Last Persidangan Geneva

8/17/2019 Last Persidangan Geneva

http://slidepdf.com/reader/full/last-persidangan-geneva 1/26

Sejarah Asia Tenggara : 1900-1963

Pengenalan

Indo-China merupakan negara yang berada di bawah penguasaan Peranchis, Indo-China

ini merangkumi tiga buah negara iaitu, Laos, Kemboja dan Vietnam. Keadaan huru-hara

dan pertelingkahan telah berlaku di negara-negara Indo-China ini. alam menyelesaikan

pertelingkahan yang berlaku di negara Indo-China, satu jalan penyelesaian telah

dibincangkan dan dengan ini maka tercetusnya persidangan !ene"a yang bermula pada

#$ april %&'(. Persidangan ini bertujuan membincangkan masalah ketegangan di Indo-

China. )erpunca daripada persidangan ini, maka Perjanjian !ene"a telah dimeterai pada

#% *ulai tahun %&'(. Perjanjian ini adalah satu perjanjian yang disertai oleh sembilan

delegasi iaitu Laos, Kemboja, dua delegasi daripada Vietnam, Perancis, +merika

yarikat, o"iet, )ritish dan China. Perjanjian !ene"a merupakan usaha antarabangsa

untuk menyelesaikan masalah Vietnam secara umumnya. Persidangan berjaya

memasukkan perjanjian gencatan senjata meliputui Vietnam, loas dan kemboja.

LATAR BELAKANG PERJANJIAN GENEVA

etelah *epun menyerah kalah pada tahun %&(', pihak kolonial Perancis kembali semula

ke bekas tanah jajahan mereka di Indo-China. egara Indochina iaitu Vietnam, Kemboja

dan Laos telah diduduki oleh pihak *epun ketika Perang unia Kedua. Kedatangan

mereka adalah untuk menguasai dan mentadbir kembali Indo-China. alau

bagaimanapun, kehadiran semula Perancis tidak disenangi oleh pemerintah kerajaan,

nasionalis dan juga seluruh rakyat Indo-China. /ereka mahukan kemerdekaan yang

penuh daripada Perancis dan mentadbir negara mereka dengan cara sendiri. amun

begitu, Perancis tidak memberikan reaksi positi0 terhadap tuntutan mereka malah telah

Persidangan Geneva 1954 %




membuat pakatan dengan +merika yarikat dan )ritish untuk meneruskan hasrat mereka

mengukuhkan kekuasaan mereka di Indo-China.

Keenganan Perancis telah menyebabkan berlaku penentangan antara kumpulan-

kumpulan anti asing dan juga pemerintah-pemerintah kerajaan yang dilantik ketika

pendudukan *epun. Pada ketika ini wujud semangat nasionalisme untuk menentang

penjajahan dan menuntut kemerdekaan daripada Perancis. /isalnya di Laos, kerajaan

Pathet Lao yang dipimpin oleh Putera ouphanou"ong telah menuntut kemerdekaan dan

membentuk sebuah kerajaan campuran bagi negara Laos sebagaimana yang termaktub

dalam mani0esto %# perkara%.

Penentangan-penentangan yang dilakukan juga melibatkan kekerasan sehingga

berlaku peperangan di Indo-China. Peperangan berlaku di Vietnam pada %& isember

%&($, antara Perancis dengan Viet /inh yang dipimpin oleh 1o Chin /inh di Vietnam

2tara, seterusnya merebak ke Laos dan Kemboja, namun begitu tidak sehebat di

Vietnam. Perjuangan-perjuangan di kedua-dua negara tersebut telah dipengaruhi juga

oleh keadaan yang berlaku di Vietnam malah mendapat sokongan daripada Vietnam.

Peperangan ini melibatkan pihak luar iaitu China yang menyokong Vietnam 2tara,

manakala Perancis pula disokong oleh +merika yarikat.# Perkara yang menyebabkan

Perancis berperang dengan Viet /inh adalah untuk mendapatkan kembali wilayah

kekuasaannya. Peperangan ini berlangsung sehingga %&'( yang akhirnya dimenangi oleh

% Phillipe e"illers, %&33.Sejarah Indo-China Moden, 4uhanas 1arun 56erj.7 Kuala Lumpur8 ewan)ahasa an Pustaka, hal. %$(# China telah memberi bekalan senjata moden kepada Vietnam dan melatih kader-kadernya. Perancis telahmendapat sokongan daripada +merika yarikat dari segi kewangan bernilai 9%': juta dan menghantar beberapa%#; pegawai tentera ke Vietnam. Lihat, Phillipe e"illers, %&33.Sejarah Indo-China Moden, hal.%$(.

Persidangan Geneva 1954 #




Vietnam. Kekalahan ini adalah signi0ikan kerana ia adalah merupakan kekalahan pertama

pihak barat terhadap egara Komunis +sia 6enggara;.

PERSIDANGAN GENEVA

Persidangan !ene"a telah pun bermula pada #$ +pril hingga #% *ulai %&'( di bandar

wiss ketika Perancis dan Viet /inh masih lagi bertempur. Persidangan ini diadakan

untuk menyelesaikan masalah di Korea dan Perancis < Indochina. Perjanjian ini disertai

oleh Kemboja, Laos, 4epublik emokratik Vietnam, Perancis, o"iet 2nion, 4epublik

4akyat China, egara Vietnam, 2nited Kingdom dan +merika yarikat. elain itu,

uruhanjaya Kawalan +ntarabangsa telah dibentuk untuk mengawasi perlaksanaan

Perjanjian !ene"a namun ia pada dasarnya adalah untuk memastikan pengurangan kuasa

di Indochina. uruhanjaya ini terdiri daripada negara India, Kanada dan Poland(.

Pada #% *ulai, persidangan !ene"a telah menghasilkan deklarasi yang menyokong

kesatuan wilayah dan kedaulatan Indochina. Ia juga bersetuju untuk menghentikan

peperangan dan juga penglibatan asing dalam urusan dalaman Indo-China. elain itu,

menyentuh soal Vietnam, negara ini dibahagikan kepada dua iaitu selatan dan utara

sehingga satu pentadbiran baru akan diseragamkan setelah pilihanraya diadakan pada

*ulai %&'$.' +khirnya, masalah di Indochina telah pun diselesaikan melalui deklarasi

akhir persidangan !ene"a pada #% *ulai %&'(. Perjanjian ini ditandatangani oleh Pierre

/endes dari Perancis dengan Pham Van ong dari emokratik 4akyat Vietnam tanpa

adanya campur tangan sekutu-sekutu mereka.

; !ene"e Con0erence 5%&'(7, http8==en.wikipedia.org=wiki=!ene"a>Con0erence>5%&'(7( Ibid ' !ene"a Con0erence, 5%&'(7 http8==en.wikipedia.org=wiki=!ene"a>Con0erence>5%&'(7

Persidangan Geneva 1954 ;




Penamatan Penjajahan Perancis.

ilayah Kemboja, Laos dan Vietnam telah dikuasai oleh Perancis dalam satu

tempoh yang agak lama. ilayah-wilayah ini telah diletakkan di bawah Kesatuan

Perancis dan di gabungkan menjadi Persekutuan Indo-China. ebagai contoh, pada #?

@gos %&($, satu modus vivendi$ telah ditandatangani di Viantiane yang menyatakan Laos

diberi ekonomi dalam negeri dan adalah sebahagian daripada persekutuan Indo-China

dan Kesatuan Perancis. alam tempoh pemerintahan di bawah cengkaman Perancis,

masyarakat Indo-China tidak berpuashati dan telah mengadakan beberapa pemberontakan

bagi mendapatkan kerajaan yang bebas daripada Perancis. Ketidakpuasan hati masyarakat

Indo-China ini diakui sendiri oleh Perancis, di mana mengikut anggaran yang dibuat oleh

Perancis sendiri sebanyak $:A daripada masyarakat di Kemboja menentang penguasaan

semula Prancis di Indo-China? selepas Perancis terpaksa melepaskan Kemboja ke tangan

*epun pada tahun %&('. elain itu, terdapat gerakan-gerakan yang cuba dilakukan oleh

masyarakat Indo-China untuk membebaskan diri mereka dari dicengkam oleh Perancis.

ebagai contoh, di Kemboja telah ada Gerakan Pembebasan Kemboja dan di Laos telah

ada Lao Issara yang mendapat sokongan Vietnam untuk mencapai kemerdekaan dan di

Vietnam telah ada Viet Minh yang dipegang oleh 1o Chi /inh yang mahu menyatukan

negara melalui re"olusi /arBis bercorak klasik.

/elalui beberapa pemberontakan ini dan desakan-desakan yang dibuat di setiap

wilayah telah memaksa Perancis beberapa kali memberikan kemerdekaan kepada mereka.

$ Mengenali Sejarah Asia Tenggara Moden. 1lm (3%.? Philippe e"illers 56erj8 4uhanas 1arun7, %&33, Sejarah Indo-China Moden. hlm $$.

Persidangan Geneva 1954 (




tetapi hanya pada nama sahaja. Kemerdekaan yang sebenarnya yang diinginkan oleh

pihak-pihak ini tidak pernah terkabul. ebagai contoh, dapat dilihat di Laos, di mana

Perancis menyatakan kemerdekaan Laos adalah sebahagian besarnya hanya pada nama

sahaja, tetapi penasihat-penasihat Perancis akan membantu menteri-menteri dan ketua-

ketua di peringkat wilayah serta menyelaras perkhidmatan di setiap negeri. 3

engan itu, melalui persidangan !ene"a %&'( telah memberikan impak yang

besar kepada Indo-China, di mana Perancis telah mengundurkan diri mereka dari

kerajaan tersebut. Ini dapat dilihat daripada kekalahan Perancis di ien )ien Phu telah

menentukan yang Perancis akan mengundurkan diri dari Indo-China secara total.& elain

itu, dalam artikel %# Penjanjian !ene"a ini menegaskan mengenai Kemboja, Laos dan

Vietnam, tiap-tiap pihak yang terlibat dalam Persidangan !ene"a berjanji akan

menghormati kedaulatan, kemerdekaan, kesatuan dan keutuhan wilayah negara-negara

tersebut dan tidak campurtangan dalam hal-hal dalam negeri egara-negara ini.D dengan

itu, permusuhan-permusuhan telah dihentikan pada #? *ulai di utara, % @gos di kawasan

tengah dan %% @gos di kawasan selatan.%: Ini secara tidak langsung telah menamatkan

peperangan di antara Perancis dan Vietnam.

eterusnya, penamatan penjajahan Perancis di Vietnam yang dapat dilihat setelah

termeterainya Perjanjian !ene"a ialah pada tahun %&'$, di mana akibat daripada

kerisauan iem akan kemaraan Perancis di Vietnam selatan, maka beliau telah meminta

supaya Perancis mengundurkan semua tenteranya sebelum akhir bulan +pril. Kerajaan

3 Ibid hlm %$:.& ien )ien Phu terletak di barat laut Vietnam. Lihat Mengenali Sejarah Asia Tenggara Moden. 1lm (33.%: Philippe e"illers 56erj8 4uhanas 1arun7, %&33, Sejarah Moden Indo-China. 1lm ;'#.

Persidangan Geneva 1954 '




Perancis yang dipimpin oleh !uy /ollet, seorang sosialis bersetuju mengundurkan

tenteranya dari Vietnam. engan itu telah mengakhiri kehadiran tentera Perancis di

Vietnam selama &? tahun. elain itu, pada hari yang sama iaitu #3 +pril %&'$, pemerintah

tentera Kesatuan Perancis di aigon dihapuskan.%%

i Kemboja pula, penamatan penjajahan Perancis memberikan mereka sinar baru

untuk memulakan sebuah negara baru yang mempunyai sistem politik tersendiri. elain

itu, dengan tamatnya pendudukan Perancis, Kemboja bebas mengadakan pakatan tentera

dan bebas daripada desakan penyesuaian wilayah dan politik. /anakala di Laos pula,

penamatan penjajahan Perancis memberikan mereka peluang mencapai kemerdekaan dan

menjadi sebuah negara yang berdaulat walaupun masih kekal dalam Kesatuan Perancis

atas pilihannya sendiri.

2.0 Gencatan senjata.

elain daripada penamatan penjajahan Perancis di Indo-China, kesan daripada

Perjanjian !ene"a yang telah diadakan adalah dengan tamatnya permusuhan dan

peperangan yang berlaku dalam wilayah Indo-China apabila termeterainya persetujuan

untuk mengadakan gencatan senjata dalam persidangan tersebut. Ini dapat dilihat dalam

artikel ( perjanjian !ene"a yang menegaskan the Coneren!e takes note o the !lauses

in the Agreement on the !essation o hostilities in Viet-"am #rohibiting the introdu!tion

into Viet-"am o oreign troo#s and militar$ #ersonnel as %ell as all kinds o arm and

munitions& The Coneren!e also takes note o the de!larations made b$ the Goverments o

Cambodia and Laos o their resolution not to re'uest oreign aid( %hether in %ar

%% Ibid hlm ;$'.

Persidangan Geneva 1954 $




material( in #ersonnel or in instru!tors e)!e#t or the #ur#ose o the ee!tive deen!e o

their territor$ and in the !ase o Laos( to the e)tent deined b$ the Agreements on the

!essation o hostilities in LaosD.%# engan persetujuan untuk mengadakan gencatan

senjata antara Perancis dan Indo-China ini telah menyelesaikan masalah politik di negara

tersebut.

!encatan senjata di Laos telah diadakan pada $ @gos di antara tentera Perancis

dengan Vietnam 2tara. alam persetujuan tersebut, tentera Vietnam 2tara mestilah

berundur dari Laos dalam masa %#: hari. ementara itu, tentera Pathet Lao akan

ditempatkan di wilayah Phong aly dan amneua sementara menunggu intergrasi politik

dan ketenteraan.%; Laos juga tidak dibenarkan mengadakan pakatan asing di negara itu

5kecuali Perancis yang dibenarkan mengekalkan pangkalan udara di eno7 juga tidak

akan menempatkan tentera asing kecuali beberapa kontijen Perancis yang ditugaskan

untuk melatih tentera Laos7. +khirnya, Laos tidak dibenarkan memasuki sebarang

pakatan yang bertentangan dengan Piagam )angsa-)angsa )ersatu.%( engan persetujuan

gencatan senjata ini, secara tidak langsung Laos telah mendapat kemerdekaan dan

diiktira0 oleh kedua-dua blok. alaupun begitu, Laos masih mengalami perpecahan

dalam negeri, di mana mereka masih belum mencapai penyatuan antara kerajaan

Vientiane dan Phatet Lao.

eterusnya, perjanjian gencatan senjata di Kemboja telah dipersetujui antara

tentera di raja Khmer dan 4epublik emokratik Vietnam pada #% *ulai %&'(. engan

%# The *inal +e!larations o the Geneva Coneren!e ,ul$ .( ./01. 1lm (.%; Philippe e"illers 56erj8 4uhanas 1arun7, %&33, Sejarah Indo-China Moden. 1lm %$?.%( Ibid. 1lm %$?.

Persidangan Geneva 1954 ?




tercapainya perjanjian ini, maka gencatan senjata diadakan di Kemboja pada $ @gos %&'(

5sama tarikh dengan kerajaan Laos7 dan semua tentera Vietnam diundurkan dari wilayah

Kemboja.%' engan itu, Kemboja telah mencapai kemerdekaannya dan bebas apabila

tentera asing berundur tanpa syarat. engan kebebasan yang dicapai, kerajaan Kemboja

memulakan usaha baru untuk memastikan semua rakyat mendapat tempat dalam sebuah

egara baru, terutama bersuara dalam pilihanraya umum.

/anakala di Vietnam pula, gencatan senjata telah dipersetujui antara pihak

Perancis dan Viet /inh. alam persetujuan ini, kedua-dua pihak bersetuju

mengundurkan tentera masing-masing ke suatu kawasan yang telah ditetapkan. i mana,

kawasan yang ditetapkan ialah Perancis di selatan %?Emanakala tentera Viet /inh ke

kawasan utara. !arisan sempadan %?E ini adalah bersi0at sementara dan kedua-dua pihak

tidak dibenarkan untuk menambah kekuatan tentera atau mengadakan pakatan dengan

kuasa asing.%$ )agi memastikan perlaksanaan perjanjian ini, satu suruhanjaya ditubuhkan

iaitu uruhanjaya Kawalan +ntarabangsa yang dianggotai oleh egara Poland, India dan

Kanada.%?

Persetujuan gencatan senjata yang telah dipersetujui melalui persidangan !ene"a

ini telah memberikan penyelesaian politik yang dibuat berasaskan saling hormat-

menghormati prinsip-prinsip kemerdekaan, kesatuan dan keutuhan wilayah dan akan

memberi peluang keapad rakyat Vietnam untuk menikmati kebebasan asasi yang di

jamin oleh institusi-institusi demokratik yang di bentuk melalui pilihanraya umum yang

%' Ibid. 1lm ?3.%$ The Struggle *or Indo-China. 1lm ;;'.%? Sejarah Timor ,auh. 1lm %::$.

Persidangan Geneva 1954 3




bebas dan pengundian rahsia. 6etapi jika kita lihat secara terperinci, pilihanraya umum

tidak pernah berlaku di Vietnam seperti yang disyaratkan dalam perjanjian !ene"a. ini

adalah kerana dasar rejim iem dan amerika yarikat terhadap Vietnam tidak memberi

harapan yang pilihanraya akan dapat diadakan.

PEMISAAN VIETNAM !TARA DAN VIETNAM SELATAN

Perjanjian !ene"a yang ditandatangani pada tahun %&'( telah mewujudkan pelbagai

kesan kepada negara Indo-China. Kesan yang amat jelas ialah pemisahan Vietnam kepada

Vietnam 2tara dan Vietnam elatan. 1asil daripada perjanjian tersebut, negeri Vietnam

dibahagikan menjadi dua bahagian iaitu lebih kurang sempadannya pada garis lintang %?

Paralel.%3 ilayah yang terletak di bahagian utara termasuklah elta ungai /erah,

1anoi dan bandar pelabuhan 1ai Pong telah dikuasai oleh kerajaan Viet /inh. )ahagian

Vietnam elatan iaitu dari garis sempadan yang dibuat berada di bawah pemerintahan

Vietnam yang dibantu oleh Perancis.%&

alau bagaimanapun, sebelum persetujuan !ene"a lagi pemisahan Vietnam ini

telah dicadangkan antara perwakilan 4epublik emokratik Vietnam dengan Perancis.

/elalui persetujuan secara sulit ini 4epublik emokratik Vietnam mencadangkan kepada

Perancis agar dijalankan suatu pembahagian sementara secara ketenteraan bagi membuka

ruang dan peluang kerjasama antara Perancis dan 4epublik emorkratik Vietnam. Ini

akan memberi peluang kepada Perancis untuk mengukuhkan kedudukan di Vietnam tanpa

bantuan +merika yarikat. )agi kerajaaan 1o Chi /inh pula, kerjasama ini penting

%3 1arold /. Vinade, %&$?. Sejarah Timur ,auh dalam 2aman Moden& Kuala Lumpur8 ewan )ahasa danPustaka, hal. %::'.%& Ibid&

Persidangan Geneva 1954 &




untuk menyekat peningkatan pengaruh +merika yarikat di Indo-China melalui

penyelesaian secara aman.#:

amun begitu, pemisahan Vietnam secara rasmi dilakukan setelah

berlangsungnya Persetujuan !ene"a %&'(. yarat penting dalam Persetujuan !ene"a

%&'( ialah pembahagian Vietnam kepada dua Fon iaitu Vietnam 2tara dan Vietnam

elatan buat sementara waktu. alau bagaimanapun, pemisahan ini bukanlah bermaksud

untuk mewujudkan dua negara tetapi hanya mencipta satu sempadan ataupun pemisahan

tentera semata-mata untuk mengelakkan penentangan pada masa hadapan.

#%

Kedua-dua

Fon ini dilarang memasuki mana-mana kawasan ketenteraan masing-masing atau

membina ketenteraan yang baru.

Pembahagian kepada dua bahagian adalah sementara sahaja, iaitu sementara

menunggu keputusan satu pilihan raya untuk memilih ketua negara yang akan diadakan

dalam tahun %&'$. @leh yang demikian, dalam tempoh dua tahun Vietnam mempunyai

dua kawasan pemerintahan militari yang berbeFa. Pihak ashington berasa tidak puas

hati dengan kehilangan Vietnam 2tara kepada pihak Komunis dan enggan bersekutu

dengan Persetujuan !ene"a %&'(.## amun begitu, wakil +merika yarikat tetap

memberikan jaminan yang +merika tidak akan menghalang pelaksanaan persetujuan ini.

#: Phillipe e"illers, %&33. Sejarah Indo-China Moden, hal. ;':.#% @leh itu, pihak yang terlibat mempunyai ;:: hari dari tarikh dokumen ini ditandatangani untukmelakukan pembentukan Fon pemisahan. Lihat !eorge onelson /oss, #::$.Vietnam 3 An Ameri!an4rdeal . Gdisi Kelima., hal. $$## Ibid& hal $?.

Persidangan Geneva 1954 %:




elain daripada +merika, pemimpin baru )oa ai iaitu go hin eim #; bukan sahaja

enggan melibatkan diri tetapi tidak mahu terikat dengan Persetujuan !ene"a %&'(.#(

Pembahagian ini sebagaimana pemisahan yang sebelumnya dibuat di Korea

dimaksudkan sebagai penyelesaian sementara berhubung dengan masalah ketenteraan.

@leh itu, satu persetujuan telah dicapai iaitu mengadakan satu pilihan raya di seluruh

Vietnam dalam tempoh dua tahun iaitu pada tahun %&'$. *elaslah, bahawa perjanjian

!ene"a merupakan satu pengakuan dunia antarabangsa bahawa Vietnam akan dipecahkan

kepada dua seperti Korea dan *erman.

#'

)agi kerajaan Laos dan Kemboja tidak disentuh

tetapi kedua-duanya dijadikan negara berkecuali dan jumlah angkatan tenteranya

dihadkan iaitu bagi tujuan pertahanan negara itu sendiri.

Penta"#iran Se$e%as Pemisahan Vietnam

Kerajaan Vietnam 2tara mempunyai kedudukan yang kukuh dan berkuasa sebelum

perjanjian !ene"a lagi. Vietnam 2tara telah bersatu di bawah pemerintahan sebuah parti

tunggal yang bercorak kuku besi iaitu Parti Komunis yang diketuai oleh 1o Chi /inh.

elepas tahun %&'(, Vietnam 2tara diperintah dari 1anoi oleh tiga hierarki iaitu pihak

tentera, pentadbiran awam dan Komunis. 1ierarki ini mempunyai pelbagai kuasa dalam

tentera dan pegawai politik yang bertugas sebagai ahli tentera. i peringkat atasan,

terdapat orang yang sama memegang jawatan yang sama dalam parti dan pentadbiran

#; go hin eim tidak menerima pembahagian Vietnam kepada dua dan tindakannya ini mendapatsokongan daripada ashington. Lihat +bu talib +hmad, Sejarah Tanah 5esar& Kuala Lum#ur 8 ewan)ahasa dan Pustaka, hal. ##&.#( Phillipe e"illers, %&33. Sejarah Indo-China Moden. hal. ;$#.#' +bu 6alib +hmad, %&3&. Sejarah Tanah 5esar& Kuala Lum#ur 8 ewan )ahasa dan Pustaka, hal. #?&.

Persidangan Geneva 1954 %%




awam. /isalnya, 1o Chi /inh sendiri berkhidmat sebagai pegawai kerajaan pusat parti

dan sebagai Presiden 4epublik .#$

Pemerintahan kerajaan 1o Chih /inh turut mendapat penentangan dalam

kalangan rakyat Vietnam 2tara itu sendiri. /isalnya, penulis 6ruong 6uu dan Phan Khoi

yang mahu kerajaan Vietnam memutuskan hubungan dengan o"iet 4usia dan China.#?

Vietnam 2tara berjaya dalam pentadbiran, ekonomi dan sosial walaupun terdapat

kesukaran untuk membangunkan Vietnam 2tara. 1al ini kerana, Vietnam berada di

bawah pentadbiran kerajaan totalitarian yang cekap. 4akyat dibentuk kepada satu negara

yang miskin tetapi maju melalui peranan 1o Chih /inh.

)oa ai menjadi ketua negara di Vietnam elatan sehingga tahun %&'' dan

menjalankan kuasanya dari negara Perancis. )oa ai telah melantik go inh iem

sebagai Perdana /enteri pada %$ *un %&'(. @leh sebab itu, sebagai perdana /enteri

iem menuntut supaya diberikan kuasa yang penuh untuk memerintah.#3 elepas itu,

kerajaan Vietnam elatan telah dipimpin oleh go inh iem yang juga berjaya

mewujudkan kedudukan politik yang kukuh setanding dengan politik bahagian Vietnam

2tara pada tahun %&'(. go inh iem dalam pemerintahannya mendapat tentangan

dari puak-puak bersenjata di Vietnam elatan. i samping itu, turut menghadapi

persengketaan dengan kerajaan Vietnam 2tara. )oa ai pula masih menjadi ketua negara

yang masih menjalankan pengaruhnya dari Perancis.#& +merika yarikat telah menjadi

#$ .*. teinberg et&al ., %&3%. Mengenali Sejarah Asia Tenggara. Kuala Lumpur 8 ewan )ahasa danPustaka, hal. (&:.#? Ibid& (&%.#3 1arold /. Vinade, %&$?. Sejarah Timur ,auh dalam 2aman Moden& Kuala Lumpur8 ewan )ahasa danPustaka, hal. hal. %::?.#& Ibid& hal.%::3

Persidangan Geneva 1954 %#




sekutu Vietnam elatan telah memberikan bantuan kepada kerajaan iem iaitu suatu

tekanan ke atas )oa ai dan mematahkan penentangan ini. +merika menghantar bantuan

terus ke Vietnam elatan tanpa melalui Perancis lagi. /elalui bantuan ini iem dapat

mengukuhkan kedudukannya terhadap puak-puak yang menentangnya.;:

elepas berjaya mengatasi tentangan dari golongan tempatan, beliau telah

mengambil langkah untuk menghapuskan pengaruh )oa ai yang dari luar negeri. Pada

%$ *un %&'', iem telah memujuk /ajlis iraja supaya memecat maharaja )oa ai dari

tara0nya sebagai Presiden. +khirnya, iem berjaya memegang jawatan sebagai Presiden

4epublik. iem yang anti-penjajah dan anti-Komunis memiliki kuasa di kawasan

Vietnam elatan dari tahun %&'(-%&$; sebagai diktator yang sombong. iem telah diusir

dan dibunuh pada tahun %&$; oleh tentera bersenjatanya sendiri. ;%

Pi$ihanra&a

i Laos pilihanraya telah diadakan sebelum perjanjian !ene"a lagi iaitu pada %'

isember %&($, pilihanraya ini diadakan untuk memilih (( orang ahli bagi ewan

4akyat. Kemudiannya, pilihanraya dijalankan pada bulan @gos tahun %&'% yang

memberikan kemenangan kepada Parti Progresi0. elepas itu, diadakan pula pilihanraya

pada #' disember %&'' iaitu selepas perjanjian !ene"a yang juga membawa kemenangan

kepada Parti Progresi0 yang diketuai oleh Katay dan ou"ana Phouma dengan jumlah

kemenangan sebanyak #% kerusi daripada #& kerusi yang dipertandingkan.;#

;: Ibid& hal. %::&;% .*. teinberg et.al., 5%&3%7. Mengenali Sejarah Asia Tenggara, hal. (&#-&;;# Philippe e"illers, Sejarah Indo-China Mod en. 6er, 4uhanas 1arun, Kuala Lumpur8 ewan )ahasa danPustaka, %&33, hlm %$'.

Persidangan Geneva 1954 %;




eperti yang terkandung dalam perjanjian !ene"a, pilihanraya juga perlu

dijalankan di Kemboja. ebelum perjanjian !ene"a dijalankan Kemboja telah pun

mengadakan pilihanraya pada tanggal %% eptember tahun %&($ yang mana ini

merupakan pilihanraya pertama yang dijalankan di Kemboja. Pilihanraya yang pertama

ini membawa tuah kepada Parti emokrat apabila parti ini menang dalam ewan

Perhimpunan.;; Pilihanraya seterusnya diadakan pada %% september %&'' iaitu seperti

yang ditetapkan dalam Perjanjian !ene"a. Pada asalnya pilihanraya ini dijadualkan

berlaku pada ? +pril %&'' tetapi ditunda kepada tarikh %% eptember kerana masalah

tertentu. +kibat daripada penundaan tarikh pilihanraya ini juga kerajaan Kemboja

menuntut supaya diadakan pilihanraya secepat mungkin sebagai salah satu cara untuk

mendirikan pemerintahan sendiri. 6untutan ini berjaya mendapat sokongan daripada

)ritain, Perancis dan 4usia.;( alam pilihanraya ini Parti angkum 4yaster iyum di

bawah pimpinan orodum ihanouk berjaya memenangi pilihanraya dengan

menewaskan Parti emokrat. Parti angkum 4yaster iyum telah memenangi 3#A

daripada keseluruhan undi.;'

i Vietnam, perjanjian !ene"a telah menetapkan bahawa pilihanraya perlu

diadakan selepas dua tahun dari tarikh perjanjian bagi membentuk sebuah kerajaan bagi

seluruh Vietnam.;$ 6ujuan pilihanraya ini adalah untuk menentukan hasrat penduduk

Vietnam sama ada mahu bergabung di bawah satu pentadbiran tunggal atau sebaliknya.

ementara menunggu pilihanraya ini diadakan satu pungutan suara telah diadakan pada

;; Ibid,. hlm $$. ;( 4obert. H. 4andle, Geneva ./01. ew *ersey 8 Princeton 2ni"ersity Press, %&$&, hlm ';#.;' .4 ardesai, Southeast Asia Past and Present . ew elhi8 Vikas Publishing 1ouse, %&3%, hlm (%&.;$ Philippe e"illers, Sejarah Indo-China Mod en, %&33, hlm. ;'%.

Persidangan Geneva 1954 %(




#; @ktober %&'( yang mana dalam pungutan suara ini go inh iem telah memenangi

pungutan suara ini dan pencabarnya iaitu )ao ai telah tewas. go inh iem telah

memenangi sebanyak &3.#A daripada &&.'A pungutan suara. /elalui kemenangan ini,

dia telah mengisytiharkan Vietnam sebagai sebuah negara republik dan dia menjadi

presiden. elepas itu, go inh iem telah mengumumkan bahawa pilihanraya akan

diadakan pada bulan /ac %&'$. sebelum pilihanraya diadakan, rakyat Vietnam diberi

jaminan terhadap kebebasan demokratik dan tidak akan berlaku penindasan terhadap

indi"idu.;? alaubagaimanapun, pilihanraya ini tidak diadakan seperti yang termaktub di

dalam perjanjian kerana hanya parti anti-komunis sahaja yang dibenarkan bertanding.

Kemer"e'aan

Perjanjian !ene"a menyediakan asas untuk kemerdekaan kepada negara yang masih

digelar negeri-negeri pertubuhan "ietnam selatan, kemboja dan laos. alam artikel %#,

peristiharan !ene"a telah menegaskan menegenai kemboja, Laos dan Vietnam, tiap-tiap

pihak yang terlibat dalam perjanjian !ene"a akan menghormati kedaulatan,

kemerdekaan, kesatuan dan keutuhan wilayah negara-negara tersebut dan tidak akan

campur tangan dalam hal-hal dalam negeri tersebut. Perjanjian !ene"a juga menegaskan

bahawa tiap-tiap pihak yang terlibat di dalam perjanjian ini tidak akan campur tangan

dalam hal ehwal negara-negara di Indo-Cina tersebut dan ini menunjukkan kemerdekaan

ketiga-tiga buah negara ini secara tidak langsung.;3

;? Ibid,.

;3 Ibid,. hlm ;'%.

Persidangan Geneva 1954 %'




i Laos, kemerdekaan mula-mula diistiharkan pada tahun %&(' iaitu pada %(

eptember, 6ioa Pethsarath telah mengistiharkan pembentukan Laos sebagai sebuah

kerajaan yang bebas dan merdeka. Pada ( @ktober %&($ pula beliau menyeru negara-

negara berikat mengiktira0 kemerdekaan Laos. Pada %: @ktober %&($, 6iao Pethsarath

telah digantikan oleh Phaya Khammao dan kerajaan baru iaitu Pathet Lao telah

ditubuhkan. Kerajaan baru ini merancang ke arah menyatukan negara, mengukuhkan

kemerdekaan dan menyediakan rakyat ke arah politik moden.;& Pada %% /ei %&(?

perlembagaan Laos mula berkuatkuasa. Loas dijadikan sebuah kerajaan raja

berperlembagaan, raja menjalankan kuasa pemerintahan bersama ewan Kebangsaan dan

/ajlis 4aja. Pada tahun %&': iaitu pada ? Hebruari +merika yarikat dan )ritain

mengiktira0 kemerdekaan Laos.(: Pada tahun %&'; iaitu pada ; *ulai, Peranchis pula

menyatakan kesediaannya untuk memberikan kemerdekaan kepada Laos. Pada tarikh #(

@gos %&'; pula, Putera ou"anna Phouma meminta semua pentadbiran yang dipegang

oleh Perancis diserahkan kepada kerajaan Laos. Kesannya, telah berlaku rundingan yang

telah diadakan pada %' @ktober hingga ## @ktober yang menghasilkan perjanjian antara

Perancis dan Laos. 1asilnya, Perancis telah mengiktira0 kemerdekaan dan kedaulatan

Laos. (%

i Kemboja perjuangan bagi mendapatkan kemerdekaan mula dilakukan oleh

ihanouk pada ' /ac %&';, tindakan ihanouk ini kerana dia marah dengan pihak

Peranchis yang tidak memenuhi tuntutannya bagi mendapatkan kemerdekaan. )uktinya,

ihanouk telah menulis surat kepada Vincent +uriol, Presiden 4epublik Perancis untuk

;& .4 ardesai, Southeast Asia Past and Present . %&3%, hlm (#(.(: Philippe e"illers, Sejarah Indo-China Mod en, %&33, hlm %$;.(% Ibid,. hlm %$$.

Persidangan Geneva 1954 %$




menuntut kemerdekaan Kemboja. etelah ihanouk diangkat menjadi presiden, ihanouk

menekankan betapa pentingnya kemerdekaan di Kemboja bagi menghapuskan pengaruh

komunis di Indo-Cina serta kekacauan yang dicetuskan oleh Viet /inh dan Issarak. @leh

itu, satu kenyataan telah dibuat dalam satu memorandum kepada etiausaha egara

+merika, *. Hoster ulles bertarikh %; +pril %&'; bagi mendapatkan kemerdekaan.(#

alaupun tidak diiktira0 dengan rasmi sebagai sebuah negara yang merdeka sepenuhnya,

namun ihanouk cuba menjadikan Kemboja sebagai sebuah negara yang bebas tanpa

terikat dengan mana-mana kuasa utama. ekali lagi ihanouk telah mengiktira0 sendiri

kemerdekaan Kemboja pada %# *un %&';. Perancis telah menunjukkan dasarnya untuk

memberi kemerdekaan kepada Kemboja dengan mengiktira0 prinsip kemerdekaan

ekonomi, kewangan dan kastam Kemboja pada #( Hebuari %&'(. Pada #' eptember

%&'', dengan penggubalan perlembagaan baru iaitu dengan mengantikan kemboja

sebagai sebuah negeri yang merdeka dan berkuasa daripada kemboja negeri berkerajaan

sendiri kepunyaan persatuan Perancis sebagai negeri pertubuhan. (; engan perlembagaan

baru ini hubungan Kemboja dan Peranchis telah ditamatkan secara rasmi.

Perintis kepada kemerdekaan di Vietnam ialah apabila +merika telah mendakwa

kepada Perancis bahawa mereka mempunyai hak dalam menentukan dasar perang di

Indo-Cina kerana mereka menanggung separuh perbelanjaan di Indo-Cina. Kerajaan

Perancis telah diberitahu bahawa bantuan dari +merika yarikat hanya akan diberikan

setelah Perancis memberi kemerdekaan kepada Vietnam. Pada ; *ulai %&';, Perancis

telah mengumumkan kesediaannya untuk memberi kemerdekaan kepada Vietnam.((

(# Ibid,. hlm ?$.(;Ibid,. hlm ??-?3.(( Ibid,. hlm ;(?.

Persidangan Geneva 1954 %?




ebab lain Perancis memberikan kemerdekaan kepada Vietnam disebabkan kemerosotan

kekuatan ketenteraan Perancis di Indo-Cina. Perkara ini terjadi kerana Perancis mendapat

tentangan daripada tentera Viet /inh yang mendapat bantuan dari China dan 4usia. ('

Pada ( jun %&'' sebelum meletak jawatan, *.Laniel telah membuat perjanjian. alam

perjanjian ini, perancis mengiktira0 kemerdekaan Vietnam buat kali kelima. Keinginan

yang terburu-buru untuk mencapai perjanjian ini sebelum #: *ulai sebabkan timbulnya

kekeliruan dari segi undang-undang dan politik. *aminan politik yang terdapat dalam

perjanjian itu diabaikan.

VIETNAM TERDEDA KEPADA PERANG SA!DARA.

6idak semua pihak bersetuju dengan perjanjian yang ditandatangani ini. @leh itu, jelas

menunjukkan bahawa ketegangan masih berlaku di Indo-China khususnya di Vietnam.

Pembahagian Vietnam kepada blok utara dan selatan telah mengundang pelbagai masalah

termasuklah penentuan siapa yang bakal menerajui Vietnam setelah pilihanraya umum

yang akan diadakan pada tahun %&'$.

Keenganan Perdana /enteri )ao ai dari elatan Vietnam iaitu go inh iem

untuk mengisytiharkan perjanjian ini menyukarkan lagi proses pembentukan negara

Vietnam secara aman. )eliau menganggap orang-orang yang menerima pembahagian

Vietnam dan melepaskan sebahagian daripada Vietnam kepada komunis sebagai

pengkhianat. Perjanjian ini hanya ditandatangani wakil 4epublik emokratik Vietnam

pihak barat yang menggelar Viet /inh dari 2tara Vietnam sebagai Pham Van ong.

(' +mry Vanden )oseh dan 4ichard )utwell, The Changing *a!e o The Southeast Asia. 4enington82ni"ersity o0 Kentucky Press, %&$$, hlm %?%.

Persidangan Geneva 1954 %3




1al ini ditambah pula, penglibatan pihak luar bagi menyokong perjuangan

pemimpin-pemimpin Vietnam. +ntaranya ialah +merika yarikat, yang enggan terlibat

dalam pengisytiharan #% *ulai %&'( ini. Pegawai-pegawai dari ashington telah

membuat andaian kesan daripada perlaksanaan Perjanjian !ene"a ini. Ia berkaitan

dengan pilihanraya yang bakal diadakan pada %&'$ akan dimenangi oleh pihak utara atau

komunis. Kemungkinan ini tidak dapat diterima oleh +merika yarikat kerana ia

memberi kesempatan kepada pihak komunis meluaskan kuasanya dan ia mestilah disekat

di garisan lintang %? darjah. @leh yang demikian, pihak +merika yarikat telah

menjalankan misi membantu go inh iem di aigon dan membebaskannya dari

pengaruh Perancis($.

4ejim iem telah melancarkan penindasan terhadap golongan liberal dan juga

demokrat yang mahu supaya isi perjanjian dilaksanakan. Ia termasuklah golongan borjuis

selatan yang tidak menerima pemerintahan utara. Penindasan ini termasuklah

mengamalkan diskriminasi serta menangkap golongan yang mempunyai hubungan

dengan Viet /inh. 1al ini menyebabkan berlakunya pemberontakan di bahagian selatan

dengan melancarkan beberapa serangan gerila oleh )arisan Pembebasan Vietnam elatan

dan D)arisan Kebangsaan )ersatu dan 4e"olusiD.(?

($ Pengaruh Perancis masih lagi kuat dalam tentera, polis, pentadbiran awam dan bidang teknik. *eneral guyen Van 1in merupakan ketua tentera kerajaan )ao ai yang mempunyai hubungan rapat denganPerancis.(? /erupakan pemimpin-pemimpin gerakan pembebasan dan kumpulan komunis kiriD yang ditubuhkan di am )ao. Lihat .*. teinberg et.al., 5%&3%7. Mengenali Sejarah Asia Tenggara , hal. (&;

Persidangan Geneva 1954 %&




/elalui pembebasan ini, mereka telah melancarkan kebangkitan semula Viet

/inh selatan, iaitu satu campuran para nasionalis yang ditubuhkan oleh pihak komunis.

Ia bertujuan untuk memenangi kuasa aigon dan menubuhkan sebuah kerajaan D

campuran nasional yang demokratikD yang berupaya menjalankan pembahagian semula

tanah dan merundingkan penyatuan semula negara(3. Kekejaman iem dan juga

sokongan pihak +merika terhadap dasar aigon telah menyebabkan Vietnam berada

dalam kancah peperangan yang teruk dalam era sejarah moden di +sia 6enggara. 1al ini

juga, menyebabkan +merika yarikat mengambil kesempatan untuk memusnahkan

ideologi komunis yang dipimpin oleh o"iet 2nion dengan menggunakan ketidakstabilan

di Vietnam.

EK(N(MI IND()*INA SELEPAS PERSIDANGAN GENEVA

uatu aspek yang tidak disentuh secara langsung dalam Persetujuan !ene"a %&'( ialah

mengenai aspek ekonomi negara Indo-China iaitu Vietnam, Laos dan Kemboja. amun

begitu, segala syarat perjanjian ini sedikit sebanyak telah mempengaruhi sistem ekonomi

di negara tersebut. Permasalahan yang wujud dalam politik dan ketenteraan telah

menghentikan dan merencatkan pembangunan ekonomi dan politik. ebahagian besar

penduduk hidup dalam kelaparan kerana pemulihan pertanian yang dijalankan tidak

dilaksanakan dengan sempurna (&

E'+n+mi "i Vietnam

(3

(& .!. 1all, %&?&. Sejarah Asia Tenggara& Kuala Lumpur8 ewan )ahasa dan Pustaka, hal. %:?(.

Persidangan Geneva 1954 #:




Pengunduran Perancis dari 1ai Pong bukan sahaja menamatkan kehadiran tentera

Perancis di Vietnam 2tara tetapi juga telah mengakhiri harapan 1anoi supaya Perancis

memberikan bantuan kepada Vietnam 2tara seperti juga yang dibuat ke atas Vietnam

elatan. Ini menyebabkan kerajaan 1anoi semakin terdesak dan terpaksa untuk

mendapatkan bantuan daripada China dan o"iet 4usia.': @leh yang demikian, China

telah bersetuju untuk memberikan 9;#$ juta kepada "ietnam 2tara melalui satu

perjanjian persahabatan pada ? *ulai %&''. Pada %3 *ulai %&'', Vietnam sekali lagi

membuat satu perjanjian ekonomi dengan o"iet 4usia bagi mendapatkan bantuan

kewangan sebanyak 9%:: juta untuk pembinaan kilang-kilang dan membekalkan tenaga

mahir untuk teknik dan peralatan.'% )antuan kewangan ini digunakan untuk membeli

beras melalui /oscow dari )urma. Ini sekaligus memberikan hutang secara berterusan

dalam tempoh yang lama dengan 4usia dan China.

Lembaga Perancangan egara mengumumkan rancangan luas dalam

perkembangan perusahaanD untuk mengubah ekonomi negara mengikut dasar sosialis

pada tahun %&''. /alah, rakyat jelata bukan Komunis tidak bersetuju dengan usaha

pertanian yang dimiliki secara beramai-ramai dan penggunaan buruh paksa untuk

pembinaan. Cengkaman kerajaan terhadap tuan tanah turut dirasai oleh petani-petani

kecil. Gkoran daripada itu, satu pemberontakan berlaku pada bulan o"ember %&'$ di

ghe +n yang menunjukkan rasa tidak puas hati rakyat di wilayah tersebut.'# Pemulihan

tanah telah dilaksanakan dalam tempoh tahun %&';-%&'? seperti yang dilakukan di China

iaitu mengagihkan semula lebih daripada 3:: ::: hektar tanah kepada & juta rakyat.

':Phillipe e"illers, %&33. Sejarah Indo-China Moden, hal. ;$%'% .!. 1all, %&?&. Sejarah Asia Tenggara( hal.%:?$.'# Ibid( hal. %:?$

Persidangan Geneva 1954 #%




elain itu, kerajaan mengumumkan perang rasmi terhadap ekonomi petani indi"iduD dan

pemujaannya kepada harta persendirian. @leh itu, pada %&'3 kerajaan telah menukarkan

pertanian kampung, perusahaan pertukangan tangan dan lain-lain bentuk kegiatan

ekonomi kepada koperasi.';

E'+n+mi Vietnam Se$atan

Pertolongan dan bantuan ekonomi +merika yarikat telah memenuhi kekurangan

perbelanjaan tahunan untuk menampung pembinaan ketenteraan yang besar dan membina

semula sistem perhubungan yang musnah.

'(

elain daripada itu, go inh iem telah

menjalankan re0ormasi tanah untuk melemahkan kedudukan tuan tanah yang anti-iem

dan cuba memusnahkan apa yang telah diusahakan oleh Viet minh. alau bagaimanapun,

tindakannya ini telah menimbulkan kebencian dalam kalangan golongan petani kerana

diwajibkan membayar cukai sebanyak #'A. /alah, iem telah mewujudkan rasuah di

samping menjadikan kerajaan sebagai tuan tanah terkaya yang akhirnya telah membawa

kepada penyelewengan dalam kalangan pegawainya.

E'+n+mi "i Kem#+ja

Pada tahun %&'$, melalui Komunis China Kemboja telah membuat perjanjian iaitu China

telah menanam modal dalam pengusahaaan perdagangan Kemboja. elepas itu,

mengadakan perjanjian dengan 4usia bagi melengkapkan peralatan perusahaan dan

tenaga mahir dalam bidang teknik. ementara itu, +merika pula memberikan bantuan

dalam tali air, pelajaran, kesihatan dan projek membina jalan.'' elain daripada itu,

'; .*. teinberg et.al., 5%&3%7. Mengenali Sejarah Asia Tenggara, hal. (#&'( .!. 1all, %&?&. Sejarah Asia Tenggara& hal.%:?(.'' Ibid& hal. %:??

Persidangan Geneva 1954 ##




Kemboja telah mengadakan satu perjanjian ekonomi dengan kerajaan /ao 6se 6ung.

@leh itu, kerajaan China telah bertsetuju untuk memberikan bantuan sebanyak 9##.( juta

untuk tujuan membangunkan sektor tekstil, simen, kertas dan papan lapis di Kemboja.'$

+ntara tahun %&'( hingga tahun %&'&, Kemboja telah memperoleh hampir 9;;' juta

daripada negara asing dan 9#33 juta daripadanya diberikan oleh +merika yarikat.'?

E'+n+mi La+s

Gkonomi penduduk Laos selepas Persetujuan !ene"a bergantung kepada peratanian

secukup hidup yang dijalankan di kampung-kampung. 6idak wujud jalan keretapi,

keadaan jalan-jalan amat buruk dan alat-alat pelayaran di ungai /ekong sederhana

sahaja. Laos yang berada jauh dari pelabuhan aigon dan )angkok sukar untuk

mengadakan perdagangan dengan luar negeri.'3 Laos seperti juga negara Indo-China yang

lain turut menerima bantuan daripada luar negara terutamanya daripada +merika

yarikat. @leh itu, sejak tahun %&'' hingga %&'&, Laos telah menerima bantuan sebanyak

9%&: juta dan besar bantuan tersebut disalurkan dalam bidang ketenteraan, polis dan

perkhidmatan awam.'&

Kesim%,$an.

Perjanjian !ene"a yang berlangsung pada %&'( menyediakan asas kemerdekaan

bagi Vietnam, Laos dan Kemboja. 6etapi kemerdekaan ini tidak secara keseluruhan. Ini

dapat dilihat apabila selepas persetujuan ini dicapai dan dipersetujui oleh Indo-China,

'$ +mry Vanden )osch dan 4ichard, %&$$. The Changing *a!e o Southeast Asia. 4enington8 2ni"ersityKentuckey Press. hal. #&&.'? Ibid& hlm, #;%'3 .!. 1all, %&?&. Sejarah Asia Tenggara, hal.%:?3'& +mry Vanden )osch dan 4ichard, %&$$. The Changing *a!e o Southeast Asia& hal. #:;.

Persidangan Geneva 1954 #;




masih terdapat banyak lagi masalah yang timbul di Vietnam, Laos dan Kemboja.

Perjanjian tersebut hanya bersi0at sementara bagi menamatkan peperangan yang berlaku

di Vietnam. Perkara ini dapat dibuktikan apabila selepas perjanjian !ene"a ini termeterai,

Vietnam lebih terdedah kepada perang akibat pembahagian dalam wilayah tersebut.

elain itu, Laos dan Kemboja juga terdedah kepada peperangan seperti perang Pol Pot.

engan itu dapat dilihat bahawa perjanjian !ene"a ini di samping memberi kebaikan

kepada Indo-China, tetapi ia juga terikat dengan keburukan yang merugikan ketiga-tiga

wilayah Indo-China itu sendiri.

BIBLI(GRA-I

Persidangan Geneva 1954 #(




+bu 6alib +hmad, %&3&. Sejarah Tanah 5esar& Kuala Lum#ur 8 ewan )ahasa dan

Pustaka

). +mry Vanden dan 4ichard, %&$$. The Changing *a!e o Southeast Asia. 4enington8

2ni"ersity Kentuckey Press

.!. 1all, %&?&. Sejarah Asia Tenggara& Kuala Lumpur8 ewan )ahasa dan Pustaka

.*. teinberg et&al ., %&3%. Mengenali Sejarah Asia Tenggara. Kuala Lumpur 8 ewan

)ahasa dan Pustaka

!ene"e Con0erence 5%&'(7, http8==en.wikipedia.org=wiki=!ene"a>Con0erence>5%&'(7

!eorge onelson /oss, #::$.Vietnam 3 An Ameri!an 4rdeal . Gdisi Kelima. ew *ersey8

Pearson Prentice 1all

1arold /. Vinade, %&$?. Sejarah Timur ,auh dalam 2aman Moden& Kuala Lumpur8

ewan )ahasa dan Pustaka

Phillipe e"illers, %&33. Sejarah Indo-China Moden, 4uhanas 1arun 56erj.7 Kuala

Lumpur8 ewan )ahasa an Pustaka

Persidangan Geneva 1954 #'

http://en.wikipedia.org/wiki/Geneva_Conference_(1954)

http://en.wikipedia.org/wiki/Geneva_Conference_(1954)

Last Persidangan Geneva

Documents

Transcript of Last Persidangan Geneva