Farmakoterapi - Diabetes Mellitus

download Farmakoterapi - Diabetes Mellitus

of 47

description

farmasi

Transcript of Farmakoterapi - Diabetes Mellitus

  • Farmakoterapi Diabetes Mellitus

    Ari Y

    RUBI Farmakologi

    Sekolah Tinggi Farmasi Bandung

    2015

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 1

  • Permasalahan Diabetes Mellitus di

    Indonesia

    9 Juta kasus diabetes di Indonesia pada 2014.

    Sejumlah kematian karena diabetes pada dewasa :

    175,936.

    Prevalensi diabetes pada dewasa : 5.8%

    Estimasi penderita diabetes di Indonesia tahun 2030

    11.8 juta. (Prof. Syed Azhar Syed S., -Diabetes Update (2015))

    2 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Diabetes Mellitus ?

    3 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Definisi

    Diabetes Mellitus (DM) : Sekelompok gangguan metabolik

    kronik yang ditandai dengan hiperglikemia dan abnormalitas

    metabolisme pada karbohidrat, lipid, protein sebagai hasil

    defek sekresi insulin, sensitivitas insulin atau keduanya

    sehingga menghasilkan komplikasi mikrovaskular,

    makrovaskular, dan neuropati.

    4 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • DM Merupakan penyakit endokrin

    Endokrin :

    Glandula suprarenalis

    a. Adrenal korteks (kortikosteroid)

    b. Medula adrenal (NE, Epi)

    Hormon paratiroid metabolisme Ca

    Hormon tiroid

    Kelenjar hipofisis

    a. Anterior (ACTH, GH, LH, dll)

    b. Posterior (Oksitosin, ADH)

    Pankreas

    a. Eksokrin (zimogen, pepsinogen, tripsinogen, lipase)

    b. Endokrin (insulin, glukagon, somatostatin)

    5 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Anatomi Pankreas (1)

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 6

  • Anatomi Pankreas (2)

    Rongga abdominopelvic (berdekatan dengan lambung dan

    small intestine).

    Tipis, berwarna pucat dengan nodular.

    Panjang 20-25 cm (8-10 inchi), berat 80 g (2.8 oz) pada

    dewasa.

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 7

  • Fungsi Endokrin Pankreas

    Sel A Menghasilkan glukagon, proglumid, GLP 1 & 2.

    Sel B Menghasilkan insulin, amylin, GABA (diduga bekerja

    menghambat pelepasan glukagon/counter regulatory

    hormone).

    Sel D Menghasilkan somatostatin.

    Sel F/PP (Polypeptide) Menghasilkan polipeptida.

    Korelasi dengan DM ???

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 8

  • Patofisiologi Diabetes Mellitus ?

    9 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Sel Islet Pankreas

    10 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • C peptide Proinsulin

    Insulin MW 5808

    Ca2+-dependent

    endopeptidases

    A Chain

    B Chain

    PC2

    (PC3)

    PC3

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 11

  • Insulin (1)

    Protein yang tersusun dari dua rantai peptida (rantai

    A dan B).

    Dihubungkan oleh dua jembatan disulfida.

    Antara rantai A dan B terdapat 2 jembatan disulfida

    yaitu antara A-7 dengan B-7 dan A-20 dengan B-19.

    Selain itu masih terdapat jembatan disulfida antara

    asam amino ke-6 dan ke-11 pada rantai A.

    12 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Insulin (2)

    Insulin disintesis oleh sel b pulau langerhans dari proinsulin.

    Proinsulin : polipeptida yang berbentuk rantai tunggal dengan

    86 asam amino.

    Proinsulin insulin : kehilangan asam amino 31 sampai 65 sebagai peptida penghubung (C-Peptide atau Connecting

    Peptide).

    13 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • (di hati, otot, jar. Adipose)

    Berkaitan dengan KH, lipid, protein

    KH : glikogenesis (otot, liver)

    glikolisis

    Lipid : penggunaan lemak, lipogenesis (adipose)

    ketogenesis (otot, liver, adipose)

    Protein : Sintesa protein (otot, liver, adipose)

    Proteolisis (otot, liver, adipose)

    14

    Efek Metabolik Insulin

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 15

  • Kriteria diagnostik DM apabila terdapat gejala DM (Poliuria, polifagia,

    polidipsi)

    Penurunan BB tanpa sebab yg jelas

    Ditambah salah satu dari :

    1. GDA > 200 mg/dl (11.1 mmol/l)

    - tanpa memperhatikan jangka waktu terakhir makan

    2. GDP > 126 mg/dl (7 mmol/l)

    - tidak ada asupan kalori selama 8 jam

    3. GD > 200 mg/dl sesudah beban glukosa 75g pada TTGO

    16

    Batasan DM

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • HbA1c adalah suatu subtipe HbA yang mengikat glukosa pada N-

    terminal valine pada rantai nya.

    Korelasi Kadar HbA1c dengan Kadar

    Glukosa

    Kriteria HbA1c :

    Baik 8%

    17

    Diagnosis DM

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • C-peptida - berhubungan dengan produksi insulin endogen.

    Dapat digunakan untuk melihat fungsi sel beta.

    Klasifikasi :

    1. DM tipe 1 jika C-peptida sangat rendah bahkan

    tidak ada

    2. DM tipe 2 jika C-peptida normal atau

    meningkat

    Diagnosis DM

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 18

  • Klasifikasi DM

    19 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Klasifikasi DM

    DM-I : Destruksi sel beta def. insulin absolut

    DM-II : resistensi dan/ defek sekresi insulin

    def. insulin relatif

    DM gestasional

    DM tipe lain : pankreatitis, akromegali,

    cushings syndrome

    20 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Etiologi DM

    21 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • DM-I : Autoimun, infeksi virus (mumps,

    rubella), genetik (HLA)

    Deteksi : Islet cell antibody

    Insulin autoantibody

    DM-II : Def.insulin, resist.insulin, genetik

    punya peranan

    insulin dapat normal/meningkat, tapi sensitivitas target menurun

    22 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 23 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 24 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 25 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Efek Akut & Komplikasinya ?

    26 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 27 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 28 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Terapi ketoasidosis :

    Tubuh defisit Na & K

    Replacement cairan intravask. Lar.NaCl 0.5-1 l/jam

    K turun < 3.5 mEq/l Supp.K

    Infusi insulin (5-10 unit/jam)perbaikan metabolik

    pH < 7.1 Na-bic

    29 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Terapi Hiperosmolar Ketotik :

    Rehidrasi, insulin, electrolyte replacement

    Terapi Hipoglikemia :

    Faktor predisposisi : intake makan , pengendalian glukosa terlalu ketat

    Terapi: anjuran membawa permen, oral

    glukosa, tetesi larutan gula sublingual, IV

    glukosa

    30 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Retinopati :

    Laser photocoagulation

    Katarak pengendalian glukosa ketat

    Aldose reduktase inhibitor (zopolrestat,

    minalrestat)

    Neuropati perifer :

    Gejala : parestesia, nyeri

    Dosis rendah TCA, antikonvulsan (fenitoin,

    gabapentin) NSAID

    31 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Nefropati :

    Ditandai mikroalbuminuria

    Manajemen HT & albuminuria

    Tx : ACEI

    Diabetic Foot Ulcer (gangren)

    Faktor : neuropati, ischemia, defek imunologi

    Melibatkan polimikroba

    B.fragilis, Peptostreptococcus, S.aureus

    32 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Diabetic Foot Ulcer Follow-up :

    Tindakan Debridement,

    perawatan luka

    Perbaiki kelainan

    vaskular/perbaikan sirkulasi

    Pengendalian glukosa darah

    Terapi infeksi AB

    Amoksiklav, flurokuinolon,

    metronidazol.

    Terapi Oksigen hiperbarik

    33 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Gangguan Autonomik

    Gastroparesis

    Metoklorpramid, domperidon, eritromisin,

    cisaprid

    Diare doksisiklin, metronidazol

    Konstipasi -- laksan

    34 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Terapi Diabetes Mellitus

    TERAPI TANPA OBAT

    1. Pengaturan Diet

    2. Olah Raga

    TERAPI OBAT

    Bila penatalaksanaan terapi tanpa obat blm berhasil mengendalikan kadar glukosa darah, maka perlu dilakukan langkah berikutnya yaitu terapi obat, baik terapi obat hipoglikemik oral, terapi insulin atau kombinasi keduanya.

    35 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Oral Antidiabetikum (OAD)

    Golongan Mekanisme Kerja

    Waktu Konsumsi

    Efek Samping Kontra indikasi

    SULFONILUREA : -Klorpropamid -Talbutamid -Glibenklamid -Glipizid -Gliklazid -Glikuidon -Glimepirid

    Meningkatkan sekresi insulin oleh sel Pankreas

    Generasi I&II : 15-30 menit sebelum makan sesaat /sebelum makan)

    Hipoglikemia Penambahan BB,

    Isufficiency Ginjal, Liver diseases

    Glinid: -Repaglinid -Nateglinid

    Meningkatkan sekresi insulin oleh sel Pankreas

    Sebelum makan 15-30 menit

    Hipoglikemia Penambahan BB

    Gagal jantung Hipersensitif

    36 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Golongan Mekanisme Kerja Waktu Konsumsi

    Efek Samping

    Kontra Indikasi

    Tiazolidinedion Menurunkan resistensi insulin dgn meningkatkan jml protein pengangkut glukosa sehingga meningkatkan ambilan glukosa di perifer

    Tidak bergantung pada jadwal makan

    Udema ringan sampai berat, anemia, kolesterol tinggi, penambahan berat badan

    Hipersensitifitas DM tipe 1, DM ketoasidosis

    Alfaglukosidasi inhibitor - Akarbose - Miglitol

    Menghambat absopsi glukosa

    Bersama suapan pertama

    Gangguan GI , diare

    Gagal ginjal, ganguan hati, radang usus, hipersensitifitas

    37 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Golongan Mekanisme Kerja Waktu Konsumsi

    Efek Samping

    Kontra Indikasi

    Biguanida - Metformin

    Bekerja langsung pd hati, menurunkan produksi glukosa hati. Tidak merangsang sekresi insulin oleh kelenjar pankreas.

    Sebelum/saat/sesudah makan

    Anemia megaloblatis, laktat asidosis, gangguan Rasa dilidah, gangguan GI diare,mual

    Gagal jantung kongestif, gangguan hati, alkoholisme, gagal ginjal, hipersensitif

    Inhibitor enzim DPP-4 -Gitagliptin -Vigagliptin

    -Inhibisi pelepasan glucagon -Induksi pelepasan insulin

    Tidak bergantung pada jadwal makan

    Pusing,nasoparingitis, gangguan GI

    Hipersensitif, insufiensi ginjal, penyakit hati

    38 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Overview of Insulin and Action

    39 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • TERAPI INSULIN Merupakan suatu keharusan bagi DM tipe 1.

    DM tipe 2 tidak memerlukan terapi insulin,

    namun hampir 30% memerlukan terapi

    hipoglikemik oral.

    40 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 41 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • GUIDELINE THERAPY DM

    42 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • 43 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • The British Journal of Clinical Pharmacy Vol.1 June 2009

    44 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 45

  • Daftar Pustaka

    Barbara G. Wells, Joseph T. Dipiro, Terry L. Schwinghammer, Cecilly V.

    Dipiro. Pharmacotherapy Handbook. The McGraw-Hills Companies. 2009.

    Martini et al. Fundamentals of Anatomy and Physiology, 9th Ed. 2012.

    Richard N. Redinger, The Pathophysiology of Obesity and its Clinical

    Manifestations, Gastroenterology and Hepatology, 3(11), p.856-862. 2007.

    Stefan Silbernagl & Florian Lang. Color Atlas of Pathophysiology. Thieme.

    2000.

    Stephen J. Mc Phee & William F. Ganong. Pathophysiology of Diseases.

    McGraw- Hills Access Medicine. 2006.

    46 Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus

  • Terima Kasih

    Ari Y Farmakoterapi Diabetes Mellitus 47