Poglavlje 5

EKOLOKA KOMUNIKACIJA

zahtjevi akcionara

ekoloski aspekti

Krajnji cilj ekodizajna je da pobolja ekoloku izvedbu (ponaanje) proizvoda. Ipak, informisanje trita o poboljanoj ekolokoj izvedbi proizvoda (eko-proizvoda) je jednako vano kao i sam EKODIZAJN.

Razlog za motiviranje kompanije da razvija eko-proizvode je da se povea trini udio proizvoda, i da se pobolja slika kompanije kao paljive prema okolini. Novo-razvijeni eko-proizvod bio bi nosilac koji bi pogurao korporativnu poslovnu strategiju u novo podruje trita, okolinu. Kao rezultat, ekoloki aspekti proizvoda sada trebaju biti preneseni kupcima i relevantnim akcionarima. U ovom smislu, marketinki odjel mora biti duboko ukljuen u informisanje o okolinim aspektima eko-proizvoda.

Orua za informisanje trita o okolinim aspektima proizvoda, npr. etiketiranje sa podacima o zatiti okoline, samo-proglaene tvrdnje o zatiti okoline, i ekoloka deklaracija proizvoda (EPD) su razmotreni, kao i podruja njihove primjene, i razlozi za i protiv su razmotreni u ovom poglavlju. Naglasak je dat na EPD, koja nabraja kvantitativne informacije o zatiti okoline izvuene iz rezultata LCA u formatu sa unaprijed postavljenim kategorijama i parametrima podataka. Raspravljano je o metodama za prenoenje LCA podataka u EPD sa razliitim ciljnim grupama, i kao primjer predstavljena je EPD za kuhalo za vodu.

5.1. Uvod u ekoloku komunikaciju

Izvoenjem LCA ste zavrili ekoloku procjenu kuhala za vodu. Koritenjem pristupa ekodizajna, razvili ste novo kuhalo za vodu sa poboljanom ekolokom izvedbom u poreenju sa prethodnim kuhalom. ta bi ste sada sljedee uradili?

Jasno je da je sljedei korak informisanje trita o aspektima zatite okoline koje ima novo, poboljano kuhalo. Ova vrsta informisanja (komunikacije) je nazvana ekoloka komunikacija proizvoda. Kroz ekoloku komunikaciju ciljate na poveanje svijesti kupaca o kuhalu za vodu tako da trini udio kuhala moe porasti ili barem poboljavate ugled kompanije. Ovo su glavni podsticaji za vas da redizajnirate kuhalo sa poboljanom ekolokom izvedbom.

Ekoloka komunikacija proizvoda moe imati razliite oblike. To su:

Eko-etiketiranje potvreno od tree, neovisne strane

Samo-proglaene tvrdnje o zatiti okoline

Deklaraciaj proizvoda o zatiti okoline zasnovana na LCA

U sluaju potvrivanja eko-etikete ili samo-proglaenih tvrdnji o zatiti okoline, u veini sluajeva rezultati LCA nisu potrebni. Za deklaraciju proizvoda o zatiti okoline su, meutim, potrebni LCA rezultati proizvoda.

5.1.1 Eko-etiketa

Eko-etiketa ili tip I etiketiranja prema ISO 14024 standardu (ISO 14024, 1999) su danas u irokoj upotrebi u mnogim dijelovima svijeta. Programi eko-etiketiranja koji zadovoljavaju zahtjeve ISO standarda ukljuuju Blue Angel (plavi aneo) u Njemakoj, Nordic Swan (nordijski labud) u nordijskim zemljama, EU cvijet u EU, ekoloki znak u Japanu i Koreji i ekoloki izbor u Kanadi, izmeu ostalih (pogledajte dio 3.2.5).

Tip I programa ekolokog etiketiranja dodjeljuje svoje eko-etikete proizvodima koji zadovoljavaju set predodreenih zahtjeva, (npr. Ekoloki kriterij proizvoda, karakteristike funkcije proizvoda, itd.). Etiketa prema tome identifikuje proizvode za koje je utvreno da imaju manji uticaj na okolinu unutar odreene kategorije proizvoda. Kljuna taka ovdje je kako su odabrani ekoloki kriteriji proizvoda i kako su odreeni ekoloki uticaji proizvoda. ISO standard za tip I eko-oznaavanja (ISO 14024, 1999) formulie da bi proizvod trebao zadovoljavati ekoloke kriterije zasnovane sa obzirom na ivotni ciklus. Ovo znai da proizvod mora dokazati ekoloku superiornost u odnosu na koji slue istoj svrsi tokom cijelog svog ivotnog ciklusa.

Tip I programa ekolokog oznaavanja je sistem poloiti-pasti (uspjeti-ne uspjeti); proizvodi koji zadovoljavaju vrijednosti nametnute kriterijem programa tipa I mogu dobiti etiketu (oznaku). Meutim, zbog principa selektivnosti, samo 20 do 30% proizvoda u bilo kojoj kategoriji proizvoda dobijaju oznake. Proizvodi koji ne mogu dobiti oznaku. Ili odaberu da se ne prijave, mogu imati nedostatke u u nadmetanju sa proizvodima koji imaju oznaku na istom tritu.

Tip I ekolokog oznaavanja, iako dobrovoljan po prirodi, moe vriti znaajan uticaj na trite ako je ekoloka svijest potroaa visoka. Ovi dobrovoljni sistemi mogu olakati trgovinu ekoloki boljim proizvodima. U isto vrijeme, imaju potencijal da stvore tehnike barijere u trgovini.

5.1.2 Samo-proglaene ekoloke tvrdnje

Samo-proglaene ekoloke tvrdnje tipa II ekolokih deklaracija prema ISO 14021 standardu su ekoloke tvrdnje (izjave) uraene bez certifikacije od nezavisne tree strane. Ekoloke tvrdnje su izjave, simboli ili grafike koje ukazuju na ekoloke aspekte proizvoda ili usluge i mogu biti date na pakovanju proizvoda ili na etiketama, popratnoj literaturi uz proizvod, u tehnikim biltenima, u reklamama, ili bilo kojim medijima za komunikaciju (ISO 14021, 1999). Termini kao reciklano i biorazgradivo su primjeri izjava koje se koriste u samo-deklarisanim tvrdnjamai Mebijusova petlja je primjer simbola.

Postoji dvanaest odabranih tvrdnji koje predstavljaju termine koji se esto koriste u ekolokim deklaracijama i obraene su u standardu za tip II ekolokih deklaracija (ISO 14021, 1999). To su: reciklano, recikliran sadraj, redukovana upotreba resursa, ponovo iskoritena energija, smanjena koliina otpada, smanjena potronja energije, smanjena potronja vode, proizvod sa produenim vijekom trajanja, ponovo iskoristivo i moe se puniti, dizajnirano sa mogunou rastavljanja, moe se koristiti za kompost i razgradivo. Specifikaciej za ove tvrdnje i uslovi za njihovo koritenje su predvieni u ISO 14021.

Ekoloke tvrdnje date od strane kompanije (samo-proglaene tvrdnje) je, meutim, esto teko potvrditi. Ovo moe voditi do zabune kupaca na tritu. Ove ekoloke tvrdnje mogu biti nepodrane i time kontraproduktivne u pomoi kupcima da naprave pravilan ekoloki izbor izmeu vie proizvoda. Iz ovog razloga, odredbe u vezi upotrebe ekolokih simbola i termina su predstavljeni u mnogim dijelovima svijeta. Mnoge od ovih odredbi su sada zasnovane na meunarodnom standardu ISO 14021. Ove odredbe nisu primjenljive samo na proizvode iz unutranje proizvodnje nego i na uvozne proizvode. Dakle, odredbe zasnovane na ISO 14021 standardu imaju potencijal da budu koritene i za olakavanje trgovine, ali i kao prepreke u trgovini (Lee i Uehara, 2003).

Osnovna razlika izmeu samo-proglaenih ekolokih tvrdnji i tipa I programa eko-oznaavanja je da su prve date od strane proizvoaa a druge od nezavisne tree strane. Nie je naveden primjer tipa II samo-deklarisanih tvrdnji poboljanog kuhala za vodu. Pokazuje korake potrebne da se napravi trdnja i i onda samu tvrdnju.

Prvo se sakupe informacije o tome koji su ekoloki aspekti proizvoda poboljani u poreenju sa referentnim proizvodom. U sluaju kuhala za vodu, potronja energije kuhala u toku faze upotrebe proizvoda je najoitije poboljanje. Ostala poboljanja ukljuuju smanjenje koliine tetnih materija u proizvodu i poveanje upotrebe recikliranog materijala u pakovanju proizvoda.

Na osnovu ovih poboljanja, samo-proglaena ekoloka tvrdnja poboljanog kuhala za vodu glasi:

Novodizajnirano kuhalo za vodu (naziv novog modela) je energetski efikasnije za 73% (37.8 kWh godinje) u toku upotrebe proizvoda za razliku od prethodnog modela (40.8 kWh godinje). Kuhalo za vodu ne sadri olovo niti PVC. Uz to, pakovanje kuhala za vodu sada sadri 70% recikliranog materijala u poreenju sa 50% kod prethodnog modela.

5.1.3 Ekoloka deklaracija proizvoda

Ekoloka deklaracija proizvoda (EPD) ili tip III ekolokih deklaracija prema ISO standardu (ISO/TR 14025, 2000) su razvijene sa ciljem da zadovolje zahtjeve potroaa za detaljnim informacijama o ekolokim aspektima proizvoda. Za razliku od eko-etikete koja pokazuje samo logo ili samo-deklarisane tvrdnje sa malo teksta i simbola, EPD predstavlja ekoloke aspekte proizvoda kroz cijeli vijek trajanja proizoda (LCA rezultati) i ostale ekoloke informacije vezane za proizvod. Tipine ciljne grupe ukljuuju B2B (preduzee preduzeu: od dobavljaa do proizvoaa u lancu snabdijevanja) ili B2C (preduzee kupcu: ukljuuje i maloprodajni nivo i i kupce na nivou institucija).

EPD predstavlja kvantifikovane informacije o ekolokim optereenjima i uticajima proizvoda kroz sve faze vijeka trajanja proizvoda. Informacije su izvuene iz LCA rezultata proizvoda i uredno postavljene koritenjem standardizovanog formata. Ekoloka optereenja i uticaji proizvoda su katalogizirani prema unaprijed postavljenim kategorijama podataka koji se sastoje od dva elementa: kategorije podataka i parametara podataka koji pripadaju kategoriji podataka. Primjeri unaprijed postavljenih kategorija podataka i parametara podataka ukljuuju globalno zatopljenje kao kategoriju podataka i CO2 i metan (CH4) kao parametre podataka.

Osnovni podaci za EPD su podaci iz LCA kritiki pregledani od tree, nezavisne, vanjske strane, kao to je odreeno u ISO 14040. Oblik ili format EPDa je odreen setom zahtjeva, i zahtjevi su jedinstveni za svaku kategoriju proizvoda. EPD bi trebao biti namjenski razvijen za odreenu ciljnu grupu.

U dodatku informacijama iz LCA rezultata, ostale relevantne ekoloke informacije vezane za proizvod mogu biti ukljuene u EPD. Na primjer certifikacija fabrike po ISO 14001, dodijeljena nagradna etiketa za ekoloki proizvod, eko-politika kompanije itd. mogu biti dio EPDa.

5.1.4 Poreenje tri tipa ekolokih naljepnica

Kao to je prikazano u Tabeli 58, svaki tip ekolokih etiketa i deklaracija cilja na razliite segmente trita (Lee i Uehara, 2003). Dok tip I ekolokih naljepnica i tip II samo-deklarisanih tvrdnji ciljaju na kupce na maloprodajnom nivou, ciljna grupa za EPD ili tip III ekolokih deklaracija su kako preduzea tako i kupci na maloprodajnom nivou. Osim toga, uslov za upotrebu LCA je jedinstvena karakteristika tipa III ekolokih deklaracija koji je time dijeli od ostala dva tipa.

Potroake organizacije preferiraju tip I ekolokog etiketiranja jer je to program potvren od tree, nezavisne strane. Meutim, mala i srednja preduzea (SME) esto zbog trokova ne mogu priutiti pristup programima ekolokog oznaavanja tipa I. Osim toga, inovativni proizvodi ne mogu pristupiti tipu I ekolokog oznaavanja jer ne postoji kategorija proizvoda u ovim programima u koju se moe uklopiti novi inovativan proizod (Lee i Uhara, 2003).

Industrija preferira tip II ekolokih deklaracija jer nema potrebe za vanjskom sigurnou proizvoda ili usluge. Ustvari, proizvoai potenciraju samo-proglaene ekoloke deklaracije kao orue po izboru za ekoloku propagandu. Sve dok su samo-proglaene ekoloke tvrdnje povinovane pravilima odraenim u ISO 14020 i ISO 14021, tvrdnja je prihvatljivo sredstvo komuniciranja ekolokih aspekata proizvoda sa tritem. Ukratko, tvrdnja moe biti odlina marketinka alatka industrije.

Tebela 58 Razliiti tipovi ekolokih etiketa i deklaracija, prednosti,

nedostaci i oblasti primjene (Lee i Uhara,2003)

Predmet

Tip I

Tip II

Tip III

Opti naziv

Eko-etiketiranje

Samo-proglaena ekoloka tvrdnja

Ekoloka deplaracija proizvoda

Ciljna grupa

Maloprodajni potroai

Maloprodajni/industrijski/ institucionalni potroai

Industrijski/ Institucionalni/ Maloprodajni potroai

Metod komunikacije

Ekoloka etiketa

Tekst i simbol

Obrazac podataka o ekolokom profilu

Opseg

Cijeli ivotni ciklus

Jedan aspekt

Cijeli ivotni ciklus

Upotreba LCA

Ne

Ne

Da

Prednost

Lako se identifikuje

Brzo odluivanje

Kredibiliter kroz treu (nezavisnu) stranu

Orijentisanost tritu

Fleksibilan pristup potrebama trita

Orue za konkurenciju meu preduzeima

Detaljni podaci preko opteg metoda

Kredibilitet preko naunih kvantitat. podataka

Nedostatak

Koristi samo simbol (logo)

Nema detaljnih informacija

Bez povezanosti sa jedinstvenim nastojanjem kompanije

Relativno nizak kredibilitet

Potreba da se direktno sree sa potroaima (bez tree strane)

Tvrdnja je o jednom predmetu ili ograniena

Komplikovana LCA analiza

Nedovoljno podataka o porijeklu

Nije lako razumjeti

Podruje primjene

Proizvodi za kunu upotrebu/

proizvodi sa jednostavnom funkcijom/

jeftini proizvodi

Proizvod generalno

Proizvod za industrijsku upotrebu/

Relativno komplikovani i skupi proizvodi/trajni proizvodi

U Japanu, industrija preferira modifikovani oblik samo-proglaenih ekolokih tvrdnji. Ovo ukljuuje informacije sline onima koje zahtijeva EPD u samo-proglaenim ekolokim tvrdnjama. Ova prilagoena samo-proglaena ekoloka tvrdnja se esto naziva tip 2.5 ekolokih deklaracija.

5.2. Detalji o ekolokoj deklaraciji proizvoda

5.2.1 Ko su ciljne grupe?

Razliite vrste ciljnih grupa trae ili zahtijevaju razliite vrste ekolokih informacija. Postoje tri mogue ciljne grupe za EPD. One ukljuuju: potroae na maloprodajnom nivou, potroae na nivou institucija i B2B potroae du lanca snabdijevanja. Ispod je dat kratak opis karaktera i zahtijeva svake ciljne grupe.

Potroai na maloprodajnom nivou

Ovo su laici koji ne posjeduju struno znanje o LCA. Oni ipak posjeduju osnovno znanje o ekolokim uticajima predstavljenim u kategorijama uticajakao to su globalno zatopljenje ili kiselost, izmeu ostalih.

Institucionalni potroai

Ovdje spadaju svi dravni nivoi, javne agencije i institucije, valike korporacije i supermarketi. Ovo su tako veliki kupci da zahtijevaju puno detaljnije ekoloke informacije o proizvodu koji kupuju nego kupci na maloprodajnom nivou.

Uopteno govorei, institucionalni potroai imaju vetinu u ekolokim pitanjima i znanje o LCA. Zbog toga EPD o proizvodu za institucionalne potroae mora ukljuivati obimne ekoloke informacije sa detaljnom verzijom LCA rezultata i dodatne ekoloke informacije vezane za proizvod i samu kompaniju koja ga proizvodi.

B2B potroai u lancu snabdijevanja

Ovo su snabdjevai materijalima, komponentama i dijelovima proizvoda. Snabdjevai materijalima su, generalno, velike korporacije; meutim, dobavljai komponenti i dijelova su tipino mala i srednja preduzea. Potranja za eko-proizvodima zahtijeva ekoloke informacije o materijalima, komponentama i dijelovima za finalni proizvod.

B2B potroai ne zahtijevaju samo ekoloke informacije o materijalima, komponentama i dijelovima od svojih dobavljaa, nego takoe daju ekoloke informacije o svojim proizvodima svojim kupcima. Sistemske granice LCA proizvoda ne obuhvataju cijeli vijek trajanja nego su ograniene od kolijevke do kapije jer nikakve informacije ne mogu biti osigurane kada proizvod izae kroz kapiju proizvoaa. Pored razlika u sistemskim granicama proizvoda, EPD ciljane na B2B potroae su sline onima za institucionalne potroae.

5.2.2 Kako razviti ekoloku deklaraciju proizvoda?

U razvoju EPD, prvo definiemo format EPD za odreenu ciljnu grupu, i onda predstavimo metod prenoenja LCA rezultata i drugih dodatnih ekolokih informacija u format. U ovoj knjizi baviemo se samo institucionalnim potroaima. U osnovi se istiprincipi primnenjuju i na druge ciljne grupe.

1) Format ekoloke deklaracije proizvoda

Tabela 59 je format EPDa predloen u ovoj knjizi. Format ukljuuje tri glavna elementa: informacije o proizvodu, ekoloke informacije i dodatne informacije. Svaki element ukljuuje podelemente i specifinosti podelemenata. Format bi, ipak, trebao biti vie shvaen kao primjer, nego kao ablon. Vi bi ste trebali razviti va vlastiti EPD format na osnovu karakteristika odreenog proizvoda kao i njegovih ciljnih grupa.

Tabela 59 Predloeni format EPD sa glavnim i podelementima

Glavni elementi

Podelementi

Specifinosti podelemenata

Informacije o proizvodu

Informacije vezane za proizvod

Informacije o kompaniji proizvoau

Sastav proizvoda

Naziv proizvoda

Broj modela

Kategorija proizvoda

Opis proizvoda

Naziv, potanska adresa i kontakt detalji (besplatni tel. Broj, web adresa) kompanije proizvoaa

Naziv i teina komponenti i materijala proizvoda i pakovanja

Ekoloke informacije

Informacije o proizvodu

Sistemska granica

Ekoloki profil proizvoda

Funkcija, funkcionalna jedinica i referentni tok

Upotreba sirovih materijala, proizvodnja, distribucija, upotreba proizvida i kraj vijeka trajanja (takoe prikazuje rjeenje o stavljanju u masovnu upotrebu i metod dodjele)

(i) Rezultati popisa i karakterizirani rezultati uticaja

(ii) Karakterizirani rezultati uticaja po fazi ivotnog ciklusa

Dodatne informacije

Razliite ekoloke informacije koje nisu obraene u informacijama o proizvodu i okolini

Svi elementi nabrojani u Tabeli 59 su shvatljivi sami po sebi, izuzev ekolokog profila proizvoda koji ima dvije specifinosti. Ekoloki profil proizvoda zasnovan na rezultatima popisa plus karakterizirani rezultati uticaja mogu imati format kao to je prikazano u Tabeli 60. Ekoloki profil proizvoda zasnovan na karakteriziranom rezultatima uticaja po fazi ivotnog ciklusa mogu imati format prikazan u Tabeli 61. Tabele 60 i 61 samo prikazuju sluaj globalnog zatopljenja iz ilustrativnih razloga. Kompletna tabela bi trebala ukljuivati sve ostale kategorije uticaja.

Tabela 60 Predloeni format za predstavljanje rezultata popisa plus rezultati karakteriziranog uticaja proizvoda

Kategorija

Parametar

Vrijednost

Jedinica

Vrijednost karakteriziranog uticaja

Jedinica

Globalno zatopljenje

Ukpuno

g CO2

Tabela 61 Predloeni format za predstavljanje rezultata karakteriziranog uticaja proizvoda po fazi ivotnog ciklusa proizvoda

Kategorija

Jedinica

Ukpuno

Upotreba sirovih materijala

Proizvodnja

Distribucija

Upotreba proizvoda

Kraj vijeka trajanja

Globalno zatopljenje

g CO2

2) Kako obraditi podatke za pravljenje EPD?

Dole su navedena uputstva za popunjavanje prethodno predloenog EPD formata.

Informacije o proizvodu

Spisak optih informacija vezanih za proizvod, kompaniju proizvoaa i sastav proizvoda.

Informacije vezane za proizvod

Unijeti relevantne informacije pored naziva proizvoda, broj modela, kategoriju proizvoda i opis proizvoda.

Informacije o kompaniji proizvoau

Upisati relevantne informacije pored naziva kompanije proizvoaa, potansku adresu i kontakt detalje (tel. broj za besplatne pozive i web adresu).

Sastav proizvoda

Zabiljeiti komponente i materijale koritene u proizvodu i njegovom pakovanju. Sastav proizvoda ukljuuje teinu svake komponente/materijala, i udio njegove teine u ukupnoj teini proizvoda sa pakovanjem.

Ekoloke informacije

Spisak rezultata izvuenih iz LCA rezultata proizvoda.

Funkcija proizvoda

Upisati funkciju, funkcionalnu jedinicu i referentni tok proizvoda

Sistemska granica

Upisati sistemsku granicu svakog od pet faza ivotnog ciklusa, tj. upotrebe sirovih materijala, proizvodnje, distribucije, upotrebe proizvoda i kraja vijeka trajanja proizvoda. Uz to zabiljeiti rjeenje o stavljanju u masovnu upotrebu i koriteni metod dodjele.

Ekoloki profil proizvoda

Sastoji se iz dva glavna rezultata iz LCA studije. Jedan ukljuuje analizu inventara i karakterizirane rezultate uticaja, a drugi je su karakterizirani rezultati uticaja po fazi ivotnog ciklusa proizvoda.

(i) Rezultati inventara i karakterizirani rezultati uticaja

Upisati vrijednosti karakteriziranog uticaja pored sljedeih kategorija uticaja:

Globalno zatopljenje, kiselost, eutropikacija, stvaranje fotohemijskih oksidansa i troenje abiotikih izvora

Za svaku kategoriju uticaja, popisati parametre inventara sa udjelima veim od odreenog procenta (npr. 1%) od ukupnog uticaja u kategoriji uticaja.

Ako odreeni proizvod nema jednu ili vie ovdje navedenih kategorija uticaja, ili ako odreena kategorija uticaja nema vie od jednog parametra popisa, onda jednostavno prenesite raspoloivu karakteriziranu vrijednost uticaja i/ili vrijednost parametra popisa.

(ii) Karakterizirani rezultati uticaja po fazi ivotnog ciklusa proizvoda

Upisati vrijednosti karakteriziranih uticaja za svaku od pet faza ivotnog ciklusa.

Dodatne informacije

Ako postoje dodatne ekoloke informacije vezane za proizvod kao to su eko-etiketa ili ISO 14001 certifikat o proizvodnom kapacitetu proizvoda, one mogu biti zapisane u EPD formatu. Takoe je potrebno identifikovati onoga ko je izradio LCA proizvoda, recenzenta LCA studije i svu tehniku podrku koritenu u izradi EPDa proizvoda.

Dolje je naveden primjer izrade ekoloke deklaracije proizvoda koritenjem LCA rezultata kuhala za vodu predstavljenog u poglavlju 2. Ustvari, LCA rezultati poboljanog kuhala za vodu bi kroz EKODIZAJN trebali biti koriteni za EPD. Informisanje o ekolokom uinku novorazvijenog proizvoda trebalo bi biti cilj vie nego onaj od referentnog proizvoda. Osim toga, sama namjera razvoja poboljanog proizvoda je da se informie trite o njegovim poboljanim ekolokim aspektima tako da bi novodizajnirani proizvod trebao biti koriten za EPD. Poto je svrha ovog primjera, meutim, da demonstrira prenos LCA rezultata proizvoda u EPD, ovdje su koriteni LCA rezultati referentnog kuhala za vodu.

Ovdje prikazan EPD je namijenjen za institucionalne potroae. Zapazite da je gore prikazani format EPD osnova za EPD kuhala za vodu. EPD format je dug etiri stranice i takav da ima broj stranica u EPDu.

Relevantni podaci za EPD format nastali su iz dole navedenih izvora.

Sastav proizvoda kuhala za vodu opisan u Tabeli 12 u poglavlju 2.

Funkcija proizvoda i informacije o granici sistema date u definiciji rezultata cilja i obima kuhala za vodu u poglavlju 2.3.1.

Rezultati popisa kuhala za vodu dolaze iz Tabele 21 u poglavlju 2.

Rezultati karakteriziranog uticaja kuhala za vodu nabrojani u Tebelama 25 i 26 u poglavlju 2.

Vrijednosti procentualnog udjela dolaze iz Tabele 28 u poglavlju 2. (Primjetite da osim rezultata analize doprinosa iz kategorije globalnog zatopljenja, nijedan drugi rezultat analize doprinosa nije prikazan u poglavlju 2.3.4 tako da ne moete uvesti vrijednosti drugih kategorija uticaja.)

Ekoloka deklaracija proizvoda (EPD)

(1) INFORMACIJE O PROIZVODU

Informacije vezane za proizvod

Naziv proizvoda Kuhalo za vodu

Broj modela Model A

Kategorija proizvoda Kuhalo za vodu

Opis proizvoda Kuhalo za vodu kuha 1/2 litre vode tehnologijom brzog kuhanja. Kuhalo je opremljeno sa: filterom kamenca, poklopcem, dugmetom za otvaranje poklopca, automatskom funkcijom iskljuivanja, indikatorom nivoa vode i bazom sa spremnikom za kabal.

Teina kuhala: 670 g

Teina pakovanja: 200 g

Ukupna teina kuhala sa ambalaom: 870 g.

Informacije o proizvoau

Naziv kompanije-proizvoaaKompanija S

Potanska adresa Negdje u Evropi

Kontakt detalji (brojevi telefona i web adresa)

Sastav proizvoda

Komponenta

Materijal

Teina (g)

Masa (%)

Kuite

PP

330,00

38

Pakovanje

Kartonska kutija

200,00

23

Grija

Nerajui elik

120,00

14

Ploica za uzemljenje

PP

80,00

9

Kabl (PVC)

PVC

72,00

8

Kabl (Cu)

Cu

48,00

6

Prekida

PA

20,00

2

Ukupno

870,00

100

(2) INFORMACIJE O OKOLINI

Informacije o proizvodu

Funkcija Grijanje pitke vode za pripremanje aja ili kave

Funkcionalna jedinica Grijanje 0,5 litara pitke vode do take kljuanja

Referentni tok Jedno kuhalo teine 870 g ukljuujui pakovanje

Granica sistema

Faza ivotnog ciklusa Opis granice sistema

Upotreba sirovih materijala Ukljuuje ekstrakciju prirodnih resursa iz prirode i proizvodnju sirovih i pomonih materijala iz resursa

Proizvodnja Ukljuuje proizvodnju dijelova i komponenti na proizvodnim mjestima dobavljaa, i sklapanje kuhala na proizvodnim mjestima kompanije S

Distribucija Ukljuuje transport iz kompanije S do glavnih Evropskih trita. Udaljenost distribucije je priblino 3000 km od kompanije S kamionima nosivosti 40 tona

Upotreba proizvoda Koliina elektrine energije potrebna za zagrijavanje 0,5 litara vode u kuhalu za pripremu aja ili kave bila bi 0,0545 kWh po upotrebi

Kraj ivotnog vijeka Ukljuuje sakupljanje, tretiranje i odlaganje otpadnog kuhala. Otprilike 30 % otpadnih kuhala se zatrpava u zemlju, 20 % se spaljuje i 50 % se reciklira na kraju svog ivotnog vijeka

Pravilo za odluivanje o Ukljueni su svi materijali do 75 % ukupne masovnom ukljuivanju teine proizvoda

Metoda dodjele Koritena je ekonomska vrijednost

Ekoloki profil proizvoda

i) Rezultati popisa i rezultati karakteriziranog uticaja

Parametri popisa ivotnog ciklusa u dole prikazanoj tabeli doprinose odgovarajuoj kategoriji uticaja sa vie od 1% od totalnog uticaja u toj kategoriji uticaja.

Kategorija

Parametar

Vrijednost na popisu

Jedinica

Vrijednost karakteriziranog uticaja

Jedinica

Globalno zatopljavanje

CO2

CH4

38143,87

68,78

g

g

Ukupno 39727,8

g CO2-ekv.

96,02%

3,98%

Kiselost

SOx

NOx

153,62

5,57

g

g

Ukupno 157,52

g SO2-ekv.

97,52%

2,48%

Eutropikacija

NOx

5,57

g

Ukupno 0,72

g PO43- ekv.

100%

Stvaranje fotohemijskih oksidansa

CH4

CO

VOCs

NOx

68,78

1,33

4,22

5,57

g

g

g

g

Ukupno 2,37

g C2H4-ekv.

17,30%

1,69%

74,26%

6,75%

Troenje abiotikih resursa

Ukupno 37,38

g/godinje

Sirova nafta

Ugalj

615,11

6371,52

g

g

40,80%

58,64%

ii) Rezultati karakteriziranog uticaja po fazama ivotnog ciklusa

Kategorija

Jedinica

Ukupno

Koriteni materijali

Izrada proizvoda

Distribucija

Upotreba proizvoda

Kraj ivotnog ciklusa

Globalno zagrijavanje

g CO2-ekv.

39725,81

1500,53

1037,65

241,43

37061,7

115,5

Kiselost

g SO2-ekv.

157,52

8,66

4,05

144,7

0,11

Eutropikacija

g PO43-ekv.

0,72

0,71

Stvaranje fotohemijskih oksidansa

g C2H4-ekv.

2,37

1,92

0,00

0,04

0,4

0,01

Troenje abiotikih resursa

g/godinje

37,38

16,32

0,58

1,82

20,88

2,22

Napomena: Karakterizirani uticaji nisu raunati za toksinost i vrsi otpad zbog nedostatka vjerodostojnih, meunarodno dogovorenih faktora karakterizacije.

(3) DODATNE INFORMACIJE

Kamenac koji se formira u kuhalu treba redovno istiti tokom faze upotrebe proizvoda

Proizvod odgovara xxx emi Eko-oznaavanja

LCA studija i EPD kuhala za vodu su uraene od strane kompanije S zajedno sa konsultantom Y. LCA studija je verifikovana revizijom Z instituta.

Kako itati EPD informacije o okolini?

Od tri tipa informacija, informacija o proizvodu i dodatne informacije je lako razumjeti. Meutim, informacije o okolini zahtijevaju pojanjenja da bi se pravilno tumaila. U ekoloke informacije ukljuene su funkcija proizvoda, ogranienja sistema i ekoloki profil okoline. Funkcija proizvoda i ogranienja sistema su obino prenesene iz onih koje definie LCA proizvoda. Svrha ova dva elementa ukljuena u ekoloke informacije je da ogranii EPD. Drugim rijeima, deklaracija u EPD-u vai samo unutar ogranienja funkcije proizvoda i sistemskih granica definisanih u odjeljku sa informacijama o okolini.

Ekoloki profil proizvoda je sr EPD-a. Pokazuje dva tipa LCA rezultata: rezultate analize popisa i rezultate karakteriziranog uticaja. Poto je EPD za vanjsku upotrebu, samo je obavezni dio LCA prikazan. Drugim rijeima, opcioni elementi kao to su normalizovani uticaj i izvagani uticaj nisu dio ekolokog profila proizvoda.

Da bi se poveala transparentnost informacija o ekolokom profilu, i rezultati popisa inventara i rezultati karakteristinog uticaja se pokazuju prvi. Ovdje se biljee parametri popisa inventara sa njihovim vrijednostima i njihovim relativnim doprinosom datoj kategoriji uticaja. Dodatno se takoe biljee i vrijednosti karakteriziranog uticaja.

Na primjer, u sluaju kategorije uticaja na globalno zatopljavanje, rezultati popisa CO2 i CH4 i njihov doprinos kategoriji globalnog zatopljavanja bio je 38143,87 g i 68,78 g, ili 96,02 % i 3,98 %. Ekvivalent uticaja na globalno zatopljavanje bio je 39725,81 g CO2 po jednom kuhalu. Iz ovoga je poznat doprinos kuhala globalnom zatopljavanju. Slina tumaenja se mogu izvesti i za druge kategorije uticaja.

Drugi nain predstavljanja informacija o okolini je da se izraze rezultati karakteristinog uticaja po fazi ivotnog ciklusa. Ovdje nisu predstavljeni rezultati popisa, da bi se naglasilo gdje se uticaj pojavljuje u fazama ivotnog ciklusa. U sluaju globalnog zatopljenja, faza upotrebe proizvoda je najdominantnija sa vrijednou ekvivalentnoj 34061,40 g CO2. Ovo je vie od 93 % ukupnog uticaja kuhala na globalno zatopljenje. Prema tome, zna se da je faza upotrebe proizvoda kljuni izvor uticaja kuhala na okolinu.

Negativna vrijednost na kraju ivotne faze ukazuje na pozitivan uticaj na prirodu. Ovo znai da se korist za okolinu pojavljuje prije nego nepovoljan uticaj na globalno zatopljenje kada kuhalo doe u fazu zavretka vijeka trajanja. Ovo je posljedica recikliranja otpada od kuhala. Slina tumaenja se mogu izvesti i za druge kategorije uticaja.

5.3 Rezime

Ekoloka komunikacija proizvoda sa okolinom je sastavni dio EKODIZAJNA. Kroz ekoloku komunikaciju ljudi mogu biti podstaknuti da trae eko-proizvode. Kao posljedica, moe se prodati vie proizvoda prilagoenih zatiti okoline i imid kompanije i proizvoda moe biti poboljan.

Aspekti zatite okoline nedavno redizajniranih proizvoda trebali bi biti bolji od prethodnih modela konkurentnih proizvoda. Naglaavajui razliku ili poboljanja u odnosu na druge proizvode, moe se razlikovati jedan proizvod od ostalih. Zato je veoma vano u poetku imati dobar proizvod.

Sva komunikacija, ukljuujui ekoloka tumaenja trebala bi biti precizna, pravilno usmjerena i pouzdana. Iz tog razloga, strogo pridravanje pravnim propisima i meunarodnim standardima je preduslov za bilo kakvu ekoloku komunikaciju. Poto postoje razliiti tipovi ciljnih grupa, maloprodajni, institucionalni i B2B, razliiti tipovi sredstava ekoloke komunikaciju bi trebali biti iskoriteni.

U sluaju potroaa na maloprodajnom nivou, EPD mora biti tako dizajniran da bude jednostavan. Ako nije, potroa na maloprodajnom nivou nee moi razumjeti informacije u EPD-u. U sluaju B2B potroaa, ovdje preporueni EPD format moe biti primjenjen modifikovanjem ogranienja sistema, jer sistemska granica proizvoda proizvedenih za B2B potroae tipino obuhvata od kolijevke do kapije, tj. od izdvajanja resursa (kolijevke) pa do proizvodnje materijala i komponenti ili dijelova koji se proizvode od proizvoaeve izlazne kapije.

Sada je oigledno da je nivo detalja u ekolokim informacijama kritian u EPD-u. Ako je to previe komplikovano, malo e ljudi razumjeti informacije koje se nalaze u EPD-u. Ako je previe jednostavno, nee biti potrebe za EPD-om. EPD prikazan u ovom poglavlju namijenjen je institucionalnim potroaima, kao to su vladine kancelarije za nabavke i odjeli velikih korporacija zaduenih za kupovinu. Osnovni preduslov je bio da imaju strunjake koji su sposobni da odaberu proizvode prilagoene zatiti okoline na osnovu informacija datih u EPD-u.

Poglavlje 6

ZAKLJUAK

EKODIZAJN ima potencijal da otpimizira uspjeh proizvoda redukujui unos materijala i energije kroz sve faze ivotnog ciklusa proizvoda. EKODIZAJN otvara fokus na sve faze ivotnih ciklusa sistema proizvoda i ostale aspekte i time pravi druga polja djelovanja vidljivim. Rezultati sistematskog procesa ekodizajna su inovativna rjeenja koja karakteriu nii trokovi ivotnog ciklusa. Nadalje, proces ekodizajna vodi ka vioj zakonitosti samog proizvoda i kompanije koja ga proizvodi. Dakle, EKODIZAJN e biti kljuni faktor uspjeha kompanije.

Bolje razumijevanje svih faza ivotnog ciklusa na poetku razvoja proizvoda je od centralnog znaaja zato to e veina relevantnih procesa planiranja i donoenja odluka biti uraena u ovoj ranoj fazi planiranja.

Koncept dobrog proizvoda koji se razvije u ranoj fazi planiranja e pojednostavniti dalje procese razvoja i vodie ka optimiziranom dizajnu proizvoda.

Ova knjiga obezbjeuje neophodne informacije i preporuke za sistematsku implementaciju EKODIZAJNA u vlastitom preduzeu. Slika 45 u pregledu sumira sve korake planiranja objanjene u ovoj knjizi.

Proces EKODIZAJNA poeo je sa zadatkom modeliranja cijelog sistema proizvoda. Ekoloki parametri okoline i informacije o fazama ivotnog ciklusa su definisani, kao i sastav referentnog proizvoda koji je trebao biti redizajniran.

U drugom zadatku, procijenjeni su ekoloki aspekti proizvoda koritenjem metode Procjene ivotnog Ciklusa (LCA). Znaajni ekoloki aspekti, kljuna ekoloka pitanja i ekoloki profil proizvoda su neki od glavnih rezultata ovog zadatka.

Trei zadatak se fokusirao na definisanje zadatka ponovnog dizajniranja proizvoda. Ukljuivao je podelemente kao to su (EQFD) razvijanje funkcije kvaliteta okoline, EBM, ECODESIGN PILOT Assistant, kao i liste provjere zasnovane na ECODESIGN PILOT. Ako LCA rezultati nisu raspoloivi, mogu se koristiti samo rezultati iz prvog zadatka i ECODESIGN PILOT Assistant-a.

etvrti zadatak generie specifikacije proizvoda. Podelementi u ovom zadatku su specifikacije proizvoda, funkcionalna struktura, kreativni sastanci, koncepcija proizvoda i dizajn oblika.

Posljednji zadatak se bavio efektivnom komunikacijom proizvoda sa poboljanim ekolokim svojstvima sa tritem. Naroita panja data je razvoju ekoloke deklaracije proizvoda (EPD). Meutim, druga sredstva komunikacije, kao to su eko-oznaka i samo-deklarisane tvrdnje o zatiti okoline su vane opcije za komunikaciju sa okolinom.

Sistematskih 12 koraka za implementaciju ekodizajna u praksi je dato u tabeli 1 i ti koraci bi trebali biti preporueni.

Jedna od glavnih ideja procesa EKODIZAJNA koja je ovdje opisana je sistematska integracija znaajnih ekolokih aspekata i zahtjeva ulagaa koji vodi do integrativnog pristupa dizajnu kao i injenica da rezultati ekodizajna moraju biti preneseni kupcima.

EKODIZAJN je proces koji integrie ekoloka razmatranja u postojei proces razvoja proizvoda nekog preduzea. Proces ekodizajna bi trebao biti integrisan u ve postojee procese planiranja i donoenja odluka, tj. procese upravljanja preduzeem na strategijskom i operativnom nivou. Svi ovi procesi se ostvaruju da bi se postiglo kontinualno poboljanje proizvoda, kao i kontinualno uenje unutar preduzea. Rezultat implementacije EKODIZAJNA bi trebao biti inovativan proizvod sa poboljanim svojstvima zatite okoline koji se moe lako prodati.

Sve u svemu EKODIZAJN je izazov. Autori vam ele uspjeh i dobar napredak u implementaciji ekodizajna.

Sema ekodizajn procesa

modeliranje proizvoda

procjena zivotnog ciklusa

zadaci ekodizajna

poboljsanje proizvoda

ekoloska komunikacija

modeliranje proizvoda

procjena zivotnog ciklusa

ekoloska komunikacija

poboljsanje proizvoda

zadaci ekodizajna