LANDASAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN...

TUGAS AKHIR

LANDASAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN ARSITEKTUR

BENGKEL DAN SHOWROOM NASMOCO DI SEMARANG

Diajukan Oleh :

Rianda Octorani

21020113130075

Dosen Pembimbing I

Prof. Dr. Ing. Ir. Gagoek Hardiman

Dosen Pembimbing II

Ir. Budi Sudarwanto, MT

TUGAS AKHIR PERIODE 138

Februari – Juni 2017

PROGRAM STUDI S-1

DEPARTEMEN ARSITEKTUR FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS DIPONEGORO

2017

i

HALAMAN

PERNYATAAN ORISINALITAS

Tugas akhir ini adalah hasil karya saya sendiri, dan semua sumber baik yang dikutip maupun

dirujuk telah saya nyatakan dengan benar.

Semarang, 21 April 2017

(Rianda Octorani)

NIM. 21020113130075

ii

HALAMAN PENGESAHAN

Landasan Program Perencanaan dan Perancangan Arsitektur ( LP3A ) ini diajukan oleh :

Nama : Rianda Octorani

NIM : 21020113130075

Departemen / Program Studi : Arsitektur / Sarjana ( S-1 )

Judul Skripsi : Bengkel dan Showroom Nasmoco di Semarang

Telah berhasil dipertahankan di hadapan Tim Penguji dan diterima sebagai bagian persyaratan yang diperlukan untuk memperoleh gelar Sarjana / S1 pada Departemen / Program Studi Arsitektur, Fakultas Teknik Universitas Diponegoro.

TIM DOSEN

Pembimbing I : Prof. Dr. Ing. Ir. Gagoek Hardiman

NIP. 195308191983031001 (...............................................)

Pembimbing II : Ir. Budi Sudarwanto, MT

NIP. 196408041991021002 (...............................................)

Penguji I : Ir. Sri Hartuti Wahyuningrum, MT NIP. 196701231994012001 (...............................................) Semarang, 21 April 2017

Ketua Departemen Arsitektur Ketua Program Studi S1 Arsitektur

Dr. Ir. Agung Budi Sardjono, MT Dr. Ir. Erni Setyowati, MT NIP. 196310201991021001 NIP. 196704041998022001

iii

HALAMAN PERNYATAAN PERSETUJUAN PUBLIKASI

TUGAS AKHIR UNTUK KEPENTINGAN AKADEMIS

Sebagai sivitas akademika Universitas Diponegoro, saya yang bertanda tangan dibawah ini :

Nama : Rianda Octorani

NIM : 21020113130075

Departemen / Program Studi : Arsitektur / S1

Fakultas : Teknik

Jenis Karya : Tugas Akhir

Demi pengembangan ilmu pengetahuan, menyetujui untuk memberikan kepada Universitas

Diponegoro Hak Bebas Royalti Non - Eksklusif ( None Exclusive Royalty Free Right ) atas karya

ilmiah saya yang berjudul :

Bengkel dan Showroom Nasmoco di Semarang

Beserta perangkat yang ada ( jika diperlukan ). Dengan Hak Bebas Royalti Non – Eksklusif ini

Universitas Diponegoro berhak menyimpan, mengalihmedia / formatkan, mengelola dalam

bentuk pangkalan data ( database ), merawat dan mempublikasikan tugas akhir saya selama tetap

mencantumkan nama saya sebagai penulis / pencipta dan sebagai pemilik Hak Cipta.

Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya.

Dibuat di : Semarang

Pada Tanggal : 21 April 2017

Yang menyatakan,

Rianda Octorani

iv

ABSTRAK

BENGKEL DAN SHOWROOM NASMOCO DI SEMARANG

Oleh: Rianda Octorani, Gagoek Hardiman, Budi Sudarwanto

Perkembangan dunia otomotif di Indonesia tidak hanya dari segi kuantitas saja tetapi dari segi

kualitas produk yang diluncurkan dari agen tunggal pemegang merek (ATPM) semakin

meningkat. Hal ini dapat kita lihat pada peluncuran serta pameran-pameran mobil yang diadakan

belakangan ini, banyak inovasi baru dari ATPM.

Kota Semarang yang merupakan Ibukota Provinsi Jawa Tengah, memiliki mobilitas masyarakat

yang tinggi. Hal ini memicu tingginya kebutuhan dan permintaan masyarakat akan alat

transportasi kendaraan bermotor terutama mobil. Toyota merupakan perusahaan otomotif

dengan penjualan terbesar saat ini baik secara Global maupun Regional Sedangkan Nasmoco

adalah dealer Toyota terbesar di Indonesia, Dalam aktivitas bisnisnya, Nasmoco berhubungan

dengan PT Toyota Astra Motor yang menjadi Agen Tunggal Pemegang Merek (ATPM) Toyota. Pada

Bengkel dan Showroom Nasmoco harus memiliki fasilitas yang mampu mewadahi semua kegiatan

misalnya penjualan mobil baru, servis yang memadai, penjualan dan penggantian suku cadang

yang lengkap, perbaikan dan pengecetan, aksesoris, Tes Drive, layanan darurat 24 jam hingga

pengurusan surat-surat kendaraan yang menjangkau segala pelayanan konsumen Toyota-

Nasmoco.

Dengan melihat kondisi ini, mempertimbangkan dibutuhkannya suatu bangunan yang dapat

memenuhi kebutuhan masyarakat Semarang terhadap fasilitas pelayanan otomotif Toyota yaitu

bangunan Bengkel dan Showroom Nasmoco. Dengan perkembangan yang ada, diharapkan Bengkel

dan Showroom Nasmoco di Semarang dapat melengkapi kebutuhan dan permintaan masyarakat

akan alat transportasi mobi l disertai dengan adanya fasilitas pelayanan yang ditunjang oleh

sarana dan prasarana yang representatif sehingga memenuhi aspek-aspek yang dibutuhkan

berdasarkan permasalahan yang ada.

Kajian diawali dengan identifikasi kasus di dealer Nasmoco wilayah Semarang saat ini. Pendekatan

perancangan arsitektural dilakukan dengan konsep High Tech Architecture. Selain itu dilakukan

pendekatan fungsional, kinerja, teknis, dan kontekstual.

Kata Kunci : BengkeL, Showroom, Nasmoco Semarang, high tech architecture

v

KATA PENGANTAR

Puji syukur kepada Allah SWT yang telah memberikan rahmat dan karunia-Nya sehingga

terselesaikannya Landasan Program Perencanaan dan Perancangan Arsitektur (LP3A) dengan judul

“Bengkel dan Showroom Nasmoco di Semarang” yang diajukan untuk memenuhi persyaratan

memperoleh gelar Sarjana Teknik di Departemen Arsitektur Fakultas Teknik Universitas

Diponegoro.

Selesainya laporan LP3A ini berkat bantuan dari berbagai pihak. Oleh karena itu dalam

kesempatan ini penulis ingin mengucapkan terima kasih kepada:

1. Ir. Bambang Adji Murtomo, MSA, sebagai dosen koordinator yang telah memberikan masukan

dan arahannya.

2. Dr. Ir. Agung Budi Sardjono, MT, sebagai Ketua Departemen Arsitektur Fakultas Teknik

Universitas Diponegoro yang telah memberikan persetujuan untuk melakukan survey di instansi

terkait.

3. Prof. Dr. Ing. Ir. Gagoek Hardiman, sebagai pembimbing utama mata kuliah Tugas Akhir yang

telah memberi saran dan masukan.

4. Ir. Budi Sudarwanto, MT, sebagai pembimbing kedua mata kuliah Tugas Akhir yang telah

memberi saran dan masukan.

5. Ir. Sri Hartuti Wahyuningrum, MT, senagai penguji mata kuliah Tugas Akhir yang telah memberi

saran dan masukan.

6. Bapak Panji, selaku narasumber dari PT. New Ratna Motor yang telah bersedia meluangkan

waktu dalam memberikan informasi dan data mengenai instansinya.

7. Keluarga dan kerabat, yang telah memberikan doa dan dukungannya.

8. Semua pihak yang telah membantu sehingga terselesaikan sinopsis ini.

Akhir kata, penulis berharap semoga tulisan ini dapat bermanfaat bagi mahasiswa DAFT

Universitas Diponegoro, dan umumnya bagi masyarakat serta pemerintah, sebagai bahan referensi

dan pertimbangan agar dapat dikembangkan dikemudian hari.

Semarang, Mei 2017

Penulis

vi

DAFTAR ISI

PERNYATAAN ORISINALITAS .............................................................................................................. i

HALAMAN PENGESAHAN ...................................................................................................................ii

HALAMAN PERNYATAAN PERSETUJUAN PUBLIKASI ........................................................................ iii

ABSTRAK ............................................................................................................................................ iv

KATA PENGANTAR .............................................................................................................................. v

DAFTAR ISI ......................................................................................................................................... vi

DAFTAR TABEL .................................................................................................................................... x

DAFTAR GAMBAR ............................................................................................................................. xii

BAB I ................................................................................................................................................... 1

PENDAHULUAN .................................................................................................................................. 1

1.1. Latar Belakang ................................................................................................................... 1

1.2. Tujuan dan Sasaran ........................................................................................................... 2

1.2.1. Tujuan ........................................................................................................................ 2

1.2.2. Sasaran ....................................................................................................................... 2

1.3. Manfaat .............................................................................................................................. 2

1.3.1. Manfaat Subyektif ..................................................................................................... 2

1.3.2. Manfaat Obyektif ...................................................................................................... 2

1.4. Ruang Lingkup .................................................................................................................... 2

1.4.1. Substansial ................................................................................................................. 2

1.4.2. Spasial ........................................................................................................................ 2

1.5. Metode Pembahasan ........................................................................................................ 2

1.5.1. Metode Deskriptif ...................................................................................................... 3

1.5.2. Metode Dokumentatif ............................................................................................... 3

1.5.3. Metode Komparatif ................................................................................................... 3

1.6. Sistematika pembahasan .................................................................................................. 3

1.7. Alur Pikir............................................................................................................................. 5

BAB II .................................................................................................................................................. 6

TINJAUAN PUSTAKA .......................................................................................................................... 6

2.1. Definisi Bengkel dan Showroom ....................................................................................... 6

2.2. Profil Nasmoco ................................................................................................................... 7

2.3. Dasar-dasar Perencanaan Fasilitas Bengkel dan Showroom Nasmoco ........................... 9

2.3.1. Dasar-dasar Perencanaan Tapak ............................................................................... 9

vii

2.3.2. Identifikasi Bengkel dan Showroom Nasmoco ....................................................... 10

2.3.3. Dasar-dasar Perencanaan Area Showroom ............................................................ 11

2.3.4. Dasar-dasar Perencanaan Area Bengkel ................................................................. 15

2.4. Studi Banding ................................................................................................................... 16

2.4.1. Nasmoco Majapahit................................................................................................. 16

2.4.2. Nasmoco Kaligawe ................................................................................................... 21

2.4.3. Nasmoco Gombel .................................................................................................... 23

2.4.4. Nasmoco Pemuda .................................................................................................... 26

2.4.5. Nasmoco Siliwangi ................................................................................................... 28

2.4.6. Analisa Studi Banding .............................................................................................. 30

2.5. Penekanan Desain High tech Architecture ..................................................................... 32

2.5.1. Pengertian High tech Architecture .......................................................................... 32

2.5.2. Sejarah dan Perkembangan High tech Architecture ............................................... 32

2.5.3. Ciri High tech Architecture ...................................................................................... 32

2.5.4. High tech Architecture Building............................................................................... 35

2.5.5. Penerapan High tech Architecture .......................................................................... 35

BAB III ............................................................................................................................................... 37

TINJAUAN KHUSUS .......................................................................................................................... 37

3.1. Tinjauan Umum Lokasi .................................................................................................... 37

3.1.1. Tinjauan Kota Semarang.......................................................................................... 37

3.1.2. Keadaan Geografis ................................................................................................... 37

3.1.3. Keadaan Klimatologi ................................................................................................ 38

3.1.4. Demografi ................................................................................................................ 39

3.1.5. Aspek Ekonomi ........................................................................................................ 39

3.2. Tinjauan Kebijakan Pemanfaatan Tata Ruang Kota ....................................................... 40

3.2.1. Rencana pembagian Wilayah Kota (BWK) .............................................................. 40

3.2.2. Rencana pengembangan fungsi utama masing-masing BWK ................................ 41

3.3. Perkembangan Service dan Penjualan Unit Mobil Toyota di Semarang ....................... 42

3.3.1. Data Rekapitulasi Kegiatan Workshop Outlet Toyota di Semarang ...................... 42

3.3.2. Data Penjualan Unit Mobil wilayah Semarang ....................................................... 43

BAB IV............................................................................................................................................... 48

PENDEKATAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN .................................................. 48

4.1. Pendekatan Aspek Fungsional ........................................................................................ 48

4.1.1. Pelaku Kegiatan ....................................................................................................... 48

viii

4.1.2. Macam Kegiatan ...................................................................................................... 50

4.1.3. Kebutuhan Ruang .................................................................................................... 51

4.1.4. Hubungan Kelompok Ruang .................................................................................... 53

4.1.5. Pendekatan Pola Sirkulasi ....................................................................................... 53

4.1.6. Pendekatan Kapasitas Ruang .................................................................................. 56

4.2. Besaran Ruang ................................................................................................................. 59

4.2.1. Pendekatan Besaran Ruang ..................................................................................... 59

4.2.2. Perhitungan Besaran Ruang .................................................................................... 60

4.2.3. Rekapitulasi Besaran Ruang .................................................................................... 63

4.3. Pendekatan Aspek Kontekstual ...................................................................................... 63

4.3.1. Penentuan Lokasi ..................................................................................................... 63

4.3.2. Pemilihan Tapak ...................................................................................................... 64

4.4. Pendekatan Aspek Kinerja .............................................................................................. 67

4.5.1. Sistem Pencahayaan ................................................................................................ 67

4.5.2. Sistem Penghawaan................................................................................................. 67

4.5.3. Jaringan Listrik ......................................................................................................... 68

4.5.4. Jaringan Air Bersih ................................................................................................... 68

4.5.5. Jaringan Air Kotor .................................................................................................... 68

4.5.6. Jaringan Pemadam Kebakaran ................................................................................ 69

4.5.7. Jaringan Penangkal Petir ......................................................................................... 69

4.5.8. Oil Trap ..................................................................................................................... 69

4.5.9. Jaringan Sampah ...................................................................................................... 70

4.5. Pendekatan Aspek Teknis................................................................................................ 71

4.6.1. Sistem Modul ........................................................................................................... 71

4.6.2. Sistem Struktur ........................................................................................................ 71

4.6. Pendekatan Aspek Arsitektural ....................................................................................... 72

BAB V ................................................................................................................................................ 73

PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN BENGKEL DAN SHOWROOM NASMOCO DI

SEMARANG ...................................................................................................................................... 73

5.1. Program Dasar Perencanaan ........................................................................................... 73

5.1.1. Program Ruang ........................................................................................................ 73

5.1.2. Tapak Terpilih .......................................................................................................... 75

5.2. Program Dasar Perancangan ........................................................................................... 76

5.2.1. Aspek Kinerja ........................................................................................................... 76

ix

5.2.2. Aspek Teknis ............................................................................................................ 77

5.2.3. Aspek Arsitektural ................................................................................................... 78

DAFTAR PUSTAKA ............................................................................................................................ 80

LAMPIRAN

x

DAFTAR TABEL

Tabel 1 Prosentase Bangunan pada tapak ....................................................................................... 10

Tabel 2 Fasilitas Nasmoco Majapahit ............................................................................................... 19

Tabel 3 Fasilitas Nasmoco Kaligawe ................................................................................................. 22

Tabel 4 Fasilitas Nasmoco Gombel................................................................................................... 24

Tabel 5 Fasilitas Nasmoco Pemuda .................................................................................................. 27

Tabel 6 Fasilitas Nasmoco Siliwangi ................................................................................................. 29

Tabel 7 Perbandingan Studi Banding ............................................................................................... 30

Tabel 8 Kesimpulan Analisa Studi Banding....................................................................................... 31

Tabel 9 Jumlah Penduduk Kota Semarang ....................................................................................... 39

Tabel 10 Pembagian BWK Kota Semarang ....................................................................................... 41

Tabel 11 Rekapitulasi Kegiatan Workshop Toyota Semarang .......................................................... 43

Tabel 12 Data Penjualan Unit Mobil Tahun 2012 ............................................................................ 44





Tabel 17 Kebutuhan Ruang Kegiatan Pelayanan dan Pembelian ..................................................... 51

Tabel 18 Kebutuhan Ruang Kegiatan Office ..................................................................................... 52

Tabel 19 Kebutuhan Ruang Kegiatan Bengkel.................................................................................. 52

Tabel 20 Kebutuhan Ruang Kegiatan PDS ........................................................................................ 52

Tabel 21 Kebutuhan Ruang Area Parkir ........................................................................................... 53

Tabel 22 Penjualan Unit Mobil Nasmoco Pemuda ........................................................................... 56

Tabel 23 Kelompok Ruang Kegiatan Pelayanan dan Pembelian ...................................................... 60

Tabel 24 Kelompok Ruang Kegiatan Office ...................................................................................... 61

Tabel 25 Kelompok Ruang Kegiatan Bengkel ................................................................................... 62

Tabel 26 Kelompok Ruang Kegiatan PDS.......................................................................................... 62

Tabel 27 Kelompok Ruang Area Parkir ............................................................................................. 63

Tabel 28 Rekapitulasi Besaran Ruang .............................................................................................. 63

Tabel 29 Analisa Tapak Alternatif 1 .................................................................................................. 64

Tabel 30 Analisa Tapak Alternatif 2 .................................................................................................. 65

Tabel 31 Penilaian Tapak Alternatif ................................................................................................. 65

Tabel 32 Kelompok Ruang Kegiatan Pelayanan dan Pembelian ...................................................... 73

Tabel 33 Kelompok Ruang Kegiatan Office ...................................................................................... 73

xi

Tabel 34 Kelompok Ruang Kegiatan Bengkel ................................................................................... 74

Tabel 35 Kelompok Ruang Kegiatan PDS.......................................................................................... 74

Tabel 36 Kelompok Ruang Area Parkir ............................................................................................. 74

Tabel 37 Rekapitulasi Besaran Ruang .............................................................................................. 75

xii

DAFTAR GAMBAR

Gambar 1 Hubungan Bisnis Toyota .................................................................................................... 8

Gambar 2 Primary Sign..................................................................................................................... 10

Gambar 3 Facia Toyota .................................................................................................................... 10

Gambar 4 Penunjuk Arah ................................................................................................................. 11

Gambar 5 Dimensi Pintu Masuk Showroom .................................................................................... 13

Gambar 6 Proporsi Logo Tipe A ........................................................................................................ 14

Gambar 7 Proporsi Logo Tipe B ........................................................................................................ 14

Gambar 8 Dimensi Tangga ............................................................................................................... 15

Gambar 9 Jenis Penataan Stall Service ............................................................................................. 15

Gambar 10 Bangunan Nasmoco Majapahit ..................................................................................... 16

Gambar 11 Denah Ground Floor ...................................................................................................... 17

Gambar 12 Denah 1st Floor ............................................................................................................. 18

Gambar 13 Denah 2nd Floor ............................................................................................................ 18

Gambar 14 Bangunan Nasmoco Kaligawe ....................................................................................... 21

Gambar 15 Bangunan Nasmoco Gombel ......................................................................................... 23

Gambar 16 Bangunan Nasmoco Pemuda ........................................................................................ 26

Gambar 17 Bangunan Nasmoco Siliwangi........................................................................................ 28

Gambar 18 Design-Center Linz ......................................................................................................... 35

Gambar 19 The Ship, Derriford ........................................................................................................ 35

Gambar 20 Lokasi Kota Semarang di Wilayah Jawa Tengah ............................................................ 37

Gambar 21 Letak Kota Semarang di Wilayah Indonesia .................................................................. 37

Gambar 22 Peta Wilayah Kota Semarang ........................................................................................ 38

Gambar 23 Peta Pembagian BWK .................................................................................................... 40

Gambar 24 Diagram Penjualan Unit Mobil di Kota Semarang tahun 2016 ..................................... 46

Gambar 25 Persebaran Lokasi Wilayah Nasmoco di Semarang ....................................................... 47

Gambar 26 Struktur Organisasi Pengelola Toyota Nasmoco ........................................................... 49

Gambar 27 Hubungan Kelompok Ruang .......................................................................................... 53

Gambar 28 Sirkulasi Sales Person .................................................................................................... 53

Gambar 29 Sirkulasi Pengunjung 1................................................................................................... 54



Gambar 32 Sirkulasi Tamu Pengelola ............................................................................................... 55

xiii

Gambar 33 Sirkulasi Pelaku Pendukung ........................................................................................... 55

Gambar 34 Sirkulasi Pengelalo ......................................................................................................... 55

Gambar 35 Ukuran Stall Service ....................................................................................................... 57

Gambar 36 Two Post Lift .................................................................................................................. 57

Gambar 37 Four Post Lift ................................................................................................................. 57

Gambar 38 Service Reception ........................................................................................................... 58

Gambar 39 Peta Satelit Tapak 1 ....................................................................................................... 64


Gambar 41 Lingkungan Sekitar Tapak .............................................................................................. 66

Gambar 42 Penempatan Lampu ...................................................................................................... 67

Gambar 43 Jaringan Listrik ............................................................................................................... 68

Gambar 44 Saluran Pembuangan Bengkel ....................................................................................... 69




LANDASAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN...

Documents

Transcript of LANDASAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN...