Laporan Bahasa Jawa Keraton

27
LAPORAN BAHASA JAWI KUNJUNGAN KERATON NGAYOGYAKARTA KALIYAN TAMAN SARI Kasusun : Risma Wahyudyanti (101134068) JURUSAN ILMU PENDIDIKAN FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PROGRAM STUDI PENDIDIKAN GURU SEKOLAH DASAR

description

Laporan bahasa jawa keraton

Transcript of Laporan Bahasa Jawa Keraton

Page 1: Laporan Bahasa Jawa Keraton

LAPORAN BAHASA JAWI

KUNJUNGAN KERATON NGAYOGYAKARTA

KALIYAN TAMAN SARI

Kasusun :

Risma Wahyudyanti (101134068)

JURUSAN ILMU PENDIDIKAN

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN GURU SEKOLAH DASAR

UNIVERSITAS SANATA DHARMA YOGYAKARTA

2010

Page 2: Laporan Bahasa Jawa Keraton

TEMBUNG PAWARTOS

Puji syukur kita raosaken dumateng Gusti Ingkang Maha Kuasa, ingkang sampun

maringi kanugrahan saengga panulis saget damel laporan punika kanthi gangsar mboten

wonten alangan satunggal punopo.Wonten ing laporan punika panulis ngaturaken matur

nuwun dumateng :

a. Bapak Pardiman,S.Sn. ingkang sampun maringi sadoyo patunjuk saha bimbingan .

b. Bapak saha ibu ingkang sampun nyekapi kabetahan jiwa ugi raga.

c. Rencang –rencang ingkang sampun hanyengkuyung panulis,bungah utawi sedih.

d. Saha priyayi-priyayi ingkang sampun nyengkuyung saengga laporan punika saget

rampung.

Panulis sadar wonten ing laporan punika tasih kathah kalepetan . Kanthi punika kritik

kaliyan saranipun panulis pangarepaken kangge kasempurnan laporan punika. Mugi-mugi

kanthi maos laporan punika saget ningkataken pangetahuan kita wonten babagan budaya tanah

Jawi.

Ngayogyakarta,19 Desember 2010

Panulis

Page 3: Laporan Bahasa Jawa Keraton

SUROSO BASA

Budaya jawi punika mujudaken budaya ingkang sae amargi budaya Jawi punika

ngandut nilai –nilai luhur ingkang mujudaken kapribaden tiyang Jawi. Tuladhanipun wonten

ing tlatah keraton Ngayogyakarta.Wonten ing keraton punika kathah paninggalan –

paninggalan keraton Mataram ingkang ngandhut nilai-nilai estetika ingkang manulya.

Wonten ing kunjungan punika ,kita tiyang jawi kedah sadar menawa budaya kita

sedaya. Kita kedah nglestariaken paninggalan punika saengga putra, saha wayah kita sedanten

wonten ing ngajeng saget ngraosaken paninggalan punika. Amargi menawi mboten kita

ingkang nglestariaken sinten maleh.Langkung punika, kita sedaya kedah nyinau kanthi remen

kabudayan Jawi. Tuladhaipun kanthi kunjungan dateng keraton ingkang sampun

kaleksanaaken. Sanesipun kangge sarana refresing, kegiatan punika ugi kedah gadah tujuan

napak tilas keraton Mataram .

Amargi wonten ing keratin kaliyan taman sari, punika cikal bakal kota

Ngayogyakarta,saengga kita kedah mangertosi utaminipun kita tiyang Jawi.

Page 4: Laporan Bahasa Jawa Keraton

KERATON

1. DALEM KERATON

Kraton inggih menika panggenan kangge ratu-ratu,saking ukara :

ka+ratu+an+kraton.Angsal kasebat saking ukara kedaton, yaiku ke+...+an=kedaton,panggenan

kangge ratu-ratu lan datu-ngah-datu.Kraton inggih menika istana ingkang ngemot teges , teges

agama,filsafat,lan teges kulturil (kebudayaan). Kraton Yogyakarta ngandhut teges-teges ing

dhuwur. Arsitektur bangunan-bangunanne, panggenan bangsal-bangsale,ukiran-ukirane,

hiasane, ngantos warna-warna gedunge gadhahi ateges. Wit-witan sing ditanem ing njero

mboten sembarang wit,wit sing wonten kraton. Sedaya ingkang wonten keraton punika

nggadahi teges maringi piwulang kangge kita kagem cinta lan nyerahke diri kangge Gusti

ingkang Maha Agung.

Arsitek kraton inggih menika Hamengku Buwana I .Hamengku Buwana taksih nem

angsal gelar Pangeran Mangkubumi Sukowati.Komplek Kraton manggen ing tengah-tengah,

namung daerah kraton saking kali code lan kali Winanga, saking ler teng kidul saking tugu

ngantos Krapyak. Daerah kraton panggenipun wonten ing alas Garjitawati, cedak desa

Beringin lan Desa Pacetokan.Daerah punika dianggep kirang madahi kangge mbangun kraton

kaliyan bentengipun,aliran kali Code di bengkokke sakedik ten wetan lan aliran kali Winanga

di bengkokke sakedik ten kilen.

Keraton Ngayogyakarta kabangun tahun 1756 utawi tahun Jawi 1682. Ambanipun kraton

inggih punika 14.000 m2 .Ing dalem keraton kathah bangunan- bangunan, latar-latar kaliyan

lapangan-lapangan. Kita wiwiti saking latar kraton saking ler.

1. Kedaton/Prabayekso

2. Bangsal kencono

3. Regol Danapratapa

4. Sri manganti

5. Regol Srimanganti

6. Bangsal Poncowati

7. Regol Brajanala

8. Siti Inggil

Page 5: Laporan Bahasa Jawa Keraton

9. Tarub Agung

10. Pagelaran(tiang ingkang jumlahe 64)

11. Alun-alun ler

12. Pasar

13. yuswa

14. Tugu

Angka 64 nggambarake yuswa Nabi Muhamad 64 taun utawi 62 taun masehi.

Kita saking latar kraton tindak kidul kita saged nonton :

15. Regol Kamagangan

16. Bangsal Kamagangan

17. Regol Gadungmlati

18. Bangsal Kemandungan

19. Regol Kemandungan

20. Siti Inggil

21. Alun-alun kidul

22. Krapyak

Kawigatosan:

1. Regol : lawang ngarep

2. Bangsal : bangunan terbuka

3. Gedong : Bangunan tertutup

4. Plengkung : Lawang Gerbang Benteng

5. Selogilang : lantai nduwur kaya podium rendah,kangge lenggah Sri Sultan utawa

panggenan Singgaraja Sri Sultan

6. Tratag : Bangunan kangge panggenan ngeyup,

Ing tengah-tengah latar Kemandungan kidul wonten bangsal ingkang

naminipun Bangsal Keandungan.Bangsal punika bekas Pesanggrahan Sri Sultan

Hamengku Buwana I wonten ndeso Pandak Karangnangka wekdal perang Giyanti

(1746 1755)

Page 6: Laporan Bahasa Jawa Keraton

Krapyak inggih punika podium dhuwur saking watu kagem Sri Sultan,

merhatekke tentara utawi kerabatipun merhatekke ketangkasanipun mengepung,

memburu utawi nguyak rusa. Kraton dikelilingi tembok gede. Dawanipun satunggal

km, bentukipun segi empat, ambanipun 3-4.

Lima plengkung utawi lawang .plengkung-plengkung yaiku:

1. Plengkung Tarunasura atawi Plengkung Wijilan ing sebelah wetan

2. Plengkung Jogosuro utawi Plengkung Nngasem ing sebelah kilen

3. Plengkung Jogoboyo utawi Plengkung Taman Sari ing sebelah kilen

4. Plengkung Nirboyo utawi Plengkung Gading ing sebelah kidul

5. Plengkung Tambakboyo utawi Plengkung Gondomanan ing sebelah timur

Plengkung Tambakboyo niki tertutup,nanging taun 1923 dibika melih Sri

Sultan Hamengku Buwana VIII.

2.KAHANAN LAHIRIAH

Kraton Yogyakarta nggadahi arsitektur mbujur dawa ,mergine ing ndalem wonten 9,5

mergi ing alun-alun kidul,wonten wit sing sampun matidi gantos wit mengkono puniku

nunjukken kagem kita ngandung teges lan maksud. Ing kidul enten krapyak, krapyak inggih

menika tempat dhuwur (podium) kangge mirsani pemburuan rusa, ten caketipun enten

kampung Mijen (wiji). Mergi ditanduri wit asem lan tanjung. Masuk ing plengkung gading

teng daerah kraton. Ing sak kiwa tengene alun-alun ditanduri wit ringin lan diwenehi jeneng

“Wok”.

Loro ringin ing tengah-tengah asamanipun supit-urang .Pagere nggadahi “design”utawi

sifat muda-mudi. Latar sitihinggil ditanduri wit “soka” lan wit ”palem campora”. Sri Sultan

lenggah ing dhuwur silogilang tengah-tengah pendopo Sitihinggil. Kita ketuk ing latar

Kemandungan lewat Regol Kemandungan. Latar niki ditanemi wit-wit kepel,cengkir

Gading lan pelem.

Kita ngelanjutke mergi wonten ler, kita nglewati Regol Gadungmlati, ketuk latar

“kemangan”. Wonten latar puniku wonten mergi wonten kilen nuju “pawon

kraton”Gebulen lan dalan liyanipun ten wetan,ten”Pawon Kraton”sekulanggen.

Kita mlebet Regol kemagangan lan kita teng plataran Kedaton.

Page 7: Laporan Bahasa Jawa Keraton

3.KAWIGATOSAN SAKING KERATON

1. Krapyak inggih menika gambaraan saking panggenan roh-roh.Ing lere wonten

kampung kampung mijen.,saking kucapan Wiji(woh)Mergi lurus dhateng

ler,kiwa tengen dihiasi wit asem lan tanjung ingkang nggambaraken putra

ingkang lurus,bebas saking rasa sedih lan cemas, rupanipun nengsemaken serta

di kalem-kalem teras,istimewa kaliyan bapa lan biyungipun.

2. Plengkung gading utawi plengkung Nirbaya ingkang nggambaraken batas putra

nginjak saking kanak-kanak dhateng masa pra-puber.Sinom inggih menika asem

ingkkang taksih nem ,ijo nem,namung ngandung arti rambut-rambut alus muda-

mudi, sinom menika di jaga kanthi cermat kaliyan pemuda pemudi,amargi saged

nambahipun kecantikanipun.

3. Wonten ing alun-alun kidul ana 2 wit ringin ingkang naminipun wok ingkang

gambaraken bagian awak kita ingkang pribadi sanget.Nunjukakaen lanang

ingkang naminipun “supit urang” nunjukke wadon.5 mergi nunjukakaen panca

indra kita ,lemah ingkang pasir nunjukaken dereng teratur.sak kiwa tenge

ditanemi wit kweni lan pakel,arti putra sampun wantun sebab sampun”akil

baligh”

4. Kita dhateng ler,dhateng siti hinggil.mriki wonten trateg utawi panggenan

kangge leren atape anyaman pring.sinten menika ingkang lenggah wonten ing

ngandhape ingkang ngaosaken aman,tentrem.seneng lan bahagia.Nggambaraken

muda –mudi ingkang lagi kasmaran.

5. Wonten ing sitihinggil ing tengah-tengah pendopo panggenan kangge Sri

Sultan.kiwa tengene kangge lenggah abdi dalem.nggambaraken muda-mudi

lenggah kanyatatemanten.

6. Ing latar kamandungan wit sing ditanem inggih menika wit kepel,pelem,cangkir

gading,lan jambu dersono.Nggambaraken woh lan kandungan ibu ,photon pelem

Page 8: Laporan Bahasa Jawa Keraton

nggambarake padha gelem,Jambu dersono kadersan sih ing sesama.Wit kepel

nggambaraken satune woh,rasa,lan cita-cita ,cengkir gading inggih menika

sejenis wit klapa ingkang alit wujude.

7. Regol gadungmlati kita tekan ing kamagangan ,mergi ing mriki nyempitlajeng

terang.nggambaraken bayi ingkang sampun lahir .inggkang nggambaraken

panganan ingkang cukup wontene pawon kraton Gebulan lan

Sekullanggen,mergi gedhe ing kiwa tengene nggambaraken pengaruh negatif lan

positif.

4. UPACARA GREBEG

Grebeg inggih menika upacara ing kraton ingkang diwontenaken 3 kali

setaun,dinten lahire Nabi Muhammad s.a.w (Grebeg Maulud),dinten Raya Idul Fitri

(grebed sawal)lan dinten Raya Aidil Adha(grebeg besar).Ing dinten niku Sri Sultan

menehi sedekah ingkang wujud gunungan-gunungan ingkang isinipun panganan lan sak

piturute kagem rakyat.Upacara niku dilajengi upacara Panembah Gusti ingkang Maha

kuasa saking Sri Sultan piyambak ing Sitihinggil ler lajeng maosaken donga saking Kyai

Penghulu supados Kesejahteraan lan kemakmuran rakyat.

Sak lajengipun medal saking Sri Manganti ,Sri Sultan mersani Bangsal

Ponconiti.Ponco tegesipun lima,simbol saking panca indra kita.Niti inggih menika

mersani,nyelidiki.ing mriki Sri Sultan neliti panca indanipu ,lan sujud dumateng Gusti

ingkang Maha Kuasa lan njujung perintahe.Sebabe niku ing kiwa tengene Bangsal

Ponconiti ditanemi wit-wit tanjung.Latare kasebat Kemandungan.

Kepel utawi kempel tegesipun padet utawi beku.Cengkirgading warninipun

kuning,warni kuning inggih menika ngandung teges Ketuhanan.Kabehipun enten

arti:”Kumpulan lan di padetaken tuan kagungan panca indrinipun lan fikiran,amargi tuan

badhe sujud ten hadapan gusti kang maha agung.

Sri Sultan lajeng minggah tangga mbelok teng kanan wonten Photon Jambu

Tlampok Arum.ingkang ngandung teges “pangucapo sing wangi-wangi,pangucap

ingkang bijakasana.Supados nami tuan mampu wangi ing jagad raya.Bangsal Witono

tegesipun “ heningke pikiran tuan”.Lajeng ing panggenan dhuwur bangsal

Page 9: Laporan Bahasa Jawa Keraton

witono.witono saking basa kawiingkang tegesipun kangge lenggah wonten

surga.Bangsal Witono yaiku panggenan kagem pusaka-pusaka kraton ing upacara

grebeg.Ing jogannya sisih kilen wonten tulisan condrosengkala inggih menika :”Tinata

Pirantining Madya Witono”utawi taun 1855,lan ing sisih wetan “Linungid kembar

gatraningron”

Sakderengipun Sri Sultan lenggah wonten ing singgasana ,singgasana diatur rumiyen ing

Bangsal Manguntur Tangkil saking kalih abdi dalemkraton ingkang naminipun Wignya

lan Derma.Pegawai kraton miturut golongan jabatan ,tuladhane

Wignyasekarta,Wigyamenggala lan sak piturute.Awalah wignya nunjukke jabatan

tukang , mbeta “ampilan”Sri Sultan ,umpaminipun tombak,pedang.Sawalan derma

nunjukke jabatan akhli ukir.”Hendakipun tuan Wigya lenggah ing singgasana,ing ngarep

rakyat , sebabipun saderma makili Gusti ingkang Maha Kuasa.Sebabipun Sri Sultan

nggadahi gelar: Abdurrachman Sayidin Panatagama Kalifatullah.

5. BANGSAL MANGUNTUR TANGKIL

Ingkang kasebut bangsal maningkur takil inggih punika bangsal alit inkang

wonten ing tlatah Trateg Sitinggil.Bangsal menika nklambangaken bilih sedaya jiwa ugi

raga punika karonce wonten ing satunggaling tlatah ,inggih punika tlatah nalikanipun kita

sedaya seda.Wonten ing wingkingingipun ugi wonten bangsal ingkang kasebut bangsal

Witono,ingkang ngandhut pangertosan wiwitana,utawi lekasana semedi.

Gambaranipun saking kagiatan punika gadah kawigatosan bilih kita manungsa

kedah ngucap syukur dumateng Gusti Allah ingkang sampun maringi gesang saha dalan

pepadhang kangge ngadepi utawi ancegah hawa nafsu ingkang linuwih mboten

sae.Budaya Jawi ugi kalambangaken kaliyan asipat rakyatipun inkang sarwa gugur gunung

ugu hanyengkuyung pambangunan keraton.Busana ingkang diagemaken abdi dalem ugi

gadhah kawigatosan bilih busana menika klambangaken kapribaden tiang ingkang

ngagem.Biasanipun busana ingkang diagem benten –benten, miturut kaliyan

kawigatosipun.Tuladhanipun nalika badhe semedi ,kita kedah ngagem busana ingkang

kasusun saking banyak,dalang ,sawang ,galling ,andawakila ugi sakperanganipun ingkang

Page 10: Laporan Bahasa Jawa Keraton

kasebut ampilan dalem.Lajeng punapa kawigatosan ngagem ampilan

dalem,kawigatosanipun inggih punika :

a. Banyak menika gadhah kawigatosan kasucian ugi kawaspadan .

b. Sawung inggih punika ibarat kawanen

c. Galing punika symbol kawibawan

d. Arda wakila inggih punika panyangga ,gadhah kawigatosan bilih kita kedah

dados tiyang ingkang miguna kangge donya.

Saklajengipun condrosengkala,inkang wonten ing gedung prabeyaksa,inggih punika

gedung ingkang kaginaaken kangge nyimpen pusaka-pusaka paninggalan keraton . Pusaka

ingkang kaangep kramat paninggalan purba keraton Mataram rikala tasih ageng.

6. ALANGAN SEMEDI

Trap ing tratag Sitihinggil ugi Bangsal Manguntur Tangkil wonten

bangunan ingkang naminipun Tarub Hagung. Bangunan niki wonten 4 cagak wesi ugi

nggadahi awujud 4 persegi. Tegese bangunan iki sinten ingkang semedi utawi gemar

semadi sujud kalih Gusti ingkang maha Kuaos. Arsitektur pager wit ringin kasusun garis-

garis tegak lurus, benten 2 pager supit urang ing alun-alun kidul. Dugi ing alun-alun

nggambarake suasana “nglangut’. Suasana hati wekdal semedi. Wit ringin wonteng

tengah-tengah alun-alun nggambarake suasana, kita pisah saking diri kita piyambak. Kita

dugi wonten ing pasar Bringharjo.

Gambaran alangan-alangan utawi godaan-godaan wonten ing semedi ingkang

sekti. Patih inggil menika saking Sri Sultan. Tugu simbol saking panggonan Mutakalliman

Wachid, badan, Ilafi, panyatu Gusti lan Hambanipun lajengipun Sri Sultan menehi isyarat

mberangkatke prajurit-prajurit kraton wonten 9 pleton.

Artinipun anpilan dalem:

a. Banyak inggih manika symbol kesucian lan kewaspadaan.

b. Dalang inggih menika symbol kegesitan lan kebijaksanaan.

c. Sawung inggih menika symbol kewanian.

Page 11: Laporan Bahasa Jawa Keraton

d. Galing inggih menika simbul kewibawaan.

e. Ardawakila inggih menika mbeto dunia

f. Kacu mas inggih menika symbol mbusek kabeh regetan(jasmani,rohani,ketata

negaraan, pemerintah, lan sak piturute).

g. Kutuk inggih daya tarik

h. Kandil inggih penerangan ten atine rakyat.

i. Saput ingih kesiap sigaan.

7.JENGKAR DALEM

Jengkar dalem inggih menika wangsul dateng kraton. Nggambarake

wangsulipun kita teng alam baka. Sasampunipun ninggalaken Sitihinggil dugi Sri Sultang

ing Kemandungan Lor. Ing mriku, kita ningali wit-wit keben. Lajengipun mlebet Regol Sri

Manganti. Rumiyin Sri Sultan lenggah ing bangsal Sri Menganti kajemput kalian

Permaisuri lan putra-putra Sri Sultan. Wonten ing tlatah Sri Manganti wonten bangsal

melih ingkang kasebat Trajumas ingkang ngandut supados kita nimbang-nimbang pundi

sing bener, pundi sing salah ing sisih kidul Sri Sultan mriksani bangunan inggil, gedhe

inggih menika bangunan Purwa Ritna ingkang ngandung teges kita kudu eling kaliyan asal

mula kita. Bangunan inggil ing sisih kidul inggih menika bangunan Purwaretna. Ing inggil

regol wonten bulatat utawi dengku ngubengi jagad utawi buwana.

Page 12: Laporan Bahasa Jawa Keraton

TAMAN SARI

Taman Sari Ngayogyakarta utawa Taman Sari Kraton Ngayogyakarta yaiku situs tilas

taman utawa kebun istana Kraton Ngayogakarta. Kebun iki dibangun jamane Sultan

Hamengku Buwono I tahun 1758-1765. Awale kebun iki jenenge “The Fragrant Garden”

duwe luas liwih saka 10 hektar, 57 bangunan kawujud gedung, kolam, jembatan gantung,

kanal banyu, tlogo gawean lan lorong ngisor banyu.

Taman Sari dibangun ing kraton biyen, Pesanggrahan Garjitawati, sing dibangun karo

Susuhunan Paku Buwono II kanggo laren kereta jaran sing arep lungo neng Imogiri.

Tumenggung Prawirosentiko dadi pimpinan proyek bangunan Taman Sari. Biaya

pembangunan ditanggung karo Bupati Madiun, Tumenggung Prawirosentiko, lan rakyate.

Mulane daerah Madiun bebas saka pungutan pajak.

Komplek Taman Sari dibagi 4 bagian, yaiku Tlogo gawean ing sish kulon, bangunan

sing ana ing sebelah kulon Tlogo gawean yaiku Pemandian Umbul Binangun, Pasarean Ledok

Sari lan Kolam Garjitawati.

1 .Bagian 1

Pulo Kenonggo

Pulo Cemethi Lan Sumur Gumuling

2 .Bagian 2

Gadhong Gapuro Hageng

Gedhong Lopak-lopak

Umbul Pasiraman

Gedhong Sekawan

Gedhong GapuroPanggung

Gedhong Temanten

3 .Bagian 3

4 .Bagian 4

Page 13: Laporan Bahasa Jawa Keraton

Bagian 1 yaiku bagian utama Taman Sari, biyen papan iki papan sing paling eksotis.

Bagian iki ana Tlogo gawean sing kasebut “segaran” lan bangunan sing ana ing tengahe karo

taman lan kebon sing ana ing sekitar tlogo gawean kuwi. Tlogo Segaran digunaake papan

leren Sultan lan keluarga kerajaan. Saiki Tlogo Segaran wis ora ana banyune nanging dadi

pemukiman padat sing kasebut kampung Taman.

Ing tengah-tengah Segaran ana Pulo gawean, “Pulo Kenongo” sing ditanduri wit

kenango. Neng dhuwur Pulo gawean kuwi ana gedhung lantai 2, “Gedhong Kenongo”.

Gedhong sing paling gedhe ing bagian 1 iki lumayan dhuwur. Saka Gedhong kuwi wong-

wong delok kawasan Kraton Ngayogyakarta nganti tekan njobo benteng baluwarti. Gedhong

Kenongo iki yen didelok saka adoh kaya ngambang neng dhuwur banyu, mulane Taman Sari

sering kasebut “Istana Air”

Ing sisih kulon Pulo Kenongo ana deretan bangunan cilik sing disebut “Tajug”.

Bangunan iki yaiku “menara ventilasi udara” kanggo trowongan ngisor banyu. Trowongan iki

dalan mlebu arep neng Pulo Kenongo lan nganggo perahu nyebrang tlogo gawean. Biyen sisih

kulon pulo gawean uga ana trowongan, nanging saiki wis ora terawat..Ing sish kidul Pulo

Kenongo ana Pulo gawean sins disebut “Pulo Cemethi”.

Bangunan lantai 2 iki uga disebut “Pulo Panembung”. Neng papan iki Sultan

‘bermeditasi’. Ana sing nyebut “Sumur Gumantung”, karana ing kulon ana sumur sing

gimanthung ing dhuwur lemah. Ing sisih kulon Pulo Kenongo ana bangunan sins bentuke

bunder kaya ali-ali sing kasebut “Sumur Gumuling”. Bangunan lantai 2 iki gor iso mlebu liwat

trowongan ngisor banyu.Sumur Gumuling digunaake mejid.

Bagian 2 sing mapan ing sish kulon tlogo gawean segaran luwih wutuh katimbang

bagian liyane. Bagian iki sing akeh dikunjungi wisatawan.

Page 14: Laporan Bahasa Jawa Keraton

“Gedhong Gapuro Hageng” yaiku gerbang utama taman raja-raja, biyen Taman Sari

madep ngulon , gerbang iki ana ing bagian paling kulon saka situs “Istana Air” sing sisa. Sisih

wetan saka lawang utama isih iso didelok nanging sisih kulon ketutup pemukiman padat.

Gerbang iki ana relief manuk lan kembang-kembang sing nunjukke tahun rampunge

pambangunan Taman Sari, tahun 1691 Jawa. Ing sisih wetan gerbang utama kuno Tman Sari

ana lataran bersegi delapan.

Biyen ing tengah lataran iki ana menara lantai 2 sing jenenge “Gedhong Lopak=lopak” .

Ing lataran iki ana sisa deretan pot kembang raksasa lan lawang-lawang sing hubungke papan

iki karo papan liyane. Lawang ing sisih wetan kuwi salah sijine gerbang sing nuju Umbul

Binangun,

“Umbul Pasiraman” utawa “Umbul Binangun” yaiku “kolam pemandian” kanggo Sultan

. garwa-garwanipun, sarta para putri-putri Sultan. Komplek iki dikelilingi tembok dhuwur. Ing

komplek Umbul Pasiraman ana telu kolam sing dihiasi mata air bentuk jamur, lan ing pinggir

kolam ana pot kembang raksasa. Bangunan ing sisih lor dewe yaiku papan leren lan ganti

klambi para putri lan garwa.

Ing sisih kidul ana kolam sing jenenge “Umbul Muncar”. Dalan sing mirip dermaga

dadi batas antara kolan iki lan kolam sing neng kidule sing jenenge “Blumbung Kuras”. Ing

kidil Blumbung Kuras ana bangunan sing ana menara ing tebgahe.. Menara bagian tengah

digunaake Sultan mersani garwa lan putri siram. Ing kidul bangunan iki ana kolam sing

kasebut “Umbul Binangun”, kolam sing khusus kanggo Sultan lan garwa.

Ing wetan Umbul Pasiraman ana lataran bersegi delapan. Lataran sing dihiasi deretan

pot kembang raksasa ini ana 4 bangunan sing podho, bangunan kuwi kasebut “Gedhong

Sekawan”. Papan iki digunaake kanggo ngso Sultan lan keluarga. Ing sisih wetan lataran

bersegi delapan iki ana bangunan sing kasebut “Gedhong Gapura Panggung”. Bangunan duwe

4 jenjang, 2 neng sisih kulon lan 2 neng sisig wetan. Biyen neng bangunan iki ana 4 patung

ulo naga nanging saiki kari 2.Gedhong Gapuro Panggung nglambangke tahun dibangune

Page 15: Laporan Bahasa Jawa Keraton

Taman Sari yaiku tahun 1684 Jawa. Ing bangunan iki ana relief ragan hias kaya neng Gedhong

Gapuro Hageng. Sisih wetan bangunan iki saiki dadi lawang mlebu situs Taman Sari.

Ing wetan Gerbang Gapuro Panggung ana bangunan sing kasebut “Gedhonh Temanten”.

Bangunan iki biyen digunaake kanggo papan njaga keamanan lan papan kanggo leren. Ing

kidul bangunan iki ana bangunan meneh sing saiki ora ana tilase lan ing sisih lor ana kebon

sing wia dadi pemikiman penduduk. Bagian iki ora ninggalke tilas sing iso didelok. Mulane

ing bagian iki okehe saka rekontruksi sing ana.

Biyen bagian iki ana Komplek “Pasarean Dalem Ledok Sari” lan komplek kolam

“Garjitawati” sarta bangunan liyane lan kebon. Pasarean Dalem Ledok Sari yaiku papan

peraduan Sultan lan permaisuri. Bangunan iki bentuke kaya huruf “U”. Ing tengah bangunan

ana papan sesarean Suktan sing ngisore ana banyune. Pawon, ruang jahit, ruang kanggo

nyipen barang, kolan 2, kebon bumbon, lan janganan ana ing bagian iki.Ing sisih kulon biyen

ana komplek kolam Garjiwati. Yen kuwi bener berarti komplek iki sisa pesanggrahan

Garjitawati lan Umbul Pacethokan sing tahu digunaake karo Panembahan Senopati.

Bagian keri dewe yaiku bagian Taman Sari sing praktis ora ana sisane meneh liyane tilas

jembatan gantung lan sisa dermaga. Bagian iki terdiri saka tlogo gawean lan bangunan sing

neng tengahe, taman sins ana ing sekitar tlogo gawean, kanal gedhe sing hubungke tlogo

gawean iki ing bagian 1, sarta kebon. Tlogo gawean iki ana ing sisih wetan kidul komplek

Magangan nganti lor wetan Siti Hinggil Kidul. Ing tengah bangunan iki ana pulo gawean sing

kasebut “Pulo Kinupeng”. Ing dhuwur pulo iki ana bangunan sing kasebut “Gedhong Gading”.

Kanal gedhe iki ana ing sisih lor saka tlogo gawean lan dhowo. Ing kanal iki ana 2

“penyempitan” sing diarani papan jembatan gantung. Salah sijine jembatan kuwi ana ing dalan

sing hubungke komplek Magangan karo Kamndhungan Kidul. Ing sisih kulon jembatab

gantung ana dermaga. Dermaga iki digunaake Sultan kanggo awal (start) arep mlebu ing

Taman Sari.Sultan mlebu ing Taman Sari nganggo perahu. Ing sisih kidul Kanal ana Kebon.

Page 16: Laporan Bahasa Jawa Keraton

Kebon iki ana ing sisih kulon komplek Kamandhungan Kidul lan Siti Hinggil Kidul. Saiki

papan iki wis dadi pemukiman penduduk. Kebon wis dadi kampung Ngadisuryan lan tlogo

gawean dadi Kampung Segaran.

Page 17: Laporan Bahasa Jawa Keraton

KASIMPULAN

Budaya Jawi menika nggadhahi maneka warna kabudayan ingkang kedah kita

lestarekaken. Kathah sanget panggenan utawi papan ingkang nggadahi nilai budaya Jawi

ingkang luhur. Salah satunggalipun budaya punika Keraton Ngayogyakarta Hadiningrat.

Punika ngandhut sejarah ingkang ageng lan sae. Wonten jaman punika, tiyang Jawi sampun

boten malih ngelmuaken budaya Jawi, khususipun keraton punika. Menawi boten

dilestareaken, budaya ingkang ageng lan sae punika saged sirna lan kita boten gadhah budaya

malih. Menawi kita purun ngenal budaya Jawi khususipun keraton punika, kathah sanget

paninggalan ingkang berharga lan saged dados kebanggaan kita tiyang Jawi.

Page 18: Laporan Bahasa Jawa Keraton

DOKUMENTASI

1.Keraton Ngayogyakarta

Page 19: Laporan Bahasa Jawa Keraton

2.Taman Sari

Page 20: Laporan Bahasa Jawa Keraton