LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

13
LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN PERANCANGAN MUSEUM ARKEOLOGI DI KABUPATEN JEMBER DISUSUN OLEH : AGRI JULIANTO 1441600037 PEMBIMBING UTAMA : IR. UNIEK PRAPTININGRUM, MM PROGRAM STUDI ARSITEKTUR FAKULTASTEKNIK UNIVERSITAS 17 AGUSTUS 1945 SURABAYA 2020

Transcript of LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

Page 1: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

1

LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

PERANCANGAN MUSEUM ARKEOLOGI DI KABUPATEN JEMBER

DISUSUN OLEH :

AGRI JULIANTO

1441600037

PEMBIMBING UTAMA :

IR. UNIEK PRAPTININGRUM, MM

PROGRAM STUDI ARSITEKTUR

FAKULTASTEKNIK

UNIVERSITAS 17 AGUSTUS 1945 SURABAYA

2020

Page 2: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

PERANCANGAN MUSEUM ARKEOLOGI DI KABUPATEN JEMBER

Diajukan sebagai salah satu syarat

Untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik

DISUSUN OLEH :

AGRI JULIANTO

1441600037

PEMBIMBING UTAMA :

IR. UNIEK PRAPTININGRUM, MM

PROGRAM STUDI ARSITEKTUR

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS 17 AGUSTUS 1945 SURABAYA

2020

Page 3: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN
Page 4: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN
Page 5: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN
Page 6: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

v

ABSTRAK

Julianto,Agri .2020.Perancangan Museum Askeologi di Jember.

Dosen Pembimbing : Ir.Uniek Praptiningrum,MM dan Ir.Ibrahim Tohar,MT

Kata Kunci :Sejarah, Arkeologi, Museum, Arkeologi Jember

Sejarah Indonesia mencakup waktu yang sangat lama yang dimulai sejak

zaman prasejarah berdasrkan penemuan manusia jawa yang 1,7 juta tahun yang lalu

Semua periode awal penemuan arkeologi di Indonesia dari abad 16 hingga

18 patung, kuil, reruntuhan, dan situs arkeologi lainnya serta, artefak biasanya

dibiarkan utuh tanpa diganggu oleh penduduk setempat. Di banyak situs arkeologi di

indonesia . arkeologi mencakup semua hal yang berkaitan dengan peninggalan

arkeologi manusia yang sangat berpengaruh karena dapat mempengaruhi zaman.

Arkeologi biasnya berasal dari barang-barang rumah tangga yang terbuat dari batu

atau logam dan juga dapat mengubah tengkorak dan lainnya. Sisa-sisa arkeologis

biaasnya dipamerkan disebuah bagunan yang disebut musem. ,museum ini tidak

hanya menjadi tempat Peletarian tetapi juga sebgai tujuan wisata .

Jember adalah daerah di jawa timur yang memiliki banyak peninggalan

arkeologi. Arkeologi di jember berasal dari peninggalan prasejarah dan klasik.

Namun, mereka tidak klasik. Namun mereka tidak didukung oleh fasilitas museum

yang mewadai. Sampai sekarang artefak hanya ditempatkan dan disimpan di

ruangan berukuran 9x9 meter dan sekrang jember membutuhkuhkn museum sebagai

tujuan wisata.

Page 7: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

vi

ABSTRACT

Ramadhon,Alfian.2020.Design ofArchaelogical Museum In The Distrik Jember.

Supervisor :e Ir.Uniek Praptiningrum,MM and Ir.Ibrahim Tohar,MT

Keywords : History,Archeology,Museum,Archeology Jember

Indonesia’s history includes a very long time that began since prehistoric

times based on the discovery of Javanes humans who were 1.7million years ago.

During the early period of archeological discoveries in Indonesia from the 16th to

18th centuries ancien statues,temples,ruins,and other archeologicalsites as well

as,artifacts are usually left intact undistrubed by local residents. In many

archeological sites in Indonesia. Archeology includes all things related to human

archeological relics are very influential because they can influence an age.

Archeology is usually in the from of houshold items made of stone or metal and can

also change skulls and others. Archeological remain are usually exhibited in a

building called a museum. This museum is not only a place of preservation but also

as a tourist destination. Jember is an area in East Java which has many archeological

remains. Archeology in Jember in the from of prehistoric and classical relics.

However, they are not supported by adequate museum facilities. Until now the

artifacts were only placed and stored in a room measuring 9x9 meters and now

Jember needs a museum for preservation and as a historical tourism destination.

Page 8: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

ix

DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................... ii

HALAMAN PERSEMBAHAN ........................................................................... iii

HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS ................................................ iv

ABSTRAK ............................................................................................................. v

ABSTRACT .......................................................................................................... vi

KATA PENGANTAR ......................................................................................... vii

DAFTAR ISI ......................................................................................................... ix

DAFTAR GAMBAR ............................................................................................ xi

DAFTAR TABEL................................................................................................ xii

DAFTAR BAGAN .............................................................................................. xiv

BAB I PENDAHULUAN ...................................................................................... 1

1.1 Latar Belakang ............................................................................................... 1

1.2 Identifikasi Masalah ....................................................................................... 2

1.3 Rumusan Masalah .......................................................................................... 2

1.4 Upaya pemecahan Masalah / Ide ................................................................... 3

1.5 Tujuan dan Sasaran ....................................................................................... 3

1.5.1 Tujuan ................................................................................................... 3

1.5.2 Sasaran .................................................................................................. 3

1.6 Batasan ........................................................................................................... 4

1.7 SistematikaPenulisan ...................................................................................... 4

BAB II TINJAUAN PERENCANAAN ............................................................... 7

2.1 PengertianJudul .............................................................................................. 7

2.1.1 Judul ...................................................................................................... 7

2.1.2 StrukturJudul ......................................................................................... 7

2.1.3 PemahamanJudul ................................................................................... 7

2.2 Study Literatur ............................................................................................ 12

2.2.1 3SI (Fungsi – Aksi - Lokasi) .............................................................. 12

2.2.2 Deskripsi dan Investarisasi Cagar Budaya Kab. Jember ....................... 13

2.3 Aspek Legal ................................................................................................... 17

2.3.1 Rencana Induk Riset Nasional.............................................................. 17

2.3.2 Peraturan Daerah .................................................................................. 18

2.3.3 Issue Berita........................................................................................... 18

2.4 Studi Banding ................................................................................................ 19

2.4.4 Kelebihan dan kekuranganstudi banding ............................................. 30

2.5 Karakter Objek............................................................................................. 32

BAB III METODE PEMBAHASAN ................................................................. 33

3.1 Alur Pemikiran ............................................................................................. 33

3.2 Penjelasan Alur Pikir ................................................................................. 33

BAB IV DATA DAN ANALISA ........................................................................ 39

Page 9: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

x

4.1. Perancangan Museum Arkeologi di KabupatenJember ........................... 39

4.2 PenentuanTapak........................................................................................... 42

4.3 Karakter Pelaku ........................................................................................... 50

4.4 Karakter Lokasi ........................................................................................ 50

4.5 Konsep Dasar ............................................................................................. 50

4.6 Analisa Ruang Dalam................................................................................ 51

4.6.1 Analisa Fungsi ..................................................................................... 51

4.6.2 Analisa Pengelompokan massa ........................................................... 52

4.6.3 Analisa Aktifitas dan kebutuhan ruang ............................................... 53

4.6.4 Besaran Ruang ..................................................................................... 60

4.6.5 Analisa Matriks Hubungan Ruang ...................................................... 69

4.7 AnalisaAnalisis Lokasi Dan Ruang Tapak (Eksternal) ............................ 71

4.7.1 Batas Tapak ........................................................................................ 71

4.7.1.1 Lingkungan Tapak .......................................................................... 73

4.7.1.2 Batas dan Ukuran Tapak ................................................................. 72

4.8 KonsepArsitektur ....................................................................................... 78

4.8.1 LebihBesar Dari Bangunan ................................................................. 78

4.8.1.1 LebihBesarBangunan ..................................................................... 78

4.8.2 Sama dengan Bangunan ....................................................................... 84

4.8.3 Lebih Kecil denganBangunan .............................................................. 91

BAB V KESIMPULAN DAN REKOMENDASI .............................................. 97

5.1 KESIMPULAN ............................................................................................. 97

5.2 REKOMENDASI .......................................................................................... 97

DAFTAR PUSTAKA .......................................................................................... 99

Lampiran ........................................................................................................... 101

Lampiran 1TranformasiBentuk ................................................................ 101

Lampiran 2 Tampak kawasan,Coreyard,Gift Shop ................................... 102

Lampiran 3 3D ......................................................................................... 106

Biografi Penuslis ...................................................................................... 105

Page 10: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

xi

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Ilustrasi Homo sapien .................................................................. 13

Gambar 2. 2 Guratan symbol kangkang di Situs seputih Mayang .................... 14

Gambar 2.3 Tulisan“ Parvtesvara “ Dewa gunung pada prasastiBatu

gong Rambipuji ........................................................................... 15

Gambar 2. 4 Sarwa Hana Tulisan di dindingprasastiCongapan

Sumber :DokumentasiCagarbudayaKabupatenJember

KandangKuda .............................................................................. 15

Gambar 2. 5 Uangkepeng, Uang Ma, ataupisbolong ........................................ 15

Gambar 2. 6 Gedung Museum Senobudoyo ..................................................... 19

Gambar 2.7 Ruang Pengenalan ....................................................................... 23

Gambar 2.8 Ruang Prasejarah ......................................................................... 23

Gambar 2.9 ruang klasik ................................................................................. 23

Gambar 2.10 ruang wayangkulit ...................................................................... 23

Gambar 2.11 ruang topeng ............................................................................... 24

Gambar 2.12 ruang jawa tenggah ..................................................................... 24

Gambar 2.13 ruang senjata ................................................................................ 24

Gambar 2.14 ruang dolanan anak ..................................................................... 24

Gambar 2.15 ruang bali .................................................................................... 24

Gambar 2.16 pintu masuk ruang pameran ........................................................ 24

Gambar 2.17 tempat parkir ............................................................................... 25

Gambar 2.18 toilet ............................................................................................ 25

Gambar 2.19 Musollah ..................................................................................... 25

Gambar 2.20 Pembuatan Wayang .................................................................... 25

Gambar 2.21 Ruang Pangelara Nwayang .................................................... 25

Gambar 2.22 Bioskop Museum ........................................................................ 25

Gambar 2.23 Tempat Pembelajaan Oleh” ....................................................... 26

Gambar 2.24 Café Museum ............................................................................. 26

Gambar 2.25 Ruang Cenderamata .................................................................... 26

Gambar 2.26 Ruangkepala Museum ................................................................ 26

Gambar 2.27 Ruang Auditorium ...................................................................... 26

Gambar 2.28 Ruang Tata Usaha ....................................................................... 26

Gambar 2.29 Tempat Informasi ....................................................................... 27

Gambar 2.30 Ruang Informasi ......................................................................... 27

Gambar 2.31. Gedung utama museum Trowulan ............................................... 27

Gambar 2.32 PintuMasuk Museum .................................................................... 29

Gambar 2.33 Pos satpam Museum ..................................................................... 29

Gambar 2.34 Parkirsepeda Museum .............................................................. 29

Gambar 2.35 Parkirmobil Dan Bus Museum...................................................... 29

Gambar 2.36 Musollah Museum ..................................................................... 29

Gambar 2.37 Tempat bermain anak Museum ..................................................... 29

Gambar 2.38 Gedung Pamer dan kantor............................................................. 30

Gambar 2.39 Gedung pamerterbuka ................................................................... 30

Gambar 2.40 Ruang Pamer Tertutup ................................................................. 30

Gambar 2.41 Ruang Pamer Terbuka Sirkulasi .................................................. 30

Gambar 2.42 Tempat santai............................................................................... 30

Page 11: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

xii

Gambar 2.43 Tempat Bermain Anak ................................................................. 30

Gambar 4.1 Peta Kec Arjasa ............................................................................. 43

Gambar 4.2 Peta Kec Arjasa ............................................................................. 45

Gambar 4.3 Peta TapakTerpilih ........................................................................ 48

Gambar 4.4 Peta KecArjasa .............................................................................. 49

Page 12: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

xiii

DAFTAR TABEL

Table 2.1 Data Cagar Budaya Kabupaten Jember tahun 2018 ............................ 17

Table 2.2 RisetSosialhumaniora – Senibudaya - Pendidikan .............................. 17

Table 2.3 Tabel Jam Buka Museum ................................................................... 17

Table 2.4. Tabel Jam Buka Pagelaranwayang .................................................... 23

Table 2.5. Tabel Jam operasi Museum trowulan ................................................ 28

Table 2.6. Kesimpulan studi banding ................................................................. 32

Tabel 4.1 TinjauanLokasi, Sumber :Analisa Sendiri .......................................... 47

Tabel 4.2 Karakter Nilai ..................................................................................... 47

Tabel 4.3 PerbandinganLokasitapak................................................................... 49

Tabel 4.4 Keterangan Nilai ................................................................................ 49

Tabel 4.5 Analisa Fungsi .................................................................................... 52

Tabel 4.6 Pengelompokan Massa ....................................................................... 53

Tabel 4.7 Analisa Aktifitas dan Kebutuhan Ruang wisatawan .......................... 53

Tabel 4.8 Analisa Aktifitas dan Kebutuhan Ruang Pelajar dan Mahasiswa ....... 54

Tabel 4.9 Analisa Aktifitas dan Kebutuhan Ruang Peneliti dan Arkeolog ......... 55

Tabel 4.10 Analisa Aktifitas dan Kebutuhan Ruang Turis asing ........................ 56

Tabel 4.11 Analisa Aktifitas dan KebutuhanRuangPemandu ............................. 57

Tabel 4.12 Analisa Aktifitas dan KebutuhanRuangPengelolah .......................... 58

Tabel 4.13 Analisa Aktifitas dan Kebutuhan Ruang Petugas kebersihan ........... 59

Page 13: LAPORAN TUGAS AKHIR PERANCANGAN

xiv

DAFTAR BAGAN

Bagan 3. 1alurpemikiran .................................................................................... 33

Bagan 4.1 Konsep Dasar ................................................................................... 43

Bagan 4.2AktivitasPenjual ................................................................................. 45

Bagan 4.3AktivitasPengelola ............................................................................. 46

Bagan 4.4AktivitasPengunjungUmum ............................................................... 47

Bagan 4.5AktivitasPengunjungkhusus ............................................................... 48