murid kang sopan lan ngerti marang tata krama iku :1. Yen kepapag gurune ana ing dalan, ora bakal mlayu ngenthar, nyingkiri. Balik malah sareh
mapagake sarta asung kurmat kanthi manthuk.2. Yen ketemu gurune ana ing toko utawa panggonan liya, ora ndadak ndhelik amping- ampingan wong liya, nanging panggah tenang kaya ora ana sapa-sapa. Yen gurune mriksani , malah banjur asung kurmat.3. Yen ana sajrone kelas, arep nyuwun pirsa wulangan, ora ndadak enggone ngaturi sarana suwat-suwit utawa tangane ngetheki kaya yen ngundang pitik kae. Nanging sarana ngacungake tangane sarta matur :” kepareng nyuwun pirsa”.
Bocah-bocah iku ing tembe kang dadi kekembanganing bangsa. Iya nom-noman kang saiki iki kang bakal gumanti para sepuh enggone mbanjurake dadi panuntune bangsa. Mula saka iku , bocah-bocah kudu nduweni rasa-pangrasa marang ajining dhiri, ajining bangsa, kudu nggegulang tata-krama kang laras karo jamane. Aja gampang kelud marang adat pakulinan manca (luar negeri) kang ora mesthi mathuk marang tata cara kabangsan kita.Bocah-bocah kita becike padha nduweni semboyan :” Putraning bangsa kudu ngerti tata krama”.Aja dumeh wis dadi wong gedhe mardika banjur ora gelem nindakake suba sita lan unggah – ungguh marang wong tuwa lan gurune.Aja dumeh pemudha wis nate labuh bangsa, banjur ora perlu ngurmati sapadha-padha.Aja dumeh wis rumangsa pinter banjur rumangsa kudu diajeni, nanging lumuh ngajeni.Aja dumeh duwe pangkat dhuwur , banjur lali marang kamardikaning liyan lan ora ngurmati wewenanging liyan. Lire : Para murid, kajaba sregep ngundhakake kawruh,. supaya pinter ing bab wulangan, wasis ing bab kagunan , uga wajib ngerti marang tata-krama. Srawunge bocah-bocah kudu cedhak karo gurune nanging aja ninggalake tata krama lan suba sita. Ora kena matur marang gurune mung nganggo basa ngoko bae, kaya caturan karo kancane dhewe. .
(Sumber : nguripuripbasajawa.blogspot.com/ Sugeng Kariyodiharjo )
1. Tembung Wigati
Apa tegese tembung sing dicetak miring iki?a. Saliyane diwulang kawruh becike bocah-bocah uga diperdi bab tatakrama.b. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkunec. Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingkingd. Ana guru kang nggresah, jare saiki iki, bocah-bocah angel wulang-wulangane bab tata
karmae. Ana kang nduweni panemu yen tata krama iku kudu dibuwang marga tinggalane kaum
feodal.f. Bocah-bocah kang susila, ora ateges bocah kang jirih lan ora nduweni greget majug. Awake dhewe kudu ngandhemi bebener kang wis dadi keyakinaneh. Bocah-bocah kudu nggegulang tatakramai. Aja gampang kelud marang adat pakulinan mancaj. Aja dumeh wis rumangsa pinter banjur rumangsa kudu diajeni, nanging lumuh ngajeni.
2. Rembugen karo kancamu apa wae tatakramane marang guru manut wacan kasebut!3. Ngganepi Ukara
Ganepana ukara ing ngisor iki!a. Nalika teka mlebu sekolah ngadhep Pak utawa Bu Gurun aku
matur……………………………………………………………………………………b. Manawa aku telat mlebu kelas, mangka pelajaran uwis diwiwiti, aku matur
…………………………………………………………………………………………c. Mbeneri wulangan aku kebelet pipis, mula aku nyuwun idin Pak utawa Bu Guru karo
matur …………………………………………………………………………………...d. Manawa aku diparingi apa-apa dening wong liya, aku matur
………………………………………………………………………………………….e. Aku ketemu karo Bu Guru ana ing Pasar, anggonku aruh-aruh
………………………………………………………………………………………….f. Aku ora nggarap PR mula aku nyuwun pangapura karo Bu Guru karo matur
………………………………………………………………………………………….g. Aku mamitake adhiku marang jalaran lara, anggonku matur marang Bu Guru
………………………………………………………………………………………….h. Sepatuku wis rusak mula aku banjur nyuwun dhuwit Bapak kanggo tuku sepatu ,
anggonku matur ………………………………………………………………………………………….
i. Aku arep sekolah ora lali pamit marang bapak lan ibu, anggonku matur ………………………………………………………………………………………….
j. Mbeneri wulangan basa Jawa sirahku krasa mumet aku banjur menyang UKS mula aku nyuwun idin marang Pak Guru karo matur ………………………………………………………………………………………….
4. Rembugen karo kancamu bebuden luhur apa wae kang bisa didudut saka wacan kasebut!
C. Model/ Metode Pembelajaran CTL : Role Playing, demonstrasi, diskusi, tanya jawab, pemberian tugas
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan
berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 6.3 yang akan
dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta
didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa atau
kelompok diskusi teman sebangku Siswa membaca teks wacana “Tatakramane Siswa Marang
Guru” secara bergiliran Siswa menggali informasi mengenai bentuk- bentuk tatakrama
pergaulan dari berbagai sumber
Elaborasi Secara berkelompok siswa mengidentifikasi unggah-ungguh
dan tatakrama yang terdapat dalam teks bacaan Guru menugasi siswa untuk mendemonstrasikan unggah-
ungguh dan tatakrama yang ada dalam teks bacaan Siswa menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting
dalam wacana Kelompok siswa mendiskusikan unggah-ungguh dan tatakrama
pergaulan dalam kehidupan sehari-hari Siswa mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan
hari besar nasional Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh
kelompok lain
Konfirmasi Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-
bagian teks wacana “Tatakramane Siswa Marang Guru” Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk
menanyakan hal-hal yang belum dipahami Guru memotifasi siswa untuk melaksanakan unggah-ungguh
dan tatakrama dalam kehidupan sehari-hari
60’
3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat
kesimpulan Guru memberikan pertanyaan terkait materi yang sudah
diberikan Siswa menjawab Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
10’
E. Sumber Pembelajaran Sumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7 Media : CD Pembelajaran, papan tulis, alat tulis
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi soal
IndikatorPenilaian Kunci
JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam teks bacaan
2. Mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama pergaulan dalam teks bacaan
3. Menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari
4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan
Tes
Non
tes
Uraian
Performent
1. Terangna tegese tembung-tembung kang dicetak miring ing ukara iki?a. Saliyane diwulang kawruh becike
bocah-bocah uga diperdi bab tatakrama.
b. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkune
c. Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingking
2. Apa wae tatakrame siswa marang guru?
3. Gawea tetembungan lan tindakna ing ngarep kelas!a. Manawa aku telat mlebu kelas,
mangka pelajaran uwis diwiwiti, aku matur
b. Aku mamitake adhiku marang jalaran lara, anggonku matur marang Bu Guru
4. Bebuden luhur apa wae kang bisa didudut ana ing wacan kasebut?
2. Pedoman penilaian
RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT
NO NAMA KELOMPOK
ASPEK PENILAIAN
SKOOR50
UNGGAH-UNGGUH
BASA25
TATA KRAMA/SIKAP25
1.2.3.
LEMBAR OBSERVASI(Penerapan Unggah-Ungguh dan Tatakrama berjalan di lingkungan sekolah)
NO NAMA SISWA
MENERAPKAN UNGGAH-UNGGUH DAN TATA KRAMA RATA-
RATASERING KADANG2 TIDAK PERNAH
1234
PEDOMAN PENILAIANSoal nomor 1 skor maksimal (ideal) 25Soal nomer 4 skor maksimal 25Jumlah skor ideal soal uraian 50Nilai Akhir dalam skala 0 – 100 adalah sebagai berikutNilai Akhir = Skor Uraian + Skor Performent
---------------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar
8.3 Menulis wacana beraksara Latin
Indikator
1. Menentukan topic karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan dengan tepat
2. Membuat kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan dengan runtut
3. Mengembangkan kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menentukan topic karangan tentang peringatan hari besar nasional atau
tatakrama pergaulan dengan tepat2. Siswa dapat membuat kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau
tatakrama pergaulan dengan runtut3. Siswa dapat mengembangkan kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional
atau tatakrama pergaulan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
Karakter yang diharapkan:Santun, Cinta ilmu, ingin tahu, nasionalis, mandiri
B. Materi Pembelajaran a. Tuladha karangan bab tatakrama
TATAKRAMANE BOCAH MARANG WONG TUWA.Bangsa kang wis padha dhuwur kabudayane, ora mung wong-wonge kang wus diwasa
bae kang padha ngenggoni tata krama, nanging bocah-bocahe iya padha ngerti marang subasita.Bocah-bocah ing omah lan ing pamulangan kudu diperdi marang tata krama , supaya ing tembene ora kidhung (kaku) lan bisa ngerti marang sopan santun.Bapa biyung iya kudu merdi supaya wewatakan lan budine bocah dadi luhur, marga alusing tata kramane. Saranane ora liya , wong tuwa kudu menehi tuladha sarana pakarti , yaiku nglakoni dhewe, kejabane iku kudu tansah tlaten menehi wulangan lesan. Nalikane bebarengan mangan karo wong tuwa , bocah-bocah dituladhani kepriye carane mangan kang mawa tata krama.
Nalikane bocah-bocah dolanan karo kanca-kancane, nalikane diajak maradhayoh, kudu tansah diperdi murih ngerti marang tata krama kang becik.Upamane nalikane diwenehi apa-apa dening wong tuwane kudu diwulangi aweh panarima, klawan matur : “Matur sembah nuwun” apa “ terima kasih”. Luwih-luwih yen kang menehi iku mau wong liya, si bocah aja nganti lali nelakake atur panuwune.Yen pamit mulih , bocah iya diwulangi carane wong pamitan.Tata krama, kang ditindakake wong tuwa ing sadina-dina becik diwulangake marang bocah-bocah baka sethithik, supaya bisa kulina, satemah ing besuke banjur manjing dadi pakulinane dhewe.Yen bocah arep mangkat sekolah, becike diwajibake pamit :“Bu, kula badhe bidhal”“Mbah, keng wayah nyuwun pamit mangkat sekolah “Samono uga sawise mulih, becike iya kudu matur, apese ngetok marang wong tuwa.Mangkono yen lelungan menyang pasar utawa dolan menyang omahe kancane , kudu dikulinakake pamit dhisik, supaya ngerti marang pranatan, sarta iya ora bakal gawe bingunge sing ana ngomah.Bocah-bocah kudu dingertekake nganti manjing dadai pakulinane, yen :1. Wong memisuh iku ala, ora patut ditindakake dening bocah-bocah kang sopan.2. Wong menganggo ora dibenikake iku kurang apik, ora patut tumrape bocah-bocah kang ngerti tata krama.3. Bocah adus tanpa patelesan bebarengan karo wong akeh, karo wong akeh iku saru, ora pantes ditindakake dening bocah-bocah sekolahan.4. Wong mbebuwang ing papan kang katon dideleng wong liya iku ora sopan, ora pantes
ditindakake dening bocah kang susila.5. Wong kang gawe geger ing pasamuwan utawa tontonan iku klebu ora apik, ora pantes
ditindakake bocah-bocah pengajaran. (Sumber : nguripuripbasajawa.blogspot.com/ Sugeng Kariyodiharjo )
C. Metode/ Model Pembelajaran Metode : Penugasan, Cooperative-Learning
D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan
berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.3 yang akan
dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta
didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa “Wiwit Aku Isih Bayi”
Guru menjelaskan isi tembang “Wiwit Aku Isih Bayi ” atau pesan tembang kepada para siswa
Guru memberikan petunjuk mengarang tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan Elaborasi
Siswa mencari berbagai informasi sebagai sumber karangan yang akan dibuat
Siswa menentukan topic karangan Siswa membuat kerangka karangan Siswa mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan
utuh dalam bahasa Jawa krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimatKonfirmasi
Siswa mendapat penjelasan dari guru Siswa bersama guru bersama-sama menyimpulkan hasil
pembicaraan Siswa kembali melagukan tembang ”Wiwit Aku Isih Bayi”
60’
3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat
kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah
dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
10’
E. Sumber dan Media Pembelajaran Sumber : Pengalaman hidup, Majalah, Koran Media : Papan tulis, alat tulis
F. Penilain Pembelajaran1. Kisi-kisi
Indikator Penilaian
Jenis Bentuk Instrumen
1. Menentukan topic karangan
2. Membuat kerangka karangan
3. Mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
Non Tes Product/ Hasil karangan
Gawea karangan ngenani Unggah-ungguh tatakrama utawa Pengetan dina gedhe nasional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!
1. Goleka tema kang narik kawigatenmu
2. Gawea cengkorongane karangan3. Mekarna cengkorongan karangan
mau dadi karangan wutuh kanthi basa krama
4. Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmu
5. Irah-irahan lan isi jumbuh6. Dawane karangan akeh-akehe sarai
buku.
2. RUBRIK PENILAIAN PRODUCT KARANGANTema : …………..Pertemuan : …………..Hari/Tgl : ………….
NO NAMASISWA
UNSUR PENILAIAN
JUMLAH NILAI
100
KETEPATAN
JUDUL DAN ISI
25
EJAAN
25
UNGGAH-
UNGGUH BASA
25
KERAPIAN
25
1.2.3.
KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)
---------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi :
8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar
8.4 Menulis wacana sederhana beraksara Jawa
Indikator :
1. Menulis kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa2. Mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka
Jawa ke dalam aksara Latin
A. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa dapat menulis kalimat dan atau wacana sederhana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa
2. Siswa dapat mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana sederhana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa ke dalam aksara Latin
Karakter yang diharapkan:Cermat, mandiri, Kerja keras, ingin tahu
B. Materi Pembelajaran1. Angka Jawa
1 = 1 6 = 62 = 2 7 = 73 = 3 8 = 84 = 4 9 = 9
5 = 5 0 = 02. Aturan baku Nulis angka Jawa diapit pada pangkat ( ; ) Tuladha
;1; ?fw[n;36;[snTi[mte/. ( Dawane 36 sentimeter.);2;?mXm\ ;1;sur pdtirktTn\, ( Malem 1 Sura padha tirakatan.)
3. Tulisen aksara Jawa!a. 1 Januari warsa enggal.b. Yuswanipun 50 taun.c. Surya kaping 31 Desember 2011.d. Saiki taun 2012.e. Regane buku basa Jawa Rp. 17500.f. Selapan ana 35 dina.g. Sewindu ana 8 taun.h. Pandhawa cacahe ana 5.i. Indonesia mardika taun 1945.j. Aku duwe sapi 3 lemu-lemu.
4. Gantinen aksara Latin!a. ?bklHikifw[n;120;[snTi[mte/.b. ?setaunHn;12;wuln\,c. ?kurwcch[a;100;.d. ?kvCkuskels\;32;ln=;15;w[fon\;17;.e. ?[bo[bo[tTadiku;25;ki[log]m\,f. ?tmu[nsi=rwuh;16;k[bhnitih[mo[to/.g. ?tsHikixg[n;178500;rupiyh.h. ?[ynSeps/an;5;fin.
i. ?taunKbist\;366;finTen\,j. ?fink/tini;21;Ap]il\,
C. Metode / Model Pembelajaran1. Metode : Ceramah, Tanya jawab, penugasan, inkuiri
D. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan
berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.4 yang akan
dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta
didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa “Hanacarakai”
Guru menjelaskan isi tembang “Hanacaraka” atau pesan tembang kepada para siswa
Guru memjelaskan tata penulisan aksara Jawa tentang “Angka Jawa
Guru Memberikan contoh penulisan kata, frase, dam kalimat yang menggunakan “Angka Jawa”
Elaborasi Guru memberikan tugas menulis Jawa : Kata, frase dan kalimat
yang menggunakan “Angka Jawa” Siswa bersama teman sebangku saling belajar mengerjakan
tugas yang diberikan guru Guru memberikan tugas melatinkan kata, frase dan kalimat yang
menggunakan angka Jawa Siswa bersama teman sebangku saling belajar mengerjakan
tugas yang diberikan oleh guruKonfirmasi
Siswa diberi kesempatan untuk mempresentasikan tugas yang diberikan
Siswa lain bersama guru memberikan tanggapan atas unjuk kerja siswa
Guru memberi kesempatan kepada siswa untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
Siswa dan guru kembali melagukan tembang ”Hanacaraka”
65’
3. Kegiatan Penutup Peserta didik dibantu guru merumuskan kesimpulan mengenai
pelajaran yang sudah diterima Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
5’
E. Sumber Belajar1. Sumber :
Darusuprapto, dkk. 2003. Pedoman Penulisan Aksara Jawa. Yogyakarta: Yayasan Pustaka Nusatama.LKS Gladhi Basa Jawi 7Suryadipura, R.T, dkk. 2008. Cara Belajar Membaca dan Menulis Huruf Jawa 2. Bandung: CV. Yrama Widya.
2. Media : Papan tulis, alat tulis, Carakan
F. Penilaian Hasil Belajar
1. Kisi-kisi
IndikatorPenilaian
Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen
1. Dapat menulis kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa
2. Dapat mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa ke dalam aksara Latin
Tes Uraian 1. Tulisen aksara Jawa!a. Tamu sing rawuh
ana 42.b. Bobotku 62
kilogram.c. Aku duwe sapi 6
lanang kabeh.2. Gantinen aksara Latin!.?sesai iku ana ;30;fin.
?negrkitm/fikthun\:1945:
1 .
a. ?tmu[nsi=rwuhan;42;.
b.[bo[botKu;62;ki[log]m\,
2.a. Sesasi iku
ana 30 dina.
b. Negara kita mardika taun1945.
2. Pedoman penilaianSoal nomer 1 skor maksimal 10
Soal nomer 2 skor maksimal 10
Skor ideal 20
Nilai akhir = Jumlah perolehan Skor X100 Jumlah skor ideal
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007
-----------------------------
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Nama Sekolah : SMP Negeri 2 Patuk
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : VII/ Genap
Alokasi Waktu : 2 X 40 menit
Standar Kompetensi 8. Mengungkapkan pendapat dan tanggapan ke dalam berbagai ragam tulis berbahasa dan
beraksara Jawa tentang jamu tradisional Jawa
Kompetensi Dasar 8.5 Menulis karangan berbahasa Jawa tentang jamu tradisional Jawa
Indikator 1. Menentukan topic karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat2. Membuat kerangka karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat3. Mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa krama
dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menentukan topic karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat2. Siswa dapat membuat kerangka karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat3. Siswa dapat mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa
krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
B. Materi Pembelajaran1. Tuladha karangan bab jamu tradisional
RON ULAR
Obat Ampuh Demam Berdarah
Obat demam berdarah dengue ingkang paling top markotop ing dinten punika boten sanes inggih ron ular utawi ubi jalar utawi ron tela rambat. Mangga sami dipuncobi, mendheta pucuking ron tela rambat kathahipun saporsi kangge masak sayur lajeng dipungodhog mawi setunggal liter toya ngantos umob, lajeng toyanipun dipunsaring. Satungal liter toya godhogan ron ular dipununjuk satunggal dinten telas.Resep punika sampun kawentar wonten ing Pilipina kangge nanggulangi demam berdarah.
Umummipun tiyang ingkang ketaman demam berdarah dengue trombositipun lajeng mandhap saking 150 ewu ngantos dumugi 80 ewu, malah wonten ingkang kantun 20 ewu. Ananging menawi sampun dipununjuki godhogan ron ular mesthi lajeng minggah malih ngungkuli 150 ewu, kathah-kathahipun 400 ewu.
Efek sampingipun ron ular punika ugi boten wonten malah kepara ron ular punika dening tiyang-tiyang padhusunan mliginipun simbah-simbah rikala jaman penjajahan saged dipundamel pecel, dipungudhang, dipunplencing lan masakan sanesipun.
2. Gawea karangan ngenani jamu tradisional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!
a.Goleka tema kang narik kawigatenmub.Gawea cengkorongane karanganc.Mekarna cengkorongan karangan mau dadi karangan wutuh kanthi basa kramad.Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmue. Irah-irahan lan isi jumbuhf. Dawane karangan akeh-akehe sarai buku.
C. Metode/Model Pembelajaran Metode : Penugasan, Cooperative-Learning
D. Sumber dan Media Pembelajaran Sumber : Pengalaman hidup, Majalah, Koran Media : Macam-macam jenis empon-empon, tumbuhan berkhasiat obat, lingkungan
E. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran
Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU
1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan
berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.5 yang akan
dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta
didik
10’
2. Kegiatan IntiEksplorasi
Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa”Suwe Ora Jamu”
Guru bertanya jawab kepada siswa tentang nama dan manfaat alat peraga tentang Jamu Jawa Tradisional
Siswa mencari informasi dari berbagai sumber tentang jamu Jawa tradisional
Guru memberikan petunjuk mengarang tentang “Jamu Jawa Tadisional”Elaborasi
Siswa mencari berbagai informasi sebagai sumber karangan yang akan dibuat
Siswa menentukan topic karangan tentang jamu Jawa tradisional
Siswa membuat kerangka karangan tentang jamu Jawa tradisional
Siswa mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimatKonfirmasi
Guru memberi kesempatan kepada siswa untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami
Siswa bersama guru bersama-sama menyimpulkan hasil pembicaraan
Siswa kembali melagukan tembang ”Jamu Jawa Tradisional”
65’
3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat
kesimpulan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya
5’
F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi
Indikator PenilaianJenis Bentuk Instrumen
Menentukan topic karanganMembuat kerangka karanganMengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat
Non Tes Product/ Hasil karangan
Gawea karangan ngenani jamu Jawa tradisional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!Goleka tema kang narik kawigatenmuGawea cengkorongane karanganMekarna cengkorongan karangan mau dadi karangan wutuh kanthi basa kramaGatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmuIrah-irahan lan isi jumbuhDawane karangan akeh-akehe sarai buku.
2. RUBRIK PENILAIAN PRODUCT KARANGANTema : …………..Pertemuan : …………..Hari/Tgl : ………….
NO NAMASISWA
UNSUR PENILAIAN
JUMLAH NILAI
100
KESESUAIAN JUDUL DAN
ISI
25
EJAAN
25
UNGGAH-UNGGUH
BASA
25
KERAPIAN
251.2.3.4.5.
KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)
---------------------
Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran
Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007