Ksenija Mandic-Master Rad

8/12/2019 Ksenija Mandic-Master Rad

http://slidepdf.com/reader/full/ksenija-mandic-master-rad 1/154

UNIVERZITET U BEOGRADU

FAKULTET ORGANIZACIONIH NAUKAMaster studije

STUDIJSKI PROGRAM: UPRAVLJANJE KVALITETOM

Programso !odru"je #modu$%& INŽENJERING KVALITETA

Ksenija Mandić 1!"##



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI II

$e%&'ad( Fe)'*a'a "##+, &%dine

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI I

K%-isija:

Dr Mi$e Pe'a$je(i)* redo(+i !ro,esor - me+tor.

Dr Maja /e(i-Ja'i)* redo(+i !ro,esor - "$a+ omisije.

Dr Mi$i) Rado(i)* redo(+i !ro,esor - "$a+ omisije

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI II

I AP.TRAKTPodru"je #istra0i(a+ja% o(og rada jesu d(e (r$o o1im+e i om!$es+e o1$asti& #2% I+te$etua$+as(oji+a i #3% I+tegrisa+i sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji* s te0i'tem +a a+a$i4i i ra4radi +ji6o(eme7uso1+e (e4e8

I+te$etua$+a s(oji+a o1u6(ata su! !ra(a ao 'to su& !ate+t* i+dustrijsi di4aj+* 0ig* geogra,sao4+aa !ore$a !roi4(oda i$i us$uge* autorsa i srod+a !ra(a i druga !ra(a8

I+te$etua$+a s(oji+a o1u6(ata d(a de$a&

28 autorsa i srod+a !ra(a.

38 !ra(a i+dustrijse s(oji+e #!ate+t* 0ig* i+dustrijsi di4aj+ i geogra,sa o4+aa !ore$a%8

Zajed+i"o 4a s(a !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e je da su !roi4(od $judsog du6a i da su ao ta(a+e(e4a+a 4a materija$i4a5iju* od+os+o da !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e +e !ro!adaju us$ed !ro!asti

+ji6o(og materija$i4o(a+og o1$ia8 Pra(a i+te$etua$+e s(oji+e mogu se materija$i4o(ati u te$es+omi 1este$es+om o1$iu& autorso !ra(o u (idu 4(ua je 1este$es+i o1$i* a !ate+t !rime+je+ +a +eojma'i+i je te$es+i o1$i8

I+te$etua$+a s(oji+a ima i s(oju eo+omsu ,u+5iju - o+a s(ojim +osio5ima o1e41je7ujeeo+omsu orist od +je+og !ri(red+og ori')e+ja8

U radu se* tao7e* a+a$i4iraju !ita+ja oja stoje !red reatorima o+ure+t+i6 me+ad0me+t sistema ito& metodo$o'a 9 ao i+tegrisati !ar5ija$+e sta+darde:sisteme me+ad0me+ta u us$o(imadomi+a5ije IT i e-1i4+isa 1e4 du!$ira+ja doume+ata* 5i$je(a* !$a+o(a* e(ide+5ija* 4a!isa* i sa 'toma+je tro'o(a* orga+i4a5io+a 9 ao o(e sisteme i+tegrisati u !os$o(+u strategiju i !rasu ,irmi i !o$iti"a 9 ao da dr0a(a o+a"+o !ri6(ati o+5e!t u$ju"i(a+ja 4ai+tereso(a+i6 stra+a ao deo !reu4ima+ja dru'te(+e odgo(or+osti u !odi4a+ju +i(oa dru't(a u 5e$i+i8

M+oge orga+i4a5ije se susre)u sa !ro1$emom ra4(oja i im!$eme+ta5ije i+tegrisa+og sistemame+ad0me+ta #IMS% +a 1a4i 4a6te(a 4a (a$itet #ISO ;<<2%* 4a'titu 0i(ot+e sredi+e #ISO 2=<<<% i4a'titu i 1e41ed+ost $judi #O>SAS 2?<<<%8 U 5i$ju da !omog+e orga+i4a5ijama u o(om !odu6(atuu radu je !redsta($je+ !ristu! i+tegra5iji 4a6te(a ra4$i"iti6 sta+darda oji je 1a4ira+ +a s!re4ime7uso1+o !o(e4a+i6 !os$o(+i6 !ro5esa8 tao7e je de,i+isa+a strategija i+tegra5ije +a +i(ou !roi4(od+og !ro5esa8

No(a serija sta+darda JUS ISO ;<<<&3<<2* JUS ISO 2=<<<&3<<@* O>SAS 2?<<<&3<<< i ISO33<<<&3<<@ 4a6te(a !rime+u !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0meta orga+i4a5ije ao os+o(e 4ast(ara+je i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta i !osti4a+je e,ias+osti !rime+je+i6 sistema8 O(imradom daju se os+o(+e smer+i5e 4a !rime+u !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0me+ta (a$iteta i+jego(e !rime+e u i+tegrisa+om sistemu me+ad0me+ta8

Sta+dardi4a5ija i 4a'tita i+te$etua$+e s(oji+e s$u0e ra4$i"itim 5i$je(ima a$i je +ji6o(o !ostoja+je+eo!6od+o u istom i+dustrijsom i trgo(a"om oru0e+ju8 Sta+dardi4a5ija ima 4a 5i$j da 'irite6+o$ogiju u o!'tem i+teresu do !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e tre1a da o1e41ede 4a'titu s(oji+e8Ao se !ri i4radi sta+darda +e u4imaju u o14ir !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e* +esta)e s(ei !odsti5aj4a ra4(ija+je +o(i6 !roi4(oda i !ostu!aa +a ojima se ra4(ija$a 1udu)a sta+dardi4a5ija8

K/j*0ne 'e0i: I+te$etua$+a s(oji+a* i+dustrijsa s(oji+a* me+ad0me+t* i+tegrisa+i me+ad0me+tsistem* !os$o(+i sistem8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI III

II A$.TRACT

T6is or re!rest+t to (er am!$ areas& #2% I+te$$e5tua$ !ro!ert a+d #3% I+tegrated Ma+ageme+tSsems i+ orga+i4atio+* 1ased o+ a+a$sis a+d am!$i,i5atio+ o, t6eir atta56me+t8

I+te$$e5tua$ !ro!ert 5om!rises 5ertai+ rig6ts su56 as& !ate+t* i+dustria$ desig+* trademar*geogra!6i5a$ i+di5atio+ o, origi+* 5o!rig6t a+d re$ated rig6ts8

I+te$$e5tua$ !ro!ert 5o+sists o, to segme+ts&

28 Co!rig6t a+d re$ated rig6ts*

38 I+dustria$ !ro!ert rig6ts #!ate+t* trademar* i+dustria$ desig+ a+d geogra!6i5a$ i+di5atio+ o,origi+%8

T6e 5ommo+ ,eature ,or a$$ t6e i+te$$e5tua$ !ro!ert rig6ts is t6at t6ose are t6e !rodu5t o, 6uma+s!irit a+d are +ot de!e+da+t o+ materia$i4atio+ - i+te$$e5tua$ !ro!ert rig6ts i$$ +ot destru5t i+(irtue o, t6eir materia$ ,orm destru5tio+8 I+te$$e5tua$ !ro!ert rig6ts 5a+ 1e materia$i4ed i+immateria$ #5o!rig6t i+ t6e ,orm o, sou+d% a+d materia$ ,orm #!ate+t a!!$ied o+ a ma56i+e%8

I+te$$e5tua$ !ro!ert a$so !ro(ides its 6o$ders e5o+omi5 use o, its 5ommer5ia$ e!$oitatio+8

T6is or a$so a+a$i4es uestio+s t6at 5om!eteti(e+es ma+ageme+t sstems dea$ it6* as e$$ as&met6odo$ogi5a$ 9 6o to i+tegrate !artia$ sta+dards:sstems u+der IT a+d E-1usi+ess 5o+ditio+sit6out dou1$e do5ume+ts* o1je5ti(es* !$a+s* e(ide+tio+s* re5ords a+d it6 mi+ima$ e!e+si(es*orga+i4atio+a$ 9 6o to i+tegrate t6ese sstems i+ 1usi+ess strateg a+d !ra5ti5e o, t6e ,irm a+d !o$iti5a$ 9 6o go(erme+t to a55e!t !arti5i!atio+s o, i+terested !arties 5o+5e!t as a !art o, so5ia$res!o+si1i$it taeo(er i+ order to rise so5ia$ $e(e$8

Ma+ orga+i4atio+s e+5ou+ter t6e !ro1$em o, de(e$o!me+t a+d im!$eme+tatio+ o, I+tegratedMa+ageme+t Ssems #IMS%* 1ased o+ t6e ua$it reuirme+ts #ISO ;<<2%* !reser(atio+ o,e+(irome+t #ISO 2=<<<% a+d o55u!atio+a$ 6ea$t6 a+d sa,t assessme+t sta+dard #O>SAS 2?<<<%8 I+order to 6e$! t6e orga+i4atio+s i+ t6is (e+ture* t6e or !rese+ts a+ a!!roa56 to t6e i+tegratio+ o,di,,ere+t sta+dards reuireme+ts* 1ased o+ t6e i+terre$atio+ o, mutua$$ 5o++e5ted 1usi+ess !ro5esses8 A$so* strateg ,or i+tegratio+ o+ !rodu5tio+ !ro5ess $e(e$ is de,i+ited8

Ne 1at56 o, JUS ISO ;<<<&3<<2 a+d JUS ISO 2=<<<&3<<@ sta+dards reuire im!$eme+tatio+ o,t6e !ro5ess a!!roa56 i+ ma+ageme+t sstems a+d attai+i+g a!!$ied sstems8 T6is or sets a majordire5ti(es ,or !ro5ess a!!roa56 o, ua$it ma+ageme+t sstems im!$eme+tatio+ a+d its a!!$i5atio+i+ i+tegrated ma+ageme+t sstems8

Sta+dardi4atio+ a+d !rote5tio+ o, i+te$$e5tua$ !ro!erties 6a(e di,,ere+t goa$s* 1ut t6eir eiste+5e is

+e5essar i+ i+dustria$ a+d maret e+(irome+t8 Sta+dardi4atio+ 6es t6e mai+ goa$ to Fs!readFte56+o$og i+ g$o1a$ i+terest* a+d i+te$$e5tua$ !ro!ert 6es goa$ to !rote5t !rote5tio+ o, !ri(ate !ro!ert8 I, i+ t6e de(o$o!me+t o, sta+dards e do +ot res!e5t i+te$$e5tua$ !ro!ert* a$$ stimu$atio+,or de(o$o!me+t o, +e !rodu5ts i$$ disa!!ear as e$$ as t6e 1ase ,or a +e sta+dardi4atio+s8

Ke 2%'ds: i+te$$e5tua$ !ro!ert* i+dustria$ !ro!ert* ma+ageme+t* i+tegrated ma+ageme+t ssemsi+ orga+i4atio+* 1usi+ess sstem8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI IV

III CURRICULUM VITAE

Li0ni 3%da4i:• Ime i !re4ime& Kse+ija Ma+di)• Datum ro7e+ja& 3282282;?38• Mesto ro7e+ja& Beograd* Sr1ija• Dr0a($ja+st(o& Sr!so

Ad'esa:Du'a+a Rado(i)a 23a22<<< BeogradTe$& <22: < =H H@HMo1& <H=: 2H@ ;H =. <H=: ?3H == E-mai$& se+ija8m5ro+85o8u

O)'a5%6anje:• 3<<H8 U!isa$a Di!$omse aademse studije-master* smer& U!ra($ja+je (a$itetom. modu$&

I+0e+jeri+g (a$iteta• 3<<2-3<<H8 au$tet orga+i4a5io+i6 +aua u Beogradu*

o Di!$omira+i i+0e+jer orga+i4a5io+i6 +aua 9 odse U!ra($ja+je (a$itetomo Prose& ?*Ho Na4i( di!$omsog rada& LPro5es sti5a+ja i odr0a(a+ja !ra(a i+dustrijse s(oji+eo O5e+a di!$omsog rada& 2<

• 2;;-3<<28 LV Beogradsa gim+a4ija u Beogradu* !rirod+i smer • 2;?;-2;;8 Os+o(+a 'o$a LMarija Bursa) u Beogradu

.7'ani je5i4i:• E+g$esi #sred+ji +i(o%.• Ita$ija+si #sred+ji +i(o%.• Rusi #os+o(+o%8

P'%8esi%na/n% is9*s76%:

Za!os$e+a ao !redsta(+i ruo(odst(a 4a sistem me+ad0me+ta (a$itetom u FCRONF -me'o(itom !redu4e)e sa e+g$esim !art+erom AdriaTe56 /td* s!e5ija$i4o(a+om 4a 4astu!a+jestra+i6 ,irmi* i+0e+jeri+g* ser(is i !roi4(od+ju ure7aja* is!it+e i mer+e o!reme 4a i4grad+ju* +ad4ori odr0a(a+je te$eomu+ia5io+i6 sistema8

P%5na6anje 'ada na 'a0*na'*:• od$i"+o !o4+a(a+je o!erati(+og sistema i+dos.• od$i"+o !o4+a(a+je !rogramsi6 !aeta& MS O,,i5e #ord* Ee$* Poer Poi+t%* MS

Proje5t* O!e+ O,,i5e* i rad +a I+ter+etu.• do1ro !o4+a(a+je oris+i"i6 !rograma& MS Visio* P6otos6o! i Core$8

Os7a/e s3%s%)n%s7i:• odgo(or+a* timsi igra".• am1i5io4+a sa (e$iom 0e$jom 4a +a!redo(a+jem u stru5i.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI V

• (o4a"a ategorija #B%8

IV .ARŽAJ

# PREGOVOR,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1

1 UVO,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ;

282 NAUKA I NAUNI METOD8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888?

283 VRSTE ISTRAQIVANJA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888882 28 UTICAJ REZU/TATA NAUNOG I ISTRAQIVAKO-RAZVOJNOG RADA NA

OPTI TE>NIKI* EKONOMSKI I DRUTVENI RAZVOJ8888888888888888888888888888888888888888882=

28= MENADQMENT U ORAGNIZACIJI888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888882H

" POJAM INTELEKTUALNE .VOJINE,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,1+

382 INDUSTRIJSKA SVOJINA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888882; 38282 PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888832 38283 OGRANIENJA STICANJA I KORIENJA PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE88888888888=3

383 AUTORSKO I SRODNA PRAVA8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888= 38382 AUTORSKO PRAVO8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888=?

38383 PRAVA SRODNA AUTORSKOM PRAVU88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888@2< .I.TEM INU.TRIJ.KE .VOJINE,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ;;

82 OSNOVNI PARAMETRI SISTEMA INDUSTRIJSKE SVOJINE8888888888888888888888888888888888888@@

83 NORMATIVNO REGU/ISANJE INTE/EKTUA/NE SVOJINE8888888888888888888888888888888888888@ 8382 STRUKTURA PROPISA IZ OB/ASTI INTE/EKTUA/NE SVOJINE8888888888888888888888888888888@ 8383 STRUKTURA POJEDINI> PROPISA IZ OB/ASTI INTE/EKTUA/NE SVOJINE8888888888@?

8 DRQAVNA ORGANIZACIJA ZA INTE/EKTUA/NU SVOJINU888888888888888888888888888888888888H

8= MEUNARODNE I STRANE ORGANIZACIJE ZA INTE/EKTUA/NU SVOJINU88888H@

= PO.TUPAK .TICANJA I ORŽAVANJA PRAVA,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,+

=82 OPTI POSTUPAK STICANJA I ODRQAVANJA PRAVA88888888888888888888888888888888888888888888888H; =8282 PODNOENJE PRIJAVE8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888H; =8283 ISPITIVANJE PRIJAVE 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888<

=828 DONOENJE REENJA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888883

=83 POSTUPAK ZA PRIZNANJE POJEDINI> PRAVA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888883 =8382 POSTUPAK ZA PRIZNANJE PATENATA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888883 =8383 POSTUPAK STICANJA PRAVA NA ROBNI I US/UQNI QIG8888888888888888888888888888888888888888888@ =838 POSTUPAK ZA PRIZNANJE PRAVA NA INDUSTRIJSKI DIZAJN888888888888888888888888888888888?

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI VI

=838= POSTUPAK STICANJA PRAVA NA GEOGRASKU OZNAKU POREK/A88888888888888888888; =838@ POSTUPAK ZATITE TOPOGRAIJE INTEGRISANI> KO/A8888888888888888888888888888888888888888?2 =838H POSTUPAK ZATITE AUTORSKOG I SRODNI> PRAVA88888888888888888888888888888888888888888888888?2

=8 ODRQAVANJE I PRESTANAK PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE888888888888888888888888888888?3

; EFEKTI .TICANJA I ORŽAVANJA PRAVA INU.TRIJ.KE .VOJINE,,,,,,,,,,, ,,,,,,,,+;

ONO.I INU.TRIJ.KE .VOJINE I RUGIH O$LA.TI,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,++

H82 ODNOS INDUSTRIJSKE SVOJINE I STANDARDIZACIJE888888888888888888888888888888888888888888888??

H83 ODNOS INDUSTRIJSKE SVOJINE I SISTEMA MENADQMANTA KVA/ITETOM888?;

H8 INDUSTRIJSKA SVOJINA U /OGISTICI INQENJERA8888888888888888888888888888888888888888888888888888;3

> INTEGRI.ANI .I.TEMI MENAŽMENTA U ORANIZACIJI,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,?=

8 2 STANDARDI U S/UQBI UNAPREENJA POS/OVANJA I KONKURENTNOSTIPREDUZEA8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888;@ 8282 SISTEM MENADQMENTA KVA/ITETOM88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 ;H

8283 SISTEM UPRAV/JANJA ZATITOM QIVOTNE SREDINE8888888888888888888888888888888888888888888888;? 828 SISTEM ZA PROIZVODNJU BEZBEDNE I ZDRAVE >RANE - >ACCP888888888888888888888882<2

83 UVOD U INTEGRISANI MENADQMENT SISTEMA88888888888888888888888888888888888888888888888888882<

8 ZNAAJ INTEGRACIJE SISTEMA ZA ORGANIZACIJU88888888888888888888888888888888888888888888882<H 882 POJAM INTEGRISANI> SISTEMA MENADQMENTA ORGANIZACIJE8888888888888888888 882<?

883 KONCEPCIJA INTEGRACIJE SISTEMA MENADQMENTA ORGANIZACIJE88888888888888222 88 OSNOVNI RAZ/OZI INTEGRACIJE SISTEMA MENADQMENTA ORGANIZACIJE8 822

88= VARIJANTE INTEGRACIJE SISTEMA MENADQMENTA ORGANIZACIJE888888888888888822= 88@ OSNOVNI US/OVI USPENOG UNKCIONISANJA INTEGRISANI> SISTEMA

MENADQMENTA ORGANIZACIJE8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888822@

8= POS/OVNI PROCESI K/JU ZA INTEGRACIJU SISTEMA MENADQMENTA8888888 822H

8=82 PROCESNI PRISTUP8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888822? 8=82 POBO/JANJE SISTEMA MENADQMENTA888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888823< 8=83 PROCESI I PROCESNI PRISTUP U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADQMENTA23@ 8=8 POSTUPAK IZGRADNJE INTEGRISANI> SISTEMA MENADQMENTA88888888888888888888823H

8@ STRATEGIJA ZA INTEGRACIJU SISTEMA MENADQMENT NA NIVOU PROCESAPROIZVODNJE888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888822 8@82 INTEGRISANJE IMS U STRATEGIJU I PRAKSU ORGANIZACIJE888888888888888888888888888888823

+ ME.TO I ULOGA INTELEKTUALNE .VOJINE U INTEGRI.ANIM .I.TEMIMAMENAŽMENTA U ORGANIZACIJI,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ,,,,1<=

?82 REAVANJE TE>NIKO-TE>NO/OKI> PROB/EMA NA OSNOVUINORMACIJA IZ OB/ASTI INTE/EKTUA/NE SVOJINE 88888888888888888888888888888888888882H

?83 ZATITA REZU/TATA RADA INTEGRISANI> SISTEMA MENADQMENTA UORGANIZACIJI 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888882

?8 INTE/EKTUA/NA SVOJINA U SISTEMU MENADQMENTA U FCRONF8888888888888882?

? ZAKLJU@AK,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,1=#

1# LITERATURA,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,1=<

11 PRILOZI,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,1="

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI VII

V LI.TA POJMOVA( .KRAENICA(TA$ELA I .LIKA

LI.TA .KRAENICA

MS 9 Me+ad0me+t sistem

IMS - I+tegrisa+i me+ad0met sistem

PS 9 Pos$o(+i sistem

SMK 9 Sistem me+ad0me+ta (a$itetom

LI.TA TA$ELA

Ta1e$a 382 I4g$ed 4+aa oji je 4a'ti)e+ 0igom

Ta1e$a 383 I4g$ed 4+aa i re"i

Ta1e$a 38 K$asi,ia5ija ro1a i us$uga

Ta1e$a 38= Prija(e doma)i6 ,i4i"i6 i !ra(+i6 $i5a

Ta1e$a 82 Sta+dardi4o(a+i me+ad0me+t sistem #sta+dard:sistem%

Ta1e$a 83 Zai+tereso(a+e stra+e i +jo(e o1$asti i+tereso(a+ja

Ta1e$a 8= Ni(o i+tegrisa+ja (a$iteta u !os$o(+u strategiju i !rasu orga+i4a5ije

LI.TA .LIKA

S$ia 282 Os+o(+i mode$ istra0i(a+ja !o +au"+om mode$u

S$ia 283 Vrste istra0i(a+ja

S$ia 28 E$eme+ti !odr'e ost(ari(a+ju 5i$je(a orga+i4a5ije

S$ia 382 Tre+d !rija(a i registro(a+ja !ate+ta u& a% Kra$je(i+i Jugos$a(iji. 1% NRJ-SRJ.

5% Sa(e4+a re!u1$ia Jugos$a(ija

S$ia 383 I4g$ed mu4i"og 4+aa

S$ia 38 I4g$ed trodime+4io+a$+og 4+aaS$ia 38= Strutura registro(a+i6 ro1+i6 i us$u0+i6 0igo(a u !eriodu od 2;;38 do 3<<38 godi+e

S$ia 38@ Strutura !rija(a 0igo(a doma)i6 $i5a

S$ia 38H Strutura registro(a+i6 ro1+i6 i us$u0+i6 0igo(a u !eriodu od 2;;38 do 3<<38 godi+e

S$ia 38 Strutura registro(a+i6 0igo(a doma)i6 $i5a

S$ia 38? Va0e)i 0igo(i registro(a+i u !eriodu od 2;328 do 3<<38 godi+e

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI VIII

S$ia 38; Strutura !rija($je+i6 mode$a i u4oraa u !eriodu od 2;;8 do 3<<38 godi+e

S$ia 382< Strutura registro(a+i6 mode$a i u4oraa u !eriodu od 2;; do 3<<38 godi+e

S$ia 3822 Od+os o1jeti(+og i su1jeti(+og autorsog !ra(a

S$ia 3823 Tre+d e(ide+tira+ja i e!o+o(a+ja autorsi6 de$a i !redmeta srod+i6 autorsom !ra(u od3<<<-3<<= godi+e

S$ia 82 Os+o(+i !arametri sistema i+dustrijse s(oji+e

S$ia 83 Oru0e+je sistema i+dustrijse s(oji+e

S$ia 8 Pro!isi u sistemu i+dustrijse s(oji+e

S$ia 8= Za(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u

S$ia 8@ I4g$ed stra+e sajta Za(oda 4a i+te$atua$u s(oji+u

S$ia H82 Mode$ sistema i+dustrijse s(oji+e u mode$u sistema (a$iteta

S$ia H83 Mesto i u$oga i+dustrijse s(oji+e u $ogisti5i i+0e+jera

S$ia 82 Sistem me+ad0me+ta (a$itetom

S$ia 83 Me7uso1+i od+os e$eme+ata sta+dardaS$ia 8 Podru"ja +a oja se od+ose sta+dardi ISO 2=<<<

S$ia 8= Strutura sta+darda ISO 2=<<<

S$ia 8@ Strutura sta+darda ISO 33<<<

S$ia 8H FKu)aF 1e41ed+e 6ra+e

S$ia 8 o+5e!5ija i+tegrisa+ja me+ad0me+t sistema

S$ia 8? Strutura as!eta (a$iteta i 4a6te(a oris+ia

S$ia 8; I+tegra5ija sta+darda u !os$o(+om sistemu

S$ia 82< U+ija !ojedi+i6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji

S$ia 822 I+tegra5ija i !o(e4i(a+je (a$iteta* 4a'tite oo$i+e i 1e41e+osti

S$ia 823 Strutura !os$o(+i6 !ro5esa orga+i4a5ijeS$ia 82 ematsi !ria4 !re4e+ta5ije !ro5esa i +ji6o( me7uso1+i od+os

S$ia 82= Pro5esi u orga+i4a5iji

S$ia 82@ Os+o(+i !ro5esi u SMK

S$ia 82H Ko+5e!t PDCA

S$ia 82 E$eme+ti us!e'+og sistema me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e

S$ia 82? E$eme+ti us!e'+og sistema me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e u radu

S$ia 82; Kores!ode+5ija i4me7u ISO ;<<2&3<<< i ISO 33<<<

S$ia 83< Ne4a(is+a !rime+a sta+darda 4a sisteme me+ad0me+ta

S$ia 832 Dograd+ja !ostoje)eg sistema

S$ia 833 I+tegrisa+i sistem me+ad0me+ta

S$ia 83 Podru"ja !rime+e !rojeta

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1 od 2@

# PREGOVOR

I+dustrijsa #i+te$etua$+a% s(oji+a* termi+ oji se da+as s(e (i'e oristi* jo' u(e +ije do(o$j+o

!o4+at8 Za m+oge $jude o+ je i da$je taj+a 9 +ei Fmag$o(itiF !ra(+i o+5e!t od ma$o 4+a"aja 4asaod+e(+i 0i(ot8 M+ogi stru"+ja5i i4 o(e o1$asti otri(aju da je i+dustrijsa s(oji+a "esto jed+o od+aj(a0+iji6 do1ara (e$ii6 or!ora5ija #(e$ie 4arade od +a!$ate $i5e+5i 4a !ate+te i (e$ia 41ira !ate+ata oja !o(e)a(a (red+ost +eog !redu4e)a%8 Tao7e* se s6(ata da je +esra4mera i+dustrijses(oji+e ra4(ije+i6 i 4ema$ja u ra4(oju (e$ia o$io i +esra4mera u drugim o1$i5ima 1ogatst(a8

Nedo(o$j+a u!u)e+ost u (a0+ost u$oge i+te$etua$+e s(oji+e je ra4um$ji(a jer je u !ro'$osti o(ao1$ast !ra(a 1i$a !re!u'te+a te6+i"im stru"+ja5ima i !ra(+i5ima u !redu4e)ima8 Me7utim*(reme+a su se !rome+i$a& re(o$u5ija i+,ormati"e te6+o-$ogije i s(e 1r0i rast 1roja !ro+a$a4aa*uti5aj i 4+a"aj !ro+a$a4a't(a u s!re4i sa u1r4a+om g$o1a$i4a5ijom do(e$i su i+te$etua$+u s(oji+u usedi'te !a0+je8 Neada s!oreda+ i +e4a+im$ji( !redmet* da+as je $ju"+i "i+i$a5 u osmi'$ja(a+judr0a(+e !o$itie* ao i u strate'om !$a+ira+ju s(aog !redu4e)a8

Da+as se a!so$ut+o i+te$etua$+a s(oji+a !osmatra ao Fmo)+o sredst(oF eo+omsog ra4(oja oje jo' u(e +ije u s(im 4em$jama doseg$o +aj(i'u de$ot(or+ost* !ose1+o +e u de$u s(eta oji je ura4(oju8 O+a +udi mogu)+ost rasta i eo+omsog ra4oja oji +ije !o!ut igre u ojoj jeda+ do1ija* aosta$i gu1e8 Su!rot+o tome* me7u+arod+o !ri6(ata+je i ori')e+je mogu)+osti i+te$etua$+e s(oji+e4+a"i da )e 1iti (i'e i+o(a5ija* !rema tome (i'e st(ara$a"i6 !rome+a* ao i u$tur+og ieo+omsog rasta8

Ma'ta !odsti"e +a!reda u umet+osti* ao i u +au5i8 Mu4iu* s$iarst(o* (ajarst(o* ar6iteturu*+ji0e(+ost i druge o1$asti umet+osti st(ara$i su o+i oji se +isu 4ado(o$ja(a$i !ostoje)im* (e) sust(ara$i i4ra0a(aju)i s(oje ideje i ose)a+ja +a +o(e +a"i+e8 I+te$tua$+a s(oji+a je termi+ oji seu!ra(o od+osi +a ideje* !ro+a$ase* te6+o$ogije* umet+i"a de$a* mu4iu i +ji0e(+ost*+ematerija$+e u tre+utu st(ara+ja oje !otom* u materija$+om o1$iu* ao !roi4(odi do1ijajuodre7a+e (red+osti8

Do(o$j+o je re)i da je i+te$etua$+a s(oji+a omer5ija$+a !rime+a ma'to(ite mis$i usmere+e asa($ada(a+ju te6+i"og i$i umet+i"og i4a4o(a8 O(de +ije re" o samom !roi4(odu* (e) o !ose1+ojideji oja i4a +jega stoji* +a"i+u +a oji je o+a i4ra0e+a i oso1e+ost +je+og ime+o(a+ja i o!isi(a+ja8

M+ogo godi+a su eo+omisti !ou'a(a$i da daju odgo(or +a !ita+je 4a'to +ee eo+omije rastu 1r4o* a druge ta(ore. drugim re"ima 4a'to su +ee dr0a(e 1ogate* a druge siroma'+e8 Ug$a(+om ses(i s$a0u u tome da su te6+o$ogija i 4+a+je igra$i 4+a"aj+u u$ogu u sora'+jem eo+omsom rastu8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI < od 2@

o1jas+i os+o(+u ideju i o+5e!t i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji.

de,i+i'e (e4u i+te$etua$+e s(oji+e i i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji.

ua0e +a +eo!6od+ost i+or!orira+ja i+te$etua$+e s(oji+e u i+tegrisa+e sistememe+ad0me+ta u orga+i4a5iji i de,i+i'e e$eme+tar+e e,ete te (e4e8

S o14irom +a srom+e re4u$tate dosada'+ji6 istra0i(a+ja (e4e i+te$etua$+e s(oji+e i i+tegrisa+i6sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji* mog$o 1i se re)i da je "a i ma$i do!ri+os toj materiji (id$ji( imogao 1i dati !odsti5aj* +e samo 4a da$ja istra0i(a+ja u o(oj o1$asti* (e) i 4a o+ret+u !rime+udo1ije+i6 re'e+ja8

Be4 o14ira +a +as$u)i(a+u +eo!6od+ost (e4e i+te$etua$+e s(oji+e i i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta uorga+i4a5iji* jo' u(e je ot(ore+o !ita+je +a"i+a ost(ari(a+ja te (e4e* a !re s(ega jas+og de,i+isa+jamesta i u$oge i+te$etua$+e s(oji+e u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta* uo!'te u !os$o(+omsistemu8

Na os+o(u !re$imi+ar+i6 istra0i(a+ja !redmeta o(og rada* od+os+o uo"e+og !ro1$ema oji se

o1ra7uje u radu* mogao 1i se !osta(iti +i4 6i!ote4a oje 1i (odi$e re'a(a+ju +a(ede+og !ro1$ema8Me7utim* o(de se !osta($jaju samo os+o(+e #i4a1ra+e% 6i!ote4e* oje )e 1iti !ri6(a)e+e i$iod1a"e+e o(im radom* a oje* u su'ti+i* s$u0e 4a usmera(a+je !red(i7e+i6 istra0i(a+ja* i to&

28 Pojedi+i sistemi me+ad0me+ta* ao +!r8 sistem me+ad0me+ta (a$itetom* i$i sistemme+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e* (e) u(e$io se u(ode u !ojedi+e orga+i4a5ije u +a'oj4em$ji.

38 U !os$ed+je (reme s(e (i'e domi+ira ideja o +eo!6od+osti i+tegra5ije !ojedi+i6 sistemame+ad0me+ta u orga+i4a5iji.

8 Iao ima !ose1a+ 4+a"aj u 4a'titi i+te$etua$+og st(ara$a't(a - I+te$etua$+a s(oji+a* a uo(iru +je i i+dustrijsa s(oji+a* ma$o se i4u"a(aju i ma$o !rime+juju u +a'imorga+i4a5ijama.

=8 U$oga i+te$etua$+e s(oji+e +e s(odi se samo +a 4a'titu i+te$etua$+og st(ara$a't(a* (e) o+a*ao o1$ast de$o(a+ja* ima i !ose1+u u$ogu u o1e41e7e+ju te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija+eo!6od+i6 4a re'a(a+je odre7e+i6 !ro1$ema u orga+i4a5iji.

@8 Ma$o je +a'i6 orga+i4a5ija oje uo"a(aju 4+a"aj 4a'tite so!st(e+og st(ara$a'ta i $ega$+ogori')e+ja tu7eg st(ara$a't(a* a$i i +i4a mogu)+osti oje !ru0a o1$ast i+te$etua$+e s(oji+e*ao 'to su +!r8 o1e41e7e+je te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija* re$ama* !resti0 +a tr0i'tu 888

U tou i4rade rada mogu)e su i4(es+e ore5ije* od+os+o do!u+e i i4me+e o(de !osta($je+i66i!ote4a istra0i(a+ja8

Po$a4+im !$a+om istra0i(a+ja !red(i7e+o je da se istra0i(a+ja o1a($jaju u re$e(a+t+im doma)im istra+im i+stitu5ijama oje se 1a(e i+te$etua$+om s(oji+om i i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+tau orga+i4a5iji #!ose1+o u Za(odu 4a i+te$etua$+u s(oji+u* I+stitutu 4a sta+dardi4a5iju* Dire5iji 4a

mere i drago5e+e meta$e i Aredita5io+om te$u Sr1ije%* a$i i u o+im oje !rime+juju odre7e+a !ra(i$a i4 ti6 o1$asti8 Pri tome deta$j+a ra4rada !$a+a istra0i(a+ja !odra4ume(a i de,i+isa+jeo+ret+i6 ati(+osti* od oji6 se u o(om tre+utu !ose1+o uo"a(aju s$ede)e gru!e ati(+osti&

Istra0i(a+je $iterature i dosada'+ji6 re4u$tat istra0i(a+ja u dome+u +a oji se od+osi +a ra4ra7i(a+utemu.

Ra4rada !redmeta* 5i$je(a i 6i!ote4a istra0i(a+ja.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI = od 2@

Priu!$ja+je* se$e5ija i gru!isa+je !odataa.

A+a$i4a !odataa* ra4rada i de,i+isa+je re'e+ja u !ojedi+im segme+tima i+te$etua$+es(oji+e i i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji.

Si+te4a !ar5ija$+i6 re'e+ja* i4grad+ja i o+tro$a g$o1a$+og re'e+ja* ao i ut(r7i(a+jemogu)+osti i +a"i+a !rime+e ti6 re'e+ja.

Do+o'e+je 4a$ju"aa* u$ju"uju)i !ot(r7i(a+je i$i od1a5i(a+je !osta($je+i6 6i!ote4a8

Na(ede+i o(ir+i !$a+ deta$j+ije )e se ra4ra7i(ati toom i4rade rada8

U radu )e 1iti ori')e+e o!'te i !ose1+e metode* ao 'to su&

desri!ti(+a metoda* em!irijsa metoda* metoda +au"+og !osmatra+ja.

a+a$i4a* si+te4a* o+reti4a5ija* ge+era$i4a5ija* i+du5ija* dedu5ija i a+a$ogija.

,orma$+a s!e5i,ia5ija i o!isi(a+je ra4(oja meta-mode$a.

e(a$ua5ija istra0i(a+ja !utem +a(o7e+ja !rimera i4 i4a1ra+e o1$asti* ao i druge !ose1+emetode i !ostu!5i8

O"euje se da )e !rime+a +a(ede+i6 metoda istra0i(a+ja o1e41editi dosti4a+je !osta($je+og 5i$ja8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ; od 2@

1 UVO

Os+o(+a arateristia sa(reme+og s(eta je +jego( te6+o$o'i ra4(oj8 No(a +u"+a otri)a i te6+i"ii4umi ot(ori$i su eru +au"+o-te6+i"e re(o$u5ije8 Te6+o$o'i ra4(oj !redsta($ja +aj4+a"aj+iji ,atoreo+omsog i dru't(e+og +a!reta i jedi+o mogu)i !ra(i o1$i da$jeg !rogresi(+og rasta5i(i$i4a5ije8

Od +ajra+iji6 ritua$a* ro4 !o"ete mu4ie i igre* i !o4ori'+i6 !redsta(a* do ori')e+ja sa(reme+ete6+o$ogije ao 'to su ,o+ogram* 5e$u$oid+i ,i$m* 1e4i"a+ !re+os* so,t(er i digita$+i 4a!is*"o(e"a+st(o je se1e +a$a4i$o i odredi$o ro4 u$turu* reati(+ost i i4ra0a(a+je ro4 umet+i"a de$a iost(are+ja8 Ve$ii deo tog st(ara$a't(a i da+as o!staje i 0i(i u ,o$$oru i drugim o1$i5imatradi5ija$+og 4+a+ja8 Da+a'+ja mu4ia* ,i$mo(i* +jige* umet+ost i drugi o1$i5i st(ara+ja i$ii4ra0a(a+ja su !oa4ate$ji dru't(e+og +a!reta i (a$iteta 0i(ota8

Sas(im je i4(es+o da u da+a'+je (reme +aua* te6+o$ogija i umet+ost o1$iuju +a' s(aod+e(+i

0i(ot8 Ra+i te6+o$o'i !rodori jed+osta(+o su Fata!u$tira$iF $judsu rasu i4 ,euda$+og dru't(e+ogsistema8 U !os$ed+ji6 stoti+a godi+a te6+o$o'o (o7st(o je !osta$o odre7uju)i "i+i$a5 u sta(ra+ju 1ogatst(a8

U istra0i(a+ju i o1ja'+ja(a+ju !oja(a i re'a(a+ju uo"e+i6 !ro1$ema $judi su do$a4i$i i do$a4e do+o(i6 sa4+a+ja8 Su! ste"e+og 4+a+ja* od+os+o ste"e+o isust(o omogu)i$o im je i omogu)a(ao!sta+a i 1o$je 0i($je+je i isto(rema+o !redsta($ja !od$ogu 4a +o(a istra0i(a+ja8 Taj 5i$us* oji se(reme+om s(e (i'e u1r4a(ao* us$o(io je !otre1u da se 4a'tite so!st(e+a otri)a* !ose1+o !roi4(odi$judsog uma oji imaju !rime+u u !roi4(od+ji8

O(a(i us$o(i ua4uju da se +au"+om i istra0i(a"o-ra4(oj+om radu +e a+ga0uju samo !ojedi+5i(e) (e$ii 1roj stru"+jaa i 4+at+a materija$+a sredst(a8 Ve$io a+ga0o(a+je $judi i sredsta(a ista$o je !otre1u 4a 4a'titom so!st(e+i6 u$aga+ja i do1ije+i6 re4u$tata istra0i(a"og rada od +eo($a')e+og

ori')e+ja8 U me7u(reme+u* sa ra4(ojem i+dustrija$i4a5ije i me7u+arod+e trgo(i+e* +a(ede+a4a'tita do1ija !ra(+i arater* da 1i da+as 1i$a ragu$isa+a su!om !ra(+i6 +ormi ojima se 1a(i4ase1+a !ra(+a dis5i!$i+a& !ra(o i+dustrijse s(oji+e8

Pra(o i+dustrijse s(oji+e !redsta($ja a!so$ut+a !ra(a8 A!so$ut+a !ra(a se da+as uo1i"aj+o de,i+i'uao !ra(a oja de$uju !rema s(im $i5ima #erga om+es%* oja +isu !ojadi+a"+o ode7e+a !ri "emu je+ji6o(a o1a(e4a u(e +egati(+a #sastoji se u +e"i+je+ju* !asi(+osti%8 Nji6o(a su'ti+a je u tome 'toimaju o1jeat u jed+om s!e5i,i"+om smis$u* !odra4ume(aju)i !od tim !ra(+o do1ro oje se +a

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI od 2@

os+o(u !ra(a +e!osred+o u0i(a #+a ome titu$ar ima +e!osred+u ($ast%* a tre)im $i5ima se +ame)eodre7e+o !o+a'a+je u 5i$ju omogu)a(a+ja te +e!osred+e ($asti #u0i(a+ja%8 Zato se o+o sastoji u !asi(+osti* u od+osu +a o+u ($ast oju +a tom do1ru ima titu$ar !ra(a #+e smeju ga o+emogu)a(ati+i ometati u u0i(a+ju datog !ra(+og do1ra%* i u od+osu +a samo !ra(+o do1ro #+e smeju ga u0i(ati%8I+te$etua$+a !ra(a i !ra(a autorst(a #!ra(a i+dustrijse s(oji+e% de$uju !rema s(im $i5ima* 4a s(ojo1jeat imaju +eu i+te$etua$+u t(ore(i+u #!roi4(od $judsog du6a* od+os+o uma%* a sadr0i+a im je odre7e+a !rirodom !ra(+og do1ra +a oje se od+ose8

I+dustrijsa s(oji+a je stari o+5e!t8 Ve+e5ija+si 4ao+ i4 2=?=8 godi+e "esto se +a(odi ao !r(isistematsi !ristu! 4a'titi !ro+a$a4aa u (idu !ate+ata* jer se +jime !o !r(i !ut ut(r7uje is$ju"i(o !ra(o !ojedi+5a oje ogra+i"a(a ja(+i i+teres* a Statut o mo+o!o$ima i4 2H3=* godi+e 1io je !r(i !isa+i 4ao+ oji je o1e41e7i(ao da(a+je mo+o!o$a +a +ei !ro+a$a4a 4a ogra+i"e+i (reme+si !eriod8

Druga !o$o(i+a 2?8 (ea je 4a m+oge dr0a(e 1i$a 4$at+o do1a trgo(i+e i i+dustrije* ao i (remeumet+i"og st(ara$a't(a* +u"+i6 u+a!re7e+ja i !o$iti"i6 re(o$u5ija8 U toj e!o6i !ros(e)e+osti +eedr0a(e su usta+o(i$e s(oje !r(e !ate+t+e sisteme8 Na !rimer* !r(i 4ao+ o !ate+tima u ra+5usoj*

oji je 'titio !ra(a !ro+a$a4a"a* do+ese+ je 2;28 godi+e* +ao+ ra+5use re(o$u5ije i De$ara5ijeo !ra(ima $judi i gra7a+a8 U SAD-u Usta(om i4 2?8 godi+e dode$ji(a+jem is$ju"i(i6 !ra(a !ro+a$a4a"ima !ate+tima su 4a'ti)e+i !ro+a$as5i8

U !og$edu autorsi6 !ra(a* 'ire+je i4da(a"e i 'tam!arse de$at+osti i4a4(a$o je !otre1u 4a4ao+om o autorsim !ra(ima8 U !r(om mi$e+ijumu !ro5es !roi4(od+je +jiga je 1io dugotraja+ !ro5es8 Pis5i su ruom !isa$i i !re!isi(a$i +jige* !o+ei sa (i'e umet+i"og ume)a od drugi68Pisa+a de$a 1i$a su +ame+je+a samo e$iti8 Poret+a 'tam!a i 'tam!arsa !resa oje je 2==<8 godi+ei4umeo Jo6a+ Gute+1erg 1io je jeda+ od istorijsi6 doga7aja oji je do!ri+eo +asta+u !r(ogs(etsog sistema autorsi6 !ra(a8

a i u tom ra+om stadijumu ra4(oja !ate+ata i autorsi6 !ra(a !ostoja$a su o$e1a+ja u eo+omiji8 Nao+ 'to je mo) Ve+e5ije !o"e$a da o!ada* !os$e 2H<<8 godi+e* eo+omsi 4ama6 je !o"eo da se

!rema'ta u se(er+o-4a!ad+u E(ro!u8 E(ro!a je do0i(e$a 4+at+e !rome+e us$o($je+e i4me7u osta$ogi +arasta+jem grado(a* i4grad+jom 0e$e4+i5e* i+(estira+jem a!ita$a* itd8 Pri raju 2; (ea o(i"i+io5i su do(e$i do maso(+e i+dustrija$i4a5ije* !odu!rete +o(im idea$ima i+dustrija$i4ma* ao i do !oja(e ja"i6 5e+tra$i4o(a+i6 ($ada i ja"a+je +a5io+a$+og ose)aja8 O(aj ra4(oj do(eo je do toga da sum+oge dr0a(e usta+o(i$e s(oje !r(e sa(reme+e 4ao+e o !ate+tima i autorsim !ra(ima8

Iao* do 2;8 (ea +ije 1i$o 4ao+se !ra(+e 4a'tite !ro+a$a4aa i 4+ao(a 4a o1e$e0a(a+je ro1e* o+a je i!a !ostoja$a u odre7e+im o1$i5ima8 Naime* 4a+at$ije* a as+ije i i+dustrija$5i* trgo(5i ior!orati(+a udru0e+ja do1ija$i su od ($asti !o($asti5u da u odre7e+om (remesom i+ter(a$uo1a($jaju +o(u de$at+ost i$i oriste +o( !ro+a$a4a u s(ojoj de$at+osti8 Pri(i$egija je 1i$a is$ju"i(ogaratera* tj8 !ri(i$ego(a+o !ra(o je imao samo +je+ oris+i i 1i$o je (reme+si ogra+i"e+o8 O+a je !ro+a$a4a"u i$i oris+iu da(a$a i !ra(o da 4a1ra+i u(o4 i !romet !redmeta i4ra7e+i6 +a isti +a"i+* io1e41e7i(a$a je is$ju"i(o !ra(o !rometa8 Pri da(a+ju !ri(i$egije (a0i$o je +a"e$o (reme+sog !rioriteta* 'to 4a+"i da je !ri(i$egiju mogao da do1iti !r(i !ro+a$a4a" i$i !r(i oris+i +o(og !ro+a$asa i$i +o(e de$at+osti8 Osim 4a !ro+a$ase* !roi4(o7a"i i trgo(5i do1ija$i su !ri(i$egiju daoriste odre7e+i 4+a 4a o1e$e0a(a+je s(oji6 !roi4(oda8 Ta !ri(i$egija da(a$a je oris+iu is$ju"i(o !ra(o u!otre1e ode7e+og 4+aa u odre7e+om i+ter(a$u8

Kao sa(reme+a !ra(+a dis5i!$i+a* !ra(o i+dustrijse s(oji+e !rou"a(a se u s(im !ra(+im sistemimau s(etu* 1i$o ao samosta$+a gra+a !ra(a 1i$o u sasta(u +ee od o!'tiji6 !ra(+i6 dis5i!$i+a8 O(a !ra(+a dis5i!$i+a +ag$asa sta($ja* !re s(ega* +a 4a'titu !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI > od 2@

I+te$etua$+a s(oji+a i +je+a !ra(i$a imaju* +esum+ji(o* s(oje mesto u uu!+om de$o(a+ju $judi* a !ose1+o u +a"+om i istra0i(a"o-ra4(oj+om radu* 1e4 o14ira +a o1$ast tog rada8 Me7utim* uodre7e+im o1$astima rada* ao 'to su i+tegrisa+i sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji* i+te$etua$+as(oji+a do1ija s(oje s!e5i,i"+osti oje 4a(ise* u!ra(o* od tog !odru"ja rada i om!$es+osti+a(ede+i6 sistema8 Ta(a situa5ija ua4uje da orga+i4a5ija mora 1iti !osta($je+a ao i+tegrisa+isistem u ome me+ad0eri tre1a da ForestrirajuF re$a5ije me7u e$eme+tima i i+tegri'u s+agui+di(idua$+i6 5i$je(a u reira+ju 1udu)+osti8 O+i moraju da ra4(iju o+e a$ate oji )e ujedi+iti $jude uorga+i4a5iji8 U sa(reme+om !os$o(+om s(etu !ostoje !rimeri orga+i4a5ija oje su o(im !ristu!omost(ari$i e+orm+e re4u$tate i !rogres8 ISO orga+i4a5ija !utem sta+dardi4a5ije ra4$i"iti6 as!eatame+ad0me+ta o(u !rasu us!e'+i6 "i+i dostu!+u (e$ioj (e)i+i !os$o(+i6 orga+i4a5ija u s(etu8I+tegrisa+i ma+ageme+t sistem #IMS% je !ojam 4a sistem me+ad0me+ta oji i+tegri'e 4a6te(e ISO;<<<* ISO 2=<<<* O>SAS 2?<<< #u 1udu)+osti ISO 2?<<<%* ao i 4a6te(e 4a ost(ari(a+je osta$i65i$je(a orga+i4a5ije8 Teorijsi o+5e!t IMS ide+ti"a+ je 4a s(e !ome+ute sta+darde i !redsta($je+ u(idu os+o(+i6 !ri+5i!a me+ad0meta8

Sta+dardi4a5ija me+ad0me+t sistema !ostaje $ju"+i 4adata me+ad0era i !r(ora4red+o !ita+je

o!sta+a orga+i4a5ija u d(adeset !r(om (eu8 Pored ($as+ia orga+i4a5ija* "iji je !rioritet !ro,it i'to 1r0a o!$od+ja u$o0e+og a!ita$a* ra4$i"ite 4ai+tereso(a+e stra+e& u!5i* dru't(e+a 4ajed+i5a*4a!os$e+i* is!oru"io5i i ($ada* +a orga+i4o(a+ +a"i+ (r'e s(e (e)i !ritisa i !osta($jaju 4a6te(e daorga+i4a5ije ada!tiraju s(oj me+ad0me+t sistem !rema ra4$i"itim sta+dardima ao 1i u+a!red 1i$isigur+i da )e is!u+iti +ji6o(a o"ei(a+ja8

Serti,ia5ija ra4$i"iti6 me+ad0me+t sistema& (a$iteta #MS% !rema sta+dardu ISO ;<<2* 0i(ot+esredi+e #EMS% !rema ISO 2=<<2* 4dra($ja i 1e41ed+osti #O>SMS% !rema O>SAS 2?<<2* so5ija$+eodgo(or+osti or!ora5ije #CSRMS% !rema sta+dardu SA ?<<<* 1e41ed+osti 6ra+e #>ACCP:ISO33<<<% i drugi6* !ostaje !rioritet orga+i4a5ija8

I+tegra5ija s(i6 +a(ede+i6 sistema sa !ostoje)im sistemima u orga+i4a5iji u jeda+ o!erati(a+me+ad0me+t sistem !redsta($ja !r(ora4red+o !ita+je 4a +ji6o(e me+ad0ere8

I+tegrisa+je sistema u!ra($ja+ja* ao 'to su sistem u!ra($ja+ja (a$itetom #MS%* sistemu!ra($ja+ja 4a'titom 0i(ot+e sredi+e #EMS%* O>ASS* >ACCP sistem i dr8* o1e41e7uje o+ure+tsius!e6 oma+ije8 Orga+i4a5ija oja 0e$i da ost(ari o+ure+tsi us!e6 mora da dos$ed+o is!oru"ujete6+o$o'i su!erior+e !roi4(ode i us$uge* sa(r'e+e sa as!eta (a$iteta* sa o+ure+t+om 5e+om*o1e41e7uje 4ado(o$jst(o u!a5a u4 o1e41e7e+je 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* 1e41ed+osti !roi4(oda i 1e41ed+osti s(og oso1$ja8

Radi ra4(oja o(i6 sistema u!ra($ja+ja* me7u+arod+a orga+i4a5ija 4a sta+dardi4a5iju #ISO% je ra4(i$aserije sta+drada i to ISO ;<<< 4a sisteme u!ra($ja+ja (a$itotom* ISO 2=<<< 4a sisteme u!ra($ja+ja4a'titom 0i(ot+e sredi+e* ISO 33<<< 4a sisteme 1e41ed+osti 6ra+e* ISO 2?<<< 4a sisteme 1e41ed+osti rad+ia i dr8

I+te$etua$+a s(oji+a* ao 4ase1+a o1$ast oja se 1a(i 4a'titom autorsi6 i srod+i6 de$a* ao i

!ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja* ima i4ra0e+u u$ogu u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta uorga+i4a5iji #sistem me+ad0me+ta (a$itetom* sistem 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* sistem 1e41ed+osti idr8%8 Ta u$oga se og$eda* s jed+e stra+e* u o1e41e7i(a+ju te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija*+eo!6od+i6 4a ,u+5io+isa+je i ra4(oj i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta* a s druge stra+e* u 4a'titii+te$etua$+i6 de$a +asta$i6 u tim sistemima8 U s$adu sa +a(ede+im* o(aj rad se 1a(i u!ra(ood+osima u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta i mestu i u$o4i i+te$etua$+e s(oji+e u timsistemima8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI + od 2@

1,1 NAUKA I NAU@NI METO

Postoje (i'e de,i+i5ija 4a +auu* a$i s(e o+e sadr0e 4ajed+i"e e$eme+te 4a s6(ata+je su'ti+e +je+og4+a"aja8 Naua !redsta($ja uo!'te+o isust(o i u !rasi !ro(ere+o $judso 4+a+je oje jesistemati4o(a+o +a os+o(u s!e5i,i"+osti 4ao+a i !oja(a s(eta i +ji6o(og u4ajam+og od+osa8 O+a !redsta($ja sistematso i metodso istra0i(a+je i 4+a+je u ojem s(ao t(r7e+je mora 1iti4as+o(a+o +a do(o$j+im i re$e(a+t+im ra5io+a$+im ra4$o4ima* a +ji6o(o (a0e+je 4a !redmet +a ojise od+ose mora 1iti u !rasi !ot(r7e+o 1i$o !rime+$ji(o')u 1i$o us!e'+o')u !red(i7a+ja 1udu)i6doga7aja* 1i$o (erodostoj+im istorijsim doume+tima* i s(edo"a+st(ima i$i es!erime+ta$+im !ostu!5ima8

Naua ao o1$i dru't(e+e s(esti us$o($je+a je ste!e+om ra4(oja dru't(e+og 1i)a i dru't(e+im

!otre1ama* a$i o+a i !o(rat+o s+a0+o uti"e +a s(oj u4ro u smis$u !os!e'i(a+ja +ji6o(og 1r0egra4(oja8 Otuda +aua i +au"+o sa4+a+je +ije samo o1$i dru't(e+e s(esti (e) +a i4(esta+ +a"i+ogrom+a dru't(e+a !roi4(od+a s+aga8

Naua je +ajeg4at+ija du6o(+a t(ore(i+a* ojom se otri(a st(ar+ost o+a(a a(a je8 Naua jede$at+ost oja te0i sa4+a+ju o1jeti(+e isti+e i ras!o$a0e !ostu!om 4a sti5a+je ta(og 4+a+ja8

U +au5i !ostoje 1roj+a odre7e+ja oja se ug$a(+om ra4$iuju !o tome 'to se !red+ost daje +eim* !o mi'$je+ju odre7e+og autora* 1it+im e$eme+tima* 'to +e mora da 4+a"i isto(reme+o i +egira+jedrugi68 O+o 'to je 1it+o jeste da +aua mora da se ruo(odi samo riterijumima +au"+e isti+e i dasamo ta(i riterijumi mogu da o1e41ede o1jeti(+ost i u+i(er4a$+u $judsu !rime+$ji(ost8 Po'to seradi o !ose1+oj s$o0e+osti o(e (rste $judsog sa4+a+ja* +ije jed+osta(+o jed+om de,i+i5ijomo1u6(atiti s(e o+o 'to +aua jeste i 'to je +je+ 5i$j8

O!'te!ri6(a)e+o sta+o(i'te je da se +aua +e mo0e od(ojiti od +au"+og metoda8 Naua se +e mo0esmatrati o+stituisa+om uo$io +ema odre7e+i metod ojim se !osti0e +je+ 5i$j* od+os+o +au"+osa4+a+je o !ita+jima ojima se 1a(i8 Metod +aue je +a"i+ !omo)u oga se do$a4i do sa4+a+ja u+au5i* a$i tao7e i do !ro(ere sa4+a+ja do oji6 se do'$o8 O+ o1u6(ata i $ogi"a !ra(i$a i !o(e4a+ jesa teorijsim !osta(ama odre7e+e +aue8 Stoga se +aua mo0e odrediti ao u!otre1a sistemati"+i6metoda is!iti(a+ja* teorijsog mi'$je+ja i $ogi"og !reis!iti(a+ja doa4a u +ameri da se ra4(ijeor!us 4+a+ja o !ojedi+a"+om !redmetu is!iti(a+ja8

U +au5i se +e!resta+o otri(aju +o(a i do!u+juju !ostoje)a sa4+a+ja8 Z1og toga o+a +e mogu 1itio+a"+a* (e) sta$+o i4$o0e+a !ro(eri* !a i mogu)+ostima da 1udu 4ame+je+a +o(im sa4+a+jima8Prema K8Poteru* +aua +a!reduje !rema 1esraj+om* a$i dosti0+om 5i$ju& !rema sta$+om otri(a+ju+o(i6* du1$ji6 i o!'ti6 !ro1$ema i !od(rga(a+ju +a'i6* u(e !ro1+i6* odgo(ora u(e +o(im i s(e

o'trijim !ro(erama8Os+o(+a araterisita +aue je da je sa4+aj+a de$at+ost i da te0i o1jeti(+om sa4+a+ju isti+e os(etu ao 5e$i+i* od+os+o de$u st(ar+osti oju !rou"a(a8 Naua je u(e i4ra4 !otre1a "o(ea dasa4+a (i'e* da o($ada !ro1$emima +a oje +ai$a4i* da ost(aruju)i ati(a+ od+os !rema !rirodi* !ojedi+5u i dru't(u* do7e do o1jeti(+i6 i !ou4da+i6 sa4+a+ja* da otrije i ut(rdi +au"+e 4ao+e8Re4u$tati +au"+og sa4+a+ja s$u0e o+ret+om ra4re'a(a+ju odre7e+i6 !ro1$ema* oji su +e samo !redmet +au"+og i+tereso(a+ja* (e) i !rati"+i6 !otre1a $judsi6 4ajed+i5a i o1i"+i6 $judi u

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ? od 2@

+ji6o(om s(aod+e(+om 0i(otu8 To !odra4ume(a da +aua ima do4u !rime+$ji(osti u !rasi* 'todo!ri+osi da ost(aruje i ,u+5iju i+di(idua$+og i dru't(a+og ra4(oja8

Da 1i jed+o sa4+a+je mog$o da se smatra +au"+im +eo!6od+o je da is!u+i +eo$io os+o(+i6

4ate(a8 To su ust(ari os+o(+i !ri+5i!i +au"+i6 sa4+a+ja !omo)u oji6 se ut(r7uje od+os (e4ai4me7u !oja(a* i$i od+os i4me7u de$o(a jed+e !oja(e8 O+i su ujed+o i arateristi"+a s!e5i,i"+ost !rema ojoj se +au"+a sa4+a+ja ra4$iuju od drugi6 (rsta sa4+a+ja8 Kao s(oje(rs+i +e!isa+ista+dardi* a$i se mo0e ra)i sa u+i(er4a$+o !ri6(a)e+im 4+a"ajem* a ojima +aua mora da te0i* uo+struti(+e !ri+5i!e +aue mo0emo u1rojiti&

o1jeti(+ost 9 o1jeti(a+ od+os !rema st(ar+osti s o14irom +a !ro(er$ji(ost !utem+au"+e metodo$ogije u s$adu sa !ret!osta(om da st(ar+ost !ostoji i da ju je mogu)esa4+ati* a$i +e ro4 !roje5iju 1i$o a(i6 $i"+i6 i$i gru!+i6 i+teresa.

o!'tost 9 sta( oji se od+osi +a s(e !oja(e iste (rste* "ime je !ojedi+a"+ost is$ju"e+aao 4a+emar$ji(a* osim ada se radi o (e$iom 1roju !ojedi+a"+i6 !oja(a odre7e+e(rste.

sistemati"+ost 9 u o(iru 5e$i+e sa4+a+ja sistem +e!roti(ure"+i6* $ogi"i me7uso1+o !o(e4a+i6 !ojmo(a i !ri+5i!a* dos$eda+ od+os o!'ti6 i !ose1+i6 sta(o(a.

!re5i4+ost 9 jasa+ i odre7e+ +u"+i sta( u4 ade(at+u mogu)+ost !ro(ere* isti5a+jeuo"e+i6 ra4$ia* "a iao su isust(e+o ma$e* a$i u(e 1it+e 4a +u"+o sa4+a+je* !re5i4+im odre7e+jem !ojma* $asi,ia5ijom* mere+jem #(a+titati(+im i4ra0a(a+jem(a$itati(+i6 !oja(a%* u s(im ,a4ama +au"+og sa4+a+ja.

ra4(oj+ost 9 ot(ore+ost +aue !rema +o(im sa4+a+jima ojima mo0e da origujedotada'+je* a$i i do!u+juje !ostoje)e8

Pored +a(ede+i6* u !ri+5i!e +u"+og sa4+a+ja mo0e se s(rstati i !ou4da+ost* oja se od+osi +a to dase te +ao+ !ro(ere +ei sta( mo0e smatrati !ou4da+im8

Pose1+o (a0+o u +au"+om sa4+a+ju je !ita+je ut(r7i(a+ja isti+itosti sa4+a+ja* od+os+o ada jed+osa4+a+je mo0emo smatrati isti+itim* jer smo ao ta(o mo0e !ru0iti o1jeti(+u s$iu o !remetu+au"+og istra0i(a+ja8

K$asi"+o s6(ata+je isti+e 4as+o(a+o je +a Aristote$o(om sta(u* oji je domi+irao sto$e)ima* da jeFisti+a s(ojst(o isa4a oje se sastoji u s$aga+ju mis$i #i4ra0e+e tim isa4om% i same st(ar+osti #+aoju se isa4 od+osi%F8 O(a teorija se +a4i(a teorija ade(at+osti i$i teorija ores!ode+5ije* aritio(a+a je 41og taga 'to !ret!osta($ja !ou4da+ost i4me7u isa4a i st(ar+osti* oju +ije mogu)edoa4ati8

U su'ti+i* $ju"+i e$eme+t u o(oj !ro1$emati5i je da je isti+a deo "o(eo(e sa4+aj+e de$at+osti* 'to+e 4a+"i da je su1jeti(+a !roje5ija (i7e+ja +ee !oja(e* (e) o1ejti(+o sag$eda(a+je +eog"i+je+i"+og sta+ja oje mora da 4ado(o$ji $ogi"e 4a6te(e ta"+osti8 /judso sa4+a+je +ije stati"+o

jer se um+o0a(a* u!ot!u+juje i +e!reid+o ra4(ija* !a se stoga go(ori o re$e(a+t+osti isti+itostisa4+a+ja8 Nau"+a sa4+a+ja do oji6 se do$a4i odre7e+im metodo$o'im !utem o1e41e7uju (e)iste!e+ isti+iti6 sa4+a+ja* +ego 'to mo0e 1iti u +ei drugim o1$i5ima sa4+a+ja8 Osim toga* isti+a u+au"+om sa4+a+ju !odra4ume(a is!u+je+ost os+o(+i6 arateristia ao 'to su o1jeti(+ost*o!'tost* !ou4da+ost* !ro(er$ji(ost i s$i"+o8 U tom o+testu isti+a 1i se mog$a odrediti ao F$judsosa4+a+je oje re$ati(+o ade(at+o odgo(ara o1jeti(+oj st(ar+ostiF* a !ut ut(r7i(a+ja isti+itosti+eog i4a4a !odra4ume(a da je mogu)e* +a os+o(u $ogi"i i4(ede+i6 sta(o(a* +au"+o sa4+a+je

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1# od 2@

!ot(rditi i u !rasi8

Za s(au +auu je !ored !redmeta* od !ose1+e (a0+osti i +je+ metod8 Metod je sasta(+i deo +aue*

jer u su'ti+i o4+a"a(a +a"i+ !utem oga se do$a4i do +au"+i6 sa4+a+ja* 'to !roisti"e i4 samog4+a"e+ja gr"e re"i F"e#$desF- !ut* tra0e+je8 Be4 odre7e+og metodo$o'og !ristu!a* !ostu!a isredst(a istra0i(a+ja* +e 1i 1i$o mogu)e da +aua do7e do odre7e+i6 sa4+a+ja8 Ra4ume se da +auate0i da otrije +o(a sa4+a+ja* !ri "emu je +eo!6od+o !ridr0a(ati se odre7e+i6 !ra(i$a* a$i je metod iu ,u+5iji !ro(ere (e) ste"e+i6 sa4+a+ja8 Metod +ije jed+om 4au(e ut(r7e+ samim o+stituisa+jem+aue* mada je +je+ o+stituti(+i deo* jer o+ !rati +o(e teorijse o+5e!te u +au5i* a i sam sedogra7uje8

Metodo$o'i !ostu!a #s$ia 282% +au"+og istra0i(a+ja sastoji se od (i'e ,a4a !utem oji6 se do$a4ido +au"+og sa4+a+ja8 O+ !redsta($ja 5e+tra$+i deo metoda jer su u +jemu sadr0a+i ao teorijsi*tao i !rati"+i 5i$je(i istra0i(a+ja8

Slika 1.1 Osnovni model istraživanja po naučnom modelu1

Istra0i(a"i u o(iru metodo$o'og !ostu!a !rime+juju dostu!+a 4+a+ja o istra0i(a"om !redmetu*oriste odgo(arajui)i teorijsi o(ir i !utem o+ret+i6 ati(+osti oje !odar4ume(aju* a oje susadr0a+e u odre7e+im ,a4ama* +astoje da +eu !oja(u otriju i o1jas+e* argume+to(a+o io1jeti(+o8 U 4a(is+osti od 5i$ja istra0i(a+ja* oris+o je* uo$io je to mogu)e* da se ua0e i +a

2 D! Mi%e &e'a%je(ić: In)enje!s*e *$"+ni*a,ije i %$isi*a. Fa*+%e e#ni/*i# na+*a. Uni(e!0ie + N$($"Sad+. 12234

FON - Mase! !ad




1udu)i ra4(oj i$i !os$edi5e oje ta !oja(a mo0e da !rou4rouje* i$i doa0u (e4e i4me7u istra0i(a+i6 !oja(a8

I !ored toga 'to se mo0e i4d(ojiti ra4$i"it 1roj ,a4a istra0i(a+ja oje !ojedi+i autori smatraju 4a

!rimere+e* o+e se u s(ojoj os+o(i mogu s(esti +a s$ede)e&28 Odre7i(a+je !ojmo(+o-6i!oteti"og o(ira.

38 Priu!$ja+je !odataa.

8 Nau"+o o1ja'+je+je i !ro(era(a+je8

28 Pr(a od ,a4a 9 odre7i(a+je !ojmo(+o-6i!oteti"og o(ira sadr0i +i4 ati(+osti oje je !otre1+o !redu4eti* a oje su om!$eme+tar+e* od+os+o do!u+juju se me7u so1om* +aj!re od 4a(is+osti od(rste* od+os+o 5i$ja istra0i(a+ja8

Pre +ego 'to se 4a!o"+e istra0i(a+je !otre1+o je sag$edati !ro1$em oji +as i+teresuje8 Pro1$em je !o !ra(i$u 'iri od !redmeta istra0i(a+ja i 41og toga se !redmetom odre7uje o$ii )e deo !ro1$ema 1iti o1u6(a)e+8 U s(aom s$u"aju* u o(oj !r(oj ,a4i tre1a !re5i4+o odrediti !redmet i 5i$jistra0i(a+ja8

Pri i41oru !redmeta istra0i(a+ja* oji je +aj4+a"aj+iji deo istra0i(a"og !rojeta* !otre1+o je da se !riu!e !otre1+a o1a(e'te+ja u stru"+oj i +au"+oj $iteraturi o !ro1$emu oji se istra0uje* ao 1ire4u$tati istra0i(a+ja +a odgo(araju)i +a"i+ mog$i da +adograde !ostoje)i ,o+d 4+a+ja8 To se !res(ega od+osi +a i4gra7e+e teorijse sta(o(e* a$i od +e ma+jeg 4+a"aja je i !o4+a(a+je ra+ijeo1ja($je+i6 istra0i(a+ja i4 dome+a o(e !ro1$ematie8 Pose1+o do$a4i do i4ra0aja i $i"+i sta(istra0i(a"a* +jego(i (red+os+i sta(o(i* !ret6od+o teorijso i !rati"+o !o4+a(a+je tematie oja je u !ita+ju* ao i o!'ti metodo$o'i !ristu!* 'to u s(ojoj uu!+osti u!u)uje +e samo +a !redmet* (e) +a5i$j istra0i(a+ja8

I4 !re5i4+og odre7e+ja !redmeta istra0i(a+ja !roisti"e i 5i$j istra0i(a+ja8 Ci$j istra0i(a+ja se mo0eo4+a"iti ao !$a+ira+i (e)i i$i ma+ji domet* od+os+o +i(o +au"+og sa4+a+ja oji 0e$imo daost(arimo* ao i s(r6a ojoj istra0i(a+je tre1a da s$u0i8 U tome !oma0e !osta($ja+je 6i!ote4a oje

usmera(aju istra0i(a+je u odre7e+om !ra(5u8 >i!ote4e !redsta($jaju misao+o-teorijse do!u+ei4(es+i6 !ra4+i+a u !o4+a(a+ju odre7e+e !oja(e i$i "ita(e o1$asti !oja(a "ije i4(es+e mome+ta*de$o(e i$i as!ete (e) !o4+ajemo8

>i!oteti"i o(ir* od+os+o !osta($ja+je 6i!ote4e od+osi se +a os+o(a+e !ret!osta(e o !redmetuistra0i(a+ja8 Posta($ja+je 6i!ote4e se (r'i u s$adu sa odre7e+im !ra(i$ima u +ormama oji tre1a da 1udu u(a0e+i8 >i!ote4e !roisti"u i4 !ret6od+og sa4+a+ja oje imamo o !redmetu istra0i(a+ja* a$i ga !o(e4uju sa +e!o4a+tim e$eme+tima oje 0e$imo da sa4+amo8 Stoga 6i!ote4e !redsta($jaju !ret!osta($je+u (e4u i4me7u istra0i(a+e !oja(e i +ee 'ire 5e$i+e8

Drugi deo o(e ,a4e o1u6(ata !$a+ istra0i(a+ja* 'to !odra4ume(a +a"i+ s!ro(o7e+ja istra0i(a+ja8 O !$a+u istra0i(a+ja se mo0e go(oriti u 'irem smis$u ada o1u6(ata s(e ati(+osti u !ro5esuistra0i(a+ja* !o"e( od ide+ti,io(a+ja !ro1$ema* !redmeta* 5i$ja istra0i(a+ja i tao da$je8 U o(om

s$u"aju re" je o !$a+u* ada (e) !ostoje !ret6od+o ut(r7e+i e$eme+ti o ojima je 1i$o re"i8 Na raju* tre1a ista)i da je o(o +aj4+a"aj+ija ,a4a u metodo$o'om !ostu!u* jer do(odi u (e4uteoriji sa "i+je+i5ama* o1u6(ata $ogi"e !ri+5i!e i rad+je oje o1e41e7uju (a$itet istra0i(a+ja8 Oddo1ro !osta($je+e os+o(e u o(oj ,a4i u m+ogo "emu 4a(isi da$ji to istra0i(a+ja* a !re s(egarea$i4a5ija 5i$ja istra0i(a+ja8

38 Druga ,a4a - u o(iru o(e ,a4e (r'i se !riu!$ja+je "i+je+i"+og materija$a +eo!6od+og u !ro5esu+au"+og sa4+a+ja8 Em!irijsi materija$* odre7e+i !oda5i o istra0i(a+oj !oja(i sau!$jaju se !utem

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1" od 2@

istra0i(a"i6 te6+ia !rimere+i6 dru't(e+oj !oja(i oja se is!ituje8 Mogu se !riu!$jati +e!osred+oi$i !osred+o8 To su !osmatra+je* is!iti(a+je* mere+je* es!erime+t* u!ore7i(a+je* statisti"i mode$*a+a$i4a sadr0aja i drugo8 Od +a"i+a sau!$ja+ja !odataa 4a(isi gde )e se o+o od(ijati8 Kom1i+a5ijau!otre1e ra4$i"iti6 te6+ia !ru0a om!$es+iju s$iu !oja(e oju istra0ujemo* !re s(ega 41ogs$o0e+osti !oja(e i 5e$o(itosti sa4+a+ja oje 0e$imo da ste+emo o +joj8 Priu!$ja+je "i+je+i5a tre1ada se (r'i +a +a"i+ oji )e as+ije omogu)iti +ji6o(o ade(at+o sre7i(a+je i $asi,io(a+je* i4 "egase mogu i4(u)i +au"+a o1ja'+je+ja8

8 Tre)a ,a4a - +au"+o o1ja'+je+je "i+je+i5a je !os$eda+ja ,a4a +au"+og istra0i(a+ja i* sa as!eta+aue* +aj4+a"aj+ija8 Nao+ 'to je !osta($je+ !ojmo(+o-6i!oteti"i o(ir* !riu!$ja+je isistemati4o(a+je "i+je+i5a* +au"+o o1ja'+je+je tre1a da !ru0i (i'e (rsta sa4+a+ja8 Naj!re !o(e4a+ost teorijsi6 i +a os+o(u +ji6 i4(ede+i6 em!irijsi6 sa4+a+ja* 4atim dostu!+a sa4+a+ja osu'ti+i !oja(e oja je is!iti(a+a* (rstama (e4a u+utar same !oja(e* ao i !rirodi (e4a sa drugim !oja(ama8

a4a +au"+og o1ja'+je+ja* s o14irom da o1jedi+juje s(e 'to je do tada ra7e+o u "ita(om touistra0i(a+ja* sastoji se i4 s$ede)i6 ati(+osti& a+a$i4a re4u$tata istra0i(a+ja* +au"+o o1ja'+je+je i

!ro(era u s(im ,a4ama istra0i(a+ja8 Na os+o(u em!irijsog +au"+og istra0i(a+ja (r'i se sao!'ta(a+je re4u$tata istra0i(a+ja* oje u se1isadr0i !re4e+ta5ju sau!$je+i6 !odataa* +ji6o(u a+a$i4u i $ogi"o o1ja'+je+je8 I4 uu!+og o1ima !riu!$je+i6 !odataa ojima se ras!o$a0e* +eo!6od+o je i4(r'iti +i6o(u o1radu !rema odre7e+im !ra(i$ima gru!isa+ja* $asi,io(a+ja* u!re7i(a+ja* ur'ta+ja itd8 Zatim s$edi a+a$i4a !odataa i(eri,ia5ija 6i!ote4a* ao +e!osred+i6 ati(+osti !re +au"+og o1ja'+je+ja i 4a$ju"i(a+ja8

I4$aga+je +au"+og 4a$ju"a !red!osta($ja a+a$i4u !osta($je+i6 6i!ote4a u +au"+om istra0i(a+ju usmis$u* ao 'to je re"e+o* da "i+je+i"+i !oda5i u raj+joj $i+iji mogu da !ot(rde i$i o!o(rg+u !osta($je+e 6i!ote4e8 Stoga s$edi !ro(era !osta($je+og 6i!oteti"og o(ira* 'to mo0e do(esti do !osta($ja+ja +o(i6 6i!ote4a i !ro'ire+je teorijsog o(ira8 I4 toga !roisti"e da teorijsim o(irom*od oga je s(e 4a!o"e$o* tre1a i da se 4a(r'i istra0i(a+je8

ormu$a5ija 6i!ote4a su u ,u+5iji re'e+ja !ro1$ema oji se istra0uje* stoga o+e moraju 1iti !ro(er$ji(e* 'to +ije u(e diret+o mogu)e8 Zato 6i!ote4a mora da 1ude i4ra0e+a tao da !omo)udo1ro ut(r7e+e $ogi"e i matemati"e te6+ie mogu jas+o da se o5rtaju +je+e im!$ia5ije* a 4atimda se !od(rg+u es!erime+ta$+om !ot(r7i(a+ju8

Na os+o(u re4u$tata a+a$i4e* ,ormira se jeda+ sistem sa4+a+ja oji tre1a +au"+o o1jas+iti* ao 1i se,ormirao +au"+i 4a$ju"a* s o14irom da same "i+je+i5e 1e4 o1ja'+je+ja +emaju ade(at+u +au"+u(red+ost8

i+je+i5e oje se ut(rde* mogu u od+osu +a teoriju da se od+ose +a s$ede)i +a"i+& !r(o* o+e !oma0uda se !osta(e teorije* drugo* (ode +o(im ,ormu$a5ijama !ostoje)e teorije* tre)e* do(odi dood1a5i(a+ja teorija oje +isu u s$adu sa "i+je+i5ama* "et(rto* me+jaju sedi'te i orje+ta5iju teorije i+a raju* ra4ja'+ja(aju i !o+o(o de,i+i'u teoriju8

O1ja'+je+je !roi4i$a4i i4 (rste +au"+og istra0i(a+ja i 5i$ja oji je !osta($je+8 Tao da !ostojera4$i"ite (rste +au"+og o1ja'+je+ja& deduti(+o* o1ja'+je+je !o (ero(at+o)i* ,u+5io+a$+o-strutur+o* ,u+5io+a$+o* u4ro"+a* moti(a5io+a8 Nau"+o o1ja'+je+je +e mora 4+a"iti is$ju"i(ostori')e+ja samo jed+og ti!a o1ja'+je+ja* !ose1+o +e samo +a(ede+i6* s o14irom da se !o $ogi"oj,ormi mogu ra4$io(ati i druge (rste +au"+og o1ja'+je+ja8

U o(oj !os$ed+joj ,a4i +au"+og istra0i(a+ja (r'i se (i'e (rsta !ro(era8 Ve) u samom !ostu!u

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1< od 2@

+au"+og o1ja'+je+ja sadr0a+e su +eo!6od+e !ro(ere* a$i i 5e$ou!+o +au"+o i4a$aga+je i4a$ju"i(a+je 4a6te(a !ro(eru8

Kraj+ji 5i$j +au"+og o1ja'+je+ja je !osta($ja+je +au"+i6 4ao+a i teorija oji su tao7e !od$o0+i

!ro(eri8 Stoga se o !ro(eri* i$i (eri,ia5iji sa4+a+ja* +ao+ +au"+og o1ja'+je+ja go(ori u u0em i'irem smis$u8 U u0em smis$u ada se +ao+ s!ro(ede+og +au"+og istra0i(a+ja !riu!$jaju +o(i !oda5i ojima se (r'i !ro(era(a+je (e) !ostoje)eg +au"+og o1ja'+je+ja8 Pro(era(e+je u 'iremsmis$u !redsta($ja (eri,ia5iju +au"+i6 isti+a ro4 dugotraja+ !ro5es ra4(oja +aue i $judsogdru't(a oji je is!u+je+ +o(im sa4+a+jima8 U 'irem smis$u* !ro(era ao i +o(a istra0i(a+ja* +emajuraja8

1," VR.TE I.TRAŽIVANJA

Istra0i(a+je je sistematso !riu!$ja+je* a+a$i4a i i+ter!reta5ija !odataa da 1i se odgo(ori$o +a

odre7e+o !ita+je i$i re'io 4adati +au"+i !ro1$em8 Tao7e* istra0i(a+je !redsta(a$ja s(es+i !ro5esoji tre1a da +am !ru0i i+,orma5ije o oso1i+ama +ei6 !oja(a i$i !roi4(ede +o(a sa4+a+ja o +jima8Me7utim* iao je istra0i(a+je* ao !ro5es re'a(a+ja !ro1$ema* tes+o !o(e4a+ sa +auom* o+o mo0ea$i +e mora do!ri+ositi ra4(oju +aue8 U $iteraturi se mo0e sresti da se te6+ie istra0i(a+ja +a4i(ajumetodama* "ime se 1it+o +e me+ja +ji6o(a su'ti+a* (e) se !re s(ega i4ra0a(a sta( da su o+e +aju0ideo metoda8 Zajed+i"o 4a s(a +au"+a istra0i(a+ja je ori')e+je +au"+og metoda8

Postoje ra4$i"ite !ode$e istra0i(a+ja* o+e +e ua4uju +a 4+a"aj +ei6 od +ji6* (e) isti"u s!e5i,i"+osti !ojedi+i6 gru!a istra0i(a+ja ao 1i se o1e41edi$i us$o(i 4a +ji6o(o o1a($ja+je8 Me7utim* !ode$aoja je +aj4+a"aj+ija je !ode$a istra0i(a+ja +a&

2% s$o1od+o ,u+dame+ta$+o istra0i(a+je.

3% usmere+o ,u+dame+ta$+o istra0i(a+je.

% !rime+je+o istra0i(a+je.=% ra4(oj+o istra0i(a+je8

Slika 1.2 Vrste istraživanja

u+dame+ta$+a istra0i(a+ja o1u6(atajuistra0i(a+ja !oja(a u !rirodi i $judsomdru't(u8 Nji6o( re4u$tat je st(ara+je+o(i6 i$i !ro'ire+je !ostoje)i6 +u"+i6sa4+a+ja* teorija i 4ao+a8 U teorijsim

ra4matra+jima P8 Augera3* ao i +ei6drugi6 autora* ,u+dame+ta$+aistra0i(a+ja se de$e u d(e gru!e8 Jed+u

sa"i+ja(aju t4(8 s$o1od+a istra0i(a+ja* a drugu usmere+a ,u+dame+ta$+a isra0i(a+ja8

(1) Slobodno fundamentalno istraživanje #1a4i"+o% !redsta($ja istra0i(a+je o!'ti6 4ao+itosti u

3 &4A+e!: 5Sa(!e"ene enden,ije na+/n$ is!a)i(anja5. 6!ed($d INTDI. 127748

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1= od 2@

ma+i,esto(a+ju !oja(a* a usmer+o je +a os+o(e +aue8 Os+o(+i 5i$j o(i6 istra0i(a+ja je !o(e)a+jeo!-'ti6 4a+a+ja* !roi4(od+ja +o(i6 4+a+ja i i+,orma5ija* a da !ri tom +emaju o1a(e4u da odgo(ore+a !rati"+a !ita+ja8 Ta(a istra0i-(a+ja o1i"+o (r'e !ojedi+5i8 a ao je u !ita+ju i timsi i$igru!+i rad* u +jemu i!a domi+ira odre7e+i !ojedi+a5 u i4(o7e+ju es!erime+ta* teorijsoj ra4radi*odre7i(a+ju istra0i(a"og !ostu!a i s$i"+o8

(2) Usmereno fundamentalno istraživanje tao7e se od+osi +a !ro'ire+je !ostoje)i6 +au"+i6sa4+a+ja* a$i sa4+a+ja oja se od+ose +a +eu odre7e+u o1$ast i$i !ose1a+ !ro1$em* +e u$a4e)i umogu)+osti !rati"+e !rime+e ta(i6 sa4+a+ja8 Ra4$ia je u tome 'to o(o istra0i(a+je +emai+di(idua$+o o1e$e0je jer je !redmet istra0i(a+ja u+a!red de,i+isa+* tao da istra0i(a" +ema !ot!u+us$o1odu +ji6o(og i41ora8 O(aa(a istra0i(a+ja su "esto u ruama tima istra0i(a"a ojima se sta($ja+a ras!o$aga+je odre7e+a o!rema i o1e41e7uju drugi +eo!6od+i us$o(i8 O(a istra0i(a+ja mogu 1iti&

desri!ti(+a #4a!a0a+ja* mere+ja i$i !riu!$ja+je !odataa u (e4i sa +eom !oja(om%* o(aistra0i(a+ja !redsta($jaju istra0i(a+ja !rimere+og aratera i

tematsa #i4u"a(a+je +eog 4+a"aj+ijeg !rirod+og ,e+ome+a%* ta(a istra0i(a+ja (ode a st(ara+ju+o(i6 otri)a u ma$o i4u"a(a+im o1$astima +aue8

(3) rimenjeno istraživanje usmere+o je +a re'a(a+je o+ret+i6 !ro1$ema u ra4+im dru't(e+imde$at+ostima8 Istra0i(a+ja su o(de ore+uta !rema !rati"+oj !rime+i 4+a+ja u o1$iu +o(ete6+o$ogije* a !re s(ega a st(ara+ju +o(og i$i !ro'ire+ju !ostoje)eg 4+a+ja o metodama !roi4(od+je !ojedi+i6 !roi4(oda* ao i 4+a+ja o metodama o+tro$e !roi4(od+og !ro5esa8 O(aistra0i(a+ja su usmere+a +a !ojedi+a"a+ !roi4(od i$i !roi4(od+i !ostu!a* !a !redsta($ja ati(+ostusresre7e+u +a !ro+a$a0e+je ao +o(i6 !roi4(oda i !ostu!aa* tao isto i +a usa(r'a(a+je (e) !ostoje)i68

(!) "a#vojno istraživanje !redsta($ja !rime+u re4u$tata so!st(e+og istra0i(a+ja u !ro5esu !roi4(od+je* i$i os(aja+ju !roi4(od+je $i5e+5+og !roi4(oda8 O+a* ust(ari* !odra4ume(aju st(ara+je+o(i6 te6+ia i te6+o$ogija i$i usa(r'a(a+je !ostoje)i6 !roi4(oda* materija$a i te6+o$o'i6 !ro5esa8Pri tome se* !ri$iom o(i6 istra0i(a+ja* oristi om!$es ,u+dame+ta$+i6 i !rime+je+a istra0i(a+ja8

S druge stra+e* ,u+dame+ta$a+a i !rime+je+i6 istra0i(a+ja se o1oga)uju i !ro'iruju ao u touos(aja+ja +o(e te6+ie tao i u tou +je+og ori')e+ja8

1,< UTICAJ REZULTATA NAU@NOG I I.TRAŽIVA@KOBRAZVOJNOG RAA NA OPTI TEHNI@KI( EKONOM.KI IRUTVENI RAZVOJ

U s(im 4em$jama s(eta 4a!a0a se te+de+5ija da se +au"+oj i istra0i(a"o-ra4(oj+oj de$at+osti dode$i jed+a od +aj(a0+iji6 mesta u strategiji !ri(red+og ra4(oja8

S(e te'+je !o(e4i(a+je +aue sa !roi4(od+jom de$uje u !ra(5u !ret(ara+ja +au"+e i istra0i(a"o-ra4(oj+e de$at+osti u +e!osred+u !roi4(od+u de$at+ost "iji re4u$tati odre7uju 1r4i+u te6+i"o-te6+o$o'og !rogresa i u raj+jem is6odu di+amiu 5e$ou!+og !ri(red+og ra4(oja8

Os+o(+a arateristia sa(reme+og s(eta je* 1esum+je* +jego( te6+o$o'i ra4(oj8 No(a +u"+aotri)a i te6+i"i i4umi ot(ori$i su eru +au"+o-te6+i"e re(o$u5ije oja je u !r(i !$a+ sta(i$a !ita+jaautomati4a5ije !roi4(od+je* moder+e orga+i4a5ije rada* i+,orma5io+i6 sistema a$i i ra4(oj "o(ea i+jego(e 4ajed+i5e8 Nau"+o-te6+i"a re(o$u5ija !redsta($ja da+as u ra4(ije+im dru't(ima jedi+o

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1; od 2@

mogu)i !ra(i o1$i da$jeg !rogresi(+og rasta 5i(i$i4a5ije8

Nau"+o-te6+o$o'a re(o$u5ija* oja je +astu!i$a !os$e drugog s(etsog rata* od$iuje se !rime+omorga+i4o(a+i6 4+a+ja* a !re s(ega +aue* u s(im te6+o$o'im e$eme+tima i +ji6o(im radia$+im

i4me+ama8 Naua je* !re s(ega* s+a0+o uti5a$a +a otri)a oja su !o"e$a da se um+o0a(aju8 Preootri)a +aua je 1it+o !rome+i$a sredst(a rada8

S(i o1$i5i i ma+i,esta5ije te6+i"og i te6+o$o'og +a!reta ojim se o1e$e0a(a !rodor i 'ire+je+au"+o-te6+i"e re(o$u5ije imaju 4a s(oju !ret!osta(u ru!+a +au"+a otri)a* +asta$a u +au"+om iistra0i(a"o-ra4(oj+om !ro5esu i !ro(ere+a u !rasi8 Vi'e +ego iad ra+ije +aua je !rodr$a u$judsu !rasu* diret+im uti5ajem s(oji6 !ro+a$a4aa i otri)a* 4ao+a i te+de+5ija o1jeti(+i6 !ro5esa i od+osa* +a os+o(u oji6 je "o(e"a+st(o s+a0+im 4a6(atom !rati"+o o($ada$o m+ogim !rirod+im i dru't(e+im si$ama8

Kao sada +aj1it+iji "i+i$a5 5e$ou!+og !rogresa* +aua sta($ja u drugi !$a+ os$a+ja+je +a jed+osta(+u s+agu "o(ea* +a +jego(e su0e+e ,i4i"e a!a5itete i isust(e+o 4+a+je i umesto togaisti"e mo) +au"+i6 metoda* +au"+e a+a$i4e8 Isto(reme+o +aua je u"i+i$a da se +je+a otri)a 1r0e

!rime+juju u uu!+om $judsom radu8 Ra4(oj !roi4(od+je )e u 1udu)+osti s(e (i'e 4a(isiti od !o$o0aja +aue i +je+e !rime+e* +ego od o$i"i+e u$o0e+og rada* !roste o$i"i+e u$o0e+i6 sredsta(a8

Naua je da+as 1it+a om!o+e+ta !roi4(od+i6 s+aga8 Ra4(ita sredsta(a 4a !roi4(od+ju +e mo0e se(i'e 4amis$iti 1e4 +au"+i6 istra0i(a+ja8 Sistematso u(o7e+je +aue u !ro5es !roi4(od+je 1it+a je"i+je+i5a u ra4(oju orga+i4a5ije rada8 To u1r4a+je te6+o$o'og +a!reta ao i !o(e)a+je 5e$ou!+ee,ias+osti os+o(+i6 sredsta(a rada us$o($je+o je da+as +aj(i'e i+dustrijom +au"+i6 otri)a8Kori')e+je +au"+og !ote+5ija$a !ostaje im!erati( te6+o$o'e re(o$u5ije* oji 4a6te(a da se u !roi4(od+oj os+o(i i struturi moder+i6 eo+omija tra0e ade(at+i metodi i o!tima$+a re'e+ja8

Vreme u ome 0i(imo jeste (e us!e6a +au"+o-te6+i"e re(o$u5ije8 Naua je !osta$a diret+a !roi4(od+a s+aga a!$ia5ijom s(oji6 istra0i(a"i6 re4u$tata8 Naua s(e (i'e ra4(ija i s(oja,u+dame+ta$+a istra0i(a+ja i +a tom !utu ru'i 1arijere tradi5io+a$a+i6 i !re(a4i7e+i6 metoda i !ojmo(a Ftraj+i6F isti+a* +ude)i +o(e +au"+e si+te4e i du1$ja !rodira+ja u 4ao+itosti !rirod+i6*dru't(e+i6 i te6+i"i6 !ro5esa8 Mu$tidis5i!$i+ar+i !ristu! +au"+i6 istra0i(a+ja !rati too(e +au"+o-te6+i"e re(o$u5ije8

Od+os i4me7u +au"+i6 istra0i(a+ja i te6+i"og !rogresa je !o4+at od+os i4me7u a!strat+og 4+a+jai +jego(og o+reti4o(a+og !oja(+og o1$ia8 De'a(a se* me7utim* da se o+i !o+eadsu!rosta($jaju* te6+i"a re'e+ja os!ora(aju !ret6od+o do+ete +u"+e sudo(e i teorije oje sus(oje(reme+o 1i$e !ri6(a)e+e ao ta"+e8 Pored toga +ije u(e jed+osta(+o i4(r'iti ra4gra+i"e+je+aue od te6+i"og !rogresa i o1r+uto* jer gra+i5a i4me7u teorijsi6 !ret!osta(i i sadr0aja !ojedi+i6 te6+o$o'i6 re'e+ja +isu do(o$j+o mara+t+e8 A$i 1e4 o14ira +a to* u s(aom s$u"aju+aua je !ret6od+i5a te6+i"om !rogresu8 Te6+i"e i te6+o$o'e i+o(a5ije se ug$a(+om os$a+jaju+a +au"+a istra0i(a+ja8 Prema tome* ro4 te6+i"i !rogres se od(ija ode7e+a materija$i4a5ija 4+a+ja8

Po$a4e)i od +a(ede+i6 de,i+i5ija +ama se "i+i da oos+i5u* sr0 te6+i"og !rogresa "i+e !rome+eoje su +asta$e us$ed !rogresa u te6+o$o'om 4+a+ju oje o1u6(ata "ita( i+o(a5io+i $a+a5 oji ideod +au"+og otri)a i us!osta($ja+ja +au"+i6 4ao+a u $a1oratorijama do i4rade !roi4(oda i +ji6o(og !$asma+a +a tr0i'te8

Me7u+arod+o o!ti5a+je +au"+og i te6+o$o'og 4+a+ja igra !resud+u u$ogu u da$jem ra4(oju s(ae !ojedi+e 4em$je* ao i s(etse !ri(rede uo!'te8 O+o je od 4+a"aja 4a i4jed+a"a(a+je i$i 1ar !ri1$i0a(a+je !ostoje)i6 ra4$i"iti6 +i(oa te6+o$o'og ra4(oja i sa($ada(a+je Fte6+o$o'og ja4aF oji !ostoji i4me7u !ojedi+i6 4ema$ja i !ri(reda u s(etu8

FON - Mase! !ad




Kraj+ji je 5i$j +aue i te6+o$ogije da do!ri+osi 1o$jim us$o(ima !ri(re7i(a+ja* ao i 1o$jim us$o(ima0i(ota $judi* od+os+o +a!retu dru't(a u 5e$i+i8 Jeda+ od +aj1it+iji6 !oa4ate$ja mesta i u$oge +auei te6+o$ogije u dru't(u je i sta$a+ !orast sredsta(a +ame+je+i6 4a istra0i(a+je i ra4(oj* ao !ret!osta(a ra4(oja +aue i te6+o$ogije8

Zem$je u ra4(oju s6(ataju 4+a"aj +aue i te6+o$ogije 4a !odi4a+je s(oji6 ($astiti6 !ri(reda* ao ii4(o7e+je us!e'+og dru't(e+og !reo1ra0aja* "i+e +a!ore u gra+i5ama s(oji6 mogu)+osti i (r'eodre7e+a u$aga+ja u ,u+dame+ta$+a* !rime+je+a i ra4(oj+a istra0i(a+ja8

U te6+i"im ra4(ije+im i+dustrijama da+as (e$ii i s(e 4+a"aj+iji deo !rirasta !roi4(od+je jere4u$tat (e)i6 u$aga+ja u +au"+i i istra0i(a"i rad8 to je jed+a 4em$ja eo+omsi i te6+i"ira4(ije+ija* to je +je+ da$ji ra4(oj s(e (i'e u 4a(is+osti od +a!reta +aue i istra0i(a"e de$at+osti8Re4u$tati m+ogi6 studija u!u)uju +a 4a$ju"a o rastu)oj 4a(is+osti i+o(a5io+og i ra4(oj+og !ote+5ija$a jed+e 4em$je od sredsta(a i4d(oje+i6 +au"+oj i istra0i(a"oj de$at+osti8 Nesum$ji(a je"i+je+i5a da +au"+a istra0i(a+ja a+ga0uju s(e (e)a sredst(a* a$i su te i+(esti5ije +ajre+ta1i$+ije8 Da 1i se mogao u1r4ati +au"+i i istra0i(a"i rad !otre1+i su !oja"a+i +a!ori u st(ara+ju i !odi4a+ju+i(oa +u"+i6 rad+ia* i+0e+jera i drugi6 stru"+i6 adro(a8

E,ias+a orga+i4a5ija +au"+og i o1ra4o(+og sistema u4 ade(at+u adro(su !o$itiu 4+a"i s+a0a+im!u$s !ri(red+om i te6+i"om ra4(oju 4ema$ja8 Da 1i se u6(atio ora sa sa(reme+im +au"+o-te6+o$o'im reta+jima moraju se (eoma o41i$j+o a+ga0o(ati +a !ro1$emima i4grad+je sa(reme+e+au"+e os+o(e i stoga je (eoma (a0+o (oditi ra5io+a$+u !o$itiu u ra4(oju +au"+og i istra0i(a"ograda8 Zaostaja+je u toj o1$asti ima 4a !os$edi5u o"e+ja ra4(oja +aue* te6+o$ogije i !roi4(od+je*ao i !ri(red+og ra4(oja uo!'te8 Nedo(o$j+o o1$io(a+a +au"+a i o1ra4o(+a !o$itia* +edo(o$j+aorje+ta5ija +a sa(reme+a ra4(oj+a reta+ja i +edo(o$j+o !ri$oga7a(a+je +au"+e !o$itie us$o(ima i !otre1ama dru't(a* mogu !ostati (e$ia o"+i5a da$jeg dru't(e+o-eo+omsog ra4(oja8

1,= MENAŽMENT U ORAGNIZACIJI

Me+ad0eri oji se 1ore sa dramati"+im !orastom s$o0e+osti te6+o$o'i6* orga+i4a5io+i6 i so5ija$+i6 !ro1$ema* te'o mogu da s6(ate moder+e tre+do(e u ra4(oju me+ad0me+t sistema 4as+o(a+e +ao+5e!tu tota$+og (a$iteta8 Poja(a sta+darda ISO ;<<< i mode$a i4(rs+osti do(e$a je do maso(+e !rime+e o(og o+5e!ta& sa jed+e stra+e !osta($je+og ao tr0i'+e 1arijere* 'to me+ad0eri od$i"+o(ide* a sa druge stra+e* ao su!erior+og metoda 4a u+a!rede+je o+uret+osti i e,ias+osti*sma+je+je tro'o(a i dugoro"a+ odr0i(i ra4(oj orga+i4a5ije* 4a 'ta su me+ad0eri (e)i+om (e$iise!ti5i8

Sta+dardi4a5ija me+ad0me+t sistema !ostaje $ju"+i 4adata me+ad0era i !r(ora4red+o !ita+jeo!sta+a orga+i4a5ija u d(adeset !r(om (eu8 Pored ($as+ia orga+i4a5ija* "iji je !rioritet !ro,it i'to 1r0a o!$od+ja u$o0e+og a!ita$a* ra4$i"ite 4ai+tereso(a+e stra+e& u!5i* dru't(e+a 4ajed+i5a*

4a!os$e+i* is!oru"io5i i ($ada* +a orga+i4o(a+ +a"i+ (r'e s(e (e)i !ritisa i !osta($jaju 4a6te(e daorga+i4a5ije ada!tiraju s(oj me+ad0me+t sistem !rema ra4$i"itim sta+dardima ao 1i u+a!red 1i$isigur+i da 5e is!u+iti +ji6o(a o"ei(a+ja8

Serti,ia5ija ra4$i"iti6 me+ad0me+t sistema& (a$iteta #MS% !rema sta+dardu ISO ;<<2* 0i(ot+esredi+e #EMS% !rema ISO 2=<<2* 4dra($ja i 1e41ed+osti #O>SMS% !rema O>SAS 2?<<2* so5ija$+eodgo(or+osti or!ora5ije #CSRMS% !rema sta+dardu SA ?<<<* 1e41ed+osti 6ra+e #>ACCP:ISO

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1+ od 2@

" POJAM INTELEKTUALNE .VOJINE

U +a'oj !ra(+oj teoriji i !rasi jo' u(e +ije o!'te!ri6(a)e+ 4ajed+i"i +a4i( ao jedi+st(e+*ge+eri"i !ojam 4a !ra(o i+dustrijse s(oji+e i autorso !ra(o* (e) se o(a !ra(+a dis5i!$i+adesri!ti(+o +a4i(a FPra(om i+dustrijse s(oji+e i autorsim !ra(omF8 St(ar je o+(e+5ije*dogo(ora da $i )e se !ra(o i+dustrijse s(oji+e i autorso !ra(o +a4(ati desri!ti(+im i$i jedi+st(e+im* ge+eri"im termi+om8 Nisu samo !ragmati"+i ra4$o4i u !ri$og !ri6(ata+ju jedi+st(e+og +a4i(a (e) i s6(ata+je o !ostoja+ju 1$isi6 (e4a i4me7u i+dustrijse s(oji+e iautorsog !ra(a* 4ajed+i"i6 arateristia* oje o!rada(aju !ostoja+je jed+e !ra(+e dis5i!$i+e* "ijisu sasta(+i de$o(i8 U !ra(+oj teoriji se +aj(i'e oriste d(a termi+a& i+te$etua$+a s(oji+a ii+te$etua$+a !ra(a8

I+te$etua$+o st(ara$a't(o je (eoma om!$es+o i o1u6(ata 'iro dija!a4o+ sa4+a+ja i4 ra4$i"iti6o1$asti8 Do ti6 sa4+a+ja do'$o je "esto dugogodi'+jim radom !ojedi+a5a i$i "ita(i6 timo(a8 Do1ije+i

re4u$tati u m+ogim s$u"aje(ima mogu se !rime+ji(ati !rati"+o* a !o+ead su os+o(a 4a 1udu)era4(oje +ei6 1udu)i6 st(ara$a5a8 Z+a"aj do1ije+i6 sa4+a+ja je "esto te'o !ro5e+iti u datomtre+utu +asta+a !a i6 tre1a sa"u(ati i 4a'titi +a !ra(i +a"i+ u !ra(o (reme8

I+te$etua$+a s(oji+a !redsta($ja re4u$tat rea5ije $judsog i+te$eta i u os+o(i se od+osi +ai+,orma5ije oje mogu da se i+or!oriraju u o!i!$ji(e o1jete i re!roduuju +a ra4$i"itim$oa5ijama i oje (i'e $i5a mo0e da oristi isto(reme+o8

Termi+ Fi+te$etua$+a s(oji+aF je u me7u+arod+om i u!ored+om !ra(u +aj'ire !ri6(a)e+ ao4ajed+i"i +a4i( 4a i+dustrijsu s(oji+u i autorso !ra(o8 Predmet 4a'tite !ra(a i+te$etua$+es(oji+e su du6o(+e t(ore(i+e i !ra(o t(ora5a #autora% +a re4u$tate s(og i+te$etua$+og st(ara$a't(a -odat$e +a4i( i+te$etua$+a s(oji+a8 Os+o(+i i4(or me7u+arod+og !ra(a i+dustrijse s(oji+e iautorsog !ra(a je i+a"e o+(e+5ija* ojom je st(ore+a S(etsa orga+i4a5ija 4a i+te$etua$+u

s(oji+u

8 Sam +a4i( o+(e+5ije odra0a(a ste!e+ !ri6(a)e+osti o(og termi+a u me7u+arod+om !ra(u8 Ko+(e+5ija !red(i7a da !ra(o Fi+te$etua$+e s(oji+eF o1u6(ata s$ede)a !ra(a&

+ji0e(+a* umet+i"a #$io(+a% i +au"+a de$a.

!redsta(e umet+ia i4(o7a"a* ,o+ograme i radio-di,u4+e emisije.

K$n(en,ija je 0a*%j+/ena 194 j+%a 1274 + S$*#$%"+ a na0i( $!ani0a,ije je ;I&O: ;$!%d Ine%%e,+a% &!$6e!< O!anisai$n i%i OM&I: O!anisai$n M$ndia%e de %a &!$6!iee Ine%%e,+a%e4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1? od 2@

!ro+a$ase +a s(im !o$jima "o(eo(e de$at+osti.

4+ao(e ra4$io(a+ja #u4or5i* mode$i* 0igo(i* o4+ae !ore$a%.

i+dustrijso o1$io(a+je #di4aj+%.

4a'titu od +e$oja$+e o+ure+5ije.

+au"+a otri)a.

ao i osta$a !ra(a* oja !roi4i$a4e i4 i+te$etua$+og st(ara$a't(a +a !o$ju !ri(rede* +aue*+ji0e(+osti i umet+osti8 Na(ede+ !ra(a se !rou"a(aju !o s$ede)oj sistemati5i& 28 i 38 u o(iruautorsog !ra(a* 8 =8 @8 i H8 su !redmet !ra(a i+dustrijse s(oji+e* do +au"+a otri)a +isu !redmet+i jed+e od d(e +a(ede+e gra+e !ra(a jer +a5io+a$+i 4ao+i +e !red(i7aju da se +ad +au"+imotri)ima mogu sti5ati s(oji+sa o($a')e+ja=8

Nosi$a5 !ra(a s(oji+e i$i ($as+i mo0e isori')a(ati s(oje do1ro u gra+i5ama odre7a+im (a0e)im4ao+sim !ro!isima* 4atim mo0e 4a1ra+iti drugim $i5ima da oriste +jego(o do1ro 1e4 +jego(esag$as+osti i otu7iti to isto do1ro +a +a"i+ !red(i7e+ 4ao+om8 V$as+i't(o je !o s(ojoj !rirodiis$ju"i(o i a!so$ut+o* teritorija$+o ogra+i"e+o i* !o de,i+i5iji* +eogra+i"e+og traja+ja8 Usa(reme+om !ra(u mo0emo go(oriti o s(oji+i +ad !oret+im st(arima* s(oji+i +ad +eret+i+ama is(oji+i #i$i o($a')e+jima oja imaju m+ogo s(oji+si6 e$eme+ata a$i se i!a ra4$iuju od !ret6od+ad(a o1$ia s(oji+e% +a re4u$tatima i+te$etua$+og st(ara$a't(a8

i+i se da termi+ Fi+te$etua$+a !ra(aF +aj(i'e odgo(ara ao 4ajed+i"i* ge+eri"i +a4i( +a su!udu6o(+i6 t(ore(i+a !o(odom oji6 +ji6o(i t(or5i #autori% imaju 4ao+om odre7e+a o($a')e+jamora$+og i imo(i+sog aratera* od+os+o ao 4ajed+i"i +a4i( 4a !ra(o i+dustrijse s(oji+e iauorso !ra(o8 Pri6(ata+jem termi+a Fi+te$etua$+a !ra(aF sta($ja se a5e+at +a !ra(a tj8 o($a')e+jat(ora5a i$i autora oja su !ri4+ata 4ao+om8 Termi+om Fi+te$etua$+a s(oji+aF isti"e se u !r(i !$a+s(oji+so o($a')e+je* oje +ije u os+o(i s!or+o* a$i je !o s(ojoj !rirodi druga"ije od osta$i6 o1$ia($as+i't(a8

",1 INU.TRIJ.KA .VOJINA

Termi+ Fi+dustrijsa s(oji+aF (odi !ore$o i4 ,ra+5usog !ra(a8 Pr(i !ut je 4(a+i"+o u!otre1$je+ u,ra+5usom Zao+u o !ate+tima* do+etom 2;28god8 i !ostao je (reme+om ge+eri"a o4+aa 4asu! i+te$etua$+i6 (red+osti* !roi4(oda $judsog du6a oji se !rime+juju u !ri(red+om 0i(otu8 Poduti5ajem ,ra+5usog !ra(a i4ra4 Fi+dustrijsa s(oji+aF !ri6(a)e+ je i u osta$im 4em$jama aoo4+aa 4a 4ajed+i"i6 +ormi ojima se regu$i'e !ra(+a 4a'tita !ro+a$a4aa* 4+ao(a ra4$io(a+ja isu41ija+je +e$oja$+og istu!a+ja +a tr0i'tu8 Tao7e* i4ra4 i+dustrijsa s(oji+a !ri6(a)e+ je ume7u+arod+om !ra(u* te se i +aj(a0+ija o+(e+5ija i4 o(e o1$asti +a4i(a - Ko+(e+5ijom 4a 4a'titu

i+te$etua$+e s(oji+e8 S6(ata+je !ojma i+dustrijse s(oji+e 1i$o je* i jeste (reme+si i !rostor+oogra+i"e+o8

Pod !ojmom Fi+dustrijsa s(oji+aF +aj"e')e se !odra4ume(a&

= Žene(s*i s6$!a0+" $ "e=+na!$dn$" e(ideni!anj+ na+/ni# $*!ića i0 12>4 $d4. de?ini'e na+/n$ $*!iće*a$ 5+(!=i(anje ?en$"ena. $s$@ina i%i 0a*$na $6'e(a)eće 0na/aja. *$je j$' nije $6'e6!i#(aćen$ i

s6$s$@n$ 0a (e!i?i*a,ij+54

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "# od 2@

gra+a !ra(a - F!ra(o i+dustrijse s(oji+eF.

su! +ormi ojima se regu$i'e !ra(+a 4a'tita !ro+a$asa i 4+ao(a ra4$io(a+ja isu41ija+je +e$oja$+e o+ure+5ije.

Fge+eri"a o4+aa 4a su! du6o(+i6 t(ore(i+a u (e4i sa ojima st(arao5i imaju4ao+om odre7e+a o($a')e+a mora$+og i imo(i+sog arateraF.

o1$ast rada* tj8 de$at+ost u (e4i sa 4a'titom !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja8

I+dustrijsa s(oji+a je +asta$a ao !rate)a !oja(a u !ro+a$a4a't(u i o1e$e0a(a+ju !roi4(oda* i da+as*i+dustrijsa s(oji+a !redsta($ja i4u4et+o (a0a+ segme+t dru't(a u ome 0i(imo8 Nje+ 4+a"aj !roisti"e i4 !roste "i+je+i5e da je dru't(o u ome 0i(imo tr0i'+o orje+tisa+o* i da su u ta(imus$o(ima 4+a+je* isust(o* ta$e+at* (a$itet* ime* 4+a"aj #4a!ra(o !ro+a$as5i i 4+ao(i 4ao1e$e0a(a+je !roi4(oda% ro1e ao i s(e drugo* i !otre1+o i6 je 4a'tititi od +eo($a')e+og !rometa iu!otre1e8

I+dustrijsa s(oji+a !redsta($ja 1a' o+o 'to joj ime go(ori& s(oji+u* da$e !ra(o da se +jom

ras!o$a0e* ao i s(aom drugom ro1om* u o(iru (a0e)i6 4ao+si6 !ro!isa i tr0i'+i6 us$o(a8Me7utim* !ro1$em 4a'tite* ge+era$+o u4e('i* !oseduje d(a re'e+ja8 Pr(o "u(a+je taj+e o !ro+a$asu*'to !odra4ume(a u!o4+atost sa su'ti+om !ro+a$asa samo usog ruga $judi8 Drugo* !ra(+a 4a'tita !ro+a$asa* da$e* dostu!+ost su'ti+e !ro+a$asa s(im 4ai+tereso(a+im $i5ima8

O1a !ristu!a imaju s(oje i do1re i $o'e stra+e8 U !r(om !ristu!u do1ro je 'to je u !ro+a$a4au!u)e+ ma$i 1roj $judi* te je mogu)+ost da +eo +e$ega$+o oristi !ro+a$a4a mi+ima$+a* i4 !rostogra4$oga jer +ije u!o4+at sa +jego(om su'ti+om8 Tao7e* do1ro je i to 'to +ema +ia(og(reme+sog i teritorija$+og us$o($ja(a+ja ori')e+ja !ro+a$asa* 'to je s$u"aj u drugom !ristu!u8Me7utim* us$ed +e!a0+je* $i"+i6 i+teresa $i5a u!u)e+i6 u su'ti+u !ro+a$asa* i$i u s$u"aju o1i"+era7e * mo0e se desiti* i de'a(a se "esto* da je su'ti+a !ro+a$asa dostu!+a 'iroom rugu $judi a da !ro+a$a4a" +ema +ia(og !ra(+og +a"i+a od'tete8 Pra(+a 4a'tita sa druge stra+e* samom !ro+a$a4a"u o1e41e7uje +a odre7e+oj teritoriji i 4a odre7e+i (reme+si !eriod* is$ju"i(o !ra(oori')e+ja !ro+a$asa8 O+ sa tim !ra(om mo0e da ras!o$a0e ao i sa s(aom s(oji+om #!rodaje*i4+ajm$juje* 4a(e'ta(a* itd8%8 /o'a stra+a je to 'to su i+,orma5ije o !ro+a$asu dostu!+e s(ima* tj8+osi$a5 !ra(a +ije u sta+ju da o+tro$i'e da $i se i gde r'e +jego(a !ra(a ao +osio5a8 O+ to mo0esa4+ati te ada se +a tr0i'tu !oja(e !roi4(odi* oji +eo($a')e+o oriste ideje i4 !ate+ta* "iji je o+($as+i8 U tom s$u"aju* o+ mo0e re+uti u !ostu!a !roti( !rer'io5a* uo$io se o+ +a$a4i +ateritoriji oja je o1u6(a)e+a !ate+t+om 4a'titom8 U !roti(+om* mora !r(o !od+eti 4a6te( 4a !ri4+a+je !ate+ta* u4 !o4i(a+je +a !ra(o !r(e+st(a !o !r(oj !rija(i 4a dati !ro+a$a4a* 4a oji jeas+ije i do1io !ate+t+u 4a'titu* a 'to je s(e dosta dugotraj+o i om!$io(a+o 4a +osio5a !ra(a oji+ije es!ert u toj o1$asti8

Po (a0e)im !ro!isima u +as* !ra(+a 4a'tita o+5e+trisa+a je u +ad$e0+oj #dr0a(+oj% orga+i4a5iji8O+a s!ro(odi !ro!isa+i !ostu!a +a(ede+e 4a'tite* osim !ostu!a 4a'tite !ro+a$a4aa !o(er$ji(e

!ri!ode o ojima se stara 4a to 4adu0e+i ogra+8to se ti"e 4+ao(a 4a o1e$e0a(a+je !roi4(oda* +ji6o(a su'ti+a je 1a' u +ji6o(om ja(+om arateru*tao da !r(i !ristu!* "u(a+je taj+e* +ema +iaa( smisao* tj8 4+ao(i se 'tite is$ju"i(o !ra(+im !utem8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "1 od 2@

",1,1 PRAVA INU.TRIJ.KE .VOJINE

Sada'+ji s(et se od$iuje (e$iim ra4$iama u ste!e+u dru't(e+o-eo+omsog ra4(oja8 Nejed+aostra4(oja dosada'+jeg s(eta je re4u$tat i +era(+omer+og ra4(oja +aua i te6+o$ogije8 Sa !oja(om t4(8te6+o$o'e re(o$u5ije* 4a !osti4a+je 1r0eg i (e)eg !ri(red+og i dru't(e+og +a!redaa (e$ii 4+a"ajimaju 4+a+je i te6+o$ogija8 Pote'o)e 4a !o(e)a+je te6+o$o'og +i(oa !oti"u od +edostata !otre1+i6 materija$+i6 sredsta(a i (a$i,io(a+i6 adro(a 4a !ri6(ata+je i im!$eme+ta5iju +o(ete6+o$ogije8 To je us$o(i$o da se u +au"+om i istra0i(a"o-ra4(oj+om radu +e a+ga0uju samo !ojedi+5i (e) (e$ii 1roj stru"+jaa i 4+at+a sredst(a8 A+ga0o(a+je (a$i,io(a+og adara io1e41e7e+je materija$+i6 sredsta(a ista$o je !otre1u da se 4a'tite so!ste(+a u$aga+ja i do1ije+ire4u$tati istra0i(a"og rada* od+os+o da se s!re"i +eo($a')e+o ori')e+je od stra+e drugi6 $i5a* 1e4

ia(og u$aga+ja8 Na(ede+a 4a'tita je regu$isa+a su!om !ra(+i6 +ormi ojima se 1a(i 4ase1+a !ra(+a dis5i!$i+a& !ra(o i+dustrijse s(oji+e8

Kao sa(reme+a !ra(+a dis5i!$i+a* !ra(o i+dustrijse s(oji+e !rou"a(a se u s(im !ra(+im sistemimau s(etu* 1i$o ao samosta$+a gra+a !ra(a 1i$o u sasta(u +ee od o!'tiji6 !ra(+i6 dis5i!$i+a8

Pra(o i+dustrijse s(oji+e !redsta($ja su! !ra(+i6 +ormi ojima se regu$i'u tri gru!e !oja(a iod+osa u dru't(u8

D1 PRVA GRUPA se od+osi +a re4u$tate !ro+a$a4a"og rada ao st(ara$a"og rada u du6o(+ojs,eri $judse ati(+osti8 Re4u$tati st(ara$a"og rada !oja($juju se u s!o$j+om s(etu ao !ro+a$as5i*te6+i"e i+o(a5ije i +o-6o* 4a(is+o od ste!e+a i+(e+ti(+osti i +o(i+e8

P'%na/a5a9 !redsta($ja +o(o re'e+je +eog te6+i"og !ro1$ema oje se mo0e !rime+iti u +eoj od !ri(red+i6 de$at+osti8 To je ,i+a$+i re4u$tat !ro+a$a4a"og rada oji se mo0e !rati"+o !rime+iti iisori')a(ati8 Pro+a$a4a oji is!u+ja(a us$o(e !red(i7e+e !o4iti(+im !ro!isima 4a do1ija+je !ra(+e 4a'tite do1ija !ra(+u 4a'titu u o1$iu !ate+ta8 Prema tome* samo !ra(+o 4a'ti)e+i !ro+a$a4a je !ate+t* do je !ate+t u(e +ei !ro+a$a4a8

Teni09a in%6a4ija je s(ai o1$i ra5io+a$i4a5ije u !ro5esu rada !rime+om !o4+ati6 sredsta(a i !ostu!aa u 5i$ju !osti4a+ja 1o$ji6 e,eata u !roi4(od+ji* ao 'to je !o(e)a+je !roi4(od+osti rada* !o(e)a+je do6ota* !o1o$j'a+je (a$iteta !roi4(oda i dr8 Te6+i"a i+o(a5ija je* !o ste!e+ui+(e+ti(+osti i +o(osti is!od !ro+a$asa i +e mo0e se !ra(+o 4a'tititi !ate+tom8 O+a se mo0e4a'tititi* u +a'em !ra(u* ao te6+i"o u+a!re7e+je* uo$io is!u+ja(a 4ao+om !red(i7e+e us$o(e8

Pod 9n%2B%2-om !odra4ume(a se su! !rati"+i6 4+a+ja i ste"e+i6 isust(a oja se mogu !rime+iti u i+dustrijsoj i$i 4a+atsoj !roi4(od+ji8 O(a 4+a+ja i isust(a mogu !o s(om sadr0aju da 1udu (eoma ra4$i"ita. +aj"e')e se !odra4ume(aju 4+a+ja i isust(a !otre1+a u !rime+i !ate+tira+og

!ro+a$asa u i+dustrijsoj !roi4(od+ji8 O+a* me7utim* mogu da sadr0e i !ot!u+o samosta$+ate6+o$o'a 4+a+ja8 Po !ra(i$u* +o-6o je* !o ste!e+u i+(e+ti(+osti i +o(osti* is!od !ro+a$asa8

Pro!isi ojima se regu$i'e !ra(+a 4a'tita re4u$tata !ro+a$a4a"og rada +a4i(amo !ro+a$a4a"im !ra(om8 Pro+a$a4a"o !ra(o s(ae 4em$je !red(i7a odre7e+e o1$ie !ra(+e 4a'tite re4u$tata !ro+a$a4a"og !ra(a8

Za !ro+a$a4a* 4a(is+o od +a5io+a$+og !ra(a* mo0e se do1iti !ate+t #u+i(er4a$+o !ri4+at o1$i

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "" od 2@

!ra(+e 4a'tite !ro+a$asa%* mode$ 4a isori')a(a+je #oris+i mode$%* !ro+a$a4a"o s(edo"e+st(o* itd8 Na'e !ra(o !ri4+aje !ate+t ao jedi+i i os+o(+i o1$i !ra(+e 4a'tite !ro+a$asa8

to se ti"e te6+i"i6 i+o(a5ija* o+e u0i(aju 4ao+su 4a'titu u ma+jem 1roju 4ema$ja - u +a'em

!ra(u ao te6+i"a u+a!re7e+ja a u !ra(ima drugi6 4ema$ja ao ra5io+a$i4atorsi !red$o4i8 Uosta$im 4em$jama ure7e+je te6+i"i6 i+o(a5ija !re!u'ta se me7uso1+im od+osima 4ai+tereso(a+i6stra+a* !os$oda(5a* s jed+e stra+e* i ra5io+a$i4atora* s druge stra+e8

Kn$-#$ +e u0i(a !ra(+u 4a'titu* u ,orma$+o-!ra(+om smis$u u +a5io+a$+im !ra(ima i ume7u+arod+im o+(e+5ijama8 I!a* !od odre7e+im us$o(ima +o-6o je !ra(o i+dustrijses(oji+e u materija$+om smis$u* jer !redsta($ja +eo!6oda+ e$eme+t 4a !rime+u !ate+tira+og i+e!ate+tira+og 4+a+ja u !roi4(od+ji8

D" RUGA GRUPA !oja(a i od+osa oje regu$i'e !ra(o i+dustrijse s(oji+e od+osi se +a 4+aeoji se +a4i(aju 4ajed+i"im ime+om 5na4i 'a5/i9%6anja8

O+i o1u6(ataju tri (rste 4+ao(a&

4+ae 4a i+dustrijsu i$i 4a+atsu !roi4(od+ju ro1e - 5rte0i* s$ie i$i te$a. 4+ae oji s$u0e 4a ra4$io(a+je jed+e ro1e i$i us$uga od druge* iste i$i s$i"+e (rste ro1e

i$i us$uga - ro1+i i$i us$u0+i 4+a5i.

4+ae 4a o1e$e0a(a+je !ore$a !roi4(oda - +a4i(a se o1e$e0a(a+je geogra,sog !ore$a !roi4(oda8

Pro!isi ojima se regu$i'e !ra(+a 4a'tita 4+ao(a ra4$io(a+ja +a4i(aju se !ra(om 4+ao(ara4$io(a+ja8 Pra(+u 4a'titu* !o +a'im !ro!isima* u0i(aju te$a* 5rte0i i s$ie oje s$u0e 4a !roi4(od+ju +o(i6 !roi4(oda* 4+a5i 4a o1e$e0a(a+je ro1a i us$uga i o4+ae !ore$a !roi4(oda#+a4i(i 4a o1e$e0a(a+je geogra,sog !ore$a !roi4(oda%8

I4me7u !ro+a$a4a"og !ra(a i !ra(a 4+ao(a ra4$io(a+ja !ostoje odre7e+e ra4$ie* oje +u0+o

!roi4i$a4e i4 ra4$ia oje !ostoje i4me7u !redmeta !ra(+e 4a'tite o(i6 !ra(a - !ate+ata* mode$a i0igo(a8 Te ra4$ie se od+ose +a sadr0i+u !ra(a* traja+ja !ra(+e 4a'tite i ogra+i"e+ja u (e4i sa !re+osom i ori')e+jem o(i6 !ra(a8

Me7utim* !ro+a$a4a"o !ra(o i !ra(o 4+ao(a ra4$io(a+ja imaju m+ogo (i'e s$i"+osti i4ajed+i"i6 o1e$e0ja8 Os+o(+a s$i"+ost !roi4i$a4i i4 Fu+utra'+je 4a(is+ostiF o(i6 !ra(a* oja !o"i(a+a jedi+st(e+im !ra(+o-!o$iti"im 5i$je(ima* te0+ji 4a u+a!re7e+jem !ri(red+e de$at+osti* 4a'titi !ojedi+a"+i6 i dru't(e+i6 i+teresa i isto(et+oj !rirodi !redmeta 4a'tite8 Predmet !ra(+e 4a'tite su+ematerija$+a* du6o(+a do1ra* !o(odom oji6 +ji6o(i st(arao5i* od+os+o +osio5i !ra(a* ost(arujumaterija$+a !ra(a8 Zajed+i"o 4a o1e gru!e !ra(+i6 +ormi je da su to a!so$ut+a !ra(a oja sadr0e use1i !o4iti(+o o($a')e+je #!ra(o +osio5a da oristi !redmet 4a'tite% i +egati(+o o($a')e+je #da4a1ra+i drugim $i5ima +edo4(o$je+o ori')e+je !ra(a%8 Po4iti(+o o($a')e+je je is$ju"i(ogaratera* jer samo +osi$a5 !ra(a ima is$ju"i(o !ra(o i+dustrijsog i !ri(red+og isori')e+ja

!redmeta 4a'tite8 U0i(a+je is$ju"i(i6 !ra(a teritorija$+o je ogra+i"e+o +a teritoriju 4em$je oja jeodo1ri$a !ra(+u 4a'titu8 Kod (e)i+e !ra(a i+dustrijse s(oji+e u0i(a+je !ra(a je i (reme+siogra+i"e+o. !o isteu odre7e+og (reme+a is$ju"i(o !ra(o +osio5a se gasi u orist dru't(e+e4ajed+i5e8 U !og$edu ost(ari(a+ja !ra(+e 4a'tite* i 4a !ro+a$ase i 4a 4+ao(e ra4$io(a+ja (a0es$i"+a !ra(i$a - +o(ost i$i ra4$io(a+je ao os+o(+i us$o( 4a do1ija+je !ra(+e 4a'tite* !ri+5i! !rioriteta #!ra(o sti"e !r(i !od+osi$a5 !rija(e% i is!u+je+je ,orma$+osti ao us$o(a 4a do1ija+je !ra(+e 4a'tite #!od+o'e+je odgo(araju)e !rija(e +ad$e0+om orga+u oji s!ro(odi odgo(araju)i !ostu!a%8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "< od 2@

D< TREA GRUPA !oja(a i od+osa oje regu$i'e !ra(o i+dustrijse s(oji+e od+osi se +aistu!a+ja i od+ose !ri(red+i6 su1jeata +a tr0i'tu !o(odom o1a($ja+ja odre7e+e !ri(red+e

de$at+osti8P'a6% % s*5)ijanj* ne/%ja/ne 9%n9*'en4ije ima 4a 5i$j da odgo(araju)im merama s!re"i !o+a'a+ja +a tr0i'tu oja imaju arater +e$oja$+og istu!a+ja i ojima se !rou4rouje drugim !ri(red+im su1jetima* !otro'a"ima i$i dru't(e+oj 4ajed+i5i8 Regu$isa+je o+ure+tsi6 od+osa +atr0i'tu* oje je jeda+ od g$a(+i6 4adataa !ra(a o su41ija+ju +e$oja$+e o+ure+5ije* je 4adata i !ro+a$a4a'og !ra(a a +aro"ito !ra(a 4+ao(a ra4$io(a+ja8

Naime* 4+a"aja+ 1roj +e$oja$+i6 istu!a+ja +a tr0i'tu sastoji se od +edo4(o$je+og ori')e+ja i$iimitira+ja tu7i6 0igo(a i drugi6 4+ao(a ra4$io(a+ja8 U tom smis$u* !ra(o o su41ija+ju +e$oja$+eo+ure+5ije ja($ja se ao do!u+juju)e !ra(o* jer se +jego(e odred1e !rime+juju +a o+ure+tseod+ose i4me7u !ri(red+i6 su1jeata !o(odom +eo($a')e+og ori')e+ja 4+ao(a ra4$io(a+ja8 Sdruge stra+e* +a od+os oji +astaju !o(odom ori')e+ja !ate+ata i 4+ao(a ra4$io(a+ja* a oji se

+e mogu regu$isati odred1ama ti6 !ra(a #+aj"e')e 41og !ostoja+ja !ra(+e !ra4+i+e%* !rime+juju seodred1e !ra(a o +e$oja$+oj o+ure+5iji8

U !ri$og !o(e4a+osti !ra(a o su41ija+ju +e$oja$+e o+ure+5ije sa !ro+a$a4a"im !ra(om i !ra(om4+ao(a ra4$io(a+ja go(ori jo' jeda+ argume+t* ,orma$+e !rirode& me7u+arod+e o+(e+5ije*ojima se regu$i'e me7u+arod+o-!ra(+a 4a'tita !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja* regu$i'uisto(reme+o i ra(+o!ra(+a i +e$oja$+a istu!a+ja +a tr0i'tu8 Na taj +a"i+ se* i u ,orma$+om !og$edu* !ra(o o su41ija+ju +e$oja$+e o+ure+5ije* !ro+a$a4a"o i !ra(o 4+ao(a ra4$io(a+ja !o(e4uju u jedi+st(e+u gra+u !ra(a - !ra(o i+dustrijse s(oji+e8

Pojam Fi+dustrijsa s(oji+aF +e tre1a !osmatrati samo ao o1$ast !ra(a* (e) ao o1$ast rada*od+os+o s!e5i,i"+u de$at+ost u ojoj 4a to os!oso1$je+ adar i4(r'a(a de,i+isa+e !os$o(e i 4adate*de,i+isa+im metodama i !ostu!5ima* oriste)i de,i+isa+u o!remu* i+,orma5ije* materija$ i e+ergiju*i oji !o os+o(u toga sti"e odre7e+i do6oda* mo0e se re)i da je sistem i+dustrijse s(oji+e so5io-te6+i"i sistem* sa jaim uti5ajem !ra(a "iji o1im i sadr0aj 4a(ise od o!rede$je+ja dru't(e+e4ajed+i5e u +eoj 4em$ji i od me7u+arod+og uti5aja +a ta o!rede$je+ja8

Us$ed jaog uti5aja !ra(a +ei 5e$u o1$ast i+dustrijse s(oji+e de,i+i'u ao sistem oji !oisto(e)ujusa su!om !ra(+i6 +ormi8 To je +aj1$a0e re"e+o uso g$eda+je i 1i$o 1i isto ao da se metro$o'isistem !oisto(eti samo sa su!om metro$o'i6 !ro!isa* i$i da se sistem sta+dardi4a5ije !oisto(etisamo sa sistemom sta+darda i te6+i"i6 !ro!isa8 Ne 4a+emaruju)i !ra(+i arater sistemai+dustrijse s(oji+e i jau regu$ator+u u$ogu !ra(+i6 +ormi +a taj sistem* mora se ista)i da o+e +isu jedi+i ,ator oje o1e41e7uju 4a'titu !ro+a$a4aa i 4a+ao(a ra4$io(a+ja8 Za+emari(a+je drugi6,atora* +!r8 u (e4i sa $judima i$i o!remom oji u"est(uju u o1e41e7e+ju +a(ede+e 4a'tite* osta($ja !ra(+e +orme ao Fmrt(o s$o(o +a !a!iruF i +e do!ri+osi s$ad+om o1e41e7e+ju s(i6 ,atoraojima je 4ajed+i"i 5i$j (a$itet+a 4a'tita !ro+a$asa i 4+ao(a ra4$io(a+ja@8

Os+o(+i i4(or !o4iti(+o-!ra(+e 4a'tite i+dustrijse s(oji+e u jugos$o(e+som !ra(u je Zao+ o !ro+a$as5ima* te6+i"im u+a!re7e+jima i 4+a5ima ra4$io(a+ja - Zao+ i4 2;?28god8 tasati(+o+a1raja !redmete !ra(+e 4a'tite !ra(a i+dustrijse s(oji+e8 U o1$asti !ro+a$a4a"og !ra(a to su&

@ D! Mi%e &e'a%je(ić 5In)enje!s*e *$"+ni*a,ije i %$isi*a5. Fa*+%e e#ni/*i# na+*a +ni(e!0iea + N$($"Sad+. N$(i Sad 12234 $d4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "; od 2@

1a4ama !ra(a i+dustrijse s(oji+e8 Te !os$e +i4a !ro(era do1ija se odgo(araju)e ra'e+je o sti5a+ju+eog od +a(ede+i6 !ra(a8

",1,1,1 Pa7en7

Pate+tom se 'titi !ro+a$a4a oji is!u+ja(a 4ao+om !red(i7e+e us$o(e8 Pate+t je* da$e*su1jeti(+o !ra(o oje !ri!ada ,i4i"om i$i !ra(+om $i5u uo$io su is!u$je+i 4ao+om !red(i7e+imaterija$+i i ,orma$+i us$o(i8

Predmet !ate+t+e 4a'tite je !ro+a$a4a ao materija$i4o(a+ !roi4(od !ro+a$a4a"og rada !ojedi+5ai$i gru!e $judi8 Pro+a$a4a je ,i+a$+i re4u$tat !ro+a$a4a"og rada* jer !ra(+u 4a'titu u0i(a o+aj !ro+a$a4a"i rad oji je !ru0io odre7e+e re4u$tate8 S(i osta$i o1$i5i !ro+a$a4a"og rada oji +isudo(e$i do +astaja+ja !ro+a$asa* +e u0i(aju !ra(+u 4a'titu u smis$u !ro+a$a4a"og rada8

Pate+t+i !ro+a$as5i 4adiru u s(ai as!et $judsog 0i(ota* od !re+osa e$etri"+e e+ergije i da$ji+sogu!ra($ja+ja #Tes$i+i !ate+ti%* e$etri"+og os(et$je+ja #Ediso+o(i i S(a+o(i !ate+ti%* !$astie

#Bee$a+do(i !a4e+ti% do 6emijsi6 o$o(aa #Biroo(i !ate+ti% i miro!ro5esora #I+te$o(i !ate+ti%8 Nastaja+je !ro+a$asa !redsta($ja !ro5es oji se sastoji od +eo$io ,a4a8 Po$a4+a ta"a 4a+astaja+je !ro+a$asa je ideja t4(8 !ro+a$a4a"a ideja i$i os+o(+a ideja8 Nastaja+ju !ro+a$a4a"eideje !ret6odi ra4mi'$ja+je o !ro+a$asu* tj8 o o+ret+oj !rime+i +au"+og otri)a i$i teorijsogsa4+a+ja oje je !o4+ato !ro+a$a4a"u8 O(o ra4mi'$ja+je o !ro+a$asu se ra4$iuje od osta$i6 o1$iara4mi'$ja+ja !o tome 'to je usmere+o +a re'e+je odre7e+og te6+i"og !ro1$ema oji !ro+a$a4a" 0e$ida re'i8

Druga ,a4a je rea$i4a5ija !ro+a$a4a"e ideje* ojoj !ro+a$a4a" !ristu!a u4 !omo) te6+i"i6 metoda ii+dustrijsi6 !ostu!aa8 Me7utim* da 1i !ro+a$a4a"a ideja !osta$a !ro+a$a4a* +ije do(o$j+o da 1ude rea$i4o(a+a* (e) je !otre1+o da re'a(a +ei !ostoje)i te6+i"i !ro1$em8

Pro5es +astaja+ja !ro+a$asa je !o !ra(i$u dugotraja+ !ostu!a* oji 4a6te(a m+ogo $judi i

materija$+i6 u$aga+ja8 Stoga* !ro+a$a4a" +astoji da !ra(+o 4a'titi !ro+a$a4a oji !utem do1ija+jais$ju"i(og !ra(a u!otre1e 4a'ti)e+og !ro+a$asa +a odre7e+oj teritoriji* 4a odre7e+o (reme8 Da 1ido1io !ate+t+u 4a'titu* +osi$a5 !ra(a je du0a+ da !ro+a$a4a o!i'e !ot!u+o i jas+o* tao dastru"+ja i4 odgo(araju)e o1$asti te6+ie mo0e da ga !rime+i8 Na taj +a"i+* !ate+ti +e samo da !ru0aju 4a'titu +osio5u !ate+ta* (e) su i4(or (red+i6 te6+i"i6 i+,orma5ija i i+s!ira5ija 1udu)imge+era5ijama istra0i(a"a i !ro+a$a4a"a8

Kada jed+o $i5e !osta+e +osi$a5 !ate+ta* o+o ima odre7e+a !ra(a 4a odre7e+u teritoriju #!ri+5i!teritorija$+og (a0e+ja 4ao+a%* 4a odre7e+o (reme #ogra+i"e+ost !ra(+e 4a'tite%8 Sadr0aj !ra(a i4 !ate+at odre7uju (a0e)i 4ao+si !ro!isi u s(aoj 4em$ji8 S(ojst(o +osio5a !ra(a +a !ate+tdoa4uje se !omo)u !ate+t+e is!ra(e oja !redsta($ja ,orma$+i doa4 o !ostoja+ju !ate+ta 4aodre7e+i !ro+a$a4a i !ra(a odre7e+og $i5a +a taj !ate+t8 Pate+t+u is!ra(u i4daje u s(aoj 4em$jiodre7e+ dr0a(+i orga+8

Do traje !ra(+a 4a'tita* !ro+a$a4a"* i$i $i5e ome je !ro+a$a4a" ustu!io !ro+a$a4a* u0i(a s(a !ra(aoja mu +a5io+a$+i !ro!isi 4em$je u !ita+ju !ri4+aju8 Nosi$a5 !ra(a +a !ate+t ima is$j"i(o !ra(o da4a'ti)a+i !ro+a$a4a u!otre1$ja(a i ost(aruje materija$+a i mora$a+a !ri4+ja+ja 4a (reme traja+ja !ate+ta8 Po isteu !ra(+e 4a'tite +osi$a5* ustu!a !ate+t dru't(u +a so1od+o ori')e+je* 1e4 ia(i6oga+i"e+ja8

Re4u$tati !ro+a$a4a"og rada !osta$i su 4+a"aja+ ,ator g$o1a$+og eo+omsog ra4(oja* +a maro

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI " od 2@

!$a+u isto(reme+o* +ji6o(a u$oga je !resud+a u od+osima o+ure+5ije +a tr0i'tu* +a miro !$a+u8

Predmet !ro+a$asa oji se 'titi !ate+tom mo0e 1iti !roi4(od #ao +!r8 ure7aj* su!sta+5a*om!o4i5ija* 1io$o'i materija$% i$i !ostu!a8

Predmet !ro+a$asa oji se 'titi !ate+tom mo0e se od+ositi +a&

!roi4(od oji se sastoji od 1io$o'og materija$a i$i oji sadr0i 1io$o'i materija$.

!ostu!a ojim je 1io$o'i materija$ !roi4(ede+* o1ra7e+ i$i ori')e+.

1io$o'i materija$ oji je i4o$o(a+ i4 !rirod+e sredi+e i$i je !roi4(ede+ te6+i"im !ostu!om* "a iao je !ret6od+o !ostojao u !rirodi8

Pod 1io$o'im materija$om !odra4ume(amo materija$ oji sadr0i ge+etsu i+,orma5iju i oji jes!oso1a+ da se sam re!roduuje i$i da 1ude re!roduo(a+ u 1io$o'om sistemu #+!r8 miroorga+i4am* 1i$j+a i$i 0i(oti+jsa )e$ijsa u$tura* se(e+5a ge+a%8

Od !ro+a$asa tre1a ra4$io(ati +au"+a otri)a* ra4$i"ita teorijsa sa4+a+ja i metode ojima se do'$o

do sa4+a+ja8 Nau"+a otri)a* u i+teresu o!'teg +au"+og i te6+i"og !rogresa* !ri!adaju 5e$om"o(e"a+st(u i +e mogu 1iti 4a'ti)e+a is$ju"i(im !ra(om a(o je !ra(o +a !ate+t8 S$i"+a jesitua5ija sa teorijsim sa4+a+jima #+a"e$ima* !ra(i$ima i metodama%* oja !redsta($jaju du6o(+et(ore(i+e i ao ta(e 1i(aju !o$a4+a os+o(a 4a +astaja+je m+ogi6 !ro+a$a4aa8

Prema tome* !ro+a$as5ima se +e smatraju&

otri)a* +au"+e teorije i matemati"e metode.

estetse rea5ije.

!$a+o(i* !ra(i$a i !ostu!5i 4a o1a($ja+je i+te$etua$+i6 de$at+osti* 4a igra+je igara i$i 4ao1a($ja+je !os$o(a.

!rogrami ra"u+ara i

!ria4i(a+je i+,orma5ija8

U !og$edu us$o(a oje jeda+ !ro+a$a4a tre1a da is!u+ja(a da 1i !ostao !ate+t* ima dosta ra4$iai4me7u 4ao+si6 !ro!isa u !ojedi+im 4em$jama8 I!a u s(im 4ao+sim !ro!isima +ai$a4imo +ad(e gru!e us$o(a - us$o(i oje !ro+a$a4a tre1a da is!u+i da 1i do1io !ate+t+u 4a'titu i us$o(e ojetre1a da is!u+i !rija(i$a5 da 1i ost(ario !ra(o +a !ate+t8 Pr(u gru!u us$o(a +a4i(amo materija$+imus$o(ima* s o14irom da se o+i od+ose +a materija$+u sadr0i+u !ro+a$asa8 Us$o(i oji se od+ose +a !ostu!a ost(ari(a+ja !ra(+e 4a'tite i do1ija+je !ate+t+e is!ra(e oja s$u0i ao doa4 o !ostoja+ju !ate+ta i !ra(u odre7e+og $i5a +a !ate+t* +a4i(amo ,orma$+im !ra(om8

Da 1i se 4a'titio !ate+tom* !ro+a$a4a mora&

28 da 1ude +o(.

38 da ima i+(e+ti(+i +i(o.8 da 1ude !rima+$ji(

+a da+ !odo+o'e+ja !rija(e 4a 4a'titu !ro+a$asa* od+os+o +a da+ !ri4+atog !ra(a !r(e+st(a !rija(e8

P'%na/a5a9 je n%6 ao +ije o1u6(a)e+ sta+jem te6+ie8 Smatra se da je !ro+a$a4a o1u6(a)e+sta+jem ta6+ie ao je u"i+je+ dostu!+im ja(+osti +a taa( +a"i+ da ga stru"+ja i4 odgo(araju)e

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "> od 2@

o1$asti ta6+ie mo0e !rime+iti8 Sta+je te6+ie "i+e s(a te6+i"a re'e+ja dostu!+a ja(+osti !redatuma !od+o'e+ja !rija(e 4a !ri4+a+je !ate+ta !isme+im i$i usme+im o!isom* u!otre1om i$i +a 1i$o oji +a"i+8

P'%na/a5a9 i-a in6en7i6ni ni6% ao re'e+je te6+i"og !ro1$ema 4a stru"+jaa +e !roi4i$a4i* +ao"ig$eda+ +a"i+* i4 sta+ja te6+ie8

P'%na/a5a9 je 3'i-en/ji6 ao se !redmet !ro+a$asa mo0e !roi4(esti i$i u!otre1iti u i+dustrijsoji$i drugoj de$at+osti8

Pro+a$as5i se 'tite 3a7en7%- i/i -a/i- 3a7en7%-8 Pate+tom se 'titi !ro+a$a4a oji !redsta($ja+o(o te6+i"o re'a+je odre7e+og !ro1$ema* oje ima i+(e+ti(+i +i(o i oje je !rime+$ji(o8 Ma$im !ate+tom se 'titi !ro+a4a oji !redsta($ja +o(o te6+i"o re'a+je ode7e+og !ro1$ema* oje je !rime+$ji(o i oje ima +i0i i+(e+ti(+i +i(o8

Pra(+a 4a'tita !ate+tom:ma$im !ate+tom 4+a"i da se !ro+a$a4a +e sme omer5io+a$+o i4ra7i(ati*oristiti* sta($jati u !romet i$i !roda(ati 1e4 sag$as+osti +jego(og +osio5a8 Da$e* +osi$a5 !ate+ta:ma$og !ate+ta ima !ra(o da od$u"i o mo0e* a o +e mo0e da oristi +jego( !ro+a$a4a 4a

(reme traja+ja 4a'tite8 Nosi$a5 !ra(a mo0e dati $i5e+5u8 Drugim $i5ima da oriste !ro+a$a4a !odus$o(ima oji su !redmet me7uso1+og ugo(ara+ja8 Nosi$a5 !ra(a mo0e* tao7e !re+eti !ra(o +adrugo $i5e oji !ostaje +jego( +o(i +osi$a58 Nao+ istea traja+ja !ra(a i$i !resta+a +jego(ogodr0a(a+ja* 4a'tita !restaje* a !ro+a$a4a !ostaje ja(+o do1ro8 To 4+a"i da +osi$a5 !ra(a (i'e +emais$ju"i(o !ra(o +a !ro+a$a4a* oji !ostaje s$o1oda+ 4a omer5ija$+o isori')a(a+je8

Pate+t i ma$i !ate+t ra4$iuju se&

!o !redmetu 4a'tite& !redmet !ro+a$asa oji se 'titi !ate+tom mo0e 1iti !roi4(od#ure7aj* su!sta+5a* om!o4i5ija* miroorga+i4am* 1i$j+a i$i 0i(oti+jsa )e$ijsa u$tura%* !ostu!a8 Predmet !o+a$asa oji se 'titi ma$im !ate+tom mo0e 1iti samo !roi4(od#ure7aj%.

!o (reme+u traja+ja& !ate+t traje 3< godi+a od da+a !od+o'e+ja !rija(e* a ma$i !ate+t 2<godi+a.

!o !ostu!u !o !rija(i& !ostu!a !o !rija(i !ate+ta "i+e tri ,a4e #!og$a($je H82 9 O!'ti !ostu!a sti5a+ja i odr0a(a+ja !ra(a%* a 4a 4a'titu !ro+a$asa ma$im !ate+tom do(o$j+a je ,orma$+a ured+ost !rija(e8

Me7utim* !o sadr0aju !ra(a* !ate+t i ma$i !ate+t su ide+ti"+i i s(om +osio5u o1e41e7uju ista !ra(a8

TREN PRIJAVA PRONALAZAKA I REGI.TROVANJA PATENATA+

Li,en,a je d$0($%a. 6!a($ na *$!i'ćenje +=e 6aena. )ia i ind+s!ijs*$ di0ajna B"$de%a i +0$!*a. +0$d!e=ene +s%$(e de?inisane %i,en,ni" +$($!$"4 Li,en,a "$)e @ii: 1 +$($!na. *ad n$si%a, 6!a(a naind+s!ijs*+ s($jin+ d$@!$($%jn$ s*%a6a +$($! sa *$!isni*$" %i,en,e +0 $d!e=ene +s%$(e i 0a $!e=en$ (!e"e8 6!in+dna. *ad n$si%a, 6aena $d@ije da d!+i"a +s+6i 6!a($ na e*$n$"s*$ is*$!i'ća(anje 0a'ićen$

6!$na%as*a i%i i" 6$sa(%ja ne$6!a(dane +s%$(e 0a a*($ +s+6anje. i%i *ada je *$!i'ćenje 0a'ićen$ 6!$na%as*a $d 6$se@n$ d!+'(en$ ine!esa. i%i + d!+i" 6!$6isani" +s%$(i"a. $ /e"+ $d%+/+je 0a*$n$"$d!e=eni $!an4

? Za ine!(a% (!e"ena $d 12294 d$ 744 nis+ d$s+6ni s!e=eni 6$da,i

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI "? od 2@

u"i+e ra4$i"itim* od s(i6 i$i s$i"+i6 us$uga* +eog drugog !ri(red+og su1jeta8 Qigom se u o(omsmis$u +e smatraju !e"at* 'am1i$j i !u+" #s$u01e+i 4+a 4a o1e$e0a(a+je drago5e+i6 meta$a i s$8%8

Qig mo0e 1iti !rema 1roju +osi$a5a&

i+di(idua$+i.

o$eti(+i i

0ig gara+5ije8

Indi6id*a/ni i& je !ra(+o 4a'ti)e+ 4+a oji u !rometu oristi +osi$a5* od+os+o ($as+i 0iga8 Nosi$a5 i+di(idua$+og 0iga je ,i4i"o i$i !ra(+o $i5e* +a "ije je ime 0ig registro(a+ u Za(odu 4ai+te$etua$+u s(oji+u8

K%/e97i6ni i& je 0ig !ra(+og $i5a oji !redsta($ja odre7e+i o1$i udru0e+ja !roi4(o7a"a* od+os+oda(ao5a us$uga* oji imaju !ra(o da oriste su1jeti oji su "$a+o(i tog udru0e+ja8 Koris+io$eti(+og 0iga ima !ra(o da oristi taj 0ig samo +a +a"i+ !red(i7e+ o!'tim atom o o$eti(+om0igu8

Nosio5i o$eti(+og 0iga s(oje me7uso1+e od+ose ure7uju ugo(orom8 Ugo(or o o$eti(+om 0igumora da sadr0i !odate o !od+osio5u !rija(e 4a !ri4+a+je 0iga* odred1u o tome o i !od ojimus$o(ima ima !ra(o +a u!otre1u o$eti(+og 0iga* odred1e o !ra(ima i o1a(e4ama oris+iao$eti(+og 0iga u s$u"aju !o(rede 0iga i odred1e o merama i !os$edi5ama u s$u"aju +e!ridr0a(a+jaodreda1a ugo(ora8 Za o$eti(+i 0ig +e (a0e !ra(i$a 4a !re+os !ra(a i $i5e+5a8 Ko$eti(+i 0ig +emo0e 1iti !redmet ugo(ora o !re+osu !ra(a* +iti !redmet ugo(ora o $i5e+5i8

Ži& &a'an4ije je 0ig oji oristi (i'e !redu4e)a !od +ad4orom +osio5a !ra(a +a 0ig* a oji s$u0i aogara+5ija (a$iteta* geogra,sog !ore$a* +a"i+a !roi4(od+je i drugi6 4+a"aj+i6 o1e$e0ja ro1a ius$uga ti6 !redu4e)a8 Nosi$a5 !ra(a +a 0ig gara+5ije mora da do4(o$i ori')e+je 0iga gara+5ijes(aom !redu4e)u 4a ro1u i$i us$uge oje imaju 4ajed+i"e araterisrtie !ro!isa+e o!'tim atomo 0igu gara+5ije8

Prema ,ormi 0igo(i mogu 1iti&

(er1a$+i.

gra,i"i.

trodime+4io+a$+i.

4(u"+i.

miris+i8

Ve')a/ni i/i i&%6i 'e0i !redsta($jaju +aj1roj+iju gru!u 0igo(a8 O+i se sastoje i4 ra4i$i"iti6 re"i s(i6 je4ia* i4 +o(i6 o(a+i5a* ao i i4 i4mi'$je+i6 re"i 1e4 4+a"e+ja8 U o(u gru!u 0igo(a s!adaju i

om1i+a5ije s$o(a i 1roje(a* ao i s$oga+i 9 rate re"e+i5e sa odre7e+om !oruom #FPea1eta"u(ar u)+og 1ud0etaF%8 Qigo(i u re"i u0i(aju +aj'iru i +aje,ias+iju 4a'titu* jer o+a o1u6(ata i+ji6o(e tra+sri!5ije i tra+s$iterije* is!isa+e ma ojim ti!om s$o(a i u ma ojoj 1oji i$i i4ra0e+e +a 1i$o oji drugi +a"i+8

G'a8i09i i&%6i se sastoje i4 5rte0a* s$ie* am1$ema i$i sim1o$a8 U o(u gru!u se u1rajaju i origi+a$+agra,i"a i4(o7e+ja !ojedi+i6 s$o(a i$i 5e$i6 re"i8 O+a +a !otro'a"a osta($jaju ja (i4ue$+i utisa* a+ji6o(a !red+ost u od+osu +a druge 0igo(e je u tome 'to i6 s(ao ra4ume i 'to se do1ro !amte8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <# od 2@

T'%di-en5i%na/ni 5na4i se 41og s(oje ,orme i4ra0e+e u tri dime+4ije (eoma !ri1$i0a(ajumode$ima8 U s$u"aju ada i6 "i+i sama ,orma !redmeta +a oji se od+osi 4a'tita* o+i sei4jed+a"a(aju sa mode$ima ao !ose1+im !ra(om i+dustrijse s(oji+e #arateristi"a+ o1$i ,$a'eCo5a-Co$$e%8 U drugim s$u"aje(ima* ada se radi o trodime+4io+a$+oj ,ormi oja se ra4$iuje odsamog !redmata 4a'tite i$i +jego(og !ao(a+ja* ra4$ia i4me7u mode$a i 0iga je uo"$ji(a #4(e4daMer5edes-a* 4+a Ro$$s Ros-a%8

Z6*0ni i/i a*di7i6ni i&%6i se sastoje i4 mu4i"i6 ,ra4a oje se mogu gra,i"i !redsta(iti8 Po4+atesu tao4(a+e mu4i"e '!i5e ojima se +aja($juju odre7e+e TV i$i radio emisije* ao i mu4i"e ,ra4eojima se re$amiraju odre7e+i !roi4(odi8

Ži&%6i 9%ji se sas7%je i5 na'%0i7%& -i'isa se +e 'tite !o +a'em !ra(u* mada se !ojedi+imarateristi"+im mirisima !o ojima se i4(esa+a ro1a ra4$iuje od druge ro1e iste (rste +e 1i mogao+egirati disti+ti(+i arater8 Ra4$og 'to 4ao+oda(a5 +ije +a(eo o(u ategoriju 0igo(a !ri +a1raja+ju4+ao(a ojima se mo0e odrediti 4a'tita $e0i u +emogu)+osti da se mirisi (erodostoj+o o!i'u* od+os+ogra,i"i !redsta(e8

Prema !o4+atosti +a tr0i'tu 0igo(i mogu 1iti& "u(e+i #s$a(+i% i o!'te !o4+ati #+otor+i%8

@*6eni i&%6i* od+os+o 0igo(i (isoog re+omea su o+i oji +e samo da ua4uju +a !ore$o ro1e i4 jed+og odre7e+og !redu4e)a* (e) !redst($jaju +a tr0i'tu sim1o$ samog !redu4e)a i$i su si+o+im"ita(e ategorije !roi4(oda8 u(e+i 0igo(i u s(etsim o(irima smatraju se& As!iri+* Koda*Sime+s* So+* Mer5edes i dr8 Z1og ug$eda oji o(i 0igo(i u0i(aju +a tr0i'tu* 4ao+ im odo1ra(a 'iru !ar(+u 4a'titu +ego osta$im 0igo(ima8 Nji6o(a 4a'tita !re(a4i$a4i o+e ro1e* od+os+o us$uge 4a ojesu registro(a+i i !rote0e se +a s(e ro1e i us$uge u !rometu* 'to ima 4a !os$edi5u da se 4+au oji je4a'ti)e+ "u(e+im 0igom +e mo0e odo1riti 4a'tita +i 4a ro1u* od+os+o us$uge oji +i !o "emu +isus$i"+i ro1ama* od+os+o us$ugama 4a oje je "u(e+i 4+a 4a'ti)e+8 Kao ra4$og se +a(odi da 1i ta(aregistra5ija mog$a i4a4(ati !omet+ju od !otro'a"a u !og$edu st(ar+og !ore$a ro1e* od+os+ous$uga* ao i da 1i $i5e oje 1i ost(ari$o ta(u 4a'titu +eo!ra(da+o !ri1a(i$o re+ome i !red+osti oje"u(e+i 0ig u0i(a +a tr0i'tu8

Za ra4$iu od "u(e+i6 0igo(a* %37e 3%5na7i i&%6i +e i4$a4e i4 o(ira !o(e4a+osti sa odre7e+om(rstom ro1e* od+os+o us$uga8 O+i 41og s(oje duge u!otre1e i !o4+atosti +a odre7e+om tr0i'tuu0i(aju 4a'titu 1e4 registra5ije* u smis$u da !redsta($jaju smet+ju registra5iji isto(et+og 4+aa i$i4+aa oji !redsta($ja +jego(o !odr0a(a+je* a oji !rija($juje drugo $i5e8 Predu4e)e "iji je 4+a41og s(oje u!otre1e +esum$ji(o !o4+at +a teritoriji +a'e 4em$je* mo0e tra0iti da ga sud og$asi 4a !od+osio5a !rija(e* od+os+o +osio5a !ra(a ao doa4e da je +jego( 4+a 1io o!'te !o4+at 4ao1e$e0a(a+je +jego(e ro1e* od+os+o us$uga !re +ego 'to je tu0e+i !od+eo !rija(u 0iga8

Me7u osta$im 1roj+im (rstama ro1+i6 i us$u0+i6 0igo(a +a(ode se& jed+ostrui i (i'estrui 0igo(i#oji se sastoje i4 jed+e i$i (i'e 5e$i+a%* doma)i #+a5io+a$+i% i me7u+arod+o registro(a+i i regio+a$+i0igo(i* os+o(+i 0igo(i od+os+o 0igo(i 4em$je !ore$a* o1i"+e i serti,io(a+e 0igo(e #EU%* re4er(+e*de,a+4i(+e i o,a+4i(+e 0igo(e* trodime+4io+a$+e i d(odime+4io+a$+e* i+te$etua$+e* !o4i(+e 0igo(e*o!'te i i+di(idua$i4o(a+e 0igo(e #0ig-,irma* 0ig-,irma sa omer5ija$+im +a4i(om !roi4(oda%* os+o(+e iserijse 0igo(e8

Z+a5i ra4$io(a+ja - 0igo(i* o4+ae !ore$a !roi4(oda* o!'te!o4+ati +eregistro(a+i 4+a5i #re"i*

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <1 od 2@

o1$i5i i dr8%* !re s(ega* su !ra(a i+dustrijse s(oji+e8 Nji6o(a je ,u+5ija da ua0u +a !ore$o !roi4(oda* od+os+o +a !roi4(o7a"a8 Njima se ide+ti,iuje !roi4(od i$i !roi4(o7a"8 Qig je ti!i"a+ i+ajista+utiji 4+a ra4$io(a+ja u !og$edu !ore$a !roi4(oda8

U !ojedi+im +a'im !ro!isima ro1+i i us$u0+i 0ig su s(rsta+i u materija$+a !ra(a +a t(ore(i+e i* 'ire*u materija$+a !ra(a +a te6+o$ogiju8 Imaju)i u (idu da se 0ig u!otre1$ja(a +a i+dustrijsim !roi4(odima i da !rati te6+o$ogiju* "esto se isti"e te6+o$o'i as!et 0iga8 i+je+i5a je da 0igdo!ri+osi !ot!u+ijem (red+o(a+ju te6+i"i6 t(ore(i+a i da +a !osreda+ +a"i+ !rodu0a(a +ji6o(eo+omsi (e8

Qig je 4+a oji is!u+ja(a odre7e+e us$o(e 4a 4a'titu i oji je registro(a+ ao 0ig od Za(oda 4ai+te$etua$+u s(oji+u +ao+ 4ao+ito s!ro(o7e+og !ostu!a8 U tom smis$u mo0e se go(oriti o 0iguao 4a'ti)e+om 4+au8 Kod +as se (eoma "esto u mareti+gu oristi termi+ F4a'ti)e+i 4+aF8 Taa(termi+ +e !ostoji u +a'em !ra(u i sas(im je +eodre7e+ u !og$edu +jego(e materija$+e sadr0i+e i !ra(+og re0ima8 Tao7e* od +as se "esto u mareti+gu oristi i termi+ FmaraF i$i Fro1+a i$ius$u0+a maraF8 Na'i !ro!isi +e !o4+aju termi+ FmaraF i u !rasi stru"+ja5i i4 mareti+ga !odFmaromF !odra4ume(aju 0ig* a !o(reme+o omer5ija$+i +a4i( !roi4(oda8 Neo!6od+o je da se

o(de !rime+juje termi+ i4 4ao+a ro1+i i us$u0+i 0ig i$i* ao se +e radi o 0igu* drugi odgo(araju)itermi+8

Qigom se 'titi 4+a oji s$u0i 4a ra4$io(a+je ro1e* od+os+o us$uga u !rometu* oji se mo0e gra,i"i !redsta(iti8 Z+a se mo0e sastojati* +a !rimer od re"i* s$oga+a* 1roje(a* s$ia* 5rte0a* ras!oreda 1roje(a* trodime+4io+a$+i6 o1$ia* om1i+a5ija ti6 4+ao(a* ao i od mu4i"i6 ,ra4a !ria4a+i6+ot+im !ismom8

Predmet 4a'tite 0igom je 4+a ojim !od+osi$a5 !rija(e o1e$e0a(a s(oju ro1u i$i us$uge u !rometu8U s$ede)oj ta1e$i daju se +ei !rimeri i4g$eda 4+aa oji je 'ti)e+ 0igom8

S(i +a(ede+i !rimeri i4g$eda 4+aa mogu da se +a7u u me7uso1+im om1i+a5ijama8

Z+a u re"i* is!isa+ !ose1+im ti!om s$o(a #$ogotio!%* i$i o1oje+ 1ojom oja +ije 5r+a* smatra se 4a

om1i+a5iju re"i i 5rte0a #gra,i"og re'e+ja%8

abela 2.1 0#'ledi #naka koji je %tien ži'om

Z+a u re"i Crte0#gra,i4am% XYm1i+a5ija re"i i gra,i4ma

/ogoti! Ime S$oga+

Ca$(i+ K$ei+ Od$i"+o je* od Ga(ri$o(i)a je

Qigom se mo0e 4a'tititi i mu4i"i 4+a !ria4a+ ro4 +ot+e4a!ise8

FON - Mase! !ad

abela 2.2 0#'led #naka u reči

Z+a u re"i /ogoti!

TE/EOPITIC



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <" od 2@

Qigom se mo0e 4a'tititi trodime+4io+a$+i 4+a oji !redsta($ja o1$i +eog te$a8 Gra,i"i !ria4trodime+4io+a$+og 4+aa mora da 1ude taa( da se +a os+o(u +jega mo0e 4a$ju"iti o a(om jeo1$iu re"8 esto se dosta($ja (i'e 5rte0a oji !oa4uju ra4$i"ite dime+4ije te$a oje +eo 0e$i da

4a'titi8

Slika 2.3 0#'led trodimn#ionalno' #naka

Ro1a i us$uge oje !od+osi$a5 !rija(e +a tr0i'tu o1e$e0a(a*i$i +amera(a da o1e$e0a(a s(ojim 4+aom* moraju da 1udu

ra4(rsta+e u !ose1+e $ase* o+ao ao je de,i+isa+ome7u+arod+im ugo(orom !od +a4i(om FNi"a+sa$asi,ia5ijaF8 Ureda+ s!isa ro1e i us$uga* sasta($ja se tao* 'to se !r(o +a(ede 1roj $ase* a !otomro1a* od+os+o us$uga o1u6(a)e+a tom $asom8

*l. 2 pantalone ko%ulje kravate.

Pri$iom +a1raja+ja ro1e i us$uga* +e tre1a oristiti i4ra4e ao 'to su Fi osta$a ro1a i4 o(e $aseF*Fao +a !rimerF* Fi4u4e( ro1aF* i tao da$je8

S(e ro1e i us$uge tre1a da 1udu o4+a"e+e samo !o (rsti8 Ne do4(o$ja(a se 1$i0e odre7e+je +ji6o(og(a$iteta* !ore$a* o$i"i+e* +a"i+a !roi4(od+je* itd8 Primer&

abela 2.3. *lasifika&ija roba i uslu'a

Is!ra(+o Pogre'+o

K$8 & 1u'i$i5e K$8 & 1u'i$i5e sa ru"om ti!a -2<<

K$8 3@& !a+ta$o+e K$8 3@& !a+ta$o+e od 5r+og somota

TREN PRIJAVA I REGI.TROVANJA RO$NIH I U.LUŽNIH ŽIGOVA

U 3<<38 godi+i Za(odu 4a i+te$etua$+u s(oji+u !od+eto je H823@ !rija(a 0igo(a8

Od uu!+o H823@ !rija(a 0igo(a* =8=@H !od+e$i su stra+i !rija(io5i +a os+o(u Madridsogara+0ma+a o me7u+arod+om registro(a+ju 0igo(a* a 28HH2 !rija(u !od+e$i su doma)i i stra+i !rija(io5i +e!osred+o Za(odu #;3 doma)i* ? stra+i%8

FON - Mase! !ad

Slika 2.2 0#'led mu#ičko' #naka



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI << od 2@

Broj uu!+o !od+eti6 !rija(a 0igo(a u 3<<38 godi+i ma+ji je 4a 28<@H #2=*W% u od+osu +a 3<<28godi+u8 Broj !rija(a +e!osred+o !od+eti6 Za(odu ma+ji je u od+osu +a 3<<28 godi+u 4a 2?? !rija(a#2<*2W%* do je 1roj !rija(a !od+eti6 !osredst(om Madridsog ara+0ma+a ma+ji 4a ?H? !rija(a#2H*33W%8

Strutura !rija($je+i6 0igo(a od 2;;38 do 3<<38 godi+e !ria4a+a je +a s$i5i 38=8

Slika 2.!. Struktura re'istrovani4 robni4 i uslužni4 ži'ova u periodu od 1552. do 2662. 'odine

Naj(e)i 1roj 0igo(a !od+eti6 +e!osred+o Za(odu u 3<<38 godi+i je i4 SAD - 3H3* >r(atse -?*Ve$ie Brita+ije -H* Nema"e -3<* Ja!a+a - 2* (aj5arse - 32 i ra+5use -238

Strutura +a5io+a$+i6 !rija(a "iji su !od+osio5i doma)i dr0a($ja+i* !ore!u1$iama SCG !oa4a+a je +a s$i5i 38@8

Slika 2.. Struktura prijava ži'ovadomai4 li&a po republikama

Toom 3<<38 godi+e jugos$o(e+sa !re-du4e)a !od+e$a su @ !rija(a 4a

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <= od 2@

me7u+arod+o registro(a+je 0igo(a !osredst(om Madridsog ara+0ma+a* 'to je 2*@ !uta (i'e +ego u !ret6od+oj godi+i8

U 3<<38 godi+i registro(a+a su =8H? 0iga* od oji6 je 8H<@ !od+eto +a os+o(u Madridsog

ara+0ma+a* a 2< +e!osred+o Za(odu8 Strutura registro-(a+i6 0igo(a od 2;;38 do 3<<38 godi+e !ria4a+a je +a s$i5i 38H

Slika2.7.

Struktura re'istrovani4 robni4 i uslužni4 ži'ova u periodu od 1552 82662 'odine.

Strutura registro(a+i6 0igo(a "iji su !od+osio5i doma)a $i5a* !o re!u1$iama* !ria4a+a je +a s$i5i 388

Slika 2.9. Struktura re'istrovani4 ži'ovadomai4 li&a

U(idom u Registar 0igo(a ut(r7e+o je da su2;328 godi+e* ada je Jugos$a(ija usta+o(i$aRegistar 0igo(a* 1i$a registro(a+a 28?H= 0iga8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <; od 2@

Od o(og 1roja i da+as je u (a0+osti 3< 0igo(a8 Poda5i o (a0e)im registro(a+im 0igo(ima* !ogodi+ama !rija(e* od 2;328 do 3<<38 godi+e* !ria4a+i su +a s$i5i 38?

Slika 2.: Važei ži'ovire'istrovani u periodu od

1521. do 2662. 'odine

Na da+282383<<38godi+e u +a'oj4em$ji 1i$o je u

(a0+osti 2@83HH0igo(a8

Toom 3<<38godi+e oo+"a+ je !ostu!a !o2@;H !rija(a0igo(a oje su+e!osred+o !od+ete Za(odu8Do+eto je 2<=

re'e+ja o odo1re+ju* 2@ re'e+ja o od1ija+ju* 3= 4a$ju"aa o od1a5i(a+ju i < 4a$ju"aa oo1usta(i !ostu!a 41og odusta+a8

U !ostu!u is!iti(a+ja !rija(a ura7e+o je = re4u$tata is!iti(a+ja ured+osti* 3= re4u$tatais!iti(a+ja s$i"+osti* 2H re4u$tata is!iti(a+ja !odo1+osti 4+aa 4a 4a'titu i do+eto je 2@4a$ju"aa o !$a)a+ju tase radi do1ija+ja re'e+ja8

U !ostu!u is!iti(a+ja us$o(a 4a !ri4+a+je me7u+arod+o !rija($je+i6 0igo(a is!ita+a je !odo1+ost is$i"+ost 4a H8< !rija(a8 Na os+o(u o1a($je+og is!iti(a+ja ura7e+o je i dosta($je+o S(etsojorga+i4a5iji 4a i+te$etua$+u s(oji+u H3? !ri(reme+i6 od1ija+ja 0igo(a* ; de,i+iti(+i6 od1ija+ja i 2o1a(e'te+je o odo1re+ju !ra(a8

U o(iru t4(8 !os$o(a !o !ri$i(u ura7e+o je 28=< re'er'+i6 i4(e'taja !o 4a6te(ima stra+aa* 22=2re'e+je o u!isu !rome+a (e4a+i6 4a +osio5e !ra(a i i4dato je ?? ra4+i6 u(ere+ja i !ot(rda8

Toom 3<<38 godi+e oo+"a+ je !ostu!a !o H !red$oga 4a og$a'a(a+je +i'ta(im re'e+ja o

us(aja+ju 0iga& do+eta su re'e+ja o us(aja+ju !red$oga i re'e+ja o od1ija+ju !red$oga8Oo+"a+ je !ostu!a !o 2? 4a6te(a 4a !resta+a 0iga 41og +eori')e+ja tao 'to je 2@ 4a6te(aus(oje+o* a tri od1ije+o8

U (e4i sa tu01ama !od+etim Sa(e4+om sudu !roti( od$ua Za(oda oje se od+ose +a 0igo(e*ura7e+ je i Sa(e4+om sudu dosta($je+ 32 odgo(or +a tu01e* a tri rad+ia su 1i$a a+ga0o(a+a +a !os$o(ima (e'ta"e+ja8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <> od 2@

Di4aj+ se 'titi is$ju"i(im !ra(om ao je +o( i ao ima i+di(idua$+i arater8

i5ajn se s-a7'a n%6i- ao ide+ti"a+ di4aj+ +ije !ostao dostu!a+ ja(+osti !re da+a !od+o'e+ja !rija(e 4a !ri4+a+je tog di4aj+a* i$i ao +e !ostoji ra+ije !od+eta !rija(a 4a !ri4+a+je ide+ti"+og

0iga8 Di4aj+i se smatraju ide+ti"+im ao se ra4$iuju samo u +e1it+im deta$jima8 Ra4$ia u +e1it+imdeta$jima !ostoji uo$io i+,ormisa+i oris+i* +a !r(i !og$ed* +e ra4$iuje di4aj+e8

i5ajn i-a indi6id*a/ni 9a'a97e' ao se uu!a+ utisa oji osta($ja +a i+,ormisa+og oris+ia*ra4$iuje od uu!+og utisa oji +a tog oris+ia osta($ja 1i$o oji drugi di4aj+* a oji je !ostaodostu!a+ ja(+osti !re da+a !od+o'e+ja !rija(e 4a !ri4+a+je* i$i da+a !ri4+atog !ra(a !r(e+st(asu!rosta($je+og di4aj+a8

U +a'oj 4em$ji 4a'tita i+dustrijsog di4aj+a regu$isa+a je Zao+om o !ra(+oj 4a'titi di4aj+a iUred1om o !ostu!u 4a !ri4+a+je !ra(a 4a di4aj+ i ost(aruje se !od+o'e+jem !rija(e 4a !ri4+a+je !ra(a +a di4aj+ Za(odu 4a i+te$etua$+u s(oji+u* oji u u!ra(+om !ostu!u* +ao+ is!iti(a+jaa!so$ut+e +o(osti !rija($je+og di4aj+a* do+osi od$uu o !i4+a+ju !ra(a +a di4aj+* od+os+o ood1ija+ju +jego(og !ri4+a+ja* ao +isu is!u+je+i s(i 4ao+om !ro!isa+i us$o(i8 Od$ua je o+a"+a i

!roti( +je se mo0e !ore+uti u!ra(+i s!or +e!osred+o tu01om sudu8tite)i i+dustrijsi di4aj+* +ji6o( ($as+i se1i osigura(a is$ju"i(o !ra(o !roti( +eo($a')e+ogo!ira+ja i$i imita5ije od stra+e tre)i6 $i5a8 Kao di4aj+ !redsta($ja as!et !roi4(oda oji ga "i+iestetsi !rijem"i(im i atrati(+im o+ +ije samo umet+i"i i$i reati(a+ e$eme+t* (e) do!ri+osiomer5ija$+oj (red+osti !roi4(oda i o$a'a(a +jego( mareti+g i omer5ija$i4a5iju8 Za'tita di4aj+ado!i+osi tr0i'+om ra4(oju !roi4(oda i omogu)a(a !o(rata +jego(e i+(esti5ije8 Za'tita di4aj+a !romo(i'e reati(+ost u i+dustrijsom i 4a+atsom setoru* do!ri+osi es!a+4iji !ri(red+i6ati(+osti i !o(e)a(a i4(o4+i !ote+5ija$ +a5io+a$+i6 !roi4(oda8

TREN PRIJAVA I REGI.TROVANJA INU.TRIJ.KOG IZAJNA?

Za'tita Mode$a i u4oraa u Za(odu 4a i+te$etua$+u s(oji+u

Od uu!+o 2823; !rija(a mode$a i u4oraa !od+eti6 u 3<<38 godi+i* ;= !rija(e su !od+e$i stra+i !rija(io5i +a os+o(u >a'og ara+0ma+a o me7u+arod+om registro(a+ju mode$a i u4oraa* a 2;@ !rija(a su !od+e$i doma)i i stra+i !rija(io5i +e!osred+o Za(odu8 Od uu!+og 1roja !rija(a !od+eti6+e!osred+o Za(odu !od+eta je 2?2 !rija(a mode$a i 2= !rija(a u4oraa8

U od+osu +a 3<<28 godi+u 1roj !rija(a !od+eti6 +e!osred+o Za(odu (e)i je 4a = !rija(e #oo2;W%* a 1roj !rija(a !od+eti6 !utem >a'og ara+0ma+a (e)i 4a ; u od+osu +a isti !eriod #oo 2W%8

Strutura !rija($je+i6 i registro(a+i6 mode$a i u4oraa u !eriodu od 2;;8 do 3<<38 godi+e !ria4a+a je +a s$iama 38; i 382<8

; U da$" 6!i*a0+ na($de se 6$j"$(i B6!a(a "$de% i +0$!a*. s $@0i!$" da 0a nji# 6$s$je 6$da,i. ia*$ s+ $ni. 6$ n$($" 0a*$n$da(s(+ $@+#(aćeni 6$j"$" B6!a($" ind+s!ijs*i di0ajn4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <+ od 2@

Slika 2.5. Struktura prijavljeni4 modela i u#oraka u periodu od 1553. do 2662. 'odine

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI <? od 2@

Slika 2.16. Struktura re'istrovani4 modela i u#oraka u periodu od 1553. do 2662. 'odine

",1,1,= Ge%&'a8s9a %5na9a 3%'e9/a

Geogra,sa o4a+a !ore$a !redsta($ja ge+eri"i !ojam d(e s(oje os+o(+e ategorije - o4+ae

!ore$a i geogra,se o4+ae ojima se o1e$e0a(aju !roi4(odi oji se !roi4(ode +a odre7e+omgeogra,som !odru"ju8 O14irom da geogra,sa o4+aa !ore$a !redsta($ja jed+o o$eti(+o !ra(os(i6 $i5a* sada'+ji6 i 1udu)i6* oja !ri!adaju tom odre7e+om geogra,som !odru"ju* sadr0i+om !ojma o1u6(a)e+i su i us$o(+o re"e+o Fsu1jeti !ra(aF* od+os+o o($a')e+i oris+i5i geogra,si6o4+aa !ore$a* a to su ,i4i"a i !ar(+a $i5a8 Geogra,sa o4+aa !ore$a je !ra(o o$eti(iteta istoga +jego(i oris+i5i +isu u+a!red i ta"+o odre7e+a $i5a* to mo0e 1iti samo jed+o i$i (i'e $i5a* "ijase !ra(a* 4a ra4$iu od o+i6 oja imaju su1jeti drugi6 gra+a !ra(a i+dustrijse s(oji+e* s(ode samo+a odre7e+a imo(i+so-!ra(+a o($a')e+ja8 Za sam !ojam o($a')e+og oris+ia* 1e4 o14ira da $i je u !ita+ju ,i4i"o i$i !ra(+o $i5e* 1it+o je da F!ri!adaF tom odre7e+om geogra,som !odru"ju* od+os+oda +a to geogra,som !odru"ju o1a($ja !roi4(od+ju* !reradu i$i doradu !roi4(oda oji +osi tugeogra,su o4+au !ore$a8

Geogra,sa o4+aa je +a4i( geogra,sog $oa$iteta sa ojeg !oti"e o4+a"e+i !roi4(od8 Jedi+a s(r6ageogra,se o4a+e !ore$a je da !otro'a"u !ru0i i+,orma5iju oda$e #i4 oje 4em$je* regio+a* mestai tao da$je% !oti"e o4+a"e+ !roi4(od8

O4+aa !ore$a je geogra,si +a4i( #4em$je* mesta* regio+a i tao da$je% ojim se o4+a"a(a !roi4(od oji !oti"e sa tog geogra,sog $oa$iteta i oji* 4a6(a$juju)i toj "i+je+i5i* !oseduje +eas!e5i,i"+a s(ojst(a8 Ta !ose1+a* s!e5i,i"+a s(ojst(a !roi4(oda* mogu da 1udu re4u$tat !rirod+i6,atora* (e'ti+e $judi oji rade +a tom geogra,som $oa$itetu* om1i+a5ije to d(oje* i tao da$je8O4+aama !ore$a mogu da 1udu o4+a"e+i* da$e* samo o+i !roi4(odi oji !oti"u sa odre7e+og

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =# od 2@

geogra,sog !odru"ja i oji s(oje !ose1+e (a$itete duguju tom geogra,som !odru"ju8

Proi4(odi oji se o1e$e0a(aju geogra,sim o4+aama !ore$a su&

!rirod+i !roi4(odi #sir* ajma* !r'ut i tao da$je%.

!o$jo!ri(red+i !roi4(odi #!aradaj4* !a!ria* gra'a* i tao da$je%.

4a+atsi !roi4(odi #)i$im* o!a+a* i drugi s$i"+i !roi4(odi oji se !roi4(ode 4a+atsim !utem%.

i+dustrijsi !roi4(odi.

!roi4(odi doma)e radi+osti #!roi4(odi ru"+e i4rade%.

us$uge8

Geogra,sa o4+aa !ore$a mo0e da 1ude* i +aj"e')e jeste* 4+a"aj+o mareti+'o sredst(o ojes(om oris+iu gara+tuje !red+ost u od+osu +a o+ure+5iju u !ri(red+oj utami5i8 Proi4(odo4+a"e+ geogra,som o4+aom !ore$a #a !ose1+o o4+aom !ore$a% !otro'a"i do0i($ja(aju ao !roi4(od !ose1+i6 (a$iteta* oje drugi !roi4(odi te (rste +e !oseduju8

De,i+i5ija geogra,se o4+ae !ore$a sadr0i jo' i jeda+ e$eme+t* oji je o1a(e4a+ i 4a o4+ae !ore$a i 4a geogra,se o4+ae - geogra,sa o4+aa !ore$a mora 1iti 4a'ti)e+a sag$as+o 4ao+u8Ra4$o4i 4a u(o7e+je o(og e$eme+ta su* !re s(ega* +edo(o$j+o !o4+a(a+je !ojma Fgeogra,seo4+ae !ore$aF* od+os+o Fo4+ae !ore$aF i$i Fgeogra,se o4+aeF8 Tao je +a !rimer* o!'te !o4+ato da su !irotisi a"a(a$j* !irotsi sir* u0i"i ajma* +jegu'i !r'ut i +i4 drugi6 !roi4(oda*ust(ari !roi4(odi sa geogra,som o4+aom !ore$a i ao ta(i "u(e+i 'irom s(eta8 Nije* me7utim* !o4+ato da ta(i !roi4(odi do da+as uo!'te +isu registro(a+i i da* stoga* uo!'te i +e u0i(aju 4a'tituao !roi4(odi sa geogra,sim o4+aoma !ore$a8

Me7utim* +edo(o$j+o !o4+a(a+je !ojma i 4+a"aja o(e o1$asti* !ode$je+a +ad$e0+ost i4me7ura4$i"iti6 re!u1$i"i6 i sa(e4+i6 orga+a* +e!re5i4+o i +edo(o$j+o regu$isa+ !ostu!a* ao i+edo(o$j+o i+tereso(a+je u samim !ri(red+im omorama* oje su !o de,i+i5iji samo aso5ija5ije !roi4(o7a"a* 4+at+o su ote0a(a$i !ostu!a 4a'tite o4+aa !ore$a !roi4(oda i +e reto !redst($ja$io"+i5u i 4a o+aj ma$i 1roj $i5a 4ai+tereso(a+i6 4a 4a'titu o4+aa !ore$a !roi4(oda8

S(e o(o o!rede$i$o je da se !os$o(i u (e4i sa 4a'titom geogra,si6 o4+aa !ore$a i u!isomo($a')e+i6 oris+ia sta(e u +ad$e0+ost Za(oda 4a i+te$etua$+u s(oji+u* oji ras!o$a0e s(im+eo!6od+im !ret!osta(ama i stru"+im i +au"+im !ote+5ija$om 4a us!e'+o o1a($j+je s(i6 !os$o(a uu!ra(+om !ostu!u8

Da+as u s(etu !ostoje d(a os+o(+a sistema 4a'tite geogra,si6 o4+aa !ore$a& jeda+ je ,ra+5usisistem* oji !red(i7a d(a +a"i+a usta+o($je+ja geogra,si6 o4+aa !ore$a - sudsi #!od+o'e+jemtu01e sudu !ore)e se !ostu!a% i admi+istrati(+i #4a s(au geogra,su o4+au !ore$a do+osi sederet% i drugi sistem - "e'i gde se !ostu!a 4a'tite od(ija !red Za(odom8

TREN PRIJAVA I REGI.TROVANJA GEOGRAF.KIH OZNAKA POREKLA

Za$ju"+o sa 282383<<38 godi+e* u Za(odu 4a i+te$etua$+u s(oji+u registro(a+o je uu!+o @geogra,si6 o4+aa !ore$a i 3= !ri4+a+ja s(ojst(a o($a')e+og oris+ia geogra,se o4+ae !ore$a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =" od 2@

Imaju)i u (idu da to!ogra,ije oje +isu omer5ija$+o u!otre1$je+e mogu 1iti od 4+a"aja 4a +o(e 1udu)e te6+o$ogije* !red(i7e+a je mogu)+ost +ji6o(e 4a'tite !od us$o(om da +ije !ro'$o (i'e od 2@godi+a od datuma +ji6o(og +asta+a8 S$i"+u odred1u ima (e)i+a 4ao+a* i4 o(e o1$asti u s(etu8

Va0e)i !ro!isi i+te$etua$+e s(oji+e iao 'tite ra4$i"ite t(ore(i+e $judsog st(ara$a't(a #Zao+ oautorsom !ra(u* Zao+ o !ate+tima* Zao+ o !ra(+oj 4a'titi di4aj+a% +e omogu)a(aju ade(at+u4a'titu to!ogra,ija i+tegrisa+i6 o$a8

Autorso-!ra(+a 4a'tita to!ogra,ija i+tegrisa+ii6 o$a je +eo!6od+a i4 ra4$oga 'to o+a !oredimo(i+se sadr0i i mora$+u om!o+e+tu* t4(8 mora$+a autorsa !ra(a8 Jed+o od os+o(+i6 mora$+i6 !ra(a autora je !ra(o +a su!rosta($ja+je i4me+ama i !reradi de$a8 Pru0a+je o(a(og !ra(a autoruto!ogra,ije do(e$o 1i do s!uta(a+ja ra4(oja to!ogra,ije* tj8st(ara+ja +o(i6 to!ogra,ija oje +astajua+a$i4om i +adgrad+jom 4a'ti)e+i6* 'to je u u!ored+om !ra(u i4ri"ito do4(o$je+o odred1ama ojeomogu)a(aju t4(8 re(er4i1i$+i i+0i+jeri+g8

Iao !redsta($ja te6+i"o re'e+je odre7e+og !ro1$ema* to!ogra,ija +e is!u+ja(a druge us$o(e ojisu +eo!6od+i da 1i !ro+a$a4a do1io 4a'titu !ate+tom8 Rea$i4a5ija te6+o$o'e ideje st(arao5a

to!ogra,ije se sastoji u to!o$o'im o!era5ijama "ija je s(r6a da smeste ogroma+ 1roj e$eme+tar+i6om!o+e+ti +a (r$o ma$i !rostor8 Te o!era5ije +a os+o(u !ostoje)i6 !rograma i4(odi om!juter*tao da +e !ostoji i+(e+ti(+i +i(o oji je us$o( 4a do1ija+je !ate+t+e 4a'tite8

Imaju)i u (idu da to!ogra,ija !redsta($ja trodime+4io+a$+i ras!ored ati(+i6 i !asi(+i6 e$eme+ataoji su +e(id$ji(i go$im oom* a da je jed+o od os+o(+i6 !ra(i$a od 4a'tite u4orom i mode$om da je !redmet 4a'tite (id$ji( !ri$iom redo(+e u!otre1e !roi4(oda* to 4a'tita to!ogra,ije o(im !ra(i$ima +ije mogu)a8

Po'to 4a'tita to!ogra,ije i+tegrisa+i6 o$a ima odre7e+e s!e5i,i"+osti !red$o0e+i 4ao+ je u !ot!u+osti us$a7e+ sa sta+dard+im re'e+jima i4 o(e o1$asti* a !ose1+o sa TRIPS-om* Direti(omE(ro!se u+ije i Ko+(e+5ijom o 4a'titi i+te$etua$+e s(oji+e +a i+tegrisa+im o$ima8

Mo0e se 'tititi samo to!ogr,ija oja je re4u$tat i+te$etua$+og +a!ora st(arao5a i oja u (reme s(og

+asta+a +ije 1i$a o!'te!o4+ata me7u st(arao5ima to!ogra,ija i !roi4(o7a"a i+tegrisa+i6 o$a8Za'tita to!ogra,ije mo0e se tra0iti u rou od d(e godi+e od datuma +je+e !r(e omer5ija$+eu!otre1e 1i$o gde u s(etu8

",1," OGRANI@ENJA .TICANJA I KORIENJA PRAVA INU.TRIJ.KE .VOJINE

Pri sti5a+ja !ra(a i+dustrijse s(oji+e ja($jaju se odre7e+a ogra+i"e+ja oja se mogu s(rstati u&

teritorija$+a.

(reme+sa. ogra+i"e+ja oja !roisti"u i4 4ao+a i mora$a8

",1,",1 O&'ani0enja s7i4anja i 9%'ićenja 3a7en7a

Pra(o +a !ate+t ogra+i"e+o je +a teritoriji 4em$je "iji je +ad$e0a+ orga+ registro(ao tra0e+i !ate+t8Pro+a$a4a"* me7utim* ima !ra(o da tra0i !ra(+u 4a'titu u s(im 4em$jama 4a oje je 4ai+tereso(a+*

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =< od 2@

!od us$o(ima oje odre7uju +a5io+a$+i !ro!isi ti6 4ema$ja8 A$i* 1udu)i da je !ate+t u+utra'+ja st(ars(ae 4em$je* !ate+ti registro(a+i u ra4+im 4em$jama me7uso1+o su +e4a(is+i u !og$edu traja+ja* !o+i'te+ja od+os+o !resta+aa uo!'te8

Pra(o +a !ate+t je (reme+si ogra+i"e+o8 Pate+t+i 4ao+i u ra4+im 4em$jama !red(i7aju ra4$i"ita(rema+sa ra4do1$ja !ate+t+e 4a'tite i ra4$i"ite riterijume !o"eta ra"u+ja+a roo(a& od da+a !ate+t+e !rija(e* od da+a !r(e o1ja(e sadr0aja !ate+t+e !rija(e i$i od datuma registro(a+ja !ate+ta8I!a* u +aj(e)em 1roju 4ema$ja !ate+t traje 3< godi+a* a ma$i !ate+t 2< godi+a* ra"u+aju)i od da+a !od+o'e+ja !rija(e !ate+ta* 'to !ri6(ata i +a' 4ao+8

Do!u+si !ate+t +e mo0e da traje du0e od os+o(+og8 Me7utim* ao do!u+si !ate+t !osta+eos+o(+i* o+ +e mo0e trajati du0e +ego 'to 1i trajao os+o(+i !ate+t8 Presta+om (a0e+ja os+o(og !ate+ta !restaje da (a0i i do!u+si !ate+t8

Pate+tom se +e mogu 'tititi&

!ro+a$a45i "ija 1i omer5ija$+a u!otre1a 1i$a !roti(+a ja(+om !oretu i$i mora$u.

!ro+a$as5i oji se od+ose +a 6irur'e i dijag+osti"e !ostu!e i$i !ostu!e $e"e+ja ojise !rime+juju +e!osred+o +a $judsom i$i 0i(oti+jsom te$u* osim !roi4(oda* od+os+osu!sta+5i i om!o4i5ija oje se !rime+juju u tom !ostu!u.

1i$j+a sorta i$i 0i(oti+jsa rasa i$i 1it+i 1io$o'i !ostu!a 4a do1ija+je 1i$je i$i 0i(oti+je8

Pra(o +a !ate+t u odre7e+im s$u"aje(ima mo0e da !resta+e i !re istea roo(a !ra(+e 4a'tite !red(i7e+i6 Zao+om8 Po+i'te+je !ri4+atog !ra(a je jeda+ od +a"i+a !resta+a !ra(a !re isteatraja+ja !ra(+e 4a'tite8 Po+i'te+je je mog$o da tra0i ma oje $i5e i to 4a s(e (reme traja+ja4a'ti)e+og !ra(a8 Kod !ate+ta* !o+i'te+je se mo0e tra0iti i4 ra4$oga 'to !ro+a$a4a +ije +o( u (reme !od+o'e+ja 4a6te(a* 'to se +e mo0e !rime+iti od stra+e stru"+i6 $i5a i 'to +e is!u+ja(ao us$o(e 4ado1ija+je !ate+t+e 4a'tite8 Za6te( 4a !resta+a !ate+ta mo0e da !od+ese !redu4e)e i$i4ai+tereso(a+o $i5e uo$io se o1a(e4+om $i5e+5om +e mo0e !osti)i 5i$j 41og ojeg je $i5e+5a

odo1re+a 9 u!otre1a !ate+ta u !ri(red+e s(r6e8

",1,"," O&'ani0enja s7i4anja i 9%'ićenja '%)n%& i *s/*n%& i&a

Qig ao i osta$a !ra(a i+dustrijse s(oji+e* ima teritorija$+o (a0e+je* u smis$u da u0i(a 4a'titu samo+a teritorijij 4em$je u ojoj je 4a'tita 4atra0e+a i odo1re+a od stra+e +ad$e0+og dr0a(+og orga+a8

Qig 4a'ti)e+ u Sr1iji i Cr+oj Gori +ema dejst(o (a+ teritorije Sr1ije i Cr+e Gore* od+os+o da 1i(a0io u jo' +eoj 4em$ji mora se u toj 4em$ji i 4a'titi !od+o'e+jem +a5io+a$+e !rija(e8

Mada !ra(o +a ro1+i i us$u0+i 0ig +ije (reme+si ogra+i"e+o8 Qig traje 2< godi+a od datuma !od+o'e+ja !rija(e* +jego(o (a0e+je se mo0e !rodu0iti !$a)a+jem odgo(araju)e tase8 Pra(a +a 0ig*tao7e* mo0e da !resta+e i4 isti6 ra4$oga ao !ra(o +a !ate+t* u4ora i$i mode$8

Kod ro1+i6 i us$u0+i6 0igo(a* Zao+ !red(i7a d(a ra4$oga 4a !o+i'te+je& ao 4a'ti)e+i 4+a +ijeis!u+ja(aju us$o(e 4a do1ija+je !ra(+e 4a'tite i ao je 4+a s$i"a+ ra+ije 4a'ti)e+om 0igu drugog$i5a 4a istu i$i s$i"+u (rstu ro1e8 Zai+tereso(a+o $i5e ima !ra(o da !od+ese 4a6te( 4a !resta+aZa(odu ao +osi$a5 0iga* 1e4 o!ra(da+og ra4$oga* +e oristi 0ig 4a o4+a"a(a+je s(oji6 !roi4(oda*od+os+o us$uga8 Tao7e* 4ai+tereso(a+a orga+i4a5ija mo0e da !od+ese 4a6te( 4a !resta+a !o !roteu !et godi+a od da+a u!isi(a+ja 0iga u registar* od+os+o od da+a ada je 0ig !os$ed+ji !utori')e+ u !ri(red+om !rometu8 Ro od !et godi+a je dat ao ra4uma+ ro da 1i +osi$a5 !o"eo

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI == od 2@

ori')e+je 0iga i$i ustu!io !ra(o +a ori')e+je +eom drugom $i5u8 Za6te( 4a !resta+a 0iga mo0ese !od+eti i !roti( o$eti(+og 0iga* i to +e samo i4 ra4$oga +eu!otre1e (e) i uo$io se o$eti(+i0ig u!otre1$ja(a !roti(+o o!'tem atu o o$eti(+om 0igu8 U tom s$u"aju !resta+a de$uje odtre+uta +edo4(o$je+e u!otre1e o$eti(+og 0iga8

Nosi$a5 0iga +e mo0e da 4a1ra+i drugom $i5u da !od istim i$i s$i"+im 4+aom sta($ja u !romet s(ojuro1u* od+os+o us$uge* ao taj 4+a !redsta($ja +jego(u ,irmu i$i +a4i( oji je +a sa(esta+ +a"i+ste"e+ !re !ri4+atog datuma !r(e+st(a 0iga8 Nosi$a5 +e mo0e da 4a1ra+i drugom $i5u da 4+aide+ti"a+ i$i s$i"a+ 4+au oji je 4a'ti)e+ tim 0igom oristi 4a o1e$e0a(a+je !roi4(oda i$i us$ugadruge (rste8

Qigom se +e mo0e 4a'tititi 4+a&

oji je !roti(a+ mora$u i$i ja(+om !oretu.

oji !o s(om uu!+om i4g$edu +ije !odo1a+ 4a ra4$io(a+je ro1e* od+os+o us$uga u !rometu.

oji is$ju"i(o !redsta($ja o1$i odre7e+ !rirodom ro1e i$i o1$i ro1e +eo!6oda+ 4ado1ija+je odre7e+og te6+i"og re4u$tata.

oji is$ju"i(o o4+a"a(a (rstu ro1e* od+os+o us$uga* +ji6o(u +ame+u* (reme i +a"i+ !roi4(od+je* (a$itet* 5e+u* o$i"i+u* masu i geogra,so !ore$o.

oji je uo1i"aja+ 4a o4+a"a(a+je odre7e+e (rste ro1e* od+os+o us$uga.

oji s(ojim i4g$edom i$i sadr0ajem mo0e da st(ori 4a1u+u u !rometu u !og$edu !ore$a*(rste* (a$iteta i$i drugi6 s(ojsta(a ro1a* od+os+o us$uga.

oji sadr0i 4(a+i"+e 4+ao(e i$i !u+5e(e 4a o+tro$u i$i gara+5iju (a$iteta i$i i6 !odr0a(a.

oji je isto(eta+ 4a'ti)e+om 4+au drugog $i5a 4a istu i$i s$i"+u (rstu ro1a* od+os+ous$uge.

oji je s$i"a+ 4a'ti)e+om 4+au drugog $i5a 4a istu i$i s$i"+u (rstu ro1a* od+os+o us$uga*ao ta s$i"+ost mo0e da st(ori 4a1u+u u !rometu i do(ede u 4a1$udu u"es+ie u !rometu.

oji je isto(eta+ i$i s$i"a+* 4a istu i$i s$i"+u (rstu ro1e* 4+au oji je !o4a+t u Sr1iji iCr+oj Gori u smis$u "$a+a H Parise o+(e+5ije o 4a'titi i+dustrijse s(oji+e.

oji* 1e4 o14ira +a ro1u* od+os+o us$uge +a oje se od+osi* !redsta($ja re!rodu5iju*imita5iju* !re(od i$i tar+s$itera5iju 4a'ti)e+og 4+aa* i$i +jego(og 1it+og de$a oji je odu"es+ia u !rometu u Sr1iji i Cr+oj Gori +esum$ji(o !o4+at ao 4+a (isoe re!uta5ije*ojim s(oju ro1u* od+os+o us$uge o1e$e0a(a drugo $i5e* ao 1i se ori')e+jem ta(og4+aa +e$oja$+o i4($a"i$a orist i4 ste"e+e re!uta5ije "u(e+og 0iga i$i 1i 'teti$o +jego(om

disti+ti(+om arateru* od+os+o re!uta5iji.

oji s(ojim i4g$edom i$i sadr0ajem !o(re7uje autorsa !ra(a i$i !ra(a i+dustrijses(oji+e.

oji sadr0i dr0a(+i i$i drugi ja(+i gr1* 4asta(u i$i sim1o$* +a4i( i$i sra)e+i5u +a4i(a +ee4em$je i$i me7u+arod+e orga+i4a5ije* ao i +jego(o !odr0a(a+je* osim !o odo1re+ju+ed$e0+og orga+a od+ose 4em$je i$i orga+i4a5ije.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =; od 2@

oji !redst($ja i$i !odr0a(a +a5io+a$+i i$i re$igio4+i sim1o$8

Nosi$a5 0iga je du0a+ da 0ig oristi8

Nosi$a5 0iga +e mo0e da 4a1ra+i drugom $i5u da u s$adu sa do1rim !os$o(+im o1i"ajima oristi u !ri(red+om !rometu&

s(oje ime i adresu.

+a4+a"e+je (rste* (a$iteta* o$i"i+e* +ame+e* (red+osti* geogra,sog !ore$a* (reme+a !roi4(od+je i$i drugog s(ojst(a ro1e* od+os+o us$uge.

0igom 4a'ti)e+ 4+a* ad je +jego(o ori')e+je +eo!6od+o radi +a4+a"e+ja +ame+ero1e* od+os+o us$uge* !ose1+o ad je re" o re4er(+im de$o(ima i$i !ri1oru8

S(e ro1e od+os+o us$uge su s(rsta+e u =@ $asa8 O(o ra4(rsta(a+je u $ase je i4(r'e+o !rema Ni"a+som ara+0ma+u "iji je !ot!is+i i +a'a 4em$ja8 Ne !ostoji ogra+i"e+je u !og$edu 1roja $asa4a oje se 0ig !rija($juje i$i registruje* s(e do su ro1e od+os+o us$uge 4a oje se 0ig !rija($juje i$iregistruje !ra(i$+o ra4(rsta+e u =@ $asa Ni"a+sog ara+0ma+a8

",1,",< O&'ani0enja s7i4anja i 9%'ićenja di5ajna

Di4aj+ 4a'ti)e+ u Sr1iji i Cr+oj Gori +ema dejst(o (a+ teritorije Sr1ije i Cr+e Gore* od+os+o da 1i(a0io u jo' +eoj 4em$ji mora se u toj 4em$ji i 4a'titi !od+o'e+jem +a5io+a$+e !rija(e8 Pri4+atidi4aj+ traje @ godi+a* s tim da se !$a)a+jem tase (a0e+je mo0e !rodu0iti jo' 4a 3< godi+a8Me7utim* uo$io je $i5e 4ai+tereso(a+o 4a 4a'titu u (i'e 4ema$ja* to se mo0e i4(r'iti +a jeda+ ods$ede)a tri +a"i+a&

28 !od+o'e+jem +a5io+a$+i6 !rija(a di4aj+a u 4em$jama od i+teresa.

38 !od+o'e+jem me7u+arod+e !rija(e di4aj+a u ojoj )e 1iti +a4+a"e+e 4em$je od i+teresa8U s$u"aju !od+o'e+ja me7u+arod+e !rija(e* mora !ostojati !ret6od+o i +a5io+a$+a

!rija(a oja )e 1iti os+o( 4a me7u+arod+u registra5iju8 Me7u+arod+o registro(a+jedi4aj+a se (r'i u s$adu sa >a'im s!ora4umom o me7u+arod+om !rija($ji(a+ju mode$ai u4oraa8 I +a5io+a$+a i me7u+arod+a !rija(a se !od+ose Za(odu 4a i+te$etua$+us(oji+u Sr1ije i Cr+e Gore* oji !o !rijemu me7u+arod+e !rija(e istu !ros$e7ujeS(etsoj orga+i4a5iji 4a 4a'titu i+dustrijse s(oji+e #IPO%* a IPO !otom ta(u !rija(u !ros$e7uje +a is!iti(a+je +a5io+a$+im Za(odima +a4+a"e+i6 4ema$ja.

8 !od+o'e+jem !rija(e omu+itar+og di4aj+a #CTD% !red Uredom 4a 6armo+i4a5ijuu+utra'+jeg tr0i'ta #O>IM% "ime se 4a'tita mo0e ost(ariti u s(im 4em$jama "$a+i5amaE(ro!se U+ije8

Nosi$a5 !ra(a +a di4aj+ +e mo0e da 4a1ra+i tre)em $i5u&

rad+je u"i+je+e u +eomer5ija$+e i es!erime+ta$+e s(r6e i

rad+je um+o0a(a+ja u s(r6u !odu"a(a+ja i$i 5itira+ja* !od us$o(om da su ta(e rad+je us$adu sa !rasom $oja$+e o+ure+5ije i da +eo!ra(da+o +e ugro0a(aju +orma$+oisori')a(a+je di4aj+a* ao i da je +a(ede+o oda$e je di4aj+ !reu4et8

Ne mo0e da se 4a'titi di4aj+&

"ije je o1ja($ji(a+je i$i u!otre1a !roti(+a ja(+om !oretu i$i mora$u.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI => od 2@

to!ogra,ije samo do tre+uta u ome o+ +e !osta+e s(oji+a drugog $i5a8 V$as+i tog !rimerato!ogra,ije oja je $ega$+o !u'te+a u !romet mo0e tim !rimerom ao !redmetom s(oji+e s$o1od+oda ras!o$a0e i da se ta(o ras!o$aga+je +e smatra !o(redom !ra(a jer je is$ju"i(o o($a')e+je+osio5a !ra(a +a omer5ija$+u u!otre1u to!ogra,ije is5r!$je+o u !og$edu te o+ret+e to!ogra,ije8

Iao mi+ima$+o traja+je 4a'tite* +a os+o(u Ko+(e+5ije IPO i4+osi ? godi+a* !ri "emu +ije !re5i4ira+ da+ !o"eta traja+ja 4a'tite* s(e 4em$je oje su do+e$e !ose1+e 4ao+e o to!ogra,ijio!rede$i$e su se 4a !eriod traja+ja 4a'tite od 2< godi+a8 O(aj !eriod je do(o$ja+ da +osi$a5 !ra(au!otre1om i:i$i da(a+jem $i5e+5e 4a 4a'ti)e+u to!ogra,iju do7e do +ado+ade 4a +a!ore oje jeu$o0i$o u st(ara+je to!ogra,ije8 Du0i !eriod od !red$o0e+og smatra se su(i'+im jer se u o1$astito!ogra,ije i+tegrisa+i6 o$a !rome+e 1r4e* a re'e+ja 4astare(aju u ratom (reme+som !eriodu8

",1,", O&'ani0enja s7i4anja i 9%'ićenja a*7%'s9%& 3'a6a

Autorso !ra(o je ogra+i"e+o +a teritoriji dr0a(a sa ojima +a'a 4em$ja ima 4a$ju"e+emu$ti$atera$+e i$i 1i$atera$+e ugo(ore i4 o1$asti 4a'tite autorsog !ra(a8 Iao se +e mo0e re)i da je

autorso !ra(o teritorija$+o +eogra+i"e+o* da+as se autorso !ra(o !ri4+ato u +a'oj 4em$ji !ri4+aje iu (e$iom de$u s(eta8

"," AUTOR.KO I .RONA PRAVA

Autorsa i srod+a !ra(a 1it+a su 4a $judso st(ara$a't(o jer st(arao5ima daju !odsti5aj u smis$u !ri4+a(a+ja autorst(a ao i u ost(ari(a+ju !ra(i"+i6 autorsi6 +a+ada8

Na taj +a"i+* autori i +osio5i !ra(a imaju odre7e+u !ra(+u sigur+ost da se +ji6o(a de$a mogudiseme+irati 1e4 stra6a od +edo4(o$je+og um+o0a(a+ja i !iratst(a8 S(e +a(ede+o da$je re4u$tira

o$a'a+om !ristu!u u$turi* 4+a+ju !a i ra4o+odi u s(etsim* g$o1a$+im ra4merama8O1$ast autorsog i srod+i6 !ra(a 4+at+o je !ro'ire+a te6+o$o'im ra4(itom u !rote$i6 +eo$iode5e+ija* oje su omogu)i$e +o(e +a"i+e i sredst(a sao!'ta(a+ja i ori')e+ja 4a'ti)e+i6 de$a us(etsim ra4merama #sate$it* CD* DVD* i dr8%8 Kori')e+je de$a !osredst(om I+ter+eta +o(ije jeotri)e oje ot(ara +o(a !ita+ja i4 !odru"ja autorsog !ra(a +a ojim temama je i+te4i(+oa+ga0o(a+a S(etsa orga+i4a5ija 4a i+te$etua$+u s(oji+u IPO8 IPO admi+istrira d(a t4(8FI+ter+et ugo(oraF* IPO CT Ugo(or o autorsom !ra(u i IPO PPT Ugo(or oi+te!reta5ijama i ,o+ogramima* o1a i4 2;;H8 godi+e* oji sadr0e me7u+arod+o-!ra(+e +orme 4as!re"a(a+je +edo4(o$je+og !ristu!a 4a'ti)e+im de$ima* i ge+era$+o regu$i'u +ji6o(o ori')e+je +aI+ter+etu i drugim digita$+im mre0ama8

Autorso de$o 4a'ti)e+o je od tre+uta +jego(og +asta+a i sti5a+je o(og !ra(a +e !od$e0e 1i$o

a(im ,orma$+ostima +iti admi+istrati(+om !ostu!u8 Me7utim* s(e (i'e 4ema$ja* u$ju"uju)i i+a'u 4em$ju* imaju odsee 4a autorso i sroda+a !ra(a !ri +a5io+a$+im 4a(odima* oji imaju,au$tati(+u o!5iju de!o+o(a+ja od+os+o registra5ije autorsi6 de$a i !redmeta srod+i6 !ra(a u 5i$ju$a'eg doa4i(a+ja* o1e$e0a(a+ja i ra4$io(a+ja de$a8

M+ogi st(arao5i i +osio5i !ra(a +emaju sredst(a 4a mo+itori+g ori')e+ja i ost(ari(a+ja autorsog isrod+i6 !ra(a* !ose1+o imaju)i u (idu !o(e)a+e mogu)+osti ori')e+ja +ji0e(+i6 i umet+i"i6de$a 'irom s(eta8 Kao !os$edi5a toga u m+ogim 4em$jama u !orastu je tre+d os+i(a+ja orga+i4a5ija4a o$eti(+o ost(are+je !ra(a8 Te orga+i4a5ije !ru0aju s(im "$a+o(ima orga+i4o(a+u

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =+ od 2@

admi+istrati(+u i stru"+u !ra(+u !omo)* (e4a+u 4a mo+itori+g* u1ira+je* u!ra($ja+je i ras!ode$u+a+ada #ta+tjema od ori')e+ja% o+im autorima oji su "$a+o(i date orga+i4a5ije8

",",1 AUTOR.KO PRAVO

Gra+a !ra(a oja regu$i'e !ra(a st(arao5a +ji0e(+i6* +au"+i6 i umet+i"i6 de$a +a4i(a seautorsim !ra(om8 O(aj +a4i( je 4a!ra(o F!o4ajm$je+F od ime+a* +a4i(a 4ao+a ojima se regu$i'uod+osi +asta$i u (e4i sa du6o(+im t(ore(i+ama u o1$asti +ji0e(+osti* +aue i umet+osti8 U (e)i+i4ema$ja* u$ju"uju)i i +a'u 4em$ju* (a0e)i 4ao+i i4 o(e gra+e !ra(a +a4i(aju se 4ao+ima oautorsom !ra(u* te se o(a !ra(+a dis5i!$i+a +a4i(a autorsim !ra(om8

Autorso !ra(o o1u6(ata !ra(a st(arao5a +ji0e(+i6* +au"+i6 i umet+i"i6 de$a i de$a i4 drugi6o1$asti st(ara$a't(a8 Autorsim !ra(om 'tite se +ji0e(+a de$a #roma+i* !esme i dr8%* !o4ori'+a de$a* !riru"+i5i* +o(i+e* ra"u+arsi !rogrami* 1a4e !odataa* ,i$mo(i* mu4i"a de$a* oreogra,sa de$a*de$a s$iarst(a* gra,ie* ,otogra,ije i su$!ture* ar6iteture* !rime+je+i6 umet+osti* artogra,sa

de$a* te6+i"i 5rte0i i dr8Autorso !ra(o +e 'titi +o(ost (e) origi+a$+ost8 O(a origi+a$+ost se odre7uje +a os+o(u i4ra4a ojioristi t(ora5* a 4a'tita autorsim !ra(om +e mo0e da se !rime+i +a re'e+ja* !ri+5i!e* ideje i$imetode ao ta(e8 Da 1i jed+o de$o 1i$o !odo1+o 4a autorso-!ra(+u 4a'titu* mora da !redsta($jai+te$etua$+u t(ore(i+u oja je +asta$a ao re4u$tat du6o(+og st(ara$a't(a odre7e+e i+di(idue 9t(or5a de$a8

Autorso de$o !redsta($ja&

autorso de$o je du6o(+a t(ore(i+a i 41og toga !ri!ada !ra(u i+te$etua$+e s(oji+e.

autorso de$o mora 1iti t(ore(i+a jed+og i$i (i'e ,i4i"i6 $i5a.

autorso de$o mora imati odre7e+u ,ormu u ojoj je i4ra0e+o.

de$o se 'titi samo ao je origi+a$+o od+os+o to je jedi+i (red+os+i e$eme+t de,i+i5ijeautorsog de$a8

Zao+ o autorso !ra(u +e odre7uje es!$i5it+o us$o(e oje mora da is!u+i s(ao autorso de$o* 1e4 o14ira +a (rstu de$a* da 1i u0i(a$o !ra(+u 4a'titu u o(iru autorsog !ra(a8 I4 4ao+sede,i+i5ije !ojma autorsog de$a (idimo da 4ao+oda(a5 tra0i samo d(a us$o(a&

da je re" o origi+a$+oj du6o(+oj t(ore(i+i i4 o1$asti i4 o1$asti st(ara$a't(a.

oja je i4ra0e+a u +eoj ,ormi8

Predmet !ra(+e 4a'tite autorsog !ra(a u o1jeti(+om smis$u je autorso de$o8 Da 1i jed+o de$ou0i(a$o !ra(+u 4a'titu ao autorso de$o* !otre1+o je da is!u+ja(a us$o(e !red(i7e+e !o4iti(+im

!ro!isima 4em$je gde se !ra(+a 4a'tita tra0i8 Pru0aju)i !ra(+u 4a'titu jed+om autorsom de$u*4ao+oda(a5 isto(reme+o 'titi i autora tog de$a* jer ro4 !ra(+u 4a'titu re4u$tata du6o(+ogst(ara$a't(a 'titi se i t(ora5 tog st(ara$a't(a8 Autorom de$a se smatra $i5e oje je st(ori$o de$o i$i$i5e "ije je ime* !re4ime i$i !seudo+im +a de$u +a4a+"e+8 Ao je de$o +asta$o u"est(o(a+jem (i'e$i5a* ta $i5a se +a4i(aju oautori8 Koautori u s$adu sa (e$i"i+om u"e')a u +asta+u de$a* ugo(oromregu$i'u (e$i"i+u ude$a8

Pod autorsim de$om smatraju se&

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI =? od 2@

!isa+a de$a #+jige* 1ro'ure* "$a+5i i osta$i +at!isi%.

go(or+a de$a #!reda(a+je* go(ori* 1esede i dr8%.

dramsa* dramso-umet+i"a de$a* oreogra,sa i !a+tomimsa de$a* ao i de$a oja !oti"u i4 ,o$$ora.

mu4i"a de$a* sa re"ima i$i 1e4 re"i.

,i$msa de$a #i+ematogra,sa i te$e(i4ijsa de$a%.

de$a $io(+e umet+osti #s$ie* 5rte0i* si5e* gra,ie* su$!ture i dr8%.

de$a ar6iteture* !rime+je+e umet+osti i i+dustrijsog o1$io(a+ja.

artogra,sa de$a #geogra,se i to!ogra,se arte%.

!$a+o(i* si5e* maete i ,otogra,ije.

ra"u+arsi !rogrami8

I4(or+i st(arao5i de$a 4a'ti)e+i6 autorsim !ra(om i +ji6o(i +as$ed+i5i imaju odre7e+a !ra(a uod+osu +a s(a tre)a $i5a8 O+i imaju isj'$ju"i(o !ra(o da oriste i$i odo1re drugima ori')e+je de$a !od ugo(ore+im us$o(ima8

St(ara$a5 de$a mo0e dati do4(o$u i$i 4a1ra+iti&

um+o0a(a+je de$a u ra4$i"itiom o1$i5ima.

ja(+o i4(o7e+je de$a.

s+ima+je de$a +a traj+e !od$oge.

emito(a+je de$a !utem radija* a1$a i$i sate$ita.

!re(ode de$a +a druge je4ie i$i druge ada!ta5ije de$a8M+oga st(ara$a"a de$a 4a'ti)e+a autorsim !ra(om i4isuju maso(+u distri1u5iju i sao!'ta(a+je ja(+osti* 'to je !o(e4a+o sa (e$iim +o("a+im u$aga+jima u +ji6o(u diseme+a5iju8 I4 ti6 ra4$oga*autori "esto ustu!aju !ra(a sa s(ojim de$ima !ojedi+a5ima i$i !ra(+im $i5ima u 5i$ju +aj1o$jeg !$asma+a +a tr0i'tu8 Na+ade (e4a+e 4a o+4uma5iju de$a 4a(ise od oo$+osti st(ar+og ori')e+jade$a i +a4i(aju se autorsim ta+tijemima8

Prema (a0e)im ugo(orima IPO* imo(i+sa !ra(a autora traju 4a 0i(ota autora i < godi+a !os$e+jego(e smrti8 O(aj ro omogu)a(a autorima i +as$ed+i5ima ost(are+je materija$+e oristi ura4um+om (reme+som !eriodu es!$oata5ije de$a8 Autorso-!ra(+a 4a'tita o1u6(ata i mora$+a !ra(a autora* oja i4me7u osta$og !odra4ume(a i !ra(o !ater+iteta #!ri4+a+ja autorst(a +a de$u%* !ra(o !roti($je+ja i4me+ama de$a oje 1i mog$e +a+eti 'tetu ug$edu i re!uta5iji autora8

Autor i$i +osi$a5 autorsi6 !ra(a +a de$u mo0e s(oja !ra(a ost(ariti u!ra(+im !utem i !red st(ar+o imes+o +ad$e0+im sudo(ima* a mo0e i 4a6te(ati !retra0i(a+je !rostorija u 5i$ju !ro+a$a0e+ja doa4ao i4radi i$i !osedo(a+ju +e4ao+ito i4ra7e+i6 !rimeraa 4a'ti)e+i6 de$a #mere usmere+e +a !iratseo!ije de$a%8 Nosi$a5 !ra(a mo0e tra0iti sudsi +a$og 4a 4a1ra+u o1ja($ji(a+ja !ojedi+i6 rad+ji* amo0e 4a6te(ati i +a+adu 'tete 41og materija$+e 'tete i !o(rede mora$+i6 !ra(a8

Autorso !ra(o ima 4a 5i$j da !ra(+o regu$i'e dru'te(+i i u$tur+i 0i(ot* od+os+o da us$adi de$om !ode$je+e* a de$om su!rot+e* i+terese autora* i4da(a"a i oris+ia autorsog !ra(a8 Pod autorsim

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;# od 2@

!ra(om mo0e se !odra4ume(ati&

28 o1jeti(+o autorso !ra(o

38 su1jeti(+o auorso !ra(o8

#2% Os+o(+i 4adata %)je97i6n%& a*7%'s9%& 3'a6a je !ru0a+je !ra(+e 4a'tite autoru* aoi+e$etua$+om t(or5u* i +jego(om de$u - autorsom de$u8 O1jeti(+o autorso !ra(o !ru0a !ra(+u4a'titu i drugim ategorijama $i5a - +as$ed+i5ima* oris+i5ima autorsog de$a u s$u"aje(ima adaautor !re+ese s(oja o($a')e+ja +a druga $i5a i$i ada su oris+i5i !ojedi+i6 (rsta autorsi6 de$aodre7e+i 4ao+om8 Me7utim* i4(or+i +osi$a5 o($a')e+ja u (e4i sa autorsim de$om je autor* aot(ora5 de$a* do s(a osta$a $i5a imaju ogra+i"e+ i i4(ede+ rug !ra(a u od+osu +a to de$o8 Poredautora* !redmet o1jeti(+og autorsog !ra(a je i autorso de$o8 Da 1i jed+o de$o i4 o1$asti+ji0e(+osti* umet+osti i +aue u0i(a$o !ra(+u 4a'titu ao autorso de$o* !otre1+o je da is!u+ja(aus$o(e !red(i7e+e !ro!isima 4em$je u ojoj se tra0i !ra(+a 4a'tita8 Autorso !ra(o u o1jeti(+omsmis$u +astoji da us$adi !otre1u autora da 1ude !ra(+o 4a'ti)e+ i u$tur+i i +au"+i !rogresdru't(e+e 4ajed+i5e8

#3% Pra(o autora +a de$o oje je st(orio !redsta($ja s*)je97i6n% a*7%'s9% 3'a6%8 Pod autorsim !ra(om u su1jeti(+om smis$u !odra4ume(a se !ra(o !ri4+ato t(or5u +ji0e(+og* umet+i"og i+au"+og de$a u (e4i sa du6o(+om rea5ijom8 Su1jeti(+o autorso !ra(o ima s(oj i4(or uo1jeti(+om autorsom !ra(u8 Jed+a od oso1i+a su1jeti(+og autorsog !ra(a je ogra+i"e+je(reme+sog traja+ja !ojedi+i6 o($a')e+ja autora8 S o14irom da je dru't(e+a 4ajed+i5a4ai+tereso(a+a da autorsa de$a !osta+u s(ima dostu!+a i s$o1od+a 4a ori')e+je* to se !ro!isimaogra+i"a(a traja+je su1jeti(+og autorsog !ra(a* ao is$ju"i(og autorsog !ra(a autora daisori')a(a i ras!o$a0e s(ojim de$om8 Po isteu odre7e+og 1roja godi+a* autorso de$o i4$a4i i4es$u4i(iteta autora i !ostaje o!'te do1ro - s$o1od+o do1ro8

O!'te je us(oje+o da se su1jeti(+o autorso !ra(o sastoji od d(e gru!e o($a')e+ja - $i"+o-!ra(+i6 iimo(i+so-!ra(+i6 o($a')e+ja* oje autor ima +a s(om de$u8 /i"+o-!ra(+a o(a')e+ja imaju 4a 5i$jda !ru0e !ra(+u 4a'titu autoro(oj $i"+osti* +jego(om ime+u* ug$edu i de$u8 Imo(i+so-!ra(+a

o($a')e+ja o1e41e7uju autoru !ra(o isori')a(a+ja i ras!o$aga+ja de$om ao i !ra(o da ost(aruje+a+adu od $i5a ojima je ustu!$je+o isori')a(a+je s(og de$a8

Od+os i4me7u o1jeti(+og i su1jeti(+og autorsog !ra(a mo0e se !ria4ati ao +a s$i5i 3822&

Slika 2.11 Odnos objektivno' i subjektivno' autorko' prava

FON - Mase! !ad

Na5io+a$+i4ao+si !ro!isi

Me7u+arod+eo+(e+5ije

O1jeti(+oautorso !ra(o

Su1jeti(+oautorso !ra(o

/i"+o-!ra(+ao($a')e+ja

Imo(i+so- !ra(+a o($a')e+ja



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;1 od 2@

St(ara+je i isori')a(a+je autorsog de$a 4a6te(a 4+at+a ,i+a+sijsa sredst(a oje autor* oris+i i$itre)e $i5e tre1a da o1e41edi8 Postoja+je odgo(araju)e !ra(+e 4a'tite stimu$i'e ,i+a+sira+je jer !ru0aose)aj !ra(+e sigur+osti8 Naj4ad* !ostoja+je autorso-!ra(+i6 +ormi u jed+oj 4em$ji je st(ar+a5io+a$+og !resti0a i strategije* jer 1e4 odgo(araju)e !ra(+e 4a'tite +a5io+a$+o u$tur+o 1ogatst(o 1i se Frasu$oF !o s(etu* od+os+o $o5ira$o 1i se u o+im 4em$jama "iji !ro!isi gara+tujuo!'te!ri6(a)e+i sta+dard autorsi6 su1jeti(+i6 !ra(a8

","," PRAVA .RONA AUTOR.KOM PRAVU

Jeda+ 1roj 4ao+a o autorsom !ra(u sadr0i i oderd1e o srod+im !ra(ima8 Pod srod+im !ra(ima !odra4ume(aju se&

!ra(a umet+ia-i4(o7a"a - i4(o7a"o !ra(o.

!ra(o !roi4(o7a"a ,o+ograma #!od ,o+ogramom se !odra4ume(aju sredst(a 4ame6a+i"u re!rodu5iju 4(ua& asete* mag+eto,o+se trae* gramo,o+se !$o"e* itd8% -,o+ogra,so !ra(o.

!ra(o orga+i4a5ija 4a radio di,u4iju - radio-di,u4+o !ra(o8

O(a !ra(a imaju m+ogo 4ajed+i"i6 e$eme+ata sa autorsim !ra(om a$i se i ra4$iuju od +jega* +a !rimer !o su1jetima 4a'tite - od autorsog !ra(a to je autor* a od srod+i6 !ra(a su1jeti suodre7e+e ategorije oris+ia autorsi6 de$a8 Srod+a !ra(a su* !rema tome* u !ot!u+oj 4a(is+ostiod autorsi6 !ra(a& 1e4 autorsi6 !ra(a +ema +i srod+i6 !ra(a8 Nasu!rot tome autorsa !ra(a mogu !ostojati i 1e4 srod+i6 !ra(a8 Vreme+om se !oa4a$o +u0+im da se srod+a !ra(a regu$i'u* de$imi"+ou i+teresu autorsog !ra(a* de$imi"+o u i+teresu u$ture* a do1rim de$om u i+teresu umet+ia -i4(o7a"a i* +aro"ito* !roi4(o7a"a ,o+ograma i radio- di,u4+i6 usta+o(a8

Pra(a srod+a autorsom !ra(u jesu o1$ast oja se +ag$o ra4(i$a u !os$ed++ji6 !o$a (ea8 Srod+a !ra(a ra4(i$a su se u (e4i sa isori')a(a+jem de$a 4a'ti)e+i6 autorsim !ra(om i sadr0e s$i"+a !ra(a* ogra+i"e+og dometa i ra)eg traja+ja8 U srod+a !ra(a !o Zao+u o autorsom i srod+im !ra(ima u1rajaju se&

!ra(a umet+ia i+ter!retatora.

!ra(a !roi4(o7a"a ,o+ograma.

!ra(a !roi4(o7a"a (ideograma.

!ra(a !roi4(o7a"a 1a4a !odataa.

!ra(a !roi4(o7a"a emisije.

!ra(o !r(og i4da(a"a s$o1od+og de$a8

IPO o+5e!t ra4$iuje&

28 !ra(a umet+ia i4(o7a"a.

38 !ra(a !roi4(o7a"a ,o+ograma #4(u"+i6 4a!isa%.

8 !ra(a orga+i4a5ija 4a radio-di,u4iju8

U +a'em !ra(u !ri6(a)e+o je u0e s6ata+je !ojma srod+i6 !ra(a* !o ome u o(u !ra(+u atagoriju

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;" od 2@

s!adaju i4(o7a"a !ra(a* !ra(a !roi4(o7a"a ,o+ograma #!ra(o ,o+ogramse i+dustrije% i !ra(aradio-di,u4+i6 usta+o(a8 O(u de,i+i5iju !ri6(ati$a je Rimsa o+(e+5ija od 2;H2* ojom su +ame7u+arod+om !$a+u regu$isa+a !ra(a srod+a autorsom !ra(u8

",",",1 P'a6a *-e7ni9a i56%a0a

Pita+je 4a'tite !ra(a umet+ia-i4(o7a"a #!e(a"a* s(ira"a* g$uma5a* o+,ere+5ijea* umet+ia u(arijetetima* dirige+ata* !o4ori'+i6 re0isera itd8% (e4a+o je 4a +asta+a sredsta(a 4a me6a+i"ore!roduo(a+je 4(ua i s$ie8 Umet+i5i !ostaju 4ai+tereso(a+i* !r(o* da 1ude 4a'ti)e+o +jego(oFmora$+oF !ra(o* tj8 da im 1ude !ri4+ato !ra(o res!eto(a+ja* !ra(o !o'to(a+ja +ji6o(ei+ter!reta5ije autorsog de$a i !o'to(a+je +jego(e $i"+osti i+ter!retatora i* drugo da 1udu 4a'ti)e+a+jego(a imo(i+sa !ra(a8

Postoji mi'$je+je da i+ter!reta5ije umet+ia-i4(o7a"a !redsta($jaju du6o(+e t(ore(i+e* ao i sama+ji0e(+a i umet+i"a de$a* te da stoga 4as$u0uju da 1udu tretira+a +a isti +a"i+ ao i autorsa de$a*a umet+i5i-i4(o7a"i ao autori8 Na(odi se* +a !rimer* da su i4(es+e mu4i"e i+ter!reta5ije u"i+i$e

mu4i"o de$o !o!u$ar+im i da se to de$o !amti i smatra (red+im !ri4+a+ja u!ra(o 41og datei+ter!reta5ije. isti"e se* tao7e* da se odre7e+i ,i$mo(i* a i +ei !o4ori'+i omadi* !amte4a6(a$juju)i i+4(are+d+oj g$umi8 Stoga* smatraju !o1or+i5i tog mi'$je+ja* umet+i5i-i4(o7a"i tre1ada 1udu tretira+i +a isti +a"i+ ao i autori i tre1a da im 1ude +a odgo(araju)i +a"i+ !ri4+ato mora$+oi imo(i+so !ra(o8

Nasu!rot tome* !ostoji 4+at+o (i'e ra'ire+o g$edi'te da je i4(o7e+je re!roduti(+i6 umet+ia samoi+ter!reta5ija +ji0e(+og i$i umet+i"og de$a i da +ema u se1i +i"eg st(ara$a"og& i+ter!reta5ijaautorsog de$a mo0e da 1ude (i'e i$i ma+je do1ra* a$i o+a u(e ostaje samo i+ter!reta5ija8 Stoga* +edo$a4i u o14ir !ri4+a(a+je autorsog !ra(a umet+i5ima i4(o7a"ima i +aj(i'e 'to o+i mogu ra"u+ati jeste da im 1ude !ri4+ato +eo uasi-autorso !ra(o - !ra(o srod+o autorsom !ra(u8

Na me7u+arod+om !$a+u !ra(a umet+ia-i4(o7a"a 4a'ti)e+a je odred1ama Rimse o+(e+5ije

#Me7u+arod+e o+(e+5ije 4a 4a'titu umet+ia-i4(o7a"a* !roi4(o7a"a ,o+ograma i usta+o(a 4aradio-di,u4iju* 4a$ju"e+e u Rimu 3H8 oto1ra 2;H28god8% 4a "ije do+o'e+je se duguje !ose1+a4a6(a$+ost 4ajed+i"im +a!orima UNESCO-a* Ber+se u+ije i Me7u+arod+e orga+i4a5ije rada8Rimsa o+(e+5ija regu$i'e samo od+ose u (e4i sa 4a'titom !ra(a umet+ia-i4(o7a"a* !roi4(o7a"a,o+ograma i usta+o(a 4a radio-di,u4iju oji !re$a4e +a5io+a$+e gra+i5e dr0a(a "$a+i5a8 Drugimre"ima* Rimsa o+(e+5ija +e !redsta($ja u+i,ia5iju !ra(a u o(om dome+u* (e) re'a(a samood+ose me7u+arod+og aratera8

",","," P'a6a 3'%i56%a0a 8%n%&'a-a

Pod ,o+ogramom se !odra4ume(a samo sredst(o 4a me6a+i"o re!roduo(a+je 4(ua #a +e i s$ia%.to tuma"e+je je $ogi"+o* jer [ ?$n$\-gram je !o $ogi5i st(ari i !o etimo$o'om 4+a"e+ju [+a!isa+i4(u\* tj8 sredst(o oje je +ame+je+o s$u'a+ju* a +e i g$eda+ju8 To tuma"e+je !ri6(ata i Rimsao+(e+5ija8

Proi4(od+ja ,o+ograma je !osao "isto i+dustrijsog aratera i +jego(a jedi+a (e4a sa autorsim !ra(om je u!ra(o 'to se (r'i !roi4(od+ja sredst(a 4a re!roduo(a+je +ji0e(+og i umet+i"og de$a8Sama ta "i+je+i5a da je +a ,o+ogramu s+im$je+o +ji0e(+o i$i umet+i"o de$o* da 1i se as+ijemog$o !o+o(o "uti* !o(e4uje tes+o rad !roi4(o7a"a ,o+ograma sa radom +a st(ara+ju autorsi6 de$ai daje os+o(a da se i rad +a !roi4(od+ji ,o+ograma u(rsti u ategoriju t4(8 srod+i6 !ra(a8 Me7utim*

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;< od 2@

ta (e4a o"ig$ed+o +ije do(o$j+a sama !o se1i da u"i+i da se !ra(o !roi4(o7a"a ,o+ograma u(rsti uategoriju srod+i6 !ra(a8 i+je+i5a je da se ro4 4a'titu oja se !ru0a ,o+ogra,soj i+dustrijido!u+ja(a i 4a'tita autora +ji0e(+i6 i umet+i"i6 da$a i da !osmatra+o u 5e$i+i* te d(e 4a'tite !ru0aju 4aorug$je+i sistem8

Od+osi i4me7u !roi4(o7a"a ,o+ograma i autora de$a "ije se i4(o7e+je s+ima +a ,o+ogramu* regu$i'use ugo(or+im !utem8 Ugo(or+im !utem se regu$i'u i od+osi i4me7u !roi4(o7a"a ,o+ograma ii+ter!retatora autorsog de$a "ije se i4(o7e+je s+ima +a ,o+ogram8

U +a'oj 4em$ji +e !ostoje !ose1+i !ro!isa o 4a'titi !roi4(o7a"a ,o+ograma8 Nji6o(a !ra(a*me7utim* mogu da 1udu 4a'ti)e+a !o !ra(i$ima o su41ija+ju +e$oja$+e o+ure+5ije* s jed+e* ao i !ra(i$ima o +eos+o(a+om o1oga)e+ju* s druge stra+e8 Za'tita !roi4(o7a"a ,o+ograma +ame7u+arod+om +i(ou je ost(are+a 4a$ju"i(a+jem Rimse o+(e+5ije8

",",",< P'a6a %'&ani5a4ija 5a 'adi%Bdi8*5ij*

Radio-di,u4ija +ije +i'ta drugo do !ose1a+ medijum 4a sao!'ta(a+je autorsi6 de$a ja(+osti* !ose1a+ (id radioomu+i5ira+ja #radio i te$e(i4ija%* oji omogu)uje da se !utem 6er5o(i6 ta$asai+ter!reta5ije autorsi6 de$a u"i+e dostu!+im s$u'ao5ima i g$edao5ima u +ajuda+je+ijim mestima*s(aao (r$o da$ei6 od mesta i4(o7e+ja autorsi6 de$a8 To je ujed+o i jedi+a (e4a radio-di,u4+i6usta+o(a sa autorsim !ra(om* oja i6 "i+i 1$isim i oja do!ri+osi sa s(oje stra+e da 4a'tita radio-di,u4+i6 emisija 1ude u(r'te+a u ategoriju srod+i6 !ra(a8 Po'to je usta+o($je+a (e4a i4me7u radio-di,u4+i6 emisija i autorsi6 !ra(a* o+statuje se 4ajed+i"a (e4a i4me7u tri ategorije o+es+i6 !ra(a sa autorsim !ra(om* oja i6 "i+e !ra(ima srod+im autorsom !ra(u& umet+i5i-i4(o7a"i "i+edostu!+im ja(+osti autorsa de$a oja +isu +ame+je+a is$ju"i(o "ita+ju. ,o+ogramsa i+dustrija"i+i da i+ter!reta5ije autorsi6 de$a i4gu1e e,emr+i arater. a radio-di,u4+e emisije ua$a+jaju !rostor+e !re!ree i4me7u i+ter!reta5ija autorsi6 de$a i !u1$ie8

S o14irom da su radio-di,u4+e emisije +ame+je+e* iao +eodre7e+om 1roju !rima$a5a* i!a

odre7e+oj !u1$i5i* s(ao ori')e+je radio-di,u4+i6 emisija mimo toga !redsta($ja +edo4(o$je+urad+ju od oje radio-di,u4+e usta+o(e 0e$e da se 4a'tite !o 1i$o om os+o(u8 Tu 4a'titu +emogu)e je !ru0iti !o os+o(u autorsog !ra(a +e!osred+o8 Postoji* me7utim* mogu)+ost da se radio-di,u4+im emisijama !ru0i 4a'tita !o drugim os+o(ama& !o os+o(u 4a'tite oja se !ru0a srod+im !ra(ima* !o os+o(u 4a'tite od +e$oja$+e o+ure+5ije* !o4i(om +a i+stitu5iju +eos+o(a+ogo1oga)e+ja i$i* +aj4ad* +a os+o(u !ose1+i6 !ro!isa do+eti6 4a 4a'titu radio-di,u4+i6 emisija8 Za'titaradio-di,u4+i6 emisija +a me7u+arod+om !$a+u ost(are+a je !ot!isi(a+jem i stu!a+jem +a s+aguRimse o+(e+5ije8

",",",= T'end e6iden7i'anja i de3%n%6anja a*7%'s9i de/a i 3'ed-e7a s'%dni 3'a6a,

Od se!tem1ra 2;;;8 godi+e* +a os+o(u "$8 2< i 228 Zao+a o autorom i srod+im !ra(ima#FS$u01e+i $ist SRJ F* 1r&3=:;?%* od+os+o Ured1e o e(ide+5iji autorsi6 de$a i !redmeta srod+i6 !ra(a #FS$u01e+i $ist SRJF* 1r& @<:;;%* !ri Za(odu je* i4(r'e+o e(ide+tira+ja i de!o+o(a+je autorsi6de$a i !redmeta srod+i6 !ra(a 4a doma)a ,i4i"a i !ra(a $i5a* 'to je !oa4a+o u ta1e$i 382 i +a s$i5i3828

Na os+o(u Zao+a o autorsom i srod+im !ra(ima oji je +a s+a4i od <28<283<<@8 godi+e#S$u01e+i $ist SCG]* 1r8H2:<=%* +asta($je+ je da$ji tre+d de!o+o(a+ja !ri Za(odu #od se!tem1ra2;;;8godi+e* 4a$ju"+o sa 282383<<=8godi+e* u Za(odu je uu!+o de!o+o(a+o 2 3= autorsi6

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;= od 2@

de$a%8

;<$=; 2.!rijave domai4 fi#ički4 i pravni4 li&a

G%dina "### "##1 "##" "##< "##=

Autorso !ra(o = 2?2 32 < ==

Srod+a !ra(a < < < < 2

UKUPNO = 2?2 32 < ==?

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2000 2001 2002 2003 2004

autorsko

pravo

srodna prava

ukupno

Slika 2.12.rend evidentiranja i deponovanje autorski4 dela i predmeta srodni4 prava

od 2666 8266! 'odine.

U 3<<=8godi+i* ost(aruje se da$ji rastu)i tre+d !rija(a u od+osu +a 3<<8godi+u* ada je de!o+o(a+ouu!+o < autorsi6 de$a* do je u 3<<=8godi+i i4(r'e+o ==? de!o+o(a+ja #'to !redsta($jau(e)a+je 1roja !rija(a +a godi'+jem +i(ou 4a Y^Y @W%8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;; od 2@

< .I.TEM INU.TRIJ.KE .VOJINE

Kada se go(ori o i+dustrijsoj s(oji+i +aj"e')e se imaju u (idu !ra(a i+dustrijse s(oji+e8 Me7utim*i+dustrijsu s(oji+u +e tre1a !osmatrati samo ao o1$ast !ra(a* (e) ao i o1$ast rada8 O+a !redsta($ja s!e5i,i"+u de$at+ost u ojoj os!oso1$je+i adar i4(r'a(a de,i+isa+e !os$o(e i 4adate*de,i+isa+im metodama i !ostu!5ima* oriste)i de,i+isa+u o!remu* i+,orma5ije* materija$ i e+ergiju ioji +a os+o(u toga sti"u odre7e+i do6oda8

<,1 O.NOVNI PARAMETRI .I.TEMA INU.TRIJ.KE .VOJINE

Dosada'+ja ra4matra+ja o i+dustrijsoj s(oji+i s!ro(ede+a su sa sta+o(i'ta !ra(+i6 de,i+i5ija8Me7utim* i+dustrijsaa s(oji+a je 4a!ra(o so5io-te6+i"i sistem* sa s(im arateristiama jed+ogta(og sistema* a sa jaim uti5ajem !ra(a8

Sa sistemsog sta+o(i'ta 4a i+dustrijsu s(oji+u mo0emo ra)i da je& Fsu! !o(e4a+i6 de$o(a u jed+u 5e$i+u radi 4a'tite !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja i o1e41e7+ja i+,orma5ja o +jemu* i tou4 o!tima$+a u$aga+jaF8

Na s$i5i =828 !ria4a+ je sistem i+dustrijse s(oji+e8 Kao i drugi srod+i sistemi i sistem i+dustrijses(oji+e !oseduje os+o(+e u$a4e 9 A* !rate)e u$a4e 9 B* os+o(+e i4$a4e 9 a* !rate)e i4$a4e 9 1* i !oreme)aje 9 P8

Uo$io !osmatramo sistem i+dustrijse s(oji+e oji de$uje u +eom o+ret+om !redu4e)u* o+dasu os+o(+i u$a4i&

4a6te( 4a 4a'titom !ro+a$asa i 4+ao(a ra4$io(a+ja.

4a6te( 4a i+,orma5ijama i mogu)+ostima i us$o(ima 4a'tite !ro+a$asa i 4+ao(ara4$io(a+ja* i i+,orma5ija o 4a'ti)e+im !ro+a$as5ima i 4+ao(ima ra4$io(a+ja8

Prate)i u$ati u sistemu su& adar* materija$* e+ergija* o!rema* i+,orma5ije i s$8

Os+o(+i i4$a4i i4 sitema su&

FON - Mase! !ad




i+,orma5ije o ste"e+im i$i usra)e+im !ra(ima* a !o os+o(u odgo(araju)i6 !rija(a*u!u)e+i6 +ad$e0+oj usta+o(i 4a (o7e+je !ostu!a.

i+,orma5ije o tre+ut+om sta+ju !ostu!a 4a'tite* od +ad$e0+e dr0a(+e usta+o(e* ao i

druge i+,orma5ije (e4a+e 4a 4a'titu8Prate)i i4$a4i i4 sistema su& adar* !omo)+e i+,orma5ije* ras6odo(a+a o!rema* do1it od radasistema8

I4 !ri$o0e+og (idimo da su os+o(+i u$a4 i i4$a4 4a!ra(o i+,orma5ije8 Tao7e* (a0+o je re)i da samsistem +ije taj oji !ore)e 4a'titu !ro+a$a4aa* (e) mu se 4a te !os$o(e o1ra)aju 4a!os$e+i u !redu4e)u* oji smatraju da imaju +e'to da 4a'tite* a 'to je +asta$o ao !$od !$a+si6 +astoje+ja4a!os$e+i6* u ode$je+jima 4a istra0i(a+je* i$i s$u"aj+o* u !ro5esu st(ara+ja !roi4(oda i !ru0a+jaus$uga8

Slika 3.1 Osnovni parametrisistema industrijske svojine16

Na sistem i+dustrijse s(oji+e de$uju !oreme)aji ra4$i"ite du0i+e#ratotraj+i i dugotraj+i% i i+te4iteta8Dugotraj+i !oreme)aji mogu dado(edu do 1$oira+ja sistema#i4a4i(aju u+utra'+je !oreme)aje%*

s(e do +e !rorade me6a+i4mi uma+je+ja i ot$a+ja+ja !oreme)aja8 Ti!i"+i !oreme)aji 4a o(ajsistem su& o!'te materija$+e !o$itie u !redu4e)u* o!'te sta+je i+dustrijse s(oji+e u 4em$ji* i s$8Sistem +e mo0e samo "eati !oja(u i4$a4a* tj8 "eati da se !oja(i +eo sa 4a6te(om 4a do1ija+je !ra(a i+dustrijse s(oji+e (e) sistem mora o1e41editi !ri$i( u$a4a ao 1i o1e41edio s(oj o!sta+a ira4(oj8

Sistem i+dustrijse s(oji+e je u (e4i sa drugim sistemima* ao 'to su& dr0a(+e u!ra(e* +au"+og iistra0i(a"og-ra4(oj+og rada* !ra(osu7a* o1ra4o(a+ja* +au"+i6 i te6+o$o'i6 i+,orma5ija i +a

!os$o(+e sisteme* ao i +ame7u+arod+e oraga+i4a5ije i4 o1$astii+dustrijse s(oji+e8

Slika 3.2 Okruženje sistemaindustrijske svojine.11

Sistem i+dustrijse s(oji+e* me7utim*de$om !ri!ada dr0a(+om sistemu* jero+ de,i+i'e odre7e+a strate'a o!re-de$je+ja rada i ra4(oja* o+tro$i'e

2< D! Mi%e &e'a%je(ić: In)enje!s*e *$"+ni*a,ije i %$isi*a. Fa*+%e e#ni/*i# na+*a. Uni(e!0ie + N$($"Sad+. 12234

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;> od 2@

+ji6o(o i4(r'e+je i o1e41e7uje odre7e+a sredst(a i4 1ud0eta8 Bit+a je (e4a sistema i+dustrijses(oji+e i sistema +au"+og i istra0i(a"o-ra4(oj+og rada* jer 4+ata+ deo os+o(+og u$a4a !oti"eu!ra(o i4 +a(ede+og rada8 Tao7e* 4+ata+ deo i4$a4a sistema i+dustrijse s(oji+e oristi se u tomradu8 Po'to se +au"+i* istra0i(a"o-ra4(oj+i i !ro+a$a4a"i rad o1a($ja u o(iru !os$o(+og sistema#!redu4e)ima%* to ua4uje da je sistem i+dustrijse s(oji+e !o(e4a+ sa odre7e+im !os$o(+imsistemom8 Ve4a sistema i+dustrijse s(oji+e i sistema o1ra4o(a+ja su o1ostra+e8 Osim +a(ede+i6(e4a ost(aruju se i (e4e sa odgo(araju)im me7u+arod+im orga+i4a5ijama i sistemima i+dustrijses(oji+e drugi6 4ema$ja8

<," NORMATIVNO REGULI.ANJE INTELEKTUALNE .VOJINE

<,",1 .TRUKTURA PROPI.A IZ O$LA.TI INTELEKTUALNE .VOJINE

Sistem i+dustrijse s(oji+e deo je dru't(e+og sistema s(ae 4em$je i +a$a4i se !od +jego(im

+e!reid+im uti5ajem8 Kao 1i is!u+i$i 5i$je(e 5e$ou!+og dru't(e+og sistema* !ojedi+i segme+tisistema i+dusrtijse s(oji+e regu$i'u se odre7e+im !ro!isima&

A% O!'tim !ro!isima dru't(e+o-!o$iti"og* eo+omsog i te6+i"og aratera* oji !ose1+o de$uju+a&

orga+i4a5io+o ure7e+je sistema i+dustrijse s(oji+e.

resurse i !ro5ese u sistemu #!ro!isi o o1ra4o(a+ju i 4a!o'$ja(a+ju adra i s$8%.

!os$o(a+je sistema #!ro!isi o sti5a+ju i ras!ode$i do6ota* !ore4u i s$8%8

B% Pro!isima s!e5i,i"+im 4a o1$ast i+dustrijse s(oji+e - 4ao+i i !od4ao+sa ata* oja se od+ose +a&

!redmet i us$o(e 4a'tite i+dustrijse s(oji+e.

!ostu!a 4a'tite !ro+a$asa i 4+ao(a ra4$io(a+ja.

sadr0i+a* sti5a+je i o1im !ra(a.

ogra+i"e+je !ra(a.

traja+je i !resta+a !ra(a.

og$a'a(a+je +i'ta(+im re'e+je o !ri4+a+ju !ra(a.

uida+je !ra(a.

!romet !ra(a.

gra7a+so - !ra(+u 4a'titu.

tasu 4a odr0a(a+je !ra(a8

Os+o(+e !ro!ise oji se od+ose +a sistem i+dustrijse s(oji+e* od+os+o +a !ra(+u 4a'titu !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja do+osi +aj(i'i orga+ u 4em$ji* do !rate)e !ro!ise* oji !roisti"ui4 os+o(+i6* do+ose +ad$e0+i orga+i i orga+i4a5ije #($ada* odre7e+a mi+istarst(a i s$8%8 Os+o(+i

22 D! Mi%e &e'a%je(ić: In)enje!s*e *$"+ni*a,ije i %$isi*a. Fa*+%e e#ni/*i# na+*a. Uni(e!0ie + N$($"Sad+. 12234

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;+ od 2@

!ro!isi 4a o1$ast i+dustrijse s(oji+e imaju i4u4et+o jau regu$ator+u u$ogu #s$ia =8% u sistemui+dustrijse s(oji+e8 Nji6o(a i4me+a i$i do!u+a diret+o uti"e +a ,u+5io+isa+je sistemai+dustrijse s(oji+e* od+os+o uti"e +a adar* metode i !ostu!e i druge de$o(e tog sistema8Uida+je !ro!isa oji se od+ose +a i+dustrijsu s(oji+u do(odi diret+o do ga'e+ja sistemai+dustrijse s(oji+e oji ima 4a 5i$j !ra(+u 4a'titu !ro+a$asa i 4+ao(a ra4$io(a+ja8

Osim !ro!isa oji se diret+o do+ose 4a i+dustrijsu s(oji+u i oji diret+o uti"u +a ,u+5io+is+jesistema i+dustrijse s(oji+e* ja i+direta+ uti5aj +a ,u+5io+isa+je tog sistema imaju i !ro!isi ojise od+ose +a +au"+i* istra0i(a"o-ra4(oj+i i uo!'te !ro+a$a4a"i rad8 Tu s!adaju +aro"ito !ro!isi o !ore4u i !ro!isi oji omogu)a(aju sti5a+je ,i+a+sijsi6 i drugi6 sredsta(a 4a +a(ede+i rad8 Da$e*ao +ema do1o$j+o !odsti5aja !ro+a$a4a"om radu* i$i ao se o+ +a +ei +a"i+ s!uta(a* +e)e 1iti +ido(o$j+o !ro+a$a4aa8 Time se ogra+i"a(a os+o(+i u$a4i u sistem i+dustrijse s(oji+e* !a i +jego(rad i ra4(oj8

Slika 3.3. ropisi u sistemu industrijske svojine

<,"," .TRUKTURA POJEINIH PROPI.A IZ O$LA.TI INTELEKTUALNE .VOJINE

<,",",1 Za9%n % 3a7en7i-a

B5S%+)@eni %is SCG5 @!4 H9 4494$dine

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ;? od 2@

O(im 4ao+om ure7uje se !ra(+a 4a'tita !ro+a$a4aa8 Pate+t je !ra(o oje se !ri4+aje 4a !ro+a$a4a i4 1i$o oje o1$ast te6+ie* oji je +o(* oji ima i+(e+ti(a+ +i(o i oji je i+dustrijsi !rime+ji(8 Stra+a ,i4i"a i !ar(+a $i5a u !og$edu 4a'tite !ro+a$a4aa u +a'oj 4em$ji u0i(aju ista !ra(a ao i doma)a ,i4i"a i !ra(+a $i5a* ao to !roi4i$a4i i4 me7u+arod+i6 ugo(ora i$i i4 +a"e$au4ajam+osti8 Postoja+je u4ajam+osti doa4uje $i5e oje se +a +ju !o4i(a8 Stra+o ,i4i"o i$i !ra(+o$i5e* u !ostu!u !red orga+om u!ra(e Sa(eta mi+istara +ad$e0+im 4a !os$o(e i+te$etua$+e s(oji+e*mora 4astu!ati 4astu!+i u!isa+ u Registar 4astu!+ia oji (odi +ad$e0i orga+* i$i doma)i ad(oat8

Zao+ o !ate+tima deta$j+o de,i+i'e&

o!'te odred1e.

!redmet 4a'tite !ate+tom.

us$o(e 4a'tite !ate+tom.

!ra(o +a sti5a+je !ate+ta.

!ostu!a 4a !ri4+a+je !ate+ta.

sadr0i+u* sti5a+je i o1im !ra(a.

ogra+i"e+je !ra(a.

traja+je i !resta+a !ate+ta.

serti,iat o dodat+oj 4a'titi.

og$a'a(a+je +i'ta(+im.

gra7a+so-!ra(+a 4a'tita !ra(a.

!romet !ra(a.

!o(er$ji(i !ro+a$as5i. !ro+a$as5i i4 rad+og od+osa.

e(ro!sa !rija(a !ate+ta i e(ro!si !ate+t.

me7+arod+a !rija(a !rema ugo(oru o sarad+ji u o1$asti !ate+ata.

ma$i !ate+t.

us$o(i 4a u!is u registar 4astu!+ia.

!re$a4+e i 4a(r'+e odred1e8

Na(ede+e teme de,i+isa+e su deta$j+o u odgo(araju)im !og$a($jima !ome+utog 4ao+a8

<,","," Za9%n % i&%6i-a

BO@ja(%jen + 5S%+)@eni %is SCG5 @!4 719. s+6a na sna+ 141434 $dine

O(im 4ao+om ure7uju se +a"i+ sti5a+ja i 4a'tita !ra(a +a 4+a u !rometu ro1e* od+os+o us$uga8Qig je !ra(o ojim se 'titi 4+a oji u !rometu s$u0i 4a ra4$io(a+je ro1e* od+os+o us$uga jed+og,i4i"og i$i !ra(+og $i5a od iste i$i s$i"+e ro1e* od+os+o us$uga drugog ,i4i"og i$i !ra(+og $i5a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI # od 2@

Zao+ o 0igo(ima deta$j+o de,i+i'e&

!redmet i us$o(i 4a'tite.

!ostu!a 4a'tite.

sadr0i+u* sti5a+je i o1im !ra(a.

!romet !ra(a.

!resta+a !ra(a.

og$a'a(a+je +i'ta(+im re'e+ja o !ri4+a+ju 0iga* od+os+o me7u+arod+og registro(a+ja.

!ose1+i s$u"aje(i !resta+a 0iga.

a4+e+e odred1e8

Kao u !og$edu Zao+a o !ate+tima* i u o(om s$u"aju +a(ede+e teme de,i+isa+e su deta$j+o uodgo(araju)im !og$a($jima ra4matra+og 4ao+a8

<,",",< Za9%n % 3'a6n%j 5a7i7i di5ajna


O(im 4ao+om ure7uje se +a"i+ ost(ari(a+ja i 4a'tite !ra(a +a s!o$ja'+ji i4g$ed !roi4(oda8 Pods!o$ja'+jim i4g$edom !roi4(oda !odra4ume(a se uu!a+ (i4ue$+i utisa oji !roi4(od osta($ja +ai+,ormisa+og !otro'a"a i$i oris+ia8 I+,ormisa+i !otro'a" i$i oris+i* u smis$u o(og 4ao+a* je,i4i"o $i5e oje se redo(+o susre)e sa !roi4(odom u !ita+ju8

O(im Zao+om se de,i+i'u&


!ostu!a 4a'tite.

sadr0i+u* sti5a+je i o1im !ra(a +a di4aj+.

!ra(+a 4a'tita di4aj+a st(ore+og u rad+om od+osu.

!romet !ra(a.

!resta+a !ra(a.

og$a'a(a+je +i'ta(+im re'e+ja o !ri4+a+ju !ra(a +a di4aj+* od+os+o me7u+arod+ogregistro(a+ja.

gra7a+so-!ra(+a 4a'tita.

a4+e+e odred1e.

!re$a4+e i 4a(r'+e odred1e8

Osim deta$j+e ra4rade +a(ede+i6 !redmeta* u odgo(araju)im !og$a($jima* ra4matra+og 4ao+a* i4tog 4ao+a !roisti"u i do!u+si !od4ao+si ati* ao i odgo(araju)a u!utst(a 4a sti5a+je !ra(a8

FON - Mase! !ad




<,",",= Za9%n % %5na9a-a &e%&'a8s9%& 3%'e9/a

BO@ja(%jen + 5S%+)@eni %is SCG5 @!4 7

O(im Zao+om o1u6(a)e+o je&


o!'te odred1e o !ostu!u 4a'tite.

!ostu!a !o !rija(i o4+ae geogra,sog !ore$a.

!ostu!a !o !rija(i 4a !ri4+a+je statusa o($a')e+og oris+ia o4+ae geogra,sog !ore$a.

sadr0i+a i o1im !ra(a oje ima o($a')e+ja oris+ia o4+ae geogra,sog !ore$a.

og$a'a(a+je +i'ta(+im re'e+ja o registro(a+ju o4+ae geogra,sog !ore$a* od+os+ore'e+ja o !ri4+a+ju s(ojst(a o($a')e+og oris+ia.

a4+e+e odred1e. !re$a4+e i 4a(r'+e odred1e.

!ri(reme+e mere.

!resta+a o4+ae geogra,sog !ore$a.

!resta+a i uida+je statusa o($a')e+og oris+ia.

gra7a+so-!ra(+a 4a'tita8

Iao +a(ede+a 4ao+sa regu$ati(a deta$j+o i (r$o jas+o de,i+i'e !ostu!a sti5a+ja !ra(a +ageogra,su o4+au !ore$a* ta(om sta+ju regu$ati(e u !rasi* u +a'oj 4em$ji +e odgo(ara do(o$ja+ 1roj !rija($je+i6* od+os+o registro(a+i6 geogra,si6 o4+aa !ore$a8

<,",",; Za9%n % 5a7i7i 7%3%&'a8ija in7e&'isani 9%/a

BO@ja(%jen + 5S%+)@eni %is SCG5 @!4 719

O(im 4ao+om ure7uju se !redmet i us$o(i 4a'tite to!ogra,ija i+tegrisa+i6 o$a* !ra(a st(ara$a5a i+a"i+ +ji6o(og ost(ari(a+ja* ao i !ra(a !redu4e)a i$i drugog !ra(+og $i5a u ome je to!ogra,ija+asta$a8

Zao+ o 4a'titi to!ogra,ija i+tegrisa+i6 o$a* deta$j+o de,i+i'e&


!ostu!a 4a'tite.

sadr0i+a* ogra+i"e+je i traja+je !ra(a.

!romet !ra(a.

!o+i'taj !ra(a.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI " od 2@

!o(er$ji(e !rija(e.

gra7a+so-!ra(+a 4a'tita.

4a(r'+e odred1e8

Ra4matra+i 4ao+ u !ojedi+im !og$a($jima* ojima odgo(araju +a(ede+e teme* deta$j+o ra4ra7uje(r$o s!e5i,i"+u materiju sti5a+ja i ori')e+ja !ra(a +a 4a'titu to!ogra,ije i+tegrisa+i6 o$a8

<,",", Za9%n % a*7%'s9%- i s'%dni- 3'a6i-a


O(im 4ao+om ure7uju se !ra(a +ji0e(+i6* +au"+i6* stru"+i6 i umet+i"i6 de$a #autorso !ra(o%*

!ra(a i+ter!retatora* !ra(o !r(og i4da(a"a s$o1od+og de$a* !ra(a !roi4(o7a"a ,o+ograma*(ideograma* emisija i 1a4a !odataa ao !ra(a srod+a autorsom !ra(u #srod+a !ra(a%* +a"i+os(ari(a+ja autorsog i srod++i6 !ra(a i sudsa 4a'tita ti6 !ra(a8

Zao+ o autorsom i srod+im !ra(ima o1u6(ata&

28 !redmet 4ao+a.

38 autorso !ra(o.

8 autorso de$o.

=8 +asta+a !ra(a.

@8 su1jeat autorsog !ra(a.

H8 sadr0i+a autorsog !ra(a.

8 ogra+i"e+ja autorsog !ra(a.?8 !re+os autorsog !ra(a.

;8 autorso de$o st(ore+o u rad+om od+osu.

2<8 traja+je autorsog !ra(a.

228 $i5a +a oja je 4ao+ !rime+juje.

238 srod+a !ra(a.

28 !ra(o i+ter!retatora.

2=8 !ra(o !roi4(o7a"a ,o+ograma.

2@8 !ra(o !roi4(o7a"a (ideograma.

2H8 !ra(o !roi4(o7a"a emisije.

28 1a4a !odataa.2?8 !ra(a !r(og i4da(a"a s$o1od+og de$a.

2;8 4ajed+i"e odred1e srod+i6 !ra(a.

3<8 ost(ari(a+je autorsog i srod+i6 !ra(a.

328 i+di(idua$+o ost(ari(a+je.

338 o$eti(+o ost(ari(a+je.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI < od 2@

38 e(ide+5ija autorsi6 de$a i !redmeta srod+i6 !ra(a.

3=8 4a'tita autorsog i srod+i6 !ra(a.

3@8 a4+e+e odred1e.

3H8 !re$a4+e i 4a(r'+e odred1e8Ve) i +a(ede+e teme regu$isa+e o(im 4ao+om* deta$j+ije ra4ra7e+e u odgo(araju)im !og$a($jima*ua4uju +a s$o0e+ost i s!e5i,i"+ost sti5a+ja i ori')e+ja autorsi6 !ra(a8

<,< RŽAVNA ORGANIZACIJA ZA INTELEKTUALNU .VOJINU

Za(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u je i+stitu5ija u "ijoj su +ad$e0+osti !os$o(i oji se od+ose +a !ra(ai+dustrijse s(oji+e #!ate+ti* 0igo(i* i+dustrijsi di4aj+* geogra,se o4+ae !ore$a i to!ogra,ija

i+tegris+i6 o$a%* autorso i srod+a !ra(a8Usta+o($je+je i+stitu5ije 4a 4a'titu i+dustrijse s(oji+e !redsta($ja o+(e+5ijsu o1a(e4u s(i64ema$ja "$a+i5a Parise u+ije 4a 4a'titu i+dustrijse s(oji+e8 Sr1ija i Cr+a Gora je* u !ra(+omo+ti+uitetu !reo Kra$je(i+e Sr1ije* jed+a od 22 4ema$ja os+i(a"a Parijse u+ije #2??%* a$i jeU!ra(u 4a 4a'titu i+dustrijse s(oji+e os+o(a$a 4a+t+o as+ije* 2@8 +o(em1ra 2;3<8godi+e8 Tai+stitu5ija je od tada do da+as (i'e !uta me+ja$a +a4i(* tao da se je ro4 s(oju istoriju 4(a$a&Sa(e4+a u!ra(a 4a !ro+a$a4a't(o #2;=?%* Sa(e4+i ured 4a !ate+te #2;@%* Sa(e4+a u!ra(a 4a !ate+te#2;@H%* U!ra(a 4a !ate+te #2;@?%* Sa(e4+i 4a(od 4a !ate+te #2;H%* Sa(e4+i 4a(od 4a i+te$etua$+us(oji+u #od 2;;=8god%* i sada 9 Za(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u #od 3<<8godi+e%8

U !og$edu statusa* sme+ji(a$i su se !eriodi ada je i+stitu5ija de$o(a$a samosta$+o i$i u sasta(u+eog drugog orga+a u!ra(e #mi+istarst(a i$i seretarijata%8 Sada u sasta(u Mi+istars(a 4a

u+utra'+je eo+omse od+ose dr0a(+e 4ajed+i5e Sr1ije i Cr+e Gore8

Slika 3. >avod #a intelektualnu svojinu

<eo'rad >maj +ovina 21

Za(od se od !o"etaa 1a(io !os$o(ima ojise od+ose +a !ate+te* 0igo(e* i+dustrijsemode$e i u4ore* a od 2;?28 godi+e ima u+ad$e0+osti i geogra,se o4+ae !re$a8

Kada je i+stitu5ija !ored !os$o(a oji seod+osi +a !ra(a i+dustrijse s(oji+e* do1i$au +ad$e0+osti i !os$o(e oji se od+ose +aautorso i srod+a !ra(a* !rome+i$a ja +a4i(u Sa(e4+i 4a(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u#od 2;;=8 godi+e%8 Postoje i4(es+e ra4$iei4me7u +ad$e0+osti Za(oda u (e4i sa !ra(ima i+dustrijse s(oji+e i +jego(e

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI = od 2@

+ad$e0+osti u (e4i sa autorsim i srod+im !ra(ima8 Kod !ra(a i+dustrijse s(oji+e* Za(od je+ad$e0a+ 4a +ormati(+o ure7e+je od+osa u toj o1$asti i 4a (o7e+je u!ra(+og !ostu!a 4a !ri4+a+je !ate+ta* 0igo(a* mode$a* u4oraa* geogra,si6 o4+aa !ore$a i to!ogra,ija i+tegrisa+i6 o$a8 Kodautorsog i srod+og !ra(a Za(od ima +ormati(+u +ad$e0+ost #!ra)e+je sta+ja u toj o1$asti i !red$aga+je !ro!isa% i +ad$e0+osti u!ra(+og +ad4ora +ad radom orga+i4a5ija 4a o$eti(+oisori')a(a+je autorsog i srod+i6 !ra(a8

Za(od (odi ja(+e registre u oje se u!isuju 4a6te(i 4a !ri4+a+je !ra(a i+dustrijse s(oji+e #!rija(e%*od$ue u u!ra(+om !ostu!u i !ri4+ata !ra(a8 Po i4(r'e+om u!isu !ri4+atog !ra(a i+dustrijses(oji+e u odgo(araju)i registar* +osio5u !ra(a i4daje se is!ra(a o !ri4+atom !ra(u8

U s$u01e+om g$as+iu Za(oda* oji i4$a4i d(omese"+o* o1ja($juju se !oda5i o !rija(ama !ro+a$a4aa i !ri4+atim !ra(ima i+dustrijse s(oji+e8 I4da(a+je s$u01e+og g$asi$a je o+(e+5ijsao1a(e4a Za(oda8

Na os+o(u !re!orue Parise o+(e+5ije* Za(od ra4me+juje s(oje !u1$ia5ije #FG$as+ii+te$etua$+e s(oji+eF i !ate+te s!ise%* 4a 1i$te+e i s!ise 4a(oda drugi6 4ema$ja8 Tao je o,orm$je+a

1ogata 41ira !ate+t+i6 doume+ata* oja s$u0e Za(odu 4a is!iti(a+je +o(osti !ro+a$a4aa u !ostu!u !ate+tira+ja i 4a i+,ormisa+je stru"+e ja(+osti (a+ Za(oda o sta+ju te6+ie u s(etu8 Us$o!u Za(oda je ja(+a "itao+i5a* gde !ate+t+e i+,orma5ije stoje +a ras!o$aga+ju istra0i(a"ima ii+0e+jerima i4 i+stituta i !redu4e)a* !ro+a$a4a"ima* !redu4et+i5ima i s(im drugim 4ai+tereso(a+im$i5ima* 'to je o+(e+5ijsa i 4ao+sa o1a(e4a Za(oda8 Na !isme+i 4a6te( i !od omer5ija$+imus$o(ima Za(oda daje i+,orma5ije #Fre'er'F% o sta+ju te6+ie 4a s(ai te6+i"i !ro1$em8 Na s$i"a++a"i+ Za(od daje i+,orma5ije i o drugim !ra(ima i+dustrijse s(oji+e8

Stra+a ,i4i"a i !ra(+a $i5a i4jed+a"e+a su sa doma)im $i5ima u !og$edu us$o(a 4a sti5a+je !ra(ai+dustrijse s(oji+e u Sr1iji i Cr+oj Gori i u !og$edu 4ao+si6 sredsta(a 4a 4a'titu ti6 !ra(a* ao sui4 +ee 4em$je 9 "$a+i5e Parijse u+ije i$i ao to !roi4i$a4i i4 +a"e$a u4ajam+osti8 Postoja+jeu4ajam+osti doa4uje $i5e oje se +a u4ajam+ost !o4i(a8 Doma)e $i5e +ema !ra(o da tra0i 4a'titus(og !ro+a$asa u i+ostra+st(u !re +ego 'to !od+ese !rija(u u Sr1iji i Cr+oj Gori* s tim 'to 4a'titu

!ro+a$asa u i+ostra+st(u mo0e tra0iti !o isteu roa od mese5a od da+a !od+o'e+ja !rija(eZa(odu8 U !ostu!u !red Za(odom i drugim +ad$e0+im orga+ima stra+o $i5e mora imati 4astu!+iaoji se 1a(i 4astu!a+jem u (idu 4a+ima+ja i oji je !ra(+o $i5e i$i dr0a($ja+i+ Sr1ije i Cr+e Gore8

Za(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u o1e41e7uje 4a'titu !ra(a i !ru0a i+,orma5io+e us$uge8 De$at+ostZa(oda su& 4a'tita i+dustrijse s(oji+e i autorsi6 i srod+i6 !ra(a8 O(u de$at+ost 4a(od o1a($ja uo(iru odre7e+i6 orga+i4a5io+i6 5e$i+a* !red(i7e+i6 4a !ojedi+e segme+te rada Za(oda8

Za(od ras!o$a0e i+,orma5io+om 1a4om 4a rad stru"+jaa Za(oda i oris+ia us$uga #!ri(rede*,au$teta* i+stituta* !ojedi+a5a* itd8%8 I+,orma5io+u 1a4u Za(oda "i+e&

INPADOC 1a4a 1i1$iogra,si6 !odataa.

1ate !odataa +a CD-ROM-o(ima.

sistemse i ime+se !ate+t+e artotee.

1a4e !odataa i4 o1$asti 4a'tite 4+ao(a ra4$io(a+ja.

41ire !ate+t+i6 doume+ata8

Na(ede+a 1a4a dostu!+a je s(im 4ai+tereso(a+im oris+i5ima* ug$a(+om 1es!$at+o* i$i smi+ima$+om +ado+adom8

FON - Mase! !ad




<,= MEUNARONE I .TRANE ORGANIZACIJE ZAINTELEKTUALNU .VOJINU

Da 1i se !odsta$a 1o$ja sarad+ja i ra4ume(a+je me7u dr0a(ama i uma+ji$i i$i ot$o+i$i !ro1$emii4a4(a+i +a5io+a$+im !ro!isima ,ormira+o je +i4 me7u+arod+i6 o+(e+5ija i4 o(e o1$asti8 Me7u+aj!o4+atijim o+(e+5ijama mo0emo +a(esti s$ede)e&

1. U'ovori i konven&ije kojima administrira Svetska or'ani#a&ija #a intelektualnusvojinu (?0O / ?orld 0ntelle&tual ropert@ Or'ani#ation)

1,1 *onven&ija o osnivanju Svetske or'ani#a&ije #a intelektualnu svojinu #Co+(e+tio+ Esta1$is6i+gt6e or$d I+te$$e5tua$ Pro!ert Orga+i4atio+%* us(oje+a 2=8 ju$a 2;H8 godi+e u Sto6o$mu* o(omo+(e+5ijom se os+i(a S(etsa orga+i4a5ija 4a i+te$etua$+u s(oji+u #IPO 9 or$d I+te$$e5tua$Pro!ert Orga+i4atio+% sa sedi'tem u Qe+e(i8

S(etsa orga+i4a5ija 4a i+te$etua$+u s(oji+u #IPO% ima 4a 5i$j&

#2% da u+a!re7uje 4a'titu i+te$etua$+e s(oji+e u s(etu !utem sarad+je i4me7u dr0a(a* usarad+ji* ao tome ima mesta* sa s(aom drugom me7u+arod+om orga+i4a5ijom.

#3% da o1e41e7uje admi+istrati(+u sarad+ju i4me7u u+ija823

Ko+(e+5iju je rati,io(a$a 22 dr0a(a8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a od 228 oto1ra 2;8 godi+e8Ko+(e+5ija je o1ja($je+a +a sr!som i ,ra+5usom je4iu u FS$u01e+om $istu SRJ 9 Me7u+arod+iugo(ori i drugi s!ora4umiF* 1r82:38

1,", . ariska konven&ija o #a%titi industrijske svojine #Paris Co+(e+tio+ ,or t6e Prote5tio+ o,I+dustria$ Pro!ert%* od 3<8 marta 2??8 godi+e* re(idira+a 2=8 de5em1ra 2;<<8 godi+e u Brise$u* 38 ju+a 2;228 godi+e u Va'i+gto+u* H8 +o(em1ra 2;3@8 godi+e u >agu* 38 ju+a 2;=8 godi+e u/o+do+u* 28 oto1ra 2;@?8 godi+e u /isa1o+u i 2=8 ju$a 2;H8 godi+e u Sto6o$mu8

Zem$je +a ojima se !rime+juje o(a o+(e+5ija sa"i+ja(aju U+iju 4a 4a'titu i+dustrijse s(oji+e8Za'tita i+dustrijse s(oji+e ima 4a !redmet !ate+te* mode$e 4a isori')a(a+je* i+dustrijse u4ore i$imode$e* ,a1ri"e i$i trgo(a"e 0igo(e* us$u0+e 0igo(e* trgo(a"o ime i o4+ae i$i ime+a !ore$a*ao i su41ije+je +e$oja$+e o+ure+5ije8

Ko+(e+5iju je rati,io(a$o 2@< dr0a(a8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a od 3H8 ,e1ruara 2;328 godi+e8Ko+(e+5ija je o1ja($je+a +a sr!som i ,ra+5usom je4iu u S$u01e+i $ist SRJ 9 Me7u+arod+iugo(ori i drugi s!ora4umiF* 1r8 @:=

1,<, , Aadridski spora#um o su#bijanju lažni4 i prevarni4 o#naka porekla na proi#vodima#Madrid Agreeme+t ,or t6e Re!ressio+ o, a$se or De5e!ti(e I+di5atio+s o, Sour5e o+ Goods%* od

2=8 a!ri$a 2?;28 godi+e8S!ora4um je rati,io(a$a 2 dr0a(a8 O(o je !r(o o1ja($ji(a+je S!ora4uma +a sr!som je4iu8

1,=, Aadridski aranžman o meBunarodnom re'istrovanju ži'ova #Madrid Agreeme+t Co+5er+i+g

23 I0!a0 +nija $0na/a(a &a!is*+ +nij+. 6$se@ne +nije i a!an)"ane + (e0i sa $($" +nij$". e!ns*+ +nij+ *a$ i s(a*i d!+i "e=+na!$dni a!an)"an *$ji i"a 0a ,i%j +na6!e=i(anje ine%e*+a%ne s($jine a /ije +6!a(%janje$@e0@e=+je O!ani0a,ija4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI od 2@

t6e I+ter+etio+a$ Registratio+ o, Mars%* od 2=8 a!ri$a 2?;28 godi+e* re(idira+ u Brise$u 2=8de5em1ra 2;<<8 godi+e* u Va'i+gto+u 38 ju+a 2;228 godi+e* u >agu H8 +o(em1ra 2;3@8 godi+e* u/o+do+u 38 ju+a 2;=8 godi+e* u Ni5i 2@ ju+a 2;@8 godi+e i u Sto6o$mu 2=8 ju$a 2;H8 godi+e8

Zem$je +a oje se !rime+juje o(aj ara+0ma+ o1ra4uju Pose1+u u+iju 4a me7u+arod+o registro(a+je0igo(a8 Pri!ad+i5i s(ae 4em$je ugo(or+i5e mogu o1e41editi u s(im osta$im 4em$jamaugo(or+i5ama o(og ara+0ma+a 4a'titu s(oji6 0igo(a oji se !rime+juju +a !roi4(ode i us$uge*registro(a+i6 u 4em$ji !ore$a* !utem registro(a+ja !ome+uti6 0igo(a od Me7u+arod+og 1iroa 4ai+te$etua$+u s(oji+u i4 Ko+(e+5ije 4a os+i(a+je S(etse orga+i4a5ije 4a i+te$etua$+u s(oji+u oja)e se i4(r'iti !osredst(om admi+istra5ije 4em$je !ore$a8 Smatra)e se ao 4em$ja !ore$a o+a4em$ja Pose1+e u+ije u ojoj !rija(i$a5 ima o41i$j+o i st(ar+o i+dustrijso i$i trgo(i+so !redu4e)e.ao +ema ta(og !redu4e)a u +eoj 4em$ji Pose1+e u+ije* 4em$ja !ose1+e u+ije u ojoj o+ imas(oje 1ora(i'te* ao +ema 1ora(i'te u Pose1+oj u+iji* 4em$ja +jego(og dr0a($ja+st(a ao jedr0a($ja+i+ +ee 4em$je Pose1+e u+ije8

Ara+0ma+ je rati,io(a$o =; dr0a(a8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a Ara+0ma+a od 3H8 ,e1ruara 2;328godi+e8 Ara+0ma+ je o1ja($je+ +a sr!som i ,ra+5usom je4iu u FS$u01e+om $istu SRJ 9

Me7u+arod+i ugo(ori i drugi s!ora4umiF* 1r8 3:=81,;, Ca%ki spora#um o meBunarodnom prijavljivanju u#oraka i modela #>ague Agreeme+tCo+5er+i+g t6e I+ter+atio+a$ De!osit o, i+dustria$ Desig+%* od 3?8 +o(em1ra 2;H<8 godi+e8

S!ora4um je rati,io(a$o 3; dr0a(a8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a S!ora4uma od <8 de5em1ra 2;;8godi+e8 S!ora4um je o1ja($je+ +a sr!som i e+g$esom je4iu u FS$u01e+om $istu SRJ 9Me7u+arod+i ugo(oriF* 1r :;8

1,, ičanski aranžman o meBunarodnoj klasifika&iji robe i uslu'a u svr4e re'istrovanja ži'ovai4 2;@8 godi+e* re(idira+ u Sto6o$mu 2;H8 i Qe+e(i 2;8 i i4me+je+ 2;;8godi+e8 Ara+0ma+ jerati,io(a+ od stra+e 3 dr0a(e8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a od 2;HH godi+e8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI > od 2@

Slika 3.7 0#'led strane sajta >avoda #a intelektualnu svojinu (s ko'a se mo'u dobiti detaljnijeinforma&ije o meBunarodnim konven&ijama i# oblasti intelektualne svojine koje je pri4vatila

na%a #emlja)

1,>, =isabonski aražman o #a%titi o#naka porekla i nji4ovom meBunarodnom re'istrovanju#/is1o+ Agreeme+t ,or t6e Prote5tio+ o, a!!e$$atio+s o, origi+ a+d t6eir i+ter+atio+a$ Registratio+%*od 28 oto1ra 2;@?8 godi+e* i4me+je+ u Sto6o$mu 2=8 ju$a 2;H8 godi+e i sa ama+dma+ima od 3?8se!tem1ra 2;;8 godi+e8

Ara+0ma+ je rati,io(a$o 2? dr0a(a8 Na'a 4em$ja je rati,io(a$a Ara+0ma+* oji je o1ja($je+ uFS$u01e+i $ist SRJ 9 Me7u+arod+i ugo(oriF* 1r8 H:;?8

1,+, =okranski aranžman o ustanovljenju meBunarodne klasifika&ije industrijski4 u#oraka imodela #/o5ar+o Agreeme+t Esta1$is6i+g a+ I+ter+atio+a$ C$assi,i5atio+ ,or I+dustria$ Desig+%* od?8 oto1ra 2;H?8 godi+e8

Ara+0ma+ su rati,io(a$e dr0a(e8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a Ara+0ma+ a od 2H8 oto1ara 2;8

godi+e8 Ara+0ma+ je o1ja($je+ +a sr!som i ,ra+5usom je4iu u FS$u01e+i $ist SRJ 9Me7u+arod+i ugo(ori i drugi s!ora4umiF* 1r8 @2:=8

Ugo(or o sarad+ji u o1$ast !ate+ata 9 PCT* Va'i+gto+ 2;<* i4me+je+ 2;;8 i modi,io(a+ 2;?=8godi+e8 Pri6(a)e+ od stra+e H dr0a(e8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a8

1,? Stražbur%ki u'ovor o meBunarodnoj klasifika&iji patenata i4 2;28 godi+e* i4me+je+ 2;;8godi+e8 Pri6(a)e+ je od stra+e 3 dr0a(a8 Na'a 4em$ja +ije "$a+i5a8

FON - Mase! !ad




2. *onven&ije u okviru $vropsko' saveta

",1 $vropska konven&ija o formalnim #a4tevima kod podno%enja prijave patenta( i4 2;@8 godi+e8 Na'a 4em$ja +ije "$a+i5a8

"," *onven&ija o unifika&iji i#vesni4 elemenata materijalno' prava u ve#i patenata #a pronalaskei4 2;H8 godi+e8 Na'a 4em$ja +ije "$a+i5a8

3. *onven&ije $vropske or'ani#a&ije #a patente ($O)

82 *onven&ija o evropskom patentu( Mi+6e+ 2;8 godi+e8

!. *onven&ije i# oblasti autorsko' i srodni4 prava

=,1, <ernska konven&ija o #a%titi književni4 i umetnički4 dela #Ber+e Co+(e+tio+ ,or t6eProte5tio+ o, /itetar a+d Artisti5 ors%* od ;8 se!tem1ra 2??;8 godi+e* do!u+je+a u Pari4u =8maja 2?;H8 godi+e* i4me+je+a u Ber$i+u 28 +o(em1ra 2;<* u Brise$u 3H8 ju+a 2;=?* u Sto6o$mu

2=8 ju$a 2;H8 i u Pari4u 3=8 ju$a 2;28 godi+e8Ko+(e+5iju je rati,io(a$a 22 dr0a(a8 Na'a 4em$ja je "$a+i5a Ko+(e+5ije od 28 ju+a 2;<8 godi+e8

. Spora#um o tr'ovinskim aspektima prava intelektulane svojine #Agreeme+t o+ Trade-Re$atedAs!e5ts o, I+te$$e5tua$ Pro!ert Rig6ts% #TRIPS s!ora4um%

$a+i5e u 0e$ji da sma+je !oreme)aje i smet+je u me7u+arod+oj trgo(i+i i u4imaju)i u o14ir !otre1u4a u+a!re7e+jem e,ias+e i odgo(araju)e 4a'tite !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e* da o1e41ede da mere i !ostu!5i 4a 4a'titu !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e i same +e !osta+u smet+ja $egitim+oj trgo(i+i

S(e dr0a(e "$a+i5e S(etse trgo(i+se orga+i4a5ije su "a$+i5e TRIPS-a8 O(o je !r(o o1ja($ji(a+jeTRIPS-a +a sr!som je4iu8

= PO.TUPAK .TICANJA I ORŽAVANJA PRAVA

Postu!a sti5a+ja i odr0a(a+ja !ojedi+i6 !ra(a i+dustrijse s(oji+e* u os+o(i* de,i+isa+ jeodgo(araju)im Pro!isima _Videti s!isa $iterature`8 Za o1e41e7e+je sti5a+ja i odr0a(a+ja !ra(ai+dustrijse* od+os+o i+te$etua$+e s(oji+e* u o+ret+om !os$o(+om sistemu* u !ri$ogu #2<82% dajese odgo(araju)i !ostu!a8 Osim toga* u !ri$ogu 2<838 daju se i o1ras5i sa do!u+sim o1ja'+je+jima4a !od+o'e+je !rija(a !ojedi+i6 !ra(a i+dustrijse s(oji+e8

FON - Mase! !ad




=,1 OPTI PO.TUPAK .TICANJA I ORŽAVANJA PRAVA

Postu!a sti5a+ja !ra(a +a !ate+t* u4ora* mode$ i$i 0ig !ore)e !od+osi$a5 4a6te(a 4a tom4a'titom* i to +ad$e0+oj dr0a(+oj orga+i4a5iji #Za(od 4a i+te$etua$+u s(oji+u%8 Postu!a jeus$o($je+ omu+ia5ijom !od+osio5a 4a6te(a i +a(ede+e orga+i4a5ije u de,i+isa+im roo(ima8

Postu!a 4a sti5a+je #!ri4+a+je% !ra(a +a !ate+t* u4ora* mode$ i$i 0ig satoji se i4 tri ,a4e&

28 !od+o'e+je !rija(e.

38 is!iti(+je ,orma$+e i materija$+e sadr0i+e !rija(e.

8 do+o'e+je re'e+ja o !ri4+a+ju i$i od1ija+ju tra0e+og !ra(a8

=,1,1 PONOENJE PRIJAVE

Postu!a 4a sti5a+je !ra(a !ore)e se !od+o'e+jem !isme+e !rija(e Za(odu 4a !ate+te8 Za s(ao !ra(o !od+osi se !ose1+a !rija(a8 Pod+osio5u !rija(e se mo0e* +a +jego( 4a6te(* dati !ot(rda o !rim$je+oj !rija(i8

Pod+osi$a5 !rija(e mo0e 1iti s(ao 4ai+tereso(a+o ,i4i"o i$i !ra(+o $i5e* doma)e i$i stra+o8Uo$io je (i'e $i5a radi$o +a st(ara+ju jed+og !ro+a$asa* u4ora i$i mode$a* o+i 4ajed+i"i !od+ose !rija(u8 Uo$io im se tra0e+o !ra(o !ri4+a* s(i !od+osio5i !rija(e 1i)e +osio5i !ra(a +a !ate+t* u4ora i$i mode$8

Na'e !ra(o !o$a4i od !ret!osta(e da je !od+osi$a5 !rija(e !ro+a$a4a" od+os+o autor8 Uo$io to+ije s$u"aj* !ra(i !ro+a$a4a" #i$i !ra(i autor% ima !ra(o da !ore+e !ose1a+ !ostu!a !roti( $i5aoje je +eo($a')e+o !od+e$o !rija(u 4a +jego( !ro+a$a4a #s$iu* 5rte0 i$i te$o% i !osta$o +osi$a5 !ra(a8 O(aj !ostu!a +a4i(a se !ostu!om os!ora(a+ja i sastoji se od !odi4a+ja tu01e od+ad$e0+og suda8

S(ojst(o !ro+a$a4a"a* od+os+o autora* se !ret!osta($ja i u !ra(ima drugi6 e(ro!si6 4ema$ja8 Uag$osaso+som !ra(u* !od+osi$a5 !rija(e "a gara+tuje da je o+ !ro+a$a4a"8 U su!rot+om* o+ +emo0e da !od+ese !rija(u 4a !ri4+a+je !ra(a8 O(de se da$e radi o 4ao+soj +eo1ori(oj !ret!osta(5i u orist !ro+a$a4a"a i$i autora8 I4 tog ra4$oga !od+osio5i !rija(e u Ve$ioj Brita+iji iSAD mogu da 1udu samo ,i4i"a $i5a 9 !ro+a$a4a"i i$i autori8

Po drugom sistemu* !ra(o +a !ate+t* u4ora i$i mode$ +e 4a(isi od s(ojst(a !ro+a$a4a"a i$i autora*(e) od "i+je+i5e o je !r(i !od+eo !rija(u 4a 4a'titu !ra(a8 S(ojst(o !ro+a$a4a"a i$i autora se +e !ret!osta($ja a !ra(o +a do1ija+je !ate+ta* u4ora i$i mode$a ima !r(i !od+osi$a5 !rija(e8 O'te)e+a

$i5a* oja se smatraju isti+sim !ro+a$a4a"ima i$i autorima* mogu !red +ad$e0+im sudom* !ore+utis!or !roti( +osio5a !ra(a8

Sistem oji je !ri6(atio Zao+ od 2;?28 godi+e !redsta($ja om1i+a5iju o1a sistema - F!r(og !ro+a$a4a"aF i F!r(e !rija(eF8 O+ !osti"e !ro+a$a4a"e da se 1a(e !ro+a$a4a"im radom i da tra0e !ra(+u 4a'titu 4a re4u$tate s(oga rada* jer !ret!osta($ja da je !od+osi$a5 !rija(e 9 !ro+a$a4a"8 Us$u"aju da su !ra(a !ro+a$a4a"a i$i autora !o(re7e+a od stra+e !od+osio5a !rija(e i$i +osio5a !ra(a*Zao+ !red(i7a +a"i+ ao da st(arao5i ost(are s(oja !ra(a8 S druge stra+e* !ra(o +a !ri4+a+je

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >1 od 2@

4a oje se tra0i 4a'tita8

Prija(a se smatra ured+om ao su !$a)e+e odgo(araju)e tase* ao je !od+eta !rija(a i s(i +je+ie$eme+ti u s$adu sa Zao+om8 Ao je !rija(a ured+a Za(od !re$a4i +a is!iti(a+je is!u+je+osti

us$o(a !otre1+i6 4a !ri4+a+je !ra(a 4a oje se tra0i 4a'tita8 Uo$io !rjia(a +ije ured+a Za(od )e !o4(ati !od+osio5a !rija(e da u rou* oji +e mo0e 1iti du0i od tri mese5a* ra"u+aju)i od da+adosta($ja+ja !o4i(a* ot$o+i +je+e ,orma$+e +edostate8 Ao !od+osi$a5 ot$o+i +edostate u !red(i7e+om rou* Za(od )e !ri4ati !od+osio5u !ra(o !r(e+st(a od da+a !od+o'e+ja !r(e !rija(e a+e od da+a !od+o'e+ja do!u+je+e !rija(e8

Ao !rija(a 4ado(o$ja(a u ,orma$+o-!ra(+om smis$u* od+os+o ao je ured+a* Za(od )e !re)i +ais!iti(a+je materija$+i6 us$o(a sadr0aja !rija(e8

Ured+a !ate+t+a !rija(a* oja +ije u su!rot+osti sa !red(i7e+im us$o(ima 4a do1ija+je !ra(+e4a'tite* o1ja($juje se !o isteu 2? mese5i od da+a !od+o'e+ja !rija(e u FPate+t+om g$as+iuF*s$u01e+om g$asi$u Sa(e4+og 4a(oda 4a !ate+te8 Pod+osi$a5 !rija(e mo0e tra0iti da se o1ja(i i ra+ijea$i +e !re tri mese5a od da+a +je+og !od+o'e+ja Za(odu8 Prija(a oja je u su!rot+osti sa

materija$+im us$o(ima oje !red(i7a Zao+* +e)e se o1ja(iti a Za(od )e do+eti re'e+je o od1ija+ju !ate+t+e !rija(e8

O1ja($ji(a+je !rija(e ima 4a 5i$j da o1a(esti 4ai+tereso(a+a $i5a o !rija($je+om !ro+a$asu i da im !ru0i mogu)+ost da !od+esu 4a6te( 4a !ot!u+o is!iti(a+je materija$+i6 us$o(a a +aro"ito +o(osti !ro+a$asa* s tim 'to )e $i5e oje !od+ese taa( 4a6te( !rimiti +a se1e s(e tro'o(e is!iti(a+ja !ro+a$asa8

U u!ored+om !ra(u !ostoje tri sitema is!iti(a+ja +o(osti !ro+a$asa&

28 sistem !ret6od+og is!iti(a+ja*38 sistem od$o0e+og is!iti(a+ja i8 sistem registra5ije8

#2% Po sistemu !ret6od+og is!iti(a+ja* is!iti(a+je se (r'i !o s$u01e+oj du0+osti* 1e4 !ose1+og

4a6te(a* !od+o'e+jem !rija(e 4a !ri4+a+je !ate+ta8 a4a is!iti(a+ja !rija(e !ret6odi ,a4i do+o'e+jare'e+ja o !ri4+aju #i$i od1ija+ja% !ra(a +a !ate+t8 Pred+ost o(og sistema je da !od+osi$a5 !rija(eima i4(es+ost u !og$edu +o(osti !ro+a$asa "iji !ra(+u 4a'titu tra0i8 Nedosta5i o(og sistema su(isoi tro'o(i i gu1ita (reme+a* te se o+ !o$ao +a!u'ta u orist sistema od$o0e+og is!iti(a+ja 9 !ostu!a oji je u(ede+ Zao+om8

#3% Po sistemu od$o0e+og is!iti(a+ja* +o(ost !ro+a$asa se is!ituje samo +a i4ri"it 4a6te(* od+os+ou s$u"aju ada !od+osi$a5 4a6te(a i$i +ameru i$i (e) oristi taj !ro+a$a4a u !roi4(od+ji8 U toms$u"aju* o+ )e 1iti s!rema+ da !od+ese tro'o(e is!iti(a+ja8 Tao7e* !o'to se is!ituje da$eo ma+ji 1roj !ro+a$a4aa +ego !o sistemu !ret6od+og is!iti(a+ja* a!arat 4a is!iti(a+je je ma+je o!ter)e+ !asamim tim i !ostu!a ma+je traje8

#% Tre)i sistem 9 sistem registra5ije* !ri6(a)e+ je u +eim 4em$jama* !red(i7a da se +o(ost

!ro+a$a4aa +e is!ituje* (e) se +a os+o(u !rija(e !ate+t automatsi i4daje8 U s$u"aju da 4a'ti)e+i !ro+a$a4a ima +edostate* 4ai+tereso(a+a $i5a mogu da !ore+u s!or od +ad$e0+og orga+a8 Nedostata o(og sistema je +ei4(es+ost !od+osio5a !rija(e u !og$edu F(a$itetaF !rija($je+og !ro+a$asa* !ogoto(u ao taj !ro+a$a4a u!otre1$ja(a i$i ima +ameru da ga u!otre1$ja(a u !roi4(od+ji8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >" od 2@

=,1,< ONOENJE REENJA

Po'to Za(od o1a(i !ot!u+o is!iti(a+je materija$+i6 us$o(a 4a !ri4+a+je !ate+ta* +a 4a6te(

!od+osio5a !rija(e i$i drugog $i5a* i$i* !o s$u01e+oj du0+osti* is!iti(a+je us$o(a 4a !ri4+a+je mode$a*u4ora* i$i 0iga +a ime $i5a oje je !r(o !od+e$o !rija(u* Za(od do+osi re'e+je o !ri4+a+ju !ra(a +a !ate+t* mode$* u4ora i$i 0ig +a ime $i5a oje je !r(o !od+e$o !rija(u* od+os+o oje ima !ra(o !r(e+st(a u od+osu +a tra0e+i !redmet 4a'tite8 Pod+osi$a5 !rija(e !ostaje +osi$a5 !ra(a +a !ri4+ati !ate+t* u4ora* mode$ i$i 0ig8 Re'e+jem o !ri4+a+ju !ra(a odre7uje se o1im !ri4+ate 4a'tite 9 4a !ate+te !rema us(oje+im !ate+t+im 4a6te(ima* 4a mode$e i u4ore 9 !rema us(oje+im o1$i5imate$a* s$ia i$i 5rte0a* a 4a 0igo(e 9 !rema us(oje+o 4+au i s!isu ro1a i$i us$uga oje )e sei4ra"u+ati o(im 4+aom8

Uo$io Za(od !o i4(r'e+om is!iti(a+ju ut(rdi da +isu is!u+je+i materija$+i us$o(i 4a !ri4+a+je !ra(a oje !od+osi$a5 !rija(e tra0i* o+ )e do+eti re'e+je o od1ija+ju !ra(a od+os+o 4a6te(a 4ado1ija+je !ra(a8 Pre do+o'e+ja re'e+ja o od1ija+ju* Za(od je du0a+ da !ret6od+o* do!isom u!o4+a

!od+osio5a !rija(e s ra4$o4ima 41og oji6 se +e mo0e !ri4+ati tra0e+o !ra(o8 Pod+osi$a5 !rija(emo0e u rou oji mu osta(i Za(od* a oji +e mo0e 1iti du0i od 'est mese5i* i4me+iti !od+ese+u !rija(u i$i je do!u+iti ao 1i ot$o+io ra4$oge 41og oji6 +e mo0e da se !ri4+a !ra(+a 4a'tita8 Teao !od+osi$a5 !rija(e +e ot$o+i o(e ra4$oge u odre7e+om rou i$i se radi o ta(im te6+i"im+edosta5ima oji se +e mogu ot$o+iti* Za(od do+osi re'e+je o od1ija+ju 4a6te(a 4a !ri4+a+je !ra(a8 Za(od* tao7e* mo0e da !od+ese i re'e+je o de$imi"+om us(aja+ju 4a6et(a 4a !ri4+a+je !ra(a u s$u"aje(ima ada +e mo0e da !ri4+a !ra(o u tra0e+om o1imu8 I u tom s$u"aju* ao i us$u"aju !ot!u+og od1ija+ja* Za(od mora da se o1rati !od+osio5u !rija(e i !ru0i mu mogu)+ost daot$o+i +edostate ao 1i* e(e+tua$+o* do1io re'e+je o !ri4+a+ju !ra(a u o1imu oji je o+ tra0io8

Po'to je Za(od do+eo re'e+je o !ri4+a+ju !ra(a +a !ate+t* u4ora* mode$ i$i 0ig* (r'i se u!isodgo(araju)i6 !ra(a u registar oji (odi Za(od* 4a s(ao !ra(o !ose1+o8 U registar se u!isuju !oda5i o +osio5u !ra(a i !od+osio5u !rija(e* !ra(o !r(e+st(a* datum o1ja($ji(a+ja !rija(e 4a !ate+t*

datum do+o'e+ja re'e+ja o !ri4+a+ju !ra(a i datum registra5ije8 Tao7e* u registar se as+ijeu!isuju s(e !rome+e oje se od+ose +a +osio5a !ra(a i +a samo !ra(o8 Registri su ja(+i i s(ao ima !ra(o u(ida u +ji68 I4(odi i4 registra se o1ja($juju u FPate+t+om g$as+iuF ao 1i se4ai+tereso(a+a ja(+ost u!o4+a$a sa !ri4+atim !ra(om8

Po i4(r'e+om u!isu u registar* +osio5u !ra(a se i4daje is!ra(a oja sadr0i !odate o !ri4+atom !ra(u i oja !redsta($ja ,orma$+i doa4 o !ostoja+ju !ri4+atog !ra(a +a ime odre7e+og $i5a8

=," PO.TUPAK ZA PRIZNANJE POJEINIH PRAVA

=,",1 PO.TUPAK ZA PRIZNANJE PATENATA

Prija(a 4a !ri4+a+je !ate+ta #Pri$og 2<8382% mora da sadr0i&

4a6te( 4a !ri4+a+je !ate+ta.

o!is !ro+a$asa.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >< od 2@

jeda+ i$i (i'e 4a6te(a 4a 4a'titu !ro+a$asa !ate+tom.

a!strat.

+a5rt +a oji se !o4i(a o!is i !ate+t+i 4a6te(8

Za6te( 4a !ri4+a+je !ate+ta sadr0i i4ri"ito +a4+a"e+je da se tra0i !ri4+a+je !ate+ta* !odate o !od+osio5u !rija(e* !odate o !ro+a$a4a"u* od+os+o +a!ome+u o i4ja(i da !ro+a$a4a" +e 0e$i da 1ude +a(ede+ u !rija(i* +a4i( !ro+a$asa oji odr0a(a +jego(u su'ti+u8 Nad$e0+i orga+ +e !ro(era(a da $i !od+osi$a5 !rija(e ima !ra(o +a 4a'titu8 Ao !od+osi$a5 !rija(e +ije !ro+a$a4a"* i$i+ije jedi+i !ro+a$a4a"* du0a+ je da u !rija(i +a(ede ime+a s(i6 !ro+a$a4a"a i da u rou od tri mese5aod da+a !od+o'e+ja !rija(e !od+ese i4ja(u o os+o(u sti5a+ja !ra(a +a !od+o'e+je !rija(e8 Ao !ro+a$a4a" +e 0e$i da +jego(o ime 1ude +a(ede+o u 4a6te(u 4a !ri4+a+je !ate+ta* ao +i u drugimis!ra(ama !red(i7e+im o(im 4ao+om* !od+osi$a5 !rija(e je du0a+ da* +ajas+ije u rou od trimese5a od datuma !od+o'e+ja !rija(e* dosta(i +ad$e0+om orga+u !isme+u i4ja(u !ro+a$a4a"a otome8 Pro+a$a4a" mo0e toom !ostu!a 4a'tite* ao i toom 5e$og roa traja+ja !ate+ta !o(u)is(oju i4ja(u da +e 0e$i da mu ime 1ude +a(ede+o u !rija(i* registrima* ao +i drugim is!ra(ama !red(i7e+im 4ao+om8

Pro+a$a4a mora 1iti o!isa+ !ot!u+o i jas+o* tao da ga stru"+ja i4 odgo(araju)e o1$asti mo0ei4(esti8 O!is je +aj"e')e !ro!ra)e+ 5rte0ima* ta1e$ama i$i dijagramima* oji omogu)uju 1o$jera4ume(a+je !ro+a$asa8 O!is !ro+a$asa ter1a da 1ude sasta($je+ +a s$ede)i +a"i+& +a sredi+igor+jeg de$a !r(e stra+e o!isa tre1a sta(iti +a4i( !ro+a$asa8

I4 +a4i(a !ro+a$asa s$edi o!is !redmeta !ro+a$asa oji se i4$a0e redos$edom* !o sta(o(ima&

o1$ast te6+ie +a oju se od+osi !ro+a$a4a.

te6+i"i !ro1$em.

sta+je te6+ie. i4$aga+je su'ti+e te6+ie.

rata o!is s$ia +a5rta.

deta$ja+ o!is !ro+a$asa.

+a"i+ i+dustrijse i$i druge !rime+e !ro+a$asa8

Prija(a sadr0i jeda+ i$i (i'e !ate+t+i6 4a6te(a* oji odre7uju o1im 4a'tite !ri4+ate !ate+tom8Pate+t+im 4a6te(ima o1e41e7uje se !redmet "ija se 4a'tita tra0i8 O+i moraju 1iti jas+i* sa0eti i !ot!u+osti !odr0a+i o!isom !ro+a$asa

Pate+t+i 4a6te(i mogu 1iti +e4a(is+i i 4a(is+i8 Ne4a(is+i 4a6te( sadr0i +o(e 1it+e arateristie !ro+a$asa8 Za(isa+ 4a6te( sadr0i s!e5i,i"+e arateristie !ro+a$asa de,i+isa+og u +e4a(is+om4a6te(u i$i drugom 4a(is+om 4a6te(u8

A!strat je arta sadr0aj su'ti+e !ro+a$sa* oji s$u0i is$ju"i(o 4a te6+i"o i+,ormisa+je8

Na5rt !ro+a$asa se !ri$a0e +a !ose1+im $isto(ima* a +e ao sasta(+i deo o!isa8 Na5rt se !o !ra(i$ui4ra7uje !rema !ra(i$ima te6+i"og 5rta+ja* u ortogo+a$+oj !roje5iji sa !ose1+im 1rojem !resea8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >= od 2@

Na5rt se mo0e i4raditi i u (idu 'ema* ori')e+jem sta+dard+i6 sim1o$a 4a odgo(araju)u o1$astte6+ie8

U4 !rija(u !ate+ta !od+osi se&

!u+omo)je* ao je !rija(a !ate+ta !od+ese+a !reo !u+omo)+ia.

!ot(rda o i4$aga+ju* od+os+o u(ere+je ao je 4atra0e+o !ra(o !r(e+st(a !o os+o(ui4$aga+ja +a i4$o01i me7u+arod+og aratera.

o(ere+ !re!is !r(e !rija(e ao je 4atra0e+o !ra(o !r(e+st(a8

Za !ri4+a+je datuma !od+o'e+ja !rija(e !ate+ta !otre1+o je da !rija(a !ate+ta !od+eta +ad$e0+omorga+u +a taj datum sadr0i&

+a4+a"e+je da se tra0i !ri4+a+je !ate+ta.

ime i !re4ime* od+os+o +a4i( i adresa !od+osio5a !rija(e.

o!is !ro+a$asa* i u s$u"aju da o!is +e is!u+ja(a !ro!isa+e us$o(e8

Pod+osi$a5 !rija(e mo0e sam i$i +a 4a6te( +ad$e0+og orga+a* !redmet !rija(e !ate+ta ojoj je !ri4+at datum !od+o'e+ja #!r(o1it+a !rija(a% !ode$iti +a d(e i$i (i'e samosta$+i6 !rija(a !ate+ata#i4d(oje+a !rija(a%8

Pode$a !rija(e do4(o$je+a je do do+o'e+ja re'e+ja !o !rija(i !ate+ta8

I4d(oje+a !rija(a mo0e imati 4a !redmet samo o+o 'to je sadr0a+o u !r(o1it+oj !rija(i i 4adr0a(adatum !od+o'e+ja !r(e !rija(e i* ao ima os+o(a* u0i(a !ra(o !r(e+st(a te !rija(e8

Ao !od+osi$a5 !rija(e !ate+ta* od+os+o +osi$a5 !ate+ta do!u+i i$i usa(r'i !ro+a$a4a oji je !redmet os+o(+e !rija(e i$i os+o(+og !ate+ta* 4a i4(r'e+u do!u+u* od+os+o usa(r'a(a+je* mo0e !od+eti do!u+su !rija(u8 Do!u+sa !rija(a se mo0e !od+eti samo +a os+o(+u !rija(u i$i +aos+o(+i !ate+t8

Odri5a+jem od os+o(+e !rija(e !ate+ta o1usta($ja se !ostu!a !o do!u+soj !rija(i8 Ao se !ostu!a !o os+o(+oj !rija(i o1usta(i i4 1i$o og drugog ra4$oga* !od+osi$a5 !rija(e ima !ra(o* dau rou od tri mese5a od datuma !ra(os+a0+osti od$ue o o1usta(i !ostu!a* !od+ese +ad$e0+omorga+u 4a6te( da do!u+sa !rija(a !osta+e os+o(a+a8

Na os+o(u do!u+se !rija(e* mo0e se ste)i do!u+si !ate+t* s tim 'to o+ +e mo0e 1iti !ri4+at !re !ri4+a+ja os+o(+og !ate+ta8

Ao os+o(+i !ate+t !resta+e da (a0i i$i re'e+je o +jego(om !ri4+a+ju 1ude !o+i'te+o* +osi$a5 !ate+ta ima !ar(o da u rou od tri mese5a od datuma !resta+aa !ate+ta* od+os+o !ra(os+a0+ostiodgo(araju)eg re'e+ja* !od+ese +ad$e0+om orga+u 4a6te( da do!u+si !ate+t !osta+e os+o(+i8

Ao !ostoji (i'e do!u+si6 !rija(a* od+os+o !ate+ata* samo jeda+ od +ji6 !ostaje os+o(+i* a osta$i

se* ao do!u+si* +a 4a6te( !od+osi$a5a !rija(e* od+os+o +osi$a5a !ate+ta* (e4uju 4a os+o(+u !rija(u* od+os+o !ate+t8

Prija(a !ate+ta ojoj je !ri4+at datum !od+o'e+ja +e mo0e 1iti +a+ad+o i4me+je+a* od+os+o !ro'ire+jem !redmeta "ija se 4a'tita tra0i8 I4me+e i do!u+e !odataa sadr0a+i6 u !rija(i oje +e !ro'iruju !redmet !rija(e mogu se (r'iti do do+o'e+ja re'e+ja !o !rija(i !ate+at8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >; od 2@

Upravni postupak po prijavi patenta čine tri fa#e

,orma$+o is!iti(a+je !rija(e* u tou oga se is!ituju us$o(i ,orma$+e ured+osti !od+ete !rija(e.

o1ja(a !rija(e - ,orma$+o ured+e !rija(e !ate+ta o1ja($juju se u G$as+iu i+te$etua$+es(oji+e oga i4daje Za(od.

su'ti+so is!iti(a+je* u tou oga se is!ituju us$o(i !ate+ti1i$+osti !ro+a$asa #+o(ost* !rime+$ji(ost* i+(e+ti(+i +i(o%8

U s$u"aju da se ut(rdi da su us$o(i !ate+ti1i$+osti is!u+je+i* !ri4+aje se !ate+t8 U su!rot+om* 4a6te(4a !ri4+a(a+je !ate+ta 1i)e od1ije+8 Proti( s(i6 od$ua Za(oda mogu)e je i4ja(iti tu01u* oja se !od+osi +e!osred+o Sudu* u rou od < da+a od da+a !rijema odgo(araju)e od$ue8

Postu!a !o !rija(i ma$og !ate+ta traje +eo$io +ede$ja* 1udu)i da se s!ro(odi samo ,orma$+ois!iti(a+je !od+ete !rija(e8

Postu!a !o !rija(i !ate+t traje du0e* !rose"+o =-@ godi+a* 1udu)i da se +ao+ !ostu!a ,orma$+ogis!iti(a+ja* !rija(a o1ja($juje !o isteu 4ao+sog roa od 2? mese5i od da+a !od+o'e+ja !rija(e8 Nao+ toga s!ro(odi se !ostu!a su'ti+sog is!iti(a+ja* od+os+o is!iti(a+je !ostoja+ja us$o(a !ate+ti1i$+osti #+o(ost* i+(e+ti(+i +i(o i !rime+$ji(ost%8

Me7utim* od datuma !od+o'e+ja !rija(e* !od+osi$a5 !rija(e sti"e !ra(a i4 !rija(e* oja imaju istusadr0i+u ao i !ate+t* od+os+o ma$i !ate+t* a ao !ate+t* od+os+o ma$i !ate+t +e 1ude !ri4+at*smatra se da !ra(a i4 !rija(e +isu +asta$a8

Smatra se i4u4et+o oris+im da !rija(a 1ude !ri!rem$je+a i !od+eta u4 !omo) !ate+t+og 4astu!+iai$i ad(oata* oji se !ro,esio+a$+o 1a(i !os$o(ima 4astu!a+ja u o(oj o1$asti8 Na taj +a"i+ !ostu!a !o !rija(i !ate+ta 1i)e 1r0i i jed+osta(+iji* 1e4 mogu)+osti !ro!u'ta+ja !ojedi+i6 rad+ji u !ostu!u8

Na'a 4em$ja je 3;8 a(gusta 2;;H8 godi+e rati,io(a$a Ugo(or o sarad+ji u o1$asti !ate+ata #PCT%8Pot!isi(a+jem o(og Ugo(ora !ro+a$a4a"i i !od+osio5i !rija(a su ste$i mogu)+ost da !od+esu

me7u+arod+u !rija(u i +a taj +a"i+ !ore+u !ostu!a 4a'tite !ro+a$asa u 4em$jama "$a+i5ama8

=,"," PO.TUPAK .TICANJA PRAVA NA RO$NI I U.LUŽNI ŽIG

Pra(+a 4a'tita 4+aa ojim se u !rometu o1e$e0a(aju ro1e i us$uge +ije 4ao+sa o1a(e4a* (e) jeod$ua o +jego(oj !ra(+oj 4a'titi !re!u'te+a s$o1od+oj (o$ji o+oga oji 4+a oristi8 Pri(red+isu1jet oji oristi s(oj 4+a u !rometu* +e)e tr!eti +ia(e !ra(+e sa+5ije 41og toga 'to ga +ije4a'titio 0igom8 Pa i!a* !ra(+a 4a'tita 4+aa 0igom je u(e do1rodo'$a* jer +udi 1roj+e oristi 4a+jego(og ($as+ia8 Pored osta$i6* i s$ede)e&

is$ju"i(o !ra(o ($as+ia da 0igom o1e$e0a(a s(oje ro1e i us$uge u !rometu +a teritoriji4em$je u ojoj je 4a'tita !ri4+ata8

is$ju"i(o !ra(o ($as+ia da s(im drugim $i5ima 4a1ra+i +eo($a')e+o ori')e+je istog i$is$i"+og 4+aa i$i o1e$e0a(a+je s$i"+e i$i isto(rs+e ro1e i us$uga u !rometu +a teritoriji4em$je u ojoj je 4a'tita !ri4+ata8

$ao doa4i(a+je !red sudom* i$i +eim drugim dr0a(+im orga+om* ($as+i't(a +ad

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >> od 2@

% ured+o !u+omo)je ao se !rija(a !od+osi !reo !u+omo)+ia.

=% o!'ti at o o$eti(+om 0igu ao se tra0i 4a'tita o$eti(+og 0iga.

@% !ot(rdu* od+os+o u(ere+je ao je 4atra0e+o !ra(o !r(e+st(a.

H% o(ere+ !re!is !r(e !rija(e ao je 4atra0e+o !ra(o !r(e+st(a.

% doa4 o o1aj($ji(a+ju samosta$+e de$at+osti.

?% doa4 o u!$ati tase 4a !rija(u8

#3% Prija(a mo0e da sadr0i o!is 4+aa ojim se !re5i4ira i4g$ed 4a+a* od+os+o +jego(o 4a+"e+je8Z+a mora da 1ude od'ta!a+ +a (a$itet+om !a!iru i +e sme da 4a6(ati !o(r'i+u (e)u od (adrata+a 4a6te(u 4a !ri4+a+je 0iga #stra+i5a ?<mm%8 Z+a tao7e +e sme da 4a6(ati !o(r'i+u ma+ju od(adrata "ija je stra+i5a 2@mm8 Ao se 4a'tita tra0i 4a 4+a u 1oji* !rija(a mora da sadr0i+a4a+"e+je 1oje* od+os+o om1i+a5ije 1oja8

#% Ro1a* od+os+o us$uge moraju 1iti o4+a"e+i i s(rsta+i !rema a$sama i4 Ni"a+sog ara+0ma+a ome7u+arod+oj o+(e+iji ro1e i us$uga radi registro(a+ja 0igo(a8

#=% U u!ra(+o !ostu!u !red +ad$e0+im orga+om !$a)aju se tase i +a+ade tro'o(a !ostu!a*sag$as+o !ose1+im !ro!isima ojima se ure7uju admi+istrati(+e tase i +a+ade tro'o(a !ostu!ai tro'o(a 4a !ru0a+je i+,orma5io+i6 us$uga8

Pra(o !r(e+st(a je !ra(o oji gara+tuje !rija(io5u* da )e +jego(a !rija(a !ostu!a is!iti(a+jais!u+je+osti us$o(a 4a !ri4+a+je 0iga* u0i(ati !rioritet u od+osu +a s(e druge !rija(e oje +emajuautoritet* a oje se od+ose +a isti i$i s$i"a+ 4+a* 4a istu i$i s$i"+u (rstu ro1e i$i us$uge8 Pra(o !r(e+st(a +astaje da+om !od+o'e+ja ured+e !rija(e u !isar+i5i Za(oda 4a i+te$etua$+u s(oji+u8Pod+osi$a5 !rija(e mo0e od Za(oda tra0iti i4da(a+je u(ere+ja o !ra(u !r(e+st(a8

Ao se ut(di da !rija(a +ije ured+a* +ad$e0+i orga+ )e !isme+o* u4 +a(o7e+je ra4$oga* !o4(ati !od+osio5a !rija(e da je uredi u rou oji +ad$e0+i orga+ odredi8 Uo$io !od+osi$a5 !rija(e uosta($je+om rou +e uredi !rija(u i$i +e !$ati tasu 4a +je+o ure7i(a+je* +ad$e0+i orga+ )e4a$ju"om od1a5iti !rija(u8

Nosi$a5 0iga ima is$ju"i(o !ra(o da 4+a 4a'ti)e+ 0igom oristi 4a o1e$e0a(a+je ro1e* od+os+ous$uga +a oje se taj 4+a od+osi i da drugim $i5ima 4a1ra+i da isti i$i s$i"a+ 4+a +eo($a')e+ooriste 4a o1e$e0a(a+je iste i$i s$i"+e ro1e* od+os+o us$uga* ao taj 4+a mo0e da i4a4o(e 4a1u+u u !rometu8 Pra(o +osio5a o1u6(ata&

sta($ja+je 4a'ti)e+og 4+aa +a ro1u i$i +je+o !ao(a+je.

+u7e+je ro1e* +je+o sta($ja+je u !romet i$i +je+o s$adi'te+je u te s(r6e* i$i o1a($ja+jeus$uga !od 4a'ti)e+im 4+aom.

u(o4 i$i i4(o4 ro1e !od 4a'ti)e+im 4+aom.

ori')e+je 4a'ti)e+og 4+aa u !os$o(+oj doume+ta5iji i re$amama8

Qig traje 2< godi+a* ra"u+aju)i datum !od+o'e+ja !rija(e* s tim 'to se +jego(o (a0e+je* u4 !$a)a+jeodgo(araju)e tase* mo0e !rodu0iti +eogra+i"e+ 1roj !uta8

Qig mo0e da !resta+e i !re istea roa&

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >+ od 2@

ao se +osi$a5 0iga odre+e s(og !ra(a 9 +ared+og da+a od da+a !redaje +ad$e0+omorga+u !od+esa o odri5a+ju.

+a os+o(e sudse od$ue* od+osu od$ue +ad$e0+og orga+a* u s$u"aje(ima !red(i7e+im

o(im 4ao+om 9 da+om odre7e+im tom od$uom. ao je !resta$o !ra(+o $i5e oje je +osi$a5 !ra(a 9 da+om !resta+a* osim ao je 0ig

!re'ao +a !ra(+e s$ad1e+ie8

Da 1i se !re(a0i'$a om!$io(a+a i su!a !ro5edura ost(ari(a+ja 4a'tite 4+aa jed+og !ri(red+ogsu1jeta +a teritoriji (i'e 4ema$ja* jo' od 2?;28 godi+e* 4a$ju"e+ je Madridsi ara+0ma+ ome7u+arod+oj registra5iji 0igo(a oji je omogu)io !rija(io5ima i4 4ema$ja "$a+i5a Madridse u+ijeda !od+o'e+jem samo jed+e !rija(e s(om +a5io+a$+om 4a(odu ost(are 4a'titu +a teritoriji s(i6 i$i+ei6 oda1ra+i6 4ema$ja "$a+i5a8 Da+as Madridsi ara+0ma+ ou!$ja =; dr0a(a* me7u ojima je i+a'a 4em$ja8 Da 1i 4+a 1io registro(a+ !o odred1ama Madridsog ara+0ma+a +eo!6od+o je da o+ !ret6od+o 1ude registro(a+ u 4em$ji !ore$a ao +a5io+a$a+ 0ig8

Da 1i se ost(ari$a me7u+arod+a 4a'tita !otre1+o je da se !od+ese me7u+arod+a !rija(a* "ijuured+ost is!ituje Za(od8 Me7u+arod+a !rija(a tre1a da sadr0i s(e e$eme+te !ro!isa+e Pra(i$+iom4a i4(r'e+je Madridsog ara+0ma+a* ao i da $i su ro1e i us$uge 4a oje se tra0i 4a'tita $asi,io(a+eu s$adu sa Ni"a+sim ara+0ma+om8 Za(od * tao7e* !ro(era(a da $i je !rija(i$a5 !$atio !ro!isa+utasu 4a me7u+arod+u 4a'titu Me7u+arod+om 1irou S(etse orga+i4a5ije 4a i+te$etua$+u s(oji+u8Me7u+arod+a registra5ija (a0i 3< godi+a* a mo0e se o1+o(iti +eogra+i"e+ 1roj !uta u4 !$a)a+jetase Me7u+arod+om 1irou8

Me7u+arod+o registro(a+ 0ig 4a(isa+ je !r(i6 !et godi+a od !u+o(a0+osti +a5io+a$+e registra5ije u4em$ji !ore$a8 Uo$io 0ig i4 1i$o og ra4$oga #odri5a+je* og$a'a(a+je +i'ta(+im% u o(om !eriodu !resta+e 4a'tita u 4em$ji !ore$a !resta)e i 4a'tita me7u+arod+og 0iga8 Po isteu !et godi+a* !resta+a +a5io+a$+e registra5ije +e uti"e +a (a0+ost me7u+arod+og 0iga u drugim 4em$jama"$a+i5ama Madridse u+ije8

DDD Kom!$eta+ !ostu!a sti5a+ja !ra(a +a ro1+i* od+os+o us$u0+i 0ig 4a o+reta+ !os$o(+i sistem#CRON% dat je u !ri$ogu 2<88

=,",< PO.TUPAK ZA PRIZNANJE PRAVA NA INU.TRIJ.KI IZAJN

Pra(o +a 4a'titu di4aj+a !ri!ada autoru i +jego(om s$ed1e+iu8 Stra+a ,i4i"a i !ra(+a $i5a u !og$edu 4a'tite di4aj+a u0i(aju ista !ra(a ao doma)a ,i4i"a i !ra(+a $i5a8

Postu!a 4a !ri4+a+je !ra(a +a di4aj+ !ore)e se !rija(om #Pri$og 2<838% 4a !ri4+a+je !ra(a +a

di4aj+8 Prija(a mora da sadr0i&

4a6te( 4a !ri4+a+je !ra(a +a di4aj+.

o!is di4aj+a.

d(odime+4io+a$+i !ria4 di4aj+a8

Za6te( 4a !ri4+a+je !ra(a +a di4aj+ sadr0i&

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI >? od 2@

!odate o !od+osio5u !rija(e.

!odate o autoru di4aj+a i$i i4ja(u autora da +e 0e$i da 1ude +a(ede+ u !rija(i.

+a4+a"e+je da $i se !rija(a od+osi +a jeda+ i$i (i'e di4aj+a.

st(ara+ i$i rata +a4i( di4aj+a.

!ra(i os+o( 4a !od+o'e+je !rija(e* ao autor di4aj+a +ije !od+osi$a5 !rija(e.

!ot!is !od+osio5a !rija(e8

O!is di4aj+a tre1a da 1ude !re5i4a+ i sa0et o!is uu!+og s!o$ja'+jeg i4g$eda !redmeta 4a'tite*4as+o(a+ +a !od+etom !ria4u* oji se (idi sta$+o i$i !ri$iom +jego(e redo(+e u!otre1e i dais!u+ja(a druge !ro!isa+e us$o(e8

Pria4 tre1a da 1ude taa( da se s(i deta$ji di4aj+a jas+o (ide i da* u !og$edu (a$iteta i drugi6te6+i"i6 4a6te(a* is!u+ja(a !ro!isa+e us$o(e8

Pra(o +a di4aj+ sti"e se u!isom u Registar di4aj+ i traje 3@ godi+a od da+a !od+o'e+ja !rija(e* !odus$o(om da se !$a)aju !ro!isa+e tase 4a odr0a(a+je !ra(a8

=,",= PO.TUPAK .TICANJA PRAVA NA GEOGRAF.KU OZNAKU POREKLA

Postu!a 4a registro(a+je ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae !ore$a !ore)e seodgo(araju)om !rija(om* oju mogu !od+eti samo $i5a* !ra(+a i ,i4i"a* oja !roi4(ode +aodre7e+om geogra,som !odru"ju o+e !roi4(ode oji se o1e$e0a(aju +a4i(om tog geogra,sog !odru"ja8 Geogra,sa o4+aa !ore$a !redsta($ja o!'te do1ro i +a +jima +ije mogu)e ste)iis$ju"i(o !ra(o ori')e+ja jer tre1a da osta+u s$o1od+i 4a o1e$e0a(a+je !ore$a !roi4(oda s(i6

!roi4(o7a"a* od+os+o oris+ia us$uga sa odre7e+og !odu"ja8 Pra(+a 4a'tita o4+aa !ore$a igeogra,si6 o4+aa se ost(aruje u u!ra(+om !ostu!u !red Za(odom 4a i+te$etua$+u s(oji+u8

Prija(u ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae mogu da !od+esu&

doma)a ,i4i"a i !ra(+a $i5a oja +a odre7a+om geogra,som !odru"ju !roi4(ode !roi4(ode oji se o4+a"a(aju +a4i(om tog geogra,sog !odru"ju.

!ri(red+e omore* udru0e+ja !otro'a"a i dr0a(i orga+i 4ai+tereso(a+i 4a 4a'titu ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae u o(iru s(oji6 ati(+osti.

stra+a ,i4i"a i !ra(+a $i5a* od+os+o stra+a udru0e+ja* ao je ime !ore$a* od+os+ogeogra,sa o4+aa !ri4+ata u 4em$ji !ore$a* ada to !roi4i$a4i i4 me7u+arod+i6ugo(ora8

Prija(a ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae mo0e da se od+osi samo +a jed+u o4+au i$i imegeogra,sog !odru"ja i samo +a jed+u (rstu !roi4(oda8

Bit+i de$o(i !rija(e #Pri$og 2<838=% ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4a+e su&

4a6te( 4a registro(a+je ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae.

o!is geogra,sog !odru"ja.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +# od 2@

!oda5i o s!e5i,i"+im arateristiama !roi4(oda8

Za6te( 4a registro(a+je ime+a !ore$a* od+os+o geogra,se o4+ae sadr0i&

!odate o !od+osio5u !rija(e.

geogra,si +a4i( oji se 'titi.

(rstu !roi4(oda oji se o1e$e0a(a odre7e+im geogra,sim +a4i(om.

geogra,si +a4i( !odru"ja i$i mesta i4 oga !oti"e !roi4(od oji se o1e$e0a(a odre7e+imgeogra,sim +a4i(om.

!ot!is !od+osio5a !rija(e.

doa4 o !$a)e+oj !ro!isa+oj tasi8

O!is geogra,sog !odru"ja sadr0i !odate o geogra,som !odru"ju sa oga !oti"e !roi4(od io1u6(ata 1$i0e odre7e+je admi+istrati(+i6 gra+i5a tog !odru"ja* geogra,su ma!u tog !odru"ja i

!odate o geogra,sim i $judsim ,atorima oji !rou4rouju s!e5i,i"+e arateristie* (a$itet i$ire!uta5iju !roi4(oda u !ita+ju8

Poda5i o s!e5i,i"+im arateristiama !roi4(oda* ada je u !ita+ju !rija(a geogra,se o4+ae*sadr0e o!is +a"i+a !roi4(od+je !roi4(oda* !re5i4+o +a4+a"e+je s!e5i,i"+i6 arateristia i$i(a$iteta !roi4(oda* u$ju"uju)i i !odate o ste"e+oj re!uta5iji* odred1e o tome o ima !ra(o +au!otre1u geogra,se o4+ae i !od ojim us$o(ima* ao i odred1e o !ra(ima i o1a(e4ama oris+iageogra,se o4+ae8

Poda5i o s!e5i,i"+im arateristiama !roi4(oda* ao je u !ita+ju !rija(a ime+a !ore$a* !od+ese seu (idu e$a1orata o +a"i+u !roi4(od+je !roi4(oda i !ose1+im s(ojst(ima i (a$itetu !roi4(oda* oji+aro"ito sadr0i&

!odate o !od+osio5u !rija(e ime+a !ore$a i $i5u o($a')e+om da ga !redsta($ja.

geogra,si +a4i( oji se 'titi.

!odate o usta$je+om +a"i+u i !ostu!u !roi4(od+je !roi4(oda.

!odate o !ose1+im s(ojst(ima i (a$itetu !roi4(oda.

doa4 o i4(r'e+oj o+tro$i (a$iteta !roi4(oda od stra+e o($a')e+e orga+i4a5ije.

odred1e o +a"i+u o1e$e0a(a+ja !roi4(oda.

odred1e o tome o i !od ojim us$o(ima ima !ra(o da oristi ime !ore$a.

odred1e o !ra(ima i o1a(e4ama oris+ia ime+a !ore$a.

!odate odre7e+e drugim !ro!isima ojima se regu$i'e (a$itet !roi4(oda8

Za ra4$iu od drugi6 !ra(a i+dustrijse s(oji+e o4+aa !ore$a +ije +iada ($as+i't(o $i5a oje je !od+e$o 4a6te( 4a +je+o usta+o($ji(a+je8 O+a !redsta($ja o!'te ja(+o do1ro oje !od odre7e+imus$o(ima mogu da oriste o($a')e+i oris+i5i geogra,se o4+ae !ore$a8 O($a')e+i oris+igeogra,se o4+ae !ore$a ima !ra(o da oristi geogra,su o4+au !ore$a 4a o1e$e0a(a+je !roi4(oda +a oji se ta o4+aa od+osi i !ra(o da 4a1ra+i s(im $i5ima oja +isu u!isa+a ao oris+i5ida oriste geogra,si +a4i( 4a'ti)e+ odre7e+om geogra,som o4a+om !ore$a "a i ao taj +a4i( !redsta($ja +jego(o ime* deo ,irme i$i ra+ije registro(a+ 0ig8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +1 od 2@

=,",; PO.TUPAK ZATITE TOPOGRAFIJE INTEGRI.ANIH KOLA

Kao i od osta$i6 !ra(a i+dustijse s(oji+e* i od to!ogra,ije i+tegrisa+i6 o$a !od+osi se !rija(a 4a4a'titu to!ogra,ije +ad$e0+om orga+u8

Prija(a sadr0i 4a6te( 4a !ri4+a+je !ra(a +a to!ogra,iju i !ri$oge8

Za6te( 4a !ri4+a+je !ra(a +a to!ogra,iju sadr0i&

+a4i( to!ogra,ije.

!odate o !od+osio5u !rija(e i st(arao5u to!ogra,ije* ao !od+osi$a5 +ije st(ara$a5.

datum !od+o'e+ja !rija(e.

datum +asta+a to!ogra,ije* ao to!ogra,ija +ije 1i$a omer5ija$+o u!otre1$je+a* i$idatum i mesto ada je to!ogra,ija !r(i !ut omer5ija$+o u!otre1$je+a 1i$o gde u s(etu8

U4 4a6te( 4a !ri4+a+je !ra(a +a to!ogra,iju !od+ose se s$ede)i !ri$o4i&

o!is to!ogra,ije* sa !oda5ima oji de,i+i'u e$etro+su ,u+5iju oju i+tegrisa+o o$oi4ra7e+o !rema to!ogra,iji o1a($ja.

gra,i"i !ria4 i$i !ria4 to!ogra,ije u drugom odgo(araju)em o1$iu ojom seto!ogra,ija ide+ti,iuje.

!rimera i+tegrisa+og o$a i4(ede+og !rema to!ogra,iji 4a oju se tra0i 4a'tita* ao jei+tegrisa+o o$o omer5ija$+o u!otre1$je+o.

doa4 o omer5ija$+oj u!otre1i to!ogra,ije.

i4ja(a o !ra(u +a !od+o'e+je !rija(e ao !od+osi$a5 !rija(e +ije st(ara$a5 to!ogra,ije8

=,", PO.TUPAK ZATITE AUTOR.KOG I .RONIH PRAVA

Autorso de$o je origi+a$+a du6o(+a t(ore(i+a autora* i4ra0e+a u odre7e+oj ,ormi* 1e4 o14ira +a+jego(u umet+i"u* +au"+u i$i drugu (red+ost* +jego(u +ame+u* (e$i"i+u* sadr0i+u i +a"i+is!o$ja(a+ja* ao i do!u'te+ost ja(+og sao!'ta(a+ja +jego(e sadr0i+e8 Postu!u 4a'tite autorsogde$a i srod+i6 !ra(a 4a!o"i+je !od+o'e+jem !rija(e8

Prija(a 4a u+o'e+je u e(ide+5iju i de!o+o(a+je autorsi6 da$a i !redmeta srod+i6 !ra(a* sadr0i&

!od+osi$a5 !rija(e #+osi$a5:+osio5i autorsog !ra(a%.

!u+omo)+i.

!seudo+im i$i 4+a autora.

+as$o( autorsog de$a.

(rsta autorsog de$a.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +" od 2@

,orma autorsog de$a.

!oda5i ao je u !ita+ju autorso de$o !redaje.

!oda5i o autoru* ao !od+osi$a5 !rija(e +ije autor.

autorso de$o st(ore+o u rad+om od+osu.

+a"i+ ori')e+ja autorsog de$a.

!od+osi$a5 !rija(e* !ot!is i !e"at8

Prija(a sadr0i i !ri$oge* ao 'to su&

!rimera autorsog de$a.

o!is autorsog de$a #ao ga ima%.

!ra(+i os+o( 4a !od+o'e+je !rija(e* od+os+o i4ja(a o !ra(+om os+o(u.

i4ja(a o 4ajed+i"om !redsta(+iu.

!u+omo)je.

doa4 o u!$ati tase8

Pro!isa+i o1ras5i #od Za(oda 4a i+te$etua$+u s(oji+u% 4a !od+o'e+je !rija(e 4a sti5a+je autorsog isrod+i6 !ra(a dati su u !ri$ogu 2<838@8

=,< ORŽAVANJE I PRE.TANAK PRAVA INU.TRIJ.KE.VOJINE

Ao !os$e i4da(a+ja !ate+ta* i+dustrijsog di4aj+a i$i 0iga 1ude ut(r7e+o da u mome+tu re'e+ja o !ri4+a+ju o(i6 !ra(a +isu !ostoja$i us$o(i* !red(i7e+i 4ao+om* 4a !ri4+a+je o(i6 !ra(a* re'e+je o !ri4+a+ju !ra(a +a !ate+t* u4ora* i+dustrijsi di4aj+ og$asi)e se +i'ta(+im8 Zao+ !re(i7a da sere'e+je o !ri4+a+ju !ra(a +a !ate+t* i+dustrijsi di4aj+ i$i 0ig mo0e og$asiti +i'ta(+im 4a s(e (remetraja+ja 4a'tite i to 1i$o !o s$u01e+oj du0+osti* 1i$o +a !red$og 4ai+tereso(a+og $i5a #orga+i4a5ije% i$i+a !red$og ja(+og tu0io5a8 /i5e oje !od+osi !red$og 4a og$a'a(a+je +i'ta(+im re'e+ja o !ri4a+ju !ra(a* mora da !od+ese !otre1+e doa4e 4a s(oju t(rd+ju8 Ao !od+osi$a5 !red$oga 4a og$a'a(a+je+i'ta(+im re'e+ja o !ri4+a+ju !ra(a* odusta+e u tou !ostu!a od s(og !red$oga* Za(od mo0e da+asta(i !ostu!a !o s$u01e+oj du0+osti i$i +a 4a6te( +osio5a !ra(a8 Da$e* !ra(o +a !ate+t*i+dustrijsi di4aj+ i 0ig mo0e da !resta+e i +a os+o(u sudse od$ue +ad$e0+og suda i !o tu01i

4ai+tereso(a+og $i5a8Ra4$o4i 4a !resta+a !ra(a su&

28 +e!$a)a+je tase.

38 odri5a+je od !ra(a.

8 smrt* od+os+o !resta+a !ostoja+ja +osio5a !ra(a8

#2% Za odr0a(a+je !ra(a i4 !rija(e i !ri4+atog !ra(a !$a)aju se !ro!isa+e tase8 Ao !od+osi$a5

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI += od 2@

sag$as+osti drugi6 +osio5a !ra(a8 Odri5a+je ao +a"i+ !resta+a !ra(a !red(i7e+ je i u !ra(imadrugi6 4ema$ja* ug$a(+om sa istim i$i s$i"+im ogra+i"e+jima8

#% Da+om !resta+a !ra(+og $i5a oje je +osi$a5 !ra(a* !ra(o !restaje da !ostoji* osim ao je

!re'$o +a +as$ed+ie* od+os+o !ra(+e s$ed1e+ie8 Ao je +osi$a5 !ra(a !ra(+o $i5e* orga+i4a5ija* !redu4e)e i$i +eo drugo !ra(+o $i5e* da+om !resta+a tog !ra(+og $i5a !resta)e i !ra(oi+dustrijse s(oji+e8 Uo$io +eo drugo !ra(+o $i5e +asta(i sa de$at+o')u !ra(+og $i5a oje je !resta$o* o+da se ta(o !ra(+o $i5e smatra !ra(+im s$ed1e+iom +osio5a !ra(a* !a !rema tome ima !ra(o da 4adr0i !ra(a i+dustrijse s(oji+e !redu4e)a oje je !resta$o da !ostoji8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +; od 2@

; EFEKTI .TICANJA I ORŽAVANJA PRAVA INU.TRIJ.KE.VOJINE

G$edaju)i u+a4ad +a eo+omsi ra4(oj oji su toom de(edeseti6 dostig$e !ojedi+e eo+omsi jaedr0a(e* (idimo da je u +jima do'$o do !rome+e !o$itie u4roo(a+e +ag$im st(ara+jem 4+a+ja ius(aja+jem +o(i6 !rasi 4a u!ra($ja+je tim 4+a+jem8

Br4 ra4(oj +o(i6 te6+o$ogija do(eo je do !ri$ago7a(a+ja !reo($a7uju)im re0imima i+te$etua$+es(oji+e8 Ta o1u6(at+a te6+o$o'a re(o$u5ija dodir+u$a je m+oge o1$asti* a i4me7u osta$i6*te6+o$ogiju i+,ormatie i te$eomu+ia5ija* 1eomedi5i+sa istra0i(a+ja i ra4(oj +o(i6 $eo(a*digita$+u te6+o$ogiju* +o(e materija$e i4u4et+i6 oso1i+a* (e'ta"u i+te$ige+5iju* i (irtue$+u trgo(i+uu i1er+eti"om !rostoru8

Zajed+i"a !rime+a ra"u+arse i te$eomu+ia5io+e te6+o$ogije* oja se odra0a(a +a I+ter+etu* !osta($ja jo' jeda+ su! !ro1$ema !red re0ime i+te$etua$+e s(oji+e8 Sa +eo$io !ritisaa +atastaturu s(ao mo0e da a+o+im+o sa 1roj+i6 sajto(a s(eta !res+imi materija$ 4a'ti)e+ autorsim !ra(om8 Da$e* tre1a da se deta$j+o !rou"i i de,i+i'e o1im i ste!e+ odgo(or+osti i4me7u do1a($ja"ai+,orma5ija i imao5a !ra(a8

Te'o)e u a+a$i4ira+ju eo+omsi6 as!eata i+te$etua$+e s(oji+e !ri!isuju se s$o0e+ojis!re!$ete+osti m+ogi6 "i+i$a5a8 Priroda i o1im o(e s$o0e+osti mo0e se jas+o sag$edati is!iti(a+jemeo+omse u$oge !ate+t+og sistema8

Jeda+ !ate+t+i sistem se us!osta($ja i4 s$ede)i6 ra4$oga&

4a !odsti5a+je s(ara$a't(a i i+(e+ti(osti dode$ji(a+jem is$ju"i(i6 imo(i+si6 !ra(a ura4um+om (reme+som !eriodu radi !ori(a+ja tro'o(a oo istra0i(a+ja u ra4(oju !o(e4a+i6 sa !ro+a$asom.

4a u+a!re7e+je i+(estira+ja u omer5ija$i4a5iji +o(i6 !ro+a$a4aa ro4 ogra+i"e+ais$ju"i(a !ra(a 4a !rime+u +eog !ro+a$asa i +jego(u !rime+u.

4a 'ire+je 4+a+ja i i+,orma5ija o1ja($ji(a+jem !ate+t+i6 !rija(a i $i5e+5i* 4a do1ro1itdrugi6 istra0i(a+ja i ra4(oja* ao i dru't(o u 5e$i+i8

Ra4(oj te6+o$ogije je omogu)io da +i(o dru't(e+og ra4(oja 1ude !od$o0a+ !rome+ama8 Zem$je sa(isoim te6+o$o'im +i(oom ost(aruju eo+omsi rast i o+ure+su s!oso1+ost +ame7u+arod+om tr0i'tu* +a taj +a"i+ 4au4maju 4+a"aj+o mesto i u$ogu u me7u+arod+im

FON - Mase! !ad




eo+omsim od+osima8 Zato da+as s(aa dr0a(a u$a0e (e$ia sredst(a u +au"+a istra0i(a+ja8

Tao7e* !ri(red+i +a!reda 4a6te(a sta$+i !roto +o(i6 ideja i !roi4(oda da 1i se u+a!redio (a$itet0i(ota8 Te6+o$ogija i !ro+a$as5i su (e0a+ deo i+o(ati(og !ro5esa oji tra+s,ormi'e !ro+a$ase u

ro1u +a tr0i'tu8 O(aj !ostu!a je (eoma om!$esa+* i ao taa(* 4a6te(a da se u +au"+om iistra0i(a"o - ra4(oj+om radu +e a+ga0uju samo !ojedi+5i (e) (e$ii 1roj stru"+jaa i 4+at+amaterija$+a sredst(a8 Z+a+je i i+,orma5ija su $ju"+e 4a 5e$ou!+i i+o(ati+i !ro5es8 Us!e6 !ro+a$a4a"a i i+o(atora +a tr0i'tu 4a(isi od s!oso1+osti !ri1a($ja+ja i+,orma5ija8

I+dustrijsa s(oji+a je +asta$a ao !rate)a !oja(a u !ro+a$a4a't(u i o1e$e0a(a+ju !roi4(oda* i da+as*i+dustrijsa s(oji+a !redsta($ja i4u4et+o (a0a+ segme+t dru't(a u ome 0i(imo8 Nje+ 4+a"aj !roisti"e i4 !roste "i+je+i5e da je dru't(o u ome 0i(imo tr0i'+o orje+tisa+o* i da su u ta(imus$o(ima 4+a+je* isust(o* ta$e+at* (a$itet* ime* 4+a"aj #4a!ra(o !ro+a$as5i* i 4+ao(i 4ao1e$e0a(a+je !roi4(oda% ro1a ao i s(e drugo* i !otre1+o i6 je 4a'tititi od +eo($a')e+og !rometa iu!otre1e #+a !rimer* !roi4(o7a" oji s(oje(o$j+o ustu!i s(oji te6+o$ogiju )e i4 toga i4(u)idugoro"+iju orist jer )e se +jego( deo 4a !ra(a 4a oja !rima $i5e+5+e +a+ade oset+o !o(e)a$i*"a iao +ije (i'e jedi+i !roi4(o7a" !roi4(oda8 Bi)e* tao7e* u mogu)+osti da dugoro"+ije !ostig+e

i drugi 5i$j oji se sastoji u tome da te6+o$ogija oju je usa(r'io !osta+e s(etsi sta+dard* 'to muo1e41e7uje us!e'+u re$amu* ao i domi+a+ta+ !o$o0aj +a odre7e+oj teritoriji%8

Uo$io su om!a+ije s(e (i'e !ostaja$e s(es+e sri(e+i6 (red+osti i+te$etua$+e s(oji+e* uto$io sus(es+ije !o"e$e da u!ra($jaju i gos!odare s(ojim !ate+tima* +e samo ro4 od1ram1e+u 4a'titu odi+te$etua$+e ra7e* (e) ao de$ot(or+im i mo)+im sredst(ima 4a i4o'tra(a+je s(oje tami"arses!oso1+osti* !o(e)a+je uti5aja u o1$asti s(oga !os$o(a+ja i !o1o$j'a+je s(og !ro+a$a0a"og ug$eda+a tr0i'tu8

Re"e+o je da Fi+te$etua$+o st(ara$a't(o mo0e do1iti eo+omsi smisao te ad u !ro+a$a4a"u !ro1udimo !redu4et+ia i u !redu4et+iu !ro+a$a4a"aF8 G$o1a$i4a5ija* te6+o$o'i ra4(oj i I+ter+etdo+e$i su !redu4et+i5ima i !ro+a$a4a"ima +o(o ra4ume(a+je (red+osti i+te$etua$+e s(oji+e* o+i su !osta$i s(es+i !otre1e da se o+a 'titi i da se gradi F"(rst most i4me7u !ro+a$a4aa i tr0i'taF8

Sa(reme+o tami"arso u!ra($ja+je (odi ra"u+a o strate'om ori')e+ju i+te$etua$+e s(oji+e ist(ara s(ojim 4a!os$e+ima !odsti5aj+o oru0e+je 4a i+(e+ti(+o ra4mi'$ja+je i traga+je 4a 4+a+jem8

Pos$o(a+je u +o(ijoj eo+omiji u (e$ioj meri 4a(isi od !ostoje)i6 dugoro"+i6 (e4a 4as+o(a+i6 +a !o(ere+ju i !art+erst(u* ojom o1e stra+e do1ijaju* i +a !a0$ji(om ura(+ote0e+ju st(ara+ja +o(og4+a+ja i ost(ari(a+ja do1ro1iti 4a gra7a+so dru't(o8 U!ra($ja+je oje ima u (idu i+te$etua$+us(oji+u o1e41e7uje !o(o$ja+ !o$o0aj u ra4me+i i+te$etua$+i6 do1ara i ra4(ija+je strate'i 1o$ji6 !art+ersi6 od+osa8 Po4iti(+a !ro5e+a i+te$etua$+e s(oji+e je !oreta"a si$a +a tr0i'tu !ate+t+i6te6+o$ogija* !ri$iom s!aja+ja i !reu4ima+ja !redu4e)a i u !os$o(ima !o(e4i(a+ja8 I+te$etua$+as(oji+a tao7e omogu)a(a ,irmama da "(rsto usta+o(e "u(e+e mare #0igo(e* ime+a* itd8%* ojeimaju su'ti+si 4+a"aj 4a +ego(a+je !re!o4+a(a+ja i !o(ere+ja u I+ter+et oru0e+ju8 St(ara+je iori')e+je i+te$etua$+i6 do1ara u+a!re7e+jem rad+og u"i+a 4+a+ja !ostaje teme$j+a strategija u

m+ogim ,irmama8 I+te$etua$+a s(oji+a !ru0a 4+a"aj+u moti(a5iju i !odstre rad+i5ima !ri4+a(a+jem i +agra7i(a+jem +ji6o(og i+te$etua$+og do!ri+osa u st(ara+ju +o(i6 do1ara i +ao+toga !ru0a+jem !ra(+e 4a'tite8

Na tr0i'tima oja se 1r4o me+jaju i +a ojima !roi4(odi i us$uge imaju s(e ra)i 0i(ot+i (e* ,irmeimaju !otre1u 4a sistemima 4a do+o'e+je od$ua oji omogu)a(aju !ou4da+u strate'u !ro5e+ui+te$etua$+e imo(i+e i 1r4u a5iju +a o1e41e7e+ju 4ao+se 4a'tite !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e8Tatia F!r(i !rija(i* !ro5e+i !os$eF "i+i se je !ogod+a 4a o+a do1ra i+te$etua$+e s(oji+e oja

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +> od 2@

imaju +ei4(es+e mogu)+osti omer5ija$i4a5ije8

Pra(o s(oji+e je +aj'ire u gra+i5ama 4ao+a* !ra(o dr0a+ja* ori')e+ja i ras!o$aga+ja jed+om stari*oje se mo0e isti5ati !rema s(im tre)im $i5ima8 I4 +a(ede+a de,i+i5ije se (idi da je !ra(o s(oji+e*

s$o0e+o !ra(o oje sa"i+ja(aju tri om!o+e+te& o($a')e+o dr0a+je* o(a')e+o ori')e+ja i o($a')e+oras!o$aga+je8 I+dustrijsa s(oji+a !redsta($ja 1a' o+o 'to joj ime go(ori& s(oji+u* da$e !ra(o da se+jom ras!o$a0e* ao i s(aom drugom ro1om* u o(iru (a0e)i6 4ao+si6 !ro!isa i tr0i'+i6 us$o(a8

U$oga !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e 4+a"aj+o raste u +o(im me7u+arod+im !ri(red+im i trgo(i+simod+osima8 I+te$etua$+i a!ita$ se s(e (i'e !ri4+aje ao jed+o od +aj(a0+iji6 do1ara m+ogi6s(etsi6 om!a+ija8 Na or!ora5ijsom +i(ou* !ostoji s(e (e)a s(est da ati(a+ i !ot!u+a o+tro$a+ad +o(im !roi4(odima* !ostu!5ima i te6+o$ogijom o1e41e7uju o+ure+tsu !red+ost8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ++ od 2@

ONO.I INU.TRIJ.KE .VOJINE I RUGIH O$LA.TI

I+dustrijsa* od+os+i i+te$etua$+a s(oji+a* ao 4ase1+a o1$ast* i !ored +i4a s!e5i,i"+osti +ijei4o$o(a+a u od+osu +a s(oje oru0e+je8 Ta o1$ast* osim +i4a (e4a s drugim gra+ama !ra(a* imai4ra0e+e (e4e i sa odre7e+im o1$astima* ojima se* !o !ra(i$u* 1a(e stru"+ja5i te6+i"i6 strua* ao+!r8 sa sta+dardi4a5ijom* (a$itetom* $ogistiom i dr8

,1 ONO. INU.TRIJ.KE .VOJINE I .TANARIZACIJE

Pre s(ega* de,i+isa)emo !ojam Fsta+dardF8 Sta+dard je doume+t ut(r7e+ o+se4usom #o!'tasag$as+ost oju arateri'e odsust(o traj+og su!rosta($ja+ja 1i$o oje (a0+e 4ai+tereso(a+e stra+e u(e4i sa 1it+im !ita+jima i !ro5es u ome su u4eta u o14ir mi'$je+ja s(i6 4ai+tereso(a+i6 stra+a i u

ome se us$a7uju s(i s!or+i argume+ti. o+ +e !odra4ume(a jed+og$as+ost% i !ot(r7e+ od stra+e !ri4+ate orga+i4a5ije u ome se 4a o!'tu i (i'erat+u u!otre1u ut(r7uju !ra(i$a* smer+i5e i$iarateristie 4a ra4$i"ite ati(+osti i$i +ji6o(i re4u$tati u 5i$ju ost(ari(a+ja o!tima$+og ste!e+a redau datom o+testu8 Sta+dardi tre1a da 1udu 4as+o(a+i +a !ro(ere+im re4u$tatima +aue* te6+ie iisust(a u 5i$ju ost(ari(a+ja o!tima$+e oristi 4a dru't(o8

Sta+dard* s jed+e stra+e !redsta($ja re4u$tat sistema sta+dardi4a5ije* a s druge stra+e* !redsta($ja+ormati+i at oji ima uti5aj +e samo +a sistem sta+dardi4a5ije* (e) i +a dru't(e+i sistem* !ose1+o+a !roi4(od+ju i !$asma+ !roi4(oda i (r'e+je us$uge8 Sta+dard je sredst(o omu+ia5ije i4me7u !roi4(o7a"a i oris+ia8 O+i us!osta($jaju 4ajed+i"i je4i* oji de,i+i'e (a$itet i us!osta($ja +eu(rstu sigur+os+og riterijuma ao 4a !otro'a"a tao i 4a samog !roi4(o7a"a8 Sa jed+e stra+emo0emo re)i da su tro'o(i ma+ji uo$io su !ro5edure i !ostu!5i sta+dardi4o(a+i* a sa drugestra+e i !otro'a"i m+ogo 1o$je !ri6(ataju !roi4(ode oji su +e4a(is+o i o1jeti(+o o5e+je+i8

Sta+dardi4a5ija mo0e imati jeda+ i$i (i'e 5i$je(a oji omogu)a(aju da !roi4(od* !ro5es i$i us$uga 1udu u s$adu sa +ji6o(om +ame+om8 Ci$je(i sta+dardi4a5ije su& u!ro')a(a+je rastu)eg 1roja(arija+ti !roi4(oda i !ostu!aa u 0i(otu "o(ea. s!ora4ume(a+je. o!'ta eo+omi"+ost. 1e41ed+ost*4dra($je i 4a'tita 0i(ota. 4a'tita i+teresa !otro'a"a i i+teresa dru't(a. odstra+ji(a+je !re!rea 4atrgo(i+u8 I4 +a(ede+og mo0emo da 4a$ju"imo da je o!'ti 5i$j sta+dardi4a5ije 'ire+je te6+o$ogije8

I+dustrijsa s(oji+a !redsta($ja 1a' o+o 'to joj ime go(ori& s(oji+u* da$e !ra(o da se +jom

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI +? od 2@

ras!o$a0e* ao i s(aom drugom ro1om* u o(iru (a0e)i6 4ao+si6 !ro!isa i tr0i'+i6 us$o(a8 Nje+4+a"aj !roisti"e i4 !roste "i+je+i5e da je dru't(o u ome 0i(imo tr0i'+o orje+tisa+o* i da su u ta(imus$o(ima 4+a+je* isust(o* ta$e+at* (a$itet* ime* 4+a"aj #4a!ra(o !ro+a$as5i* i 4+ao(i 4ao1e$e0a(a+je !roi4(oda% ro1a ao i s(e drugo* i !otre1+o i6 je 4a'tititi od +eo($a')e+og !rometa iu!otre1e8

Iao sta+dardi4a5ija i i+te$etua$+a s(oji+a imaju ra4$i"ite 5i$je(e* !otre1+o je isto(reme+o da !ostoje u istom i+dustrijsom i trgo(i+som oru0e+ju8 Sta+dardi4a5ija i i+dustrijsa s(oji+a +emogu us!e'+o da se od(ijaju u$o$io se +e ra4re'e !ote+5ija$+i suo1i i4me7u +ji6o(i6 5i$je(a8 Istotao* ao se sta+dardi i4ra7uju a da se !o s(im !ro!isima +e u4ima u o14ir !ra(a i+dustrijses(oji+e* +esta)e s(ai !odsti5aj 4a ra4(ija+je +o(i6 !roi4(oda i !ostu!aa8

U s$u"aju da se odred1e sta+darda 4as+i(aju +a odre7e+im !ra(ima i+dustrijse s(oji+e* !red$aga" !ra(a tre1a da o1e41edi sag$as+ost +osio5a !ra(a da i6 ustu!i s(im o+ima oji 1i !rime+ji(a$i tajsta+dard8 Ao +osi$a5 !ra(a +e da sag$as+ost* sta+dard 1i se morao (ratiti +a !reis!iti(a+je8Me7utim* !ra(a se mogu odu4eti radi do+o'e+ja sta+darda* ada su u !ita+ju im!erati(+i ra4$o4i 1e41ed+osti i$i ja(+og i+teresa a +e mo0e se +a)i +ijed+o drugo te6+i"o re'e+je8

U !rasi je !o0e$j+o da se !ri i4radi sta+darda +e !ri1ega(a te6+o$ogijama oje su (e) 4a'ti)e+e !ra(ima i+dustrijse s(oji+e8 Uo$io +ei orga+ 4a sta+dardi4a5iju 0e$i da 4as+uje sta+dard +aos+o(u te6+o$o6ije oja je 4a'ti)e+a* !otre1+o je da o1a(esti +osio5a !ra(a ao +e 1i do'$o do !o(rede !ra(a i+dustrijse s(oji+e8 Me7utim* ao se +e !ostig+e sag$as+ost orga+ 4a sta+dardi4a5iju+e tre1a da +asta(i da radi +a +eom sta+dardu ao +ije do1ije+a do4(o$a 4a ori')e+je !ra(ai+dustrijse s(oji+e8

Ao se 4a$ju"i s!ora4um i4me7u !ro+a$a4a"a i orga+a 4a sta+dardi4a5iju* us$o(i da(a+ja $i5e+5itre1a da 1udu !ra(ed+i i jas+i* ao 1i +osio5u !ra(a +a 4ado(o$ja(aju)i +a"i+ 1i$i u4(ra)e+itro'o(i istra0i(a"og rada i ra4(oja8

Od1ija+je !ra(a isori')a(a+je $i5e+5e od stra+e !ro+a$a4a"a !odra4ume(a mogu)e us(aja+je +eogdrugog te6+i"og re'e+ja oje 1i mog$o !o+o(o da do(ede u !ita+je !ote+5ija$+o i$i st(ar+odomi+ira+je +osio5a !ra(a +a tr0i'tu8 U i+teresu +osio5a !ra(a +ije da od1ije ustu!a+je $i5e+5e oisori')a(a+ju s(og !ate+ta i$i autorsog !ra(a* osim ao su us$o(i oje +ude !ote+5ija$+i oris+i5ida$eo is!od +ji6o(i6 omer5ij$+i6 o"ei(a+ja8

Mogu se ja(iti !ote'o)e uo$io se !ra(o i+dustrijse s(oji+e as+o otrije i$i se uo!'te +e otrije8Ao je +osi$a5 !ra(a o1a(e'te+ od stra+e orga+a 4a sta+dardi4a5iju da 1i +jego(a !ra(a mog$a 1itiisori')e+ja !ri$iom i4rade sta+darda* o+ +e sme da tra0i s(oji+u !ra(a te !os$e us(aja+jasta+darda* jer 1i to 4+a"i$o !$a)a+je m+ogo (i'i6 $i5e+5+i6 +ado+ada8 U o(a(im s$u"aje(imaorga+ 4a sta+dardi4a5iju i4radio je !ostu!a ojim se a0+ja(a as+o otri(a+je i$i +eotri(a+je !ra(a8

," ONO. INU.TRIJ.KE .VOJINE I .I.TEMA MENAŽMANTA

KVALITETOM

U 5i$ju ra4(oja i u+a!re7e+ja mera sistemse !odr'e u+a!re7e+ja (a$iteta* +ame)e se !ita+je4a'tite i+te$etua$+og st(ara$a't(a8 I+te$etua$+o st(ara$a't(o je (eoma om!$es+o i o1u6(ata 'irodija!a4o+ sa4+a+ja i4 ra4$i"iti6 o1$asti8 Do ti6 sa4+a+ja do'$o se "esto dugogodi'+jim radom !ojedi+5a i$i "ita(i6 timo(a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?# od 2@

Prema mode$u sistema (a$iteta* de,i+isa)emo !odsistem i+dustrijse s(oji+e* sa !otre1+im e$eme+timai arateristiama8

$lement 1 8 oslovi i #ada&i u podsistemu industrijske svojine sa karakteristika

K 282 Pos$o(i istra0i(a+ja i ra4(oja u i+dustrijsoj s(oji+i.O(i !os$o(i tre1a$o 1i da o1u6(ate&

o1e41e7i(a+je +o(i6 !os$o(a i u+a!re7i(a+je !ostoje)i6.

!rijem +o(og adra.

o1ra4o(a+je +o(og adra.

+agra7i(a+je.

moti(a5iju.

stimu$a5iju.

metode i !ostu!e.

o!remu.

e+ergiju i materija$.

orga+i4a5iju.

!os$o(a+je.

i+,orma5io+i !odsistem8

K 283 Pos$o(i o1e41e7e+ja rada !odsistema i+dustrijse s(oji+e.

O(om araeteristiom 1i tre1a$o o1u6(atiti s$ede)e ati(+osti&

o1e41e7e+je i !ri$i( !os$o(a u od+osu +a ras!o$o0i(e resurse.

o1e41e7e+je adra i us$o(a o!tima$+i6 e,eata.

o1e41e7e+je !rime+e sa(reme+i6 metoda i !ostu!aa.

o1e41e7e+je e+ergije i materija$a.

o1e41e7e+je !ri6oda* o!tima$+i6 tro'o(a* ras!ode$e do6ota8

o1e41e7e+je ,u+5io+isa+ja i+,orma5io+og !odsistema8

K 28 I4(r'a(a+je os+o(+i6 !os$o(a i 4adataa.

O(a arateristia o1u6(ata&

is!iti(a+je !rija(e !ro+a$a4aa.

is!iti(a+je !rija(e 4+ao(a ra4$io(a+je.

registro(a+je* !ra)e+je i odr0a(a+je !ra(a.

o1ja($ji(a+je !rija(e !ro+a$asa* i$i sti5a+ja odgo(araju)eg !ra(a* a mo0da i !ri!rema

odgo(araju)i6 !u1$ia5ija. me7u+arod+a sarada+ja8

$lement 2 8 *adar

Sa arateristiama

K 382 O!'ti (a$itet adra o1u6(ata&

ste!e+ o!'teg* ste"+og* teorijsog i !rati"+og 4+a+ja.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?1 od 2@

ste!e+ ($ada+ja !otre1+im (e'ti+ama.

ras!o$aga+je o!'tim* i+te$etua$+o* se+4or+im* motor+im i se+4or+o-motor+ims!oso1+ostima8

K 383 Ras!o$o0i(ost adrom o1u6(ata& arater+e 5rte same $i"+osti.

ras!o$o0i(ost s!e5ija$isti"im adrom i4 o1$asti !ra(a.

ras!o$o0i(ost s!e5ija$isti"im adrom i4 o1$asti i+,orma5io+i6 !os$o(a.

ras!o$o0i(ost adrom 4a o1a($ja+je !os$o(a u sistemu8

$lemant 3 8 Aetode i postup&i

Sa arateristiama

K 82 Ta"+ost.

K 83 Br4i+a.

K 8 Potre1+a o!rema8

$lement ! 8 Oprema

Sa arateristiama

K =82 Broj o!reme.

K =83 Mogu)+ost o!reme.

K =8 Sta+je o!reme.

K =8= Sa(reme+ost o!reme8

$lement 8 $ner'ija i materijal

Sa arateristiama

K @82 P$a+ira+je e+ergetsi6 i materija$+i6 !otra0i(a+ja.

K @83 Mogu)+ost 4ado(o$je+a !otre1a.K @8 Sta$+ost s+a1de(a+ja.

K @8= K(a$itet e+ergije i materija$a8

$lement 7 8 Or'ani#a&ija

Sa arateristiama

K H82 Orga+i4a5io+a strutura.

K H83 Orga+i4o(a+je.

K H8 Reorga+i4o(a+je8

$lement 9 8 0nforma&ije

Sa arateristi$amaK 82 Pra(o(reme+ost i (a$itet i+,orma5ija.

K 83 Zai+tereso(a+ost 4a!os$e+i6 4a i+,orma5ije.

K 8 O1e41e7e+je i+,orma5ija +eo!6od+i6 4a u!ra($ja+je.

K 8= Podr'a !os$o(ima i4da(a+ja !u1$ia5ija8

$lement : 8 oslovanje

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?" od 2@

Sa arateristiama

K ?82 Pri6odi.

K ?83 Rasodi.

K ?8 Pro,it8 $lement 5 8 ormativno re'ulisanje

Sa arateristiama

K ;82 Us$a7e+ost !ra(i$+ia o +agra7i(a+ju i 4a$ju"e+i6 ugo(ora sa (a0e)im4ao+sim !ro!isima.

K ;83 Ade(at+ost !ra(i$+ia o +agra7i(a+ju i s$o!$je+i6 ugo(ora.

Slika 7.1 Aodel sistema industrijske svojine u modelu sistema kvaliteta.

I+te$etua$+o sta(ra$a't(o #u sistemu (a$iteta% ima 4+a"aj+o ra4$i"it +a"i+ 4a'tite u od+osu +a4a'titu i+dustrijse s(oji+e8 Da+as je 4$ou!otre1a autorsog !ra(a (eoma ras!rostra+je+a u o1$iu !iraterije i+te$etua$+og st(ara$a't(a8 Tao se do$a4i do oa$i4ije u sag$eda(a+ju 4a'titei+te$etua$+og st(ara$a't(a u sistemu (a$iteta8 Ao je +e'to (a$itet* a mo0e da se 4$ou!otre1i* o+da

je !ita+je (a$itet+e 4a'tite i+te$etua$+og st(ara$a't(a !ose1a+ !ro1$em8 O(de je jedi+o re'e+jei4+a$a0e+je mera !re(e+ti(e u4 odgo(araju)u 4ao+su regu$ati(u* ao i e,ias+e u!ra(+e mere i !ostu!e u4 sudsu 4a'titu8

,< INU.TRIJ.KA .VOJINA U LOGI.TICI INŽENJERA

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?< od 2@

Mesto i u$oga sistema i+dustrijse s(oji+e* u od+osu +a +jego(o oru0e+je* +aj1o$je se uo"a(a u t4(8rugu $ogistie #s$ia @8%* oji !odra4ume(a da se $ogistia i+0e+jera !ru0a !ro5esima st(ara+ja iori')e+ja !roi4(oda i us$uga8 Pri tome* iao se* !rema os+o(+oj !osta(5i $ogistie i+0e+jera* sistemi+dustrijse s(oji+e (e4uje* ao segme+t $ogistie* 4a !ro5es istra0i(a+ja i ra4(oja* o+i ima4+a"aj+og u!$i(a +a s(e !ro5ese st(ara+ja i ori'"e+ja !roi4(oda i us$uga8

Slika 7.2. Aesto i ulo'a sistema industrijske svojine u lo'isti&i inženjera

Osim +a(ede+og* i4 datog ruga $ogistie] uo"a(a se i (e4a sistema i+dustrijse s(oji+e* +e samosa !ro5esima st(ara+ja i ori')e+ja !roi4(oda i us$uga* +ego i sa drugim sistemima* ao 'to susistem me+ad0me+ta (a$itetom* sistem sta+dardi4a5ije* metro$o'i sistem i dr8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?= od 2@

> INTEGRI.ANI .I.TEMI MENAŽMENTA U ORANIZACIJI

Kod +as u stru"+oj* a u !os$ed+je (reme i u !os$o(+oj ja(+osti* s(e su !risut+iji ra4go(ori +a temu !ojedi+a"+i6 me+ad0me+t sistema ao 'to su +a !rimer& sistem me+ad0me+ta (a$itetom #MS%*sistem me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e #EMS%* sistem me+ad0me+ta 4dra($jem i 1e41e+osti+a radu #O>SAS%* sistem me+ad0me+ta 1e41ed+o')u 6ra+e #>ACCAP%* !a o+da i+,orma5io+isistem* ,i+a+sijsi me+ad0me+t* me+ad0me+t $judsim resursima i tao da$je8 Mog$o 1i se dugo+a(oditi i !o 'iri+i i !o du1i+i a(i s(e me+ad0me+t sistemi !ostoje8 Nei od +ji6 susta+dardi4o(a+i do (e)i+a to +ije8 Tre1a$o 1i da se 4a!itamo da $i ada o ra4$i"itim me+ad0me+tsistemima go(orimo do(o$j+o ra4umemo 'ta o+i u su'ti+i 4a+"e i "emu s$u0e8

Ug$a(+om je s(ima jasa+ !ojam orga+i4a5ije #!o de,i+i5iji Fgru!a $judi* o1jeata i !ri!adaju)eo!reme* sa us!osta($je+im odgo(or+ostima* o(a$')e+jima i od+osimaF%8 Da 1i orga+i4a5ija,u+5io+isa$a o+a mora da ima s(e o+o 'to u de,i+i5iji stoji* tj8 mora da ,u+5io+i'e ao jedi+st(e+ !os$o(+i sistem* +aj"e')a gre'a od i4grad+je !ojedi+a"+i6 me+ad0me+t sistema je 4a+emari(a+je !ostoja+ja !os$o(+og sistema orga+i4a5ije8 Mo0da je o(o u +a'im us$o(ima i $ogi"+o jerus!osta($je+i !os$o(+i sistemi u (e)i+i +a'i6 orga+i4a5ija +e 4ado(o$ja(aju os+o(+e me+ad0me+t !ri+5i!e8 U ta(oj situa5iji !rojeto(a+je 1i$o og !ojedi+a"+og me+ad0me+t sistema #!ogoto(oao je o+ i sta+dardi4o(a+% 4a6te(a 4a+emari(a+je s(i6 o+i6 +e$ogi"+osti oje (e) !ostoje u !os$o(+om sistemu orga+i4a5ije8 Me7utim* taa( !ristu! do(odi do +emi+o(+i6 o+,$iata uim!$eme+ta5iji oji su +aj"e')e !$od usta$je+i6 !ogre'+i6 +a(ia me+ad0me+ta i 4a!os$e+i6 i te'o !ri6(ata+je druga"ijeg !ristu!a* 1e4 o14ira +a ,orma$+o !ri6(ata+je +o(i6 metoda rada8 O(o je

!ogoto(o !risut+o u situa5ijama ada us!osta($ja+je 1i$o og me+ad0me+t sistema +ije !$od 0e$jeme+ad0me+ta da u+a!redi !ojedi+e segme+te !os$o(a+ja (e) +amet+uta o1a(e4a od stra+e tr0i'ta#MS i >ACCP +a !rimer%8 ta u ta(oj situa5iji tre1a da uradimo da 1i se !osao u"i+io ma+je 1esmis$e+im Goto(o +i'ta !amet+o i4u4e( o+sta+t+e edua5ije me+ad0me+ta i 'to 'ireg ruga4a!os$e+i6 ao 1i se su'ti+si ra4ume$a +eo!6od+ost o+og 'to se tra0i* 1i$o od stra+e dru't(a i$itr0i'ta8

Postoji jeda+ !ristu!* oji se u !os$ed+je (reme s(e (i'e 4ago(ara i od +as* a oji a0e& i+tegrisati

FON - Mase! !ad




>,1,1 .I.TEM MENAŽMENTA KVALITETOM

Sta+dardi su +asta$i ao !os$edi5a !otre1e da se ut(rde 4a6te(i oje +ei is!oru"i$a5 tre1a da is!u+ida 1i ga u!a5 smatrao !ogod+im 4a dugoro"+u sarad+ju8 Pogod+o je da se de,i+i'e jeda+mi+ima$+i su! 4a6te(a oji 1i gara+to(ao ujed+a"e+ost (a$iteta is!oru"e+i6 !roi4(oda i s!re"ioda !roi4(od sa odstu!a+jima dos!e do u!5a8 Sta+dard ISO ;<<2 u!ra(o je tome +ame+je+ 9 o+'titi u!5a time* 'to od !roi4(o7a"a tra0i da o1e41edi resurse i !rime+i sistem u!ra($ja+ja !ro5esima rada da 1i se osigura$i usag$a'e+ost i 4ado(o$je+je 4a6te(a oris+ia8

Poja(om orga+i4a5ije 4a serti,ia5iju* oje o5e+juju usag$a'e+ost sa sta+dardom* sma+ji$a se !otre1a da s(ai u!a5 4a se1e !ro(era(a !ou4ad+ost do1a($ja"a8 Tao sta+dard i sistemserti,ia5ije s$u0i s(im 4ai+tereso(a+im stra+ama* a serti,iat s$u0i ao !ot(rda da orga+ia4a5ijae,eti(+o u!ara($ja s(ojim i+ter+im !ro5esima rada8

Mora se +ag$asiti* me7utim* da serti,iat +i'ta +e go(ori o !osti4a+ju !otre1+og +i(oa (a$iteta !roi4(oda* jer sta+dard ISO ;<<2 tome +ije +i +ame+je+8 Tao7e tre1a ista)i da je sta+dard ISO;<<2 dosta ogra+i"e+* jer +e !osta($ja 4a6te(e oji 4a u!5a +isu 1it+i8 Na !rimer* +ema 4a6te(a u !og$edu 4ado(o$jst(a 4a!os$e+i6 i$i u!ra($ja+ja ,i+a+sijama* tao da orga+i4a5ija oja 0e$i dau+a!redi s(oje !os$o(a+je +e mo0e da se 4adr0i samo +a !rime+i sta+darda ISO ;<<2 9 to je te !r(i ora u !ro5esu o+ti+ua$+og u+a!re7e+ja8

Strutura sta+darda ISO ;<<2&3<<< data je +a s$i5i i o1u6(ata s$ede)e&

s(ao !redu4e)e ima ruo(odst(o* oje ima s!e5i,i"+e 4adate.

s(ao !redu4e)e mora da u!ra($ja s(ojim $judsim* materija$+o-te6+i"im i ,i+a+sijaimresursima.

s(ao !redu4e)e mora da st(ara !roi4(ode i:i$i us$uge od oji6 0i(i i oje !rodajeu!5ima:oris+i5ima.

s(ao !redu4e)e mora da !rati e,ete s(oga rada* da ot$a+ja !ro1$eme u radu i is!ra($jagre'e* a$i i da s!re"a(a +ji6o( +asta+a.

s(ao !redu4e)e oristi doume+ta5iju* te6+i"u u drugu* i +jome mora u!ra($jati8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?> od 2@

Slika 9.1 Sistem menadžmenta kvalitetom

Oda(de s$edi da se sta+dard ISO ;<<2&3<<< uo!'te +e o1ra)a 4a!os$e+ima u !roi4(od+ji:!ru0a+juus$uga* +ego ruo(odio5ima s(i6 +i(oa8 O(o je i4u4et+o (a0+a t(rd+ja oja !odra4ume(a da od !rime+e sta+darda +ema +i'ta ao u to +ije u$ju"e+o ruo(odst(o !redu4e)a* !o"e( od +aj(i'eg8

Me7uso1+a (e4a e$eme+ata sta+darda #gru!e 4a6te(a% !ria4a+a je +a s$i5i* sa s$ie se (idi da se uorag+i4a5iji mogu uo"iti d(a toa - g$a(+i !ro5es u ojem se st(ara !roi4(od i$i rea$i4uje us$uga*oji te"e 6ori4o+ta$+o od u$a4a do i4$a4a #od $e(e do des+e stra+e dijagrama% i !ro5es u!ra($ja+ja*oji se od(ija (ertia$+o* !o du1i+i orga+i4a5ije* a omogu)uje (o7e+je orga+i4a5ije u 5e$i+i i,u+5io+isa+je g$a(+og !ro5esa8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?+ od 2@

Slika 9.2 AeBusobni odnos elemenata standarda

Po'to se !redmet rada* od+os+o g$a(+i !ro5es u ojem se st(ara +o(a (red+ost* rea$i4uje od jed+edo druge orga+i4a5ije* sta+dard u(a0a(a da !rime+a +ei6 +jego(i6 4a6te(a mo0da +e)e 1itimogu)a i do4(o$ja(a da se ta(i 4a6te(i is$ju"e i4 !odru"ja !rime+e sistema me+ad0me+ta8

>,1," .I.TEM UPRAVLJANJA ZATITOM ŽIVOTNE .REINE

Serija sta+darda ISO 2=<<< +ame+je+a je 6armo+i4a5iji 4a6te(a oji se !osta($jaju !redu4e)ima'irom s(eta u !og$edu sistema u!ra($ja+ja 4a'titom 0i(ot+e sredi+e8 O(a serija sta+darda odre7ujeda se odgo(or+osti 4a 4a'titu 0i(ot+e sredi+e +a$a4e diret+o u ruama me+ad0me+ta8 U!ra(o o+a$i5a oja imaju +aj(e)i uti5aj +a !o$itiu !redu4e)a i !ostu!e +je+e rea$i4a5ije imaju i o($a')e+jada de,i+i'u so!st(e+e 4adate u !og$edu us!osta($ja+ja sistema 4a'tite 0i(ot+e sredi+e8

Na st(ara+je o(e serije sta+darda uti5a$a je rastu)a 4a1ri+utost ja(+osti u (e4i s uti5ajem ojii+dustrija ima +a 0i(ot+u sredi+u* ao $oa$+o tao i +a s(etsom +i(ou8 Ja(+ost tra0i da !redu4e)au 5e$om s(etu !reu4mu odgo(or+ost 4a s(oje ati(+osti8 Me7utim* ja(+ost +ije jedi+i 4ago(or+i

4a'tite 0i(ot+e sredi+e8 M+oga !redu4e)a su tao7e !re!o4+a$a o(u !otre1u i !omog$a st(ara+jesta+darda ISO 2=<<<8 Pored osta$og* !redu4e)a su time 0e$e$a da !redu!rede ,ormira+je !ara$e$+i6dr0a(+i6 !ro!isa u o(oj o1$asti* jer o+i "esto umeju da 1udu +eusag$a'e+i sa me7u+arod+imreta+jima i (eoma o!tere)uju)i 4a !redu4e)e8

ISO 2=<<< +a4i( je 4a seriju sta+darda 'to se od+ose +a sistem 4a'tite 0i(ot+e sredi+e8 Ci$j o(i6sta+darda je us!osta($ja+je o!'teg o(ira +a +i(ou !redu4e)a 4a u!ra($ja+je sistemom 4a'tite0i(ot+e sredi+e8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI ?? od 2@

Iao je !rime+a sta+darda serije ISO 2=<<< do1ro(o$j+a* m+ogi (e$ii u!5i us$o($ja(aju s(ojedo1a($ja"e da moraju da !oseduju serti,iat 4a sistem u!ra($ja+ja 4a'titom 0i(ot+e sredi+e* isto ao'to se desi$o ada je !u1$io(a+a serija sta+darda ISO ;<<<8 Ra4$og je jed+osta(a+& +eamu$ti+a5io+a$+a om!a+ija* Co5a-Co$a +a !rimer* +e mo0e do4(o$iti +aru'a(a+je s(og imid0a* taoda !os$o(a+je sa do1a($ja"ima oji se !o+a'aju +eodgo(or+o !rema 0i(ot+oj sredi+i 9 a to 4+a"i !rema dru't(u 9 +e do$a4i u o14ir8

U +a'oj 4em$ji !ostoje o1im+a regu$ati(a* !os(e)e+a 4a'titi 0i(ot+e sredi+e i s(e je (i'e !rimerai4ri5a+ja (isoi6 a4+i o+ima oji +e !o'tuju !ro!ise8 Projeat 4a i4grad+ju 1i$o og i+dustrijsogo1jeta o1a(e4+o sadr0i o os(rt +a uti5aj tog o1jeta +a 0i(o+u sredi+u* do odre7e+e (rste !ostroje+ja moraju imati i deta$ja+ e$a1orat u ojima se* !ored osta$og* ra4matraju mogu)i ri4i5i i !os$edi5e 6a(arije8 O"euje se da se reta+ja +a tr0i'tu* dr0a(+i !ro!isi i s(e (e)i !ritisa dru't(e+i6gru!a +aterati (e)i+u !redu4e)a da !o(edu (i'e ra"u+a o 0a'titi 0i(ot+e sredi+e* 'to )e o1e41editi !$od+o t$e 4a !rime+u sta+darda serije ISO 2=<<<8

Sta+dardi o1u6(ataju (i'e !odru"ja&

sistem u!ra($ja+ja 4a'titom 0i(ot+e sredi+e. !ro(era #o5e+ji(a+je% sistema 4a'tite 0i(ot+e sredi+e.

o5e+ji(a+je e,eata sistema 0i(ot+e sredi+e.

o4+a"a(a+je !roi4(oda !rema uti5aju oji imaju +a 0i(ot+u sredi+u.

o5e+ji(a+je 0i(ot+og 5i$usa !roi4(oda.

as!eti 4a'tite 0i(ot+e sredi+e u sta+dardima 4a !roi4(ode8

S$i"+o ao od serije ISO ;<<<* u o1$asti 4a'tite 0i(ot+e sredi+e !redu4e)a se serti,iuju samo !rema sta+dardu ISO 2=<<28 Osta$i sta+dardi i4 serije ISO 2=<<< oriste se ao smer+i5e 4a

ra4ja'+je+je 4a6te(a* tra0e+je !ra(i6 de,i+i5ija i$i do!u+si6 o1ja'+je+ja8Strutura sistema ISO 2=<<2 !ria4a+a je +a s$i5i* a$i je 4a ra4ume(a+je +jego(i6 4a6te(a+eo!6od+o !r(o us(ojiti +eo$io $ju"+i6 termi+a oji se od+osi +a 0i(ot+u sredi+u8 U!o4+a(a+jesa terimi+ima tim je (a0+ije 'to je o1a(e4a u !og$edu u!ra($ja+ja sistemom 4a'tite 0i(ot+e sredi+eda+as !reme'te+a sa +i(oa re,ere+ta +a +i(o ($as+ia:diretora !redu4e)a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1## od 2@

Slika 9.3 odručja na koja se odnose standardi 0SO 1!666

Slika 9.! Struktura standarda 0SO 1!666

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#1 od 2@

U s$adu s +a(ede+im* o(de se daju o1ja'+je+ja +eo$io +aj(a0+iji6 termi+a&

Ži6%7na s'edina& Oru0e+je u ome orga+i4a5ija radi* u$ju"uju)i (a4du6* (odu* 4em$ji'te* !rirod+e resurse* ,$oru* ,au+u* $jude i +ji6o(e u4ajam+e od+ose8 Oru0e+je se !rote0e od

orga+i4a5ije* do g$o1a$+og tr0i'ta8.is7e- 5a7i7e i6%7ne s'edine& deo o!'teg sistema me+ad0me+ta +ee orga+i4a5ije* oji u$ju"ujeorga+i4a5io+u struturu* !$a+ira+je* ras!ode$u odgo(or+osti* metode* !ostu!e i resurse +eo!6od+e4a de,i+isa+je* !rime+u* s!ro(o7e+je* a+a$i4u i odr0a(a+je !o$itie 4a'tite 0i(ot+e sredi+e iu!ra($ja+ja as!etima u (e4i sa 0i(ot+om sredi+om8 Radi se* da$e o u!ra($ja"i !ristu! !rime+omojeg se !ita+jima 4a'tite 0i(ot+e sredi+e !ristu!a +a sistematsi* strutuira+ i doume+to(a+ +a"i+8

As3e97 i6%7ne s'edine& E$eme+t ati(+osti* i$i !roi4(oda* i$i us$uga +ee orga+i4a5ije oji mo0e dado7e u i+tera5iju sa 0i(ot+om sredi+om8

U7i4aj na i6%7n* s'edin*& S(aa !rome+a 0i(ot+e sredi+e* !ogor'a+je i$i !o1o$j'a+je* oje je !ot!u+o i$i de$imi"+o re4u$tat ati(+osti* !roi4(oda i$i us$uga orga+i4a5ije8

>,1,< .I.TEM ZA PROIZVONJU $EZ$ENE I ZRAVE HRANE B HACCP

Pra(o +a 1e41ed+u 6ra+u jed+o je od os+o(+i6 $judsi6 !ra(a* a o1a(e4a je s(ae dr0a(e da osigurada 4dra($je +je+i6 gra7a+a +e 1ude ugro0e+o u!otre1om 4dra(st(e+o +eis!ra(+i6 !re6ram1e+i6 !roi4(oda8

Be41ed+ost 6ra+e da+as je !ostao s(etsi !ro1$em* oji je !ose1+o i4ra0e+ u us$o(ima i+te4i(+etrgo(i+e !re6ram1re+im arti$ima +a me7u+arod+om tr0i'tu8

Ra4(ije+e 4am$je !ose1+o su 4ai+tereso(a+e 4a 1e41ed+ost 6ra+e* jer se (e$ie o$i"i+e u(o4e i44ema$ja tre)eg s(eta8 Zato o+e !osta($jaju (r$o o'tre 4a6te(e oje tre1a da is!u+e s(i* oji imaju+ameru da !rodaju s(oje !re6ram1re+e !roi4(ode +a +ji6o(om tr0i'tu8 Tao je E(ro!sa u+ija jas+o !oru"i$a da +i 41og oga +e)e s+i0a(ati riterijume 4a u(o4 6ra+e* a taa( sta( je i drugi6 4ema$ja8

>ACCP je sra)e+i5a od >a4ard A+a$sis a+d Criti5a$ Co+tro$ Poi+ts* 'to se od +as !re(odi saA+a$i4a o!as+osti i riti"+a o+tro$+e ta"e* a !redsta($ja sistemsi !re(e+ti(+i !ristu! ojim seosigura(a 1e41ed+ost 6ra+e8 >ACCP se teme$ji +a ide+ti,ia5iji i a+a$i4i s!e5i,i"+i6 o!as+osti !o4dra($ja raj+jeg oris+ia i ut(r7i(a+je !re(e+ti(+i6 mera u !roi4(od+ji i !rometu 6ra+e ojima seri4i u$a+ja* i$i s(odi +a !ri6(at$ji(u meru8 O(aj sistem 4as+o(a+ je +a !re(e+ti(i i ugra7e+ je u5eo !roi4(od+i sistem8

Pre!o4+aju)i !otre1u da se us!osta(i jedi+st(e+a os+o(a 4a !ri4+a(a+je sistema u!ra($ja+ja 1e41ed+o')u 6ra+e i da se omogu)i +e4a(is+o o5e+ji(a+je i serti,ia5ija* ISO je !o$o(i+om 3<<@8godi+e do+eo me7u+arod+i sta+dard ISO 33<<< 9 Sistem u!ra($ja+ja 1e41ed+o')u 6ra+e 9 Za6te(e4a orga+i4a5ije u $a+5u is6ra+e8 Sta+dard je usag$a'e+ sa drugim sta+dardima 4a sisteme

me+ad0me+ta* a !ose1+o sa ISO ;<<2 i ISO 2=<<28

Kao se (idi sa s$ie* sta+dard ISO 33<<< !ro!isuje 5e$o(iti sistem me+ad0me+ta* da$e sistem uojem je +aj(i'e ruo(odst(o odgo(or+o da osigura 1e41ed+ost 6ra+e i to tao 'to )e&

us!osta(iti !o$itiu i o1jas+iti je 4a!os$e+ima.

o1e41editi resurse i !ore1+e !redus$o(e 4a ,u+5io+isa+je sistema* a !re s(ega !rime+umera do1re !roi4(o7a"e i do1re 6igije+se !rase.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#" od 2@

s!o(esti a+a$i4u o!as+osti i !ri!remiti !$a+ u!ra($ja+ja ri4i5ima #>ACCP !$a+%.

o1e41editi +ad4or +ad ,u+5io+isa+jem sistema i +jego(o u+a!re7e+je8

Slika 9. Struktura standarda 0SO 22666

Slika 9.7 E*uaE be#bedne 4rane

Pria4 +a s$i5i !ogoda+ je i 41og toga 'to !oa4ujeda sistem* oji +ije gra7e+ !o o(om ste!e+astom !ri+5i!u +ema +ia(og smis$a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#< od 2@

>," UVO U INTEGRI.ANI MENAŽMENT .I.TEMA

Pro'ire+je ,ousa !a0+je sa (a$iteta !roi4(oda i us$uga +a (a$itet me+ad0me+t sistema #MS% uome se rea$i4uju o(i !roi4(odi i us$uge m+oge me+ad0ere 4ati"e !ot!u+o +es!rem+e8 Prime+a iserti,ia5ija ra4$i"iti6 sta+darda:sistema& (a$iteta* 0i(ot+e sredi+e* 4dra($ja i 1e41ed+osti4a!os$e+i6* so5ija$+e odgo(or+osti or!ora5ije* 1e41ed+osti !re6ram1e+i6 !roi4(oda* !ou4da+ost !roi4(oda* itd8* 4a6te(a jeda+ !ot!u+o +o(* !roati(a+* a +e reati(a+* me+ad0me+t sti$ i sistemsuorje+ta5iju8

Pose1a+ !ro1$em su ma$e i sred+je orga+i4a5ije oje +e ras!o$a0u sa do(o$j+o resursa da samei4rade 4a6te(a+e sisteme8 A+ga0o(a+je ra4$i"iti6 o+su$ta+ata "esto do(odi do o+,u4ije us$ed+ji6o(i6 ra4$i"iti6 !ristu!a u reira+ju o(i6 sistema8 S druge stra+e +i sami sta+dardi oje tre1a4ado(o$jiti +isu u !ot!u+osti me7uso1+o 6ori4o+ta$+o us$a7e+i8

U o(a(oj situa5iji orga+i4a5ije se +a$a4e u di$emi 'ta i ao da rade8 G$eda+o sa stra+e !ojedi+i6gru!a oris+ia orga+i4a5ije #u!5i* a5io+ari* 4a!os$e+i* is!oru"io5i i dru't(o%* s(aa od +ji6

4a6te(a samo odre7e+i sistem* !rema odre7e+om sta+dardu8G$eda+o sa stra+e orga+i4a5ije* o+a ima os+o(+i me+ad0me+t sistem i +ju i+teresuje ao da ga 'to jed+osta(+ije ada!tira i us$adi !rema 4a6te(ima ra4$i"iti6 sta+darda* a$i sa jed+ist(e+im resursima*+ad$e0+ostima* 5i$je(ima* !$a+o(ima* doume+tima* o1uama* !ro(erama* !o1o$j'a+jima iserti,ia5ijama8 Za s(au orga+i4a5iju !ostoje d(a os+o(+a !ro1$ema oje tre1a re'iti&

28 ao i+tegrisati !ar5ija$+e sta+darde:sisteme u jedi+st(e+ i+tegrisa+i me+ad0me+t sistem i38 ao i+tegrisa+ati i+tegrisa+i me+ad0me+t sistem u !os$o(+u strategiju i !rasu

orga+i4a5ije8

U ta1e$i dati su os+o(+i sta+dardi4o(a+i me+ad0me+t sistemi* sta+dard u ojima su de,i+isa+i4a6te(i i oris+i5i oji su 4ai+tereso(a+i 4a o(e sisteme8

abela 9.1 Standardi#ovani menadžment sistemi (standardFsistemi)

Na s$ede)oj s$i5i !ria4a+a je o+5e!5ija i+tegrisa+ja ra4$i"iti6 sta+darda:sistema 1a4ira+a +a4ajed+i"oj os+o(i sadr0a+oj u o+5e!tu TM-a8

TM o+5e!t se 4as+i(a +a $iderst(u i !arti5i!a5iji u ojoj su +osio5i (red+osti orga+i4a5io+e

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#= od 2@

u$ture s(i me+ad0eri* s(i +i(oi* s(i 4a!os$e+i* o+ti+ua$+o s(o (reme8 Njego(a !r(a (red+ost jestroga !os(e)e+ost u!5ima8

Slika 9.9 *on&ep&ija inte'risanja menadžment sistema

Os+o(a TM o+5e!ta !redsta($ja !osti4a+je 1a$a+sa u 4ado(o$jst(u s(i6 4ai+tereso(a+i6

stra+e:oris+ia orga+i4a5ije u oji s!adaju& u!5i* a5io+ari* 4a!os$e+i* !art+eri* dru't(o i 1udu)ege+era5ije8

TM je di+ami"i o+5e!t o+ti+ua$+i6 !o1o$j'a+ja ge+erisa+jem i+ter+i6 !rome+a ao odgo(ora+a 1r4e ester+e !rome+e8 Kraj+ji 5i$j je ost(ari(a+je i4(rs+osti oja se teme$ji +a i4(a+red+oj !rasi i re4u$tatima8

No(a strutura orga+i4a5ije se 4as+i(a +a !ro5esima i sistemsom !ristu!u orje+tisa+om !remas(im oris+i5ima orga+i4a5ije8

Demi+go( PDCA 5i$us !redsta($ja os+o(u 4a +o(i me+ad0me+t sti$ 1a4ira+ +a o+5e!tu tota$+og(a$iteta8 Modi,io(a+ Demi+go( PDCA 5i$us !redst($ja $ogi"u os+o(u mode$a MS* te EMS iO>SAS* iao se o+i me7uso1+o ra4$iuju8

Pojedi+i sta+dardi4o(a+i me+ad0me+t sistemi !redsta($jaju metodo$ogiju "iju os+o(u "i+i o+5e!t*(red+ost i strutura TM-a* ,ousira+a +a is!u+je+je 4a6te(a odre7e+e gru!e oris+ia orga+i4a5ije#u!a5a* a5io+ara* 4a!os$e+i6* is!oru"io5a i$i dru't(a%8

Rede,i+i5ija 4+a"e+ja !ojma (a$itet

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#; od 2@

Za6te(i !ojedi+i6 gru!a oris+ia orga+i4a5ije mogu se !osmatrati ao ra4$i"iti as!eti tota$+og(a$iteta* oji se od+ose +a s(e e+titete orga+i4a5ije& !roi4(ode* !ro5ese* resurse i sisteme8

Na(ede+i !ristu! je u (e$ioj meri do(ede+ u !ita+je !ar5ija$i4a5ijom ,ousa !ojedi+i6 sta+darda8

O+i sadr0e 4a6te(e !ojedi+i6 gru!a oris+ia samo 4a odre7e+a !odru"ja8 Pojam (a$itet je taos(ede+ samo +a ,u+5io+a$+e i$i u!otre1+e arateristie oje 4ado(o$ja(aju u!5a i oji seost(aruje ro4 MS8 Osta$e arateristie oje se 4a6te(aju:ost(aruju ro4 druge sta+darde:sistemesu Fi4gu1i$e !ri!ad+ost (a$itetuF8

Slika 9.: Struktura aspekta kvaliteta i #a4teva korisnika

U 5i$ju !ot!u+og ra4ume(a+ja i+tegrisa+ja sta+darda:sistema u i+tegrisa+im me+ad0me+t sistemu+u0+o je i4(r'iti rede,i+i5iju 4+a"e+ja samog !ojma (a$itet ao tota$+i (a$itet8 Postoje)e 4+a"e+je

(aiteta #ISO ;<<<&3<<<%& F+i(o do ojeg su! s(ojst(e+i6 arateristia is!u+ja(a 4a6te(eF +u0+o je !ro'iriti sa as!eta ,u+5io+a$+i6 i$i u!otre1+i6 arateristia oje 4ado(o$ja(aju 4a6te(e u!a5a#'to !ori(a MS% +a as!ete arateristia oje uti"u +a 0i(ot+u sredi+u* 1e41ed+ost i 4dra($je4a!os$e+i6* so5ija$+u odgo(or+ost* 1e41ed+ost 6ra+e itd8* oje 4ado(o$ja(aju 4a6te(e i osta$i6oris+ia orga+i4a5ije #'to !ori(aju osta$i MS%8

Pri6(ataju)i teme$j+o 4+a"e+je !ojma tota$+i (a$itet s(euu!+e arateristie mo0emo !osmatratiao ra4$i"ite as!ete (a$iteta8 As!eti (a$iteta su de,i+isa+i 4a6te(ima odgo(araju)i6 te6+o$o'i6

FON - Mase! !ad




!ro!isa* sta+darda i sami6 oris+ia 4a !roi4(ode* od+os+o 4a6te(ima odgo(araju)i6 sistemsi6sta+darda 4a me+ad0me+t sisteme8

Po(e4i(a+jem o+5e!5ije i+tegrisa+ja MS sa struturom as!eta (a$iteta* do$a4imo do 4a$ju"a

da je sistemsi deo 4a6te(a isti od s(aog sta+darda:sistema* a da s!e5i,i"+osti s(aog MS !redsta($jaju odgo(araju)i as!et (a$iteta8 O(ao 4+a"e+je omogu)a(a da se !rime+i ide+ti"+i !ristu! od us$a7i(a+ja os+o(+og MS sa 1i$o ojim od +a(ede+i6 sta+darda8 S!e5i,i"+ost +eogMS se mogu isa4ati ro4 4a6te(e oji !redsta($jaju as!ete (a$iteta ,ousira+e +a odre7e+u o1$ast8

>,< ZNA@AJ INTEGRACIJE .I.TEMA ZA ORGANIZACIJU

Od !oja(e sta+darda serije ISO ;<<<&2;? +ao(amo (a0i$a je !rasa da sisteme me+ad0me+tagradimo samo oo ti6 sta+darda i to os$o+5em +a jed+osta(a+ re5e!t 9 L!ro!i'i 'ta radi' i !oa0i dase dr0i' toga 'to si !ro!isao8 Re4u$tuju)a gomi$a !a!ira reto je ad ima$a u!otre1+u (red+ost* a$i

je 1arem su!o o'ta$a8 Me7utim* u (e4i s !ro5esom !ri$ju"e+ja E(ro!soj U+iji i !oja(om +i4a4ao+a i !ro!isa st(ari su !o"e$e da se 4ate0u i od +as i !oja($juje se !otre1a da !redu4e)e - aomis$i da !re0i(i 9 4ado(o$ji +i4 s!e5i,i"+i6 4ao+a i !rime+i +eo$io !ri$i"+o om!$io(a+i6sistema me+ad0me+ta8

Ra4(oj dru't(a mora da !rati s(e o+o 'to taj ra4(oj !odsti"e i 'to mo0e do!ri+eti 1o$jitu 4a s(aog"$a+a dru't(a8 Odgo(or+ost dr0a(+i6 i+stitu5ija i me+ad0me+t orga+i4a5ija je da !re!o4+aju s(e o+eoji su 4ai+tereso(a+i 4a !ojedi+a"+e segme+te de$at+osti dr0a(e i +je+i6 orga+i4a5ija8 Pod tim semis$i da s(ao sa s(og +i(oa i as!eta mora da ide+ti,iuje s(e stra+e oje su 4ai+tereso(a+e 4aus!e6* da ut(rdi o1$ast +ji6o(og i+tereso(a+ja i da u"i+i s(e 'to je !otre1+o da 1i +ji6o(i i+teresi 1i$i 4ado(o$je+i8 Samo +a taj +a"i+ se mo0e ra"u+ati +a dugoro"+iji us!e6 i !ros!eritet8

esto se isti"e da orga+i4a5ije !ostoje 41og oris+ia s(oji6 !roi4(oda i da je +aj(a0+ije te

oris+ie 4ado(o$jiti8 A da $i je to tao S(aao da su oris+i5i !roi4(oda orga+i4a5ije 1it+i* a$iao s$e!o te0imo samo +ji6o(om 4ado(o$je+ju (r$o je (ero(at+o da )e se* !re i$i as+ije* u!asti ute'o)e 41og +e4ado(o$jst(a osta$+i6 4ai+tereso(a+i6 stra+a* 1e4 o14ira da $i i6 je orga+i4a5ija,orma$+o ide+ti,io(a$a i$i +e8 Te'o da mo0emo dugoro"+ije 4ado(o$ja(ati oris+ie a da +e(odimo ra"u+a da +am 1udu 4ado(o$j+i 4a!os$e+i* ($as+i5i* dru't(e+a 4ajed+i5a* is!oru"io5i i dr8O(o +ed(osmis$e+o ua4uje da je +eo!6od+o u !os$o(+u !o$itiu i 5i$je(e ugraditi i+terese s(i64ai+tereso(a+i6 stra+a8

O(o su (e$ii i4a4o(i 4a me+ad0me+t +a'i6 orga+i4a5ija oji jo' u(e +isu dostig$i +i e$eme+tar+i+i(o s(esti da oris+i5i !roi4(oda moraju 1iti a!so$ut+o 4ado(o$j+i o+im 'to im orga+i4a5ija +udi8U ta(oj situa5iji je (eoma te'o o"ei(ati da se i+tegra$+o !osmatra i 4ado(o$je+je osta$i64ai+tereso(a+i6 stra+a8

Ci$j o(og rada +ije da a+a$i4ra sta+je u +a'em dru't(u i orga+i4a5ijama* ao i u4roe ta(og sta+ja8Ci$j rada je da +a tra+s!are+t+i +a"i+ !oa0e o "emu s(e mora da se (odi ra"u+a ao se 0e$idugoro"+iji us!e6 orga+i4a5ije8 U o(om radu se daju smer+i5e 4a us!osta($ja+je jed+ogi+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta oji odgo(ara !otre1ama !redu4e)a* u4 isto(reme+o4ado(o$je+je 4a6te(a osta$i6 i+teres+i6 stra+a8

Sta$+a !otre1a 4a e,eti(+ije i e,ias+ije !osti4a+je 0e$je+i6 5i$je(a orga+i4a5ije* u4 o!tima$+oori')e+je resursa* us$o(i$a je de,i+isa+je i ra4radu mode$a* od+os+o metoda i !ostu!aa oji 1i to i

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#> od 2@

omogu)a(a$i8 U s$adu sa tim* a +a os+o(u ste"e+i6 sa4+a+ja* do+eti su i odgo(araju)i sta+dardi*oji de,i+i'u odre7e+a !ra(i$a sistema me+ad0me+ta (a$itetom* sistema me+ad0me+ta ,i+a+sijama*sistema me+ad0me+ta 0i(ot+om sredi+om* sistema me+ad0me+ta 4a'titom 6ra+e* sistemame+ad0me+ta888

Imaju)i u (idu 4a6te(a+u su'ti+su !odudar+ost odre7e+i6 segme+ata sistema me+ad0me+taorga+i4a5ije* uo"e+a je i +eo!6od+ost +ji6o(e i+tegra5ije i s$ad+og ra4(oja otuda se s(e "e')ego(ori o i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta orga+i4a5ije8

I+tegra5ija sistema me+ad0eme+ta u 4+at+oj meri 4a(isi od s!e5i,i"+osti orga+i4a5ije* a$i i odo1e41e7e+i6 us$o(a 4a us!osta($ja+je i ,u+5io+isa+je ti6 sistema8

M+oge oraga+i4a5ije se susre)u sa !ro1$emima ra4(oja i im!$eme+ta5ije i+tegrisa+og sistemame+ad0me+ta +a 1a4i 4a6te(a 4a (a$itet #ISO ;<<2%* 4a'tite 0i(ot+e sredi+e #ISO 2=<<2% i 4a'tite i 1e41ed+osti $judi #O>bSAS 2?<<<%8 U 5i$ju da !omog+e orga+i4a5ijama u o(om !odu6(atu !redsta($je+ je !ristu! i+tegra5ije 4a6te(a ra4$i"iti6 sta+darda oji je 1a4ira+ +a s!re4i me7uso1+o !o(e4a+i6 !os$o(+i6 !ro5esa8

Me7u+arod+a orga+i4a5ija 4a sta+dardi4a5iju 9 ISO te0i da* +a 1a4i +aj1o$ji6 s(etsi6 isusta(a*ra4(ije ISO 9 sta+darde u ra4$i"itim o1$astima $judse de$at+osti oji )e o1e41editi s!ora4ume(a+je*oo!era5iju i 1r0u omu+ia5iju +a g$o1a$+om tr0i'tu8

M+oge orga+i4a5ije !ou'a(aju da ra4(iju i im!$eme+tiraju i+tegrisa+i sistem me+ad0me+ta oji )e4ado(o$jiti 4a6te(e sta+darda ISO ;<<2* ISO 2=<<2 i O>SAS 2?<<28 O+o 'to je sada +jima !otre1+o je jas+a strutura +o(og sistema i redos$eda a5ija oji )e im omogu)iti serti,ia5iju 1e4(e)i6 !ro1$ema8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1#? od 2@

Ao se da$je u!ustimo u a+a$i4u mo0emo $ao 4a$ju"iti "ime mo0emo 4a'titi i+terese4ai+tereso(a+i6 stra+a8 Tom a+a$i4om do$a4imo do 4a$ju"a 'ta s(e mo0emo imati u +a'em !os$o(+om sistemu da 1i 4ai+tereso(a+e stra+e ima$e (eru da )e +ji6o(i i+teresi 1iti 4ado(o$je+i8

Posmatra+i i+teresi ra4$i"iti6 4ai+tereso(a+i6 stra+a* iao +a i4g$ed jas+i "esto mogu 1itisu!rosta($je+i8 Da 1i se o+i 4ajed+o is!u+ja(a$i* +a +a"i+ oji )e s(aome gara+to(ati !ra(o +aosta(re+je +jego(i6 i+teresa i o"ei(a+ja* +eo!6od+o je s(e to u$o!iti u !os$o(+i sistemorga+i4a5ije8 Taj 4adata je +aj$a'e osta(riti uo$io i+tegri'emo s(e !otre1+e me+ad0me+tsisteme u jedi+st(e+ i+tegrisa+i me+ad0me+t sistem #IMS%* od+os+o u !os$o(+i sistem orga+i4a5ije8

Nije te'o i4 o1$asti i+tereso(a+ja 4ai+tereso(a+i6 stra+a ide+ti,io(ati me+ad0me+t sisteme oji +a+ajre!re4e+tati(+iji +a"i+ mo0e da odr0a(a te i+terese8 Kada se to u"i+i 4a s(au 4ai+tereso(a+ustra+u i s(au !ojedi+a"+u o1$ast i+tereso(a+ja* do)i)e do 4a$ju"a oji su to !ojedi+a"+ime+ad0me+t sistemi oji tre1a da 1udu 4astu!$je+i u !os$o(+om sistemu org+i4a5ije8 Tu se s(aao+e smemo os$a+jati samo +a sta+dardi4o(a+e me+ad0me+t sisteme* iao su +aj4astu!$je+iji u !rasi8

Us!osta($ja+je i+tegrisa+og me+ad0me+t sistema u orga+i4a5iji +ije +i ma$o jed+osta(a+ +i $a

!osao* !ogoto(o ao se tome !ristu!i +a i+!ro(i4atorsi +a"i+* "emu smo mi (oma s$o+i8 S(ai !ojedi+a"a+ me+ad0me+t sistem mora 1iti do1ro !rou"e+ ao 1i se uo"i$i 4ajed+i"i e$eme+ti oji 1i "i+i$i je4gro i+tegrisa+og sistema8 To je re$ati(+o jed+osta(+o ada su u !ita+ju sta+dardi4o(a+isistemi* jer se ro4 !ri6(a)e+i mode$ sta+dardi4a5ije i 4a6te(e re,ere+t+i6 sta+darda jas+o (ide4ajed+i"i e$eme+ti8 St(ar !ostaje ma$o s$o0e+ija ao je u !ita+ju +ei +esta+dardi4o(a+ime+ad0me+t sistem oga tre1a u$ju"iti u i+tegra5iju a 4a oji +emamo +igde u+a!red +a!isa+o 'tamora da 4ado(o$ja(a i4u4e( u stru"+oj $iteraturi oju tre1a tuma"iti i im!$eme+tirati8

Da 1i se st(ari !ojed+osta(i$e i !osao i+tegra5ije o$a'ao* tre1a !o)i od +ajo!'tijeg me+ad0me+tsistema8 U o(om tre+utu to je s(aaosta+dardi4o(a+i sistem me+ad0me+ta(a$itetom8 S(i sta+dardi 4a osta$esta+dardi4o(a+e me+ad0me+t sisteme

!isa+i su !o mode$u sta+darda ISO;<<2&3<<<8 Ra4$og 'to je to taoura7e+o u!ra(o $e0i u 0e$ji da semogu)i 'to jed+osta(+ija i+tegra5ijara4$i"iti6 me+ad0me+t sistema u jedi+-st(e+i !os$o(+i sistem orga+i4a5ije8 Nado+joj s$i5i je !ria4a+a (e4a i4me7u !ar5ija$+i6 me+ad0me+t sistema i jedi+st(e+og i+tegrisa+og me+ad0me+tsistema* od+os+o !os$o(+og sistemaorga+i4a5ije8

Slika 9.5 0nte'ra&ija standarda u poslovnom sistemu

O(de tre1a ua4ati +a +e'to 'to se "esto u !rasi 4a+emaruje8 O1i"+o se !o$a4i od sta+darda oji !osta($jaju 4a6te(e8 Ti sta+dardi se o1i"+o ,ousiraju +a jed+u i$i +eo$io 4ai+tereso(a+i6 stra+a8Tao sta+dard ISO ;<<2&3<<< ,ous 1a5a +a 4ado(o$je+ju i+teresa i o"ei(a+ja oris+ia !roi4(oda8 Druge 4ai+tereso(a+e stra+e 4a (a$itet se +e !omi+ju8 Z1og toga je 1o$je da se !ri$iom

FON - Mase! !ad




i+tegra5ije ao os+o(i sta+dard oristi sta+dard ISO ;<<=&3<<< jer o+ !osmatra s(e 4ai+tereso(a+estra+e8 S(aao da je o(o situa5ija ada se ao os+o(+i 5i$j +e !osta($ja serti,ia5ija sistema (e) !re(as6od+o u+a!re7e+je !os$o(a+ja orga+i4a5ije8

S druge stra+e mora se (oditi ra"u+a i o tome da $i orga+i4a5ija (e) ima us!osta($je+ +ei odme+ad0me+t sistema #+aj"e')e je to sistem me+ad0me+ta (a$itetom%8 U ta(oj situa5iji tre1a !o'to(ati o+o 'to orga+i4a5ija (e) ima i dogra7i(ati s!e5i,i"+e 4a6te(e osta$i6 !otre1+i6me+ad0me+t sistema8

Uo$io orga+i4a5ija +ema us!osta($je+ e,eti(a+ sistem me+ad0me+ta (a$itetom* a 0e$i dau+a!redi s(oj !os$o(+i sitem re)u)i se u susret 4a6te(ima tr0i'ta* ($as+ia* dru't(a* 4a!os$e+i6*is!oru"io5a i dr8* !otre1+o je o(om !rojetu !ristu!iti i+tegrati(+o !osmatraju)i i a+a$i4iraju)i s(oje !ro5ese i 'ta ti !ro5esi moraju da ost(aruju ao 1i is!u+ja(a$i 4a6te(e s(i6 4ai+tereso(a+i6 stra+a8O(aa( !ristu! +ije +i ma$o $a a$i je jedi+o is!ra(a+8 Da 1i se o+ rea$i4o(ao i dao o"ei(a+ere4u$tate +eo!6od+o je& da orga+i4a5ija !ro5e+i so!st(e+e s!oso1+osti da taa( !rojeatim!$eme+tira8 Pod o(im se +a !r(om mestu !odra4ume(aju resursi orga+i4a5ije #$judsi*i+,rastrutur+i* ,i+a+sijsi i dr8%8 U o(om tr+utu jedi+o sta+dard ISO 33<<<<&3<<@ 4a !roi4(od+ju

1e41ed+e 6ra+e #od+os+o >ACCP% to !osta($ja ao !redus$o( 4a u(o7e+je sistema8 Drugi sta+dardito +igde es!$i5it+o +e !ost($jaju ao !redus$o(8 O(o jeda+ od $ju"+i6 ra4$oga 'to +i serti,io(a+ime+ad0me+t sistemi +e daju o"ei(a+e re4u$tate 9 +isu e,eti(+i8 Posta(imo !ita+je& da $i mo0emoda us!osta(imo e,eti(a+ sistem 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* i$i 1e41ed+osti i 4a'tite 4dra($ja 4a!os$e+i6uo$io +emamo ade(at+u o!remu* o1jete a +i !otre1+a ,i+a+sijsa sredst(a da i+(estiramo u !otre1+u i+,rastruturu /ogi"a+ odgo(or je NE8 O(o isto se od+osi +a ras!o$o0i(ost iom!ete+t+ost $judsi6 resursa8 Ne mo0e se !rojeat 1a4irati samo +a o+su$ta+tima* 1e4 o14irao$io su o+i om!ete+t+i 4a o(aj !osao8

O($adati !ro5esima orga+i4a5ije i 4a6te(ima 'ta ta(i !ro5esi moraju da 4ado(o$je8 S(ista+dardi4o(a+i me+ad0me+t sistemi u o(om tre+utu a5e+at 1a5aju +a u!ra($ja+je !ro5esima i4a6te(ima oji ti !ro5esi moraju da 4ado(o$je8 Ne !ostoji +i jeda+ !ro5es u ora+i4a5iji oji tre1a

4ao1i)i i tretirati ga ao +e(a0a+ #ao je +e(a0a+ o+da tre1a !reis!itati o!ra(da+ost +jego(og !ostoja+ja%8 Pro5esi oji su do1ro de,i+isa+i i sa ojima se do1ro u!ra($ja moraju da ost(aruju !osta($je+e 5i$je(e8 Kod i+tegrisa+i6 me+ad0me+t sistema i 5i$je(i moraju 1iti i+tegrisa+i8 O(o je+eo!6od+o ao +e 1i do'$o do o+,$ita u !osta($je+ju 5i$je(a8

Meriti !er,orma+se !ro5esa8 Samo sta+dard 4a sistem me+ad0me+t (a$itetom !osta($ja !redorga+i4a5iju (eoma !re5i4+e 4a6te(e u !og$edu mere+ja !er,orma+si +je+i6 !ro5esa8 Osta$ista+dardi to !osta($jaju u 1$a0oj ,ormi i$i +iao8 Kod i+tegra5ije sistema +eo!6od+o je* ao 0e$imoda !ratimo +jego(u e,ias+ost i e,eti(+ost i da ga !o1o$j'a(amo* da !er,ormase !ratimo ro4ost(ari(a+je arateristia& (a$iteta* 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* 1e41ed+osti i 4dra($ja 4a!os$e+i6 i dr8*4a(is+o oje s(e me+ad0me+t sisteme i+tegri'emo8 To 4a+"i da je +eo!6od+o !ro'iriti 4a6te(esta+darda8 O(o ua4uje +a to da orga+i4a5ija mora da 4+a 'ta je +joj !otre1+o8

A+a$i4iraju)i i !o1o$j'a(aju)i !er,orma+se i+tegrisa+og sitema i +je+i6 !ro5esa8 O(de (a0e isteo+stata5ije ao u !ret6od+om !asusu8 Z1og toa (odi$ja mora 1iti sta+dard ISO ;<<2&3<<<8

Postoji m+ogo !ita+ja oje me+ad0eri se1i tre1a da !osta(e !re +ego 'to se o!rede$e da s(oj !os$o(+i sistem de,i+i'u +a +a"i+ oji )e !ru0iti gara+5ije s(im 4ai+tereso(a+im stra+ama da )e+ji6o(i 4a6te(i i o"ei(a+ja 1iti 4ado(o$je+i8

FON - Mase! !ad




K$ju"+a !ita+ja su&

8 Da $i +am je !otre1+a i+tegra5ija !ar5ija$+i6 me+ad0me+t sistema u jedi+st(e+ !os$o(+isistem orga+i4a5ije Odgo(or je DA

=8 ta je !otre1+o orga+i4a5iji da 1i us!osta(i$a e,eti(a+ !os$o(+i sistem oji se 1a4ira +ai+tegra5iji !ar5ija$+i6 me+ad0me+t sistema Odgo(or 1i 1i$i* 1e4 !o'to(a+ja redos$eda(a0+osti& Vi4ija me+ad0me+ta o 1udu)+osti orga+i4a5ije* Ras!o$o0i(ost resursa 4a,u+5io+isa+je i+tegrisa+og me+ad0me+t sistema. U$ju"i(a+je s(i6 4a!ose$+i6 uus!osta($ja+je i ,u+5io+isa+je sistema8

>,<," KONCEPCIJA INTEGRACIJE .I.TEMA MENAŽMENTA ORGANIZACIJE

Te0+ja da se odre7e+a orga+i4a5ija* od+os+o !os$o(+i sistem 5e$o(ito sag$eda* uredi i (odi u s$adusa sa(reme+im sa4+a+jima* ao i !otre1ama i mogu)+ostima tog sistema i +jego(og oru0e+ja* ao

'to je re"e+o* ima 4a 5i$j !osti4a+je 0e$je+i6 e,eata rada +a(ede+og sistema8 Pri tome* mogu seuo"iti odre7e+i !o(e4a+i s$oje(i* i to&

!ri!rema i do+o'e+je o!'te-dru't(e+i6 i i+ter+i6 !ra(i$a oja se od+ose +a !os$o(+isistem* od+os+o o!'ti6 i i+ter+i6 !ro!isa i sta+darda.

o1e41e7e+je us$o(a i odgo(araju)e !odr'e 4a !rime+u do+eti6 !ro!isa i sta+darda.

me+ad0me+t sistemom* !o'tuju)i do+ete !ro!ise i sta+darde* u4 o!tima$+o ori')e+jeresursa #u$ju"uju)i !ra)e+je e,eti(+osti i e,ias+osti rada !ri!adaju)eg sistema i* !o !otre1i* !redu4ima+je oreti(+i6 mera%8

U +a(ede+om ra4matra+ju* !ose1+o je !ita+je 'ta se mo0e smatrati F5e$o(itim ure7e+jemF +eog !os$o(+og sistema8 Da 1i se +a +a(ede+o !ita+je dao 1ar de$imi"a+ odgo(or mog$o 1i se !o)i od

do+eti6 sta+darda i !ro!isa oje se od+ose +a +ei !os$o(+i sistem8 Za om!$et+iji odgo(or tre1a$o 1i o1e41editi meroda(+e !odate i o do(o$j+osti i (a$itetu do+eti6 !ro!isa i sta+darda* ao i ous$o(ima i e,etima +ji6o(e !rime+e* 4a 'ta su !otre1+a o1im+a istra0i(+ja8

O1u6(at i (a$itet !ro!isa oji se od+ose +a dru't(e+u 4ajed+i5u #od +i(oa dr0a(e* !a do +i(oae$eme+tar+e 4ajed+i5e%* tre1a$o 1i da !redsta($jaju odra4 !otre1a i mogu)+osti te 4ajed+i5e i+jego(og oru0e+ja8 Pri tome* !ro!isi* oje do+osi +ad$e0+a 4ao+oda(+a te$a* !ro0imaju odre7e+uorga+i4a5iju u s$adu sa de$at+o')u te orga+i4a5ije8

S o14irom da je sta+dardi4a5ija (e) oda(+o !osta$a sasta(+i deo 0i(ota i rada $judi* to se* osim !ro!isa* oji imaju o1a(e4a+ arater* s(e (i'e isti"e u$oga sta+darda* iao* !o !ra(i$u* imajudo1ro(o$j+u !rime+u8

U!ra(o 41og uta+osti sta+dardi4a5ije u soro s(e o1$asti de$o(a+ja $judi* 5i$je(i sta+dardi4a5ije*mogu se od+ositi +a& o+tro$u (arija+ti* u!otre1$ji(ost* om!ati1i$+ost* 4ame+$ji(ost* 4dra($je* 1e41ed+ost* 4a'titu oo$i+e* 4a'titu !roi4(oda* u4ajam+o s!ora4ume(a+je* eo+omsearateristie* trgo(i+u*888 Uo!'te* smatra se da su 5i$je(i sta+dardi4a5ije& #2% u!ro')a(a+je rastu)eg 1roja (arija+ti !roi4(oda i !ostu!aa u 0i(otu "o(ea. #3% s!ora4ume(a+je. #% o!'ta eo+omi"+ost.#=% 1e41ed+ost* 4dra($je i 4a'tita 0i(ota. #@% 4a'tita i+teresa !otro'a"a i i+teresa dru't(a i #H%odstra+ji(a+je !re!rea 4a trgo(i+u8 Pri tome se* i!a* ao raj+ji 5i$j sta+dardi4a5ije +a(odi 9 !osti4a+je us$o(a 4a ra5io+a$a+ i udo1a+ 0i(ot $judi8

FON - Mase! !ad




Os+o(+a sredst(a sta+dardi4a5ije 4a !osti4a+je +je+i6 5i$je(a jesu odre7e+i +ormati(+i doume+ti*ao 'to su sta+dardi* te6+i"e s!e5i,ia5ije i !ra(i$a !rase8 Po$a4e)i od me7u+arod+e i doma)e$asi,ia5ije sta+darda mog$o 1i se re)i da se sta+dardima ure7uju soro s(e o1$asti i as!eti"o(eo(og rada i 0i($je+ja8 Me7utim* (a$ja ista)i da o1ja($ji(a+je sta+darda* !a ma o$io o+i 1i$ius$a7e+i sa sa(reme+im sa4+a+jima i re$a+im !otre1ama* od ma$e je (red+osti ao se sta+dardi +e !rime+juju8 U s$adu sa +a(ede+im* $ao je uo"iti da sta+dardi4a5ija ima +e samo te6+i"o-te6+o$o'u* (e) i dru't(e+o-eo+omsu dime+4iju i da se* stoga* mora od(ijati +a 1a4i u4ajam+esarad+je s(i6 4ai+tereso(a+i6 stra+a8

Kod !ot(rda +a(ede+i6 sta(o(a mo0e se !ome+uti Re4o$u5ija Ve)a E(ro!se u+ije oja isti"e da jeus!osata($je+i s+a0+i e(ro!si sistem sta+dardi4a5ije* 4+at+o do!ri+eo ,u+5io+isa+ju jedi+st(e+ogtr0i'ta* 4a'titi 4dra($ja i sigur+osti* o+ure+t+osti i+dustrije i me7u+arod+oj trgo(i+i* iao jesta+dardi4a5ija do1ro(o$j+a de$at+ost 4as+o(a+a +a o+5e+4usu 4ai+tereso(a+i6 stra+a8 Osim toga*+a(ede+a re4o$u5ija +ag$a'a(a da sta+dardi moraju 1iti !rimere+i s(rsi i imati (iso ste!e+ !ri6(at$ji(osti* ao re4u$tat !u+e u$ju"e+osti s(i6 4ai+tereso(a+i6 stra+a u !ostu!asta+dardi4a5ije. da sta+dardi moraju 1iti me7uso1+o o6ere+t+i i do!u'tati te6+o$o'u i+o(a5iju i

o+ure+5iju i da se* stoga* moraju 4as+i(ati +a (a$ja+om +au"+om istra0i(a+ju* redo(+o i+o(irati iteme$jiti +a ,u+5io+a$+osti gde god je to mogu)e8

Do+eti !ro!isi i sta+dardi od+ose se +a o+ret+u orga+i4a5iju u s$adu sa araterom i de$o(a+jemte orga+i4a5ije8 Pri tome* !retera+o i+i5ira+je i$i 4a+emari(a+je #(a0+osti% odre7e+i6 !ro!isa i$ista+darda i +ji6o(o ,orma$+o 4ado(o$je+je* 4amag$juje +eo!6od+ost 4ado(o$je+ja i drugi6 u4ajam+o !o(e4a+i6 s ojim "i+e odre7e+u 5e$i+u8 #Na !rimer isti5a+je Fs(emo)+ostiF sistema me+ad0me+ta(a$itetom i sta+darda ojim se taj sistem ure7uje* i$i t(rd+ja da je taj sistem us!osta($je+* a da +isu4ado(o$je+e odred1e drugi6* !ri!adaju)i6 !ro!isa i sta+darda* +!r8 i4 o1$asti metro$ogije* i$ista+darda oji se od+osi +a !roi4(ode date orga+i4a5ije* +aru'a(a se smisao sistema me+ad0me+taorga+i4a5ijom* !a i sistema me+ad0me+ta (a$itetom%8

Posti4a+je 0e$je+i6 e,eata rada +ee orga+i4a5ije 4a6te(a* ao 'to je re"e+o* u4ima+je u o14ir s(i6

1it+i6 "i+io5a (i7e+ja i u!ra($ja+ja orga+i4a5ijom8Ure7e+ost i !o'to(a+je !ro!isa i sta+darda i4 o1$asti rada date orga+i4a5ije od i+teresa je +e samo4a tu orga+i4a5iju* (e)* "esto* i 4a 'iru dru't(e+u 4ajed+i5u8

I!a* +e a+a$i4iraju)i o(de o1u6(at i (a$itet o!'ti6 i !ose1+i6 !ro!isa* oji se od+ose +a rad ius$o(e rada i !os$o(a+je o+ret+e orga+i4a5ije* !a "a +i #s!e5i,i"+e% sta+darde 2 oji se od+ose +a !redmete rada !osmatra+e orga+i4a5ije* (rede$o 1i ista)i sta+darde oji se od+ose +a !ojedi+esegme+te me+ad0me+ta2= ta(om orga+i4a5ijom* a sa o14irom +a u$ogu me+ad0me+ta uost(ari(a+ju +je+i6 5i$je(a* !roiste$i6 od !otre1e te orga+i4a5ije* a$i i od 4a6te(a +je+og oru0e+ja8

Po$a4e)i od& uti5aj+i6 !ro!isa #+!r8 Zao+ o radu* Zao+ o sta+dardi4a5iji* Zao+ o metro$ogiji*Zao+ o aredita5iji* 888%. i+ter+i6 o!'ti6 aata #+!r8 o radu i rad+im od+osima* u+utra'+jojorga+i4a5iji i sistemati4a5iji rad+i6 mesta* ra"u+o(odst(u* 888%. ao i sta+darda oji se od+ose +a

!redmete rada o+ret+e orga+i4a5ije* u!'te+o !osmatra+o* od+osi +a &

2 Ana%i0a i $,ena sanda!di0a,ije + nas. $dn$sn$ $@+#(aa. +s*%a=en$si. sa(!e"en$s.444 d$"aći# sanda!da. s $@0i!$" na na"en+ $($ !ada. $sa(%ja se. i6a*. 0a ne*a d!+a !a0"a!anja4

2= U sa%eda(anj+ 6$jedini# se"enaa "enad)"ena $!ani0a,ij$". $dn$sn$ ine!isani# sise"a"enad)"ena. $(de se 6$'%$ $d sanda!di0a,ije. $dn$sn$ $d 6!$6isa i sanda!da. a ne $d 6$s$jeće 6!a*se.

6!e s(ea 0@$ ned$sa*a "e!d$a(ni# 6$daa*a $ e?i*asn$si i e?e*i(n$si e 6!a*se + nas4

FON - Mase! !ad




o Sistem me+ad0me+ta !os$o(a+jem.

o Sistem me+ad0me+ta (a$itetom.

o Sistem me+ad0me+ta i+,orma5ijama:!oda5ima.

o Sistem 4a'tite 4dra($ja i sigur+osti $judi.o Sistem me+ad0me+ta 4a'titom 6ta+e.

o Sistem me+ad0me+ta 0i(ot+om sredi+om8

oji se* !o !ra(i$u* os$a+ja +a&

aredito(a+e #is!it+e% $a1oratorije.

#metro$o'e% $a1oratorije 4a eta$o+ira+je meri$a #de,i+isa+e metro$o'im !ro!isima* tj8 odgo(araju)im metro$o'im u$o(ima i u!utst(ima* ao iodgo(araju)im sta+dardima%.

+ad$e0+o aredita5io+o i serti,ia5io+o te$a #de,i+isa+e Zao+om oaredita5iji i !ra(i$ima aredita5ije i serti,ia5ije% u oja su u$ju"e+i !ro(eri(a"i sistema8

S(ai od +a(ede+i6 segme+ata me+ad0me+ta orga+i4a5ijom i segme+ata +jego(e !odr'e ima s(ojes!e5i,i"+osti i* ao 'to je +a(ede+o* ure7e+ je odgo(araju)im sta+dardima* od+os+o !ro!isima8

>,<,< O.NOVNI RAZLOZI INTEGRACIJE .I.TEMA MENAŽMENTAORGANIZACIJE

A+a$i4iraju)i su'ti+u !ojedi+i6 sistema me+ad0me+ta orga+i4a5ije* od+os+o odred1e sta+darda ojiregu$i'u !ojedi+e od ti6 sistema* mo0e se uo"iti !odudar+ost ra4matra+ja i ure7i(a+ja odre7e+i6tema ti6 sistema8 U!ra(o ta !odudar+ost tema i+tereso(a+ja* us$o($ja(a* s jed+e stra+e* da se teteme jedi+st(e+o o1rade* od+os+o urede u sta+dardima 4a !ojedi+e sisteme me+ad0me+ta* a sadruge stra+e* da !ro5esi i ati(osti us!osta($je+i u jed+om sistemu* u s$adu sa +a(ede+im#4ajed+i"im% !ra(i$ima* odgo(araju s(im sistemima me+ad0me+ta u orga+i4a5iji8 Ta(ous$a7i(a+je* u odre7e+oj meri* !oma0u i sta+dardi 4a !ojedi+e sisteme me+ad0me+ta* daju)ituma"e+ja i te1e$e (e4a me7u odred1ama srod+i6 sta+darda #u !ri$ogu 228= data je s$ia& O1u6(ati+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta orga+i4a5ijom%8

Na os+o(u +a(ede+og i+tegrisa+i sistem me+ad0me+ta orga+i4a5ije +e !redsta($ja 41ir* (e) u+iju !ojedi+i6 sistema* 'to !odra4ume(a us$a7i(a+je i !o(e4i(a+je !ojedi+i6 sistema me+ad0me+ta*

!ose1+o u !rese"+im* od+os+o !odudar+im de$o(ima8Ao se !o7e od rea$+e os+o(e da se !ojedi+i sistemi me+ad0me+ta orga+i4a5ije ure7ujuodgo(araju)im doume+tima* tad i+tegra5ija ti6 sistema o1e41e7uje* +e samo ma$i 1roj doume+atai * time* jed+osta(+ije ,u+5io+isa+je orga+i4a5ije i odre7e+e u'tede* (e) i jedi+st(e+o de,i+isa+jeodre7e+i6 !ra(i$a i* !o os+o(u toga* jedi+st(e+o ,u+5io+isa+je odre7e+i6 segme+ata orga+i4a5ije* 1e4 o14ira da $i jesu i$i )e 1iti o1u6(a)e+i sa d(a i$i (i'e sistema me+ad0me+ta8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 11= od 2@

Slika 9.16 Unija pojedini4 sistema menadžmenta or'ani#a&ije

>,<,= VARIJANTE INTEGRACIJE .I.TEMA MENAŽMENTA ORGANIZACIJE

Na(ede+i o1u6(at i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta orga+i4a5ije dati su +a"e$+o8 U !rasi seom!o+uju u s$adu sa s!e5i,i"+ostima o+ret+e orga+i4a5ije* !ri "emu se i+tegra5ijomo1u6(ataju odre7e+i sistemi me+ad0me+ta* u s$adu sa s!e5i,i"+ostima date orga+i4a5ije8 Pri tome* !ojedi+i sistemi me+ad0me+ta mogu 1iti ma+je i$i (i'e o1u6(a)e+i i+tegra5ijom* i$i !ot!u+ois$ju"e+i i4 +je* +!r&

sistem me+ad0me+ta 4a'titom 6ra+e ima s(oju u$ogu samo u orga+i4a5ijama oje se+a$a4e u $a+5u is6ra+e oris+ia* od+os+o oso1$ja orga+i4a5ije.

sistem me+ad0me+ta i+,orma5ijama* oji je orje+tisa+ +a !riu!$ja+je* o1radu i 4a'titu(e$iog 1roja !odataa* a$i i disemi+a5iju +i4a i+,orma5ija* do$a4i do i4ra0aja uorga+i4a5ijama oje su F4adu0e+eF 4a (e$ii 1roj i+,orma5ija o!'te-dru't(e+ogaratera.

sistem me+ad0me+ta 0i(ot+om sredi+om* iao je 4a'tita 0i(ot+e sredi+e od o!'te-dru't(e+og i+teresa* i!a* +ema i4ra0e+u u$ogu u orga+i4a5ijama oje +emaju !ose1a+uti5aj +a 0i(ot+u sredi+u* +iti je !od dejst(om o!'ti6 mera 4a'tite 0i(ot+e sredi+e8 Usu!rot+om s$u"aju* u orga+i4a5ijama "ija de$at+ost mo0e ugro0a(ati 0i(ot+u sredi+u* i$ise +a$a4e !od dejst(om ugro0e+e 0i(ot+e sredi+e* +a(ede+i sitem do1ija doume+to(a+uu$ogu oja !roisti"e +e samo i4 odred1i odgo(araju)i6 sta+darda* (e) i i4 odred1i +i4a !ro!isa oji ure7uju tu materiju.

FON - Mase! !ad




tre1a$o da !omog+u us!osta($ja+ju ti6 sistema* u s$adu sa s(ojim +ad$e0+ostima #+!r8 4a o1$aststa+dardi4a5ije* metro$ogije* aredita5iije*888% mog$o 1i se* tao7e* m+ogo go(oriti8 I!a* 4ao"ei(ati je da )e se* us$ed s(e (i'e i4ra0e+i6 4a6te(a i !otre1a* a$i i ati(+osti !ojedi+i6orga+i4a5ija* oje (ide so!st(e+i i+teres u u+a!re7e+ju so!st(e+og !os$o(a+ja* sta+je !ojedi+i6* a$ii i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta orga+i4a5ije (id+ije !o!ra(iti8

>,= PO.LOVNI PROCE.I KLJU@ ZA INTEGRACIJU .I.TEMAMENAŽMENTA

M+oge orga+i4a5ije oje re)u sa ra4(ojem i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta imajuim!$eme+tira+ +ajma+je jeda+ me+ad0me+t sistem8 Pro1$em sa ojim se suo"a(aju je ao u ta(imoo$+ostima ra4(iti i im!$eme+tirati i+tegrisa+i sistem8

Slika 9.11 0nte'ra&ija i pove#ivanje kvaliteta #a%tite okoline i be#bednosti

Pr(i ora oji orga+i4a5ija mora da uradi je a+a$i4ada $i !ostoji !os$o(+o o!ra(da+je 4a o(aa( !osao8Va0+o je ra4motriti 4a6te(e s(i6 i+teres+i6 stra+aao i uti5aj +o(og sistema +a +ji68

Ao je +a !r(o !ita+je do1ije+ !o4iti(a+ odgo(or+eo!6od+o je s(e im!$eme+tirati* od(ojiti resurse i !otre1a+ 1ud0et 4a im!$eme+ta5iju i+tegrisa+ogsistema me+ad0me+ta8

S$ede)a $ju"+a sta(a je da orga+i4a5ija odredi gde je sada u od+osu +a 4a6te(e s(i6 sta+darda oji "i+eo1u6(at i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta8 Va0+o

je ut(rditi e,ias+ost !ostoje)eg me+ad0me+t sistema8 Dijagram !os$o(+i6 !ro5esa je orista+ a$at4a o(u a+a$i4u8 Ao +ije ure7e+ ra+ije tre1a ga urediti sada8 U4 !omo) +jega mogu se ut(rditi aosu 4a6te(i sta+darda oji "i+e o1u6(at i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta im!$eme+tira+i u s(im !ro5esima orga+i4a5ije a +aro"ito u os+o(+im !ro5esima8 Na o(aj +a"i+ !os$o(+i !ro5es !ostaje+ose)i e$eme+t orga+i4a5ije 4a6te(a ra4$i"iti6 sta+darda8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 11> od 2@

Slika 9.12 rimer struktura poslovni4 pro&esa or'ani#a&ije

U struturi !os$o(+i6 !ro5esa s(i !ro5esi +emaju isti !ote+5ija$ 4a i+tegra5iju 4a6te(a ra4$i"iti6sta+darda8 Pro5esi oji imaju +aj(e)i !ote+5ija$ 4a i+tegra5iju 4a6te(a (a$iteta* 4a'tite 0i(ot+e

sredi+e i 4a'tite i 1e41ed+osti $judi su& U!ra($ja+je doume+tima.

U!ra($ja+je 4a!isima.

Strate'o !$a+ira+je i u!ra($ja+je orga+i4a5ijom #!reis!iti(a+je od stra+e ruo(odst(a%.

U!ra($ja+je $judsim resursima #o1ra4o(a+je i o1ua 4a!os$e+i6%.

U!ra($ja+je ra4(ojem i !rojeto(a+jem.

U!ra($ja+je o!erati(+om rea$i4a5ijom !roi4(oda #u!ra($ja+je !roi4(od+jom%.

U!ra($ja+je mer+om* is!it+om i o+tro$+om o!remom.

Odr0a(a+je o!reme. U!ra($ja+je +a1a(om !o$u!roi4(oda* om!o+e+ti i us$uga.

Koreti(+e mere.

Pre(e+ti(+e mere.

I+ter+e !ro(ere8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 11+ od 2@

Za s(ai od o(i6 !ro5esa mogu)e je ide+ti,io(ati strategiju i+tegra5ije8

>,=,1 PROCE.NI PRI.TUP

Po4+a(a+jem os+o(+i6 e$eme+ata !ro5esa* ao i a+a$i4om !ro5esa oji se de'a(aju u orga+i4a5iji*mo0e se ut(rditi da su u$a4+i e$eme+ti !ro5esa "esto i4$a4+i e$eme+ti !ret6od+i6 !ro5esa* ao 'to ii4$a4+i e$eme+ti !osmatra+og !ro5esa !redsta($jaju u$a4e u s$ede)i !ro5es8

Slika 9.13 Gematski prika# pre#eta&ije pro&esa i nji4ov meBusobni uti&aj

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 11? od 2@

Slika 9.1! ro&esi u or'ani#a&iji

Na e,ias+ost !ro5esa +aro"ito uti"u resursi oji se oriste u !ro5esu tra+s,orma5ije u$a4+i6e$eme+ata u i4$a4+e e$eme+te* ao i me+ad0me+t datog !ro5esa8

Prime+a !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0me+ta (a$itetom omogu)a(a&

ra4ume(a+je i is!u+ja(a+je 4a6te(a.

sta$+o ra4matra+je od(ija+ja !ro5esa u od+osu +a dodat+e (red+osti.

o+ti+ua$+o !ra)e+je re4u$tata !er,orma+si i e,ias+osti !ro5esa i

sta$+o !o1o$j'a+je !ro5esa 4as+o(a+og +a o1jeti(+om mere+ju8

Mode$ sistema me+ad0me+ta (a$itetom 4as+o(a+og +a !ro5es+om !ristu!u de,i+i'e sta+dard ISO;<<2&3<<< ro4 s(oje 4a6te(e 4a !ro5ese i isti je !ria4a+ +a s$i5i8 S$ia !oa4uje da oris+i5i imaju4+a"aj+u u$ogu u de,i+isa+ju 4a6te(a ao u$a4+i6 e$eme+ata sistema8 Radi !ra)e+ja 4ado(o$je+jaoris+ia +eo!6od+o je (red+o(a+je i+,orma5ija u (e4i 4a!a0a+ja oja se od+ose +a !ro5e+u

ste!e+a do ojeg orga+i4a5ija is!u+ja(a +ji6o(e 4a6te(e8Us!e6* jed+e orga+i4a5ije* ao !s$o(+og sistema* 4a(isi od s!oso1+osti ruo(odst(a da ide+ti,iujei u!ra($ja !ro5esima u orga+i4a5iji8 Po$a4e)i od !ro5es+og !ristu!a ao os+o(+og o+5e!tasta+darda ISO ;<<2&3<<<* mogu)e je s(e !ro5ese u orga+i4a5iji s(rstati u tri gru!e& os+o(+i !ro5esi* !omo)+i #!odr0a(aju)i% !ro5esi i me+ad0me+t !ro5esi8

Da 1i jed+a orga+i4a5ija mog$a u!ra($jati sistemom (a$iteta +a 1a4i !ro5esa* !otre1+o je da !ret6od+o de,i+i'e +a(ede+e !ro5ese8 Kriterijumi 4a de,i+isa+je !otre1+i6 !ro5esa su +ji6o(a !o(e4a+ost i uti5aj +a 4ado(o$je+je g$a(+i6 4a6te(a u!a5a #oris+ia%8 Za !ra(i$a+ i41or os+o(+i6 !os$o(+i6 !ro5esa !otre1+o je !rime+iti s$ede)e riterijume&

ide+ti,io(ati +eo!6od+e !ro5ese 4a sistem me+ad0me+ta (a$itetom* i +ji6o(a !rime+aro4 orga+i4a5iju&

odrediti redos$ed i me7uso1+i uti5aj 4a o(e !ro5ese.

odrediti riterijume i !ostu!e !otre1+e 4a o1e41e7e+je o(i6 o!era5ija* i e,ias+imu!ra($ja+jem o(im !ro5esima.

o1e41editi !ristu!a"+ost +eo!6od+im resursima i i+,orma5ijama ao !odr'uo!era5ijama i !ra)e+ju o(i6 !ro5esa.

mere+je* !ra)e+je i a+a$i4a o(i6 !ro5esa.

!rime+ji(a+je +eo!6od+i6 a5ija 4a ost(ari(a+je !$a+ira+og re4u$tata i sta$+og !o1o$j'a+ja o(i6 !ro5esa8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"# od 2@

Slika 9.1 Osnovni pro&esi sistema menadžmenta kvalitetom

U tou de,i+isa+ja !otre1+i6 !os$o(+i6 !ro5esa u sistemu me+ad0me+ta (a$itetom u(e +am mora 1iti (odi$ja o+5e!t PDCA 1e4 o14ira o$io !ro5esi i:i$i ati(+osti 1i$i jed+osta(+i8 PDCA je jeda+ ,u+5io+a$+i rug oji mo0e 1iti ra4(ije+ us(aom !ro5esu orga+i4a5ije* i is$ju"i(o 4asistem !ro5esa u 5e$i+i8 O+ je 1$iso udru0e+ sa !$a+ira+jem* !rime+om* u!ra($ja+jem i sta$+im !o1o$j'a+jima re4u$tata u4(r'e+ja i drugi6 !ro5esa sistema me+ad0me+ta (a$itetom8

Slika 9.17 *on&ept HI;

Prime+om +a(ede+i6 riterijuma +a sadr0ajsta+darda ISO ;<<2&3<<< #JUS ISO ;<<2&3<<2%

mogu se de,i+isati mega !ro5esi ao 'to su !ria4a+i +a s$i5i8 Naime* a+a$i4om sadr0aja sta+darda* !rime+om +a(ede+i6 riterijuma* ao i u4imaju)i u o14ir da je !ri de,i+isa+ju !ojedi+i6 4a6te(a u+a(ede+om sta+dardu ut(r7e+a o1a(e4a doume+to(a+ja doa4a usag$a'e+osti !omo)u 4a!isa*mo0e se i4(r'iti $asi,ia5ija !ro5esa +a g$a(+e i !omo)+e #!odr0a(aju)e%8 K$asi,ia5ija je i4(r'e+atao da su g$a(+i !ro5esi o+i 4a oje se tra0i doume+to(a+je doa4a usag$a'e+osti 4a!isima aosta$i !ro5esi su !omo)+i #!odr0a(aju)i%8

>,=,1 PO$OLJANJE .I.TEMA MENAŽMENTA

S o14irom +a !rime+$ji(ost 4a6te(a sta+dard ISO ;<<2 +a 5e$ou!a+ sistem me+ad0me+ta #'to gai4d(aja od osta$i6 orga+i4a5io+o u!ra($ja"i6 sta+darda* jer o+ jedi+i sadr0i* +a +i(ou s(etse

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"1 od 2@

4ajed+i5e* !ri4+at sistem o!'ti6 orga+i4a5io+o-u!ra($ja"i6 4a6te(a oji se od+osi +a 5e$ou!a+sistem me+ad0me+ta orga+i4a5ije%* mo0e se re)i da je 4ado(o$je+ prvi uslov da ISO ;<<2 1udeoos+i5a i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta8

U !ret6od+om !og$a($ju je i o!isa+o 4a'to je is!ra(+a !rime+a sta+darda ISO ;<<2 e,ias+a ira5io+a$+a* "ime je 4ado(o$je+ i dru'i uslov !a se mo0e sa !ra(om smatrati oo+i5om 1udu)egi+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta i$i Tota$ Per,orma5e Ma+ageme+t8

I+tegrisa+ sistem me+ad0me+ta "i+i sistem me+ad0me+ta (a$itetom #ISO ;<<2%* i sistemi u ojimasu i+tegrisa+i 4a6te(i osta$i6 u!ra($ja"i6 sta+darda #od o+ret+og s$u"aja 4a(isi oji )e to 1itista+dardi%8

Postoji samo jeda+ os+o(+i ra4$og 4a u$a!a+je 4a6te(a osta$i6 orga+i4a5io+o u!ra($ja"i6sta+darda u sistem me+ad0me+ta oji !rime+juje 4a6te(e sta+darda ISO ;<<28 To je u+a!re7e+je#!o1o$j'a+je%8

U$a!a+je +o(i6 e$eme+ata u sistem u o!'tem s$u"aju mo0e se (r'iti i4 (i'e ra4$i"iti6 ra4$oga&

!ro'ire+je su!a 5i$je(a !ostoja+ja sistema. ,u+5io+a$+o u+a!re7e+je radi ra5io+a$i4a5ije !osti4a+ja 5i$je(a i:i$i !o(e)a+je

e,ias+osti i e,eti(+osti #tj8 !o1o$j'a(a+ja% i$i

om1i+a5ija !ret6od+i68

Po1o$j'a(a+je me+ad0me+t sistema mo0e se !osti)i&

u(o7e+jem +o(i6 e$eme+ata u sistem i:i$i

!o(e)a+jem e,eti(+osti i e,ias+osti i4me+om !ostoje)i6 e$eme+ata sistema8

U +asta(u 1i)e ra4matra+a mogu)+ost i+tegra5ije 4a6te(a s$ede)i6 me7u+arod+i6 sta+darda usistem me+ad0me+ta orga+i4a5ije&

ISO 2=<<2&3<<= 9 Sistem me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e 9 Za6ete(i 4au!ust(om 4a !rime+u.

O>SAS 2?<<2 9 O55u!atio+a$ 6ea$t6 a+d sa,et ma+ageme+t sstems 9 S!e5i,i5atio+*#Zdra($je i 1e41ed+ost +a radu 9 Deta$j+i o!is%.

ISO 33<<<&3<<@ 9 ood sa,et ma+ageme+t sstems 9 Reuireme+ts ,or a+orga+i4atio+ i+ t6e ,ood 56ai+* #Sistem me+ad0me+ta 1e41ed+o')u 6ra+e 9 Za6te(i 4as(au orga+i4a5iju u $a+5u !roi4(od+je 6ra+e%8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"" od 2@

Slika 9.19 $lementi uspe%no' sistema menadžmenta #a%titom životne sredine

ISO 2=<<2&3<<= 9 Sistem me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e8 Za6te(i sta+darda ISO

2=<<2&3<<= se !o m+ogo "emu $ao u$a!aju u sistem me+ad0me+ta (a$itetom #ISO ;<<2%* jer suus$o(+o 4ajed+i"i 4a6te(i 4a o1a sta+darda&

Po$itia (a$iteta #!o$itia 4a'tite 0i(ot+e sredi+e%.

Resursi* 4ada5i* odgo(or+ost i o(a')e+ja.

Os!oso1$je+ost* o1ua i s(est.

U!ra($ja+je doume+ta5ijom MS:EMS.

Pra)e+je i mere+je.

U!ra($ja+je +eusag$a'e+ostima* oreti(+e i !re(e+ti(+e mere.

U!ra($ja+je 4a!isima. I+ter+e !ro(ere i

Preis!iti(a+je od stra+e ruo(odst(a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"< od 2@

Slika 9.1: $lementi uspe%no' sistema menadžmenta #a%titom #dravlja i be#bedo%u na radu

I+tegra5ija 4a6te(a sta+darda ISO 2=<<2 u sistemu me+ad0me+ta (a$itetom #ISO ;<<2&3<<<%4a6te(a i4radu i4(es+og 1roja dodat+i6 doume+ata oji se od+ose +a s!e5i,i"+e 4a6te(e u

sta+dardu ISO 2=<<2* !reis!iti(a+je !ostoje)e doume+ta5ije i u+o'e+je ma+jeg 1roja i4me+a8U(o7e+jem ISO 2=<<2 !osti0e se&

o1e41e7e+je sta$+og !ra)e+ja uti5aja !ro5esa rada orga+i4a5ije +a 0i(ot+u sredi+u ide,i+isa+je reago(a+ja +a a5ide+t+e situa5ije "ime se sa (e$iom (ero(at+o)oms!re"a(aju +e0e$je+i uti5aji +a 0i(ot+u sredi+u* a$i i o1e41e7uje sigur+ost u radu.

s(ima !o4+ata om!arati(+a !red+ost +a tr0i'tu.

demostrira+je o41i$j+osti orga+i4a5ije u te0+ji da o"u(a i !o1o$j'a !o4i5iju +a tr0i'tu i

doa4 o 4ado(o$je+ju i+etresa 'ire dru't(e+e 4ajed+i5e ao 4ai+teresoo(a+e stra+e8

O>SAS 2?<<2 9 Zdra($je i 1e41ed+ost +a radu8 U(o7e+je 4a6te(a sta+darda O>SAS 2?<<2 u

sistem me+ad0me+ta (a$itetom #ISO ;<<2% je * tao7e* jed+osta(+o jer su s$ede)i e$eme+time+ad0me+t sistema 4a o(a d(a sta+darda de$imi"+o i$i u !ot!u+osti 4ajed+i"i&

Po$itia 4dra($ja i 1e41ed+ost 4a!os$e+i6.

U!ra($ja+je doume+ta5ijom i 4a!isima.

Resursi* 4ada5i* odgo(or+osti i o(a')e+ja.

Pra)e+je i mere+je !er,orma+si.

Vred+o(a+je us$a7e+osti #i+ter+e !ro(ere%.

U!ra($je+je +eusag$a'e+ostima i

Koreti(+e i !re(e+ti(+e mere8S$i"+o ao od ISO 2=<<2* im!$eme+ta5ija 4a6te(a O>SAS 2?<<2 !odra4ume(a i4me+u !ostoje)i6*i4radu i4(es+og 1roja +o(i6 doume+ata* !ro(eru sistema i serti,ia5iju8

U+a!re7e+je se og$eda u tome 'to* i+tegri'u)i 4a6te(e sta+darda O>SAS 2?<<2 u sistemume+ad0me+ta* orga+i4a5ija&

de$ari'e 1rigu me+ad0me+ta o 1e4ed+osti i 4dra($ju 4a!os$e+i6 "ime s(ojimoris+i5ima #+aro"ito u us$o(ima rada oji 4+a"aj+ije uti"u +a 1e41ed+ost +a radu* ao+!r8 u gra7e(i+soj i 6emijsoj i+dustriji% sta($ja do 4+a+ja da 0e$i da 4adr0i s(oje4a!os$e+e "ime do!ri+osi sta1i$+osti s(og !os$o(a+ja.

u"(r')uje u(ere+je oris+ia da s(ojom 1rigom o 4a!os$e+ima +e)e do)i u o+,rota5iju

sa 4ao+oda(5em #dr0a(om%* jer se O>SAS 2?<<2 +as$a+ja +a 4ao+su regu$ati(u io1a(e4uje +a +je+o !o'to(a+je.

!ru0a !o4iti(a+ !rimer osta$im su1jetima u dru't(e+oj 4aje+d+i5i "ime se ost(arujei+teres dr0a(e ao 4ai+tereso(a+e stra+e i

s!re"a(a+jem +e0e$je+i6 a5ide+ata +a radu !os!e'uje sta1i$+ost ,u+5io+isa+ja rad+i6 !ro5esa i ost(ari(a+je !roi4(oda:us$uga 0e$je+og (a$iteta8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"= od 2@

ISO 33<<<&3<<@ 9 Sistem me+ad0me+ta 1e41ed+os')u 6ra+e 9 Za6te(i 4a s(au orga+i4a5iju u$a+5u !roi4(od+je 6ra+e8 Za6te(i sta+darda ISO 33<<<&3<<@ i >ACCAP sistema se* tao7e* $aou$a!aju u sistem me+ad0me+ta (a$itetom #ISO ;<<2%8

Sta+dard ISO 33<<<&3<<@ !o s(ojoj struturi +aj(i'e odgo(ara sta+dardu ISO ;<<28 U +asta(u sudati samo +ei re!re4e+tati(+i 4ajed+i"i 4a6te(i sta+darda ISO ;<<2 i ISO 33<<<&

Po$itia (a$iteta #!o$itia 1e41ed+osti 6ra+e%.

Odgo(or+osti i o(a$')e+ja.

Predsta(+i ruo(odst(a #Vo7a tima 4a 1e41ed+ost 6ra+e%.

Preis!iti(a+je od stra+e ruo(odst(a&

/judsi resursi.

Ut(r7i(a+je 4a6te(a oji se od+ose +a !roi4(od #+amera(a+a u!otre1a%.

Na1a(a. U!ra($ja+je ure7ajima 4a !ra)e+je i mere+je.

I+ter+e !ro(ere.

Koreti(+e i !re(e+ti(+e mere8

Slika 9.15 *oresponden&ija i#meBu 0SO 56612666 i 0SO 22666

U(o7e+je ISO 33<<< je u+a!re7e+je jer&

!roi!suje i o1e41e7uje sta$+o !ra)e+je riti"+i6 !arametara 4a ost(ari(a+je 1e41ed+og !re6ram1e+og !roi4(oda* de,i+i'e reago(a+je +a situa5ije u ojima se !oja(e o!as+osti#!reora"e+je riti"+i6 o+tro$+i6 gra+i5a% "ime se sa (e$iom (ero(at+o)om s!re"a(aju+e0e$je+i doga7aji u (e4i as !$asma+om +e1e41ed+i6 !re6ram1re+i6 !roi4(oda +atr0i'te.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"; od 2@

"i+i* tao7e* om!arati(+u !red+ost +a tr0i'tu.

demo+strira o41i$j+ost orga+i4a5ije u te0+ji da o"u(a i !o1o$j'a !o4i5ije +a tr0i'tu i

!ru0a doa4 o 4ado(o$je+ju i+teresa 'ire dru't(e+e 4ajed+i5e ao 4ai+tereso(a+e stra+e8

>,=," PROCE.I I PROCE.NI PRI.TUP U INTEGRI.ANIM .I.TEMIMAMENAŽMENTA

No(a serija sta+darda JUS ISO ;<<<&3<<2* JUS ISO 2=<<<&3<<@* O>SAS 2?<<<&3<<< i ISO33<<<&3<<@ 4a6te(a !rime+u !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0me+ta orga+i4a5ije ao os+o(e4a st(ara+je i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta i !osti4a+je e,ias+osti !rime+je+i6 sistema8 O(imradom daju se os+o(+e smer+i5e 4a !rime+u !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0me+ta (a$itetomi +jego(e !rime+e u i+tegrisa+om sistemu me+ad0me+ta8

Ra4(oj !ri(rede u s(etu !rou4roo(ao je (e$iu i ra4+o(rs+u !o+udu !roi4(oda i us$uga i time jesta(io u !ri1$i0+o istu ra(a+ oris+ia i is!oru"io5a8 Zasi)e+jem tr0i'ta* is!oru"io5i se sme'taju uare+e da se +emi$osrd+o 1ore 4a !rimat +a tr0i'tu8 Koris+i5i su u are+i u u$o4i !osmatra"a i 0irija i(r'e (red+o(a+je (a$iteta oji demo+striraju is!oru"io5i8 Po1edu )e s(aao o1e41editi mudar* jai 1r48 Biti mudar 4+a"i !red(ideti 0e$je i o"ei(a+ja oris+ia* ja 9 +e do4(o$iti drugima da imajui+i5ijati(u* a 1r4 9 u(e sti)i !r(i +a 5i$j8

Pred(ideti 0e$je i o"ei(a+ja oris+ia* da+as u (e)i+i ra4(ije+i6 4ema$ja* u o+ret+om o1$iu !red(i7a+ja Ftr0i'+ostF* 4+a"i s!oso1+ost !roi4(oda i us$uge da se odr0i +a tr0i'tu* jer je sama !ose1i !redmet o+urisa+ja8 Orga+i4a5ije o+uri'u 4a u!o(+u mo) !otro'a"a* !ru0aju)i 1o$ji(a$itet* +i0u 5e+u i 1o$je roo(e is!orue8

Na os+o(u dugogodi'+ji6 istra0i(a+ja tr0i'ta ut(r7e+i su o!'ti 4a6te(i i o"ei(a+ja oris+ia

#,i+a$iste i raj+jeg u!5a% ao 'to su&

oja orga+i4a5ija ima (a$iteta+ !roi4(od #o+aj oji 4ado(o$ja(a te6+i"e 4a6te(e%.

oja ogra+i4a5ija ga +udi !o +i0oj 5e+i.

oja orga+i4a5ija )e mo)i i sutra da is!oru"i !roi4(od #i$i !ru0i us$ugu% 1ar istog(a$iteta ao da+as.

ojoj orga+i4a5ija )e mo)i da u$o0i 0a$1a uo$io do7e do +aru'a(a+ja (a$iteta* sis6odom da se jed+om ut(r7e+e +eusag$a'e+osti !roi4(oda:us$uga 'to 1r0e ot$o+e i (i'e+e !o+a($jaju #u"i+iti jed+u jedi+u gre'u +ije do1ro* !o+a($jati je* m+ogo je gore%.

oja orga+i4a5ije )e mo)i da se !ro(era(a da 1i se ut(di$a +je+a s!oso1+ost da !ru0i

(a$iteta+ !roi4(od:us$ugu. oja orga+i4a5ija )e !ru0iti +aj1o$ju us$ugu !os$e !rodaje #+!r8 ser(is% i sa ojom

orga+i4a5ijom )e se +aj1o$je mo)i omu+i5irati u (e4i sa u!otre1om !roi4(oda #i$iori')e+jem us$uga% i re'iti e(e+tua$+e +ejas+o)e.

oja )e orga+i4a5ija u 1udu)+osti mo)i da is!u+i !otre1e u!5a oje )e se* i4(es+o* !oja(iti* itd8

FON - Mase! !ad




U4imaju)i u o14ir s(e ut(r7e+e 4a6te(e i o"ei(a+ja oris+ia* me7u+arod+a orga+i4a5ija 4asta+dardi4a5iju #ISO% je !ristu!i$a de,i+isa+ju os+o(+i6 +a"e$a sta+dardi4a5ije sistema (a$iteta aoos+o(+og e$eme+ta !os$o(+og sistema !ri(red+og su1jeta8 O(o je do(e$o do st(ara+ja !r(i6me7u+arod+i6 sta+darda sistema (a$iteta 9 serije sta+darda ISO ;<<<&2;? godi+e8

Nao+ deseta godi+a !rime+e serije sta+darda 4a sistem (a$iteta* me7u+arod+a orga+i4a5ija ISO je !ristu!i$a (e$ioj re(i4iji isti6* u4imaju)i u o14ir isust(o i 4a6te(e oje su !osta($ja$i (e$iiu!5i 9 oris+i5i !rema s(ojim is!oru"io5ima* ao i ra4(oja teorije sistema i me+ad0me+ta8 Serijasta+darda sistema (a$iteta ISO ;<<<&3<<< o(om re(i4ijom !ri6(ati$a je os+o(e me+ad0me+ta i !ro5es+i !ristu! ao os+o(u teorije sistema i !ro!isuje 4a6te(e 4a !ro5ese sistema me+ad0me+ta(a$itetom8

>,=,< PO.TUPAK IZGRANJE INTEGRI.ANIH .I.TEMA MENAŽMENTA

Orga+i4a5ija mo0e da se o!rede$i samo 4a jeda+ od sta+darda sistema me+ad0me+ta* mada je toreto ada do(o$j+o !o'to 4ao+sa regu$ati(a i tr0i'te isto(reme+o !osta($jaju 4a6te(e u (i'eo1$asti8 Kao !rimer mo0e da !os$u0i jed+a m$eara oja tre1a da !rime+i&

sistem me+ad0meta (a$itetom* radi osigura+ja e,eti(+og u!ra($ja+ja i 4ato 'to to tra0eu!5i.

sistem u!ra($ja+ja 4a'titom 0i(ot+e sredi+e i sistem osigura+ja 1e41ed+osti i 4dra($ja4a!os$e+i6* radi usag$a'e+osti sa 4ao+om.

sistem 1e41ed+osti u !roi4(od+ji 6ra+e* jer je to diret+a 4ao+sa o1a(e4a8

Tao se orga+i4a5ije oje 0e$e da us!e'+o !os$uju +a$a4e !red !ro1$emom 9 ao !rime+iti s(e te !ro!ise i sta+darde i ao odr0a(ati to$ie sisteme me+ad0me+ta ada se 4ao+i i sta+dardi sta$+o

me+jaju i sta$+o i4$a4e +o(i8 Odgo(or je da 1e4 o14ira +a 1roj sta+darda ,irma i da$je ima samo jed+og diretora i samo jeda+ sistem me+ad0me+ta u oji s(i ti sta+dardi moraju da 1uduu$o!$je+i8 Taa( sistem 4o(e se i+tegrisa+i sistem me+ad0me+ta8

Pri$iom odre7i(a+ja 'ta tre1a i+tegrisati +e !o$a4i se od 4a6te(a sta+darda* (e) od !otre1eorga+i4a5ije da o!sta+e +a tr0i'tu i da se ra4(ija u orist s(i6 i+teres+i6 stra+a8 Ao se tao !ri7e*o+da su !ome+uti sta+dardi samo ma$i deo uu!+i6 !otre1a orga+i4a5ije8 Ne'to !ot!u+ijji su!4a6te(a dat je +a s$$i5i8 Sistem oji 4ado(o$ji te 4a6te(e mo0e da !ro7e 1i$o oje o5e+ji(a+je i 1i$ooju i+s!e5iju8

Pr(i ora od us!osta($ja+ja i+tegrisa+i6 sistema je ut(r7i(a+je is!ra(+e 6ijerar6ije 4a6te(a io"ei(a+ja i+teres+i6 stra+a 4a "ije se !otre1e sistem gradi8 Dr0e)i se !ri+5i!a mi+imi4a5ije ri4ia*tre1a !o"eti od dr0a(e* ao i+teres+e stra+e oja mo0e da +a!ra(i +aj(e)u 'tetu ,irmi* !a o+da

u$ju"i(ati osta$e8Tao se do1ija s$ede)a 6ijerar6ija 4a6te(a&

Za6te(i 4ao+a i drugi6 !ro!isa.

Za6te(i oris+ia.

Potre1e !redu4e)a.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"> od 2@

Za6te(i i !otre1e dru't(e+e 4ajed+i5e #oru0e+ja u ojem !redu4e)a radi%.

Za6te(i sta+darda 4a sisteme me+ad0me+ta #ao +am tre1a serti,iat%8

Drugi ora je oda1ir jed+e od s$ede)i6 strategija 4a rea$i4a5iju !rojeta&

s(ai sta+dard !rime+iti +e4a(is+o*

do!u+iti !ostoje)i sistem* gra7e+ oo sta+darda ISO ;<<2* tao da 4ado(o$ji 4a6te(eosta$i6 sta+darda od i+teresa*

graditi jedi+st(e+* 5e$o(it sistem me+ad0me+ta oji isto(reme+o 4ado(o$ja(a s(e gore !ome+ute gru!e 4a6te(a8

Pr(i +a"i+ je +era5io+a$a+ i su!* a$i je s(aao mogu)8 Drugi +a"i+ je m+ogo ra5io+a$+iji* !ogoto(o 4ato 'to su os+o(+i sta+dardi 4a sisteme me+ad0me+ta sada do1ro us$a7e+i i !ostoje'iroa !odru"ja !ot!u+og !o$a!a+ja #u!ra($ja+je doume+tima* +a !rimer%8 Me7utim* o(aj !ristu! 1i)e mogu)e !rime+iti ao i samo ao je ,irma u !ot!u+osti !rime+i$a !ro5es+i !ristu! i o1e41edi$ada se !ro5esi od(ijaju u+utar gra+i5a !ri6(at$ji(osti8 irme* oje su FsistemF !re(as6od+o !ra(i$e u5i$ju serti,ia5ije* te'o da )e imati 'ta da do!u+ja(aju8 Tre)i +a"i+ i4g$eda jedi+o ra5io+a$a+ - !redu4e)e ima jeda+ !os$o(+i sistem i jed+og diretora* !a tre1a da ima i jeda+ sistemme+ad0me+ta8 O(e tri strategije !ria4a+e su +a s$ede)im s$iama8

J I R M A A B C

I S O

; < < 2

O > S A S

2 ? < < 2

S t a + d a r d

c N

I S O

2 = < < 2

Slika 9.26 e#avisna primena standarda #a sisteme menadžment

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"+ od 2@

J I R M A A B C

I S O ; < < 2

O > S A S

2 ? < < 2

S t a + d a r d

c N

I S O

2 = < < 2

Slika 9.21Ho'radnja postojee' sistema

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1"? od 2@

I . O ? # # =

O > S A S

I S O 2 = < < = > A C C P

I S O 2 K K ; ;

S i g u r + o s t I SS i g u r + o s t i m o ( i + e i

$ i 5 a # J T O i P P Z %

Z a 9 % n % F ' a n i D L M E

Z a 9 % n % 6 e 7 e ' i n a ' s 7 6 *

Z a 9 % n % 5 a 7 i 7 i

H i 6 % 7 n e s ' e d i n e

Z a 9 % n % ' a d *

Z a 9 % n % 5 a 7 i 7 i n a ' a d *

Z a 9 % n % 5 a 7 i 7 i % d 3 % H a ' a

K ' i 6 i 0 n i 5 a 9 % n

Z a 9 % n N

Z a 9 % n % 3 ' i 6 ' e d n i -

d ' * 7 6 i - a

R a 0 * n % 6 % d s 7 6 e n i

s 7 a n d a ' d i

: ' * & e ( 6 a H n e s 7 6 a ' i

Slika 9.22 0nte'risani sistem menadžmenta

Tre)i ora je oda1ir !ra(og metoda rada 4a a+a$i4u i doume+to(a+je !ro5esa* gde moraju 1itiu$ju"e+i&

Strua #i +aua%.

Te6+i"i sta+dardi i !ro!isi.

Do1ra !roi4(o7a"a !rasa.

/ogia o+ret+og !os$a8

Kao !ristu!iti i4grad+ji o(a(og sistema Tre1a +a !r(om mestu ide+ti,io(ati !odru"ja rada#om!o+e+te !rojeta%* a o+da i redos$ed ati(+osti8

8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<# od 2@

Slika 9.23 odručja primene projekta

O1e41e7e+je !redus$o(a je i4u4et+o (a0+o* a$i se tome 9 +a0a$ost - !o$a+ja ma$o !a0+je 2H i 4atom+ogi !rojeti i$i !ro!adaju* i$i +e daju !ra(e re4u$tate8 Ne mo0e se* +a !rimer* go(oriti +i oa(om sistemu me+ad0me+ta 4as+o(a+im +a me7u+arod+o !ri6(a)e+im sta+dardima ao ,irmas(ai "as me+ja ruo(odst(o* ao s(a $ju"+a mesta dr0e $i5a +eodgo(araju)i6 (a$i,ia5ija* i$i ao+io u ,irmi sem ge+era$+og diretora +ioga +e mo0e +i da a4+i* +i da +agradi8 I+,rastrutura je !ose1a+ !ro1$em "ije se dime+4ije +aj1o$je (ide u ,irmama oje tre1a da !rime+e >ACCP sistem*mada +i +a drugim mestima sta+je +ije 1it+o 1o$je8

Pos$ed+ji ora u !rojetu je serti,ia5ija8 Ja(+a je taj+a da su m+ogi serti,iati ,iti(+o dode$je+i*da tao serti,io(a+a ,irma +e 1i 4ado(o$ji$a io$e o1jeti(+e riterijume* da !ojedi+e orga+i4a5ije 4aserti,ia5iju !ru0aju i us$uge o+sa$ti+ga i us$uge o5e+ji(a+ja8 Me7utim* tre1a se +adati da )e

!rime+a i+tegrisa+i6 sistema 4a(esti red u o(oj o1$asti* jer )e +ad4or +ad !ojedi+im as!etima

2H Jedini "e$ds*i is6!a(an 6!is+6 @i$ @i da ?i!"a 6$0$(e s!+/nja*e 0a $@%as 0a *$j+ je 0aine!es$(ana i dai" 0adaa* da sni"e sanje i 6!$,ene 'a je $d 6!ed+s%$(a 6$!e@n$ 0ad$($%jii 6!e 6!is+6anja 6!$je*+. a 'a

se "$)e +!adii $*$" !ea%i0a,ije 6!$je*a4 Na $sn$(+ $a "$+će je $d!edii 6!i$!iee da %i 6!($ !$'ii 6a!e na *$ns+%ane i%i na ea%$ni!anje "e!ne $6!e"e4 Na!a(n$ da $($ sni"anje sanja "$!a da se 6%ai4 Na)a%$s. naj/e'ći s%+/aj je da *$ns+%ani. daj+ 6$n+d+ na $sn$(+ 0a#e(a ?i!"e. a da 6!i$" ne"aj+ ni 6!i@%i)ni idej+ $ $"e da %i s+ 6!ed+s%$(i 0ad$($%jeni4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<1 od 2@

o1a($jati orga+i dr0a(+e i+s!e5ije8 Za >ACCP to je (eteri+arsa i ,itosa+itar+a i+s!e5ija* a 4a4a'titu 0i(ot+e sredi+e i 4a'titu +a radu to su i+s!e5ije +ad$e0+i6 mi+istarsta(a8 Nijed+a od +ji6+ema +ia(u o1a(e4u da u(a0i >ACCP i$i ISO 2=<<2 serti,iat i to +e)e +i "i+iti8 Zato je 4a ,irme(a0+o da i+tegrisa+i sistem !rime+e +a !ra(i +a"i+ tao da +i orga+i4a5ija 4a serti,ia5iju* +i orga+ii+s!e5ije +emaju !rimed1i8 U su!rot+om* !reti o!as+ost da serti,io(a+a ,irma 1ude a0+je+a41og +aru'a(a+ja !ro!isa8

Poja(a ester+og !ritisa sa stra+e dr0a(e* oji se is!o$ja(a ro4 do+o'e+je (e$iog 1roja 4ao+a i !ro!isa i ro4 o'tre a4+e* te ja"a+je !ritisa ja(+osti oja 4a6te(a 4dra(u 0i(ot+u i 1e41ed+u rad+usredi+u* +ago+i orga+i4a5ije da !reis!itaju s(oju !rasu u o1$asti !rime+e sistema me+ad0me+ta8Kada se tu dodaju i drugi ra4$o4i* ao 'to su tro'o(i us$uga o+sa$ti+ga i o5e+ji(a+ja* (reme !otre1+o 4a !rime+u 4a serti,ia5iju i ogra+i"e+i $judsi resursi* !ostaje o"ig$ed+o da orga+i4a5ijemoraju da !ro+a7u o!tima$a+ !ut 4a isto(reme+o i 'to je,ti+ije 4ado(o$je+je s(i6 ester+i6 i i+ter+i64a6te(a8

Odgo(or se +a$a4i u !rime+i i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta* da$e sistema oji je usmere+ +au+a!re7e+je !ro5esa rada u s(im o1$astima 4+a"aj+im 4a orga+i4a5iju8

Prime+a i+tegrisa+i6 sistema +ije jed+osta(+a* jer se !red s(e u"es+ie u !rojetu !osta($jaju (isoi4a6te(i8 S(i o+i tre1a da do1ro ra4umeju as!ete sa(reme+og 1i4+isa* 4ao+se +orme* te6+i"esta+darde i m+ogo toga drugog ao 1i !rime+a sta+darda 4a sisteme me+ad0me+ta da$a !ra(uorist 9 sti5a+je !ro,ita i ja"a+je s!oso1+osti orga+i4ta5ije da o!sta+u i da se ra4(ijaju u us$o(imao'tre tr0i'+e utami5e8

>,; .TRATEGIJA ZA INTEGRACIJU .I.TEMA MENAŽMENT NANIVOU PROCE.A PROIZVONJE

Postoje tri od(oje+a !ristu!a o!erati(+om u!ra($ja+ju !ro5esom !roi4(od+je* mo0e do(esti so4a1u+e me7u 4a!os$e+ima* o tome oji !ristu! je +aj1o$je oristiti8 M+oge orga+i4a5ije rade !ose1+a u!utst(a oja se od+ose +a (a$itet* 4a'titu 0i(ot+e sredi+e i 4a'titu i 1e41ed+ost $judi8O(a(a u!utst(a su +aj"e')e ra7e+a 1e4 a+a$i4e uti5aja jed+i6 +a druge* a (r$o "esto su ume7uso1+om o+,$itu8 Na taj +a"i+ mogu do(esti do 4a1u+e* +aro"ito ada se sa +jima u!o4+aju+o(i rad+i5i oji se u$ju"uju u !ojedi+e ati(+osti u !ro5esu8 Z1og toga je oris+o ide+ti,io(atistrategiju 4a i+tegra5iju o(i6 4a6te(a&

Ide+ti,iujte o+e ati(+osti u !ro5esu !roi4(od+je oje mogu da uti"u +a (a$itet*0i(ot+u sredi+u i 4a'titu i 1e41ed+ost $judi.

U4 !omo) 4a!os$e+i6 oji su u$ju"e+i u !ro5es !roi4(od+je* ra4(iti i doume+to(ati !ro5edure#u% 4a o!erati(+o u!ra($ja+je !ro5esom !roi4(od+je sa rad+im u!ust(ima u

ojima su jas+o de,i+isa+i o!erati+i riterijumi 4a !roi4(od+ju (a$itet+i6 !roi4(oda +a 1e41eda+ +a"i+ u4 +ajma+ji uti5aj +a 0i(ot+u sredi+u.

Ra4(iti i o!erati(+o u!ra($jati !ro5esima ao 1i 1i$o sigur+o da su siro(i+e* de$o(i u !ro5esu !roi4(od+je i ,i+a$+i !roi4(odi jas+o ide+ti,io(a+i.

Ra4(iti i o!erati(+o u!ra($jati !ro5esima 4a ruo(a+je* s$adi'te+je* !ao(a+je iot!remu !roi4(oda8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<< od 2@

1e41ed+ost u tim !ro5esima% i$i im je samo !redmet (r'e+ja ra4$i"it #+!r8 i+ter+e omu+ia5ije%8

Prasa +a'i6 orga+i4a5ija je ta(a da su s(i +a(ede+i e$eme+ti os+o(+og MS s$a1o ra4(ije+i i+estrutuisa+i8 Kreira+je sta+dardi4o(a+og MS se mora isoristiti ao !ri$ia da se !ara$e$+o

us!osta(e s(i +a(ede+i e$eme+ti* !r(o 4a os+o(+i MS* a !otom i 4a dati sta+dard:sistem8 uo$io seto +e uradi* a to je "est s$u"aj* da s(i e$eme+ti reira+og MS !redsta($jaju struturu 4a se1e* ojaeg4istira !ara$e$+o u4 +e!rome+je+u !rasu orga+i4a5ije* samo 4a !otre1e serti,ia5ije8 O(aa( MS* !ored toga 'to +ije e,eti(a+* +e mo0e se i+tegrisati sa drugim sta+dardi4o(a+im MS* a !ogoto(o +eu os+o(+i MS orga+i4a5ije8

Ne(ede+i sta+dard:sistemi jo' +e !ori(aju u 5e$osti om!$et+o !odru"je os+o(+og MS orga+i4a5ijeao 'to su ,i+a+sijsi i strate'i me+ad0me+t sistema* sistem stimu$isa+ja 4a!os$e+i6* itd8 I4 ti6ra4$oga* o$io god je 1it+o da se !ojedi+i sta+dardi4o(a+i MS me7uso1+o i+tegri'u* jo' je (a0+ijeda se s(ai od +ji6* od+os+o 4ajed+i"i IMS us!e'+o i+tegri'e u os+o(+i MS orga+i4a5ije8

U ta1e$i su !ria4a+e ti!i"+e arateristie orga+i4a5ije u 4a(is+osti od +i(oa i+tegrisa+ja (a$itetau +je+u !os$o(+u strategiju i !rasu8 Pojam (a$itet u o(oj ta1e$i o1u6(ata s(e +jego(e as!ete

sadr0a+e u 4a6te(ima sta+darda:sistema8

abela 9.3 ivo inte'risanja kvaliteta u poslovnu strate'iju i praksu or'ani#a&ije

Ko$io god 1i$o ra4$i"iti6 sta+darda:sistema s(i o+i moraju 1iti deo jed+og me+ad0me+t sistema8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<= od 2@

Po4+a(a+je o+5e!ta TM omogu)uje i+tegrisa+je ra4$i"iti6 sta+darda:sistema* a !ose1+oi+tegrisa+je IMS u os+o(+i me+ad0me+t sistem orga+i4a5ije* te u +je+u strategiju i !rasu8

+ ME.TO I ULOGA INTELEKTUALNE .VOJINE UINTEGRI.ANIM .I.TEMIMA MENAŽMENTA UORGANIZACIJI

I+te$etua$+a s(oji+a* ao 4ase1+a o1$ast oja se 1a(i 4a'titom autorsi6 i srod+i6 de$a* ao i !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja* ima i4ra0e+u u$ogu u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta uorga+i4a5iji #sistem me+ad0me+ta (a$itetom* sistem 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* sistem 1e41ed+osti idr8%8 Ta u$oga2 se og$eda* s jed+e stra+e* u o1e41e7i(a+ju te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija*+eo!6od+i6 4a ,u+5io+isa+je i ra4(oj i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta* a s druge stra+e* u 4a'titii+te$etua$+i6 de$a +asta$i6 u tim sistemima8 U s$adu sa +a(ede+im* o(aj rad se 1a(i u!ra(ood+osima u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta i mestu i u$o4i i+te$etua$+e s(oji+e u timsistemima8

U +a'oj !rasi* 5e$ou!a+ sistem i+te$etua$+e* od+os+o i+dustrijse s(oji+e u odre7e+oj

orga+i4a5iji* oji ,u+5io+i'e u s$adu sa !ri!adaju)im !ro!isima* !o !ra(i$u se +e ure7uje !ose1+im !ra(i$ima orga+i4a5ije* iao 1i to 1i$o !o0e$j+o i 4a +ee orga+i4a5ije* ao +!r8 i+stitute idruge +au"+e i istra0i(a"o-ra4(oj+e orga+i4a5ije* "a i +eo!6od+o8 I!a* "esto se +ei segme+ti+a(ede+og sistema ure7uju o!'tim doume+tima !os$o(+og sistema* i$i doume+tima sistemame+ad0me+ta (a$itetom #!re s(ega u dome+u de,i+isa+ja i+ter+og !ostu!a 4a'tite i+te$etua$+ogst(ara$a't(a* od+os+o sti5a+ja i ori')e+ja !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e%8

A+a$i4iraju)i de$at+ost i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji $ao je uo"iti da u +jima !ostoji +i4 !ro1$ema oje tre1a re'a(ati&

so!st(e+im s+agama* +a os+o(u so!st(e+i6 origi+a$+i6 ideja i ras!o$o0i(i6 i+,orma5ija i$i

#$ega$+o% oriste)i (e) !ostoje)a #tu7a% re'e+ja8

Osim +a(ede+og i+tegrisa+i sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji su t4(8 doume+to(a+i sistemi* oji !odra4ume(aju de,i+isa+je !ro5esa i !ostu!aa rada* od+os+o +ji6o(o o!isi(a+je odgo(araju)imdoume+tima8 Be4 o14ira +a +i4 te6+i"i6 i drugi6 re'e+ja sadr0a+i6 u tim doume+tima i samidoume+ti !redsta($jaju odre7e+e (ido(e so!st(e+og i+te$etua$+og st(ara$a't(a8

U s$adu s +a(ede+im* ra4um$ji(o je da se re4u$tati so!st(e+og i+te$etua$+og st(ara$a't(a smatraju

2 M4 &e'a%je(ić: O INTELEKTUALNOJ SVOJINI U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA UORGANIZACIJI. e$!ad >4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<; od 2@

so!st(e+om i+te$etua$+om s(oji+om oja se 'titi i oristi u s$adu s odgo(araju)im !ro!isima i*e(e+tua$+o* ustu!a drugima +a ori')e+je u s$adu s !ro!isima i me7uso1+im ugo(orima8

Imaju)i u (idu da sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji !o"i(aju +a sta+dardima* (red+o je ista)i*

u!ra(o* taj od+os sta+dardi4a5ije i i+te$etua$+e s(oji+e8 Sta+dardi4a5ija i !ra(a i+te$etua$+es(oji+e s$u0e ra4$i"itim 5i$je(ima a$i je +ji6o(o !ostoja+je +eo!6od+o u istom i+dustrijsom itrgo(i+som oru0e+ju8 Sta+dardi4a5ija ima 4a 5i$j da 'iri te6+o$ogiju u o!'tem i+teresu do !ra(ai+te$etua$+e s(oji+e tre1a da o1e41ede 4a'titu s(oji+e8 Ao se !ri i4radi sta+darda +e u4imaju uo14ir !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e* +esta)e s(ai !odsti5aj 4a ra4(ija+je +o(i6 !roi4(oda i !ostu!aa+a ojim 1i se ra4(ija$a 1udu)a sta+dardi4a5ija8 Ao 1i se do+osi$i sta+dardi oji +e 1i u4ima$i uo14ir !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e* osim mogu)i6 s!oro(a us$ed +aru'a(a+ja !ra(a i+te$etua$+es(oji+e +ji6o(i6 +osi$a5a* +estao 1i !odsti5aj 4a ra4(oj +o(i6 !roi4(oda i !ostu!aa oji 1i mog$i 1iti os+o(a 1udu)e sta+dardi4a5ije8 U s$adu s tim* !red$aga" sta+darda* "ije se odred1e 4as+i(aju+a odre7e+im !ra(ima i+te$etua$+e s(oji+e* tre1a$o 1i da o1e41edi sag$as+ost +osio5a ti6 !ra(a da je s!rema+ da i6* !od ra4um+im us$o(ima* ustu!i s(ima o+ima oji 1i !rime+ji(a$i taj sta+dard8Ao 1i +osi$a5 !ra(a odstu!io od toga* sta+dard 1i se morao (ratiti +a !reis!iti(a+je8 Ao se +e 1i

do1i$a sag$as+ost +osio5a !ra(a* o+a mu se +e mogu odu4eti samo radi do+o'e+ja sta+darda* osimao +isu u !ita+ju im!erati(+i ra4$o4i 1e41ed+osti i$i ja(+og i+teresa* a +e mo0e se +a)i +ijed+odrugo te6+i"o re'e+je8 O o41i$j+osti od+osa sta+dardi4a5ije i i+te$etua$+e s(oji+e* de$imi"+o+a(ede+i6 u o(om testu* s(edo"i i !ose1+o sao!'te+je Komisije E(ro!se 4ajed+i5e2?8

Po$a4e)i od !ri+5i!a sta+dardi4a5ije i i+te$etua$+e s(oji+e* ao i od +e4ao1i$a4+og tretma+ai+te$etua$+e s(oji+e u sistemima me+ad0me+ta* !ojedi+i sta+dardi oji regu$i'u !ri!adaju)e sistememe+ad0me+ta* !o4i(aju se i$i u!u)uju +a i+te$etua$+u s(oji+u* ao +!r&

sta+dard ISO ;<<2&3<<<2; u ta"i F8@8= Imo(i+a oris+iaF - de,i+i'e da Fimo(i+aoris+ia mo0e da o1u6(ati i+te$etua$+u s(oji+uF8

sta+dard ISO ;<<=&3<<< u ta"i FH8283 Pita+ja oja se ra4matrajuF - u !og$edura4matra+ja resursa* u o(iru t4(8 +ematerija$+i6 resursa* ra4matra i i+te$etua$+u

s(oji+uF.

sta+dard ISO ;<<=&3<<< u ta"i F8@8 Imo(i+a oris+iaF* u ojoj se de,i+i'u !rimeriimo(i+e* +a(odi i Fi+te$etua$+u s(oji+u oris+ia* u$ju"uju)i s!e5i,ia5ije* 5rte0e i !o(er$ji(e i+,orma5ijeF8

sta+dard ISO 2=<<2&3<<=. ISO 2=<<=&3<<=. ISO 33<<<&3<< i ISO 33<<=&3<<* u !redgo(oru isti"e& FSre)e se !a0ja +a mogu)+ost da i4(es+i e$eme+ti o(ogme7u+arod+og sta+darda mogu 1iti !redmet !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e8 ISO +e s+osiodgo(or+ost 4a ide+ti,io(a+je 1i$o ojeg i$i s(i6 ta(i6 !ra(a8F

Ne o1ra4$a0u)i o(de osta$e od+ose sta+dardi4a5ije* i$i !ojedi+i6 sta+darda* i$i o1$asti oje se ure7ujuodre7e+im sta+dardom* sa i+te$etua$+om s(oji+om* (a$ja ista)i os+o(+a !odru"ja u ojim se sre)u

i+te$etua$+a s(oji+a i sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji8 Ta(a* me7uso1+a* !odru"ja !ose1+o seod+ose +a&

re'a(a+je te6+i"o-te6+o$o'i6 !ro1$ema.

18 K$"isija E(!$6s*e 0ajedni,e: &RAVA INTELEKTUALNE SVOJINE I STANDARDIZACIJA. Sa$6'enje K$"isije.COM B2 993 ?ina%. !ise%. 1224

19 Na0i(i 6$jedini# sanda!da B0a na(eden+ $0na*+ dai s+ + Lie!a+!i4

FON - Mase! !ad




4a'titu re4u$tata so!st(e+og i+te$etua$+og rada.

tretma+ i+te$etua$+e s(oji+a ao so!st(e+og resursa8

Nesum+ji(o da ima i +i4 drugi6 od+osa i+te$etua$+e s(oji+e i sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji8

I!a* us$ed ogra+i"e+og !rostora i +ame+e o(og rada* o(de se daju 1ar os+o(+a o1ra4$o0e+ja 4a+a(ede+e s$u"aje(e8

+,1 REAVANJE TEHNI@KOBTEHNOLOKIH PRO$LEMA NAO.NOVU INFORMACIJA IZ O$LA.TI INTELEKTUALNE.VOJINE

Sistemi me+ad0me+ta u orga+i4a5iji !o"i(aju +a ra4radi* rei+0e+jeri+gu i de,i+isa+ju* od+os+oo!isi(a+ju odgo(araju)im doume+tima* !ro5esa !os$o(+og sistema* arateristi"+i6 4a odre7e+i sistemme+ad0me+ta8 U s$adu s tim* sistem me+ad0me+ta (a$itetom ima te0i'te +a ure7e+ju odre7e+i6 !ro5esa s g$edi'ta (a$iteta* do +!r8 sistem me+ad0me+ta 4a'titom 0i(ot+e sredi+e ima te0i'te*u!ra(o* +a 4a'titi 0i(ot+e sredi+e8 S$i"+o je i u !og$edu drugi6 sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5iji8

Be4 o14ira +a te0i'te ati(+osti +eog od sistema me+ad0me+ta* jas+o je da je se !ri ure7i(a+ju !ri!adaju)i6 !ro5esa mora re'a(ati +i4 te6+i"o-te+o$o'i6 !ro1$ema* oji se od+ose +!r8 +a jed+o4+a"+o de,i+isa+je i u+a!re7e+je metoda i !ostu!aa rada* i$i +a o1e41e7e+je ,u+5io+isa+ja iu+a!re7e+ja !ojedi+i6 i$i s(i6 !ro5esa st(ara+ja i ori')e+ja o+ret+i6 !roi4(oda3<8

Ne a+a$i4iraju)i o(de mogu)e te6+i"o-te6+o$o'e !ro1$eme* oji se ja($jaju u !ojedi+im !ro5esimai$i drugim !osmatra+im segme+tima !os$o(+og sistema* od+os+o sistema me+ad0me+ta u +jemu* aoji 4a6te(aju odgo(araju)a re'e+ja* (a$ja ista)i da se u re'a(a+ju ti6 !ro1$ema uo"a(aju d(aos+o(+a !ristu!a8 Ti !ristu!i se 4as+i(aju +a $ega$+om ori')e+ju&

te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija* a !ose1+o i+,orma5ija i4 o1$asti i+te$etua$+e s(oji+e. tu7i6 !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e8

Ve) i samo sag$eda(a+je i o!isi(a+je +eog !ro1$ema 4a6te(a odgo(araju)e !ret6od+o 4+a+je*od+os+o i+,orma5ije8 Na os+o(u toga* mogu)e je do)i do so!st(e+og re'e+ja uo"e+og !ro1$ema*+esum+ji(o* u4 a+ga0o(a+je odgo(araju)i6 resursa8

E(e+tua$+o uma+je+je a+ga0o(a+ja so!st(e+i6 resursa* od+os+o sma+je+je tro'o(a oji !rate+a$a0e+je re'e+ja odre7e+og !ro1$ema* mog$o 1i se o1e41editi +a taj +a"i+ da se u !ri!remire'a(a+ja uo"e+og !ro1$ema istra0e i uo"e tu7a re'e+ja srod+i6 !ro1$ema8 Na os+o(u toga* +e+aru'a(aju)i !ra(a tu7eg i+te$etua$+og st(ara$a't(a* !o !ra(i$u je mogu)e* 1r0e i jed+osta(+ije*i4graditi so!st(e+u ideju 4a re'e+je datog !ro1$ema8

Jas+o je da +a$a0e+je re'e+ja +eog !ro1$ema* s odgo(araju)im a+ga0o(a+jem so!st(e+i6 resursa* +emasmis$a - ao se* os+o(u !retra0i(a+ja i+,orma5ija i4 o1$asti i+te$etua$+e* od+os+o i+dustrijses(oji+e* uo"i da ta(o re'e+je (e) !ostoji8 U tom s$u"aju* $ega$+o ori')e+je re'e+ja +eog !ro1$ema mogu)e je +a os+o(u s!ora4uma s autorom tog re'e+ja* od+os+o +osio5em odgo(araju)i6

20 U na/e%+. 6$d 6!$,esi"a s(a!anja i *$!i'ćenja 6!$i0($da B+s%+a 6$d!a0+"e(aj+ se: B1 is!a)i(anje i !a0($j8 B*$ns!+*,ija. $dn$sn$ 6!$je*$(anje8 BH e#n$%$ija B#a!d(e! i s$?(e!8 B9 6!i6!e"a 6!$i0($dnje8 B3 6!$i0($dnja8 B7

6!$daja8 B *$!i'ćenje i B> 6$s*$!i'ćenje4

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1<? od 2@

4+aa oji u !rometu s$u0i 4a ra4$io(a+je ro1e* od+os+o us$uga B)i$"%. 4a'titura"u+arsi6 !rograma +asta$i6 u orga+i4a5iji.

o ut(r7i(a+je !otre1e 4a 4a'titom u i+ostra+st(u i +otira+je 4ema$ja 4a oje )e 1iti

!ore+ut !ostu!a 4a'tite. !romet i+te$etua$+om s(oji+om.

B&aeni"a. "a%i" 6aeni"a. "$de%i"a. )i$(i"a. 0nanji"a *a!a*e!isani" *a$ *n$-#$ i !a/+na!s*i" 6!$!a"i"a. "$)e se !$(ai48

4a'titu od +eo($a')e+og ori')e+ja i+te$etua$+e s(oji+e PS od drugi6 su1jeata.

BT$ 6$d!a0+"e(a ideni?i*a,ij+ s+@je*aa *$ji ne$(%a'ćen$ *$!ise 0nanja *$ja s+(%asni'($ &S i *$!i'ćenje 0a*$ns*i# "$+ćn$si 0a s6!e/a(anje 0%$+6$!e@a48

De,i+isa+je adro(se !o$itie u o1$asti i+te$etua$+e s(oji+e* oja !odra4ume(a ra4(oj so!st(e+ogadra 4a !os$o(e u o1$asti i+te$etua$+e s(oji+e i$i a+ga0o(a+je 4a te !os$o(e* de$imi"+o i$i u5e$i+i* es!erata (a+ PS8

Uu!+o !osmatra+o* FCRONF !os(e)uje odgo(araju)u !a0+ju 4a'titi so!st(e+og st(ara$a't(a* a$ii $ega$+om ori')e+ju tu7i6 !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e8 U s$adu s tim* u FCRONF je u o(irudoume+ata sistema me+ad0me+ta (a$itetom de,i+isa+ i odgo(araju)i doume+t ojim se regu$i'ue$eme+tar+i od+osi u o1$asti i+te$etua$+e s(oji+e u FCRONF8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1=# od 2@

? ZAKLJU@AK

Pra(+a 4a'tita i+te$etua$+i6 !ra(a !ostaje s(e !risut+ija ao o1$i 4a'tite s(oji+e u !osti+dustrijsom dru't(u u ome i+,orma5ije do1ijaju 5e+tra$+o mesto8 FPate+ti su sr5e i du'as(oji+si6 o($a')e+ja* ao o+i jed+og da+a 1udu u+i'te+i* do)i )e do u+i'te+ja s(i6 drugi6s(oji+si6 o($a')e+jaF8 Kao !os$edi5a ra4(ije+e te6+o$ogije i rastu)e u$oge i+,orma5ija u dru't(u*($as+i5i i+te$etua$+e s(oji+e su s(e "e')e 0rt(e ra4$i"iti6 (rsta F!iraterijaF 9 +edo4(o$je+i6 +a"i+au!otre1e tu7i6 i+te$etua$+i6 !ra(a8 Nei o1$i5i ta(og !iratsog !o+a'a+ja !osta$i su sasta(+i deo+a'i6 s(aod+e(+i6 +a(ia 9 !res+ima(a+je aseta* (ideo trae* o!ira+je !rograma* ,otoo!ira+je(i'e od jed+og !og$a($ja i4 +jige* itd8 O(a(o !o+a'a+je mog$o 1i da do(ede u !ita+je $egitimitet !ra(+e 4a'tite i+te$etua$+i6 !ra(a sa sta+o(i'ta +jego(e dru't(e+e o!ra(da+osti8

S(ai su1jet oji !oseduje es$u4i(+u i+,orma5iju #oja +ije dostu!+a drugim $i5ima% imamogu)+ost i41ora& da i+,orma5iju u"i+i dostu!+om ja(+osti i$i je o1ja(i #4a(is+o od araterai+,orma5ije% i$i da je sa"u(a ao taj+u i+,orma5iju8 U !r(om s$u"aju* o+ sti"e mo+o!o$so !ra(o*(reme+si ogra+i"e+o* a u drugom s$u"aju* traje ,ati"a 4a'tita o+o$io dugo (reme+a o$ioi+,orma5ija sa"u(a taj+i arater8

G$a(+a arateristia i+te$etua$+i6 !ra(a je da se o+a mogu +eogra+i"e+o isori')a(ati od stra+e+eogra+i"e+og 1roja oris+ia* +a ra4$i"itim mestima* u 1i$o oje (reme* a da se !ri tome +e !o(redi +ji6o(a su'ti+a i +e uma+ji +ji6o(a (red+ost8 Za6(a$juju)i s(e sa(reme+ijim te6+i"imsredst(ima mogu)+oti ori')e+ja i+te$etua$+i6 do1ara su !rati"+o +eogra+i"e+e !a su o1$i5i !iratsog !o+a'a+ja s(e s$o0e+iji8 Z1og toga je !ri4+ata su'ti+a mo+o!o$a oju 4ao+ odo1ra(a+osio5u i+te$etua$+i6 !ra(a 9 is$ju"i(o !ra(o i 4a1ra+a 4a s(a druga $i5a da oriste 4a'ti)e+u

i+,orma5iju8I+te$etua$+a s(oji+a !redsta($ja da+as i4u4et+o (a0a+ segmet dru't(a u ome 0i(imo8 Da+a'+jedru't(o je tr0i'+o orje+tisa+o* to ua4uje da u ta(im us$o(ima 4+a+je* isust(o* ta$e+at* (a$itet*ime* 4+a"aj* !ostaju ro1a ao i s(e drugo8

U s(etu je i+te$etua$+oj s(oji+i !os(e)e+a (e$ia !a0+ja* do 1i se od +as mog$o re)i da o(ao1$ast +e!ra(ed+o stoji !o stra+i8 U +a'oj !rasi jo' u(e +e !ostoji u do(o$j+oj meri s(est o4+a"aju i uti5aju i+te$etua$+e s(oji+e8 O tome s(edo"i ma$i 1roj !rija(e !ro+a$a4aa oji je u

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1=1 od 2@

od+osu +a rea$+e !ote+5ija$e +e4ado(o$ja(aju)i8 Me7utim* atue$+e eo+omso-!o$iti"e oo$+osti* !ita+ja i4 o1$asti i+dustrijse s(oji+e sta($jaju je u sam (r6 i+tereso(a+ja8 I+te$etua$+a s(oji+a !ostaje mo)+o sredst(o eo+omsog rasta8

I+te$etua$+a s(oji+a* ao 4ase1+a o1$ast oja se 1a(i 4a'titom autorsi6 i srod+i6 de$a* ao i !ro+a$a4aa i 4+ao(a ra4$io(a+ja* ima i4ra0e+u u$ogu u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta uorga+i4a5iji #sistem me+ad0me+ta (a$itetom* sistem 4a'tite 0i(ot+e sredi+e* sistem 1e41ed+osti idr8%8 Ta u$oga se og$eda* s jed+e stra+e* u o1e41e7i(a+ju te6+i"o-te6+o$o'i6 i+,orma5ija*+eo!6od+i6 4a ,u+5io+isa+je i ra4(oj i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta* a s druge stra+e* u 4a'titii+te$etua$+i6 de$a +asta$i6 u tim sistemima8 U s$adu sa +a(ede+im* o(aj rad se 1a(i u!ra(ood+osima u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta i mestu i u$o4i i+te$etua$+e s(oji+e u timsistemima8

Sistem oji u se1i i+tegri'e 4a6te(e (i'e sta+darda !r(e+st(e+o o1e41e7uje 4ado(o$je+je 4a6te(a(i'e 4ai+tereso(a+i6 stra+a* iao je "est s$u"aj da ra4$i"ite 4ai+tereso(a+e stra+e 4a6te(aju ra4$i"itesisteme me+ad0me+ta* tj8 sisteme me+ad0me+ta usag$a'e+e samo sa odre7e+im sta+dardom i$ista+dardima8 Mo0e se desiti da ja(+ost tra0i usag$a'a(a+je 4a6te(a +ei6 +!r8 6emijsi6 !ostroje+ja

sa 4a6te(ima ISO 2=<<2* do* isto(reme+o* oris+i5i tra0e da !ostroje+je usag$asi s(oj rad sa4a6et(ima sta+darda ISO ;<<28

Pria4a+om a+a$i4om 4a6te(a 4a !ro5ese sta+darda JUS ISO ;<<2&3<<2* sa as!eta !otre1+i6 !ro5esa 4a rea$i4a5iju !roi4(oda 4a oris+ia i +ji6o(og ugra7i(a+ja u !ostoje)u orga+i4a5ijsu,ormu* mo0e se 4a$ju"iti s$ede)e&

ISO ;<<2 je sta+dard oji "i+i oos+i5u i+tegrisa+og sistema me+ad0me+ta.

+ea sistemsa re'e+ja oja su deo 4a6te(a sta+darda ISO ;<<2 #u!ar($ja+je+eusag$a'e+ostima* i+ter+e !ro(ere* s!ro(o7e+je oreti(+i6 i !re(e+ti(+i6 mera*u!ra($ja+je ure7ajima 4a !ra)e+je i mere+je* !reis!iti(a+je od stra+e ruo(odst(a is$i"+i% !ostoje u s(im i$i soro u s(im osta$im me7u+arod+o !ri4+atim sta+dardimame+ad0me+ta.

ISO ;<<2 je ot(ore+ sistem oji omogu)a(a orga+i4a5ijama +adograd+ju osta$imsistemima u tre+utu ada to !osta+e !otre1a 4a orga+i4a5iju.

ISO ;<<2 je sta+dard oji !o+aj(i'e uti"e 5e$ou!a+ sistem ure7uju)i !r(e+st(e+otoo(e i+,orma5ija* "i+e)i ga sta1i$+ijim i e,ias+ijim.

Prime+om !ro5es+og !ristu!a u sistemu me+ad0me+ta (a$$itetom o1e41e7uje se (e)ae,ias+ost !os$o(a+ja !ri(red+og su1jeta.

Pojedi+i !ro5esi 4a6te(aju ,$esi1i$+u orga+i4a5iju i !rime+u rad+i6 timo(a 4a +ji6o(urea$i4a5iju* 'to omogu)a(a 1o$je !ra)e+je us$o(a tr0i'ta i 4a6te(a oris+ia i +ji6o(ois!u+ja(a+je od stra+e !ri(red+og su1jeta.

Pri(red+om su1jetu st(ara os+o(u 4a ra4(oj sta$+og !o1o$j'a+ja (a$iteta so!st(e+og

!os$o(a+ja i ra4(oj !otre1+i6 metoda 4a dosti4a+je !os$o(+e i4(rs+osti sa raj+jim5i$jem !rime+e Tota$ ua$it Me+ageme+t #TM% od+os+o Tota$ Per,orma+5eMa+ageme+t #TPM%.

I4$o0e+i !ro5es+i !ristu! u sistemu me+ad0me+ta (a$itetom mogu)e je !rime+iti us(im drugim sistemima me+ad0me+ta de,i+isa+im sta+dardima ISO 2=<<<* ISO 33<<<*ISO 2?<<< i dr8 "ime se +a(ede+i !ri+5i! !rime+juje +a 5e$ou!a+ !os$o(+i sistem !ri(red+og su1jeta.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1=" od 2@

Sta+dardi ISO ;<<2* ISO 2=<<2* O>SAS 2?<<2 i ISO 33<<< su +a"e$+o !rime+$ji(i us(im ti!o(ima orga+i4a5ije #!ra(+i6 $i5a 9 !roi4(od+i6 i us$u0+i6 ,irmi* ja(+i6 !redu4e)a* itd8%* a osta$i u !ojedi+im ti!o(ima orga+i4a5ije8

Pre i$i as+ije s(e +a'e orga+i4a5ije susre)u se sa +emi+o(+o')u da s(oje !os$o(+e sisteme !ri$agode 4a6te(ima o+i6 oji s(oje !otre1e i i+terese ost(aruju ro4 us!e6 orga+i4a5ije8 Do1arme+ad0me+t to tre1a da !re!o4+a +a (reme8 Nije (i'e do(o$j+o da !ar5ija$+o ra4mi'$jamo ao4ado(o$jiti oris+ie* dr0a(u* 4a!os$e+e* ($as+ie* is!oru"io5e8 Tre1a ra4mi'$jati ao s(e +ji64ado(o$jiti isto(reme+o rea$i4a5ijom !$a+ira+i6 ati(+osti orga+i4a5ije8 I+tegra5ija !ar5ija$+i6me+ad0me+t sistema* oje je orga+i4a5ija oje je orga+i4a5ija !re!o4+a(a$a ao +joj !otre1+e* u jedi+st(e+ !os$o(+i sistem !ostaje s(e (e)a rea$+a !otre1a orga+i4a5ije8 Pro1$em u +a'im us$o(ima je !re!o4+a(a+je te !otre1e od stra+e o+i6 oji do+ose od$ue u orga+i4a5iji8 Jo' u(e se+edo(o$j+o o41i$j+o ra4mi'$ja o st(ar+im e,etima o(a(e i+tegra5ije8 Naj"e')e se e,eti !osmatraju ro4 serti,iat oji orga+i4a5ija do1ije od stra+e serti,ia5io+e orga+i4a5ije8 Ao se o(o !osta(i ao jedi+i 5i$j o+da tre1a* maar !os$e istea (a0+osti serti,iata # godi+e%* ut(ritie,eti(+ost i e,ias+ost ta(og !os$o(+og sistema i ao se o5e+i +e4ado(o$ja(aju)im odustati od

reserti,ia5ije8Uu!+o !osmatra+o* ao 'to je re"e+o* !ostoje)e sta+je us!osta($je+osti i serti,io(a+osti !ojedi+i6sistema me+ad0me+ta u orga+i4a5ijama u +a'oj 4em$ji arateri'e re$ati(+o ma$i 1roj orga+i4a5ijaoje su us!osta(i$e i serti,io(a$e +ei od ti6 sistema8 Pri tome je* !ose1+o !ita+je e,ias+osti ie,eti(+osti sistema oji su us!osta($je+i8 Negati(+e !os$edi5e ta(og* !o s(emu sude)i*+e!o(o$j+og sta+ja us!osta($je+osti sistema me+ad0me+ta* ma$o su i4ra0e+e* !u1$io(a+e i jas+o !redo"e+e +ad$e0+im8

Imaju)i u (idu +a(ede+o sta+je* ra4matra+je i deta$j+a ra4rada i+tegra5ije sistema me+ad0me+taodre7e+e orga+i4a5ije mog$i 1i de$o(ati ao +e!otre1+o teoretisa+je* !a "a ao i uto!ija8 I!a*o6ra1$juju)aje "i+je+i5a da se !rime)uje 4ai+tereso(a+ost !ojedi+i6 orga+i4a5ija 4a us!osta($ja+jeodre7e+i6 sistema me+ad0me+ta* +a os+o(u "ega je 4a o"ei(ati da )e se i+tegrisa+i sistemi

me+ad0me+ta orga+i4a5ije* i u +as* do)i u 0i0u i+tereso(a+ja* i to +e samo u teoretsim i$i+ormati(+im ra4matra+jima* (e) i u !rati"+om smis$u8

Na raju* (a$ja$o 1i* u (e4i sa i+tegra5ijom !ojedi+i6 sistema me+ad0meta orga+i4a5ije* ista)i i+eo!6od+ost 4a odre7e+i o!re4* ao se +e 1i desi$o da Fsi$+iF sistemi me+ad0me+ta orga+i4a5ije*s(ai sa s(og* i!a !rate)eg sta+o(i'ta* +e i4a4o(u !retera+i +ormati(i4am i jed+osta(+o ugu'eos+o(e !ro5ese st(ara+ja i ori')e+ja !roi4(oda date orga+i4a5ije8 Mo0da je to i jed+a od* 4a sada*(id$ji(i6 ma+a o+5e!5ije i+tegrisa+i6 sistema me+ad0me+ta orga+i4a5ije8 Us$ed toga* +a rajuo(og rada* 1ar ao +ago(e'taj* (a$ja$o 1i ista)i +adira+je #+e !ose1+o% +o(og o+5e!ta 9 $ogistie8Prema sada'+jim sa4+a+jima* i o+a !odra4ume(a i+tegra5iju sistema me+ad0me+ta& (a$itetom*0i(ot+om sredi+om* 4a'titom*888* a$i u meri oja !redsta($ja !odr'u ,u+5io+isa+ju os+o(+i6 !ro5esa* da 1i o+i ost(ari$i !osta($je+e 5i$je(e* s o!tima$+im ori')e+jem resursa8 Pri tome su* u 0i0ii+tereso(a+ja* u!ra(o !ro5esi st(ara+ja i ori')e+ja !roi4(oda* do 1i o+i Fsi$+iF sistemi

me+ad0me+ta tre1a$o da 1udu #samo% +ji6o( ser(is* !odr'a-$ogistia8Vreme )e !oa4ati rea$+o mesto i u$ogu !ojedi+i6 o+5e!5ija* od+os+o da$je !ra(5e de$o(a+ja uo1e41e7i(a+ju 0e$je+og ,u+5io+isa+ja orga+i4a5ije* a tao7e* i !red+osti i ma+e !ojedi+i6o+5e!5ija8 Ci$j je* i!a* o$io-to$io !re!o4+at$ji( 9 e,et+o i e,ias+o 4ado(o$je+je !otre1aorga+i4a5ije i +je+og oru0e+ja* uo!'te 4ado(o$je+je !otre1a* 4a6te(a i mogu)+osti s(i64ai+tereso(a+i6 stra+a8

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1=< od 2@

1# LITERATURA

28 Mi$e Pe'a$je(i)& I+tegrisa+i sistemi me+ad0me+ta orga+i4a5ije 9 Ko+5e!5ija* (arija+te ius$o(i !rime+e* Pos$o(+a !o$itia* Beograd 3<<8

38 Mi$e Pe'a$je(i)& O i+te$etua$+oj s(oji+i u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta uorga+i4a5iji* Beograd 3<<?8

8 Mi$e Pe'e$je(i)& INQENJERSKE KOMUNIKACIJE I /OGISTIKA* au$tet te6+i"i6+aua* U+i(er4itet u No(om Sadu* 2;;@.

=8 Jugosa$( or7e(i)& IMSPos$o(+i sistem* esti(a$ (a$iteta =8 Na5io+a$+a o+,ere+5ija o(a$itetu* Kraguje(a5 3<<8

@8 A$esa+dra Koi)-Arsi) i Jo(a+ Mi$i(oje(i)& I+tegra5ija sistema u!ra($ja+ja 4a'titom0i(ot+e sredi+e u sistem u!ra($ja+ja (a$itetom* esti(a$ (a$iteta =8 Na5io+a$+ao+,ere+5ija o (a$itetu* Kraguje(a5 3<<8

H8 S$a(a Ba5o(i)-Jeremi)* Draga+ Stame+o(i) i Zori5a or7e(i)& Mareti+g ra4(oj+io+5e!t u i+tegris+im me+ad0me+t sistemima* esti(a$ (a$iteta =8 Na5io+a$+ao+,ere+5ija o (a$itetu* Kraguje(a5 3<<8

8 V$adimir Ze$jo(i)* Miro a!i) i Ne+ad Di+i)& I+tegrisa+i 4a6te(i 4a 1e41ed+ost !roi4(oda* eo$ogiju i e+ergetiu* esti(a$ (a$iteta =8 Na5io+a$+a o+,ere+5ija o(a$itetu* Kraguje(a5 3<<8

?8 Rados$a( Kosti)& Pro5esi i !ro5es+i !ristu! u i+tegrisa+im sistemima me+ad0me+ta*esti(a$ (a$iteta 8 Na5io+a$+a o+,ere+5ija o (a$itetu* Kraguje(a5 3<<H8

;8 /ju1i+a Radosa($je(i)& Sta+dardi4a5ija i !ra(a i+te$etua$+e s(oji+e* esti(a$ (a$iteta 38 Na5io+a$+a o+,ere+5ija o (a$itetu* Kraguje(a5 3<<@8

2<8 Mi$e+o >e$eta& Ni(o i+tegrisa+ja (a$iteta i !os$o(+e strategije* EDUCATA* Edu5atio+Co+su$ti+g Trai+i+g A!!$i5atio+8

228 Ves+a Besare(i)* B$agota Qi(o(i)& INTE/EKTUA/NA SVOJINA 9 INDUSTRIJSKASVOJINA I AUTORKO PRAVO* Dosije* Beograd* 2;;?.

FON - Mase! !ad



Ksenija Mandić: MESTO I ULOGA INTELEKTUALNE SVOJINE U INTEGRISANIM SISTEMIMA MENADŽMENTA U ORGANIZACIJI 1== od 2@

238 Miodrag Ja+ji)& S(oji+a i autoro !ra(o* Beograd* 2;.

28 Ves+a Besare(i)& INTE/EKTUA/NA SVOJINA 9 INDUSTRIJSKA SVOJINA IAUTORSKO PRAVO* TRZ >rast* Beograd* 2;;.

2=8 Mi$e+o Ma+igodi)& ROBNI I US/UQNI QIGOVI* Pro+a$a4a't(o* Beograd* 2;?;.

2@8 Mi$e+o Ma+igodi)& INDUSTRIJSKI DIZAJN* Pro+a$a4a't(o* Beograd* 2;??.

2H8 S$o1oda+ Maro(i)& PATENTNO PRAVO* Namos* Beograd* 2;;.

28 Zao+om o !ate+tima* #Ra+ije (a0e)i FS$u01e+i $ist SRJF* 1r8 2@:;@. a sada (a0e)iFS$u01e+i $ist SCGF* 1r83:3<<= 9 3883<<=%.

2?8 Ured1om o !ostu!u 4a !ri4+a+je !ate+ta* od+os+o ma$og !ate+ta #FS$u01e+i $ist SRJF* 1r8:;H%* a !o +o(om 4ao+oda(st(u Ured1a o !ostu!u 4a !ra(+u 4a'titu !ro+a$asa#S$u01e+i $ist SCG* 1r8 H3:3<<=%.

2;8 Zao+om o 0igo(ima #FS$u01e+i $ist SCG F* 1r8 H2:<= 9 28<283<<@8%.

3<8 Ured1om o !ostu!u 4a !ri4+a+je 0iga #FS$u01e+i $ist SRJF* 1r8 :;H* 3?:<@%.328 Zao+om o !ra(+oj 4a'titi di4aj+a #FS$u01e+i $ist SCGF* 1r8 H2:<= 9 3=82383<<=8%.

338 Ured1om o !ostu!u 4a !ri4+a+je mode$a i u4ora #FS$u01e+i $ist SRJF* 1r8 :;H% Ured1omo !ostu!u 4a !ri4+a+je !ra(a +a di4aj+ #FS$u01e+i $ist SRJF* 1r83?:<@%.

38 Zao+om o autorsim i srod+im !ra(ima #FS$u01e+i $ist SCGF* 1r8 H2:<=%.

3=8 Ured1om o e(ide+5iji autorsi6 de$a i !redmeta srod+i6 !ra(a #FS$u01e+i $ist SCGF* 1r83=:<@%.

Ksenija Mandic-Master Rad

Documents

Transcript of Ksenija Mandic-Master Rad