1

KAWI – BAHASA INDONESIA DICTIONARY

KOSA KATA BAHASA KAWI SERING KALI DIPAKAI SEBAGAI NAMA ANAK

OLEH ORANG-ORANG JAWA.

MEMBERIKAN NAMA YANG BAIK BUKAN HANYA INDAH UNTUK

DIDENGAR ATAU DISEBUTKAN SAJA, NAMUN MAKSUD DAN ARTI YANG

BAIK DARI KOSA KATA YANG DIPERGUNAKAN ITU, BISA SAJA MENJADI

DOA YANG BAIK DARI ORANG TUA BAGI SANG ANAK DAN BISA JUGA

MEMBERIKAN RASA BANGGA SANG ANAK MEMPUNYAI NAMA SEPERTI

ITU KELAK.

2

( A )

ANDAKA : Banteng

ANDHIKA : Berpangkat tinggi

ANDI : Hamba

ANINDYA : Sempurna; tidak bersalah

ARDI : Gunung

ARDIMAN : Laki-laki yang tegas seperti gunung

ARGA : Gunung yang tinggi

ARI : Yang muda

AMURTI : Bayangan

ANDANI : Bayangan

ANDINI : Penurut

ANIK : Cantik dan mungil

ANILA : Angin

ARGANI : Berani menghadapi bahaya

ARUNDARI : Berganti arah

ARUNDATI : Bintang di angkasa

ARUNDAYA : Terbitnya matahari

ASANCAYA : Kumpulan bunga

ASANGGATA : Tidak seimbang

ASANKA : Ide; gagasan

ASTAGINA : Senantiasa berbuat kebaikan

ASTAKA : Tempat raja

ASTAMA : Sungguh-sungguh

ASTAMI : Purnama indah

ASTAMURTI : Berbentuk

ASTANGGA : Anggota tubuh

ASTASENI : Pelukis hebat

ASTATANU : Bermanifestasi

ASTATIK : Tidak berpengaruh

ASWANDA : Lebih bersemangat

ASWANGGA : Bertubuh cekatan

( C )

CAYAPATA : Gugusan bintang

CAYARINI : Bayangan yang tajam

( D )

DANU : Busur; gendewa

DARMA : Kebajikan; kewajiban

DARLIAH : Gembira serta damai

( G )

GANDON : Selendang

GANDRING : Pertemuan; rapat

3

GANJIRAN : Kuat serta tajam

GANJUR : Tombak

GAS : Pengganti

GENTALA : Naga

GIRAH : Cemburu

GIYANTO : Bersemangat

GIYANTI : Pendiam

GRAHA : Rumah

GUPI : Menyentuh secara diam-diam

GUPITA : Menangkap; memegang

GURNA : Berkumandang

GURNITA : Bergema

( H )

HADYAN : Berpangkat tinggi

HALA : Alat bajak; membajak

HALAB : Tampak sejenak

HALABI : Yang tampak sejenak

HALADARA : Pembawa bajak

HALAYUDA : Bersenjata bajak

HALI : Bersembunyi

HALIB : Secara sembunyi-sembunyi; rahasia

HALIBAB : Berusaha keras untuk maju

HALIMAN : Gajah

HALIN : Prihatin

HALIWAR : Angin ribut

HALU : Tinggi jabatannya

HAMUN : Jatuh cinta

HANA : Berada

HANDARU : Meteor

HANTEB : Berat

HARAS : Ciuman

HARDI : Gunung

HARDIYANI : Tajam dan tinggi

HARDIYANTI : Berhati indah dan terang

HARINA : Kijang

HARIS : Tindak tanduk yang tenang

HARITA : Kuning muda

HARITALA : Garis kuning di langit

HARJA : Ramai

HARU : Belangga

HASTA : Lengan

HASTHA : Delapan

4

HASTU : Kesungguhan

HASTUNGKORO : Kesungguhan menghadapi masalah

HASTUTI : Dipuji

HATALA : Madu

HAWAN : Cara untuk mencapai

HEMAS : Kekayaan; logam

HENGKARA : Kebanggaan

HER : Menanti

HUNTARA : Berasal dari utara

( I )

ICUK : Bujukan

IDI : Menggoda

IDIN : Memperhatikan

IKA : Penunjuk

IKANA : Menunjukkan

IKANAH : Berhati penunjuk

IKARI : Penunjuk muda

IKATI : Penunjuk hati

IKAWATI : Penunjuk kepandaian

IKURASU : Sejenis tumbuh-tumbuhan

ILIR : Berlayar

ILU : Ikut serta

INA : Berubah dengan cepat

INDRA : Berkelana

INDUN : Ibu

IRA : Kamu

( J )

JAJAR : Dalam satu garis

JALADA : Awan; mega

JALADARA : Aliran air

JALU : Laki-laki

JAMUS : Benda berkasiat

JANA : Manusia

JANADI : Manusia yang baik

JANIMAH : Benar-benar obat

JANIRAH : Tidak pernah sakit

JARIH : Mumi

JARIYA : Yang akan terjadi

JARUMAH : Orang yang dipercaya

JASMA : Yang terlengkap

JASWI : Melengkapi

JATMIKA : Berbudi luhur

5

JAYANTI : Bunga yang indah

JENAR : Berkulit kuning

JINAH : Masa depan yang baik

JINEM : Tempat tidur

JULINAH : Tertumpuk

JUMANTARA : Angkasa; dirgantara

JUMI : Tengah

JUMINAH : Adil; tidak berpihak

JUMLAH : Berada di tengah

( K )

KACAYA : Dinaungi

KADALI : Pohon pisang

KADAWI : Sejenis minyak adas manis

KADI : Seperti

KAGENDRA : Garuda (raja burung)

KAJAR : Alat tanda bahaya

KALANTARA : Jarak waktu; penundaan

KALASA : Tikar

KALPANA : Tercipta

KAMAL : Pohon asam

KAMALI : Sejenis tumbuh-tumbuhan khas

KAMANDAKA : Yang memerintah

KAMANI : Sejenis tumbuh-tumbuhan

KAMBALA : Selimut

KAMIRAH : Berdarah penyayang

KANA : Perhiasan tangan; gelang

KANI : Luka

KARA : Telapak tangan

KARKASA : Kokoh dan kuat

KARMI : Cacing

KARUN : Menjadi sasaran

KASAPI : Sejenis bunga-bungaan

KASUB : Termasyur dan terkenal

KAWADI : Yang menutupi rahasia

KAWISTA : Kediaman kera-kera

KAYI : Anggota tubuh

KENAR : Sinar rembulan

KERAMA : Aturan

KESARA : Teratai

KESARJA : Rambut

KIJAN : Berlari-lari; berloncat-loncat

KIKI : Mempunyai rasa malu

6

KIKIS : Terselinap di dalam pagar

KIRNA : Terpancar di sekitarnya

KOSALI : Orang Suci

KOSTUBA : Permata dari samudra

KUMALA : Batu permata

KUMARA : Anak laki-laki

KUMUDA : Bunga tanjung putih

KUNDALI : Pengekangan; pengendalian

KUPITA : Mudah marah

KURANTA : Tidak dalam kekurangan

KUSALA : Mumi

KUSARA : Rumput alang-alang

KUSUMA : Bunga

KUSUMASTUTI : Dipuji bagai bunga

KUWAKA : Kuat sekali

KUWALAYA : Bunga tanjung berwarna biru

KUYAKA : Sejenis burung yang indah

( L )

LAKU : Cara

LALA : Ranum

LALI : Lupa memperhatikan

LAKSMI : Cantik dan molek

LARIS : Kelembutan

LAS : Secepat kilat

LASMADI : Bergerak baik serta cepat

LASMANI : Terselubung gerakan cepat

LASMANTO : Di dalamnya bergerak cepat

LASMINAH : Berhati cantik

LASMINI : Semerbak harum

LASMIRAH : Berkilau-kilau

LAWANA : Samudra

LAWAR : Belum dimasak

LAWAT : Rindang

LAYA : Bertempat tinggal

LAYANA : Mengalir terus menerus

LEJAR : Bahagia serta tentram

LEMET : Berkumis tipis

LEPAMAYA : Olesan yang bercahaya

LEPANA : Olesan yang lembut

LEPEKA : Tidak bernoda

LEWIH : Unggul; memiliki kelebihan

LIGAR : Tidak terputus

7

LIKAH : Tiang penyangga

LIPUR : Terhibur

LIRIH : Memandang sejenak (sekilas)

LOLITA : Bergerak ke sana ke mari

LOPA : Peniadaan bunyi; tenang

LURUH : Meneliti

LURUN : Memberi jalan

LURUS : Ramping

LUWAR : Berpisah

LITUHAYU : Cantik rupawan

LOCITA : Pemikiran yang dalam

LYAN : Berbeda; tidak sama

LYUS : Langsing

( M )

MACIKA : Rambut terurai

MADA : Kegembiraan

MADAHARSA : Nafsu cinta

MADE : Bale kecil; tengah

MADHURYA : Kecantikan

MADYANA : Berada di tengah; tidak memihak

MAGA : Musim ke tujuh

MAGANI : Menyenangkan

MAHADANA : Sangat kaya

MAHADRI : Gunung yang besar

MAHARDIKA : Bebas; berbudi luhur

MAHASURA : Pejuang besar

MAHAWIRA : Pahlawan besar

MAHAWIRYA : Sangat kuasa

MAHESWARA : Raja besar

MAJA : Sumsum

MAJAYA : Pelaut

MALINI : Perangkai bunga

MANDALA : Wilayah; daerah; negara

MANDATEJA : Sinar redup

MANGGALI : Pejabat terkemuka

MANGKIN : Semakin; kian lama

MANGURI : Ahli baca tulis

MANIS : Cantik; ramah dan manis

MANTRI : Penasehat raja

MANYARI : Serangkaian bunga

MANYURA : Burung merak

MARIANA : Memiliki kesehatan yang baik

8

MARICI : Sinar cahaya; khayalan

MARMA : Sangat meresap

MARMARA : Sangat terharu

MARTANI : Merata

MARTINI : Hatinya menyebar

MAYANG : Bunga pohon pinang

MEGAWATI : Kelincahan awan; pelindung panas

MERU : Gunung

MITA : Alasan

( N )

NABDA : Suara yang dalam

NABHA : Bergerak

NADINDRA : Sungai besar dan dalam

NAGARA : Negara; pemerintah

NAGATA : Bermasa depan

NILA : Pewarna biru tua

NIPAH : Pohon palem

NIRMALA : Tanpa cacat

NISMARA : Penuh ketenangan

NISTANA : Buah dada

NITA : Permainan; pertaruhan

NITISARA : Bijaksana

NIWADA : Tambahan

NOHAN : Merasa bahagia

NURMALA : Bebas dari penyakit

( O )

OGYA : Lebih baik

OJWALA : Menjulang ke angkasa

OLAH : Tingkah laku

OMA : Sungguh-sungguh

ONGOMANI : Meresmikan

OPAYA : Usaha

ORAGASTRA : Anak panah; ular

OSWADA : Berdada bidang

OSWASA : Panjang nafasnya

( P )

PACAR : Calon pengantin

PACARA : Pelaksanaan upacara

PACIKUR : Penangkap

PACIRA : Dikelilingi pagar

PACUH : Gembira; suka cita

PACUNDANG : Mengalahkan

9

PACUPI : Memancar

PACIMA : Rembulan

PADA : Surga

PADAKA : Perhiasan

PADAM : Kehilangan nafsu dan kekuatan

PADAN : Menyamai

PADARTA : Mempunyai arti

PADALI : Bunga cempaka

PADMASANA : Duduknya bagaikan bunga teratai

PADU : Cekcok; perang mulut

PADMASARI : Batu permata indah

PAHAT : Terhiasi

PAKSI : Burung

PALAR : Menjadi harapan

PALASARA : Berbau harum

PALASTRI : Mempunyai tiga pesona

PALIBAYA : Teman sekerja

PALINDA : Siap menghidangkan

PALISIR : Perhiasannya lengkap

PALUPI : Teladan; petunjuk; dikenang

PALWA : Pesisir

PAMA : Umpama; missal

PANAKARDI : Mempersiapkan diri

PANCA : Lima

PANCAKA : Api pembakaran

PANDI : Lembing; tombak

PANGI : Nama pohon

PANITA : Tangannya berguna

PANJI : Bendera; tanda kebesaran

PANULI : Kuas lukisan

PARGATA : Pelindung

PARISYA : Perisai

PARTAYA : Yang dipercaya

PARWA : Sebagian

PARWAKA : Bulan separuh

PATAH : Pancuran air hujan

PAWANA : Suci

PERMANA : Mengetahui secara jelas

PETI : Hitam

PIHARSA : Mendengarkan

PINADA : Menyamai

PINTA : Selalu memohon

10

PINI : Diketahui

PINTEN : Jelas dan nyata

PIPIT : Berhimpitan

PIRATA : Jiwa

PITALOKA : Yang telah berlalu

PRADAYA : Bertujuan

PRAGATA : Cepat

PRAHASANA : Menggairahkan

PRAKAWI : Benar-benar mengetahui

PRAKOSA : Hebat; garang

PRANAJAYA : Bernafas panjang

PRAPTAMA : Pencapaian utama

PRASADA : Bangunan megah serta mewah

PRASAYA : Memohon karunia

PRASISTA : Kenyataan; telah terbukti

PRASTYA : Berjanji; bersumpah

PRATAMA : Paling ulung

PRATISARA : Pejuang di garis depan

PRATISTA : Berdiri secara mantap

PRAWALA : Petunjuk; lambing

PRAYAGATI : Bersiaga dalam tindakan

PRISADI : Bangunan yang menjulang tinggi

PRIYAKA : Sejenis tanaman

PUSPA : Kembang; bunga

PUNAGI : Ketetapan hati yang diikrarkan

PURASANI : Jenis logam besi

PURWAKA : Lebih dahulu

( R )

RADIN : Dibersihkan dari noda

RADINKA : Telah menyelesaikan

RAGI : Kain tenun

RAHAGI : Bersinar

RAJASWA : Milik raja

RAJENDRA : Sangat tampan

RAKSAKA : Penjagaan yang ketat

RAMBANG : Meliputi banyak hal

RAME : Menyenangkan

RANANTA : Merantai

RANCAP : Menyerbu lawan

RANDI : Kain sutera merah

RANGIN : Perisai

RANGKUNG : Bungkuk

11

RANGGA : Bunga

RANGSANG : Menyerang

RANJANA : Bergembira

RANJING : Menguasai

RANTA : Rantai

RANTI : Rangkaian bunga

RANU : Danau; kolam

RAPI : Kain

RARA : Gadis; perawan

RARAS : Emosi cinta

RASAGAMA : Lebih baik

RASAMALA : Sejenis tumbuhan khas

RASI : Kuantitas

RASMI : Bersinar

RASMINI : Yang bersinar

RAWAT : Permulaan

RAYI : Adi

RAYUNG : Dayung; sirip

REMBYA : Terbentang

REMBYUNG : Subur

RENA : Ibu

RENIK : Halus dan berbentuk

RENANTA : Istri

REPI : Tertulis

RINDI : Bola

RINI : Tajam

RIRIS : Gerimis

RUCI : Cerdik

RUHUR : Berada di atas

RUJITA : Yang terkoyak

RUKMA : Yang cemerlang

RUKMAMAYA : Bayangan yang berkilau

RUKMASARA : Seperti emas

RUKMAWATI : Terbuat dari emas

RUKMI : Emas

RUM : Daya tarik; keindahan; kecantikan

RUPADA : Berbentuk

RUPAKARA : Mengubah

( S )

SABALA : Kuasa

SADAMA : Merendahkan

SADINA : Pemilik kebaikan

12

SADUBUDI : Sangat luhur budinya

SAGALA : Lengkap

SAGILA : Mendekati; sangat dekat

SAGUNA : Mempunyai sifat baik

SAHASIKA : Pemberani

SAJI : Keperluan upacara

SAKA : Tonggak; tiang

SAKARA : Mengerjakan dengan mudah

SAKTIKA : Kekuasaan spiritual

SAKURA : Lintah

SAKUTA : Pertolongan

SALAGA : Kuncup bunga

SALWA : Seperti

SALWAKA : Seperti perak

SALJA : Landak

SAMADI : Penenangan pikiran

SAMANI : Berharga seperti permata

SAMANTA : Pemimpin daerah

SAMARA : Pertemuan

SAMAS : Empat ratus; penolong orang miskin

SAMBARANA : Rendah hati

SAMBITI : Yang tinggi

SAMBITA : Nama bunga

SAMIRI : Yang tertutup tirai

SAMITA : Berukuran sama

SAMPAR : Pukulan

SANA : Tempat; kediaman

SANDANG : Pakaian

SANDUNG : Menggoyang

SANTANA : Keturunan

SAPTAPADI : Mempunyai tujuh sarana

SAPURATI : Siap untuk kawin

SARABA : Keadaan siap

SARAH : Dalam segala hal

SARIP : Menggali

SARIBAN : Dididik; diasuh

SARIRA : Tubuh; diri pribadi

SARINAH : Riang dan bersemangat

SARITA : Tindakan

SARJA : Menarik; disusun secara baik

SARJIWA : Tulus hati

SARU : Bersuara keras

13

SARWARSA : Keseluruhan

SARWI : Sambil; supaya

SASMARA : Bermain asmara

SATMIKA : Menyatukan budi dan jiwa

SATYAWATI : Kepandaiannya setulus hati

SEMI : Tunas; tumbuh

SEMU : Nampak sebagian

SENDANG : Kolam; sumber air

SENENG : Yang dicintai

SENG : Kilauan cahaya

SESTAWA : Mengecam

SETRA : Padang; hamparan

SEWALA : Lumut

SIDIK : Waspada

SIGRA : Bertindak cepat

SILADRI : Gunung batu; halilintar

SILIH : Bergantian

SINGGIH : Kesungguhan

SIPI : Sangat tinggi derajatnya

SIPTA : Tanda yang penuh arti

SODAMA : Kunang-kunang

SUBANI : Nama bunga

SUBAL : Bertingkah kasar

SUBALA : Sangat kuat

SUCITA : Berbudi utama

SUDAKARA : Bersinar putih

SUDANA : Harta benda

SUDANTA : Sangat pandai

SUDIPTA : Cemerlang

SUGANDA : Berbau harum

SUJATI : Sehat

SUKAT : Berisi; daya tampung

SUKI : As; pusat roda

SULASIH : Tumbuh-tumbuhan semak

SULI : Sulaman yang indah

SULUH : Penerangan

SUMA : Kesal

SUMANTRI : Penasehat

SUMARGA : Jalan yang baik

SUMBI : Saling membantu

SUMILAH : Berseri-seri

SUMINA : Bercahaya

14

SUNGKAWA : Patah hati

SUPADI : Keperluan

SUPATA : Kutukan

SUPATNI : Istri

SUPITA : Kuning sekali

SURAGA : Permadani

SURASA : Enak; sedap

SURAT : Garis yang tertulis

SURENDRA : Sangat tampan

SUSARA : Sangat kuat

SUSENA : Tentara yang tangguh

SUTALA : Surga di bawah bumi

SUTAPA : Pertapa

( T )

TADAKARA : Jatah

TADASIH : Merindukan bulan

TAHA : Keprihatinan

TAKI : Mempraktekkan

TAKSA : Sayap

TAKWAN : Pertanyaan

TAMI : Tamu; jamu

TAMPING : Perbatasan

TANDES : Akhir tujuan

TANTA : Benang

TARAKA : Bintang; bermata bintang

TARANG : Tembus pandang; sarang unggas

TAWIN : Melindungi

TAWUNG : Membatasi

TAYA : Ketiadaan

TAYANA : Tidak ada sama sekali

TAYUNG : Berdiri condong

TAYURA : Gelang tangan

TIKAH : Prilaku

TIKTA : Hati yang dalam

TILAS : Yang ditinggalkan

TILEM : Malam yang gelap

TILING : Condong

TINGKAH : Merencanakan

TITAH : Mempunyai rencana

TOTOK : Ketukan

TOWOK : Tombak; lembing

TULAKSAYA : Di luar keseimbangan

15

TULUS : Sempurna

TULYA : Sebading

TUMUWUH : Tumbuh

TUNDA : Bertumpuk

TUNGGAL : Satu

TUNTUN : Bimbingan

TURAH : Yang masih tersisa

TURANGGA : Kuda

TURIDA : Cinta; dilanda cinta

TURNA : Dengan cepat

TUSTA : Bahagia

TUSTI : kepuasan

TUTUH : Gerak irama

TUTUK : Mulut; lubang

TUTUR : Lubuk jiwa yang paling dalam

TUTUD : Hati

TUWUH : Hidup

TUWUK : Puas

TYAGA : Pemberian

( U )

UBHAYA : Memiliki dua cara

UBHAYAHITA : Menjadikan merah berpijar

UDAYANA : Pola

UDDHARA : Mengadakan seleksi

UDIYANI : Kebun raja; taman permaisuri

UGRAHA : Dihormati

ULUNG : Burung elang

UMAH : Tempat tinggal

UMBAR : Membebaskan

UMBARA : Memperhatikan

UMBUL : Muncul

UNI : Suara

UNTARA : Naik

UPADA : Penyamaran

UPAKARI : Pelayanan

UPARENGGA : Perhiasan

UPIH : Kelopak bunga

URA : Tersebar

( W )

WACAKA : Dibicarakan

WACANA : Pelajaran

WACIKA : Tanpa keraguan

16

WADAH : Tempat penyimpanan

WADAKA : Menekan

WADANA : Wajah; air muka

WADYA : Bala pengiring

WAGMI : Baik tutur katanya

WAGINDRA : Baik bahasanya

WAGISWARI : Ahli bicara

WAGUS : Tampan

WAHIL : Keras kepala

WAHIRI : Persaingan

WAHYAKA : Yang bersifat lahiriah

WAJA : Gigi

WAJENDRA : Raja

WAJU : Pakaian

WAKYA : Mengajarkan

WALANTAGA : Bendera; umbul-umbul

WALAYA : Gelang; cincin

WALIKRAMA : Upacara sesaji

WANGKAWA : Berkilauan di angkasa

WANGSI : Seruling

WANGSUL : Kembali

WANGUN : Bentuk

WANI : Kegagahan

WARA : Obyek pilihan; harapan

WARABRATA : Ibadah yang unggul

WARANGGANI : Berwajah elok

WARJI : Bermesraan

WARJITA : Cacing

WARJITAH : Ditinggalkan

WARSAJANA : Doa restu

WARSIH : Merasa telah cukup

WASTHA : Memiliki gelar

WATARA : Kurang lebih

WATSI : Banteng

WAWANG : Angkasa

WAYA : Berada

WEDYAWATI : Ahli obat-obatan

WEKA : Anak laki-laki

WELAS : Simpan

WELING : Pesan

WENANG : Memiliki kekuasaan

WENI : Pasir

17

WICITRA : Bermacam-macam

WIDA : Bedak; pupur

WIDARA : Nama tumbuh-tumbuhan

WIDASARI : Tumbuh-tumbuhan yang menjalar

WIDU : Pemain; penari

WIDURI : Permata; batu mulia

WIDYATIH : Halilintar

WIGA : Kejam

WIGAR : Bersemangat

WIJAH : Sangat gembira

WIJANG : Dada

WIJIL : Tampil

WIKALPA : Berselang-seling

WIKARA : Penyimpangan

WIKASITA : Mekar

WIKSA : Pengetahuan

WIKSITA : Menyedihkan

WILAYA : Genit

WILALUNG : Tinggi besar

WILANTI : Perangkap

WILIS : Keluar dengan segar

WINATRA : Membagi secara rata

WIRA : Laki-laki pemberani

WIRAGA : Bunga melati

WIRAPATNI : Istri pahlawan

WIRASENA : Kumpulan para pemberani

WIRASMI : Tidak bersinar

WIRASTUTI : Sangat terpuji

WIRYAMANTA : Penuh semangat

WIRYATEJA : Mempunyai keberanian & kecemerlangan

WIRYAWAN : Berderajat dan berkedudukan tinggi

WISATAGATI : Bergerak dengan cepat

WISATA : Bergerak dengan bebas

WITADYA : Melakukan apa yang ada di depannya

WIYATI : Langit

WRISADI : Paviliun

WRUHANA : Mengerti; dimengerti

WULUNG : Hitam; burung elang

WURSITA : Terhormat

WUSMAYA : Bingung

WUNI : Rahasia

( Y )

18

YADI : Meskipun

YAN : Karena

YANA : Bergerak

YATALANA : Bersenang hati secara bebas

YATAYUKTI : Serasi; cocok sekali

YODHA : Pejuang; prajurit

YOJYA : Disatukan

YONI : Sempurna

YOWATI : Remaja

YUDANTA : Dalam peperangan

YUGALA : Pasangan yang serasi

YUKTI : Kecocokan