11

KULIAH

PEMERIKSAAN DARAH TEPI

Oleh : Dr. Diah Hermayanti, SpPK

22

TUJUAN PEMERIKSAAN LABORATORIUM KLINIK

1.Membantu menegakkan & memastikan Diagnosa

2. Menentukan status kesehatan (skrining)

3. Monitoring penyakit- SGOT/SGPT pada Hepatitis- PSA (prostat specific antigen) pada Ca-Prostat

33

HASIL PEMERIKSAAN LABORATORIUM

Dipengaruhi

1.Preanalitik (penanganan sampel)

2. Analitik (pemeriksaan sampel)

3. Pos-analitik (pelaporan hasil )

Sering kali terjadi kesalahan :- salah pasien / sampel - salah tempat pengambilan sampel- Penundaan pemeriksaan- Salah mengetik hasil

Hasiltidakakurat

44

TEHNIK PEMERIKSAAN

Manual : Automatik :

•Lama * Cepat

•Jumlah terbatas * 15-26 parameter dalam waktu beberapa menit

•Kurang teliti & * Lebih teliti & kurang akurat akurat

•Murah * relatif lebih mahal

55

PEMERIKSAAN HEMATOLOGI/ DARAH TEPI LENGKAP

•Eritrosit Hemoglobin (Hb)Laju endap darah (LED)Hematokrit (HCT/PCV)MCV, MCH, MCHCJumlah selRetikulosit

•Lekosit Jumlah selHitung jenis

•TrombositJumlah sel

•Evaluasi hapusan darah tepi

66

HEMATOPOISISDEFINISI : proses pembentukan sel darah, yg bermula dari satu sel primitif (sel induk hematopoisis/SIH) dan

berakhir menjadi sel darah yg matangSIH MULTIPOTEN

SIHPLURIPOTEN

SIH CO0MMITED

SELDARAH DEWASA

SIH

SI-GEMM

SIL

BFU-E CFU-E PRONORMOBLAST ERITROSIT

SI-GM SI-G

SI-M

MIELOBLAS GRANULOSIT

MONOBLAS MONOSIT

MAKROFAG

SI-EO EOSINOFIL

SI-BASO BASOFIL

SI-MEG MEGAKARIOBLAS MEGAKARIOSIT

TROMBOSIT

PRE-T

PRE-B

SEL-T

SEL B

SEL PLASMA

77

ERITROSIT

Fungsi : transportasi O2 & CO2

Normal : pria : 4,4 – 5,9 juta/m3

wnt : 3,8 - 5,2 juta/m3

Perubahan morfologi eritrosit :1.Kelainan kadar hemoglobin (Hb)2.Kelainan ukuran3.Kelainan bentuk

88

Kelainan kadar hemoglobin

1. Normokrom : normal, central pallor ± 1/3 bagian

2. Hipokrom : central pallor > 1/3 bagian

3. Anulosit : central pallor sangat luas seperti cincin

1 2 3

99

Kelainan ukuran

1. Normositik : normal, sebesar inti limfosit kecil

2. Makrositik : > normal

3. Mikrositik : < normal

4. Anisositosis: ukuran bervariasi ( besar-normal-kecil )

1 2 3 4

1010

Kelainan bentuk

Target cell Tear drop cell Akantocyte Burr cell

Spherocyte Sickle cell Schistocyte Crenated cell

1111

Stomatocyte Basophilic stippling normoblast Howell Jolly- bodies

Rouleaux formation Polikromasi

1212

1313

Retikulosit

Definisi : eritrosit muda yg masih mengandung sisa asam ribonukleat (RNA) di dalam sitoplasmanya

Normal : 0,2 -2 %

Pemeriksaan : supravital Brilliant cresyl blue (BCB)

Retikulositosis (jumlah meningkat) :* anemia hemolitik* pasca perdarahan akut* terapi Fe pada anemia defisiensi besi

1414

Kadar hemoglobin (Hb)

Normal : Laki : 13-18 g/dl Wnt : 12-16 g/dl

Pemeriksaan standard : cyanmeth-Hb

Pemeriksaan praktikum : sahli

Tujuan :1. pemeriksaan penyaring2. penderita anemia (perlu dicari penyebabnya)

Sahli

1515

Laju endap darah (LED)

Prinsip : mengukur kecepatan pengendapan eritrosit /jam dalam tabung tertentu

Eritrosit gravitasi mengendapDipengaruhi oleh :

* anemia * fibrinogen* 2 globulin * globulin

Normal : laki : < 10 mm/jam wnt : < 15 mm/jam

LED ↓ : Polisitemia veraLED ↑ : Infeksi bakteri (TBC, pneumonia)

rhematoid arthritis anemia

1616

Hematokrit (Hct /PCV)

Definisi : prosentase eritrosit terhadap darah penuh (whole blood) dalam tabung wintrobe dg kecepatan & waktu ttn

Normal : laki : 40-48 % wnt : 37-43 %

Hct ↓ : anemia

Hct ↑ : polisitemia vera hemokonsentrasi (ct : DHF) dehidrasi

1717

Indeks eritrosit

* Mean corpuscular volume (MCV)= hematokrit x 10 fl jumlah eri (juta)/mm3

(normal : 80-100 fl)< normal : mikrositik> normal : makrositik

* Mean corpuscular hemoglobin (MCH)= Hb (g/dl) x 10 pg

jumlah eri (juta)/mm3

(normal : 26-32 pg)< normal : hipokrom

1818

* Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration (MCHC)= Hb (g/dl) x 100 g/dl hematokrit (%)

(normal : 30-36 g/dl)< normal : hipokrom

•Red Distribution Width _ Coefficient Variation (RDW-CV)* Autoanaliser* menggambarkan variasi volume eritrosit* Nilai normal 11,5 – 14,5 %

•Reticulocyte Production Index (RPI)

1919

LEKOSIT

Dalam darah tepi ada 5 jenis :Basofil, eosinofil, netrofil, monosit, limfosit

Normal absolut : 4.000-10.000/cmm< normal : lekopenia (viral disease, anemia aplastik,dll)normal : lekositosis (infeksi bakteri)

Hitung jenis (differential count)Eo / Ba / Stab / Segmen / Limf / Mo (%) 1-6 / <1 / 3-5 / 40-75 / 20-45 / 2-8 (%)

Shift to the left : stab netrofil > 5%

2020

Basofil

Granula : histamin slow reacting substance of anaphylactic (SRS-A) neutrophyl chemotactic factor (NCF) platelet actifating factor (PAF) eosinophyl chemotactic factor of anaphilactic

Membran mastosit (basofil jaringan) kaya reseptor IgE +alergen granula terlepas :

asma bronkiale urticaria rhinitis eczema syok anafilaktik

2121

Eosinofil

Granula : antihistamin plasminogen peroksidase anti bradikinin aminopeptidase

Fungsi : memfagosit granula mastosit

2222

NetrofilMieloblas

Promielosit

Mielosit

Metamielosit

Stab / batang

Segmen

Sum-sum tulang

Darah tepi

stab segmen

2323

Netrofilia (>normal) : Netropenia (<normal) :

infeksi bakteri anemia aplastikperadangan post radiasiCML PNHperdarahan mendadak hipersplenismepost splenektomi anemia megaloblastikkehamilan lupus eritematosuskortikosteroid

2424

Limfosit

• Limfosit T : terbanyak

• Limfosit B : 15-20%

rangsangan antigen Sel plasma anti bodi

Limfosit Sel plasma

2525

Monosit

Monoblas

Promonosit

Monosit darah tepi

Makrofag jaringan, nama lain :kupffer cell (hati)reticulum cell (limpa)osteoclast (tulang)microglia (otak)

Sum-sum tulang

2626

Fungsi monosit :• fagosit• nursing cells (sel penyantun)

ct: erythroblastic island • memproses antigen• reaksi radang

2727

Trombosit / platelet

• Megakarioblas

• Promegakariosit

• Megakariosit

• Trombosit

Sum-sum tulang

darah tepi

Fungsi : hemostasis

2828

EVALUASI HAPUSAN DARAH TEPI(pemeriksaan mikroskopik)

Eritrosit : normokrom normositik

Lekosit : kesan jumlah normal, tidak dijumpai sel muda

Trombosit : kesan jumlah normal