Lukas 1:1 1 Lukas 1:9

Kabar kabungahan sangka Gusti Allahmiturut Lukas

Pembukakan1 Sedulurku Téofilus sing tak ajèni, iki layang sangka

nggonku, Lukas. Pantyèn ya wis ènèng wong pirang-pirang sing nulis bab lelakon-lelakon sing kedadéan nangtengahé awaké déwé. 2 Kuwi mau kabèh miturut omon-gané wong-wong sing pada weruh déwé kawit wiwitané,terus pada nggelarké kabar kabungahan kuwi. 3 Mulanéaku déwé ya terus mikir nulis bab prekara iki kanggokowé. Sakdurungé tak tulis, lelakon-lelakon mau kabèhtak titipriksa ndisik, terus tak tata. 4 Dadiné kenèng di-titèni déwé nèk pitutur sing diwulangké marang sedulurTéofilus kuwi kenèng dipretyaya kabèh.

Kabar nèk Yohanes Pembaptisarep lair

5 Dongé Hérodès ijik dadi ratu nang distrik Yudéa,ènèng sakwijiné imam sing jenengé Sakarias, sangkagolongané imam Abia. Bojoné imam Sakarias jenengéElisabèt. Ibu Elisabèt iki turunané imam Aron. 6 Wongloro iki temen enggoné nuruti kekarepané Gusti Allah,awit pada temen nglakoni angger-angger lan pernatanéGusti Allah sak kabèhé. 7 Imam Sakarias lan ibu Elisabètora nduwé anak, awit ibu Elisabèt ora bisa nduwé anak.Karomenèh wong loro iki ya wis tuwa banget.

8 Ing sakwijiné dina imam Sakarias nglakoni kerjananénang Gréja Gedé kono, awit wis tiba wantyiné golonganédèkné. 9 Lah saiki imam Sakarias sing kudu mlebunang Panggonan Sutyi, kudu ngobong menyan. Kuwi

Lukas 1:10 2 Lukas 1:21sing ngarani nganggo lotré. 10 Ing wantyi kuwi, dongémenyané diobong, nang njaba ènèng wong pirang-pirangpada ndedonga.

11 Lah dadakan waé kok terus ènèng mulékat ngétokmarang imam Sakarias. Mulékaté ngadek nang sebelahtengené altar sing dienggo ngobong menyan. 12 ImamSakarias weruh mulékaté terus kagèt lan wedi banget.13Nanging mulékaté ngomong: “Aja wedi, Sakarias! Pan-dongamu wis ketampa lan Elisabèt, bojomu, bakal mbayianak lanang. Botyahé kudu mbok jenengké Yohanes.14Kowé bakal bungah banget lanwong okèh bakal bungahnèk botyah iki lair. 15 Botyah iki bakal dadi wong singgedé ajiné kanggo Gusti Allah, mulané dèkné ora kenèngngombé anggur apa ombèn liyané singmarakkémendem.Wiwit sangka wetengé ibuné botyah iki bakal kebek karoRoh Sutyi. 16Mbésuk dèkné bakal nuntunwong Israèl, su-paya pada manut menèhmarang Gusti Allahé. 17Anakmuiku bakal dadi kongkonané Gusti Allah lan ing roh lanpangwasa dèkné tunggaléwaé karo nabi Elia. Dèkné bakalngrukunké bapak karo anaké lan wong sing ora manutmarang Gusti Allah bakal katuntun malih manut. Dadinédèkné bisa nyawiské umat sing pantes kanggo Gusti.”

18 Imam Sakarias terus semaur: “Kepriyé aku bisanéngerti nèk tembungé Gusti kuwi bakal klakon tenan, awitaku déwé wis tuwa, semono uga bojoku?”

19 Mulékaté terus ngomong: “Aku iki Gabrièl singngladèni Gusti Allah nang ngarepé. Aku dikongkon ng-gawa kabar kabungahan iki marang kowé. 20Apa sing takomong ikimesti bakal klakon ingwaktu singwis ditengerikaro Gusti Allah. Nanging kowé bakal dadi bisu tekanwaktu kuwi, awit kowé ora ngandel marang tembungku.”

21Wong-wong singngentèni nangnjaba padanggumunimam Sakarias kok suwi temen nang njero Panggonan

Lukas 1:22 3 Lukas 1:33Sutyi kono. 22 Kadung metu, imam Sakarias ora bisangomong apa-apa, namung njajal ndunung-ndunungkénganggo tangané. Wong-wong terus ngerti nèk imamSakarias entas dikétoki ing njero Panggonan Sutyi kono.Dèkné ya bisu terus.

23 Sakwisé rampung enggoné nglakoni kerjanané nangGréja Gedé ing minggu kuwi, imam Sakarias terus mulih.24Ora let suwi ibu Elisabèt, bojoné, terus meteng. Limangsasi suwéné ibu Elisabèt orametu sangka omahé. 25Dèknéngomong: “Saiki Gusti Allah nulung aku tenan. SaikiDèkné wis ngilangké isinku, aku wis ora usah isin menèhmarang wong-wong.”

Kabar nèk Gusti Yésus arep lair26Kadung ibu Elisabèt wis meteng nem sasi, Gusti Allah

terus ngongkon mulékat Gabrièl teka nang kuta Nasarètnang distrik Galiléa. 27Mulékat Gabrièl dikongkonmetukisakwijiné prawan sing jenengé Maria. Maria iki patyan-gané Yosèf, turunané ratu Daved. 28 Kadung Gabrièlwis nemu Maria, dèkné ngomong ngéné: “Maria, kowépantyèn diberkahi tenan karo Gusti, awit Dèkné mijikowé.”

29 Krungu tembungé mulékat kuwi mau Maria kagètbanget, terus mikir ing ati: “Apa ta tegesé tembungkuwi?” 30 Mulékaté terus ngomong: “Maria, aja wedi!Gusti Allah ngétokké kabetyikané marang kowé. 31 Kowébakal meteng lan nglairké anak lanang. Botyahé kudumbok jenengké Yésus. 32 Dèkné bakal dadi wong singpinunjul lan bakal dityeluk Anaké Sing Luhur Déwé. GustiAllah bakal ndadèkké Dèkné dadi ratu, nurut bapak-bapakanémbiyèn, yakuwi ratu Daved. 33Dèkné bakal dadiratuné turun-turunané Bapa Yakub slawas-lawasé lanenggoné Dèkné bakal dadi ratu ora bakal ènèng lèrèné.”

Lukas 1:34 4 Lukas 1:4734Maria terus takon marang mulékaté: “Kepriyé kuwi

mau kabèh bakalé klakon, awit aku durung nduwé bojo?”35 Mulékaté semaur: “Roh Sutyi bakal nyedeki kowé lankwasané Gusti Allah bakal nutupi kowé. Mulané anak singlair kuwi sutyi lan bakal dityeluk Anaké Gusti Allah. 36Lanngertia nèk uga ibu Elisabèt, sedulurmu sing wis tuwa lansing jaréné ora bisa nduwé anak, saiki wis meteng nemsasi. 37 Awit kanggo Gusti Allah ora ènèng prekara singmokal.”

38 Maria terus ngomong: “Aku iki peladèné Gusti.Sembarang kuwi mau kabèh bakal klakon karo aku kayasing mbok omong kuwi.” Sakwisé kuwi mulékaté teruslunga.

Maria niliki ibu Elisabèt39 Ora let suwi Maria terus budal nang kuta nang

gunungané bawah Yudéa. 40 Maria njujuk nang om-ahé imam Sakarias, terus mlebu mbagèkké ibu Elisabèt.41 Dongé ibu Elisabèt krungu swarané Maria, bayi singnang wetengé terus nggronjal. Ibu Elisabèt terus dik-wasani karo Roh Sutyi. 42 Mulané dèkné terus ngomongkaro swara banter: “Maria, kowé pantyèn wong wédoksing nampa berkah sing gedé déwé ing sak tengahé wongwédok kabèh. Semono uga bayi sing nang wetengmu,kuwi bayi sing gedé déwé berkahé. 43 Sapa ta aku iki,kok sampèk ditekani karo ibuné Gustiku? 44 Awit dongékowé mbagèkké aku, bayi sing nang wetengku nggronjalsangking bungahé. 45 Gedé tenan berkahé Gusti Allahmarang kowé, awit kowé pretyaya nèk sembarang singdiomong karo Gusti Allah marang kowé bakal klakon.”46Maria terus ngomong:“Nyawaku ngluhurké Gusti!47Gusti Allah, Juru Slametku, marakké atiku bungah.

Lukas 1:48 5 Lukas 1:59

48 Dèkné nggatèkké marang aku iki, peladèn sing tyilikdéwé. Wiwit saiki kabèhwong bakal ngomong nèkaku iki wong sing gedé berkahé.

49Awit Gusti Allah, sing gedé déwé kwasané, wis nindakkébarang sing gedé banget ing uripku. Pantyèn sutyitenan jenengé Gusti Allah.

50 Gusti ngétokké kawelasané marang wong sing ngajènimarang Dèkné, Gusti melasi turun-turunané.

51 Gusti Allah ngétokké pangwasané lan wong-wong singgemunggung ing atiné dibuyarké kabèh. Rantya-mané diorat-arit.

52Gusti Allah nglorotké para pangwasa sangka jagongané,malah sing tyilik diunggahké.

53 Gusti Allah ngekèki mangan marang wong sing ngelih,malah diudani karo sembarang sing betyik, nang-ing wong sing sugih dikongkon lunga, ora dikèkiapa-apa.

54 Gusti Allah nulungi Israèl, peladèné, awit Dèkné arepnetepi prejanjiané marang para mbah-mbahané.

55 Awit Gusti Allah wis janji nèk bakal mberkahi BapaAbraham lan turun-turunané kabèh, slawas-lawasé.”

56 Maria terus telung sasi suwéné nang nggoné ibuElisabèt. Sakwisé telung sasi kuwi dèkné terus mulih.

Lairé Yohanes Pembaptis57 Kadung wis tekan wayahé, ibu Elisabèt mbayi anak

lanang. 58Tangga-teparo lan sanak-seduluré pada krungubab gedéné kabetyikané Gusti marang ibu Elisabèt.Wong-wong iki kabèh pada mèlu bungah banget.

59 Kadung bayiné wis nduwé umur wolung dina,tangga-teparo lan sanak-seduluré mau kabèh pada teka,awit bayiné arep disunati. Karepé wong-wong botyahé

Lukas 1:60 6 Lukas 1:72arep dijenengké Sakarias, kaya bapaké. 60Nanging ibunéngomong: “Ora, botyah iki kudu dijenengké Yohanes!”

61 Wong-wong terus takon: “Lo, nang tengahé sanak-sedulurmu apa ènèng sing jenengé Yohanes?” 62 Wong-wong terus takon marang imam Sakarias nganggo tan-gané, botyahé kudu dijenengké sapa.

63 Imam Sakarias terus njaluk lèi dienggo nulis. Kadungwis éntuk dèkné terus nulis: “Jenengé Yohanes!” Wong-wongnggumunkabèh. 64Sakwat imamSakarias terus bisangomong menèh lan dèkné terus ngluhurké Gusti Allah.65Tangga-teparoné kabèh pada wedi lan kabar mau terusmrèmèn-mrèmèn nang bawah pegunungan nang Yudéakabèh. 66Wong kabèh sing krungu bab lelakon kuwi teruspada nggatèkké tenan ing atiné lan pada mikir: “Botyahiki mbésuk bakal dadi apa ya?” Awit ketara tenan nèkpangwasané Gusti Allah ana ing botyah iki.

Imam Sakarias memuji Gusti Allah67 Imam Sakarias, bapaké bayi mau, terus dikwasani

karo Roh Sutyi lan ngetokké tembung ngéné:68“Hayuk padamemujimarang Gusti, Gusti Allahé bangsa

Israèl! Awit Dèkné wis nggatèkké marang umatélan pada diluwari.

69 Gusti Allah ngekèki Juru Slamet sing kwasa marangawaké déwé, yakuwi turunané ratu Daved,peladèné.

70Gusti Allah dèk mbiyèn wis janji liwat para nabiné singsutyi.

71Dèkné bakal ngluwari awaké déwé sangka pangwasanémungsuh-mungsuh lan wong-wong sing sengitmarang awaké déwé.

72 Mengkono kuwi Gusti Allah ngétokké kabetyikanémarang mbah-mbahané awaké déwé lan netepiprejanjiané sing sutyi.

Lukas 1:73 7 Lukas 2:373 Gusti Allah wis sumpah marang Bapa Abraham, mbah-

mbahané awaké déwé74 lan Dèkné wis janji nèk bakal ngluwari awaké déwé

sangka mungsuhé awaké déwé.75 Supaya awaké déwé bisa ngabekti marang Dèkné tanpa

rasa wedi, nganggo ati sing sutyi lan jujur nangngarepé Gusti, slawasé urip.

76Lah kowé anakku, kowé bakal diarani nabiné Gusti Allahsing gedé déwé kwasané. Kowé dikongkon tekandisik, supaya nggawèkké dalan kanggo Gusti.

77 Kowé kudu ndunungké marang umaté, nèk bakal dis-lametké, awit bakal dingapura dosa-dosané.

78 Gusti Allah iku gedé kawelasané. Dèkné bakal tekangluwari awaké déwé.

79 Kaya srengéngé mletèk ing wayah ésuk, mengkonoGusti bakal madangi kabèh wong sing ana ingpepeteng lan sing tansah krasa wedi. Gusti Allahnuntun awaké déwé marang dalan katentreman.”

80 Botyah mau terus mundak gedé lan tambahing kekuwatané Roh Sutyi. Dèkné manggoné nangpanggonan-panggonan sing ora kanggonan wong, ngantitekan wayahé dèkné ngétok marang bangsa Israèl.

2Lairé Gusti Yésus

1 Ing waktu kuwi ratu Agustus ngetokké tembung nèkkabèh wong sing manggon nang negara-negara sing anaing pangwasané kraton Rum kudu nyatetké jenengé lankaitung kabèh. 2 Itung-itunganwong sing sepisanan kuwidianakké dongé Kirénius dadi gramang nang bawah Siria.3 Wong kabèh terus pada budal nyatetké jenengé nangkutané mbah-mbahané mbiyèn.

Lukas 2:4 8 Lukas 2:15

4 Lan jalaran Yosèf kuwi turunané ratu Daved, mulanédèkné ya terus budal sangka kuta Nasarèt nang distrikGaliléa, lunga nang kuta Bètlehèm nang distrik Yudéa.Bètlehèm kuwi kuta lairané ratu Daved. 5 Yosèf lunganggawa Maria, patyangané sing meteng. 6 Dongé wongloromau tekanangkutaBètlehèmwiswayahéMaria kudumbayi. 7Maria ya terus mbayi anak lanang sing mbarep.Bayiné terus digedong lan disèlèhké nang wadah pakankéwan, awit Yosèf lanMariawis ora bisa nemupanggonanmenèh nang omah inepan.

Para pangon lan para mulékat8 Nang bawah kono ing wengi kuwi ènèng pangon-

pangon sing ijik njaga wedusé nang kebon. 9 Dadakanwaé terus mulékaté Gusti ngadek nang ngarepé lan pang-wasané Gusti Allah madangi para pangon mau. Wong-wong pada wedi banget. 10 Nanging mulékaté terusngomong: “Aja pada wedi, awit aku teka nggawa kabarbetyik kanggo kowé, kabar sing mbungahké atiné wongkabèh. 11 Ing dina iki Juru Slametmu wis lair nangkutané ratu Daved. Dèkné kuwi Kristus, Gusti. 12 Ikitengeré: kowé bakal nemu bayi digedong lan disèlèhkénang wadah pakan kéwan!”

13 Terus dadakan waé ènèng mulékat pirang-pirangpada ngantyani mulékat mau lan bebarengan terus padamemuji Gusti Allah. 14 Tembungé ngéné:“Pujia Gusti Allah sing nang nduwur lan tentrem ayem

nang bumi,awit Gusti Allah ngétokké kabetyikané marang ma-

nungsa.”15 Kadung para mulékat mau wis lunga nang swarga,

para pangon terus ngomong marang sakpada-pada:“Hayuk pada budal nang kuta Bètlehèm. Gusti Allah wis

Lukas 2:16 9 Lukas 2:25ngomongi awaké déwé bab sing klakon nang kana. Hayukpada ndelok!”

16 Para pangon mau terus gelis-gelis budal, terus nemuMaria lan Yosèf lan Bayiné sing disèlèhké nang wadahpakan kéwan. 17 Kadung wis weruh Bayiné, para pan-gon terus ngabar-ngabarké bab apa sing diomong karomulékaté bab Bayiné. 18 Kabèh wong sing krungu kabarépara pangon mau pada nggumun banget. 19 NangingMaria nyimpen lelakon-lelakon kuwimau kabèh ing atinélan digagas apa tegesé. 20 Para pangon terus balik menèhnang kebon karo memuji lan ngluhurké Gusti Allah, awitkabèh sing dirungu lan sing diseksèni pantyèn tyotyokkaro sing diomong karo mulékaté.

Gusti Yésus disunatilan dikèki jeneng

21 Kadung umuré wis wolung dina, Bayiné terus dis-unati lan dikèki jeneng. Jenengé Yésus, awit mulékaténgekèki jeneng kuwi marang Maria, sakdurungé dèknémeteng.

Gusti Yésus digawa nang Gréja Gedé22 Miturut wèté nabi Moses Maria dianggep resik

menèh nèk wis kliwat patang puluh dina sakwisé mbayi.Kadung wis tekan wayahé, Maria lan Yosèf terus bu-dal nang kuta Yérusalèm arep masrahké Bayiné marangGusti. 23 Awit nang Kitab ketulis ngéné: “Saben anakmbarep sing lanang kudu dipasrahké marang Gusti.”24 Maria lan Yosèf budal nang kuta Yérusalèm kuwi ugaarep nggawa kurbanmiturut wèté Gusti Allah sing ketulisnang Kitab. Kurbané yakuwi: manuk dara sak jodo apamanuk dara tyilik loro.

25 Ing waktu kuwi nang kuta Yérusalèm kono ènèngwong sing jenengé Siméon. Siméon iki sakwijiné wong

Lukas 2:26 10 Lukas 2:37sing nuruti kekarepané Gusti Allah lan ngabekti marangGusti Allah. Dèkné ngarep-arep kapan Gusti Allah bakalnekakké keslametan marang bangsa Israèl. Siméon ikikebek karo Roh Sutyi. 26 Roh Sutyi déwé sing ngomongmarang dèkné nèk dèkné ora bakal mati sakdurungéweruh Juru Slameté manungsa, sing wis dijanji karo GustiAllah. 27 Katuntun Roh Sutyi Siméon terus mlebu nangGréja Gedé. Maria lan Yosèf uga mlebu nang GréjaGedé nggawa Bayiné arep dipasrahkémarang Gusti Allah,miturut pernatané agama. 28Siméon terus nyekel Bayiné,terus dibopong karo memuji Gusti Allah ngomong:29 “Duh Gusti, Kowé netepi janjimu marang peladènmu.

Saiki aku wis bisa ninggal karo ayem.30Awit mripatku wis weruh Juru Slamet Kongkonanmu.31 Dèkné sing mbok tyawiské kanggo nylametké kabèh

bangsa, 32 kaya pepadang sing madangi dalanéwong sing ora pretyaya, supaya pada mara nangnggonmu. Dadiné umatmu, bangsa Israèl, nampapengaleman sangka liya-liya bangsa.”

33 Yosèf lan Maria pada nggumun krungu tembungéSiméon sing ngomongké bab anaké mau. 34 Siméonterus mberkahi Yosèf, Maria lan Bayiné, terus ngomongmarangMaria: “Botyah iki wis dikarepké karo Gusti Allahdadi jalarané tiba lan tanginé wong okèh nang Israèl.Dèkné bakal dadi tanda sangka Gusti Allah, sing bakaldibantah karo wong okèh. 35 Mengkono kuwi angen-angen sing kasimpen ing atiné wong okèh bakal kebukak.Kowé déwé Maria, bakal ngrasakké sedi, atimu rasanékaya disuwèk karo pedang sing landep kaé.”

36 Nang kono uga ènèng nabi wédok sing wis tuwabanget, jenengé Hanah, anaké Fanuèl sangka turunanéAser. Nabi Hanah sakwisé kawin pitung taun suwénéterus ditinggal mati bojoné. 37 Dadiné dèkné saiki randa,

Lukas 2:38 11 Lukas 2:47umuré wis wolung puluh papat taun. Nabi Hanah kuwisasaté awan-wengi nang Gréja Gedé ngabekti marangGusti Allah nganggo pandonga lan pasa. 38 Ingwaktu kuwiya dongé nabi Hanah uga teka nang Gréja Gedé. Dèknéterusmemuji Gusti Allah lan ngomongké bab Botyah Bayimau marang wong kabèh sing pada ngarep-arep kapanGusti Allah enggoné ngluwari kuta Yérusalèm.

Balik nang kuta Nasarèt39 Sakwisé rampung enggoné pada netepi pernatané

Gusti Allah kabèh, Yosèf lan Maria terus pada mulih nangkuta Nasarèt nang distrik Galiléa. 40 Botyah Bayi mauterus mundak gedé lan rosa, dadi botyah sing jembarkaweruhé lan Gusti Allah ya mberkahi Dèkné.

Gusti Yésus nang Gréja Gedé41 Saben taun wong tuwané Gusti Yésus budal nang

kuta Yérusalèm mèlu ngurmat riyaya Paskah. 42 KadungGusti Yésus wis nduwé umur rolas taun, Dèkné uga diejèknang Yérusalèm. 43 Sakwisé rampung karo riyaya PaskahYosèf lan Maria terus pada mulih, nanging Gusti Yésusijik kèri nang Yérusalèm. Wong tuwané malah ora ngerti44 Ndarani Gusti Yésus wis ndisiki mulih, bareng karowong-wong. Kadung wis mlaku sedina muput, Yosèf lanMaria terus nggolèki Gusti Yésus nang nggoné sedulur-seduluré lan kenal-kenalané. 45Nanging ora bisa ketemu,mulané terus pada balik menèh nang kuta Yérusalèm.46 Sakwisé nggolèki telung dina suwéné, Yosèf lan Mariabisa nemu Anaké nang Gréja Gedé. Dèkné ijik njagonging sak tengahé para guru. Gusti Yésus ngrungokképiwulangé para gurumau lan Dèkné uga ngetokkéwerna-werna pitakonan. 47 Kabèh wong sing krungu tembungéGusti Yésus pada nggumun bab kapinterané enggoné

Lukas 2:48 12 Lukas 3:4mangsuli para guru mau. 48 Bapaké lan ibuné uga ng-gumun banget. Maria ngomong: “Lik, kenèng apa kowékok nggawé bingungé bapak lan ibumu? Awaké déwénggolèki kowé sampèk susah.”

49 Gusti Yésus semaur ngéné: “Kenèng apa kowé kokpada nggolèki Aku? Apa kowé ora pada ngerti nèk Akukudu nang omahé Bapakku?” 50 Yosèf lan Maria oradunung marang tembungé Gusti Yésus kuwi.

51 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus mèlu mulih karowong tuwané nang kuta Nasarèt. Dèkné tansah manutmarang tembungé wong tuwané. Maria mikirké prekara-prekara iki kabèh ing atiné. 52 Gusti Yésus terus mundakgedé lan mundak kaweruhé. Dèkné uga mundak ditrés-nani karo Gusti Allah lan manungsa.

3Yohanes Pembaptis molai nyambutgawé

1 Ing wantyi kuwi ratu Tibérius wis nyekel pangwasalimalas taun suwéné. Sing dadi gramang nang distrikYudéa ing waktu kuwi Pontius Pilatus. Ratu Hérodès ng-wasani distrik Galiléa lan seduluré, sing jenengé Filipus,dadi ratu nang distrik Ituréa lan Trankonitis. Lisaniasdadi ratuné distrik Abiléne. 2 Sing dadi Imam Gedé ingwaktu kuwi Anas lan Kayafas. Yohanes kuwi anaké imamSakarias lan ing waktu kuwi, dongé dèkné ijik manggonnang wustèn, Yohanes nampa tembung sangka GustiAllah. 3Yohanes terus ndlajahi kiwa-tengené laut Yordankabèh. Dèkné mulangi wong-wong ngomong ngéné:“Pada ninggala urip sing dosa lan pada njaluka dibaptis,supaya kowé bisa nampa pangapura sangka Gusti Allah!”4 Lelakon iki pantyèn tyotyok karo sing ketulis nangkitabé nabi Yésaya, sing uniné ngéné:

Lukas 3:5 13 Lukas 3:12

“Rungokké! Enèng wong bengok-bengok nang wustènngomong ngéné:

‘Gusti pada digawèkké dalan.Pada dilempengké dalan sing arep diambahi.5 Jeglongan-jeglongan kudu dihuruki,gunung-gunung lan puntuk-puntuk kudu dirata.Dalan sing ménggak-ménggok kudu dilempengkélan sing endèk-duwur kudu dirata.6Kabèh bangsa bakal pada weruhenggoné Gusti Allah bakal nylametké manungsa.’ ”

7 Wong pirang-pirang terus pada teka nang nggonéYohanes njaluk dibaptis. Yohanes ngomong ngénémarang wong-wong kuwi: “Kowé kuwi anakan ula.Sapa ta sing ngomongi kowé nèk bisa nyimpangi setra-pané Gusti Allah sing bakal teka? 8 Kétokna nganggoklakuanmu nèk kowé wis ninggal tenan uripmu sing dosakuwi. Aja mikir dumèh kowé anak turunané Bapa Abra-ham waé kuwi wis tyukup. Ngandela omongku iki: GustiAllah nduwèni kwasa ngekèki anak-turunanmarang BapaAbraham sangka watu-watu iki. 9 Delokké, kampaké wisdityepakké kanggo negor wité nang poké oyoté. Sabenwit sing ora ngetokké woh sing apik bakal ditegor landibuwang nang geni.”

10Wong okèh mau terus pada takon marang Yohanes:“Nèk ngono, lah saiki awaké déwé kudu ngapa?”

11Yohanes semaur: “Sapa sing nduwé klambi loro, singsiji kudu dikèkké marang sing ora nduwé blas. Sapa singnduwé pangan kudu ngekèki marang sing ora nduwé.”

12 Wong-wong sing tukang njaluki belasting uga padateka nang nggoné Yohanes njaluk dibaptis. Wong-wongiki pada takon marang Yohanes ngéné: “Guru, awakédéwé kudu ngapa?”

Lukas 3:13 14 Lukas 3:2213Yohanes semaur: “Aja pada njaluk belasting ngliwati

sak perluné.”14 Uga para soldat pada takon: “Lah awaké déwé iki

kepriyé? Awaké déwé kudu nglakoni apa?” Yohanes singsemaur: “Aja pada meres apa ngrampas lan ngarani wongsing ora salah. Nanging sampé ora sampé pada manganagajihanmu déwé.”

15 Ing jaman kuwi wong okèh pada ngarep-arep tekanéKristusé. Mulané ya okèh wong sing pada mikirnèk Yohanes kuwi Kristusé. 16 Mulané Yohanes terusngomong ngéné marang wong-wong kuwi: “Aku mbaptiskowé nganggo banyu, nanging bakal ènèng wong liyanéteka; Dèkné bakal mbaptis kowé nganggo Roh Sutyilan geni. Wong kuwi kwasané ngungkul-ungkuli aku.Kanggo ngutyuli sepatunéwongéwaé durung pantes aku.17Dèkné bakal napèni pariné singwis diiles. Gabahé bakaldilebokké nang lumbung, nanging kapahé bakal diobongnang geni sing ora bisa mati.”

18 Ya ngono kuwi lan uga nganggo tembung liya-liyané menèh Yohanes nggelarké kabar kabungahanéGusti Allah marang wong-wong. 19 Yohanes uga blakaenggoné melèkké marang Hérodès, ratuné Galiléa. AwitHérodès mlaku karo Hérodias, bojoné seduluré Hérodèsdéwé. Yohanes uga ngomongké bab dosa-dosa liyané singdilakoni karo ratu Hérodès. 20 Nanging Hérodès malahndadra enggoné nglakoni ala, malah nglebokké Yohanesnang setrapan.

Gusti Yésus dibaptis21 Bareng karo wong pirang-pirang Gusti Yésus

mbarang dibaptis. Dongé Dèkné ijik ndonga, langitémenga. 22 Roh Sutyi terus medun nekani Gusti Yésus,kétoké kaya manuk dara. Terus sangka swarga swarané

Lukas 3:23-24 15 Lukas 3:38Gusti Allah ngomong ngéné: “Kowé kuwi Anakku singtak trésnani lan sing ndadèkké legané atiku!”

Urut-urutané Gusti Yésus23-24 Dongé Gusti Yésus molai nyambutgawé umuré

kira-kira telung puluh taun. Miturut pikirané wong-wong Gusti Yésus kuwi anaké Yosèf. Lah Yosèf kuwianaké Eli lan Eli anaké Matat. Matat anaké Lévi lan Lévianaké Mèlki. Mèlki anaké Yanai lan Yanai anaké Yosèf.25 Yosèf anaké Matatias lan Matatias anaké Amos. Amosanaké Nahum lan Nahum anaké Hèsli. Hèsli anaké Nagai.26Nagai anakéMahat lanMahat anakéMatatias. Matatiasanaké Simèin lan Simèin anaké Yosèk. Yosèk anaké Yoda.27 Yoda anaké Yohanan lan Yohanan anaké Résa. Résaanaké Sérubabil lan Sérubabil anaké Séaltièl. Séaltièlanaké Néri. 28Néri anaké Mèlki lan Mèlki anaké Adi. Adianaké Kosam lan Kosam anaké Elmadam. Elmadam anakéEr.

29 Er anaké Yosua lan Yosua anaké Elièser. Elièseranaké Yorim lan Yorim anaké Matat. Matat anaké Lévi.30 Lévi anaké Siméon lan Siméon anaké Yudah. Yudahanaké Yosèf lan Yosèf anaké Yonam. Yonam anaké Eli-akim. 31 Eliakim anaké Meléa lan Meléa anaké Minah.Minah anaké Matata lan Matata anaké Natan. Natananaké Daved. 32 Daved anaké Isai lan Isai anaké Obèd.Obèd anaké Boas lan Boas anaké Salmon. Salmon anakéNakson. 33Nakson anaké Aminadab lan Aminadab anakéAdmin. Admin anaké Arni lan Arni anaké Hèsron. Hèsronanaké Pèrès lan Pèrès anakéYudah. 34Yudah anakéYakublan Yakub anaké Isak. Isak anaké Abraham lan Abrahamanaké Térah. Térah anaké Nakor. 35 Nakor anaké Seruklan Seruk anaké Réhu. Réhu anaké Pèlèk lan Pèlèk anakéEber. Eber anaké Sélak. 36 Sélak anaké Kenan lan Kenananaké Arpaksad. Arpaksad anaké Sèm lan Sèm anakéNoah. Noah anaké Lamèh. 37 Lamèh anaké Métusalah lanMétusalah anaké Hénok. Hénok anaké Yarèd lan Yarèdanaké Mahalalèl. Mahalalèl anaké Kenan. 38Kenan anaké

Lukas 4:1 16 Lukas 4:11

Enos lan Enos anaké Sèt. Sèt anaké Adam lan Adam anakéGusti Allah.

4Gusti Yésus digoda karo Sétan

1 Gusti Yésus saiki kebek karo Roh Sutyi terus lungasangka laut Yordan. Dèkné terus digawa nang wustènkaro Roh Sutyi, patang puluh dina suwéné. 2 Nang konoGusti Yésus digoda karo Sétan. Suwéné nangwustèn konoGusti Yésus ora mangan apa-apa. Kadung wis rampungwaktuné Dèkné krasa ngelih.

3 Sétan terus ngomong: “Jaréné Kowé Anaké GustiAllah, ya watu iki dipréntah kongkon dadi roti!”

4 Gusti Yésus semaur: “Nang Kitab ketulis ngéné: ‘Ma-nungsa uripé ora namung sangka roti waé.’ ”

5 Sétan terus nggawa Gusti Yésus munggah nangpanggonan sing duwur banget. Ing sak kedèpan Sétanterus ngétokké kraton-kraton kabèh sak jagat marangGusti Yésus. 6 Sétan terus ngomong: “Sak ènèngé pang-wasa lan kamulyan bakal tak kèkké marang Kowé. Kabèhkuwi wèkku lan aku bisa ngekèkké marang sapa waé sakkarepku. 7 Mulané, nèk Kowé gelem nyembah marangaku, kabèh kuwi bakal tak kèkké marang Kowé.”

8Gusti Yésus semaur: “NangKitab ènèng tulisan ngéné:‘Nyembaha marang Gusti, Dèkné Allahmu. NamungDèkné sing kudu mbok ladèni.’ ”

9 Sakwisé kuwi Sétan terus nggawa Gusti Yésus nangkuta Yérusalèm, didekné nang putyuké payoné GréjaGedé. Sétan terus ngomong: “Jaréné Kowé Anaké GustiAllah, kana anjlok medun. 10 Nang Kitab lak ketulista: ‘Gusti Allah bakal ngongkon mulékaté mageri kowé.’11 Uga ènèng tulisan liyané uniné ngéné: ‘Kowé bakal

Lukas 4:12 17 Lukas 4:21

ditampani nganggo tangané, supaya sikilmu ora kenèngwatu.’ ”

12 Gusti Yésus semaur: “Nang Kitab uga ènèng tulisansing uniné ngéné: ‘Kowé aja nyoba Gusti Allahmu!’ ”

13 Sakwisé rampung sing nggoda nganggo sak ènèngéakal, Sétan terus ninggal Gusti Yésus sak untara.

Gusti Yésus molai nyambutgawé nang bawah Galiléa14 Ing kekuwatané Roh Sutyi Gusti Yésus terus balik

menèh nang bawah Galiléa. Nang kono lan sak kiwa-tengené wong kabèh pada krungu bab Dèkné. 15 GustiYésus terus mulang nang sinaguk-sinaguk lan wong-wong pada ngelem Dèkné.

Kuta Nasarèt nampik Gusti Yésus16-17 Gusti Yésus terus teka nang kuta Nasarèt, kuta

panggonané Dèkné. Kaya sak lumrahé, ing dina sabatGusti Yésus budal nang sinaguk. Nang kono Dèkné terusmaju arep matya. Dèkné terus dielungi kitabé nabiYésaya. Kadung dibukak terus nemu ayat sing uninéngéné:18 “Rohé Gusti ana ing Aku, awit Gusti wis milih Aku. Aku

dikongkon nggelarké kabar kabungahan marangwong mlarat. Wong setrapan kudu tak kabari nèkbakal dietokké lan wong lamur bakal weruh. Akukudu ngluwari sing ngalami kasangsaran.

19 Lan menèh, aku kudu ngabarké nèk saiki wis wan-tyiné enggoné Gusti Allah ngétokké kabetyikanémarang manungsa.”

20 Sakwisé matya, Gusti Yésus terus nutup kitabé terusdibalèkké marang peladèné Kitab. Dèkné terus njagong.Wong kabèh sing nang sinaguk kono pada nyawangDèkné. 21Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Ing dina iki,

Lukas 4:22 18 Lukas 4:30sak barengé kowé ngrungokké sing tak watya mau, isinéayat-ayat mau wis keturutan.”

22 Wong-wong pada ngrungokké tenan marang tem-bungé Gusti Yésus lan pada nggumun apiké piwulangé.Mulané pada rasan-rasan: “Apa kuwi dudu anaké Yosèfkaé?” 23Gusti Yésus terus ngomong ngénémarang wong-wong: “Kowémesti bakal nyotyokké paribasan ikimarangaku: ‘Dokter, tambanana awakmu déwé! Awaké déwékrungu bab prekara-prekara sing mbok tindakké nangkuta Kapèrnakum, kuwi tindakna nang kéné, nang kutapanggonanmu déwé.’ ”

24Gusti Yésus terus ngomongmenèh: “Ngandela ta, oraènèng nabi sing kajèn nang panggonané déwé. 25 Kowépada ngerti nèk ing jamané nabi Elia nang negara Israèlènèng wong randa pirang-pirang. Telung taun seten-gah suwéné ora ènèng udan, sampèk nang sak negaraènèng kurang pangan gedé. 26 Nanging Gusti Allah orangongkon nabi Elia nulungi randa nang Israèl, ora. Nang-ing nabi Elia malah dikongkon marani randa nang kutaSaréfat nang bawah Sidon. 27 Uga ing jamané nabi Elisa,nang Israèl okèh wong sing lara lépra. Nanging ora ènèngsiji waé sing ditambani, kejaba namung Naaman, wongsangka negara Siria.”

28 Sakwisé krungu tembungé Gusti Yésus kuwi mauwong sak sinaguk pada nesu kabèh. 29Wong-wong padangadek, Gusti Yésus terus disèrèt nang njabané kuta,terus digawa nang pinggiré gunung sing nyangga kutanékono. Jawané Gusti Yésus arep dijongkrokké medun.30Nanging Dèkné nrobos nang tengahé wong-wong mauterus lunga sangka kono.

Wong dikwasani demit

Lukas 4:31 19 Lukas 4:4031 Gusti Yésus terus medun nang kuta Kapèrnakum

nang bawah Galiléa. Ing dina sabat Dèkné mulang nangsinaguk. 32Wong-wong pada nggumun bab tyarané eng-goné Gusti Yésus memulang, awit tembung-tembungéènèng kwasané. 33 Nang sinaguk kono ènèng wong singdikwasani demit. 34 Wongé bengok-bengok ngomong:“Yésus sangka Nasarèt, awaké déwé arep mbok kapakké?Apa Kowé arep ngrusak awaké déwé? Awaké déwé ngertiKowé kuwi sapa! Kowé kuwi Wong Sutyi, kongkonanéGusti Allah!”

35 Demité terus digentak karo Gusti Yésus: “Meneng!Metua sangka wong kuwi!” Demité terus mbantingwongé, terus wongé tiba nang tengahé wong pirang-pirang kono. Demité terus metu tanpa nggawé laranéwongé.

36 Wong-wong pada nggumun kabèh lan ngomongmarang sakpada-pada: “Wah, jan antep banget tem-bungé. Dèkné nundung demit-demité nganggo pangwasalan wujuté ya pada metu tenan.” 37 Kabar bab GustiYésus iki terus mrèmèn-mrèmèn terus nang panggonan-panggonan sak kiwa-tengené kono.

Gusti Yésus nambani ibu-maratuwané Simon38 Gusti Yésus terus metu sangka sinaguk kono, terus

merdayoh nang omahé Simon. Ibu-maratuwané Simoning waktu iku dongé lara panas lan ènèng sing ngomongiGusti Yésus bab kuwi. 39 Gusti Yésus terus nyedeki singlara nang sebelah sirahé, terus nundung larané. Wongéterus waras menèh lan terusan waé ngladèni dayoh-dayohé.

40 Kadung wis surup, wong kabèh sing nduwé sedulursing lara pada digawani nang nggoné Gusti Yésus, laranéwerna-werna. Wong-wong sing lara terus ditumpangitangan siji-siji karo Gusti Yésus, terus pada mari kabèh.

Lukas 4:41 20 Lukas 5:441Demit pirang-pirang padametu pating jlerit, ngomong:“Aku ngerti nèk Kowé kuwi Anaké Gusti Allah.”

Demit-demit kuwi digentaki karo Gusti Yésus, dipeng-ing ngomong apa-apa, awit demit-demit kuwi pada ngertinèk Gusti Yésus kuwi Kristus.

Gusti Yésus mulangi nang sinaguk-sinaguk42 Ing ésuké mruput Gusti Yésus lunga sangka omah

nggolèk panggonan sing sepi. Wong-wong terus padanggolèki Dèkné. Kadung wis ketemu terus pada nyuwunmarang Dèkné supaya ora lunga. 43 Nanging Gusti Yésusngomong marang wong-wong mau: “Kabar kabungahanbab Kratoné Gusti Allah iki uga kudu tak gelarké nangliya-liya panggonan, awit iku kongkonané Gusti Allahmarang Aku.”

44 Gusti Yésus ya terus mulangi nang sinaguk-sinaguknang bawah Yudéa.

5Murid-murid sing ndisik déwé

1 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus ngadek nang pinggirémér Genésarèt. Wong pirang-pirang pada esuk-esukan,awit pada kepéngin ngrungokké pituturé Gusti Allah.2 Gusti Yésus weruh ènèng prau loro nang pinggir kono.Sing nduwé prauné wis pada medun, ijik ngresiki jalané.3 Gusti Yésus terus munggah nang prauné Simon. Simonterus dityeluk kongkon nyurung prauné sangka daratan.Gusti Yésus terus njagong lanmulangiwong-wong sangkaprauné kono.

4Kadung wis rampung sing mulangi, Gusti Yésus terusngomong marang Simon: “Simon, praumu kana digawanang tengah lan jalamu diuntyalké kono supaya éntukiwak okèh.”

Lukas 5:5 21 Lukas 5:145 Semauré Simon: “Guru, wis sewengi muput awaké

déwé nggolèk iwak sak kuwaté, nanging ora éntuk apa-apa. Nanging jalaran Kowé sing ngongkon, jalané takuntyalké menèh.” 6 Kadung jalané wis diuntyalké teruséntuk iwak okèh banget, sampèk jalané arep bedah.7Mulané terus pada tyeluk-tyeluk njaluk tulung kantya-kantyané sing nang prau liyané. Kantya-kantyané terusgelis-gelis teka. Prauné kabèh loro terus diisèni iwaksampèk kebek, sampèk prauné mèh kelep. 8 Kadungweruh kuwi mau kabèh, Simon terus niba nang ngarepéGusti Yésus karo ngomong: “Aja nyedeki aku Gusti, awitaku wong dosa.”

9 Simon ngomong ngono kuwi, awit dèkné lan kantya-kantyané pada nggumun tenan weruh iwak semonookèhé. 10 Uga Yakobus lan Yohanes, kantya-kantyanéSimon, mèlu nggumun tenan. Gusti Yésus terus ngomongngéné marang Simon: “Aja wedi Simon, wiwit saiki kowébakal tak dadèkké wong sing tukang nggolèk wong.”

11 Simon lan kantya-kantyané terus minggirké prauné,terus mèlu Gusti Yésus, ninggal sembarang-mbarangé.

Gusti Yésus nambani wong lara lépra12 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus nang sakwijiné kuta.

Nang kono ènèng wong lanang sing lara lépra sak awaké.Kadung weruh Gusti Yésus, wongé terus niba nangngarepé terus nyuwun: “Duh Gusti, nèk Kowé gelemKowé bisa nambani aku!”

13Gusti Yésus ngelungké tangané terus ndemèk wongékaro ngomong: “Aku gelem, dadia waras!” Sakwat wongéterus mari tenan. 14 Gusti Yésus terus menging wongéngomong-omongké bab lelakon kuwi. Wongé dikongkonnang nggoné imamé, kongkon nduduhké awaké sing wiswaras. Gusti Yésus ngomong ngéné: “Kana nang nggoné

Lukas 5:15 22 Lukas 5:22imamé nduduhké awakmu. Kana ngekèki kurbané mitu-rut pernatané nabiMoses. Dadinéwong kabèh bisa ngertinèk kowé wis mari tenan.”

15Nanging kabar bab Gusti Yésus kuwi malahmrèmèn-mrèmèn terus tekan endi-endi. Wong pirang-pirangterus pada teka kepéngin ngrungokké piwulangé lan ugasupaya ditambani larané. 16 Sakwisé kuwi Gusti Yésusterusmundur nggolèk panggonan sing sepi, arep ndonga.

Gusti Yésus nambani wong lumpuh17 Ing sakwijiné dina, dongé Gusti Yésus ijik memulang,

uga ènèng wong Farisi lan guru-guru Kitab mèlu njagongngrungokké. Wong-wong kuwi tekané sangka kuta-kutanang bawah Galiléa, Yudéa lan Yérusalèm. Gusti Yésusnampa pangwasané Gusti Allah kanggo nambani singpada lara. 18 Terus nang kono ènèng wong pada tekanggotong wong lumpuh nganggo peturoné. Jawané arepdigawa nang nggoné Gusti Yésus. Wong-wong kuwinggolèk akal kepriyé bisané nglebokkéwong lumpuhmaunang njero omah sing dienggo mulangi karo Gusti Yésus.19 Nanging sangking okèhé wong, wong lumpuh mauora bisa mlebu. Mulané terus digawa munggah, dije-bolké payoné, terus sing lumpuh diedunké sak peturonénang tengahé wong pirang-pirang sing nang kono, penernang ngarepé Gusti Yésus. 20 Gusti Yésus weruh gedénépengandelé wong lumpuh lan wong-wong sing nggotongkuwi, mulané Dèkné terus ngomong marang wong singlumpuh: “Kang, dosamu wis dingapura!”

21 Para guru Kitab lan para Farisi terus pada rerasan:“Sapa ta wong iki kokwani nyepèlèkké Gusti Allah? Wongurip ora bisa ngapura dosa, namung Gusti Allah déwé?”

22 Nanging Gusti Yésus ngerti pikirané wong-wongkuwi, mulané terus ngomong: “Kenèng apa kowé kok

Lukas 5:23 23 Lukas 5:32

pada mikir ngono? 23 Pikiren déwé, gampang sing endi:ngomong ‘dosamu wis dingapura’ apa ngomong ‘ngadeklanmlakua?’ 24Akunamung arepnduduhkémarang kowénèk Anaké Manungsa kuwi nduwèni kwasa ngapura dosanang bumi.” Gusti Yésus terus ngomong ngéné marangwong sing lumpuh mau: “Aku ngomong marang kowé:‘Ngadek, peturonmu dipanggul lan kana mulih!’ ”

25 Wongé ya terus sakwat ngadek nang ngarepé wongpirang-pirang kono, terusmanggul peturoné, terusmulihkaro memuji lan ngluhurké Gusti Allah. 26 Wong-wongkabèh mau nggumuné éram-éram lan pada ngluhurkéGusti Allah. Atiné pada krasa wedi, mulané rerasan:“Lelakon iki jan ngidap-idapi tenan!”

Gusti Yésus manggil Lévi27 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus lunga sangka kono.

Dèkné terusweruh sakwijinéwong belasting sing jenengéLévi. Lévi ijik njagong nang kantoré. 28 Gusti Yésusngomong ngénémarang dèkné: “Hayukmèlua Aku.” Léviterus menyat, sembarangé ditinggal kabèh, terus mèluGusti Yésus.

29 Lévi terus nganakké pésta nang omahé kanggo GustiYésus. Wong belasting pirang-pirang lan uga wong liya-liyané pada bebarenganmangan nang pésta kono. 30ParaFarisi lan para guru Kitab singmèlu golongané para Farisising pada weruh kuwi mau ora setuju karo lelakon kuwi.Mulané terus pada ngomongmarangmurid-muridé GustiYésus: “Kenèng apa kowé kok padamangan tyampur karowong belasting lan wong dosa?”

31Gusti Yésus nyauri: “Wong sing waras ora mbutuhkédokter. Sing mbutuhké dokter kuwi sing lara. 32 Aku ikiora teka nggolèki wong sing ngakuné wis apik uripé, ora.Nanging aku teka iki nggolèki wong dosa, supaya padangakoni salahé lan pada nurut Gusti Allah.”

Lukas 5:33 24 Lukas 6:2Pitakonan bab pasa

33 Enèng wong sing pada takon ngéné marang GustiYésus: “Murid-muridé nabi Yohanes ajek pasa lan nde-donga, semono uga murid-muridé para Farisi. Kenèngapa murid-muridmu kok ora nglakoni kuwi?” 34 SauranéGusti Yésus: “Apa tau ènèng dayoh nang kawinandikongkon pasa, nèk mantèné lanang ijik tyampur karodayohé mau? Mesti ora ta! 35 Nanging ènèng wantyinénèk mantèné lanang bakal digawa lunga. Ing waktu kuwiwong-wong bakal pada pasa.”

36 Gusti Yésus terus mulangi nganggo gambar. Dèknéngomong ngéné: “Apa tau ènèng wong nggunting klambianyar kanggo nambal klambi sing lawas? Mesti ora! Awitklambiné anyar mengko mesti rusak. Karomenèh gom-balé anyar ya ora pantes karo klambiné lawas. 37 Semonouga ora ènèng wong madahi anggur anyar nang kan-tongan lulang sing lawas. Awit nèk ngono mengkoanggur sing anyar bakal mbedahké kantongané singlawas. Angguré mesti bakal wutah lan kantongané bakalora kanggo gawé. 38 Anggur anyar kuwi kudu disim-pen nang kantongan lulang sing anyar uga. 39 Semonouga, wong sing ngombéné anggur lawas ora bakal gelemngombé anggur anyar. Dèkné bakal ngomong: ‘Anggursing lawas énak tenan.’ ”

6Bab dina sabat

1 Ing sakwijiné dina sabat Gusti Yésus mlaku turutkebon pari gandum. Para murid pada ngepèk pariné.Pariné mau terus diremeti, terus gandumé dipangan.2Mulané terus ènèng wong Farisi siji-loro pada ngluruhingéné: “Kowé kuwi pada ngapa iku. Kowé ngerti ta nèkora kenèng nindakké kuwi ing dina sabat!”

Lukas 6:3 25 Lukas 6:113 Gusti Yésus semaur: “Apa kowé ora tau matya bab

sing ditindakké karo Daved, dongé dèkné sak balané padangelih. 4 Daved ngleboni omahé Gusti Allah, terus njikukroti sutyi terus dipangan lan liya-liyané sing mèlu dikèkimbarang. Lah sakjané lak namung para imam ta singéntuk mangan roti sutyi kuwi? Wong liya ora éntuk!”

5Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Anaké Manungsanduwèni kwasa ngarani apa sing kenèng lan apa sing orakenèng ditindakké ing dina sabat.”

Gusti Yésus nambani wonging dina sabat

6 Ing dina sabat liyané Gusti Yésus mulangi nangsinaguk. Nang kono ènèng wong sing lumpuh tanganétengen. 7 Para guru Kitab lan para Farisi kepéngin ngertiGusti Yésus nambani wongé apa ora ing dina sabat kuwi.Wong-wong kuwi nggolèk jalaran kanggo ngelahké GustiYésus. 8 Nanging Gusti Yésus ngerti kekarepané wong-wong kuwi, mulané Dèkné ngomong marang wong singlumpuh mau: “Réné ngadek nang tengah kéné.” Wongéya manut. 9 Gusti Yésus terus takon marang para guruKitab lan para Farisi mau: “Aku arep takon marang kowésaiki: ing dina sabat awaké déwé kudu nggawé betyikapa nggawé ala. Kudu nulungi uripé wong apa kudungejarké bènmati?” 10Sakwisé nyawangwong-wongmauGusti Yésus terus ngomong marang wong sing lumpuh:“Tanganmu dietungké!” Wongé ya manut apa omongé,tangané terus mari kaya mauné menèh.

11 Nanging para guru Kitab lan para Farisi malah padanesu, terus pada ngrembuk Gusti Yésus arep dikapakké.

Gusti Yésus milih rasul rolas

Lukas 6:12 26 Lukas 6:2112 Ora let suwi Gusti Yésus munggah gunung arep

ndonga. Sewengi muput Dèkné ndonga marang Gusti Al-lah. 13 Esuké Dèkné terus nyeluk murid-muridé kongkonpada mara. Gusti Yésus terus milih murid rolas singdiarani rasul. 14-16 Rasul rolas iki yakuwi: Simon, singuga dityeluk Pétrus karo Gusti Yésus. Liyané Andréas,seduluré Pétrus. Uga Yakobus, Yohanes, Filipus, Bar-toloméus, Matéus, Tomas, Yakobus anaké Alféus, Simonwong Patriot, Yudas anaké Yakobus lan Yudas Iskariot.Yudas iki sing ngelungké Gusti Yésus marang mungsuhé.

Gusti Yésus mulangilan nambani wong

17 Gusti Yésus terus medun sangka gunung. Rasulrolas mau mèlu. Nang panggonan sing rata Dèkné terusmandek. Nang kono wong pirang-pirang pada nglumpuk.Kejaba para murid uga wong liya-liyané pada teka sangkabawah Yudéa, sangka kuta Yérusalèm lan uga sangkakuta-kuta uruté pinggir laut, kayadéné kuta Sidon lanTirus. 18 Wong-wong pada teka, jalaran pada kepénginngrungokké piwulangé Gusti Yésus lan uga supaya ditam-bani lelarané. Ugawong-wong sing dikwasani demit padanampawaras. 19Wong kabèhmau pada kepéngin ndemèkGusti Yésus, awit ènèng kekuwatan metu sangka awakélan kekuwatan kuwi nambani wong sing lara.

Piwulangé Gusti Yésus20Gusti Yésus nyawang murid-muridé terus ngomong:

“Beja kowé kabèh sing mlarat,awit kowé kuwi nduwèni Kratoné Gusti Allah.21 Beja kowé kabèh sing ngelih,awit kowé bakal warek.Beja kowé kabèh sing saiki tangisan,awit kowé bakal ngguyu.

Lukas 6:22 27 Lukas 6:3222 “Beja kowé kabèh sing disengiti wong, sing ora

diitung, sing dityatur ala lan diolok-olok jalaran nurutAnaké Manungsa. 23 Ing waktu kuwi kowé malah kudubungah lan jingklak-jingklak, awit kowé bakal nampaupah sing gedé nang swarga. Mbah-mbahanéwong-wongkuwi dèk mbiyèn wujuté ya wis nindakké sing ala kuwimarang para nabi.24Nanging awas, kowé sing saiki sugih,awit saiki kowé wis ngrasakké kepénaké donya.25Awas, kowé sing saiki warek,awit kowé bakal kekurangan pangan.Awas kowé sing saiki ngguyu,awit kowé bakal sedi lan nangis.

26 “Awas, kowé sing dielem karo kabèh wong, awit yangono kuwi enggoné mbah-mbahané wong-wong kuwipada ngelem nabi-nabi sing palsu.”

Bab nrésnani mungsuhé27 Gusti Yésus neruské tembungé: “Kowé sing nampa

tembungku, rungokké iki: pada trésnaa marang mung-suhmu, nggawéa betyik marang wong sing sengit marangkowé. 28Wong singmujèkké alamarang kowémalah kudumbok suwunké berkah lan wong sing nggawé ala marangkowé kudu mbok dongaké slamet. 29Wong sing ngeplakpipimu sing siji, kèkna pisan pipimu sing liyané. Wongsing ngrebut jasmu, kèkna pisan klambimu. 30Nèk ènèngwong njaluk apa-apa marang kowé, kèkna. Nèk ènèngwong ngrebut barangmu, aja dijaluk menèh. 31Nèk kowékepéngin wong liya nggawé betyik marang kowé, kowékudu nggawé betyik marang liyané.

32 “Lah nèk kowé namung nrésnani wong sing trésnamarang kowé, aja njagakké upahé Gusti Allah, awit kowéora ènèng bédané karo wong dosa. Wong-wong kuwi

Lukas 6:33 28 Lukas 6:42namung nrésnani wong sing trésna marang wong-wongkuwi. 33Uga nèk kowé nggawé betyik marang wong singnggawé betyik marang kowé, kowé aja njagakké upahéGusti Allah, awit wong dosa ya nindakké ngono. 34 Lahnèk kowé namung ngutangi wong sing bisa nyaur, ajanjagakké upahé Gusti Allah. Awit wong dosa ya ngutangiwong dosa, ngerti nèk bakal nampa menèh apa singdiutangké. 35Nanging kowé aja kaya ngono! Pada trésnaamarang mungsuhmu lan nggawéa betyik marang dèkné.Nèk ngutangi wong, aja mikir bakal disaur apa ora. Nèkkowé nindakké ngono, kowé bakal nampa upah sing gedélan kowé bakal dadi anaké Gusti Allah sing luhur déwé.Awit Gusti Allah nggawé betyik marang wong sing orangerti dibetyiki lanmarangwong sing ala. 36Mulané kowékudu nduwé ati welas kaya enggoné Gusti Allah Bapakmunduwé welas.

37 “Aja maido liyané, supaya Gusti Allah ora maidokowé. Aja nyalahké liyané, supaya Gusti Allah oranyalahké kowé. Ngapuraa liyané, supaya Gusti Allahngapura kowé. 38 Pada pawèha marang liyané lan GustiAllah ya bakal pawèh marang kowé. Kowé bakal nampapawèhé Gusti Allah kanti lubèr, kanti tetel-tetel. Awittakeran sing mbok kanggokké kanggo liyané, ya takerankuwi sing dikanggokké Gusti Allah kanggo kowé.”

39Gusti Yésus ugangekèki gambarngéné: “Wong lamurapa bisa nuntun wong lamur liyané? Mesti ora! Mengkokabèh loro ketyemplung luwangan. 40 Ora ènèng muridsing ngungkuli guruné. Nèk muridé wis tutuk sing sinau,dèkné bisa pada karo guruné.

41 “Kenèng apa kowé weruh klilip nang mripaté sedu-lurmu, nanging balok ing mripatmu déwé kowé oraweruh. 42 Lah kowé bisa ngomong karo kantyané: ‘Kénéklilip nang mripatmu tak buwangé,’ nanging balok nang

Lukas 6:43 29 Lukas 6:49mripatmu déwé kowé ora weruh. Kowé kuwi wong lamis.Balok sing nangmripatmu kuwi buwangen ndisik, supayakowé bisa weruh mat lan bisa mbuwang klilip sangkamripaté wong liya.”

Bab sing apik lan sing ala43 Gusti Yésus neruské piwulangé ngéné: “Ora ènèng

wit apik ngetokké woh sing ala. Semono uga ora ènèngwit ala ngetokké woh sing apik. 44 Saben wit kuwi ke-tarané sangka wohé. Kowé ora bisa ngepèk jambu sangkarerungkutan lan tukulan eri ora bakal ngetokké dreif.45Wong betyik kuwi atiné ya mesti betyik lan bakal bisangetokké barang sing betyik sangka simpenané. Nangingwong ala kuwi atiné ya ala lan ya ngetokké barang sing alasangka simpenané. Awit apa sing diomong kuwi metunésangka mbludakké atiné.”

Bab ngrungokké lan nglakoni46 Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Kenèng apa

kowé kok nyeluk Aku: ‘Gusti, Gusti,’ nanging kowé oranglakoni omongku? 47 Sapa waé sing teka nang nggonku,gelem ngrungokké tembungku lan nindakké piwulangku,wong iku kenèng tak padakké karo apa? Saiki arep takomongi. 48Wong kuwi kenèng tak padakké karo wong ng-gawé omah. Wongé ngeduk luwangan jeru terus masangpondasiné nang watu. Nèk udané gedé lan banyuné lautngantemi omahé, omah kuwi ora bisa rubuh, awit ngadekkentyeng nang watu. 49 Nanging wong sing ngrungokképiwulangku, mung ora dilakoni, kuwi kaya wong singngedekké omah tanpa pondasi. Kadung banyuné lautngantem omahé, omahé rubuh, ambruk sak kabèhé.”

7Gusti Yésus nambani slafé ofisir

Lukas 7:1 30 Lukas 7:10

1 Sakwisé rampung enggoné memulang marang wong-wong, Gusti Yésus terus mlebu nang kuta Kapèrnakum.2 Nang kono ènèng sakwijiné ofisir Rum sing nduwé slafsing ditrésnani tenan. Slaf iki lara nemen, wis arepmati. 3Kadung ofisir mau krungu bab Gusti Yésus, dèknéterus kongkonan pengarepé wong Ju siji-loro nyuwunmarang Gusti Yésus supaya teka nang omahé lan nambanislafé. 4 Wong-wong sing dikongkon mau terus budalnang nggoné Gusti Yésus. Kadung wis tekan terus padanyuwun banget marang Dèkné ngomong: “Mbok ofisiriki ditulungi ta, awit ora ènèng ilangé. 5 Wongé trésnamarang bangsané awaké déwé, wujuté dèkné nggawèkkésinaguk awaké déwé.”

6 Gusti Yésus terus mèlu wong-wong mau. Kadung wistyedek omahé, ofisiré terus kongkonan kantya-kantyanémetuki Gusti Yésus, kongkon ngomong: “Guru, ora usahnglumui teka nang omahku. Aku ora pantesmbok dayohi.7Aku déwé ya rumangsa ora pantes mara nang nggonmu.Mbok ngetokké tembung sak ketyap waé, mesti slafé bisamari. 8 Awit aku déwé ya ing sak ngisoré penggedékulan aku déwé uga nduwé soldat-soldat ing sak ngisorkusing kudu manut marang aku. Nèk aku mréntah singsiji ngomong: Kana lunga, wongé ya lunga lan liyané taktyeluk: réné, wongé mesti teka. Nèk aku ngomong karoslafku: iki ditandangi, mesti ya ditandangi.”

9 Gusti Yésus nggumun krungu tembungé ofisir mau.Dèkné terus ndelokké wong-wong sing pada mèlu, terusngomong: “Tenan, Aku durung tau tumon wong singnduwé pengandel semono gedéné. Ing sak tengahé wongIsraèl waé ora ènèng!”

10Kadungwis balikmenèh, wong-wong sing dikongkonmetuki Gusti Yésus mau terus pada weruh nèk slaf singlara wis mari.

Lukas 7:11 31 Lukas 7:20Gusti Yésus nangèké wong mati

11Ora let suwi Gusti Yésus terus budal nang kuta Nain.Murid-muridé ya mèlu lan wong pirang-pirang pada nge-tutké. 12 Kadung Gusti Yésus wis mèh tekan lawangékuta kono, kok ènèng wong mati dipanggul metu. Singmati kuwi botyah enom, anak sing ora ènèng tunggalé.Ibuné wis randa. Wong pirang-pirang sangka kuta konopada mèlu layat. 13Gusti Yésus terus melas marang mbokrandamau, Dèkné krasa sedi uga. Mulané terus ngomong:“Aja nangis Bu!” 14 Gusti Yésus nyedeki bandosané terusdidemèk. Wong-wong sing manggul bandosané padamandek. Gusti Yésus terus ngomong: “Lik, Aku ngomongmarang kowé, tangi!” 15 Botyah sing mati mau terusjenggèlèk njagong, terus molai ngomong. Gusti Yésusterus masrahké botyahé marang ibuné.

16Wong kabèh pada wedi terus ngluhurké Gusti Allahngomong: “Enèng nabi gedé tangi nang tengahé awakédéwé. Gusti Allah wis teka arep nylametké umaté!”17Kabar bab Gusti Yésus iki terus mrèmèn-mrèmèn nangbawah Yudéa sak kabèhé lan uga nang sak kiwa-tengené.

Gusti Yésus lan Yohanes Pembaptis18Yohanes krungukabar babGusti Yésus sangkamurid-

muridé. 19Dèkné terus nyelukmurid loro dikongkonnangnggoné Gusti Yésus kongkon takon ngéné: “Apa Kowékuwi Kristus sing wis ketulis nèk bakal teka, apa awakédéwé kudu ngentèni wong liyané?”

20 Kadung murid loro mau wis tekan nggoné Gusti Yé-sus, terus ngomong: “Yohanes Pembaptis sing ngongkonawaké déwé teka nang nggonmu kongkon takon apaKowé kuwi Kristus sing kudu teka, apa awaké déwé kudungentèni wong liyané?”

Lukas 7:21 32 Lukas 7:2921 Ing waktu kuwi peneré Gusti Yésus ijik nambani

wong pirang-pirang sing lara; demit-demit ditundungilan wong sing lamur ditambani bisa weruh menèh.22Gusti Yésus terus semaurngénémarangwong loromau:“Kana balik nang nggoné Yohanes. Kana diomongi babapa sing kowéweruh lan krungu. Kana Yohanes diomonginèk wong lamur bisa weruh menèh, wong lumpuh bisamlaku menèh, wong lara lépra bisa resik menèh awaké,wong budek bisa krungu menèh, wong mati urip menèhlan kabar kabungahané Gusti Allah digelarké marangwong sing ora nduwé. 23 Beja wong sing ora mangu-mangu bab Aku.”

24 Sakwisé murid-muridé Yohanes lunga, Gusti Yésusterus ngomong ngéné bab Yohanes marang wong-wong:“Dongé kowé marani Yohanes nang wustèn kaé, sakjanékowé pada mikir bakal weruh apa? Apa ndarani bakalweruh damèn sing keterak angin rana-réné? Lak ya orata? 25 Lah ndarani arep weruh apa? Apa wong singnganggo salin sing larang. Wong-wong sing saliné apik-apik lan uripé adus banda kuwi manggoné nang palès.26 Lah kowé nang wustèn nggolèki apa? Apa pada kepén-gin weruh nabi? Ya bener! Kowé malah weruh wongsing ngungkuli nabi. 27 Awit Yohanes kuwi kongkonanéGusti Allah sing tekané wis ketulis nang Kitab ngéné:‘Gusti Allah ngomong: iki kongkonanku, sing tak kongkonbudal ndisik nggawèkké dalan Kowé!’ ” 28 Gusti Yésusterus ngomong: “Tembungku iki dirungokké: ing saktengahé wong kabèh ing donya kéné ora ènèngwong singngungkuli Yohanes Pembaptis. Nanging senajan ngono,wong sing tyilik déwé ing Kratoné Gusti Allah gedéné ijikngungkuli Yohanes.”

29Wong kabèh sing krungu tembungé, uga wong-wongbelasting, pada ngakoni nèk Gusti Allah bener lan pada

Lukas 7:30 33 Lukas 7:39

njaluk dibaptis karo Yohanes. 30 Nanging para Farisi lanpara guru Kitab pada nampik apa sing dikarepké GustiAllah ing uripé. Mulané ora pada mèlu njaluk dibaptiskaro Yohanes.

31 Gusti Yésus terus ngomong menèh: “Wong-wongjaman saiki kenèng tak padakké karo apa ya? 32 Eling-éling kaya botyah-botyah sing dolanan nang lataré pasar;sing sak krompol ngomong karo liyané: ‘Kowé takmainkélagu kabungahan, nanging ora gelem njogèt; wis takkidungké lagu kasusahan, kowé ora nangis!’ 33 DongéYohanes teka, dèkné pasa lan ora ngombé anggur, lahkowé ngomong jaréné Yohanes kelebon demit. 34 Lahnanging dongé Anaké Manungsa teka, Dèkné mangan lanngombé, kowé ngomong: ‘Delokké kaé, wong murka lantukang ngombé, kantyané wong belasting lan wong ala!’35Nanging Gusti Allah gedé kaweruhé lan kuwi diwujutkékaro wong-wong sing pada nampa kaweruhé.”

Gusti Yésus merdayoh nang omahé Simon, wong Farisi36 Sakwijiné wong Farisi, jenengé Simon, nyuwun

marang Gusti Yésus teka lan mangan nang omahé. GustiYésus ya terus teka nang omahé Simon terus njagong.37 Nang kuta kono ènèng sakwijiné wong wédok singnglakoni urip dosa. Kadung wong wédok iki krungu nèkGusti Yésus merdayoh nang omahé Simon, wong Farisi,dèkné terus teka nggawa botol isiné lenga wangi. 38Wongwédoké terus ngadek nang mburiné Gusti Yésus, nangsebelah sikilé, terus nangis. Eluhé tumètès nelesi sikiléGusti Yésus, terus dilapi karo rambuté. Wong wédok mauterus ngambungi sikilé Gusti Yésus, terus diusapi karolengawangi. 39Simon, singngampirkéGusti Yésus, weruhsing ditindakké karo wong wédok kuwi terus nggagas:

Lukas 7:40 34 Lukas 7:49“Nèk Yésus kuwi nabi tenan, mesti Dèkné ya ngerti nèkwong wédok sing ndemèk sikilé kuwi wong dosa?”

40 Mulané Gusti Yésus terus ngomong marang Simon:“Simon, aku arep nduwé omong setitik marang kowé!”Simon semaur: “Mangga Guru, mangga!” 41 TembungéGusti Yésus marang Simon ngéné: “Enèng wong loronduwé utang karo wong sing tukang ngutangi duwit.Sing siji utangé 500.000 pérak, sing liyané 50.000 pérak.42 Kabèh loro ora bisa mbayar utangé, mulané wong singngutangi duwité ngomong marang wong loro kuwi nèkwis ora usah mbayar utangé. Saiki Aku takon marangkowé Simon: Wong sing endi sing luwih gedé katrésnanémarang wong sing ngutangi duwité?”

43 Simon semaur: “Tak kira ya wong sing luwih okèhutangé!” Gusti Yésus ngomong: “Kowé bener.” 44 GustiYésus terus ndelokké wong wédoké karo ngomongmarang Simon: “Kowé weruh wong wédok iki! DongéAku mlebu nang omahmu, kowé ora nyawisi banyukanggo wisuh sikil, nanging wong wédok iki nelesi sikilkunganggo eluhé terus diusapi karo rambuté. 45 DongéAku mlebu omahmu Aku ora mbok ambung, nangingwong wédok iki ora lèrèn enggoné ngambungi sikilku,wiwit Aku teka nang omahmu. 46 Kowé ora nglenganisirahku, nanging wong wédok iki nglengani sikilku karolenga wangi. 47Ngertia, katrésnané wong iki sing semonogedéné, ngétokké sepira gedéné dosané wongé sing wisdingapura karo Gusti Allah. Wong sing nampa pangapuramung setitik, katrésnané ya setitik.”

48 Gusti Yésus terus ngomong marang wong wédoké:“Dosamu kabèh wis dingapura.”

49 Wong-wong sing bebarengan mangan karo GustiYésus terus pada rasan-rasan: “Wong kuwi sapa ta kokwani ngapura dosané manungsa?”

Lukas 7:50 35 Lukas 8:850Nanging Gusti Yésus ngomong marang wong wédok

mau: “Pengandelmu sing nylametké kowé. Wis, kanamlaku sing apik-apik.”

8Wong wédok-wédok sing mèlu Gusti Yésus

1 Ora let suwi Gusti Yésus mlaku turut kuta-kutalan désa-désa, tujuané nggelarké kabar kabungahan babKratoné Gusti Allah. Rasul rolas uga mèlu. 2 Kejabapara rasul uga ènèng wong wédok siji-loro sing mèlu,wong wédok-wédok sing wis ditambani karo Gusti Yésussangka lelara lan pangwasané demit kayadéné: Maria,sing tyelukané Makdaléna, sing demité pitu wis dietokké.3Uga Yohanah, bojoné Kusah. Kusah kuwi ministeré ratuHérodès. Semono uga Susanah lan wong wédok-wédokliyané pada mèlu Gusti Yésus. Wong wédok-wédok ikienggoné ngladèni Gusti Yésus lan para rasul disanggasangka sak nduwéné déwé.

Gambar bab wong nyebar4 Wong pirang-pirang sangka kuta-kuta kabèh pada

teka terus. Kadung kabèh wis ngumpul, Gusti Yésus terusmulangi nganggo gambar ngéné:

5 “Enèng sakwijiné wong budal nyebar. Sak barengényebar ènèng wiji sing tiba nang dalan, terus kepidek-pidek wong liwat lan uga ènèng sing dipangan manuk.6 Enèng wiji uga sing tiba nang lemah atos. Kadung molaitukul terus garing, awit lemahé garing. 7 Enèng wijiliyané menèh tiba nang tengahé eri-eri. Kadung tukulterus ketyepit karo eri-eri mau, terus mati. 8Nanging ugaènèng wiji sing tiba nang lemah apik. Wiji iki terus tukullan ngetokké woh okèh, atusan.”

Lukas 8:9 36 Lukas 8:15Gusti Yésus terus nutup tembungé kuwi ngomong

ngéné: “Sapa sing nduwé kuping, rungokké sing apiktembungku mau.”

Gusti Yésus ndunungké tembungé9 Para rasul terus takon marang Gusti Yésus apa tegesé

gambar wong nyebar kuwi mau. 10 Saurané Gusti Yésus:“Pituturé Kratoné Gusti Allah sing kasimpenwis diudarkémarang kowé. Nanging wong-wong liya mung diwulanginganggo tembung gambar, supaya, senajana nyawang,nanging ora weruh lan senajana krungu, nanging oradunung.”

11 Gusti Yésus terus ndunungké gambar wong nyebarmau ngéné: “Wiji kuwi pituturé Gusti Allah. 12 Wijising tiba nang dalan kuwi nggambarké wong sing krungupituturé Gusti Allah. Nanging Sétan terus teka nyautpitutur mau sangka atiné wongé. Dadiné wongé terusora bisa pretyaya lan ora bisa nemu keslametan. 13 Lahwiji sing tiba nang lemah atos kuwi nggambarké wongsing krungu pituturé Gusti Allah lan nampa karo bungah.Nanging pituturé ora ngoyot tenan, wongé sing pretyayanamung sedilut. Nèk kangèlan teka, wongé terus semplakpengandelé. 14 Wiji sing tiba nang tengahé tukulan erikuwi nggambarké wong sing ngrungokké pituturé GustiAllah, nanging pitutur mau kalah karo rasa sumelang,kasugihan lan kesenengané donya. Dadiné pitutur mauora bisa mrasuk ing ati lan ora bisa ngetokké pretyayasing mantep. 15 Lah wiji sing tiba nang lemah apik kuwinggambarké wong sing ngrungokké pituturé Gusti Allah,terus mikir pitutur kuwi nganggo ati sing resik, terusdilakoni. Dadiné pitutur kuwi nukulké pretyaya singmantep ing atiné wong kuwi.”

Gambar bab dian

Lukas 8:16 37 Lukas 8:2416Gusti Yésus neruské piwulangéngéné: “Mosok ènèng

wong nyumet dian terus dikrukupi ténggok apa didèkèknang ngisor ambèn? Mesti ora. Dianémesti didèkèk nangméja, supaya sapa waé sing mlebu bisa weruh padangé.

17 “Awit barang sing kasimpen mesti bakal metu lanprekara sing didelikké mesti bakal kétok lan dikabar-kabarké.

18 “Mulané, dipikir sing apik kepriyé enggonmu ngrun-gokké pitutur iki. Awit sapa sing wis nduwé bakal ditam-bahi, nanging sapa sing ora nduwé apa-apa malah bakalkarebut apa sing dikira diduwèni.”

Gusti Yésus lan sedulur-seduluré19 Gusti Yésus diparani karo ibuné lan sedulur-

seduluré, nanging sangking okèhé wong, wong-wongkuwi ora bisa nyedeki Dèkné. 20 Terus ènèng wongngomongi Dèkné ngéné: “Guru, ibumu lan sedulur-sedulurmu nang njaba, kepéngin metuki Kowé.”

21 Nanging Gusti Yésus semaur: “Ibuku lan sedulur-sedulurku kuwi kabèh wong sing ngrungokké lan nin-dakké pituturé Gusti Allah.”

Gusti Yésus ngendek ombak gedé22 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus lan murid-muridé

pada numpak prau. Gusti Yésus ngomong marangmurid-murid mau: “Hayuk pada ngabrah.” Terus budal.23Nanging sak barengé ngabrah Gusti Yésus keturon. Lahterus dadakan waé nang mér kono ènèng ombak gedéteka. Prauné kelebon banyu sampèk medèni. 24 Murid-murid mau terus nggugah Gusti Yésus ngomong: “Guru,Guru, awaké déwé kelep!”

Gusti Yésus terus tangi lan angin lan ombaké terusdipréntah kongkon mandek. Angin lan ombaké ya terus

Lukas 8:25 38 Lukas 8:32anteng. 25 Gusti Yésus terus ngomong marang murid-muridé: “Lah endi pengandelmu?”

Murid-murid mau pada wedi lan nggumun banget,terus pada ngomong marang sakpada-pada: “Wong ikisapa ta, kok angin lan ombak manut marang tembungé?”

Gusti Yésus nambani wongsing dikwasani demit

26 Gusti Yésus lan murid-muridé pada numpak prauterus tekan bawah Gérasa, nang wétané bawah Galiléa.27 Kadung Gusti Yésus wis medun nang daratan terusènèng wong lanang sing dikwasani demit marani Dèkné.Wong mau tekané sangka kuta lan ya wis suwi wongéora nganggo salin lan ora manggon nang omah. Mang-goné nang guwa-guwa sing dienggo ngubur wong mati.28 Kadung weruh Gusti Yésus wongé terus mbengok lanniba nang ngarepé, terus ngomong karo swara banter:“Yésus, Anaké Gusti Allah sing kwasa déwé, aku arepmbok kapakké? Aku nyuwun tenan, aku aja dipilara.”29Wongé ngomong ngono kuwi, awit demité wis diprén-tah karo Gusti Yésus kongkon metu. Awit demité ajekngèrèt-èrèt wongé. Wongé wis dilebokké nang setrapanlan diranté tangan lan sikilé karo wong-wong, nangingmeksa bisamedot terus digawa karo demité nangwustèn.

30Gusti Yésus terus nakoni wongé: “Sapa jenengmu?”Semauré: “Jenengku Légiun,” awit demit pirang-

pirang manggon nang awaké wongé. 31Demit-demit mauterus nyuwunmarang Gusti Yésus, supaya ora ditundungmlebu nang jurangé wong mati.

32 Tyedek karo panggonan kono ènèng babi pirang-pirang pada nggolèk pangan nang gunungan. Demit-demité pada nyuwun marang Gusti Yésus, supaya ke-lilan mlebu nang babi-babi kuwi. Gusti Yésus nglilani.

Lukas 8:33 39 Lukas 8:4133 Demit-demité terus pada metu sangka wongé, teruspada mlebu nang babi-babiné. Babi-babi mau terus padanjegur nangmér sangka gunungan kono, terus padamati.

34Wong-wong sing angon babi-babimauweruh lelakonkuwi, terus pada mblayu nang kuta ngomong-omongkébab lelakon mau nang kuta kono lan désa-désa nang sakkiwa-tengené. 35 Wong-wong sing krungu terus padabudal ndelok lelakon mau. Kadung marani Gusti Yésusterus pada weruh wongé sing mauné dikwasani demit.Wongé njagong nang sandingé sikilé Gusti Yésus, saikiwis nganggo salin lan sirahé wis waras. Wong-wong singsangka kuta mau malah terus pada wedi. 36 Wong-wongliyané sing pada weruh déwé terus pada ngomongkébab enggoné Gusti Yésus nundung demit-demit sing ng-wasani wong mau. 37 Wong kabèh nang bawah Gérasakono terus pada nyuwun banget marang Gusti Yésus,supaya lunga sangka panggonan kono, awit wong-wongpada wedi banget. Mulané Gusti Yésus ya terus numpakprau lunga sangka kono, arep balik nang panggonansing ndisik. 38 Wong sing mauné dikwasani demit terusnyuwun banget marang Gusti Yésus arep mèlu Dèkné.Nanging Gusti Yésus ora nglilani.

39 Gusti Yésus ngomong: “Kana kowé balik nangdésamu waé lan wong-wong diomongi bab sing ditin-dakké karo Gusti Allah ing uripmu.” Wongé ya terus baliklan wong sak kuta kabèh diomongi apa sing ditindakkékaro Gusti Yésus ing uripé dèkné.

Gusti Yésus menangké lara lan pati40 Kadung Gusti Yésus balik lan tekan nggoné, Dèkné

dipetuk wong pirang-pirang sing pada bungah, awitwong-wong pantyèn wis ngarep-arep Dèkné. 41 Nangkono ènèng wong marani Gusti Yésus. Wongé jenengé

Lukas 8:42 40 Lukas 8:50Jairus, pengarepé sinaguk kono. Jairus niba nang ngarepéGusti Yésus lan nyuwun banget marang Dèkné kongkonteka nang omahé. 42 Jairus nduwé anak namung siji, anakwédok sing umuré rolas taun. Botyahé lara nemen, wisarep mati. Gusti Yésus terus budal nang omahé Jairus.Nang dalan wong-wong pada desek-desekan arep mèluGusti Yésus. 43 Nang kono ènèng wong wédok sing wisrolas taun suwéné lara ngetokké getih. Bandané wisentèk kanggo mbayar dokter, nanging durung bisa mari.44 Wong wédok mau bisa nyedeki Gusti Yésus sangkamburi, terus ndemèk gombyoké saliné. Sakwat getihémampet. 45 Gusti Yésus terus ngomong: “Sapa singndemèk Aku?”

Jalaran ora ènèng sing ngaku, mulané rasul Pétrusterus semaur: “Gusti, wong sing ngesuk-esuk Kowé okèhékaya ngéné iki, lah kok Kowé takon sapa sing ndemèkKowé?”

46 Nanging Gusti Yésus ngomong: “Enèng wong singndemèk Aku. Aku krasa, awit ènèng kekuwatan metusangka awakku.” 47 Kadung wong wédok mau ngertinèk konangan, wongé terus niba nang ngarepé GustiYésus. Nang ngarepé wong okèh kono wong wédok mauterus ngomong kenèng apa dèkné kok ndemèk salinéGusti Yésus lan kepriyé enggoné dèkné bisa mari sakwat.48Gusti Yésus terus ngomong: “Bener kowéWuk, pantyènpengandelmu sing marakké kowé mari. Kana mlaku singapik-apik.”

49Dongé Gusti Yésus ijik ngomong iku, kok ènèngwongteka sangka omahé Jairus terus ngomong: “Bapak Jairusora usah ngrusui Gurunémenèh, awit anakéwis ninggal!”

50 Gusti Yésus krungu kabaré wong mau, terusngomong marang Jairus: “Jairus, aja bingung, ngandelawaé, anakmu bakal mari.”

Lukas 8:51 41 Lukas 9:651 Tekan omahé Jairus Gusti Yésus ora nglilani wong

liyané mèlu Dèkné. Namung rasul Pétrus, Yohanes lanYakobus lan wong tuwané botyahé éntuk mèlu mlebu.52Wong-wong pada sedi lan pada nangisi botyahé. GustiYésus ngomong marang wong-wong kuwi: “Aja padanangis. Botyahé ora mati, namung turu!”

53 Wong-wong pada ngguyu, awit ngerti nèk botyahéwis mati tenan. 54 Gusti Yésus terus nyekel tanganébotyahé, terus dityeluk: “Wuk, tangia!” 55 Botyahé terusurip menèh, terus sakwat ngadek. Gusti Yésus terusngongkon ngekèki mangan botyahé. 56 Wong tuwanébotyahé nggumun banget. Nanging Gusti Yésus mengingngabar-ngabarké bab lelakon kuwi.

9Rasul rolas dikongkon budal

1 Gusti Yésus ngumpulké rasul rolas terus dikèkikekuwatan lan pangwasa, supaya bisa nundungi demit lannambani wong lara. 2 Para rasul mau terus dikongkonbudal ngabarké bab Kratoné Gusti Allah lan nambaniwong sing lara. 3 Gusti Yésus ngomong ngéné: “Aja padasangu apa-apa. Aja nggawa teken apa kantongan, panganapa duwit apa salin sèrep. 4Nèk ènèng wong nampa kowénang omahé, manggona nang omah kuwi tekané kowélunga sangka kuta kono. 5Nèk kowé teka nang kuta singora gelem nampa kowé, lungaa waé sangka kuta kuwi.Lemahé diketok-ketokké sangka sikilmu, supaya wong-wong nang kuta kono ngerti déwé.”

6Para rasul terus pada budal turut désa-désa, nggelarkékabar kabungahané Gusti Allah lan nambani wong lara.

Ratu Hérodès bingung

Lukas 9:7 42 Lukas 9:147 Hérodès, ratuné distrik Galiléa, krungu sakkèhé

lelakon kuwi, terus bingung. Awit ènèng sing ngomongnèk Yohanes Pembaptis urip menèh. 8 Liyané menèhngomong jaréné nabi Elia teka menèh. Uga ènèng liyanémenèh ngomong nèk sakwijiné nabi jaman mbiyèn uripmenèh. 9 Hérodès ngomong: “Lah Yohanes wis takketok guluné. Lah wong iki sapa, kok aku krungu jarénénindakké prekara-prekara kabèh kuwi.” Mulané Hérodèsya kepéngin weruh Gusti Yésus.

Gusti Yésus ngekèki mangan wong limang èwu10 Para rasul saiki wis balik menèh lan pada ngabarké

marang Gusti Yésus bab sembarang sing dilakoni. GustiYésus terus ngejèk para rasul lèrèn nang panggonan singsepi nang kuta Bètsaida, supaya bisa karo para rasuldéwé. 11 Nanging kadung wong-wong krungu, kabèhterus pada nututi. Gusti Yésus nampa wong-wong maulan pada dipituturi bab Kratoné Gusti Allah. Sing larapada diwaraské.

12 Kadung wis soré para rasul terus mara nang nggonéGusti Yésus ngomong: “Gusti, apa ora apik nèk wong-wong mbok kongkon lunga waé, supaya bisa nggolèkpangan lan inepan déwé-déwé nang désa-désa nang sakkiwa-tengené kéné, awit nang panggonan kéné ora ènèngapa-apa.”

13 Gusti Yésus semaur: “Ora, kowé sing kudu ngekèkimangan wong-wong!”

Para rasul terus ngomong: “Lah kepriyé Gusti, awakédéwé namung nduwé roti lima lan iwak loro. Apa awakédéwé kudu nukokké pangan kanggo wong-wong kuwikabèh?” 14Nang kono wong lanangé waé kira-kira ènènglimang èwu okèhé.

Lukas 9:15 43 Lukas 9:22Gusti Yésus terus ngomong marang para rasul: “Kana

wong-wong dikongkon njagong, sak krompol wongsèket!”

15 Para rasul nuruti tembungé Gusti Yésus lan wongkabèh pada dikongkon njagong. 16 Gusti Yésus terusnjikuk roti lima lan iwak loro mau. Sakwisé nyawangnduwur, roti lan iwaké terus diberkahi, terus dityuwil-tyuwil dikèkké marang para rasul, kongkon ngedummarangwong kabèh. 17Kabèh terus padamangan sampèkwarek. Turahané terus dilumpukké karo para rasul,ènèng rolas ténggok kebek.

Pengakoné rasul Pétrusbab Gusti Yésus

18 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus ijik ndedonga déwé.Kadung murid-muridé teka, Gusti Yésus terus takonngéné: “Wong-wong ngarani Aku iki sapa?”

19Paramurid terus pada semaur: “Enèng singngomongnèk Gusti kuwi Yohanes Pembaptis, liyané ngomongjaréné Gusti kuwi nabi Elia. Lah liyané menèh ngaraniGusti kuwi sakwijiné nabi jaman mbiyèn sing saiki uripmenèh.”

20 Gusti Yésus terus takon menèh: “Lah miturut pine-mumu déwé, Aku iki sapa?”

Rasul Pétrus terus semaur: “Gusti, Kowé Kristus, singdikongkon teka nang jagat karo Gusti Allah!”

Gusti Yésus ngomongké sepisanan bab kasangsarané lanpatiné

21Murid-murid mau terus pada diwanti-wanti, dipeng-ing ngomongké bab kuwi mau marang wong liya. 22GustiYésus ngomong: “Anaké Manungsa bakal nglakonikasangsaran lan bakal ditampik karo para pinituwa, parapengarepé imam lan para guru Kitab. Dèkné bakal

Lukas 9:23 44 Lukas 9:32dipatèni, nanging ing telung dinané Dèkné bakal di-tangèkké sangka pati.”

Apa tegesé nurut Gusti Yésus23 Saiki Gusti Yésus terus ngomong marang wong

kabèh: “Saben wong sing kepéngin dadi muridku kudunyingkirké awaké déwé, saben dina kudu manggul pen-tèngané lan ngetutké Aku. 24 Awit sapa sing namungngudi nggolèk kepénaké uripé, kuwi bakal kélangan uripsing sejati. Nanging sapa sing ngurbanké uripé kanggoAku, kuwi sing nemu urip sing sejati. 25 Awit apa gunanéwong bisa nduwèni donya iki kabèh, nanging rusak uripélan kélangan nyawané? 26 Sapa sing isin ngaku nèk dadimuridku lan isin ngakoni nèk nurut piwulangku, AnakéManungsa uga bakal isin ngakoni wong kuwi, mbésuknèk Dèkné teka ing sloroté kwasané, kwasané Gusti Al-lah Bapaké lan para mulékat sutyi. 27 Pada rungoknatembungku iki: ing sak tengahé wong sing nang kénéiki bakal ènèng sing ora mati sakdurungé weruh KratonéGusti Allah.”

Gusti Yésus nang gunung karonabi Moses lan nabi Elia

28 Kira-kira seminggu sakwisé Gusti Yésus ngomongkébab prekara-prekara kuwi mau, Dèkné terus ngejèk ra-sul Pétrus, Yohanes lan Yakobus digawa munggah nanggunung arep ndedonga. 29 Dongé ijik ndedonga, ru-pané Gusti Yésus malih lan saliné malih putih sumeblak.30Ujuk-ujuk terus ènèngwong loro omong-omongan karoDèkné, yakuwi nabi Moses lan nabi Elia. Kabèh loronéteka nganggo sloroté swarga. 31 Sing dirembuk babenggoné Gusti Yésus bakal nglakoni kasangsaran lan patinang kuta Yérusalèm, ora suwi menèh, supaya apa singwis dirantyamkaro Gusti Allah bisa klakon kabèh. 32Rasul

Lukas 9:33 45 Lukas 9:39

Pétrus lan kantya-kantyané pada keturon. Kadung tangiterus pada weruh Gusti Yésus ing sloroté kwasané lanuga weruh wong loro liyané ngadek karo Dèkné. 33 RasulPétrusweruhnèknabiMoses lannabi Elia arep lunga,mu-lané dèkné terus ngomong marang Gusti Yésus: “Gusti,kok ndilalah temen awaké déwé nang kéné. Apik nèkawaké déwé ngedekké gubuk telu: siji kanggo Gusti, sijikanggo nabiMoses lan siji kanggo nabi Elia.” Rasul Pétrusngomong ngono kuwi, jalaran dèkné ora ngerti apa singdiomong.

34 Dongé rasul Pétrus ijik ngomong kuwi, terus ènèngméga teka nutupi wong-wong kuwi. Rasul Pétrus,Yohanes lan Yakobus pada wedi banget, awit wong-wongkuwi ilang nang mégané. 35 Terus ènèng swara sangkamégamaungomongngéné: “Iki Anakku singwis tak pilih.Pada digugu tembungé.”

36 Kadung swara mau wis meneng, sing kétok nangkono namung Gusti Yésus déwé, nabi Moses lan nabi Eliawis ora ènèng. Murid-murid mau ora tau ngomongké bablelakon iki marang sapa waé.

Gusti Yésus nundung demité

botyah lara ayan37 Ing ésuké Gusti Yésus lan paramuridémedun sangka

gunung. Wongpirang-pirangpadamarani Dèkné. 38Nangsak tengahé wong okèh kono ènèng wong lanang singmbengok: “Guru, aku mbok ditulungi! Mbok anakkudidelok iki, aku namung nduwé anak siji iki. 39 Botyahénèk dikwasani demit terus ujuk-ujuk njerit-njerit, awakéterus kaku lan ngetyetyeng-ngetyetyeng lan tyangkemémetu umpluké. Demité jan milara botyahé tenan, tanpa

Lukas 9:40 46 Lukas 9:48lèrèn lan ora gelem ngetyulké. 40 Aku wis njaluk tu-lung marang murid-muridmu, nanging ora bisa ngetokkédemité.”

41 Gusti Yésus terus ngomong: “Kok kebatyut tenanenggonmu ora pretyaya marang Gusti Allah. Sepiramenèh suwéné enggonku kudu tyampur lan nyabarikowé? Botyahé gawanen mbréné!”

42 Dongé ijik mlaku marani Gusti Yésus botyahé terusdibanting karo demité lan awaké terus ngetyetyeng-ngetyetyeng. Nanging Gusti Yésus terus nyentak demité.Botyahé terus diwaraské, terus dipasrahké marang ba-paké. 43Wong kabèh pada nggumunweruh kwasané GustiAllah sing semono gedéné.

Gusti Yésus ngomong sepisan menèh nèk Dèkné bakalnglakoni kasangsaran

Wong-wong durung mari nggumuné bab lelakon-lelakon mau. 44 Gusti Yésus terus ngomong marangpara muridé: “Pada rungokké sing apik tembungku iki.Anaké Manungsa bakal dielungké marang pangwasanémanungsa.” 45Nanging para murid ora pada dunung apategesé tembungé Gusti Yésus mau. Prekara kuwi pantyènpeteng kanggo para murid, dadiné ora ngerti apa tegesé.Nanging ora pada wani takon apa-apa.

Sapa ta sing gedé déwé?46 Ing sak tengahé para muridé Gusti Yésus ènèng

èngkèl-èngkèlan bab sapa sing penting déwé. 47 GustiYésus ngerti pikiranémurid-muridé,mulané terus nyelukbotyah tyilik siji, dikongkon ngadek nang jèjèré. 48 GustiYésus terus ngomong marang para murid ngéné: “Sapasing nampa botyah tyilik iki ing Jenengku, wong kuwinampa Aku. Lah wong sing nampa Aku kuwi uga nampa

Lukas 9:49 47 Lukas 9:56

Gusti Allah sing ngongkon Aku. Awit sing tyilik déwénang tengahmu kabèh, yakuwi sing gedé déwé.”

Sapa sing ora nglawan,yakuwi sing ngrujuki

49 Rasul Yohanes ngomong ngéné marang Gusti Yésus:“Guru, awaké déwé weruh ènèng wong nundung demitnganggo Jenengmu. Awaké déwé menging wongé, awitwongé ora mèlu awaké déwé.”

50Gusti Yésus semaur: “Wongé aja dialang-alangi. Awitwong sing ora nglawan kowé, kuwi ngrujuki kowé!”

Sakwijiné désa nang bawah Samaria ora gelemnampaGustiYésus

51Dinané enggoné Gusti Allah bakal njikuk Gusti Yésusmlebu swarga wis tyedek. 52 Saiki Gusti Yésus pantyènwis nggawé putusan arep budal nang kuta Yérusalèm,mulané terus kongkonan wong budal ndisik. Wong-wong mau terus mlebu nang sakwijiné désa nang bawahSamaria, arep nggolèk inepan. 53 Nanging wong-wongnang désa kono ora gelem nampa Gusti Yésus, awitwong-wong ngerti nèk sing dituju karo Gusti Yésus kutaYérusalèm. 54 Kadung murid loro, yakuwi rasul Yakobuslan Yohanes, weruh sing kaya ngono kuwi, terus padangomong marang Gusti Yésus: “Gusti, apa awaké déwékelilanmujèkkéwong-wong disamber bledèkwaé, supayamati kabèh!”

55Nanging Gusti Yésus minger mandeng murid-muridmau terus pada disenèni. 56Gusti Yésus lanmurid-muridéterus budal nang désa liyané.

Apa tegesé mèlu Gusti Yésus

Lukas 9:57 48 Lukas 10:457Sak barengémlaku arep nang désa liyanémau, ènèng

wong ngomong ngéné marang Gusti Yésus: “Guru, akuarep mèlu Kowé nang endi waé!”

58 Saurané Gusti Yésus: “Asu alasan nduwé ronglan manuk nduwé susuk, nanging Anaké Manungsa oranduwé panggonan kanggo nyèlèhké sirahé.”

59 Gusti Yésus terus ngomong marang wong liyané:“Hayuk mèlua Aku!”

Nanging wongé semaur: “Gusti, aku dililani nguburbapakku ndisik!”

60Tembungé Gusti Yésus: “Bèn wong mati ngubur singmati, nanging kowé kana budal ngabarké bab KratonéGusti Allah.”

61 Enèng wong liyané menèh ngomong marang GustiYésus: “Gusti, aku gelem mèlu Kowé, nanging aku takpamitan marang brayatku ndisik!”

62 Nanging Gusti Yésus semaur: “Wong sing ngepluksawahé, nanging nolèh mburi, wong kuwi ora pantesnyambutgawé ing Kratoné Gusti Allah.”

10Gusti Yésus miji murid pitung puluh

1 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus miji murid menèh,pitung puluh loro okèhé. Murid-murid iki terusdikongkon budal bareng loro-loro, ndisiki Gusti Yésus,ngleboni saben kuta lan panggonan sing arep ditekani.2 Gusti Yésus ngomong marang murid-murid iki: “Singkudu dienèni pantyèn okèh, nanging bauné setitik.Mulané, pada nyuwuna marang sing nduwé kebon,supaya ngongkon wong okèh kanggo nglumpukképanènané. 3 Kana pada budala lan pada ngertia: Akungongkon kowé budal kaya tyempé nang tengahématyan-matyan. 4 Aja pada sangu duwit apa nggawa

Lukas 10:5 49 Lukas 10:13kantongan apa sepatu. Nèk nang dalan aja mandekmbagèkké wong. 5 Nèk kowé mlebu nang sakwijinéomah, mbagèkké ngéné: ‘Tentrem-slamet marang omahiki.’ 6 Nèk wong sing manggon nang omah kono senengmarang katentreman, pamujimu marakké wong-wongmau nampa katentreman. Nanging nèk wong-wongora seneng marang katentreman, pamujimu bakal balikmenèhmarang kowé. 7Nèk kowé ditampa nang sakwijinéomah, manggona terus nang omah kono. Pada manganalan ngombéa apa sing disuguhkémarang kowé, awitwongsing nyambutgawé wis sak mestiné nèk nampa upahé.Nanging aja ngolah-ngalih enggonmu nginep. 8Nèk kowémlebu nang sakwijiné kuta lan wong-wong nang kononampa kowé apik, mangana apa sing disuguhké marangkowé. 9 Wong lara sing nang kono pada diwarasnalan wong-wong pada diomongi ngéné: ‘Kratoné GustiAllah wis nang tengahmu.’ 10-11 Nèk kowé mlebu nangsakwijiné kuta, nanging wong-wong nang kuta konoora gelem nampa kowé, mlakua nang dalan-dalan lanngomong: ‘Lemahé kuta iki, sing nèmpèl nang sikilku,tak ketok-ketokké nang ngarepmu, supaya kowé padangerti déwé. Aja lali nèk Kratoné Gusti Allah wis tyedekkaro kowé.’ 12 Pada ngertia, mbésuk ing dina krutonsetrapané kuta Sodom ijik èntèng nèk dipadakké karosetrapané kuta sing nampik kowé kuwi.”

Kuta-kuta sing ora gelem pretyaya13 Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Tyilaka kowé,

kuta Korasim! Tyilaka uga kowé, kuta Bètsaida! Awitsemunggoné nang kuta Sidon lan Tirus ènèng mujijat-mujijat kaya sing nang tengahmu, wong-wong nang konomesti wis mbiyèn-mbiyèn pada ngakoni salahé lan padanganggo salin sakah lan usapan awu sirahé kanggo tanda

Lukas 10:14 50 Lukas 10:21kasusahané. 14 Mbésuk ing dina kruton kuta Tirus lanSidon setrapané luwih èntèng nèk dipadakké karo setra-panmu. 15 Uga kowé sing manggon nang kuta Kapèr-nakum! Apa kowé bakal dijunjung munggah swarga? Orabakal! Kowé malah bakal dityemplungké nang pangg-onané wongmati.” 16Gusti Yésus terus ngomongmarangmurid-muridé: “Sapa sing manut marang piwulangmu,kuwi uga manut marang Aku. Sapa sing nampik kowé,kuwi ya nampik Aku. Lan sapa sing nampik Aku, kuwinampik Gusti Allah sing ngongkon Aku!”

Murid pitung puluh loro wis balik17 Murid pitung puluh loro mau pada balik karo bun-

gah. Pada ngomong ngéné: “Gusti, gèk demit-demit waépada manut marang awaké déwé nèk awaké déwé nyelukJenengmu.”

18 Gusti Yésus semaur: “Aku weruh Sétan tiba sangkalangit kaya klélapé bledèk. 19 Pada diéling! Kowé wistak kèki pangwasa ngidek-idek ula lan kalajengking lanuga ngalahké kekuwatané mungsuh. Ora ènèng apa waésing bakal nggawé tyilakamu. 20 Nanging, kowé aja padabungah jalarandemit-demitmanutmarangkowé, luwungpada bungaha nèk jenengmu wis ketulis nang swarga.”

Gusti Yésus bungah atiné21 Ing waktu kuwi Gusti Yésus bungah tenan ing atiné,

jalaran kebek karo Roh Sutyi. Dèkné terusmaturkesuwunmarang Gusti Allah ngomong: “Bapakku, Gusti Allahélangit lan bumi, Aku maturkesuwun marang Kowé, awitKowé nyimpen prekara-prekara iki kanggo wong pinterlan sing nduwé kaweruh, nanging mbok udarké kanggowong sing tyilik. Pantyèn, kabèh iki mbok tindakkémanut kekarepanmu lan senengmu déwé.

Lukas 10:22 51 Lukas 10:3022 “Sembarang kabèh wis dipasrahké marang Aku karo

Bapakku. Ora ènèng wong sing ngerti Anaké Gusti Allahkuwi sapa, namungAnakéGusti Allahdéwé singngerti lanora ènèng wong ngerti Gusti Allah Bapaké, kejaba Anakélan wong-wong sing wis dipilih karo Anaké supaya kenalmarang Bapaké.”

23 Gusti Yésus terus ngomong, nanging namungmarang murid-murid: “Kowé pantyèn wong sing bejabanget, awit kowé weruh prekara-prekara kuwi karomripatmu déwé. 24Awit pada ngertia: okèh nabi lan ratupada kepéngin weruh prekara-prekara sing kowé weruh,nanging ora bisa. Uga pada kepéngin krungu sing mbokrungokké, nanging ora bisa.”

Wong Samaria sing nduwé melas25 Ing sakwijiné dina ènèng guru Kitab teka nang ng-

goné Gusti Yésus arep ngenèng Dèkné. Wongé ngomongngéné: “Guru, aku kudu nglakoni apa bisané nampa uriplanggeng?”

26 Gusti Yésus semaur: “Lah nang wèté Kitab ketuliskepriyé? Apa sing mbok watya nang kono?”

27 Guru Kitab mau terus semaur ngéné: “Pada trésnaamarang Gusti Allahmu sak atimu, sak nyawamu, nganggosak ènèngé kekuwatanmu lan sak ènèngé pikiranmu.Uga, trésnaamarang pepadamu kaya enggonmunrésnaniawakmu déwé.”

28 Gusti Yésus ngomong: “Sauranmu kuwi pantyènbener. Kuwi kudumbok lakoni lan kowé bakal nampa uriplanggeng.”

29Nanging guru Kitabmau arepmbenerké dèkné déwé,mulané terus takonmarangGusti Yésus: “Lah sing diaranipepadamu kuwi sakjané sapa ta?”

30 Gusti Yésus nyauri pitakonan kuwi ngéné: “Enèngsakwijiné wongmedun sangka kuta Yérusalèm arep nang

Lukas 10:31 52 Lukas 10:40kuta Yériko. Nang dalan wongé dirampok maling terusdigebuki pisan sampèk setengah mati terus ditinggalnang dalan. 31 Ndilalahé ènèng imam liwat dalan kono.Nanging kadung dèkné weruh wong sing dirampok mau,malah terus mlipir nyimpangi wongé. 32Uga ènèng wongLévi liwat kono, nanging uga dèkné nyimpangé wongé.33Terus ènèng wong Samaritan sing lelungan, liwat dalankono. Dèkné weruh wong sing dirampokmau terus melasbanget. 34 Wongé terus diparani, tatuné terus diusapianggur lan dilengani, terus diperban. Sakwisé kuwiwongé terus ditumpakké kimaré dèkné, terus digawanang omah penginepan lan dirumati nang kono. 35 Ingésuké wong Samaritan mau ngekèki duwit marang singnduwé omah, tyukup kanggo ngrumati wongé sedina-rongdina, karo ngomong: ‘Wong iki dirumatké sing apik.Nèk aku balik ongkos-ongkos liyané bakal tak bayarkabèh.’ ”

36 Gusti Yésus terus nutup tembungé nganggo pitako-nan ngéné marang guru Kitab mau: “Miturut pinemumu,wong telu mau, sing endi sing dadi pepadané wong singdirampok mau?”

37 Guru Kitab mau semauré: “Ya wong sing melasmarang wongé!” Gusti Yésus terus ngomong: “Benerkowé, kana dilakoni ngono uga!”

Gusti Yésus nang omahé Martalan Maria

38 Ing sakwijiné dinaGusti Yésus lanmurid-muridé tekanang sakwijiné désa. Nang kono ènèng wong wédok je-nengé Marta. Marta ngampirké Gusti Yésus nang omahé.39Marta nduwé adik sing jenengé Maria. Maria njagongnyedeki Gusti Yésus, ngrungokké piwulangé. 40 NangingMarta ribut banget ngladèni dayoh-dayohé. Marta terus

Lukas 10:41 53 Lukas 11:7mara nang nggoné Gusti Yésus ngomong: “Gusti, mbokdisawang ta! Adikku ora weruh nèk aku nyambutgawéijèn. Mbok diomongi kongkon ngréwangi aku!”

41Gusti Yésus semaur: “Marta, Marta! Kowé kuwi répotmikirké barang pirang-pirang. 42Nanging sing perlu kuwinamung siji. Malah Maria wis milih prekara sing apikdéwé, sing ora bakal karebut sangka dèkné!”

11Gusti Yésus mblajari murid-muridé ndonga

1 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus ndedonga nang sakwi-jiné panggonan. Kadung wis rampung terus ènèng muridtakon marang Dèkné: “Gusti, mbok awaké déwé dibla-jari ndonga ta, kaya enggoné Yohanes mulangi murid-muridé?” 2-4 Gusti Yésus semaur ngéné: “Nèk kowéndedonga, ngomong ngéné:‘Bapaké awaké déwé nang swargamuga Jenengmu kasutyèkna.Muga kratonmu tumekaalan kekarepanmu klakonanaing donya kayadéné nang swarga.Nyuwun rejeki saiki lan saben dinalan pangapura sangka ing dosaawit awaké déwé ya ngapuradosané wong liya.Nyuwun aja tyedekna panggodananging luwarana sangka ala.’ ”

5-6 Gusti Yésus terus ngomong ngéné marang murid-muridé: “Semunggoné nang tengahmu ènèng wong singmbengi-mbengi nang nggoné kantyané nembung: ‘Mbokaku diselangi rotiné telu, awit ènèng kantya dolan terusmampir nang nggonku, nanging aku ora nduwé suguhanapa-apa.’ 7 Semunggoné kantya sing dijaluki tulung mau

Lukas 11:8 54 Lukas 11:17semaur: ‘Aja ngrusui aku, lawangé wis tak kantying lanaku lan anak-anakku wis turu. Aku ora arep tangi lanngekèki apa-apa marang kowé.’ 8 Lah kuwi terus kepriyé?Ngandela, ora jalaran wongé kuwi kantyané terus singdijaluki tulung mau bakal tangi lan ngekèki roti, ora.Nanging wongé bakal tangi, jalaran kantyané ora nduwéisin lan ngetyek sing njaluk tulung, mulané bakal dikèkipenjaluké.

9 “Mulané kowé pada élinga iki: nèk kowé njaluk, kowébakal dikèki; nèk kowé nggolèk, kowé bakal nemu; nèkkowé totok-totok lawang, kowé bakal dibukakké. 10 Awitsapa waé sing njaluk bakal dikèki; wong sing nggolèkbakal nemu lan wong sing totok lawang bakal dibukakké.11 Para bapak sing nang kéné, mosok nèk anakmu njalukiwak arep mbok kèki ula? Mesti ora! 12Mosok mbok kèkikalajengking nèk anakmu njaluk endok. 13 Lah nèk kowéwaé, wong sing ala, bisa ngekèki barang sing apik maranganak-anakmu, lah Bapakmu sing nang swarga menèh.Dèkné mesti bakal ngekèki Roh Sutyi marang sapa waésing nembung.”

Gusti Yésus lan Bèlsebul14 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus nundung demit

sing marakké wong bisu. Kadung demité wis metu,wongé terus bisa ngomong. Wong kabèh pada nggumun.15 Nanging ènèng siji-loro sing ngomong ngéné: “Yésuskuwi enggoné bisa nundung demit jalaran dikèki pang-wasa karo Bèlsebul, ratuné demit.”

16 Uga ènèng liya-liyané sing arep njajal Gusti Yésus.Wong-wong kuwi nyuwun Gusti Yésus nggawé tandapangwasa sangka swarga. 17 Nanging Gusti Yésus ngertipikiranéwong-wong kuwi,mulanéngomongngéné: “Nèknang sakjeroné negara wongé pada tukaran, negara kuwibakal bubrah. Semono uga brayat, nèk wongé tukaran

Lukas 11:18 55 Lukas 11:26karo sakpada-pada, brayat kuwi bakal bubrah. 18 Nèking kratoné Sétan demité pada nglawan sakpada-pada,apa kraton kuwi bisa ngadek terus? Mesti ora. Akungomong ngono kuwi, jalaran kowé ngarani Aku jarénéenggonku nundungi demit nganggo pangwasané Bèlse-bul. 19 Semunggoné enggonku nundungi demit nganggopangwasané Bèlsebul, lah murid-muridmu kuwi enggonénundungi demit nganggo pangwasané sapa? Dadinémurid-muridmu déwé nduduhké nèk pikiranmu kuwiklèru. 20 Enggonku nundungi demit kuwi sangka pang-wasané Gusti Allah lan kuwi tandané nèk Gusti Allah wismolai ngétokké pangwasané nang tengahmu.

21 “Nèk ènèng wong rosa njaga omahé nganggo gamansing pepak, barang-barangé wongé mesti ora bakal ilang.22 Nanging nèk wongé ditekani wong liyané sing luwihrosa, dèkné bakal dikalahké lan gaman-gamané sing di-jagakké mau bakal dirampas lan barang nduwéné wongébakal diedum-edum.

23 “Sapa sing ora ngrujuki Aku, kuwi tegesé nglawanAku lan sapa sing oramèlu nglumpukkéwedusé karo Aku,kuwi sing mbuyarké.”

Demit sing wis metubisa balik menèh

24 Gusti Yésus neruské tembungé ngéné: “Nèk ènèngdemit metu sangka sakwijiné wong, demit mau terusmlaku-mlaku turut panggonan sing ora kanggonanwong,nggolèk panggonan kanggo lèrèn. Nèk demit mau oranemu panggonan kuwi, terusmikir: ‘Enaké tak balik nangomah sing wis tak tinggal kaé.’ 25 Demité terus baliknang omahé lan weruh nèk saiki wis resik lan ditata apik.26 Demit mau terus lunga nggolèki kantyané, terus baliknggawa demit pitu sing alané ngungkul-ungkuli dèknédéwé. Demit-demit kuwi terus manggon ing wong mau.

Lukas 11:27 56 Lukas 11:33Entèk-entèké wong kuwi kasusahané malah ngungkul-ungkuli mauné, dongé namung kanggonan demit siji.”

27Sakwisé Gusti Yésus ngomong kuwimau, terus ènèngwong wédok nang tengahé wong pirang-pirang konongomong banter: “Beja tenan wong wédok sing nglairkélan nyusoni Kowé!”

28 Nanging Gusti Yésus semaur: “Bener, nanging singluwih beja kuwi wong sing ngrungokké lan nglakonitembungé Gusti Allah.”

Wong sing pada njaluk tanda29Dongé ijik dirubung wong pirang-pirang Gusti Yésus

ngomong ngéné: “Pantyèn ala tenan wong jaman iki.Pada njaluk tanda pangwasa sing nggumunké, nangingora bakal éntuk. Namung bakal éntuk tandané nabiYonah. 30 Kaya enggoné nabi Yonah dadi tanda kanggowong-wong nang kuta Ninewé, mengkono uga AnakéManungsa ya bakal dadi tanda kanggo wong-wong iki.31 Mbésuk nèk Gusti Allah ngrutu manungsa, ratu wé-dok sangka bawah kidul bakal maju lan nyalahké wong-wong iki. Awit ratu kuwi wis teka sangka pojoké bumi,kepéngin ngrungokké kaweruhé ratu Soléman. Nang-ing ngertia, sing nang kéné iki gedéné ngungkuli ratuSoléman. 32 Mbésuk, ing dinané nèk Gusti Allah ngrutumanungsa, wong kuta Ninewé bakal pada maju mbarangkaro wong-wong iki lan bakal nyalahké wong-wong iki.Awit dongé wong Ninewé krungu tembungé Gusti Allahsing digelarké karonabi Yonah, terus padanjalukngapuramarang Gusti Allah lan pada ninggal laku ala. Padangertia, sing ngadek nang kéné gedéné ngungkuli nabiYonah.”

33 Gusti Yésus neruské tembungé: “Mosok ya ènèngwong nyumet dian terus didelikké nang ngisor ambèn,apa ditutupi ténggok? Mesti ora ta! Diané mesti dipasang

Lukas 11:34 57 Lukas 11:43sing duwur, supaya kabèh wong sing mlebu bisa weruhpadangé. 34 Mripat kuwi diané awak. Nèk mripatéwaras, awaké sak kujur ya padang njingglang. Nangingnèk mripaté buret, awaké sak kujur ya peteng ndedet.35Mulané pada sing ati-ati, supaya pepadang sing ana ingkowé ora dadi peteng. 36Nèk awakmu padang sak kabèhélan ora ènèng petengé blas, awakmu sak kujur ya bakalpadang njingglang, pada waé kaya nèk kowé keslorotanpadangé dian kaé.”

Gusti Yésus nyenèni wong Farisilan guru Kitab

37 Kadung wis rampung sing memulang, Gusti Yésusterus disuwun mangan nang omahé wong Farisi. MulanéDèkné ya terus budal lan mangan nang kono. 38Nangingwong Farisi mau nggumun banget, awit weruh GustiYésus mangan, tanpa wisuh tangané ndisik. 39 MulanéGusti Yésus terus ngomong: “Bener wong Farisi, kowépada misuhi njabané awakmu kaya nèk ngisahi nja-bané mangkok lan piring, nanging njeroné atimu kebekgagasan murka lan ala. 40 Kowé wong bodo, Gusti Allahsing nggawé njaba, apa ya ora nggawé sing njero uga?41 Isiné mangkok lan piringmu kuwi kudu mbok kèknéwong sing ora nduwé, supaya kowé bisa resik sak kabèhé.

42 “Tyilaka kowé wong Farisi! Awit sangka tanduranmubumbu-bumbu lan janganan-janganan waé kowé ngekèkiprasepuluhané, nanging sing bener kanggo wong liyalan katrésnan marang Gusti Allah ora mbok perlokké.Sakjané kuwi sing kudu mbok perlokké ndisik lan liyanéuga kudu mbok tindakké.

43 “Tyilaka kowé wong Farisi! Awit nèk nang sinagukkowé njalukké njagong nang ngarep déwé, nangjagongané wong gedé, uga nèk nang pasar-pasar kowé

Lukas 11:44 58 Lukas 11:53njaluk diajèni. 44 Tyilaka kowé! Awit kowé kuwi kayakuburan sing ora ènèng tengerané, kuburan sing diidek-idek wong, awit ora ngerti nèk kuwi kuburan.”

45 Terus ènèng guru Kitab semaur: “Guru, ngono kuwikowéngèlèk-èlèkké awaké déwémbarang!” 46Gusti Yésusterus ngomong: “Kowé guru-guru Kitab, kowé uga wongtyilaka! Kowé numpangké momotan sing abot nangpundaké wong, lah nanging kowé déwé emoh ndemèkmomotan kuwi karo drijimu. 47 Tyilaka kowé! Awit kowépada nggawèkké kuburan pengéling-éling kanggo paranabi, lah nanging mbah-mbahanmu déwé sing matènipara nabi kuwi dèk mbiyèn. 48 Dadiné ngono kuwikowé ngétokké nèk kowé setuju karo sing ditindakkékaro mbah-mbahanmu dèk mbiyèn. Wujuté, wong-wongkuwi sing matèni para nabi lan kowé sing nggawèkkékuburan kanggo para nabi. 49 Jalaran sangka kuwi, GustiAllah ing kaweruhé ngetokké tembung ngéné: ‘Aku bakalngongkonnabi-nabi lan rasul-rasul teka; ènèng sing bakaldipatèni lan ènèng sing bakal disiya-siya.’ 50-51Ngandelata! Getihé para nabi sing mili wiwit jamané bumi di-gawé, tegesé wiwit getihé Abel, nganti tekan getihé nabiSakarias, sing dipatèni nang sak tengahé altar lan OmahéGusti Allah, kuwi kabèh bakal ditibakké marang paraFarisi lan para guru Kitab iki.

52 “Tyilaka kowé, para guru Kitab! Awit kowé nyekelkuntyiné kaweruh bab wèt-wèté nabi Moses, nangingkowé déwé ora ngleboni, malah wong sing kepénginngerti isiné wèt-wèt kuwi mbok alang-alangi!”

53 Kadung Gusti Yésus wis lunga sangka kono, paraFarisi lan para guru Kitab terus pada nesu banget marangDèkné. Wong-wong mau pada ngetokké pitakonanpirang-pirang lan babwerna-wernaprekaramarangGusti

Lukas 11:54 59 Lukas 12:7

Yésus. 54 Nanging sing dituju supaya Gusti Yésus nge-tokké tembung sing klèru, sing kenèng dienggo jalarankanggo nyekel Dèkné.

12Pitutur kanggo wongsing étok-étokan

1 Ing waktu kuwi wong èwon-èwon pada nglumpuksampèk esuk-esukan. Gusti Yésus terus memulang,nomer siji kanggo murid-muridé déwé. Tembungé GustiYésus ngéné: “Kowé kudu sing ati-ati tenan karo paraFarisi sing étok-étokan, aja sampèk mrasuk marang kowékaya ragi. 2 Awit sembarang sing ditutup-tutupi bakalkétok lan sembarang sing digawé simpenan bakal ke-bukak. 3 Apa sing mbok omong ing wayah mbengi bakaldirungokké ing wayah awan lan apa sing mbok omongalon-alon nang kamar kantyingan bakal dikabar-kabarkémarang wong kabèh.”

Wedi marang Gusti Allah4 Gusti Yésus neruské piwulangé ngéné: “Kowé kuwi

kantya-kantyaku! Aku ngomong marang kowé: aja wedimarang wong-wong sing bisa matèni awak, nanging sak-wisé kuwi ora bisa ngapa-apakké kowé menèh. 5 Kowétak omongi sapa sing kudu mbok wedèni. Pada wediamarang Gusti Allah, awit Dèkné nduwèni kwasambuwangkowé nang neraka, sakwisématèni awakmu. Mulané padaélinga, Gusti Allah sing kudu mbok wedèni.

6 “Manuk tyilik kaé nèk diedol pira regané? Nangingora ènèng manuk tyilik siji waé sing Gusti Allah lali.7 Malah rambut nang sirahmu waé Gusti Allah ngertiènèng pira. Mulané aja wedi, ajimu kuwi ngungkulimanuk tyilik pirang-pirang.”

Lukas 12:8 60 Lukas 12:17Bab ngakoni Gusti Yésus

8 Gusti Yésus neruské tembungé ngéné: “Pada ngan-dela marang sing tak omong iki! Sapa sing ngaku nangtengahé wong nèk dadi muridku, Anaké Manungsa ugabakal ngakoni dèkné nang ngarepé para mulékaté GustiAllah. 9Nanging sapa sing ngaku nang tengahé wong nèkora kenalmarang Aku, wong kuwi ya bakal tak sélaki nangngarepé para mulékaté Gusti Allah.

10 “Sapa sing ngetokké tembung ala bab Anaké Ma-nungsa, kuwi bakal dingapura. Nanging sapa sing nge-tokké tembung ala bab Roh Sutyi ora bakal dingapura.

11 “Nèk kowé digawa nang sinaguk arep dikrutu karopenggedéné pasamuan lan para pangwasa, aja pada wedikepriyé sing arep ngomong kanggo mbélani prekaramu.12 Aja wedi, awit ing waktu kuwi Roh Sutyi bakal ngekèkitembung marang kowé, sing kudu mbok omongké.”

Wong sugih sing bodo13 Nang tengahé wong okèh sing pada ngrungokké

piwulangé Gusti Yésus kono ènèng siji sing ngomongngéné marang Dèkné: “Guru, mbok sedulurku diomongikongkon ngedum karo aku warisan tinggalané bapak.”

14 Gusti Yésus semaur: “Kang, lah Aku kok mbokdadèkké tukang mratung warisan? Apa iku kerjananku?”15Gusti Yésus terus mituturi wong kabèh sing nang kono:“Pada sing ati-ati, aja sampèk pada nduwé watek murka,awit senajan wong nduwé banda okèh, ora ngomong nèkwong kuwi nduwèni nyawané uga.”

16 Gusti Yésus terus ngekèki gambar ngéné: “Enèngsakwijiné wong sugih nduwé kebon okèh lan lemahéya jan apik tenan. Mulané pametuné lemahé ya okèhbanget. 17 Wong sugih mau terus rasan-rasan ing atiné:‘Aku saiki kudu ngapa menèh ya? Aku wis ora nduwé

Lukas 12:18 61 Lukas 12:27panggonan menèh kanggo nyimpen pametuné kebonku.18 Saiki apiké ngéné waé: magesèn-magesènku arep takbubrahi kabèh, tak nggawé sing luwih gedé kanggo nyim-pen pametuné kebonku lan uga barang-barangku liyanékabèh. 19 Sakwisé kuwi aku terus bisa ngomong marangatiku: Aku wis ayem saiki. Simpenanku wis okèh, sampédipanganpirang-pirang taun. Akuwis ora usahmikir apa-apa menèh. Garèk mangan, ngombé lan nuruti seneng.’20 Nanging Gusti Allah ngomong ngéné marang wongmau: ‘Kowé kuwi wong bodo. Mbengi iki nyawamu bakaldijaluk. Lah sembarang sing wis mbok tyawis-tyawiskékanggo awakmu kuwi mengko sapa sing nduwèni?’ ”

21 Gusti Yésus terus nutup pitutur mau karo tembungiki: “Ya kaya ngono kuwi lelakoné wong sing nglumpukkébanda kadonyaan kanggo awaké déwé sampèk sugihbanget, nanging kanggo Gusti Allah wong kuwi ora sugihblas.”

Bab sumelang22 Gusti Yésus terus ngomong ngéné marang murid-

muridé: “Pada dirungokké sing apik pituturku iki: Ajapada sumelang bab uripmu, bab apa sing mbok panganlan apa singmbok enggo. 23Uripmu kuwi ajiné ngungkulipangan lan badanmu kuwi ajiné ngungkuli sandang.24 Mbok disawang manuk-manuk ireng kaé, lak ya oranyebar apa panèn lan ora nduwé godang apa lumbungkanggo nyimpen pangan, nanging pada dikèki mangankaro Gusti Allah. Lah kowé kuwi apa ajiné ora ngungkul-ungkulimanuk-manuk kuwi? 25Sapa nang tengahmubisanambahi umuré jalaran sangka enggonmu sumelang?Mesti ora ènèng. 26 Lah nèk prekara sing tyilik waé kowéora bisa nindakké, kenèng apa kowé kok bingung babprekara-prekara liyané? 27 Disawang kembang-kembang

Lukas 12:28 62 Lukas 12:36sing tukul nang kebon kaé. Apa ya kerja apa nggawésalin? Lak ora ta. Nanging sawangen déwé, gèk ratuSoléman waé sing sugihé kaya ngono, ora nduwé salinsing apiké kaya kembang-kembang kuwi. 28 Semono ugasuket sing nang kebon, sing dina iki tukul lan sésukdiobong. Kuwi waé diapik-apik tenan karo Gusti Allah.Lah kowémenèh. Gusti Allahmesti bakal nyandangi kowéngungkul-ungkuli suket-suket kuwi. Nanging kowé padatyilik pengandelé.

29“Mulané, aja pada sumelang lan aja pada bingung babapa sing bakal mbok pangan lan mbok ombé. 30 Wongsing nggolèki barang-barang kuwi lakwong sing ora kenalmarang Gusti Allah. Bapakmu nang swarga lak wis ngertinèk barang-barang kuwi mbok butuhké. 31 Sing kudumbok perlokké ndisik yakuwi, Kratoné Gusti Allah lankekarepané, mengko Dèkné bakal ngekèki kowé barangliya-liyané uga.”

Bab banda nang swarga32Gusti Yésus neruské piwulangé ngéné: “Kowé wedus

sak krompol tyilik, aja pada wedi. Wis dadi kekarepanéBapakmu nang swarga ngekèkké kratoné marang kowé.33Barang-barang nduwému pada edolana lan apa payunékèkna marang wong sing ora nduwé. Pada nggawéawadah duwit sing ora bisa rusak lan bandamu pada sim-penen nang swarga. Nang kono kasugihanmu ora bakalkalong, awit ora bakal dityolong maling apa dipanganrenget. 34 Awit nang endi bandamu, ya nang kono ugaatimu.”

Bab peladèn sing tata-tata35Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Kowé kudu sing

jaga-jaga ngadepi prekara apa waé. Klambimu dienggolan dianmu panjeren. 36 Ora béda slaf sing ngentèni

Lukas 12:37 63 Lukas 12:47mulihé sing nduwé omah sangka nggoné wong nduwégawé kawinan. Nèk sing nduwé omah teka lan totok-totok lawang, slafé gelis-gelis mbukakké. 37 Beja tenanslaf sing ketemu ijik melèk nèk sing nduwé omah teka.Ngandela, nèk sing nduwé omahmauwis salin, slafé bakaldiejèk mangan bareng lan diladèni. 38 Malah-malah nèksing nduwé omah mau tekané sampèk tengah wengi apaésuk mruput lan slafé ijik pada melèk. Slaf sing kayangono kuwi jan beja tenan. 39 Pada élinga, semunggonéwong sing nduwé omah ngerti jam pira tekané malingé,wongé mesti ora turu, supaya malingé ora mlebu omahé.40 Mulané kowé uga kudu pada tata-tata, awit AnakéManungsa bakal teka ing waktu sing kowé ora mikir.”

41 Rasul Pétrus terus semaur: “Gusti, enggonmungekèki pitutur nganggo gambar kuwi mau namungkanggo awaké déwé iki waé apa kanggo wong kabèh?”

42 Gusti Yésus terus ngomong: “Slaf sing kaya ngapasing kenèng diarani slaf sing temen lan dunung? Ya slafsing dipasrahi penjawab nata kantya-kantyané tunggalslaf, supaya ngekèki bagèané pangan marang slaf-slafliyané nèk wis wayahé. 43 Beja tenan slaf sing ketemungerjani penggawéané kaya sak mestiné, wayahé singnduwé omah teka. 44 Pada ngandela, slaf kuwi bakaldipretyaya karo sing nduwé omah kongkon ngurusi ban-dané sak kabèhé. 45Nanging semunggoné slaf mau terusnduwé gagasan ing atiné: ‘Ah, sing nduwé omah ijik lungasuwi kok’ lan slaf mau terus ngeplaki slaf-slaf liyané singlanang lan sing wédok, nanging dèkné déwé malah énak-énak mangan-ngombé sampèk mabuk, slaf mau bakaltyilaka. 46 Awit ing dina sing ora dijagakké sing nduwéomah bakal teka. Slaf mau bakal dipatèni lan didadèkkésiji karo wong sing ora pretyaya.

47 “Slaf sing ngerti apa karepé sing nduwé omah,

Lukas 12:48 64 Lukas 12:58nanging ora tata-tata lan tyawis-tyawis, slaf kuwi bakaldigebuki sak kuwaté. 48 Nanging slaf sing ora ngertikekarepané sing nduwé omah lan uga nindakké sing orabener, slaf kuwi ya bakal disetrap, nanging setrapanébakal èntèng. Awit wong sing dikèki okèh bakal ditagihokèh. Semono uga wong sing dipasrahi prekara okèh,wong kuwi bakal dijaluki luwih okèh.”

Tekané Gusti Yésus misah49 Gusti Yésus terus neruské tembungé: “Tekaku ngu-

rupké geni nang bumi lan kaya ngapa ta kepénginku genikuwi wis bisa murup. 50 Nanging sakdurungé kuwi, Akukudu kebaptis ndisik, Aku durung ayem nèk baptisankuwi durung klakon. 51 Apa kowé pada mikir nèk tekakuing donya kuwi nggawa katentreman? Blas ora! Malahtekaku ndadèkké tyongkrèh. 52Wiwit saiki nèk sak brayatènèng wong lima, wong lima kuwi bakal tyongkrèh, singtelu tukaran karo sing loro lan sing loro tukaran karosing telu. 53 Kabèh bakal pada tukaran: bapak karoanaké lanang lan anak lanang karo bapaké, ibu karoanaké wédok lan anaké wédok karo ibuné, ibu maratuwatukaran karo mantuné wédok lan mantuné wédok karoibuné maratuwa.”

Nitèni tandané jaman54 Gusti Yésus saiki terus ngomong marang wong

kabèh: “Nèk kowé weruh mendung nang kulon, kowémesti ngomong nèk arep udan lan ya terus udan tenan.55 Lah nèk anginé teka kidul, kowé terus ngomong nèkbakal panas lanwujuté ya terus panas tenan. 56Kowékuwipantyèn wong lamis. Awit kowé bisa nitèni tanda nanglangit lan tanda nang bumi, lah kenèng apa kowé kok orabisa nitèni tanda-tandané jaman iki?

57“Kenèng apa kowé kok ora bisa ngarani déwé apa singbener? 58 Nèk kowé digawa nang kruton karo sakwijiné

Lukas 12:59 65 Lukas 13:7wong, sakdurungé tekan kruton kowé mesti nglumuinggolèk dalan kepriyé bisané ngrampungké prekara karowong liyané kuwi. Nèk ora ngono, wongé bakal masrahkékowé marang rèkter lan rèkteré bakal masrahké kowémarang sekaut sing bakal nglebokké kowé nang setrapan.59 Pada ngandela, kowé ora bakal metu sangka setrapan,nèk utangmu durung mbok bayar sak kabèhé.”

13Bab dosa lan setrapané

1 Ing waktu kuwi ènèng wong sing pada ngomongkémarang Gusti Yésus bab wong Galiléa sing pada dipatènikaro gramang Pilatus, dongé wong-wong kuwi ijik padapasrah kurbanmarang Gusti Allah. 2Saurané Gusti Yésus:“Apa kowé mikir nèk wong Galiléa sing pada dipatènikuwi dosané luwih gedé ngungkuli dosané wong Galiléaliya-liyané? 3 Ora ngono! Pada ngertia iki, nèk kowé orapada ninggal dosa-dosamu lan ora pada manut marangGusti Allah, kowé uga bakal mati kaya wong-wong kuwi.4 Lan menèh, wong wolulas sing pada mati kerubuhanputyuké Siloam kaé, apa kowé mikir nèk dosané wong-wong kuwi gedéné ngungkuli dosané wong-wong nangkuta Yérusalèm kabèh? 5 Ora ngono! Nanging nèk kowéora nglakoni kauripan anyar, kowé uga bakal mati kayawong-wong kuwi.”

Wit anjir sing ora ngetokké woh6 Sakwisé kuwi, Gusti Yésus terus ngekèki piwulang

nganggo gambar sing uniné ngéné: “Enèng wong nduwéwit anjir nang keboné. Wongé nggolèk wohé, nangingora nemu siji-sijia. 7 Mulané wongé terus ngomongngéné marang tukang keboné: ‘Wis telung taun suwénéenggonku ngarep-arepwohéwit anjir iki, nanging ora tau

Lukas 13:8 66 Lukas 13:17metu siji-sijia. Wit iki ditegor waé, awit ora ènèng gunanéurip, kejaba namung ngentèkké isiné lemah!’ 8 Nangingtukang keboné semaur: ‘Gusti, mbok wité dililani uripsetaun menèh. Lemahé mengko tak patyuli mubeng,terus tak kèki mès. 9 Menawa taun ngarep wit iki bisametu wohé. Nèk ora, ya apiké suk ditegor waé.’ ”

Gusti Yésus nambani wong lara bungkuk ing dina sabat10 Ing sakwijiné dina sabat Gusti Yésus memulang nang

sinaguk. 11 Nang kono ènèng wong wédok wis wolulastaun suwéné dikwasani demit, marakké wongé gegeréora bisa lempeng, dadiné bungkuk. 12 Kadung GustiYésus weruh wong wédok mau, wongé terus dityelukngéné: “Bu, kowé saiki wis waras!” 13 Gusti Yésus terusnumpangi tanganmarangwongmau, terus sakwat gegerébisa lempeng, mulané wongé memuji Gusti Allah.

14Nanging pengarepé sinaguk konomalahnesu banget,terus muni-muni marang wong-wong sing nang kono,ngomong: “Enèng nem dina kanggo nyambutgawé. Nèknggolèk waras, mbok teka ing dina-dina kuwi. Aja ingdina sabat.”

15Gusti Yésus terus ngomongngénémarang pengarepésinaguk mau: “Kowé kuwi pantyèn wong lamis. Ing dinasabat kowé apa ora ngetokké sapi apa kimarmu digawangombé? 16 Lah iki ènèng wong wédok anak turunanéBapa Abraham. Wong iki wis wolulas taun suwénédibanda karo Sétan. Mosok wongé ora éntuk diutyulisangka ranténé Sétan ing dina sabat?” 17 Sakwisé krungutembungé Gusti Yésus, wong-wong sing pada nglawanmau abang kabèh sangking kisinan. Nanging wong-wongliyané pada bungah weruh lelakon sing nggumunké kuwising ditindakké karo Gusti Yésus.

Wulangan bab wiji sing tyilik banget

Lukas 13:18 67 Lukas 13:2818 Gusti Yésus terus ngomong: “Kepriyé enggonku

nggambarké Kratoné Gusti Allah? Kenèng tak padakkékaro apa? 19 Kratoné Gusti Allah kuwi kaya wiji singtyilik banget. Wiji kuwi ditandur terus tukul dadi wit lanmanuk-manuk pada nggawé susuk nang pangé.”

Wulangan bab ragi20 Gusti Yésus mulangi ngéné: “Kratoné Gusti Allah

kenèng tak padakké karo apa? 21 Kratoné Gusti Allahkuwi kaya ragi. Enèng wong wédok njikuk ragi mauterus dityampurké glepung telung takeran, sampèk rag-iné mrasuk nang glepungé kabèh.”

Bab lawang sing tyiyut22 Gusti Yésus saiki budal nang kuta Yérusalèm,

ngliwati kuta-kuta lan désa-désa. Nang panggonan-panggonan sing diliwati Gusti Yésusmulangiwong-wong.23 Terus ènèng wong takon marang Dèkné: “Guru, apanamung wong setitik sing nampa keslametan?”

24 Gusti Yésus semaur ngéné: “Pada ngudia mlebuliwat lawang sing tyiyut. Awit pada ngertia nèk wongokèh pada ngudi mlebu liwat lawang tyiyut mau, nangingora bisa. 25 Nèk wis tekan waktuné, sing nduwé omahbakal tangi nutup lawangé. Kowé bakal ngadek nangnjaba totok-totok, ngomong: ‘Gusti, mbok dibukakkélawangé ta!’ Nanging sing nduwé omah bakal semaur:‘Aku ora kenal kowé!’ 26 Kowé bakal semaur: ‘Gusti,awaké déwé wis mangan lan ngombé bebarengan karoKowé lan Kowé ya wis mulangi nang dalan-dalané awakédéwé!’ 27Nanging sing nduwé omah bakal semaurmenèh,ngomong: ‘Aku ora kenal kowé! Pada lungaa sangka kéné,kowé sing pada nglakoni ala!’ 28 Kowé bakal nangis nèkkowé weruh Bapa Abraham lan Isak lan Yakub lan paranabi kabèh ing Kratoné Gusti Allah, nanging kowé déwé

Lukas 13:29 68 Lukas 14:1bakal diusir metu sangka kono. 29Bakal ènèng wong padateka sangkawétan lan kulon, sangka lor lan kidul lan padamèlu pésta ing Kratoné Gusti Allah. 30 Pada élinga, ènèngwong sing tekané kèri, nanging mlebuné ndisik, lah singtekané ndisik, nanging mlebuné kèri.”

Katrésnané Gusti Yésus marangkuta Yérusalèm

31 Ingwaktu kuwi ènèngwong Farisi siji-loromara nangnggoné Gusti Yésus lan ngomong: “Kana lunga sangkakéné, awit Hérodès arep matèni kowé!”

32Gusti Yésus semaur: “Kana ngomongmarang kantyilkuwi: ‘Dina iki lan sésukAkunundungi demit lannambaniwong lara, nanging ing telung dinané Aku bakal rampungpenggawéanku.’ 33 Dadiné saiki, sésuk lan sésuké menèhAku bakal neruské enggonku mlaku. Awit ora lumrahnèk nabi dipatèni nang panggonan liyané, kuduné nangYérusalèm.

34 “Yérusalèm, Yérusalèm! Kowé singmatèni nabi-nabilan wong-wong sing dikongkon Gusti Allah nekani kowépada mbok bandemi watu. Kaya ngapa enggonku saben-saben arep nglumpukké anak-anakmu, kaya pitik babonenggoné nglumpukké anak-anaké nang ngisoré swiwiné.Nanging kowé ora gelem. 35Saiki omahmu bakal ditinggalsuwung. Kowé bakal ora weruh Aku menèh, nganti tekanwaktuné kowé pada ngomong: ‘Kaberkahan sing teka ingjenengé Gusti!’ ”

14Gusti Yésus nambani wong laraing dina sabat

1 Ing sakwijiné dina sabat Gusti Yésus merdayoh nangomahé sakwijiné pengarepé wong Farisi arep pésta.

Lukas 14:2 69 Lukas 14:11

Wong-wong sing nang kono kabèh pada nyawangmarangtindak-tanduké Dèkné. 2 Terus ènèng wong, sing tanganlan sikilé abuh, mara nang nggoné Gusti Yésus. 3 GustiYésus terus takonmarang para guru Kitab lan para Farisi:“Kitab Sutyi nglilani wong lara ditambani ing dina sabatapa ora?”

4 Wong-wong ora semaur apa-apa. Gusti Yésusterus nyekel wong sing lara mau, terus diwaraské landikongkon lunga. 5 Gusti Yésus terus ngomong marangpara guru Kitab lan para Farisi: “Nèk nang tengahmuènèng wong sing nduwé anak apa nduwé sapi singketyemplung sumur ing dina sabat, mosok ora ndangditarik munggah anaké apa sapiné ing dina sabat kuwi?”

6 Para guru Kitab lan para Farisi ora bisa semaur apa-apa.

Bab andap-asor7 Gusti Yésus nitèni nèk dayohé pada milih njagong

nang ngarep déwé. 8 Mulané Dèkné terus ngomongngéné: “Nèk kowé diulemi nang kawinan, kowé ajanjagong nang jagongan sing nang ngarep déwé. Awitmenawa waé sing nduwé gawé wis ngulemi wong liyanésing luwih diajèni tenimbang kowé. 9 Mengko wongsing ngulemi kowé kudu nyuwun kowé kongkon ng-golèk jagongan liyané, awit jagongan kuwi wis dityawiskékanggo wong liya. Dadiné kowé bakal kisinan lan kepeksanjagong nang mburi déwé. 10Mulané, nèk kowé diulemi,njagonga nang mburi déwé, supaya sing nduwé omahmarani kowé lan nyuwun kowé: ‘Tak suwun njagong nangngarep.’ Dadiné kétok nang ngarepé dayoh liya-liyanénèk kowé diajèni. 11 Awit sapa sing ngunggahké awakédéwé, kuwi bakal diedunké. Lah sapa sing asor, kuwi bakaldiunggahké.”

Lukas 14:12 70 Lukas 14:20Sapa sing kudu diulemi

12 Gusti Yésus terus ngomong marang wong singngulemi Dèkné: “Nèk kowé ngulemi wong diejèk pésta,senajana awan apa mbengi, aja namung ngulemi kantya-kantyamu apa sedulur-sedulurmu, apa krandah lantangga-teparomu sing sugih. Awitwong-wong kuwi bakalmbales ngulemi kowé. Dadiné kowé nampa balesanépenggawému. 13 Nanging nèk kowé nganakké pésta,ngulemana wong sing mlarat, wong sing ora bisa mlaku,sing lumpuh lan sing lamur. 14 Kowé mesti bakal nampaberkah, awit wong-wong kuwi ora bakal bisa mbales apa-apa marang kowé. Kowé bakal nampa upahmu sangkaGusti Allah, mbésuk nèk wong sing wis resik atiné bakalditangèkké sangka pati.”

Tembung gambar bab pésta gedé15Krungu tembungéGusti Yésus kuwimau, terus ènèng

sakwijiné dayoh ngomong: “Beja tenan wong sing kelilanmèlu pésta ing Kratoné Allah!”

16 Gusti Yésus terus ngekèki gambar ngéné: “Enèngwong nganakké pésta gedé lan ngulemi wong okèh.17 Sakdurungé pésta mau diwiwiti, wongé kongkonanwong pada marani wong-wong sing diulemi, tembungé:‘Hayuk pada teka, awit sembarang wis ditata.’ 18Nangingwong kabèh sing diulemi siji-siji pada nyuwun dingapurawaé, awit ora bisa nekani. Wong sing ndisik déwéngomong: ‘Aku entas tuku kebon. Saiki aku arep lungandelok keboné. Nyuwun ngapura waé, aku ora bisateka.’ 19Wong sing liyané ngomong: ‘Aku entas tuku sapilimang jodo. Saiki aku arep mbrana njajal sapi-sapi maukanggo nyambutgawé. Aku dingapura waé, ora bisa teka.’20Wong liyané sing diulemi ngomong: ‘Aku entas kawin,aku ora bisa teka.’

Lukas 14:21 71 Lukas 14:29-3021 “Wong sing undang-undang mau terus balik lan

ngomongi sing nduwé omah bab kuwi mau kabèh.Krungu tembungé sing undang-undang mau sing nduwéomah terus nesu banget, terus ngomong: ‘Saiki kanandang pada lungaa nang dalan-dalan gedé lan tyilik nangkuta. Kana wong sing ora nduwé, sing ora bisa mlaku,sing lamur lan sing lumpuh pada digawa mbréné kabèh.’22Ora let suwi kongkonanmau balik lan ngomongmarangsing nduwé omah: ‘Kongkonanmuwis tak lakoni, nangingjagongané ijik ènèng okèh.’ 23 Sing nduwé omah terusngomong: ‘Kana lunga nang dalan-dalan nang sak nja-bané kuta lan saben wong diulemi, awit omahku kudukebek. 24 Ngandela, wong sing pada tak ulemi singndisik mau, siji waé ora ènèng sing bakal mèlu ngrasakkésuguhanku.’ ”

Ora gampang dadi muridé

Gusti Yésus25Wong pirang-pirang pada gemruduk ngetutké Gusti

Yésus. 26 Dèkné terus minger lan ngomong: “Sapa singarep dadi muridku kudu gelem kélangan bapa-ibuné,bojo-anaké, seduluré lanang lan wédok, malah uga kudusaguh kélangan awaké déwé. 27Sapa oramanggul pentèn-gané déwé lan ngetutké Aku, ora bisa dadi muridku.

28 “Nèk nang tengahmu ènèng wong nduwé rantyamanngedekké omah duwur, wong kuwi kudu ngitung ndisikpira kostuné. Dadiné ngerti, duwité tyukup apa orakanggo ngostoni sak rampungé. 29-30 Nèk ora ngono,wongmau sakwisémasang pondasi, terus ora bisa ngram-pungké omahé duwur. Saben wong sing weruh mestibakal ngguyuwongé lan ngomong: ‘Wong kuwi bisamolaingedekké, nanging ora bisa ngrampungké.’

Lukas 14:31 72 Lukas 15:531 “Lan menèh, nèk ènèng ratu sing nduwé soldat

10.000 arepperang, jalarandiluruk ratu liyané singnduwésoldat 20.000, apa ratu sing ndisik ora arep mikir-mikirbalané tyukup apa ora kanggo nglawanmungsuhé? 32Nèkkétok nèk ora bakal kuwat, ratu mau kudu kongkonanmetuki ratu sing ngluruk. Pumpung mungsuhé ijik adoh,takon apa penjalukané, supaya ora usah perang.” 33GustiYésus terus nutup tembungé: “Semono uga wong bisadadi muridku, namung nèk gelem kélangan sembarangnduwéné.”

Bab uyah sing ilang asiné34 Gusti Yésus terus ngomong menèh: “Uyah kuwi

pantyèn apik, nanging nèk ilang rasané, apa sing kenèngkanggo ngasinké? 35 Uyah kuwi wis ora ènèng gunané,ora kanggo lemah, ora kanggo ngemès. Apiké namungdibuwang. Sapa sing nduwé kuping, pada dirungokké!”

15Tembung gambar bab wedussing ilang

1 Ing sakwijiné dina okèh wong belasting lan wong singdianggep ala karo rayat, pada teka ngrungokké piwulangéGusti Yésus. 2Wong Farisi lan para guru Kitab pada patingkedumel ngomong: “Yésus kok gelem nampani wong ala,malah mangan bareng karo wong-wong kuwi?” 3MulanéGusti Yésus terus ngekèki gambar ngéné:

4 “Semunggoné nang tengahmu ènèng wong singnduwé wedus gèmbèl satus, sing siji ilang. Apa wongéora terus ninggal wedusé sing sangang puluh sanga nangpangonan lan lunga nggolèki wedus siji sing ilang, ngantiketemuné? 5 Nèk wis ketemu, wong mau bungahé oraènèng entèké. Wedusé mesti terus dipanggul, digawa

Lukas 15:6 73 Lukas 15:16mulih. 6 Tekan omah kantya lan tanggané bakal diun-dangi lan ngomong: ‘Hayuk pada bungah karo aku, awitwedusku sing ilang saiki wis ketemu.’ 7 Ngandela, kayangono uga kahanané nang swarga. Para mulékat bakalpada bungah banget, awit ènèng wong dosa siji singninggal dosané lan nglakoni urip anyar, ketimbang karowong sangang puluh sanga sing ora usah.”

Gambar bab duwit sing ilang8Gusti Yésus ngekèki gambar liyané sing uniné ngéné:

“Enèng wong wédok nduwé duwit sepuluh pérak terusilang siji. Wongé mesti terus nyumet dian lan nyaponiomahé, terus nggolèki njlimet, nganti duwit sing ilangmau ketemu. 9 Nèk wis ketemu, wong wédok mau bakalngundang kantya lan tanggané lan diomongi: ‘Hayukpada bungah-bungah karo aku, awit duwit sing ilang wisketemu.’ 10 Ngandela, kaya ngono uga para mulékatéAllah bakal pada bungah-bungah, nèk ènèng wong dosasiji waé sing ninggal dosané lan nglakoni urip anyar.”

Tembung gambar bab anak sing ilang11 Gusti Yésus neruské tembungé karo gambar liyané:

“Enèng wong nduwé anak lanang loro. 12 Anak ragilngomong karo bapaké: ‘Pak, aku njaluk bagèanku sangkasembarang sing arep mbok tinggalké aku.’ Bapaké terusngedum apa nduwéné marang anaké loro. 13 Ora letsuwi anak sing ragil terus ngedol bagèané. Dèkné teruslunga nang liya negara, duwité digawa kabèh. Nangkana duwité diebrèh-ebrèh dienggo nuruti kesenengané,sampèk entèk kabèh. 14 Nang negara kono ndilalahéènèng kekurangan pangan sing gedé. Lah botyahmauwisora nduwé apa-apa. 15Mulané dèkné terus mondok nangomahé wong kono, terus dikongkon kerja ngrumati babi.16 Botyah mau kaliren lan kaya ngapa kepénginé mareki

Lukas 15:17 74 Lukas 15:29wetengé karo ampas pakané babi, nanging ora ènèng singngekèki. 17 Botyah mau terus éling lan mikir: ‘Bapakkunduwé wong kerja pirang-pirang lan kabèh bisa mangansak wareké. Lah aku kok nang kéné kaliren. 18 Apikéaku tak balik nang nggoné bapakku, tak ngomong: Pak,aku nggawé dosa marang Gusti Allah lan marang Bapak.19Aku wis ora pantes diarani anaké Bapak. Aku dianggepwong kerja waé.’ 20 Botyah mau terus ngadek lan budalnang nggoné bapaké.

“Dongé ijik adoh, bapaké wis weruh dèkné. Bapakéterus melas banget, mulané terus dipapak, dirangkul landiambungi. 21 Botyahé terus ngomong: ‘Pak, aku nggawédosa marang Gusti Allah lan marang Bapak. Aku wis orapantes diarani anaké Bapak.’ 22 Nanging bapaké nyelukpeladèné terus dipréntah ngéné: ‘Ndang gelis dijikukkésalin sing apik déwé lan dienggokké. Drijiné dienggoniali-ali lan sikilé dienggoni sepatu. 23Terus dijikukké pedètsing lemu dibelèh. Hayuk awaké déwé pada nganakképésta. 24 Awit anakku iki wis mati, saiki urip menèh; wisilang, saiki ketemu!’ Wong sak omah terus pada bungah-bungah.

25 “Ing waktu kuwi anak sing mbarep ijik nang kebon.Kadung mulih lan wis tyedek karo omahé, dèkné krungutabuan lan jogètan. 26Botyah mau terus nyeluk sakwijinépeladèn ditakoni: ‘Nang omah ènèng apa?’ 27Peladèné se-maur: ‘Adikmu wis mulih lan Bapak ngongkon mbelèhkésapi sing lemu déwé, awit anaké wis mulih kanti slamet.’

28 “Anak mbarep mau nesu banget sakwisé krungutembungé peladèné. Dèkné ora gelem mlebu omah.Bapaké terus metu marani lan ngomongi anaké sing ijiknesu. 29 Nanging anaké malah ngomong: ‘Pirang-pirangtaun aku nyambutgawé setengah mati kanggo Bapak lanaku ora tau wani marang tembungé Bapak. Nanging

Lukas 15:30 75 Lukas 16:7

Bapak apa tau ngekèki apa-apa marang aku. Wedus sijiwaé kanggo bungah-bungah karo kantya-kantyaku oratau. 30 Nanging anak ragil iki wis ngentèkké bandanéBapak kabèh kanggo médok, saiki ijik entas teka waé wisdibelèhké pedèt lemu karo Bapak.’ 31Bapaké terus nyauri:‘Enggèr anakku, kowé kuwi slawasé lak nang kéné karoaku. Apa nduwéku kuwi lak ya wis wèkmu. 32 Ing waktuiki awaké déwé kabèh kudu bungah-bungah, awit adikmuwis mati, urip menèh, wis ilang, ketemu!’ ”

16Tembung gambar bab penjawab banda sing ngapusi

1Gusti Yésus ngomong marang murid-muridé: “Enèngwong sugihnduwéwong sing dadi penjawabbanda. Wongsugih mau éntuk wadulan, nèk penjawab banda maungebrèh-ebrèh barangéwongé. 2Mulané penjawab bandakuwi terus dityeluk lan diomongi ngéné: ‘Aku krungubab lakumu sing ora bener. Saiki kowé nggawé laporanbab mlebu-metuné banda sing tak pasrahké marang pen-jawabmu. Wiwit saiki kowé tak lèrèni enggonmu dadipenjawabé bandaku.’ 3 Wong mau terus mikir: ‘Nèk akudietokké, lah aku arep kerja apa? Matyul aku ora kuwat,ngemis aku ya isin. 4Apiké ngéné waé. Nèk aku dietokké,aku kudu nduwé kantya sing gelem tak pondoki!’

5 “Wongé terus nyeluki saben wong sing nduwé utangkaro wong sugih mau. Wong sing nomer siji ditakoni:‘Utangmu pira?’ 6 Saurané wongé: ‘Lenga olèf satusblèk!’ Penjawab banda mau terus ngomong marangwongé: ‘Iki layangmu utang. Kana njagong lan nggawéalayang liyané, ditulis 50 blèk!’ 7 Wong sing nomer loroditakoni: ‘Lah utangmu pira?’ Wongé semaur: ‘Gandumsatus sakah!’ Penjawab banda mau terus ngomong: ‘Nya

Lukas 16:8 76 Lukas 16:15

iki layang utangmu. Nggawéa layang liyané, ditulis 80sakah.’

8 “Penjawab banda mau dielem karo sing nduwé bandaenggoné nduwé akal ngono, awit wong kadonyaan nèkngurus apa-apa akalé ngungkuli wong sing nurut GustiAllah.”

9 Gusti Yésus terus ngomong: “Rungokké tembung-tembungku iki. Banda kadonyaan kuwi enggonen kanggonggolèk kantya, dadiné nèk banda kuwi entèk, kowébakal ditampani nang omah sing langgeng. 10 Sapa singtemen karo prekara sing tyilik, wong kuwi uga kenèngdipretyaya karo prekara sing gedé. Nanging sapa singora temen karo prekara sing tyilik, wong kuwi ya oratemen karo prekara sing gedé. 11 Dadiné, nèk kowé oratemenkaro banda kadonyaan iki, sapa sing bakal pretyayamarang kowé karo banda kaswargan. 12 Lah nèk kowé oratemen karo barangé wong liya, sapa sing arep ngekèkkébarangmu marang kowé?

13 “Ora ènèng wong sing bisa ngrangkep ngladènigusti loro. Awit wongé bakal sengit marang sing sijilan nrésnani liyané apa ngelem sing siji lan nyepèlèkkéliyané. Kowé ora bisa ngawulamarang Gusti Allah lan ugangawula marang duwit.”

Tembungé Gusti Yésus babprekara siji-loro

14 Wong Farisi pada krungu apa sing diomong karoGusti Yésus mau kabèh, mulané pada nyembrananiDèkné. 15 Nanging Gusti Yésus ngomong ngéné marangwong-wong kuwi: “Nang ngarepé manungsa kowé bisangomong nèk kowé kuwi bener, nanging Gusti Allahngerti apa sing ana ing njeroné atimu. Awit apa sing

Lukas 16:16 77 Lukas 16:25dianggep pinunjul karo manungsa, kuwi dianggep asorkaro Gusti Allah.

16 “Wèt-wèté nabi Moses lan kitab-kitabé para nabikuwi kanggoné namung nganti jamané Yohanes Pem-baptis. Wiwit waktu kuwi kabar kabungahan bab Kra-toné Gusti Allah digelarké nang endi-endi. Wong padangudi sak kuwaté kepénginmlebu ing Kratoné Allahmau.17 Langit lan bumi kuwi malah gampang ilang, tenimbangilangé tyetyek siji waé sangka wèté nabi Moses.

18 “Sapa sing megat bojoné terus kawin karo liyané,wong kuwi laku bédang. Wong lanang sing kawin karowong sing dipegat mau, kuwi ya laku bédang.”

Tembung gambar bab wong sugih lan Lasarus19 Gusti Yésus ngomong: “Enèng wong sugih sing

nganggo salin sing apik banget lan dina-dina namungpésta-ramé. 20 Lan uga ènèng wong ngemis jenengéLasarus. Lasarus awaké sak kujur gudiken, nglésot nangngarep lawangé wong sugih mau. 21 Lasarus kepénginmangan turahané péstané wong sugihmau. Dèknémalahdiparani asu-asu sing ndilati boroké.

22 “Ora let suwi Lasarus mati, terus nyawané digawamulékat nang swarga, tyedek karo Bapa Abraham. Wongsugih mau uga mati terus dikubur. 23 Nang kono wongsugih mau nandang sangsara sing gedé banget. Kadungndelokmenduwur, wong sugihmauweruhBapaAbrahamsangka kadohan lan Lasarus nang sebelahé. 24Wong sugihmau terus mbengok: ‘Duh Bapa Abraham! Mbok akudimelasi. Mbok Lasarus dikongkon ngetylupké drijinénang banyu lan nètèské banyu mau nang ilatku, awit akungrasakké lara nang geni murup iki!’

25 “Nanging Bapa Abraham semaur: ‘Elinga Nggèranakku, dongé kowé urip ing donya kowéwis nampa sem-barang sing apik, nanging Lasarus namung nampa sing

Lukas 16:26 78 Lukas 17:3ora kepénak. Saiki gentèn Lasarus nang kéné kepénak, lahkowé nandang sing ora kepénak. 26 Kejaba sangka kuwi,nang tengahé aku lan kowé ènèng jurang sing ora kenèngdilumpati. Wong sangka kéné ora bisa mbrono lan wongsangka kono ya ora bisambréné.’ 27Wong sugihmau terusngomong: ‘Nèk ngono, mbok aku nyuwun tenan, supayaLasarus dikongkon marani omahé bapakku. 28 Awit akuijik nduwé sedulur lima. Muga-muga sedulurku aja sam-pèk pada mlebu nang panggonan kasangsaran iki.’

29 “Nanging Bapa Abraham semaur: ‘Sedulur-sedulurmu lak pada nduwé kitab-kitabé nabi Moseslan para nabi liyané ta? Ya kuwi sing kudu diturut!’30Wong sugih mau ijik meksa nyuwun: ‘Mbok ya ta BapaAbraham, kuwi durung tyukup. Nanging nèk ènèng wongmati terus urip menèh lan marani sedulur-sedulurku,menawa terus pada ninggal urip dosa.’ 31 Nanging BapaAbraham semaur menèh: ‘Nèk sedulur-sedulurmu oragelem ngrungokké piwulangé nabi Moses lan para nabiliyané, mesti ya ora bakal pada pretyaya, senajan ènèngwong mati tangi sangka kuburané lan ngomongi wong-wong kuwi!’ ”

17Bab dosa

1 Gusti Yésus ngomong marang para muridé: “Enèngprekara-prekara sing marakké wong tiba ing dosa, nang-ing tyilaka banget wong sing dadi jalarané. 2Apiké wongsing kaya ngono kuwi dikalungi watu gilingan, terus di-tyemplungké nang segara. Apik ngono tenimbang wongkuwi marakké wong pretyaya sing ijik ringkih nggawédosa. 3Mulané pada sing ati-ati!

“Nèk sedulurmu nggawé dosa, diwelèhké. Nèkdèkné rumangsa getun enggoné nggawé dosa, dingapura.

Lukas 17:4 79 Lukas 17:134 Semunggoné sedulur kuwi nggawé dosa marang kowésampèk ping pitu sedina lan ping pitu dèkné nang ng-gonmu njaluk ngapura, sedulur kuwi kudu mbok nga-pura.”

Bab pengandel5Para rasul terus ngomongmarang Gusti Yésus: “Gusti,

awaké déwé nyuwun ditambahi pengandelé.” 6 GustiYésus semaur: “Nèk kowé nduwé pengandel sing gedénésak wiji sing tyilik déwé, kowé bisa ngomong marang witanjir iki: ‘Mbedola lan mantyepa nang segara,’ mesti witmau bakal manut tembungmu.”

Kuwajibané slaf7Gusti Yésus ngomong: “Semunggoné nang tengahmu

ènèng sing nduwé slaf sing mbok kongkon ngepluk apaangon wedus, mosok nèk slaf mau mulih sangka peng-gawéané terus mbok omongi: ‘Kéné ndang mangan!’8 Mesti ora ta! Kowé malah bakal ngomong: ‘Mangankundang ditata! Nganggoa salin resik lan tunggoni eng-gonku mangan tekan rampungé. Sakwisé kuwi kowékana mangan.’ 9 Slaf kuwi lak ora usah dielem enggonémanut préntahé sing nduwé omah? 10 Mengkono ugakowé. Nèk kowé wis nglakoni kabèh sing dipréntah,kowé nyebuta: ‘Aku iki namung slaf sing lumrah, namungnglakoni kuwajibanku.’ ”

Gusti Yésus maraské wong lara lépra sepuluh11 Dongé Gusti Yésus neruské lakuné nang kuta

Yérusalèm, Dèkné ngliwati bawah kompasé distrikSamaria lan distrik Galiléa. 12 Dongé Gusti Yésus mlebunang sakwijiné désa ènèng wong lara lépra sepuluhmarani Dèkné. 13 Wong-wong mau ngadek lan bengok-bengok sangka kadohan ngomong: “Yésus, Guru, mbokawaké déwé dimelasi!”

Lukas 17:14 80 Lukas 17:2714 Gusti Yésus weruh wong-wong mau terus ngomong:

“Pada lungaa, awakmu diduduhké marang para imam.”Sak barengé mlaku wong-wong mau malih waras.

15Enèng siji weruh nèkwiswaras, terus balik karomemujiGusti Allah nganggo swara banter. 16 Wong mau terussujut nang ngarepé Gusti Yésus lan maturkesuwun. Kuwiwong Samaritan. 17Gusti Yésus ngomong: “Apa ora wongsepuluh sing diwaraské? Lah sing sanga nang endi? 18Apaora bisa tekamaturkesuwunmarang Gusti Allah? Kenèngapa kokmalah namung wong sing dudu Ju iki sing balik?”19 Gusti Yésus terus ngomong marang wong Samaritanmau: “Ngadeka, kana mulih, pengandelmu wis maraskékowé!”

Tekané Kratoné Allah20 Enèng wong Farisi siji-loro takon marang Gusti Yé-

sus kapan enggoné Gusti Allah miwiti Kratoné. GustiYésus ngomong: “Kratoné Gusti Allah kuwi ora diwi-witi nganggo tanda-tanda sing kétok. 21 Wong ora bisangomong: ‘Hé, delokké, iki Kratoné Allah!’ Apa: ‘Lah kaénang kana!’ Awit Kratoné Allah kuwi nang tengahmu.”

22 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus ngomong marangmurid-muridé: “Bakal ènèng waktuné kowé pada kepén-gin weruh dinané Anaké Manungsa, senajana namungsedina, nanging ora bisa. 23 Mbésuk bakal ènèng wongsing ngomong marang kowé: ‘Lah kaé nang kana,’ apa,‘Lah iki nang kéné!’ Kowé aja nggugu terusmetunggolèki.24 Awit kaya klélapé bledèk sing semlorot nang langitsangka sebelah kéné tekan sebelah kana, mengkono ugatekané Anaké Manungsa ing dina gedé kuwi. 25 NangingDèkné kudu nandang sangsara ndisik lan ditampik karowong-wong jaman saiki. 26 Mbésuk kahanané ing jamantekané Anaké Manungsa pada waé karo kahanané ingjamané nabi Noah. 27Wong-wong pada mangan-ngombé,

Lukas 17:28 81 Lukas 18:3omah-omah, nganti tekan dinané nabi Noah mlebu nangkapalé lan udané gedé teka lanmatèniwong kabèh. 28Ugakaya dèk jamané Lot. Wong-wong pada mangan-ngombé,adol-tuku, nenandur lan nggawé omah. 29Nanging dongéLot metu sangka kuta Sodom, ing dina kuwi uga genilan lirang medun sangka langit ngobong wong kabèh.30 Kaya mengkono uga mbésuk bakalé kahanané dinatekané Anaké Manungsa.

31 “Wong sing nang payoné omah ing dina kuwi ajamedun mlebu nang omah njikuk barang-barangé. Se-mono uga wong sing ijik nang kebon, aja pada balik nangomahé. 32Pada élingamarang apa sing klakonkaro bojonéLot. 33 Sapa sing ngudi nylametké uripé malah bakalkélangan urip sing sejati. Nanging sapa sing kélanganuripé malah bakal nampa urip sejati. 34 Ngandela Aku,ing wengi kuwi wong loro pada turu nang peturon, singsiji bakal kajupuk, sing liyané ditinggal. 35 Wong wédokloro ijik pada nggiling gandum, sing siji bakal dijikuk, singliyané ditinggal. ( 36 Wong lanang loro ijik pada nangkebon, sing siji bakal dijikuk, sing liyané ditinggal.)”

37 Para murid terus takon: “Nang endi Gusti?”Gusti Yésus semaur: “Ngendi ènèng batang, nang kono

manuk gagak pada ngrompol.”18

Tembung gambar bab rèktersing sak karepé

1 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus ngekèki gambarmarang para muridé, supaya pada mantep ndedongatanpa semplak. 2 Gusti Yésus ngomong ngéné: “Nangsakwijiné kuta ènèng rèkter sing ora wedi marang GustiAllah lan ora perduli marang wong. 3 Nang kuta kono

Lukas 18:4-5 82 Lukas 18:13uga ènèng randa sing bolak-balik teka nang nggoné rèk-ter kuwi njaluk apa beneré, enggoné nduwé karépotankaro wong liya. 4-5 Wis suwi rèkter mau ora gelemngréwangi. Nanging entèk-entèké rèkter mau nggagasngéné: ‘Senajan aku ora wedi marang Gusti Allah lan oraperduli marang wong, nanging jalaran randa kuwi tekawaé ngrusui aku, apiké prekara iki tak urusané. Dadinéwongé ora bolak-balik teka waé lanmengko entèk-entèkéngamuk aku!’ ”

6 Gusti Yésus neruské tembungé: “Pada dirungokkétembungé rèkter sing sak karepé kuwi. 7Nèk umaté Gustiawan-wengi pada njaluk tulung, apa Gusti Allah ora terusbakal ngekèki apa beneré marang umaté? Mosok Dèknéijik arep ngentèni suwi menèh enggoné nulungi? Mestiora! 8Ngandela, Dèkné bakal ndang ngekèki apa beneré.Nanging nèk Anaké Manungsa mbésuk teka, apa nangbumi kéné ijik ènèng wong sing nduwé pengandel?”

Tembung gambar bab wong Farisi lan wong belasting9 Gusti Yésus terus ngekèki gambar liyané kanggo

wong-wong sing nganggep awaké déwé wis apik lanngepal marang liyané. 10Tembungé ngéné: “Enèng wongloro mlebu nang Gréja Gedé arep ndonga. Sing siji wongFarisi, sing liyané wong belasting.

11 “Wong Farisi mau ngadek nang panggonan singgampang kétok wong lan ndonga ngéné: ‘Duh Allah, akumaturkesuwun marang Kowé, awit aku ora kaya wongliya-liyané sing srakah, ngapusi, laku bédang lan ora kayawong belasting kuwi. 12 Saben minggu aku pasa pingpindo lan aku pawèh prasepuluhé pametuku.’

13 “Nanging wong belasting mau ngadek adoh, malahndangak waé ora wani, namung ngantemi dadané karosambat: ‘Duh Allah, aku wong dosa, mbok aku dimelasi!’

Lukas 18:14 83 Lukas 18:2214 Ngandela, sak lungané sangka panggonan kono, pan-dongané wong belasting sing ditampa karo Gusti Allah,ora pandongané wong Farisi. Awit saben wong singngunggahké awaké déwé bakal diedunké, nanging wongsing ngedunké awaké déwé bakal diunggahké.”

Gusti Yésus mberkahi botyah-botyah15Wong-wong pada nggawa anak-anaké sing ijik tyilik

nang nggoné Gusti Yésus, supaya ditumpangi tangan landiberkahi. Kadung para murid weruh kuwi terus padanyenèniwong-wong. 16NangingGusti Yésus nyeluk anak-anak ngomong: “Botyah-botyah kuwi mbok bèn maranang nggonku. Aja dipenggak, awit Kratoné Gusti Allahkanggowong sing kaya botyah-botyah iki. 17Elinga, wongsing ora manut kaya botyah-botyah tyilik iki ora bisamlebu ing Kratoné Gusti Allah.”

Wong sugih angèl mlebu ing Kratoné Gusti Allah18 Enèng sakwijiné pinuntuné wong Ju takon marang

Gusti Yésus: “Guru sing apik déwé, apa sing kudu taklakoni supaya bisa nampa urip langgeng?”

19 Saurané Gusti Yésus: “Kenèng apa kowé kok ngaraniAku apik? Ora ènèng wong siji waé sing apik, awit singapik déwé namung Gusti Allah. 20 Kowé mesti wis ngertiangger-anggeré kabèh: aja laku bédang, aja matèni,aja nyolong, aja goroh lan ngajènana marang bapa lanibumu!”

21Wongé semaur: “Angger-angger kuwi kabèh wis taklakoni kawit tyilik.”

22 Sakwisé krungu tembung kuwi Gusti Yésus terusngomong: “Ijik ènèng sak prekara sing kudumbok lakoni,yakuwi, kabèh sak nduwému diedol lan duwité diedum-edumké marang wong sing ora nduwé lan kowé mestibakal éntuk banda nang swarga. Sakwisé kuwi terus réné

Lukas 18:23 84 Lukas 18:34mèlua Aku.” 23 Kadung krungu tembung kuwi wongéterus sedi, awit dèkné sugih banget.

24Gusti Yésus weruh nèk wongé susah banget, mulanéterus ngomong: “Pantyèn angèl tenankanggowong sugihmlebuKratoné Gusti Allah! 25Luwih gampang untamlebubolongané dom tenimbang wong sugih mlebu KratonéGusti Allah.”

26Wong-wong sing ngrungokké tembungé Gusti Yésusmau terus takon: “Nèk ngono, lah sapa sing bisa slamet?”

27 Saurané Gusti Yésus: “Apa sing mokal kanggo ma-nungsa ora mokal kanggo Gusti Allah.”

28 Rasul Pétrus terus ngomong: “Awaké déwé wisninggal sembarangé awaké déwé lan mèlu Kowé!”

29-30 Tembungé Gusti Yésus: “Bener! Lan ngandela,saben wong sing ninggal omahé, bojoné, seduluré lanbapa-ibuné, jalaran nglabuhi kratoné Allah, wong kuwimesti bakal nampa balesan ping pirang-pirang ing jamansaiki lan nampani urip langgeng ing jaman tembé.”

Gusti Yésus ngomongké ping teluné nèk Dèkné bakal di-patèni

31Gusti Yésus terus nyeluk murid sing rolas didèwèkkéterus ngomong: “Pada titènana! Awaké déwé saikilunga nang Yérusalèm lan kabèh sing wis ditulis karopara nabi bab Anaké Manungsa bakal klakon. 32 Dèknébakal dielungké marang wong sing dudu bangsa Ju lanbakal diolok-olok, disiya-siya lan diidoni. 33 Dèkné bakaldipetyuti lan dipatèni, nanging ing telung dinané dèknébakal tangi menèh.”

34Nanging paramurid ora dunung blas tegesé tembungkuwi mau kabèh, ora ngerti bab apa sing diomong karoGusti Yésus.

Gusti Yésus maraské wong lamur

Lukas 18:35 85 Lukas 19:535 Dongé Gusti Yésus lakuné wis tyedek karo kuta

Yériko ènèng wong lamur ngemis nang pinggir dalan.36 Kadung wong lamur kuwi krungu swarané wong okèhliwat kono, dèkné terus takon: “Enèng apa ta?”

37 Enèng wong semaur: “Yésus sangka Nasarèt liwatkéné!”

38Wong lamur mau terus tyeluk-tyeluk: “Yésus, Anakératu Daved, aku mbok dimelasi!”

39 Wong-wong sing nang ngarep kono pada nyenènikongkon meneng, nanging wong lamur mau malahmundak banter sing tyeluk-tyeluk: “Anaké ratu Daved,aku mbok dimelasi!”

40 Gusti Yésus terus mandek lan ngongkon nggawawongé nang nggoné Dèkné. Kadung wongé wis nangngarepé, Gusti Yésus terus takon: 41 “Aku arep mbokkongkon ngapa?”

Wongé semaur: “Gusti, aku kepéngin weruh!”42 Gusti Yésus terus ngomong marang wongé: “Ya,

weruha! Pengandelmu sing maraské kowé.”43 Sakwat wongé bisa weruh. Wongé terus memuji

Gusti Allah lanmèlu Gusti Yésus. Kabèh wong sing weruhlelakon kuwi mau uga pada memuji Gusti Allah.

19Gusti Yésus lan Sakéus

1Gusti Yésus terus mlebu nang kuta Yériko lan mlaku-mlaku nang sak kuta kono. 2 Nang kuta kono ènèngwong sugih jenengé Sakéus, penggedéné wong belasting.3 Sakéus kepéngin banget weruh Gusti Yésus. Nangingdèkné tyendèk awaké lan jalaran kaling-alingan wongokèh, dèkné ora bisa weruh Gusti Yésus. 4Mulané Sakéusmblayu ndisiki terus mènèk nang wit anjir, supaya bisaweruh nèk Gusti Yésus liwat kono. 5 Kadung Gusti Yésusmlaku tekan kono, Dèkné ndelok nduwur nang wité anjir

Lukas 19:6 86 Lukas 19:15terus ngomong marang Sakéus: “Sakéus, ndang medun!Awit ing dina iki aku arep mampir nang omahmu.”

6Sakéus terus gelis-gelis medun lan nampa Gusti Yésuskaro bungah. 7Wong kabèh sing weruh lelakon kuwi maupada pating kedumel ngomong: “Lo, lah Dèkné kok gelemmerdayoh nang omahé wong ala?”

8 Sakéus terus ngadek lan ngomong marang Gusti Yé-sus: “Gusti, bandaku sing separo arep tak kèkké kanggowong sing ora nduwé lan sapa waé sing tau tak apusibandané bakal tak balèkké ping papat.”

9 Gusti Yésus ngomong marang Sakéus: “Ing dina ikiGusti Allah nylametké kowé lan brayatmu kabèh. Kowékuwi uga anak-turunané Bapa Abraham. 10 Awit AnakéManungsa kuwi tekané nggolèki lan nylametké wong-wong sing ketriwal.”

Tembung gambar bab duwit emas11 Saiki Gusti Yésus wis mèh tekan kuta Yérusalèm,

mulané okèh wong pada ngira nèk Kratoné Gusti Allahora suwi menèh bakal kebabar ing donya. 12 MulanéGusti Yésus terus ngekèki gambar marang wong-wongsing pada ngrungokké piwulangé. Tembungé: “Enèngwong gedé lunga nang negara adoh arep ditetepké dadiratu nang kana. Sakwisé kuwi dèkné arep balik menèh.13Sakdurungé budalwong gedémaunyeluk slafé sepuluh.Saben slaf dipasrahi duwit emas siji. Tembungé: ‘Duwitiki kana dienggo dedagang nganti aku teka menèh.’14 Jalaran rayaté negara kono sengit marang wongé, mu-lané pada kongkonan nusul, kongkon ngomong: ‘Awakédéwé ora gelem dikwasani wong iku.’

15 “Sakwisé wong gedé mau wis didadèkké ratu, dèknéterus balik nang negarané. Dèkné kepéngin ngerti

Lukas 19:16 87 Lukas 19:27kepriyé enggoné slafé pada dedagang, mulané pada di-tyeluk. 16 Slaf sing nomer siji mara ngomong: ‘Ratu, akuwis éntuk bati duwit emas sepuluh.’ 17 Ratuné ngomong:‘Apik banget, kowé slaf sing apik. Jalaran kowé kenèngdipretyaya karo prekara sing tyilik, saiki kowé tak angkatngwasani kuta sepuluh.’ 18 Slaf sing nomer loro marangomong: ‘Ratu, karo duwit emas siji singmbok pasrahkéaku, aku éntuk bati duwit emas lima.’ 19 Ratuné terusngomong: ‘Apik banget, saiki kowé bakal tak pasrahingwasani kuta lima.’

20 “Slaf sing nomer telu mara ngomong: ‘Ratu, lah ikiduwitmu, tak bundel nang katyu lan tak simpen. 21 Akuwedi karo kowé, awit aku ngerti nèk kowé wong kereng.Kowé njikuk barang sing dudu wèkmu lan ngunduhsangka tanduran sing kowé ora nandur.’ 22 Ratu mauterusngomongmarang slaf kuwi: ‘Kowékuwi slaf sing ala,kowé bakal tak setrap miturut tembungmu déwé. Kowéwis ngerti nèk aku iku wong kereng, sing njikuk apa singdudu wèkku lan ngunduh tanduran sing aku ora nandur.23Nèk ngono tenan, kenèng apa duwit kuwi kok orambokdèkèk nang bank, supaya nèk aku balik aku bisa nampaduwitku sak rèntené?’

24 “Ratuné terus ngomong marang wong sing nangkono: ‘Duwité sing nang nggoné slaf kuwi dijikuk landikèkké marang slaf sing wis nduwé duwit emas sepuluhmau.’ 25 Wong-wong mau pada semaur: ‘Ratu, slaf kuwilak wis nduwé duwit emas sepuluh, ta?’ 26 Sauranératuné: ‘Pada élinga, sapa sing nduwé bakal ditambahi,nanging sing ora nduwé, barang setitik nduwéné bakal di-jikuk. 27 Saiki, digawa mbréné kabèh mungsuhku sing oraseneng nèk aku dadi ratuné. Wong kuwi pada patènananang ngarepku!’ ”

Gusti Yésus diarak mlebu nang

Lukas 19:28 88 Lukas 19:39kuta Yérusalèm

28 Sakwisé Gusti Yésus ngomongké kuwi mau kabèh,Dèkné terus budal nang Yérusalèm ndisiki wong-wong.29 Kadung wis tyedek karo désa Bètfaké lan désa Bétanising nang gunungOlèf, Gusti Yésus terus ngongkonmuridloro kongkon mlaku ndisik. 30 Dèkné ngomong: “Kanamlebunangdésa nangngarep kuwi. Kowébakalweruh ki-mar enom dikentyang. Kimar kuwi durung tau ditumpakiwong. Diutyuli lan digawa mbréné. 31 Nèk ènèng wongtakon: ‘Kenèng apa kok mbok utyuli?’ Semaura: ‘Gustimbutuhké.’ ”

32 Murid loro sing dikongkon mlaku ndisik mau terusbudal. Lan sing diomong karo Gusti Yésus mau tyotyokkabèh. 33 Dongé murid loro mau ijik ngutyuli kimaré,sing nduwé kimar ngluruh: “Lah kenèng apa kok mbokutyuli?”

34Murid-muridé terus semaur: “Gusti singmbutuhké.”35 Kimaré terus digawa nang nggoné Gusti Yésus. Murid-murid mau terus ngutyuli saliné, terus dilèmèkké nanggegeré kimaré. Gusti Yésus terus diangkat lan dijagongkénang kimaré. 36 Sakwisé mlaku, murid-muridé terus padanjèrèng saliné nang dalan sing diliwati.

37Kadung wis tyedek karo kuta Yérusalèm, nang dalansing medun sangka gunung Olèf, murid-muridé GustiYésus kabèh terus pada surak-surak karo bungah, memujijenengé Gusti Allah, jalaran sangka sakkèhé mujijat singpada weruh. 38 Wong-wong mau surak-surak ngomong:“Nampaa berkah Ratu sing teka ing Jenengé Gusti! Ka-tentreman nang swarga lan Gusti Allah nang nduwur singkudu dipuji!”

39 Wong Farisi siji-loro sing nang tengahé wong okèhkono terus ngomong marang Gusti Yésus: “Guru, mbokmurid-murid kuwi dikongkon meneng!”

Lukas 19:40 89 Lukas 20:140Nanging Gusti Yésus semaur: “Nèk wong-wong kuwi

meneng, watu-watu iki sing bakal surak-surak.”Gusti Yésus nangisi kuta Yérusalèm

41 Kadung Gusti Yésus wis tyedek karo Yérusalèm lanweruh kutané, Dèkné mripaté metu eluhé. 42 Tembungé:“Yérusalèm, kaya ngapa ta apiké semunggoné ing dinaiki kowé ngerti apa sing mbok butuhké kanggo katen-tremanmu. Nanging tekan saiki kowé durung weruh.43 Bakal teka waktuné mungsuh-mungsuhmu bakal ngle-boni kowé, nepung lan nyepit kowé. 44Mungsuhmu kuwibakal ngrusak kowé lan rayatmu kabèh nganti rata karolemah. Watu siji waé ora bakal temumpang nang watuliyané, awit kowé ora nggatèkké marang tekané GustiAllah sing arep nylametké kowé!”

Gusti Yésus mlebu nang Gréja Gedé45Gusti Yésus terusmlebu nang Gréja Gedé lan nggurak

wong-wong sing dodolannang kono. 46Tembungé: “NangKitab Sutyi ènèng tulisan: ‘Omahku kuwi kanggo pamuji,’nanging panggonan sutyi iki mbok dadèkké rongé mal-ing.”

47-48 Gusti Yésus saben dina mulang nang Gréja Gedé.Para pengarepé imam, para guru Kitab lan para penun-tuné bangsa Ju pada nggolèk akal arep matèni Dèkné,nanging ora bisa apa-apa, awit rayaté seneng ngrungokképiwulangé lan pada ketarik tenan karo Dèkné.

20Pitakonan bab pangwasanéGusti Yésus

1 Ing sakwijiné dina Gusti Yésus mulang lan nggelarkékabar kabungahané Gusti Allah marang wong okèh nangGréja Gedé. Para pengarepé imam, para guru Kitab

Lukas 20:2 90 Lukas 20:10lan penuntuné bangsa Ju pada mara. 2 Wong-wongkuwi takon marang Gusti Yésus: “Guru, apa Kowé bisanduduhké sangka ngendi pangwasamu kanggo nindakkékabèhprekara kuwi? Sapa singngekèki pangwasamarangKowé?”

3Gusti Yésus terus ngomong: “Aku uga kepéngin takonmarang kowé. Jajal ngomong! 4 Sapa sing ngekèkipangwasa marang Yohanes kanggo mbaptis wong? GustiAllah apa manungsa?”

5Wong-wong terus pada rembukan. Sing siji ngomongmarang liyané: “Kepriyé awaké déwé sing nyauri? Nèkawaké déwé ngomong: ‘Sangka Gusti Allah,’ mengkoDèkné bakal ngomong: ‘Lah kenèng apa kowé kok orapada pretyaya marang Yohanes?’ 6 Nanging nèk awakédéwé ngomong: ‘Sangkamanungsa,’ awaké déwémengkodibandemi watu karo wong okèh iki, awit wong-wongkuwi kabèh nganggep Yohanes nabi.” 7 Dadiné wong-wong mau terus semaur ngéné marang Gusti Yésus:“Awaké déwé ora ngerti.”

8 Gusti Yésus terus ngomong: “Nèk ngono kowé yaora tak omongi sapa sing ngekèki pangwasa marang Akukanggo nindakké kuwi mau kabèh.”

Tembung gambar bab wongnyéwa kebon

9Gusti Yésus ngekèki gambarmarangwong-wongmau,uniné: “Enèng wong nduwé kebon dreif. Keboné dis-éwakkémarangwong tani. Sing nduwé kebon terus lungaadoh lan manggon nang kana sampèk suwi. 10 Kadungwis wayahé ngunduh, sing nduwé kebon ngongkon slafémarani wong-wong sing pada nggarap keboné, kongkonnjaluk bagèané sangka pametuné. Nanging wong singdikongkon mau dipentungi karo wong sing nggarap

Lukas 20:11 91 Lukas 20:18keboné, terus dikongkon balik tanpa nggawa apa-apa.11 Wong sing nduwé kebon terus ngongkon slaf liyané,nanging slaf iki uga dipentungi lan diolok-olok karo singnggarap kebon, terus dikongkon balik tanpa nggawa apa-apa. 12 Sing nduwé kebon terus ngongkon slaf menèh,kaping teluné. Nanging kongkonan kuwi uga dipentungiterus dibuwang nang sak njabané kebon. 13 Entèk-entèkésing nduwé kebon mikir: ‘Saiki apiké kepriyé? Akutak ngongkon anakku déwé waé, anak sing tak trés-nani. Menawa wong-wong kuwi ngajèni marang anakku.’14 Nanging kadung para penggarap kebon mau weruhanaké sing nduwé kebon teka, terus pada rembukanngéné: ‘Anaké sing nduwé kebon iki énaké dipatèni waésupaya awaké déwé éntuk warisané.’ 15Wong-wong kuwiterus nyèrèt anaké sing nduwé kebon nang sak njabanékebon terus dipatèni.”

Gusti Yésus terus takon marang wong-wong sing padangrungokké: “Saiki para penggarap kebon mau bakaldikapakké karo sing nduwé kebon? 16 Wis mesti nèkwong sing nduwé kebon dreif bakal teka lan matèni parapenggarap lan keboné bakal diséwakké marang wongliya.”

Kadung krungu tembungé Gusti Yésus mau, wong singngrungokké terus ngomong: “Iku ora bakal klakon!”

17 Gusti Yésus nyawang wong-wong mau terusngomong: “Nèk ngono, apa ta tegesé ayat iki:‘Watu sing ditampik karo wong sing tukang nggawé

omah,awit dianggep ora ènèng gunané, yakuwi jebul watu sing

apik déwé.’18 Sapa sing tiba nang watu kuwi bakal ajur-mumur lansapa sing ketiban watu kuwi bakal remuk.”

Pitakon bab mbayar belasting

Lukas 20:19 92 Lukas 20:2619 Para guru Kitab lan para pengarepé imam ngerti

nèk gambar kuwi kanggo dèkné kabèh, mulané padakepéngin nyekel Gusti Yésus ing waktu kuwi, nangingpada wedi karo wong okèh. 20 Kekarepané mau terusdiundurké ndisik, ngentèni waktu sing pener. Wong-wong kuwi terus pada kongkonan wong siji-loro singdibayar, kongkon étok-étoké wong apik sing ngetokképitakonan-pitakonan marang Gusti Yésus, tujuané na-mung kanggo ngenèng Dèkné. Dadiné nèk Gusti Yésusngetokké tembung sing klèru, wong-wong nduwé jalarankanggo nyekel Dèkné lan masrahké Dèkné marang gra-mangé. 21 Wong-wong kongkonan mau terus ngomongngéné marang Gusti Yésus: “Guru, awaké déwé ngertinèk sembarang sing mbok wulangké lan mbok gelarkékuwi bener kabèh. Awaké déwé uga ngerti nèk Kowé orawedi marang sapa-sapa, nanging namung nggelarké apakekarepané Gusti Allah. 22 Saiki awaké déwé kepénginngerti bab iki: manut agamané awaké déwé iki mbayarbelasting marang ratuné éntuk apa ora?”

23 Gusti Yésus ngerti nèk wong-wong kuwi nduwétujuan sing ora apik, mulané Dèkné ngomong: 24 “Ndelok,Aku kepéngin weruh duwit pérak kéné. Kuwi ènènggambaré sapa lan ènèng tulisané apa?”

Wong-wong terus semaur: “Gambaré lan tulisanératuné!” 25 Gusti Yésus terus ngomong: “Nèk ngono,kèkna marang ratuné apa sing wèké ratuné lankèkna marang Gusti Allah apa sing wèké Gusti Allah.”26 Mengkono kuwi kétok nèk wong-wong kongkonankuwi ora bisa ngenèng Gusti Yésus nang ngarepé wongokèh. Wong-wong pada nggumun lan ora wani ngomongapa-apa.

Pitakon bab tanginé wong mati

Lukas 20:27 93 Lukas 20:4027Enèng wong Saduki siji-loro mara nang nggoné Gusti

Yésus. Wong Saduki kuwi ora pretyaya nèk wong matibakal tangi menèh. 28 Wong-wong iki takon marangGusti Yésus: “Guru, nabi Moses wis ngekèki wèt marangawaké déwé kabèh ngéné: ‘Nèk ènèng wong lanang matininggal bojo tanpa nduwé anak, seduluré lanang kudungepèk randa sing ditinggal mati kuwi. Tujuané supayanukulké turunan kanggo seduluré sing mati.’ 29 Saikiènèng sedulur pitu. Sing mbarep kawin, nanging terusmati tanpa ninggal anak. 30 Randané terus diepèk karoadiké sing nomer loro. Dèkné uga mati. 31 Terus diepèkkaro sing nomer telu. Mengkono kuwi mbok randanésampèkwis diepèk karo sedulur pitu kabèh, nanging padamati tanpa ninggal anak. 32Entèk-entèké randané yamatipisan. 33 Lah mbésuk nèk wong mati pada tangi, wongwédok kuwi dadi bojoné sing endi? Awitwong lanangpitukuwi kabèh wis tau dadi bojoné wong wédok kuwi?”

34 Gusti Yésus terus semaur: “Ing donya kéné wonglanang lan wédok pada kawin. 35 Nanging wong lananglan wédok sing kaanggep pantes ditangèkké sangka patilan urip ing jaman kelanggengan kuwi ora pada kawinan.36Bakalé kayamulékat, awit ora padamati menèh. Wong-wong kuwi pada dadi anaké Gusti Allah, awit wis padaditangèkké sangka pati. 37 Nabi Moses déwé ngomongkékanti tyeta nèkwongmati bakal ditangèkkémenèh. Nangtulisan sing ngomongké bab grumbul eri sing murupdèkné ngarani Gusti Allah: Gusti Allahé Abraham, Isak lanYakub. 38 Gusti Allah kuwi dudu Gusti Allahé wong mati,nanging Gusti Allahé wong urip. Awit kanggo Gusti Allahwong-wong kuwi kabèh urip.”

39 Enèng guru Kitab siji-loro sing ngomong: “Tem-bungmukuwi pantyènbener tenan, Guru.” 40Wong-wongmau wis ora wani takon apa-apa menèh marang Gusti

Lukas 20:41 94 Lukas 21:4Yésus.

Pitakon bab Kristus41 Gusti Yésus terus takon marang wong-wong mau:

“Lah kepriyé kok wong bisa ngarani Kristus kuwi tu-runané ratu Daved? 42-43 Lah mangka ratu Daveddéwé nang kitab Masmur ngomong ngéné: ‘Gusti Al-lah ngomong marang Gustiku: Kowé njagonga nangtengenku, nganti tekan waktuné mungsuhmu pada taktelukké marang kowé.’ 44 Nèk ratu Daved nyebut Dèknénganggo tembung Gusti, lah kepriyé Kristus kok uga daditurunané?”

Gusti Yésus ngomongi supaya pada ngati-ati karo paraguru Kitab

45 Dongé wong kabèh ijik ngrungokké marang Dèkné,Gusti Yésus ngomong marang murid-muridé: 46 “Padasing ati-ati karo para guru Kitab. Wong-wong kuwi padasenengnganggo salin dawa, senengdibagèkké karowong-wong nang pasar. Nèk nang sinaguk apa nang péstasenengé milih jagongan sing kajèn. 47 Nanging wong-wong iki pada ngrampas omahé randa-randa lan kanggomamèrké apiké pada ndedonga sampèk suwi banget.Wong-wong kuwi mesti bakal disetrap sing abot tenan.”

21Pawèhé mbok randa

1Nang Gréja Gedé kono Gusti Yésus weruh wong sugih-sugih pada nglebokké duwit nang wadah duwit pawèh.2 Dèkné uga weruh ènèng mbok randa miskin nglebokképawèhé duwit rètyèh loro sing tyilik banget ajiné. 3GustiYésus terus ngomong: “Dititèni! Mbok randamiskin kuwipawèhé luwih okèh tenimbang wong-wong liyané. 4Awitwong liya-liyané kuwi enggoné pawèh njikuk sangkakalubèrané kasugihané. Nanging mbok randa miskin

Lukas 21:5 95 Lukas 21:12pawèh duwit kabèh sak nduwéné, sing dibutuhké kanggongrumat uripé déwé.”

Gusti Yésus mlambangi nèkGréja Gedé bakal dirusak

5Enèngwong siji-loro pada omong-omongan bab apikéGréja Gedé, enggoné diapik-apikké nganggo watu-watusing apik banget lan uga barang werna-werna sing dis-umbangké marang Gusti Allah. 6 Nanging Gusti Yé-sus ngomong: “Mbésuk bakal klakon, kabèh sing mboksawang kuwi bakal ambruk, ora ènèng watu sing bakaltemumpang nang watu liyané.”

Kasangsaran lan panyiya-nyiya7 Wong-wong mau takon marang Gusti Yésus: “Guru,

kapan prekara sing mbok omong kuwi klakon? Lah apatandané sing nduduhké nèk prekara kuwi bakal teka?”

8 Gusti Yésus semaur: “Kowé pada sing awas, ajasampèk kenèng disasarké wong. Awit okèh wong singbakal teka nganggo Jenengku. Wong-wong mau bakalngomong: ‘Aku iki Kristus!’ lan ‘Saiki wis tekan wan-tyiné!’ Aja pada nggugu! 9 Kowé aja pada kagèt nèkkrungu kabar bab peperangan lan pembruntakan. Awitkuwi kabèh wis pantyèn kudu klakon ndisik. Nangingkuwi durung entèk-entèkané jaman.”

10 Gusti Yésus terus neruské tembungé: “Bangsa-bangsa bakal pada peperangan, negara sing siji bakalnglawan negara sing liyané. 11 Nang endi-endi bakalènèng lindu sing nggegirisi, kurang pangan lan lelara,saiki nang kéné, sésuk nang kana. Uga bakal ènèngprekara-prekara sing nggegirisi lan sangka langit bakalènèng tanda-tanda sing nggumunké. 12 Nanging sak-durungé kabèh kuwi klakon, kowé bakal dityekel landipilara. Kowé bakal dikrutu nang sinaguk lan dilebokké

Lukas 21:13 96 Lukas 21:24nang setrapan. Kowé bakal digawa nang ngarepé pararatu lan para pangwasa, jalaran kowé nglabuhi Aku.13 Kuwi kelunggaran kanggo kowé ngetokké paseksimubab Aku. 14 Aja pada bingung sakdurungé bab kepriyéenggonmu kudu nanduki kanggo mbélani awakmu déwé.Pada élinga tenan bab kuwi. 15 Awit Aku déwé sing bakalngekèki tembung lan kapinteran marang kowé, marakkémungsuhmuora bakal bisa ngendek apambantahmarangapa singmbokomong. 16Kowébakal dielungké karo bapa-ibumu, karo sedulur-sedulurmu lan kantya-kantyamu.Kowé bakal ènèng sing dipatèni uga. 17 Kowé bakaldisengiti karo wong kabèh, jalaran kowé nglabuhi Aku.18 Nanging rambutmu sakeler waé ora bakal ènèng singkalong. 19 Nèk kowé mantep pretyaya terus, kowé bakalslamet.”

Gusti Yésus ngomongké bab rusaké kuta Yérusalèm20 Gusti Yésus neruské tembungé: “Nèk kowé weruh

kuta Yérusalèm dikupeng karo soldat, pada ngertia, orasuwi menèh kuta kuwi bakal dirusak. 21 Ing waktu kuwiwong-wong nang bawah Yudéa pada lungaa nang pegu-nungan. Wong-wong sing nang kuta pada metua sangkakuta lan wong-wong sing nang njabané kuta aja padamlebu nang kuta. 22 Awit ing dina-dina kuwi Gusti Allahbakal netepké setrapané lan sembarang sing wis ketulisnang Kitab Sutyi bakal klakon. 23 Melaské tenan wongwédok sing meteng lan sing nduwé bayi. Awit negara ikibakal ngalami kasusahan gedé, jalaran Gusti Allah bakalnyetrap bangsa iki. 24 Enèng wong sing bakal dipatènikaro pedang lan ènèng uga sing dadi setrapan diboyongnang negara-negara liya. Wong-wong sing ora kenalmarang Gusti Allah bakal ngidek-idek kuta Yérusalèm,

Lukas 21:25 97 Lukas 21:35nganti tekanéwaktuné singwis ditetepké karoGusti Allahkanggo bangsa kuwi.”

Tekané Anaké Manungsa25 Gusti Yésus neruské tembungé ngéné: “Mbésuk

bakal ènèng tanda-tanda sing kétok nang srengéngé,mbulan lan lintang-lintang. Nang bumi bangsa-bangsabakal pada bingung, jalaran sangka gemlegeré segaralan ombaké sing medèni. 26 Okèh wong bakal setengahmati wediné nèk pada mikir prekara-prekara sing bakalklakon nang jagat. Awit kekuwatan-kekuwatan sing natalakuné jagat bakal utyul. 27 Ing waktu kuwi wong-wongbakal weruh Anaké Manungsa teka nang méga nganggokamulyan lan pangwasa gedé. 28 Nèk kabèh kuwi molaiklakon, pada ngadeka lan nyawanga nduwur, awit orasuwi menèh kowé bakal pada keluwaran.”

Piwulang sangka wit anjir29 Gusti Yésus terus ngekèki gambar ngéné: “Pada

titènana wit anjir lan wit apa waé. 30 Nèk wité wis semi,kowé ngerti nèk wis nyedeki wayah panas. 31Mengkonouga, nèk kowé weruh prekara-prekara sing tak omongmau klakon, pada ngertia nèk Kratoné Gusti Allah wistyedek.

32 “Pada ngandela! Wong-wong sing urip ing jamaniki bakal pada menangi prekara-prekara kuwi mau kabèhklakon. 33 Langit lan bumi bakal ilang, nanging tem-bungku bakal tetep terus slawas-lawasé.”

Bab ati-ati34 Gusti Yésus ngomong: “Jaganen awakmu déwé! Aja

sampèk kowé namung mikirké bab sukak-sukak, manganénak lan ombèn-ombèn waé. Lan aja kokèhan mikirkébab kabutuhané urip, mengko kadung dinané Gusti tekadadakan, kowé durung tata-tata. 35Awit tekané dina kuwi

Lukas 21:36 98 Lukas 22:8

kaya kala kanggo njiret wong sak jagat kabèh. 36 Padasingmelèk lan pada tetep ndedongaa, supaya kowé dikèkikekuwatan bisa ngliwati kabèh sing bakal klakon kantislamet lan bisa mara nang ngarepé Anaké Manungsa.”

37 Gusti Yésus saben awan mulang nang Gréja Gedé,mbenginé munggah nang gunung Olèf nang sak njabanékuta. 38 Saben ésuk wong kabèh pada teka nang GréjaGedé, pada ngrungokké piwulangé Gusti Yésus.

22Rantyaman arep matèni Gusti Yésus

1 Saiki wis tyedek karo wayahé riyaya Pésta Roti TanpaRagi, sing diarani Paskah. 2Para pengarepé imam lan paraguru Kitab pada nggolèk akal arep matèni Gusti Yésus,awit wong-wong kuwi pada wedi karo rayaté.

Yudas gelem nyekelké Gusti Yésus3 Sétan ngleboni Yudas Iskariot, sakwijiné rasul sangka

rasul rolas. 4 Yudas terus marani para pengarepé imamlan para kumendané sekaut sing jaga Gréja Gedé, arepngrembuk kepriyé enggoné dèkné nyekelké Gusti Yésuskanggo wong-wong kuwi. 5 Para pengarepé imam lanpara kumendané sekaut mau pada bungah banget lanjanji arep ngekèki duwit marang Yudas. 6 Yudas setujulan wiwit waktu kuwi dèkné nggolèk akal enggoné arepnyekel Gusti Yésus kanggo wong-wong kuwi, tanpa wongokèh weruh.

Tyetyawisan Paskah7 Saiki wis tekan dinané riyaya Pésta Roti Tanpa Ragi,

yakuwi dinané wong-wong pada mbelèh tyempé kanggoriyaya Paskah. 8 Gusti Yésus ngongkon rasul Pétruslan Yohanes, tembungé ngéné: “Kana pada tata-tata

Lukas 22:9 99 Lukas 22:19nyawiské kaperluané Paskah sing bakal dipangan awakédéwé.”

9 Saurané rasul Pétrus lan Yohanes: “Lah karepé Gustiarep mangan Paskah nang endi?”

10 Gusti Yésus terus ngomong ngéné: “Rungokké! Nèkkowé mlebu nang kuta Yérusalèm, kowé bakal kepetukkaro wong sing nggawa kendi isi banyu. Wong kuwi di-etutké tekan omah sing dileboni. 11Kowé terus ngomongmarang sing nduwé omah: ‘Guru takon, Dèkné lan paramuridé kudu mangan Paskah nang endi?’ 12 Sing nduwéomah bakal nduduhké kamar gedé nang nduwur singwis pepak ènèng sembarangé. Pada tyawisna kaperluanéPaskah kabèh nang kono.”

13Murid loro mau budal lan sembarang keturutan kayasing diomong karo Gusti Yésus, terus pada nyawiskékaperluané Paskah nang kono.

Pésta Sutyi14Kadung wis tekan wayahé mangan Paskah, Gusti Yé-

sus terus njagong bebarengan karo para rasulé. 15 Dèknéterus ngomong ngéné marang para rasul mau: “Akukepéngin tenan mangan Paskah iki bebarengan karokowé, sakdurungé Aku nandang sangsara. 16 Awit padangertia! Aku bakal ora mangan Paskah menèh, ngantitegesé Paskah iki keturutan ing Kratoné Gusti Allah.”

17 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus ngangkat mangkokéombèn terus maturkesuwun marang Gusti Allah. GustiYésus terus ngomong marang para rasul: “Mangkok ikitampanana lan pada ngombéa. 18 Awit kowé tak omongi,wiwit saiki iki Aku bakal ora ngombé anggur menèh,nganti tekané Kratoné Gusti Allah.”

19 Sakwisé ngono Gusti Yésus terus njikuk roti terusmaturkesuwun marang Gusti Allah. Rotiné terusdityuwil-tyuwil terus dikèkké marang para rasul karo

Lukas 22:20 100 Lukas 22:30ngomong: “Roti iki badanku sing dikèkké kanggo kowé.Iki tindakké kanggo pengéling-éling marang Aku.”20 Semono uga, sakwisé mangan, Dèkné terus ngekèkkémangkoké ombèn marang para rasul karo ngomong:“Mangkok iki prejanjiané Gusti Allah sing anyar, singditetepké nganggo getihku, yakuwi getih sing tumètèskanggo kowé.

21 “Nanging pada dirungokké! Wong sing arep nyekelAku saiki nang kéné, njagong sakméja karo Aku! 22AnakéManungsa pantyèn kudu mati, kaya sing wis dikarepkékaro Gusti Allah, nanging tyilaka tenan wong sing nyekelDèkné kanggo mungsuhé.”

23 Para rasul terus pada takon marang sakpada-pada,sapa sing arep nyekel Gusti Yésus.

Sapa sing gedé déwé24 Para murid pada èngkèl-èngkèlan bab sapa sing di-

anggep gedé déwé. 25Gusti Yésus terus ngomongmarangpara murid mau: “Ratu-ratu ing donya kéné pada ngerèhrayaté lan para pangwasa mau diarani ‘Pembélané rayat.’26 Nanging kowé aja kaya ngono. Malah walikané: wongsing gedé déwénang tengahmukududadi sing tyilik déwélan sing dadi pengarep kuwi kudu dadi kaya peladèn.27 Sapa sing luwih kajèn: sing njagong mangan apa singngladèni dèkné? Mesti sing njagongmangan ta? Nangingnang tengahmu Aku iki kaya peladèn.

28 “Sakjeroné Aku nandang susah kowé slawasé tyam-pur karoAku. 29Kaya enggonéBapakkuwis ngekèki pang-wasa marang Aku nindakké kratoné, mengkono uga kowébakal tak kèki pangwasa nindakké kratonku. 30 Kowébakal mèlu mangan lan ngombé karo Aku ing kratonkulan kowé bakal pada njagong nang damparé kraton mau,ngrutu bangsa Israèl turunan rolas.”

Lukas 22:31 101 Lukas 22:38Gusti Yésus mlambangi nèk rasul Pétrus bakal nyélaki

Dèkné31 Gusti Yésus terus ngomong marang Simon: “Simon,

Simon! Sétan dililani karo Gusti Allah njajal pretyayamusak kabèhé, kaya wong tani ngayaki gandumé, dipisahsangka rambuté. 32 Nanging kowé wis tak dongaké,supaya pretyayamu ora nganti semplak. Lah nèk kowéwis ngakoni salahmu lan balik menèh, kowé kudu gentènnguwatké pengandelé sedulur-sedulurmu.”

33 Saurané rasul Pétrus: “Gusti, aku saguh disetrap lanmati bareng karo Kowé!”

34 Gusti Yésus terus ngomong: “Pétrus, ngandela! Ingdina iki, sakdurungé jago kluruk, kowé bakal ngomongping telu, nèk kowé ora kenal marang Aku.”

Bab dompèt, kantongan lan pedang35 Gusti Yésus terus ngomong marang para muridé:

“Dèk mbiyèn dongé kowé tak kongkon budal kaé, kowéora tak lilani nggawa dompèt isi duwit, kantongan lansepatu. Apa kowé pada kekurangan apa-apa? Lak ora ta?”

Saurané para murid: “Ora Gusti, awaké déwé orakekurangan apa-apa!”

36 Gusti Yésus terus ngomong: “Nanging saiki, singnduwé dompèt lan kantongan kudu digawa; sing oranduwé pedang kudu ngedol jasé kanggo tuku pedang.37Awit, pretyayaa! Tulisan nang Kitab sing uniné: ‘Dèknébakal dianggep wong ala,’ bakal klakon karo awakku. Lanapa sing ketulis kuwi saiki klakon tenan.”

38 Para murid terus semaur: “Gusti, lah iki ènèngpedang loro.”

Gusti Yésus ngomong: “Wis tyukup!”Gusti Yésus ndedonga nanggunung Olèf

Lukas 22:39 102 Lukas 22:5139 Gusti Yésus terus metu sangka kuta Yérusalèm lan

kaya lumrahé Dèkné munggah nang gunung Olèf. Paramurid pada mèlu. 40 Kadung wis tekan nggoné, GustiYésus ngomong: “Pada ndedongaa supaya ora kenèngpanggoda.”

41Gusti Yésus terusmlaku rada adoh sangka kono, kira-kira adohé sak balangan watu. 42 Dèkné terus sedekundonga ngomong: “Duh Bapakku, nèk Kowé gelem, mbokkasangsaran iki disingkirké sangka Aku! Nanging, ajasampèk kekarepanku, nanging kekarepanmu sing kuduketurutan.” ( 43 Terus ènèng mulékat sangka swargangétok marang Gusti Yésus lan nguwatké Dèkné. 44GustiYésus janwedi banget,mulané terus tambah tenanan singndedonga. Kringeté sampèk kaya getih tumètès nanglemah.)

45Kadungwis rampung enggonéndedonga, Gusti Yésusterus marani murid-muridé. Murid-murid mau ketemuijik pada turu, sangking sediné. 46 Gusti Yésus terusngomong: “Kenèng apa kowé kok pada turu? Pada tangialan ndedongaa, supaya ora kenèng panggoda.”

Gusti Yésus dityekel47Dongé Gusti Yésus ijik ngomong karo murid-muridé,

terus ènèng wong sak rombongan teka. Wong-wong kuwidigawa karo Yudas. Yudas terus marani Gusti Yésusarep ngambung Dèkné. 48Nanging Gusti Yésus ngomong:“Yudas, apa enggonmu nyekel Anaké Manungsa nganggoambung iki?”

49 Kadung murid-muridé Gusti Yésus weruh lelakonkuwi terus ngomong: “Gusti, apa éntuk diantem karopedangwaé?” 50Sakwijinémurid terus nyabet slafé ImamGedé karo pedang, sampèk kupingé sing tengen tyepol.

51Nanging Gusti Yésus ngomong: “Wis, seméné waé!”Kupingé wongé terus didemèk, terus bisa waras menèh.

Lukas 22:52 103 Lukas 22:6152 Gusti Yésus terus ngomong marang para pengarepé

imam lan para kumendané sekauté Gréja Gedé lan parapenuntuné bangsa Ju sing pada teka nang kono arepnyekel Dèkné: “Apa Aku iki mbok kira wong nakal, kokarep nyekel Akunganggo pedang lan pentung? 53ApaAkusaben dina ora nang Gréja Gedé karo kowé. Kenèng apaAku kok ora mbok tyekel nang kono? Nanging pantyènwis tekan waktumu lan waktuné pangwasané pepetengtumandang.”

Rasul Pétrus nyélaki Gusti Yésus54 Sakwisé Gusti Yésus dityekel, Dèkné terus digawa

nang omahé Imam Gedé. Rasul Pétrus ngetutké sangkakadohan. 55Wong-wong pada nggawé bediyang nang ten-gahé latar kono terus pada njagong ngubengi bediyangé.Rasul Pétrus terus mèlu njagong nang kono. 56 Sakwijinéslaf wédok weruh rasul Pétrus nang padangé geni, terusngematké dèkné karo ngomong: “Wong kuwi uga mèluYésus!”

57Nanging rasul Pétrus sélak ngomong: “Aku ora kenalblas karo wong kuwi!”

58 Ora let suwi ènèng wong liyané weruh rasul Pétrusterus ngomong: “Kowé uga muridé Yésus!”

Nanging rasul Pétrus semaur: “Ora, dudu aku!”59 Kira-kira let sak jam ènèng wong liyané menèh sing

ngomong banter: “Pantyèn wong kuwi muridé Yésus,awit dèkné ya wong Galiléa!”

60 Nanging rasul Pétrus semaur: “Kowé ngomong apakuwi? Aku ora ngerti apa sing mbok omong kuwi!”

Rasul Pétrus durung sampèk rampung sing ngomongkuwi, kok terus ènèng jago kluruk. 61 Gusti Yésus terusnolèh lan ndelokké rasul Pétrus. Rasul Pétrus terus kélin-gan marang tembungé Gusti: “Ing dina iki, sakdurungé

Lukas 22:62 104 Lukas 22:71jago kluruk, kowé bakal nyélaki Aku ping telu.” 62 RasulPétrus terus metu sangka kono karo nangis kelara-lara.

Gusti Yésus digawé sembrana63 Wong-wong sing nyekel Gusti Yésus terus pada

moyoki lan nggebuki Dèkné. 64 Mripaté ditutupi terusdikeplaki lan ditakoni: “Jaréné kowé nabi, bedèken sapasing ngeplaki Kowé?” 65Wong-wong sing njaga kuwi padamoyoki Gusti Yésus nganggo tembung liya-liyanémenèh.

Gusti Yésus nang ngarepéKruton Agama

66 Ing ésuké para pengarepé wong Ju, para pengarepéimam lan para guru Kitab pada nglumpuk. Gusti Yésusterus digawa nang ngarepé Kruton Agama. 67Wong-wongterus takon marang Gusti Yésus ngomong: “Apa kowékuwi Kristus tenan!”

Gusti Yésus semaur: “Senajan Aku ngomong, kowéya ora bakal ngandel. 68 Senajan Aku takona apa-apa,kowé ya ora bakal pada mangsuli. 69Nanging saiki AnakéManungsa bakal njagong nang tengené Gusti Allah singkwasa déwé.”

70Wong-wong terus takon: “Dadiné Kowé Anaké GustiAllah?”

Gusti Yésus semaur: “Kowé déwé sing ngomongngono!”

71 Wong-wong terus ngomong: “Awaké déwé wis orambutuhké seksi menèh. Awaké déwé wis krungu sangkatembungé Dèkné déwé.”

23Gusti Yésus nang ngarepé gramang Pilatus

Lukas 23:1 105 Lukas 23:101Wong kabèhmau terus pada ngadek lan nggawa Gusti

Yésus nang ngarepé gramang Pilatus. 2Nang kono wong-wong pada nyalahké Dèkné, ngomong: “Awaké déwé wisngerti nèk wong iki nyasarké rayat. Dèkné ngojok-ojokiwong supaya ora mbayar belasting marang ratuné, awitDèkné déwé ngakuné Kristus, ratu.”

3 Gramang Pilatus terus takon marang Gusti Yésus:“Apa kowé kuwi ratuné bangsa Ju?”

Gusti Yésus semaur: “Bener, pantyèn mengkono!”4 Gramang Pilatus terus ngomong marang para pen-

garepé imam lan wong okèh sing nang kono: “Nèk manutpinemuku wong iki ora salah apa-apa.”

5 Nanging wong-wong ngetyek waé ngomong: “Wongiki mulangi wong-wong kongkon pada mbruntak, molainang bawahGaliléa terus nang sakYudéa lan saiki sampèktekan kéné.”

Gusti Yésus nang ngarepératu Hérodès

6 Kadung gramang Pilatus krungu omongé wong-wong mau, dèkné terus takon: “Apa wong iki tekanésangka Galiléa?” 7 Bareng krungu nèk Gusti Yésus kuwisangka panggonan pengurusané ratu Hérodès, dèknéterus ngongkon nggawa Gusti Yésus nang nggoné ratuHérodès, sing ing waktu kuwi ndilalahé nang kutaYérusalèm. 8 Kadung ratu Hérodès weruh Gusti Yésus,dèkné bungah banget, awit wis suwi krungu bab Dèkné,mulané kepéngin weruh déwé. Malah dèkné ngarep-arepbisaa weruh Gusti Yésus nindakké mujijat. 9Mulané ratuHérodès ngetokké pitakonan pirang-pirangmarang GustiYésus, nanging Dèkné ora gelem semaur apa-apa. 10 Parapengarepé imam lan para guru Kitab uga nang kono lanpada nyalahké Gusti Yésus nganggo prekara-prekara sing

Lukas 23:11 106 Lukas 23:22abot. 11 Gusti Yésus digawé sembrana karo ratu Hérodèslan para soldat. Dèkné terus dienggoni penganggoné ratuterus digawa balik menèh nang ngarepé gramang Pilatus.12Wiwit dina iku ratu Hérodès lan gramang Pilatus padakekantyan menèh, mauné memungsuhan.

Gusti Yésus nampa setrapan pati13 Gramang Pilatus terus ngumpulké para pengarepé

imam, para penuntun lan uga rayaté. 14 Dèkné terusngomong marang wong-wong: “Kowé nggawa wong ikinang nggonku lan kowé ngomong nèk wong iki nyasarkérayat. Wongé wis tak takoni nang ngarepmu, nangingaku ora nemu salah blas sing mbok omongké. 15Uga ratuHérodès ora nemu salah apa-apa, awit dèkné ngongkonnggawa Yésus balik nang nggonku menèh. Wong iki oranglakoni salah apa-apa sing marakké Dèkné kudu dikèkisetrapan pati. 16Mulanéwongé arep tak kongkonmetyutiwaé terus tak etyulké.” ( 17 Wis dadi adat, saben riyayaPaskah gramang Pilatus ngetokké setrapan siji, manutpenjaluké rayat.)

18 Wong okèh sing nang kono pada bengok-bengok:“Wong iku dipatèni! Barabas dietokké.” 19 Barabas kuwidisetrap, jalaran dèkné mbruntak nang kuta lan matèniwong.

20 Jalaran gramang Pilatus kepéngin ngetokké GustiYésus, mulané dèkné ngomong sepisan menèh marangwong okèh mau. 21 Nanging wong-wong pada bengok-bengok ngomong: “Dipentèng waé! Dipentèng!”

22 Gramang Pilatus sampèk ngomong ping telunémarang wong okèh mau, tembungé: “Nanging wong ikisalahé apa? Aku ora nemu salahé wong iki sing marakkékudu dipatèni. Wong iki arep tak kongkon metyuti waéterus tak etyulké.”

Lukas 23:23 107 Lukas 23:3323 Nanging wong-wong malah tambah bengok-bengok

sak kuwaté, ngomong nèk Gusti Yésus kudu dipentèng.Entèk-entèké wong okèh mau menang. 24 Gramang Pila-tus terus nggawé putusan ngekèki setrapan pati marangGusti Yésus, manut karepé wong okèh mau. 25 Barabas,sing disetrap jalaran nglakoni pembruntakan lan matèniwong, dietokké, manut karepé wong-wong. GramangPilatus terus masrahké Gusti Yésus marang wong okèhmau, supaya pada nglakoni apa karepé.

Gusti Yésus dipentèng26 Gusti Yésus terus digawa metu sangka kuta

Yérusalèm. Nang dalan kepetuk wong sing jenengéSimon, sangka kuta Siréné, arep mlebu kuta. Simondityeluk lan dipeksa kongkon manggul kayu pentènganénang mburiné Gusti Yésus.

27Okèh wong pada ngetutké lakuné Gusti Yésus. Nangtengahé wong okèh kuwi uga ènèng wong wédok siji-loro. Wong wédok-wédok mau pada ngantemi dadanénangisi Gusti Yésus lan pada sambat. 28Gusti Yésus terusnolèh lan ngomong marang wong wédok-wédok mau:“Kowé, wong wédok Yérusalèm, kowé aja pada nangisiAku; tangisana awakmu déwé lan anak-anakmu. 29 Awitbakal ènèng waktuné wong ngomong: ‘Beja tenan wongwédok sing gabuk, sing ora tau nglairké anak lan oratau nyusoni bayi!’ 30 Bakal ènèng waktuné wong padangomong marang gunung-gunung: ‘Aku tibanana,’ lanuga ngomong marang puntuk-puntuk: ‘Aku hurukana!’31 Awit nèk kaya ngéné penggawéné marang kayu singurip, lah kayu sing garing menèh bakal dikapakké?”

32 Enèng wong nakal loro sing digiring bareng karoGusti Yésus, sing uga arep dipatèni. 33 Kadung wis tekanpanggonan sing jenengé “Endas wong,” Gusti Yésus terus

Lukas 23:34 108 Lukas 23:45dipentèng bareng karo wong nakal loro mau, siji nangtengené lan siji nang kiwané. 34Gusti Yésus terus ndonga:“Duh Bapakku, salahé wong-wong iki mbok dingapura,awit ora pada ngerti apa sing dilakoni.”

Saliné Gusti Yésus terus dipratung nganggo lotré karopara soldat sing njaga. 35 Wong okèh pada nyawanglelakon nang kono kuwi. Para pengarepé bangsa Ju padamoyoki Gusti Yésus, tembungé: “Dèknéwis nulungi wongliya. Nèk pantyèn wong kuwi Kristus, kongkonané GustiAllah tenan, jajal kono apa bisa nulungi awaké dèknédéwé.”

36 Soldat-soldat ya pada moyoki terus marani GustiYésus lan ngekèki anggur ketyut. 37Terus ngomong: “NèkKowé ratuné wong Ju, tulungana awakmu déwé.”

38Nang sak nduwuré sirahé Gusti Yésus ènèng tulisan:“Yésus, ratuné wong Ju.”

39 Salah sijiné wong nakal sing dipentèng ngolok-olokGusti Yésus, ngomong: “Nèk Kowé kuwi Kristus tenan,tulungana awakmu déwé lan awaké déwé wong loropisan.”

40 Nanging wong nakal sing liyané nyenèni kantyanéngomong: “Apa kowé ora wedi blas karo Gusti Allah,awaké déwé iki éntuk setrapan pati. 41 Kanggo awakédéwé setrapan iki wis sak mestiné. Nanging wong iki orasalah apa-apa.” 42 Wongé terus ngomong marang GustiYésus: “Gusti, mbok éling marang aku nèk Kowé wis ingkratonmu.”

43 Gusti Yésus semaur: “Pretyayaa, dina iki waé kowébakal bareng karo Aku mlebu ing Pirdus.”

Ninggalé Gusti Yésus44 Kira-kira jam rolas awan sak negara kono kabèh

malih peteng ndedet, sampèk jam telu, awit srengéngénéketutupan. 45 Kordèn nang Gréja Gedé suwèk tengahé.

Lukas 23:46 109 Lukas 23:5646Gusti Yésus terus mbengok banter: “Duh Bapakku, Akumasrahké nyawaku nang tanganmu!” Sakwisé ngomongkuwi Dèkné terus ninggal.

47 Kadung kumendané para soldat sing jaga nang konoweruh lelakon kuwi mau kabèh, dèkné terus ngluhurkéGusti Allah ngomong: “Nyata tenan nèk wong iki orasalah.”

48Wong-wong sing pada teka mbrono kepéngin weruhlelakon nang kono uga padaweruh kuwimau kabèh. Padarumangsa salah kabèh lan ngantemi dadané terus padamulih. 49 Wong kabèh sing pada kenal karo Gusti Yésuslan uga wong wédok-wédok singmèlu Gusti Yésus sangkaGaliléa pada ngadek lan ndelokké lelakon kuwi kabèhsangka kadohan.

Gusti Yésus dikubur50-51 Enèng wong sing jenengé Yosèf, sangka Arimatéa,

kutané wong Ju. Yosèf iki wong apik lan kajèn, wongpretyaya sing ngarep-arep tekané Kratoné Allah. Yosèfiki wargané Kruton Agama, nanging dèkné ora nyetujoniputusané liya-liyané mau bab Gusti Yésus. 52 Yosèf terusmara nang nggoné gramang Pilatus nyuwun layoné GustiYésus. 53 Yosèf terus ngedunké layoné sangka kayupentèngan terus dibuntel mori alus. Sakwisé kuwi layonéterus dikubur nang kuburan sing ditatah sangka watu.Kuburan iki durung tau kanggo. 54 Saiki wis dinanékanggo tata-tata, awit sedilut menèh wis tiba dina sabat.

55 Wong wédok-wédok sing mèlu Gusti Yésus sangkaGaliléa ya pada ngetutké Yosèf, mèlu ngeterké layonénang kuburan. Wong-wong kuwi pada weruh déwé singnyèlèhké layoné Gusti Yésus. 56Wong wédok-wédok mauterus pada mulih lan nyawiské bumbu-bumbu lan lenga-wangi sing arep dienggo ngusapi awaké Gusti Yésus.

Lukas 24:1 110 Lukas 24:12Esuké, dina sabat, wong-wongmau pada lèrèn enggoné

nyambutgawé, manut wèté dina sabat.24

Gusti Yésus tangi sangka pati1 Ing dinanéminggu, ésukmruput, wongwédok-wédok

mau pada budal nang kuburan nggawa barang-barangésing wis dityawiské kanggo ngrumati layoné Gusti Yésus.2 Kadung tekan nggoné, wong-wong weruh nèk watusing nutupi kuburané wis diglundungké. 3Wong wédok-wédok mau terus mlebu, nanging layoné wis ora ènèng.4 Dongé ijik pada ngadek nang kono lan bingung mikirképrekara kuwi, lah kok dadakan ènèng wong lanang loronganggo salin putih sumeblak ngadek nang ngarepé.5 Wong wédok-wédok mau kagèt banget terus pada nd-ingkluk. Wong lanang loro mau terus ngomong: “Kenèngapa kowé kok pada nggolèki wong sing urip nang tengahéwong mati? 6 Dèkné ora ènèng nang kéné, Dèkné wistangi. Apa ora pada kélingan marang tembungé, dongéDèkné ijik nang Galiléa. 7 Dèkné lak ngomong ngéné ta:‘Anaké Manungsa wis pinesti dielungké marang tanganéwong dosa terus dipentèng. Sakwisé kuwi, ing telungdinané, Dèkné bakal tangi menèh.’ ”

8Wong wédok-wédokmau terus kélinganmarang tem-bungé Gusti Yésus kuwi. 9 Sakwisé balik sangka kuburan,wong wédok-wédok mau terus pada ngomongké bablelakon kuwi kabèh marang murid sewelas lan marangliya-liyané. 10 Wong wédok-wédok sing ngomongké bablelakon mau yakuwi: Maria Makdaléna, Yohanah lanMaria, ibuné Yakobus lan wong wédok-wédok liyané singuga bebarengan karo wong-wong mau. 11 Nanging pararasul ora pada ngandelmarang omongéwong-wong kuwi,jaréné namung ngobrol. 12 Nanging rasul Pétrus terus

Lukas 24:13 111 Lukas 24:23gelis-gelis lunga nang kuburan. Kadung nginguk njeruhdèkné namung weruh moriné nang kono. Dèkné nggu-muné éram-éram, terus mulih karo mikir-mikir apa singentas klakon nang kuburan kono.

Gusti Yésus ngétok marangmurid loro

13 Ing dina kuwi ènèng muridé Gusti Yésus loro singpada mlaku arep nang désa Emaus. Désa Emaus kuwiadohé kira-kira rolas kilomèter sangka kuta Yérusalèm.14 Karo mlaku wong loro kuwi pada ngomongké babsing entas klakon mau. 15 Dongé ijik omong-omonganngono kuwi Gusti Yésus déwé terus tekambarengi mlaku.16Wong loro mau ora nitèni nèk kuwi Gusti Yésus, embuhkenèng apa kok pada pangling karo Dèkné. 17Gusti Yésusterus ngomong: “Kowé kuwi pada ngomongké apa ta?”

Wong loromau terusmandek lan kétok sedi. 18Sing siji,sing jenengé Kléopas, semaur: “Tak kira namung Kowédéwé sing manggon nang Yérusalèm sing ora ngerti bablelakon-lelakon ing dina-dina sing kepungkur kuwi.”

19Gusti Yésus terus takon: “Enèng lelakon apa ta?”Saurané: “Lelakon bab Gusti Yésus sangka kuta

Nasarèt. Dèkné nabi sing kwasa banget ing penggawénélan ing piwulangé, sing kajèn tenan nang ngarepé GustiAllah lan nang tengahé manungsa. 20 Para pengarepéimam lan para pengarepé bangsané awaké déwé wispada netepké setrapan pati marang Dèkné, mulané terusdipentèng. 21 Awaké déwé kabèh malah wis njagak-njagakké nèk Dèkné sing bakal ngluwari bangsa Israèl.Saiki lelakon kuwi malah wis kliwat telung dina. 22Malahsaiki sedulur-sedulur wédok sangka golongané awakédéwé pada marakké awaké déwé kagèt banget. 23 Jarénémau ésuk mruput pada budal nang kuburan, nanging ora

Lukas 24:24 112 Lukas 24:33nemu layoné Gusti Yésus. Terus padamulih lan ngomongnèk weruh mulékat loro. Mulékaté mau jaréné ngomongnèk Gusti Yésus wis tangi sangka pati. 24Kantyané awakédéwé terus pada budal nang kuburan lan pada nyeksènidéwé nèk sembarang sing diomong karo sedulur-sedulurwédok bener kabèh. Nanging kantya-kantya mau oraweruh Dèkné.”

25 Gusti Yésus terus ngomong marang wong loro mau:“Kowé kok bodo temen lan angèl temen pretyaya marangsembarang sing wis diomongké karo para nabi. 26Kristuskuwi lak kudunglakoni kasangsaran, supaya sakwisé kuwikaangkat ing kaluhuran.” 27 Gusti Yésus terus ndunung-ndunungké marang wong loro mau bab apa sing wisdiomong nang Kitab Sutyi bab Kristus, wiwit sangkakitab-kitabé nabi Moses nganti tekan kitab-kitabé paranabi liyané.

28Kadungwis tyedek karo désa sing arepdiparani, GustiYésus étok-étoké arep mlaku terus. 29 Nanging wongloro mau pada ngalang-alangi Dèkné ngomong: “Mbokhayuk mampir nang omahé awaké déwé waé, awit wissurup, sedilut menèh wis peteng.” Gusti Yésus terusmlebu nang omahé wong loro mau. 30 Kadung njagongbebarengan arep mangan, Gusti Yésus terus njikuk rotilan ndonga, maturkesuwun marang Gusti Allah. Sakwisékuwi terus nyuwil roti, terus dielungké marang wongloro mau. 31 Sakwat mripaté wong loro mau kebukakterus bisa nitèni Gusti Yésus, nanging Dèkné wis ngilangsangka mripaté wong-wong mau. 32Wong loro mau terusngomong: “Wah, mau atiku jan krasa tenan, dongé Dèknéndunung-ndunungké isiné kitab-kitabé nabi Moses lanpara nabi liyané.”

33Wong loromau terus terusan ngadek lan balikmenèhnang kuta Yérusalèm. Nang kono pada ketemu karo

Lukas 24:34 113 Lukas 24:44rasulé Gusti Yésus sing sewelas, sing wis pada ngumpulkaro murid-murid liyané. 34 Sing pada ngumpul maungomong: “Gusti wis ngétok marang Simon! Dèknépantyèn wis tangi menèh!”

35Wong loro sangka désa Emaus mau uga ngomongkémarang para murid sing pada nglumpuk bab apa sing wisdialami déwé dongé nang dalan. Uga pada ngomongkénèk ora pangling karo Gusti Yésus, dongé Dèkné nyuwilroti.

Gusti Yésus ngétok marang murid-muridé36 Dongé murid-murid mau ijik pada ngomongké bab

kuwi terus dadakanwaéGusti Yésus ngadeknang tengahélan mbagèkké: “Tentrem anaa ing kowé!”

37 Murid-murid kabèh pada kagèt lan wedi, mikiréweruh memedi. 38-39 Nanging Gusti Yésus ngomong:“Kenèng apa kowé kok padawedi lan kenèng apa kok padamangu-mangu? Delokké tangan lan sikilku. Iki pantyènAku tenan. Demèken déwé kéné awakku. Apa memedinduwé daging lan balung kaya Aku iki. Kowé weruh déwéta?”

40 Sak barengé ngomong ngono kuwi Gusti Yésusnduduhké tangané lan sikilé. 41 Jalaran murid-muridédurung ngandel sangking bungah lan nggumuné, GustiYésus terus takon: “Apa nang kéné ènèng apa-apa singkenèng dipangan?” 42 Murid-muridé terus nggawa iwakgorèngan sak iris. 43 Iwak sak iris mau terus dipangannang ngarepé murid-muridé karo Gusti Yésus.

44 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus ngomong ngénémarang murid-muridé: “Prekara-prekara iki wis takomongké marang kowé dongé Aku ijik bebarengan karokowé. Aku wis ngomong nèk kabèh sing wis ditulis babAku nang kitabé nabi Moses lan kitabé para nabi liyanélan uga nang kitab Masmur kudu klakon.”

Lukas 24:45 114 Lukas 24:5345 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus mbukak pikirané

murid-muridé, supaya pada dunung marang Kitab Sutyi.46Gusti Yésus ngomong: “NangKitab Sutyiwis ketulis nèkKristus kudu nglakoni sangsara lan tangi menèh sangkapati ing telung dinané. 47 Uga wis ketulis nèk JenengéKristus bakal dikabarké marang kabèh bangsa, nèk GustiAllah ngekèki pangapuramarangwong sing pada ngakonidosa-dosané lan pada nglakoni urip sing anyar. Kabariki bakal digelarké molai nang kuta Yérusalèm. 48 Lahkowé kabèh wis nyeksèni bab prekara kuwi mau kabèh.49 Lan Aku déwé bakal ngekèki marang kowé apa sing wisdijanji karo Bapakku. Mulané kowé aja pada lunga sangkakuta Yérusalèm ndisik, nanging pada ngentènana tekanékekuwatan sangka swarga kanggo kowé.”

Gusti Yésus munggah swarga50 Sakwisé kuwi Gusti Yésus terus nggawa murid-

muridé metu sangka kuta Yérusalèm nang panggonantyedek karo désa Bétani. Nang kono Gusti Yésus terusngunggahké tangané lan mberkahi murid-muridé. 51 Sakbarengé mberkahi mau, Gusti Yésus kaangkat munggahnang swarga, pisah sangka para muridé. 52Murid-muridéterus pada sujut nyembahmarangDèkné, terus balik nangkuta Yérusalèm karo ati sing bungah banget. 53 Murid-murid mau terus ora lunga sangka Gréja Gedé lan padamemuji lan maturkesuwun marang Gusti Allah.

115

Kitab sutyi prejanjian anyar ing Basa Jawa Suriname singgampang

New Testament in Javanese, Caribbean (NS:jvn:Javanese, Caribbean)copyright © 2009 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Javanese, CaribbeanTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Javanese, CaribbeanjvnSuriname

Copyright Information© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Javanese, Caribbean

© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

116Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-27PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 19 Jul 2019 from source files dated 19 Jul20191ae1a846-fec8-54b5-9c60-e22db5a83cba