Etika Ne Sherbimin Publik

download Etika Ne Sherbimin Publik

of 241

Transcript of Etika Ne Sherbimin Publik

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    1/241

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    2/241

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    3/241

    II

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    4/241

    Etika n Shrbimin Publik pr

    Mijvjearin e Ri

    Prgatitur nga

    Richard A. ChapmanDurham University Business School

    III

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    5/241

    Richard A. Chapman 2000

    T gjitha t drejtat t rezervuara. Asnj pjes e ktij botimi nuk mund triprodhohet, arshivohet ose transmetohet n asnj lloj forme apo mjeti elektronik,

    mekanik, fotokopjimi, inizimi ose fardotjetr pa lejen paraprake nga ana ebotuesit.

    Katalogimi i t dhnave t botimit n British LibraryEthics in public service for the new millennium1. Civil service ethicsI. Chapman, Richard A. (Richard Arnold), 1937-172.2

    Numri i kontrollit n Library of Congress:00-133534

    ISBN 0 7546 1063 2

    Ribotim 2002

    IV

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    6/241

    Prmbajtja

    Parathnie VII

    Dy fjal pr kontribuesit X Pjesmarrsit e seminarit XIII Mirnjohje XV

    1.HyrjeRichard A. Chapman 1

    2.Korrupsioni n Qeverin Vendore - Disa shtje etike t njzet e pes viteve t fundit

    Rodney Brooke 9

    3.Parlamenti dhe Sjellja EtikeMichael Hunt 24

    4.Etika e Shanseve t barabartaSusan Corby 36

    5.Gjykatat, parlamenti dhe autoritetet publike sipas ligjit britanik pr t drejtat e njeriut t vitit 1998

    George J. Szablowski 52

    6.Interesi Publik: Nj nj leverdi politike dhe administrative?

    Barry J. OToole 72

    7.Vendosja e standarteve n nj organizat t re: shembulli i Komisionit Britanik t Shrbimit Civil Richard A. Chapman 93

    8.Natyra n thelb joetike e etiks s shrbimit publikLawrence Pratchett 109

    9.A sht demokracia nj zvendsuese pr etikn?Reforma Administrative dhe prgjegjshmria

    B. Guy Peters 123

    10.Prgjegjshmria demokratike dhe modelet e qeverisjes:Blersi/Furnizuesi Pronari/ Prfaqsuesi

    Colin Campbell 136

    11.Kontraktimi, Kultura e Siprmarrjes dhe Etika e Sektorit PublikMartin Painter 159

    V

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    7/241

    12.Midis Autonomis dhe Prgjegjshmris Npunsit e Lart t Shtetit t Hong Kongut n Krkim t IdentitetitAnthony B.L.Cheung 177

    13.Etika, Qeverisja dhe Kushtetutat: Rasti i Baron Haussmann-it

    John A. Rohr 195

    14.Etika n shrbimin publik pr mijvjearin e ri

    Richard A. Chapman 209

    VI

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    8/241

    Parathnie

    N shumicn, n mos t gjitha shtetet e bllokut t dikurshm komunist lindor,qytetart dhe analistt politik priren t fajsojn kontrollin e shkuar totalitar tshtetit si arsyen kryesore t smundjeve ekonomike q momentalisht kanmbrthyer vendet e tyre. Megjithkt, kur pyeten, shumica e tyre parashikon qkorrupsioni ende do t vazhdoj n jetn publike. Ata besojn besuar se dhniae rryshfeteve t vogla zyrtarve vazhdon t jet mnyra m e mir pr t zgjidhur

    problemet e jets s prditshme. Pa dyshim, n Shqipri, kto qndrime tformuara gjat periudhs s Hoxhs, mundet q pjesrisht t prmasat e sotmet ksaj sjelljeje t qortueshme etike t zyrtarve. Tranzicioni nga komunizmi drejt demokracis n fillim t viteve 90 solli nShqipri nj mori lirish t reja individuale dhe ndoshta shum qytetar prdornlirit e sapofituara pr t shmangur krejtsisht prgjegjsin ndaj shoqris. N1997, n vijim t falimentimit t skemave piramidale dhe kaosit q pasoi, qeveriashqiptare filloi nj fushat antikorrupsion e cila prfshiu shum aktor qeveritardhe joqeveritar dhe q kulmoi n 1998 me nj program aktivitetesh q

    prqendroheshin n shrbimin civil, doganat, drejtsin dhe prokurimet. Nvitin 2000 u prgatit dhe u aprovua nj plan i mtejshm antikorrupsion i cilishrbeu pr t rritur bashkpunimin me programet antikorrupsion t zbatuaranga komuniteti ndrkombtar. Pr kt arsye, me nj objektiv thelbsor t administrats s sotme t SH.B.A.i cili ka t bj me luftimin e korrupsionit n qeverisje dhe n nj mjedis ku shihendisa prpjekje t rndsishme t bra nga qeveria shqiptare, ne propozojm tojm m tej procesin e edukimit politik q momentalisht sht n vazhdimsin etij duke botuar nj libr i cili i adresohet drejtprdrejt shtjes shqetsuese t

    sjelljes etike n administratn publike. N shpresojm se ky libr do t luaj nj rolt rndsishm n angazhimin e sektorve politik, juridik dhe administrativ nShqipri pr t luftuar korrupsionin dhe pr t inkurajuar qeverisjen etike. Etika n Shrbimin Publik pr Mijvjearin e Riprmban katrmbdhjetkapituj t shkruar nga ekspert t respektuar n rang ndrkombtar t gjithkan pasur karriera t gjera n sektorin publik dhe t gjith kan interesa tthella n shtjet etike t menaxhimit t sektorit publik. Ky libr sht prkthyern gjuhn eke dhe sht pritur mir nga ana e kritiks. Ne nuk kemi dyshim qedhe ky botim do t pritet me entuziazm t njjt. Ekziston nj nevoj urgjente q pr t rritur ndrgjegjsimin publik dhe prt inkurajuar vendimmarrjen etike n vet sektorin publik, t rritet prfshirja esektorve t politiks, t drejtsis dhe t administrats n luft kundr

    VII

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    9/241

    korrupsionit prmes trainimit dhe mbshtetjes. Ne besojm plotsisht se botimishqip i ktij libri sht nj kontribut i rndsishm n kt proces. Do tdshironim ti ofronim falnderimet tona t thellaProfessor EmeritusRichardA. Chapman nga Fakulteti i Biznesit t Universitetit t Durham, q na dha

    aprovimin e tij pr t prkthyer kt libr. Origjinali n anglisht t ktij botimisht br i mundur si rezultat i financimit t marr ngaJoint University Council(Mbretri e Bashkuar) dhe ne do t donim t falnderonim Kryetarin e tij Z.David Stanley, dhe Sekretaren, Znj. Sandra O dell, q ran dakord pr t qen tasociuar n kt version dhe pr t na lejuar prdorimin e simbolit t institucionitt tyre JUC. Varjanti orgjinal n gjuhn angleze i ktij libri sht botuar n vitin2001 nga Ashgate Publishing Ltd, Gower House, Croft Road, Aldershot, Hants,GU11 3HR, England, United Kingdom. Prkthimi n shqip dhe prgatitja e ktij libri u b i mundur prmes nj financimi

    prej Komisionit t Demokracis t Ambasads s Shteteve t Bashkuara n Tiran.U shprehim atyre mirnjohjen ton t sinqert duke falnderuar n veanti AngelinaPistoli, Sekretare e Komisionit t Demokracis, pr mbshtetjen e saj entuziaste dhe

    pr udhzimet gjat prgatitjes s librit. Do t dshironim t falnderonim individt e mposhtm nga USAID q nalejuan t botonim kt libr brenda parametrave t planeve aktuale t puns: DrejtorinVendor t Misionit, Harry Birnholz; Kshilltarin e Lart pr Demokraci dhe Qeverisje,Eric Richardson; dhe Specialisten e Programeve t Demokracis, Suzana Cullufi.

    Prkthyesit e ktij botimi jan: Prof. As. Dr. Katina Drenova (Redaktore), GuriDaco (Asistent Redaktor), Luljeta Ikonomi, Suela Popa, Rudina Xhillari, dhe EnriProdani. I falnderojm ata pr profesionalizmin dhe humorin e tyre t shfaqur

    prgjat katr muajve t fundit dhe Prof. As. Dr. Drenova n veanti, pr prkujdesjene saj q saktsia intelektuale e prkthimit t mbahej n nivel t lart gjat gjithkohs; Do t dshironim t falnderonim gjithashtu Dr Zana Karapici pr dhniene komenteve dhe sugjerimeve t saj pamueshme prgjat ksaj periudhe. Menaxhimi i prgjithshm i botimit t ktij libri u realizua nga Dan Redford,Drejtor i Programit pr Partit Politike t NDI / Albania i ndihmuar nga Guri

    Daco, Asistent i Programit pr Partit Politike dhe Enri Prodani (Konsulent iProgramit pr Menaxhimin Politik). Falnderime t veanta pr mbshtetjen dhe inkurajimin e tyre tvazhdueshm gjat prgatitjes t ktij libri u drejtohen individve t mposhtmn institucionet tona respektive. Tek NDI: Jennifer L. Butz, Drejtoresh Vendoree NDI/Shqipri; Robert Benjamin, Drejtor Rajonal; Catherine Messina Pajic,Zvendsdrejtore Rajonale; William Hayden, Prgjegjs i Lart i Programit; dheMegan Unangst, Asistente e Programit. Tek Management Systems International(MSI): Carlos A. Guerrero, Drejtor i Projektit Vendor dhe Alma Kodheli, Sekretare

    Ekzekutive pr Koalicionin Shqiptar Kundra Korrupsionit. Iceberg Publishing ishte prgjegjs pr dizenjimin dhe shtypjen e ktij

    botimi. Falnderimet tona drejtohen tek Rafaela Rica, Orjada Sellimllari,

    VIII

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    10/241

    Irena Duzha dhe ekipi i Iceberg pr kshillat e tyre t vlefshme gjat ktij procesi.Fotografia e kopertins ballore sht realizuar nga Guri Daco. Sidoqoft, n kt varjant t tekstit, prgjegjsia pr t gjith gabimet enivelit t dukshm sht vetm e jona.

    Dan Redford National Democratic Institute for International Affairs Fatbardh Kadili Management Systems Information Zana Vokopola Urban Research Institute

    Tiran, Nntor 2003

    IX

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    11/241

    Dy fjal pr kontribuesit

    Rodney Brooke sht profesor i jashtm n degn e Politiks Publike tUniversitetit t Birmingham-it;zvendsLeutenant1n Greater London2 sidhenjFreeman3i qytetit t Londrs. Ai ka qen m par kryetari i kshillit tkontes s West Yorkshire dhe kshillit t Westminster City; Sekretar i Shoqatss Autoriteteve Metropolitane, kryetar i bordit t shndetsis t distriktitBradford dhe nj konsulent iErnst and Young4. Ai sht emruar n CBE5nvitin 1996 dhe mban urdhrin e Meritave n Franc dhe Gjermani.

    Colin Campbellsht profesor n degn e Politiks Publike t GeorgetownUniversityn Washington D.C. Nga 1990 deri n 1998 shrbeu si Drejtor i iInstitutit t Politiks Publike t Georgetown. Campbell sht autor ose

    bashkautor i tet librave disa prej t cilve kan fituar katr mime kombtaren Shtetet e Bashkuara. Libri m i fundit sht The U.S. presidency in crisis(Presidenca e SH.B. n kriz), i cili fitoi miminLevine Prize 1999, si libri m imir n fushat e politiks publike krahasuese dhe Administrimit. Campbell ishte

    bashkbotuesi themelues i gazets Governance dhe bashkkryetari themelues

    i Komitetit Krkimor t Strukturs dhe Organizimit Qeveritar t ShoqatsNdrkombtare t Shkencave Politike. N 1999 ai u zgjodh antar kolegji iAkademis Kombtare t Administrimit Publik. Krkimi i tij m i fundit fokusohetn Planifikimin Strategjik Korporativ t forcave ajrore t SH.B.A.

    Richard A. Chapmansht Profesor Emeritus6 i Politiks n University ofDurham, ka dhn leksione n Charlton University n Kanada dhe nUniversitetet e Leicester, Liverpool dhe Birmingham dhe m par ka qen

    punonjs i administrats publike. Ai ka qen kryetar i Komitetit t Administrimit

    Publik iJoint University Councilnga 1977 81. Libri i tij m i fundit sht TheTreasury in Public Policy Making (Routlege 1977) Zyra e thesarit n hartimine politiks publike]. N 1999 ai u zgjodh Akademik Themelues i Akademis sShoqrive t Shkolluara pr Shkencat Sociale. (Ac.S.S.)

    2 q prfshin t gjitha lagjet e Londrs3 Pozicion nderi n strukturat drejtuese4 Kompani kontabiliteti5 Command of the British Empire. (Komanda e Perandoris Britanike). Antarsimi n t bhet nprmjet nj urdhri nderi t akorduar nga mbretresha.6 I dal n pension

    X

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    12/241

    Anthony B.L. Cheung sht profesor i jashtm dhe njkohsisht kryetar iDepartamentit t Administrats Publike dhe Sociale n City University tHong Kong-ut. Duke shrbyer m par si npuns civil, ligjvns i Hong Kong-ut dhe specialist n administratn publike, ai ka shkruar shum libra dhe artikuj

    pr privatizimin, reformat n shrbimin civil dhe sektorin publik, si dhe prqeverin dhe politikn n Hong Kong dhe Kin. Librat e tij m t fundit jan

    Reformat e sektorit publik n Hong Kong(prgatitur n bashkpunim me JaneLee) (Botimet e Universitetit Kinez, 1995) dhe Shrbimi Civil n Hong Kong:Vazhdimsi dhe Ndryshim(bashkautor me Ahmed Shafiqul Huque dhe GraceLee) (Botimet e Universitetit t Hong Kong-ut, 1998).

    Susan Corbysht lektore e shquar n qendrn e Menaxhimit t BurimeveNjerzore t Universitetit t Greenwich-it. Ajo ka shkruar gjersisht rrethaspekteve t marrdhnieve industriale n shrbimin civil dhe n ShrbiminKombtar Shndetsor, fusha ku m par ka qen npunse e sindikatave. Ajoka shkruar gjithashtu pr mundsit e barabarta n shrbimet publike. Libri i saj,i prgatitur n bashkautorsi me Geoff White,Marrdhniet e Punonjsve nShrbimet Publike, u botua n 1999 nga shtpia botuese Routledge.

    Michael Hunt sht lektori kryesor n fushn e Administrats Publike nUniversitetin e Sheffield Hallam. Interesi i tij i veant sht n transparencnqeveritare dhe etikn, dhe kto prbjn temn kryesore t botimeve t tij. Ai s

    bashku me Richard A. Chapman kan prgatitur pr botim librin Qeveria ehapur: nj studim i prospekteve t qeverisjes s hapur brenda kufizimeve t

    sistemit politik britanik(Shtpia botuese Groom Helm, 1987) dhe bashk meBarry J. OTootle librinReforma, Etika dhe Lidershipi n Shrbimin Publik:nj botim pr nder t Richard A. Chapman(Shtpia botuese Ashgate, 1998). Aika prgatitur botimet eMsimet e Administrimit Publikq nga viti 1993.

    Barry J. OToolesht lektor n Universitetin e Glasgow. Q nga viti 1991 deri

    n 2000 ai ishte redaktor i revists Politika dhe Administrimi Publik. Ai kashkruar gjersisht pr etikn n shrbimin publik dhe publikimet e tij prfshijn:Prfitimi Privat dhe Shrbimi Publik(Shtpia botuese Routledge, 1989),Hapate Tjer: Prmirsimi i Menaxhimit n Qeveri(prgatitur bashk me Grant Jordan)(Shtpia botuese Dartmouth, 1995); dhe Reforma, Etika dhe Lidershipi nShrbimin Publik (prgatitur bashk me Michael Hunt) (Shtpia botueseAshgate, 1998).

    Martin Paintersht profesor i jashtm dhe shef i departamentit t Qeverisjes

    dhe Administrats Publike n Universitetin e Sydney, ku jep msim n kurse mbianalizat e politikave publike dhe menaxhimin e sektorit publik. Interesat e tijaktual prfshijn krkime mbi marrdhniet ndrqeveritare n sistemet federale

    XI

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    13/241

    dhe reforma e sektorit publik. Librat e tij prfshijn Politikat ndrmjetDepartamenteve(1979),Drejtimi i Shtetit Modern(1987),Manaxherializmi:Debati i Madh(1997) dheFederalizmi Bashkpunues(1998).

    B. Guy Peters sht profesor me titullin Maurice Falk i Qeverisjes nUniversitetin e Pittsburgh-ut dhe profesor i jashtm i shquar n Universitetin eStrathclyde. Botimet e tij t fundit prfshijn E Ardhmja e Qeverisjes dhe

    Institucionalizmi i Ri n Shkencn Politike.

    Lawrence Pratchett sht bashkpuntor hulumtues n Departamentin ePolitiks Publike, Universiteti De Montfort, Leicester, ku po specializohet nfushn e krkimeve mbi qeverisjen lokale. Ai ka shkruar gjersisht mbi qeverisjenlokale dhe demokracin, dhe sht bashkautor (m David Wilson) i libritDemokracia Lokale dhe Qeveria Lokale (Shtpia botuese Macmillan, 1996) dhe

    botues iRishikimi i Demokracise Lokale;Axhenda e Modernizimit n QeverinLokale Britanike (Shtpia botuese Frank Cass 1999). Ai sht gjithashtubashkpuntor i Grupit Specialist t Politikave Urbane i Shoqats s StudimevePolitike.

    John A Rohrsht profesor i Administrats Publike n Qendrn pr Politika dheAdministratn Publike n Institutin Politeknik n Virginia. Ai ka shkruar dhedhn gjersisht leksione mbi shtje t etiks dhe kushtetuetshmris nshrbimin publik.

    George J. Szablowskisht Antar i Shoqats s Avokatve t Quebec-ut dheprofesorEmeritus, n Departamentin e Shkencave Politike, Universiteti i York,Toronto, Kanada. Interesat e tij hulumtuese dhe profesionale jan n fushn e tdrejtave ndrkombtare t njeriut, pushtetin gjyqsor, dhe integrimin europian.Ai sht autori i botimeve t shumta dhe s fundmi, bashkautor i Thirrja Finale:Vendimmarrja n Gjyqet kanadeze t Apelit(James Lorimer, Toronto 1998).

    XII

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    14/241

    PJESMARRSITESEMINARIT

    Dr Peter BarberisUniversiteti Metropolitan i Manchester

    Z. Rodney BrookeIsh sekretar i Shoqats s Autoriteteve Metropolitane

    Zj. Leanne CaesarSekretare e Kshillit t Prbashkt Universitar

    Profesor Colin CampbellUniversiteti i Georgetown

    Profesor Richard A. ChapmanUniversiteti i Durham

    Dr Anthony CheungUniversiteti City i Hong Kong-ut

    Znj. Susan CorbyUniversiteti i Greenwich

    Z. John DickensUniversiteti i Luton

    Z. Peter GabbitasShef Ekzekutiv, Trust-i i Kujdesit Shndetsor t Lothian perndimor

    Dr Barry Gower

    Universiteti i Durham

    Profesor Andrew GrayUniversiteti i Durham

    Z. Paul GrayDepartamenti i Sigurimeve Shoqrore

    Z. Jeffrey GreenwellIsh shef ekzekutiv, Kshilli i Kontes s Northamptonshire

    Sekretar Nderi i Shoqats s Shefave Ekzekutiv t Autoriteteve Lokale

    Znj. Kirstin Howgate

    XIII

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    15/241

    Redaktore, Shtpia Botuese AshgateZ. Michael HuntUniversiteti i Sheffield Hallam

    Profesor Ian LeighUniversiteti i Durham

    Zj. Joyce LiddleUniversiteti i Sunderland

    Dr Peter McLavertyUniversiteti i Luton

    Dr Barry J. OToole

    Universiteti i Glasgow

    Profesor Martin PainterUniversiteti i Sydney

    Profesor B. Guy PetersUniversiteti i Pittsburgh

    Dr Lawrence PratchettUniversiteti i De Montfort

    Profesor Charles RaabUniversiteti i Edinburgh

    Profesor John A. RohrUniversiteti Politeknik i Virginia-s

    Z. Tony StottUniversiteti i De Montfort

    Profesor George J. SzablowskiUniversiteti i York, Toronto

    Z. Bryan WatsonKonsulent Menaxhimi (ish Drejtor Personeli, Kshilli i Londrs)

    Profesor Robert J. WilliamsUniversiteti i Durham

    XIV

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    16/241

    Mirnjohje

    Ky libr pason botimin Etika n Shrbimin Publik (Botim i Universitetit tEdinburgh-ut, 1993) produkt i nj konference organizuar nga KomitetiHulumtues i Shoqats s Shkencave Politike Ndrkombtare, mbi Strukturndhe Organizimin e Qeverisjes n Durham 1990. Libri, i cili gjithashtu u botua pr

    prdorim t gjer n Amerikn e Veriut nga Shtypi i Universitetit Carleton n1993, u prit mir nga lexuesit dhe n 1997 shumica e artikujve t tij u prkthyenn hungarisht dhe u ribotuan n Kozszolgalat Es Etika (Helikon Kiado 1997). N1997 tirazhi i botuar pothuaj ishte shitur dhe kjo na inkurajoi t prgatisnim nj

    libr tjetr n vijim t tij, me prmbatje trsisht t re.Prgatitjet ishin t ngjashme me ato t vitit 1990. S pari, duhej t sigurohejsponsorizimi. N kt rast sponsori kryesor ishte Komiteti i AdministratsPublike i Kshillit t Prbashkt Universitar. Kjo gj ishte e justifikueshme sepselibri i vitit 1993 u botua n volumet e viteve 1990 t Administrats Publike t

    prgatitura nga Michael Hunt n emr t Kshillit t Prbashkt Universitar.Komiteti i Administrats Publike ishte i gatshm t sponsorizonte projektin dheKshilli i Prbashkt Universitar miratoi nj grant Seminari pr t mbuluar koston.Komiteti Hulumtues mbi Strukturn dhe Organizimin e Qeverisjes pranoi srish

    q t angazhohej me prgatitjet dhe e konsideroi seminarin si nj konference tlidhur me t. Nj kontribut t vogl pr shpenzimet dha universiteti i Pittsburgh.Duke pasur kto tregues t mbshtejes financiare dhe akademike, aplikuam teFondacioni Garfield Weston, i cili me bujari i dha nj grant Kshillit t PrbashktUniversitar pr kt qllim. Me kt rast dshirojm t falnderojm t gjithkontribuesit q mundsuan realizimin e ktij projekti.Shum pjesmarrs n konferencn e vitit 1990 kishin shprehur dshirn pr tutakuar srish n kshtjelln Durham ku ndodhet University College, kolegjim i vjetr n Unversitetin e Durham-it. Ne i jemi mirnjohs drejtorit dhe

    personelit t Kolegjit t cilt mundsuan nj nivel kaq t lart t strehimit dhe tprgatitjeve t tjera. Drejtori i Shkolls s Biznesit t Universitetit t Durhamofroi ndihmes administrative nprmjet qendrs pr Krkime n Menaxhimin eSektorit Publik dhe antarve t Qendrs pr Etikn e Aplikuar dhe Studimet eMarrdhnieve. Shtpia botuese Ashgate na mbshteti q nga fillim, dhe ne i

    jemi veanrisht mirnjohs Kirstin Howgate, redaktore e Ashgate pr ShkencatSociale pr pjesmarrjen e saj n seminar. Sir Kenneth Calman, Vice-Chancellor,organizoi nj pritje n emr t Universitetit t Durham-it dhe ne i jemi mirnjohs

    pr inkurajimin e tij dhe pr mikpritjen e rezervuar nga Universiteti.Q n fillim u vendos q seminari t kishte nj numr t kufizuar pjesmarrsisht cilt do t luanin nj rol aktiv. Shumica e materialeve t diskutuara n Durhamu prgatitn n saj t puns n rrjet t organizatave q sponsorizojn

    XV

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    17/241

    akademikt; t tjerat ishin rezultat i ftesave personale nga redaktori pr t mbuliuarboshllqet. N disa raste u bn edhe prshtatje t temave t propozuara pasdiskutimeve mes redaktorit organizues dhe pjesmarrsve. Kriteri kryesor pr tu

    prfshir n libr ishin ato tema q pjesmarrsit e ndjenin se ishin t rndsishme

    n kohn e sotme n fushn e etiks n shrbimin publik. Temat q doln ishinrezultat i nj kujdesi dhe diskutimi t rndsishm mes pjesmarrsve. Prve

    pjesmarrsve akademik, ne ftuam nj numr t vogl npunsish t shquarcivil, pr t siguruar q diskutimet tona t mos tejkalonin perspektivat praktike. T gjith pjesmarrsit do t luanin nj rol aktiv. Pjesmarrsit q do t

    prgatisnin shkrime u konsultuan gjersisht para dhe pas seminarit. T gjithashkrimet u rishikuan, jo vetm pas sesioneve t seminarit, por gjithashtu edhe

    pas komenteve t mtejshme nga diskutantt n seminiar dhe nga redaktori.Gjat seminarit, n nj sesion t veant kushtuar planeve t botimit pas disadiskutimesh u ra dakort q disa temave t cakturara tu kushtohej m shumvmendje dhe se do t bheshin prpjekje pr t ndrthurur prmbajtjet ekontributeve t veanta. Gjat seminarit u krijua nj atmosfer bashkpuniminga e cila projekti prfitoi tej mase. Si rrjedhoj, t gjitha kontributet jan shkruarqllimisht pr kt libr, asnj prej tyre nuk sht botuar diku tjetr, dhe t gjitha

    jan rishikuar pas diskutimeve dhe konsultimeve intensive. Autort e kapitujve pranojn prgjegjsi t plot pr at q kan shkruar,ndrkoh, t gjith dshirojn t shprehin falnderimet e tyre pr pjesmarrsite tjer t seminarit, veanrisht pr diskutantt q m von referuan pr dokapitull. Ne t gith kemi prfituar nga ky proes kolegjial diskutimi dhekonsultimi. Fragmentet pr Shoqatn e Divizionit t Par n kapitullin e BarryOToole u hartuan si rezultat i mundsis q ai kishte pr t konsultuar dosjet eShoqats n fillim t viteve 1980. Ai me mirnjohje dshiron t theksoj lejen qi sht dhn asokohe pr ti prdorur ato. Gjithashtu, George Szablowskidshiron t falnderoj Aisling Reidy, Kolegji i Universitetit, Londr, prkomentet e bra mbi nj draft t mparshm t kapitullit t tij; dhe RichardChapman dshiron t falnderoj Leverhulme Trust dhe Kshillin pr Krkime

    Ekonomike dhe Sociale pr mbshtetjen e tyre financiare n hulumtimin e tij mbiKomisionin e Shrbimit Civil. E drejta e botimit mund t jepet vetm me lejen eKontrollorit t Zyrs Kancelarike t Madhris s Saj. Ky citim vlen pr shnimetn fund t kapitullit 14.

    XVI

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    18/241

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    19/241

    1

    1 Hyrje

    Richard A. Chapman

    Vllimi i mparshm, Etika n Shrbimin Publik, fillon me nj pohimt qart, por t prgjithshm se etika n qeverisje i referohet standarteve

    morale n shrbimet publike. Kjo t prcjell prshtypjen se objekti i tematikssht i gjer dhe n t vrtet i till sht; prshtypja nnkuptohej. N fillim tatij projekti pjesmarrsit ran dakort q objekti do t ngushtohej me qllim qt prqndrohej n sjelljen e zyrtarve, megjithse ishte pranuar paraprakishtse kishte mjaft fush veprimi pr nj libr, i cili mund t prqndrohet n sjelljene politikanve - gjithashtu ishte rn dakort pr tu prqndruar n shrbimetpublike t demokracive t tipit perndimor, me besimin se nuk do t ishte praktike

    t mbuloheshin t gjitha tipet e sistemeve politike. Ajo ka vum re n praktik,gjat prgatitjes s vllimit t par, ishte theksimi se si sjellja e zyrtarve publikndikohej nga detyrime morale dhe n veanti, mnyra se si sjellja e tyre shihej ngat tjert, kur shqyrtohet perspektiva etike. Ajo ka dukej se ishte m e rndsishme,n do diskutim t etiks n shrbimin publik, ishte ajo ka zyrtart ndjenin seduhej br kur ata ushtronin lirin e tyre. T gjith zyrtart ballafaqohen me ktshtje: vendime t pavarura duhet t merren gjat gjith kohs, ato nuk mund tshmangen, edhe n qoft se rregullat e detajuara dhe kodet udhzuese, t cilatkan pr qllim minimizimin e vshtirsive, jan hartuar mjaft mir. Nuk sht emundur, q zyrtar t veant t shmangin marrjen e vendimeve t pavarura. Prkt arsye objektivat q vum re n vllim, kishin t bnin me sjelljet e zyrtarven situata t tilla, far kufizimesh kishte n sjelljet e tyre dhe se si sjellja e tyrendikohej nga faktor t ndryshm t ambjentit n t cilin punonin. Objekti i ktij vllimi, ka t bj srish me standartet morale n shrbimetpublike, ku nj vmendje e veant i kushtohet rolit t zyrtarve. Ai paraqetdiskutime dhe analiza t shtjeve, t cilat aktualisht bashkpuntorve uduken t jen mjaft urgjente dhe q duhen t jen t lidhura me shrbimin

    publik n mijvjearin e ri. Gjithashtu, ky libr ka lidhje edhe me shrbimetpublike t mijvjearit t ri. Megjithse shtjet e diskutuara jan disi t ndry-shme nga dhjet vite m par, objekti sht srish i prqndruar, kryesishttek zyrtart publik dhe detyrimet e imponuara ndaj tyre nga mjedisi politik n

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    20/241

    2

    demokracit liberale. N ditt e sotme, kto pengesa prfshijn nj interesmjaft t madh. Dhe kjo nuk sht aspak e habitshme, prderisa ndryshimetkryesore midis menaxhimit t vendimeve n shrbimin publik dhe menaxhimitt vendimeve n kontekste t tjera, rrjedhin nga mjedisi politik n t cilinndodhet dhe i duhet t funksionoj shrbimit publik. Kjo sht mjaft e qart n kapitullin q vijon, n t cilin Rodney Brookeparaqet reflektime t bazuara n fjalimin e tij kryesor mbajtur n takimin epuns mbi at se si e shikon ai subjektin e etiks nga kndvshtrimi ikarriers s tij t gjat dhe t shquar n qeverin vendore. Brooke shqyrtonse si zyrtart e qeveris vendore britanike kan nxitur role t reja, sepsepozita kushtetuese e autoriteteve lokale dhe e zyrtarve ka ndryshuar. Gjith-ashtu, ai shqyrtoi se n ditt e sotme ekzistojn mjaft raste ku zyrtart nuk

    kan pun permanente. Sipas opinionit t disa politikanve dhe t apasionu-arve t manaxhimit , punonjsit e sektorit publik, n t vrtet, duhet t jen sipunonjsit e tjer dhe sduhet t ken nj pun t prjetshme: ata duhet tamirpresin ndryshimin dhe pr m tepr t jen agjent t ndryshimit. Kyqndrim sht i pranishm dhe n rritje n shrbimet publike si n Britaniashtu dhe n vende t tjera. Nga ana tjetr, ky qndrim sjell pasoja t rnd-sishme pr etikn n shrbimet publike. N Britani, kto pasoja prfshijnndikimet n administratn e qeveris vendore t politizimit n rritje t zyr-tarve dhe t ndryshimit t marrdhnieve ndrmjet zyrtarve dhe prfaq-

    suesve t zgjedhur. Kto ndryshime kan pasoja me rreze t gjer veprimi sipr prfaqsuesit e zgjedhur , ashtu dhe pr zyrtart. N ditt e sotme, atomund t vrehen n praktik n t gjith sektorin publik. Meqense ato ndikojnn mjedisin politik dhe si thot dhe Brooke, kto ndryshime ngrejn shtjet etiks dhe ndershmrise prtej rregullave aktuale t hartuara (p.20), atoshrbejn pr t theksuar shtje me interes t veant pr shrbimin publikn mijvjearin e ri. Megjithat, n trajtimin e ksaj tematike jo do gj duhet par n niveline sjelljes personale ose individuale. Standartet e miratuara nga institutet dhegrupet shoqrore jan t rndsishme, ashtu sikurse duhen vzhguar mehollsi standartet e shoqris m n prgjithsi. Kjo e fundit sht theksuarnga Michael Hunt, i cili i kushton vmendje jo vetm standarteve etike tpritshme nga antart e veant t Parlamentit Britanik, por gjithashtu edhestandarteve t pritshme nga dhoma e komunve si nj institucion - si shtshprehur n rregullat dhe proedurat e tij. N nj demokraci, vullneti i shumicsduhet t mbizotroj, ndrsa t drejtat e pakics duhet t mbrohen ,por shumshpesh vmendja fokusohet n dilemat etike t individve dhe grupeve

    minoritare ndrsa sjelljet dhe standartet e shumics dhe pr rrjedhoj tinstitucioneve, n t shumtn e rasteve u shptojn ekzaminimeve. S fundmi,sht hartuar nj deklarat pr m tepr vmendje kundrejt standarteve tshumics dhe efektivitetit t strukturave parlamentare, proedurave dhe

    Richard A. Chapman

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    21/241

    3

    proeseve, t cilave shpesh dhe lehtsisht u ofrohet mbshtetje e prgjithshme,ndonse me pak vmendje kritike ndaj marrveshjeve aktuale t puns. Le tprshtasim nj fraz t Ellen Wilkinson n nj tjetr kontekst: Asgj nuksht kaq e rrezikshme n nj demokraci sa nj siguri e cila duket emjaftueshme, por n t vrtet ssht gj tjetr prvese nj fasad(Wilkinson, 1932). Ndoshta do t duhet tia nnshtrojm institucionetparlamentare, proedurat dhe proeset nj kontrolli t rregullt shndetsorpr t siguruar q ato ecin hap pas hapi me pritmrit e publikut n prgjithsidhe vlersohen n prputhje me normat e perfeksionit si konceptohen aton botn e ideve. Disa nga kto shtje jan konsideruar nga Suzan Corby n studimin esaj, mundsi t barabarta - paraqitur ktu si nj ilustrim i shtjeve kye n

    etikn e shrbimeve publike. N kapitullin e saj sht mjaft e qart se shtjetq ajo ka shtjelluar jan shum m komplekse se mund t duken n pamje tpar. Pjesrisht, kjo ndodh sepse pothuajse t gjitha problemet etike jan tvshtira pr tu zgjidhur sipas metodave t paracaktuara dhe pjesrisht sepseedhe qllimet e mira q kan nj mbshtetje t gjer dhe q t orientojn drejtligjeve dhe proedurave nuk jan t lehta t zbatohen n praktik. Institucionetdhe proedurat kan nevoj pr m shum sesa thjesht qllime t mira nqoft se duhet t prmbushin objektivat e tyre: ato gjithashtu kan nevojpr vigjilenc dhe rishikim t vazhdueshm n mnyr q t mos ken efekt t

    kundrt. Pr m tepr, strukturat institucionale dhe krkesat ligjore luajn roln shtjet etike - dhe rolet e tyre duhet t vlersohen dhe t rishikohen nmnyr t vazhdueshme nga pikpamja etike. Nj shembull q tregon se sa e vshtir mund t jet kjo n kuadrin estrukturave dhe qllimeve, jepet nga George Szablowski n kapitullin e 5-tmbi ligjin e Mbretris s Bashkuar pr t Drejtat e Njeriut, 1998. Ky ligj kishtepr qllim q t nxirrte t jashtligjshme sjelljet e autoriteteve publike q bininndesh me t drejtat e prcaktuara n Konventn Europiane mbi t Drejtat eNjeriut. N fakt, ashtu si thot dhe Szablowski, ky sht nj hap i madh drejtprputhjes s ligjeve dhe sistemit t drejtsis s Britanis, nga njra an dhesistemit politik Europian pr zbatimin e t Drejtave t Njeriut nga ana tjetr. Nkapitullin e tij jan theksuar disa nga veorit e kushtetuts s Mbretris sBashkuar. Ky kapitull gjithashtu i kushton vmendje edhe disa prejvshtirsive q hasen n implementimin e dispozitave t ligjit pr t Drejtat eNjeriut. Analizat kritike dhe provokative t Szabowskit nxjerrin n dukjerndsin gjithnj n rritje t t Drejtave t Njeriut dhe vlern e pasqyrimit ttyre n karta dhe n konventa. Ligji i t Drejtave t Njeriut sht nj pjes e

    rndsishme e programit t modernizimit t Mbretris s Bashkuar prndryshime n demokraci dhe dispozitat e tij jan parashikuar t hyjn n fuqiplotsisht me fillimin e mijvjearit t ri. Megjithat, kto masa t marra prmbrojtjen e t Drejtave t Njeriut ka mjaft te ngjar t ndikojn n institucionet

    Hyrje

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    22/241

    4

    e sektorit publik, n marrdhniet midis tyre, po ashtu edhe n punt ezyrtarve t sektorit publik. Madje, ka mjaft t ngjar q t ket nj rritje tpuns pr gjyqet dhe avokatt. Ligji ndoshta do t sjell ndryshime me njrndsi t madhe kushtetuese dhe politike n sistemin e qeveris britanike,me ndikim n punn e prditshme jo vetm t avokatve, por edhe t t gjithzyrtarve t sektorit publik. Ndrsa, disa aspekte t shrbimeve publike po bhen gjithnj e mt ndjeshme ndaj t Drejtave t Njeriut dhe po ndikohen gjithnj e m shumnga ndryshimet kushtetuese dhe politike, srish egzistonshpresa se npunsite sektorit publik do t jen t motivuar ti shrbejn interesave t publikut.Ndaj sht e vlefshme q n kapitullin e 6-t t trajtojm shtjellimin dhe analizne Barry OToole pr kt koncept, duke ju referuar t dyjave, si praktiks

    moderne ashtu dhe prdorimit t saj nga filozoft duke u kthyer prapa nantikitetin grek. OTooles argumenton se, n shrbimet publike, sht inevojshm nj besim n interesin publik q t siguroj aplikimin praktik tparimeve demokratike; dhe gjithashtu egzistencan demokracit liberale epunonjsve publik t prgjegjshm, q do t vn interesin publik prparainteresave t tyre personale dhe prpara interesave t grupit sht pjes einteresit publik. Sipas tij,vetm n kt mnyr demokracit liberale mund tlulzojn n favor t qytetarve. Kapitulli i 7-t sht nj rast studimor i krijimit t Komisionit t Shrbimit

    Civil Britanik. Norma morale e shrbimit civil t unifikuar britanik ashtu sikursesugjeron edhe OToole, ishte ti shrbente interesit publik: dhe n fakt, kurmotot ishin n mod, motoja e shoqris s par t npunsve civil ishteNe i shrbejm shtetit. N zhvillimin e normave morale t shrbimit publikn Mbretrin e Bashkuar , nj rol t rndsishm luajti edhe Komisioni iShrbimit Civil, themeluar m 1855. Nprmjet praktiks s rekrutimit tnpunsve civil mbi bazn e transparencs, drejtsis dhe paansis dhezakonisht nprmjet konkurseve, komisioni u b nj institucion i rndsishmi zhvillimit t nj shrbimi civil t unifikuar, i cili n vetvete synonte qnpunsit e tij t ishin t prkushtuar ndaj interesit publik. Kapitulli trajtonkrijimin e Komisionit, vendosjen dhe arritjen e standarteve dhe s fundi, faridesh dhe njohurish mund t nxirren nga prvoja e tij. N kapitullin e 8-t, Lawrence Pratchett trajton domethnien e vleravedhe t proedurave t institucionalizuara, t cilat mund t ndikojn nnnvleftsimin e qllimit t qendrimeve etike. N qoft se rregullat do tforcoheshin deri ne at mas sa t minimizonin n nj shkall mjaft t lartmotivimin e zyrtarve jo vetm pr t mos br gabime, por gjithashtu pr t

    pasur pavarsi n marrjen e vendimeve, ather rrjedh se mundsia pr gjykimeindividuale etike sht e kufizuar. Rregullat dhe proedurat duhet t luajnrolin e tyre, pr shembull t ndrgjegjsojn vendimmarrsit, t sigurojn qfaktort prkats t mos anashkalohen si dhe t sigurojn q faktort e

    Richard A. Chapman

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    23/241

    5

    parndsishm t prjashtohen nga proesi vendimmarrs. N t vrtet, siu vlersua nga projekti i 1990, kodet etike gzojn role mjaft t rndsishmen arsimimin dhe trajnimin e zyrtarve. (shiko Jackson, 1993). Megjithat, atanuk mund t eleminojn prgjegjsit e rndsishme q duhet t shoqrojnn veanti shrbimet publike. Ende duhet gjykuar se cilave objektiva,proedura dhe vlera u duhen dhn prioritet n situata t dhna dhe farduhet br nse objektivat, parimet dhe vlerat jan n konflikt me njra tjetrn.Kodet institucionale dhe proedurat jan t rndsishme dhe domethnia etyre nuk duhet nnvleftsuar. N mnyr t ngjashme, vlerat institucionaledhe procedurat luajn nj rol special, kur kemi t bjm me pyetje q ureferohen preardhjes s tyre, rndsis q kan fituar dhe aplikimit t tyre npraktik duke synuar prmbushjen e objektivave t paracaktuara. Lidhur me

    t gjitha kto konsiderata, duhet br kujdes, gjithashtu pr aplikimin e tyren mnyr logjike, n t kundrt, npunsit mund t sillen si makina q zbatojnrregulla t ngurta pr rastet e veanta, duke mohuar kshtu prgjegjsin qu takon. Pr arsye t proedurave t prgjegjshmrive demokratike dhe tpengesave q burojn nga mjedisi politik, shpeshher ndeshemi me nj shrbimpublik m burokratik sesa praktika e biznesit. Kjo sht edhe arsyeja psePratchett beson se motivi pr nj vendimmarrje etike rrezikon tdobsohet. Megjithat, duhet theksuar se urtsia sht esenca e administrimit publikdhe kjo theksohet n kapitullin e 9-t nga Guy Peters. Ushtrimi i vendimmarrjes

    s hapur sht shum i rndsishm n demokracit moderne ku bhenprpjekje t mdha pr t siguruar q kuadri brenda t cilit merren vendimet,t jet i prshtatshm. Marrsit e vendimeve t pavarura normalisht veprojnbrenda detyrimeve t hierarkive zyrtare, t cilat sigurojn prgjegjshmri; pornga fundi i shekullit t njzet, karakteristikat e menaxhimit t ri publik kansjell shrbime publike t ofruara jasht strukturave tradicionale tdepartamenteve qeveritare. Agjencitjan krijuar jo vetm ti bjn mfleksibile dhe autonome pjest e qeveris, por tani disa funksione kontraktohenjasht me organizata biznesi, t cilat harxhojn vetm nj pjes t kohs styre n punt e shrbimit publik. Ky sht burim i nj sr pyetjesh, t cilatnuk kan marr prgjigje t knaqshme por q do tu kushtohet m teprvmendje n mijvjearin e ri. Peters u kushton vmendje ktyre pyetjeve dhegjithshtu tenton tu jap prgjigje.

    Nj aspekt tjetr mjaft i rndsishm i pavarsis n marrjen e vendimeve,trajtohet n kapitullin e 10-t nga Colin Campbell. Ai i kushton vmendjemarrdhnies ndrmjet kulturs administrative dhe politike, nga njra andhe ushtrimit t pushtetit, nga ana tjetr. Ai mbshtet iden pr nj njohje m

    t gjer dhe madje mbrojtjen e pavarsis administrative, si nj instrument tvlefshm t demokracis. Nj demokraci e shndetshme ka nevoj pradministrator t prgjegjshm, t cilt n kontekstin e prgjegjshmris

    Hyrje

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    24/241

    6

    demokratike marrin vendime t pavarura. Disa nga kto mendime i bjn jehonatyre t OToole n kapitullin e 6-t, Pratchett n kapitullin e 8-t dhe tPeters, n kapitullin e 9-t. Por metoda krahasuese e Campbell i kushtonvmendje t veant rrezikut t proedurave t ndikuara nga dalja e teoris szgjedhjes publike dhe msimeve q mund t nxirren nga experinca e Zelandss Re. Ai nnvizon rritjen e theksit t pronsis si nj koncept n zgjedhjenpublike, i cili synon t ndihmoj n arritjen e rezultateve t dshiruara;por aipropozon adoptimin e kujdestaris (Administrimit me vetbesim) m teprse Pronsin, si nj hap drejt njohjes s rndsis s sjelljes etike ndemokracit moderne. Ashtu sikurse thot dhe Campbell, n fund jan qytetartata q zotrojn aparatin produktiv t shtetit n nj demokraci dhe jopolitikant ose burokratt. Nj njohje m e gjer e prgjegjsive t tilla, t

    pritshme nga administratort, mund t jet nj tipar i vyer i nj kultureadministrative, e cila krkon t mbroj vlerat demokratike dhe shanset pr njsjellje administrative t prgjegjshme. Pr m tepr, marrja parasysh e shtjevet tilla n kontekstin e administratorit mund t siguroj nj strukturkonstruktive pr t rishikuar etikn n shrbimet publike dhe gjithashtu tndikoj n mnyrn e t punuarit n sektorin publik, n mijvjearin e ri. Disa nga shqetsimet e Campbell pr vlerat demokratike dheprgjegjshmrin, rriten pr shkak t rndsis s pronsis n metodatmoderne t teoris s manaxhimit. Kto metoda prfshijn teorin e zgjedhjes

    publike dhe praktikn e kontraktimit me t tjer t disa funksioneve t qeveris.Ndikimet e ktyre metodave jan trajtuar m tej nga Martin Painter, i cili pr tilustruar argumentin e tij prdor pak nga prvoja e shrbimeve publikeaustraliane. Kshtu, ai u referohet disa komenteve dhe provave t vna re nAustrali, n disa nga zhvillimet e fundit n kt drejtim. Ai konkludon seprognoza pr sjelljen etike nuk sht edhe aq e mir; madje, prvoja australiane,e pasqyruar n demokraci t tjera moderne dshmon pr nj krcnim nbazat e sjelljes etike, n menaxhimin dhe n kryerjen e shrbimit publik. Ndrsa, ndikimet e pronsis, kontraktimet dhe metodat e tjera t menaxhimitt sektorit publik kan ngritur nj sr shtjesh q kan t bjn me sjelljenetike t zyrtarve n demokracit e tipit perndimor, nj grup krejtsisht indryshm problemesh del n Hong Kong. Atje, si demonstrohet nga AnthonyCheung, n kapitullin 12, nuk egziston asnj mnyr q npunsit civil tjen njkohsisht, t paanshm politikisht dhe t prgjegjshm megjithat,paanshmria politike dhe prgjegjshmria jan dy nga karakteristikat qtrajtohen n kt libr, t cilat krkojn m shum vmendje n mijvjearin eri. Vshtirsit dalin sepse Hong Kong, si nj ish koloni Britanike dhe me

    tipare t sistemit qeveriss s Mbretris s Bashkuar ka pak prvoj npolitikat demokratike. Hong Kongu tani sht nj rajon i veant administrativi Kins. Traditat administrative t Hong Kong-ut priten t prshtaten memjedisin e ri politik.Nga ana tjetr sht e sigurt se tensionet do t shtohen

    Richard A. Chapman

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    25/241

    7

    gjat procesit t prshtatjes. Studimi i Cheung pr nj sistem politik dheadministrativ me tradita t kolonive britanike dhe me nj prvoj mjaft tkufizuar t praktikimit t demokracive, del n kontrast me kapitujt e tjer dhegjithashtu nxit pyetje rreth sjelljes etike, t cilat mund t konsiderohen meprfitime n kontekste t tjera. Nj tjetr shembull i sjelljes etike, prtejkontekstit t demokracive liberale sht trajtuar nga John Rohr. N kapitulline tij, mbi Baron Haussmann, Rohr trajton natyrn e sjelljes etike t nj individin nj regjim autoritar dhe si rezultat i studimit t tij krahasues ofron ide tvlefshme. Do t ishte arrogante dhe e gabuar t pohosh se sjellja etike duhetvzhguar vetm n ato q konstitucionalisht quhen demokraci liberale. Njpamje e qart e interesit publik dhe praktiks s sjelljes etike mund t gjendetn regjimet autoritare. Rohr sht nj avokat i mirnjohur n mbrojtje t

    rndsis s kushtetutave, pr t siguruar se nj sistem qeveriss sht i mirdhe i pranueshm. Por si demonstron edhe ai vet, ka mjaft msime q duhennxjerr nga prvoja n knde t tjera. Eset n kt vllim jan pr shtje q autort individualisht ose si grupbesojn se jan nga m t rndsishmet pr sa u prket sjelljeve etike nshrbimet publike sot. do kapitull qndron si studim m vete, por secilisht pjes e s trs s ndrthurur, kshtu q temat e prbashkta kuptohen.Ashtu sikurse edhe n vllimin tjetr, Etika n Shrbimet Publike, sht erndsishme t theksojm se etika n qeveri u referohet standarteve morale

    n shrbimet publike. Kjo i kushton vmendje t veant maturis dhe detyrs.Etika n shrbimet publike ka t bj me marrjen e vendimeve ku duhet aplikuargjykimi. Vendime t tilla nuk jan t lehta: ato nuk mund t merren sipasformulave t paracaktuara. Kodet etike dhe parashtrimi i standarteve luajnrolin e tyre, por ato kurr nuk mund t shfajsojn individt nga prgjegjsia.N kt vllim, si edhe tek i pari, vmendja prqndrohet m tepr tekadministratort sesa tek politikant apo n aspekte t tjera t politiks dheproeseve administrative si dhe n praktikn si pjes e demokracive liberalemoderne. Kjo nuk do t thot se ska vend pr sjelljen etike n tipe t tjerasistemish politike, por hapsira e kufizuar n kt libr nuk na lejon t japimnj pamje m t gjer.Globalizimi mund t ket qen nj koncept popullor apon mod nga fundi i mijvjearit t dyt dhe ky fenomen i ka ln gjurmt eveta. Megjithat, n mijvjearin e ri, n qoft se temat e nnvizuara n ktvllim jan guida t besueshme, theksi mund t jet disi m ndryshe. Sikursedel n mnyr t padiskutueshme edhe nga kta kapituj, tashm egziston njprqendrim n mjedisin politik, i cili sht kaq i rndsishm pr t vlersuarsjelljen etike t zyrtarve n shrbimet publike. S fundi, theksi vihet gjithnj

    e m shum mbi mnyrat se si krkohen standartet demokratike dhe mbi mnyratn t cilat pritet q prgjegjshmrit t marrin nj rndsi m t madhe.

    Hyrje

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    26/241

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    27/241

    9

    2 Korrupsioni n Qeverin Vendore - Disa shtje Etike t Njzet e pese

    Viteve t Fundit

    Rodney Brooke

    Hyrje

    N muajin mars 1999, Shoqria e Guvernatorve t Pushtetit Lokal zhvilloiseminarin e radhs q synonte njohjen e pushtetit vendor me programine qeveris mbi etikn dhe mirsjelljen. I shpallur si kryetari i ri i Doncaster, ishte Bashkiaku Malcolm Glover -Zoti Pastrtia, q kishte marr prsipr t pastronte stallat e Augjis7ngakorrupsioni bashkiak n at qytet. Pas shtat dit reklama pr seminarin, vetKshilltari Glover arrestohet, duke u br kshtu rasti i dymbdhjet i

    kshilltarve t Doncaster-it, me akuzn implikim n abuzimet q ai vet ishtezotuar ti ndalonte. Njkohsisht, policia po hetonte nj shtje krejtsisht tveant: fletpalosjen q Kshilli kishte botuar pikrisht para zgjedhjeve tmajit t 1998. N fletpalosje, kshilltari Glover krenohej se si kshilli kishte vendosurdrejtsi, duke pastruar praktikat e vjetra korruptuese. Npunsi monitorues ikshillit, duke mbshtetur argumentin e nxjerr nga KM (Kshilli iMbretreshs), kishte paralajmruar se kjo ishte nj praktik joligjore. Emegjithat fletpalosja ishte nxjerr.

    N t njjtn koh, lideri i Wakefield-it fqinj hoqi dor nga pozicioni i tijdhe nuk u zgjodh m nga Partia Laburiste, sepse mbi t rndonin dshmikorruptive. Guvernatori i mparshm i Wakefield-it ishte pezulluar nga punaku punonte pasi kishte dal n pension, si npuns i Autoriteteve Policore tWest Yorkshire pr arsye t problemeve q i doln edhe pas largimit t tij ngazyra si guvernator. Zvendsguvernatori i RotherHam-it dhe t tjer, ishinpezulluar n pritje t hetimeve policore mbi pagesat q u ishin br prostitutavenga fondi publik.

    7Stallat e Augjis-marr nga mitologjia Greke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    28/241

    10

    Poulson dhe pasoja

    Ky duket si nj shtrembrim kohor. Njzet e pes vjet m par un hyra nKshillin e Ri Administrativ t West Yorkshire, i cili e ka zanafilln nga WestRiding i vjetr. N departamentin tim ishte rezervuar nj apartament pr njekip me dedektiv nga policia e Londrs, udhhequr nga Komandanti Crane(m von do t rishfaqet n bashkin e qytetit si kryeinspektori i Policis, ZotiJames Crane, me detyrn e hetimit t arsyeve t dshtimeve pr t gjeturvrassin e Yorkshire-it. [vrass serial n Yorkshire] Komandanti Crane po hetonte skandalin q kishte prfshir arkitektin JohnPoulson. Vendi ishte tronditur nga provat e korrupsionit t zbuluar nproedurat e falimentimit t Poulson-it. Arkitekti nga Yorkshire kishte qen

    aktiv, respektivisht n t njjtin territor si protagonistt n skandalet aktuale.Ai kishte qen prgjegjs pr zhvillimet q fillonin q nga qendra e AviemoreHighland deri n nj spital, n Malta. Ai e kishte ndrtuar praktikn e tij tshquar kombtare, duke mbushur me dhurata dhe me mikpritje ata q mundt lidhnin kontrata me t. Midis t implikuarve ishin edhe Sekretari pr Punt e Brendshme ReginaldMaudling dhe lideri karizmatik i Newcastle-it, T.Dan Smith. N rrjetn ePoulson-it kishin rn edhe politikan t tjer kombtar dhe lokal. N burgu fut edhe nj zvendssekretar i zyrs skoceze, George Pottinger. Zoti Bernard

    Kenyon, drejtor i nj kompanie t Poulson-it, ndonse ende zyrtar i krahinsse West Riding, ishte nn hetim deri n momentin kur vdiq. Pasojat e hetimit Poulson u prhapn gjersisht papritur. Eddi Newby,kryetar i bashkis s qytetit t Bradford ishte nj mbikqyrs kombinati, i cilijetonte n mnyr modeste n tarracn e nj shtpie. Ai punonte natn q tmund t drejtonte bashkin gjat dits. Ai u dnua me burgim (q m von upezullua), pr shkak se pranoi nj udhtim falas pr n Paris. Ai ishte kshilluarnga organizatori verior i Partis Laburiste, T.Dan Smith, t shkonte atje dhe tshihte strehimin e ri social. Fatura u pagua nga Poulson. Ai nuk u akuzuakurr se kishte ndrmarr hapa pr t lidhur kontrat pr Poulson-in. N tvrtet, Poulson nuk punoi kurr pr Bashkin e Qytetit t Bradford. Dnimiu vlersua si mjaft i ashpr, sidomos n kontekstin q kishte praktika t tilla nshrbimet publike. N fund t fundit, ministrat duket se pranojn pushimetdhe huan nga Pallati Tuskan pa koment. Kur kshilltari Newby dhadorheqjen si kryetar (n kt koh nga Bashkia e rajonit t West Yorkshire),ai u brohorit nga t gjitha partit. shtja Poulson shkaktoi kaq zhurm saq ajo oi n dy hetime kombtare.

    Kryeministri ngriti nj komision mbi rregullat e sjelljes s qeveris vendorenn kryesin e Lordit Redcliffe-Maud (Redcliffe-Maud,1974). Kur u b e qart,se kthetrat e Poulson kishin arritur deri n qeverin qndrore, nj Komision iPosam Mbretror, nn drejtimin e Lord Salmon, ekzaminoi standartet e

    Rodney Brooke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    29/241

    11

    drejtimit n jetn publike (Salmon,1976). Kjo oi n prezantimin e nj kodikombtar t drejtimit t qeveris vendore, emrim i gabuar pr derisa ai aplikohejvetm pr antart. I mbushur me amendamente prgjat viteve, ai u b mjaft ikomplikuar, bile i padeprtueshm dhe i papajtueshm. (Nolan,1997,fq.17). Pr nj erek shekulli dhe deri n daljen e rasteve t reja t Yorkshire-it,spektri i korrupsionit financiar u duk sikur u zhduk nga qeveria vendore.Ndonj kshilltar do t krkonte prfitimet ose shpenzimet pr t cilat nukishte i autorizuar, por kjo ishte e gjitha. Krijimi i Komitetit t Standarteve nJetn Publike m 1994, Komiteti Nolan u nxit nga skandalet parlamentare dheato t qeveris qendrore. Nga raporti i Nolan pr qeverin vendore, rezultoise korrupsioni nuk ishte i prhapur kudo.(Nolan,1997). Qeveria e theksoi dhee mbshteti fuqishm kt konkluzion n dokumentin prfundimtar t

    konsultimit mbi etikn. (DETR,1998).

    Implikimet etike t mosprputhjeve midis qeveris vendore dhe asaj qendrore

    N kuadrin e korrupsionit financiar u ngritn probleme t reja etike. Disa prejtyre burojn nga armiqsia midis qeveris s dits dhe qeverisjes vendore.Refuzimi i kshilltarve t Clay Cross pr zbatimin e politiks s qeveriskonservatore pr qerat e banesave m 1973, u ndoq nga refuzimi i kshillit

    t krahins s Yorkshire-it jugor pr tiu bindur udhzimeve t qeverisLaburiste pr shkurtimin e taksave t transportit publik. Ardhja n fuqi eqeveris s Zonjs Thatcher, m 1979 forcoi armiqsin. Bashkit kundrshtuant zbatonin politikn e qeveris mbi shitjet e banesave bashkiake.Vendimet eqeveris u sfiduan nga disa rishikime juridike. Nj luft e madhe u zhvillua pr financat e qeveris vendore, ndrsa qeveriavendosi t reduktonte shpenzimet. Liverpuli, i kontrolluar nga militantt, refuzoit prcaktonte nj norm pr aq koh sa qyteti t merrte m shum ndihm.

    N nj trheqje t qeveris, sekretari i shtetit pr mjedisin, Patric Jenkin drgoim shum para (Widdicombe ,1986,vol.4,ch.2). M 1984, nj qeveri pareputacion mori kontrollin nn ligjin e tarifave pr t vendosur mimet tavan.T dhunuar nga pikpamja kushtetuese dhe t inkurajuar nga sukseset eshkuara, autoritetet q u vun n kontroll nga Partia Laburiste filluan ttakoheshin. Nn udhheqjen e Margaret Hodge dhe Ted Knight respektivishtkryetar t Islington dhe Lambeth, komiteti kordinativ u angazhua t mospajtohej. Gjat dimrit t 1984-1985, kjo u kristalizua n strategjin emosprcaktimit t tarifs, kshtu q qeveria do t detyrohej t ndrhynte.

    Solidariteti u thye me rritjen e krcnimeve. N qershor vetm Liverpuli dheLambeth ishin ende n fazn e vendosjes s nj tarife. Pa u trhequr ngalidershipi i partis kombtare, ata m n fund u dorzuan n korrik. Kur i erdhi

    Korrupsion i nQeverinVendore

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    30/241

    12

    koha, revizori i par i distriktit vendosi q humbja u shkaktua nga vonesa dhepr kt u akuzuan bashkiakt. (Lloyd v McMahom,1987, 2 WLR 821)

    Korrupsioni elektoral

    Klima e armiqsis dhe e mbajtjes an nxiti nj skandal dhe i shkaktoi Poulson-it rivalitet n interesin publik.Ajo prfshiu banesat bashkiake, molln e sherritmidis partive. Mendimi tradicional ishte se punonjsit e bashkis votuanLaburistt dhe banort konservator t banesave. Sa m t shumta banesatbashkiake, aq m t shumta mundsit q nj post t ishte i kontrolluar ngaLaburistt. N brendsi, konservatort besojn se Herbert Morrison, kryetar

    i Kshillit Bashkiak t Londrs komplotoi pr t nxjerr konservatort jashtLondrs me an t programit special t banesave t KBL8. Nuk ekzistonasnj prov se Morrison tha ndonjher ndonj gj t till, por sht e sigurtse votuesit n banesat e KBL luajtn rolin e tyre n shndrrimin e bashkis nnj pron feudale t Laburistve. KBL u shfuqizua m 1965 dhe u zvendsuanga nj kshill m i madh i Londrs. Kufijt e tij t gjer prfshijn edheperiferit dhe u projektuan pr t siguruar postin pr Konservatort. Npraktik, her pas here kontrollohej nga Laburistt dhe kryesisht nnlidershipin e Ken Livingstone. Grupi e tij drejtoi kshillin nga 1981 deri m

    1986, kur qeveria e xhindosur e Znj.Thatcher i shfuqizoi autoritetin. Ndrkoh, kshilli i vjetr Bashkiak i Londrs u transferua me rrall nzona elektorale. Nuk t udit fakti q shprndarja e banesave nuk ikorrespondoi nevojave t elektoratit. Pr shembull, Wandsworth mori 42000njsi. Kur Kshilli, dikur Laburist vu nn kontrollin e pasigurt tKonservatorve m 1978, grupi i ri i kontrollit transferoi hartn elektoralezons administrative me ann e nj politike agresive,e cila nxiti shitjen ebanesave bashkiake. Klasat e mesme u zhvendosn n apartamentet boshebashkiake dhe kontrolli konservator u b i prhershm. Kryetari i banesavebashkiake, Christopher Chope u akuzua pr inxhinieri sociale nga Laburisttpor u shndrrua n nj hero t Konservatorve. Lider i mvonshm i kshillit,ai u b antar i dhoms s Komuneve m 1983 dhe shum shpejt u b ministrii departamentit t mjedisit n qeverin e Znj.Thatcher. Prgjat Tamizit9, q nga Wandsworth shtrihet qyteti madhshtor iWestminster-it, i cili mbulon pothuajse t gjith pjesn turistike t Londrs.Siprfaqja e tij shtrihet nga fusha e Kriketit t Lordve n veri, deri npallatin e Westminster-it n jug; nga kopshti Kensington, n perndim, deri

    Rodny Brooke

    8 KBL-Kshilli Bashkiak i Londrs9 Thames: Lumi q prprshkon Londrn

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    31/241

    13

    n kopshtin Covent, n lindje. Ai ka qen kontrolluar vazhdimisht ngaKonservatort. M 1983 lidershipi i tij tradicional konservator u zvendsuanga pushteti tepr i ndryshm i Zonjs Shirley Porter, m von Dama Shirley.Duke e modeluar vetveten, n mnyr t ndrgjegjshme, sipas Zonjs Thatcher,Zonja Porter priste nga npunsit e kshillit filozofin mund ta bj. M 1986, n zgjedhjet bashkiake t Londrs pati nj ndryshim t fuqishmt opinionit publik kundr konservatorve. Paknaqsia q lindi nga suprimimii kshillit t madh t Londrs nxori akoma m shum n pah shmangjen e tlkundurve nga partia n pushtet pr nj far kohe. N Westminster, bashkiaKonservatore, e fort si shkmbi u lkund n prag t kontrollit Laburist. Ndarjetadministrative binin njra pas tjetrs. Lart mbi kufirin Campdan, n Fitzroviakundrshtimi kryesor ishte n mbrojtje t Kavendish-it. Konservatort u mbajtn

    me thonj e dhmb. M pak se 120 vota pr Laburistt do tia kishin dorzuarautoritetin m t pasur t vendit kontrollit laburist. Pasojat do t kishin qen t paimagjinueshme. Opozita Laburiste ishte ebetuar t riemrtonte sheshin Trafalgar: Monumenti Nelson mund t kishtegjetur vetveten n sheshin e Nelson Mandels. KBL mund t ishte nj gjembn mishin e qeveris. Nj kshill bashkiak i Westminster i kontrolluar ngaLaburistt do t ishte nj thik n zemr. Zonjs Porter, prplasja me disfatn i dukej si nj akuz personale. Zgjehjete rradhs elektorale t Londrs u zhvilluan m 1990. Votat duhet t ishin fituar

    deri ather. Ajo vendosi t msonte nga Wandsworth, por Westminsterkishte vetm gjysmn e banesave bashkiake, pra 24000 njsi krahasuar meWandsworth q kishte 42000 njsi. Westminster kishte nj problem t madhme t pastreht dhe krkesa pr banesa me qera q tejkalonin mundsit e tij.Nj program i prgjithshm shitjesh sipas modelit t Wandsworth, ishte jashtdo diskutimi. Shitjet duhet t ishin t orientuara ndaj minibashkive, votat e t cilaveishin prcaktuese n zgjedhje.I shin br prllogaritje t banesave n dozon elektorale, n mnyr q t prfitoheshin vota t mjaftueshme pr fitorenelektorale t 1990. Normat ishin vendosur dhe qiramarrsve iu ofruan granteprej 15000 strlinash q t largoheshin. N mnyr q t niste programin me titull kodi Ndrtimi i KomuniteteveStabl, Znj.Porter rekrutoi si kryetar t njsis s saj policore eprorin enpunsve civil, Bill Philips nga departamenti i mjedisit. Ai drejtoi nj takimsekret n shtpin e saj, n Oxfordshire. U dhan udhzime q t ndalohejristrehimi n minibashkit, votat e t cilave ishin prcaktuese n zgjedhjedhe t ushtrohej kontrolli politik mbi shprndarjen e banesave. Sistemi i

    planifikimit duhej t prdorej pr inxhinieri sociale. Motivi pr policin ishte krejtsisht i pavend. Zyrtart morn u kshilluanme kshillin drejtues. Ai rekomandoi se do t ishte e gabuar t prdoreshinndarjet administrativepr avantazhe elektorale. Pr tu maskuar u prcaktua

    Korrupsini ne Qeverine Lokale

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    32/241

    nj strategji me baz t gjer. Kjo i arriti shifrat e synuara pr rritje t elektoratitn zonat elektorale, por n t njjtn koh pr tu maskuar u shtuan shitjetedhe n disa zona t tjera. Pr t prforcuar ndikimin e tij, Philips rekrutoi nj koleg nga departamentii mjedisit, Nick Reiter. Duke punuar me zvendsavokatin e qytetit dhe drejtorine strehimit, politikat me pak mundim u vun n vend. Qiramarrsit u lvizndhe apartamentet e tyre u rrethuan me drrasa n pritje t banorve t rinj.Politika u identifikua dhe u investigua nga revizori i distriktit, shum m prparase t merrej ndonj prfitim i mundshm elektoral. N konkluzionet e tij paraprake (Magill, 1994), dhjet kshilltar dhe npuns u shpalln fajtor pr shprdorim dhe pr kt u akuzuan meprgjegjsi: Kryetarja Znj.Porter; Zvendskryetari Z.David Weeks; kryetari

    i grupit parlamentar Z.Barry Legg; drejtuesit e strehimit Z.Peter Hartley,Znj.Judith Warner dhe Z. Michael Dutt plus katr zyrtart Philips, drejtori istrehimit Z.Graham England; Zv.avokati i qytetit Z.Robert Lewis dhe njasistent i drejtorit t strehimit Z. Paul Hayler. N raportin prfundimtar (Magill,1996), Legg, Warner dhe Lewis uprjashtuan. Legg (n at koh parlamentar) dhe Warner u prjashtuan prarsye se nuk e kishin kuptuar q detyra e tyre kishte qen t zbuloninadministrimin e jashtligjshm dhe jokorrekt (Magill,1996,fq.675 dhe 695). Ndrkoh Dutt kishte vrar veten. Gjasht t tjert u detyruan t paguajn

    31 milion strlina,prllogaritja e fundit e revizorit t distriktit pr humbjetq psoi bashkia. U dhan nj sr arsyesh pr t justifikuar shkeljet e ligjitpor e rndsishme pr vendimin e akuzs ishte se t akuzuarit ishin tmotivuar ose dinin q policia ishte e motivuar pr avantazhin elektoral tpartis s madhe, nj motiv ky i jashtligjshm. Gjykata e Lart i shqyrtoi pes nga gjasht apelet. Hayler, i gjashti, psoidepresion dhe pr rrjedhoj u prjashtua nga proesi i Gjykats s Lart.Gjykata e lart n gjykimin e saj iu referua nj atmosfer frike n Westminster.Ajo iu referua sjelljes s partis n maxhoranc ndaj zyrtarve n KBW10,pr t cilt mund t mos ket qen e kndshme t punonin n at koh. Nemarrim parasysh se presione t tilla mund t ken pasur nj ndikim tinzar mbizyrtart duke i br ata dashur pa dashur, t nguronin pr t folur me kurajo.Midis t tjerve, zyrtart i dhan partis m t vogl prgjigje krejtsishtorientuese pr pyetje krejtsisht t kuptueshme dhe t prshtatshme.Antart ndoqn nj taktik t pavolitshme pr sa i prket rolit t zyrtarvedhe nj qendrim prbuzs ndaj zyrtarve dhe vizioneve t tyre. Vendimet e gjyqit mbi individt sqarojn: Drejtori i strehimit u prjashtua

    nga kritika, pr arsye se ai besonte ndershmrisht se politika e bashkisishte e ligjshme. Kryetari i banesave, Peter Hartly u shpall fajtor pr

    Rodny Brooke

    14

    10KBW-Kshilli Bashkiak i Westminster

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    33/241

    keqadministrim dhe pr faktin se ai kishte nxitur nj politik t infektuarnga nj qllim jo i ndershm (avantazhi elektoral). Veprimi i tij ishte ijashtligjshm, pavarsisht nga motivi i tij i drejt dhe ksisoj oi nkeqadministrim pr shkak t motiveve t paprshtatshme t t tjerve, prt cilat ai ishte n dijeni. Por ne besojm se ai nuk e vlersoi paligjshmrine administrimit t tij dhe n t vrtet besoi se qllimi i tij i drejt i bnteveprimet e ligjshme . Philips, fillimisht kryetar i politiks, m von u emrua drejtormanaxhimi, nj titull q kishte si qllim ti jepte mbshtetje pr t siguruarpolitikn e jashtligjshme t adaptuar nga Znj.Porter. Gjyqi mbshtetipikpamjen se ai e dinte se ajo q ishte propozuar synonte nj qllim jo tndershm. Kshtu ai u shpall fajtor pr shprdorim. Por at nuk e kishin

    kshilluar q kjo q po bnte ishte e paligjshme dhe pr pasoj nuk mund tarrijm n prfundimin qai e ka ditur se propozimi i tij ishte i jashtligjshm. N rastin e kryetarit dhe zv.kryetarit, qllimi i tyre gjat gjith procesitishte t arrinin avantazh elektoral t jashtligjshm. Njohja e gjithkaje tjashtligjshme dhe zbukurimet e paramenduara, t dyja t ojn nkeqadministrim t qllimshm. Aktualisht t dy rastet po prpiqen t hedhinposht vendimet n gjykatn e apelit. Natyrisht, rasti Westminster ishte nj shans i papritur pr Partin Laburiste,e cila po shkundej nga pisllku laburist. N do debat kur prmendej pisllku

    i Laburistve, kta t fundit akuzonin Westminster-in konservator. Debatetparlamentare mbi qeverin vendore katandiseshin n argumente se bashkite cils parti ishin m t korruptuara. Raporti i revizorit hodhi nj hije t madhe dyshimi mbi Westminster. Patimjaft degzime. Politika u zgjerua nga Ndrtimi i Komuniteteve Stabl, qsynonte shitjet e shtpive n minibashkit, votat e t cilave ishin prcaktuesen zgjedhje, n Jetes Cilsore, ku prmirsimet duhet t prqendroheshinn kto minibashki dhe nj regjim i planifikuar me kujdes do t inkurajonteapartamente luksoze. Jetes Cilsore, i dha shtys nj hetimi tjetr ngarevizori i distriktit. Nj skandal tjetr lindi si rezultat i apartamenteve prej azbesti11. N filllimt 1980-s, u konstatua rreziku. Dy blloqe bashkiake Hermes dhe ChantryPoints n Elgin/Walterton paraqisnin nj rrezik t veant. Bashkia ndoqipolitikn e zhvendosjes s qiramarrjes nga apartamentet pr nj periudhepesvjeare n mnyr q ato t zmbraseshin komplet dhe azbestet tzhvendoseshin. Kur politika shtpit pr votat hodhi rrnj dhe mungesa estrehimit pr t pastreht u b akoma m e mpreht, n shkurt t 1989-s, kjo

    politik u kthye prsri n sken. T pastreht u zhvendosn n apartamentet

    Korrupsinine Qeverine Lokale

    15

    11 Banesa t nj cilsie t dobt

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    34/241

    16

    e azbestit. Fushata nga lokale, u kthye n nj shtje kombtare(Rosenberg,1998). Pas presionit politik pr nj hetim, kshilli autorizoi nj inspektor t pavarur,John Barratt, t hetonte tarifat. N mars 1996-s, ai raportoi se kshilltartkonservator t Westminster-it ndikuar nga marrja parasysh e interesave,ristrehuan familjet e pastreha n blloqet prej azbesti. Pavarsisht se pr ktegzistonin kshillat m t qarta, krejt n t kundrtn, ata q vepronin n emrt nj personi publik morn prsipr risqe duke rrezikuar shndetin e njerzve.Vendimi u mor nga Kryetari i grupit t shumics, megjithse nominalisht aiishte marr nga npunsit e lart t strehimit. shtja nuk u shqyrtua kurrnga Komiteti Bashkiak i Strehimit. Sipas Z.Barratt, kontrolli i hollsishm,joformal dhe politik i veprimeve ekzekutive po bhej gjithnj e m i tepruar

    dhe m mbyts.(Barratt, 1996). hum karriera u shkatrruan dhe jo vetm t atyre q ishin prfshir nmnyr t drejtprdrejt. N maj 1996, me tu publikuar raporti final i revizorit,Graham Farrant, ish asistenti i drejtorit t strehimit n Westminster dheaktualisht drejtor ekzekutiv i distriktit t Aston-it t Birmingham-it u emruadrejtor ekzekutiv i Kshillit Bashkiak t Norfolk-ut. Megjithse ai nuk ishteprmendur n raportin Shtpi pr vota, kshilli bashkiak i Norfolk-ut refuzoiofertn e tij pr pun. N janar 1999, drejtori i ri ekzekutiv i sapoemruar i ishujve Shetland, Nick

    Reiter, dha dorheqjen pas 6 muajve pezullimi. Arsyeja ishte se:Ai kishteqen kryetari i politiks n Westminster gjat sags Shtpi pr vota.Megjithse, nuk ishte akuzuar kurr, ai botoi nj gazet ku paraqiste t gjithzyrtart q kishin punuar pr fitoren e konservatorve.

    Paanshmria e zyrtarve

    Sipas profesorit Martin Loughlin Aspekti me shokues i shtjes sWestminster-it ka t bj me rolin e zyrtarve. N shembuj t tjer t politizimitt qeveris vendore, zyrtart jan prpjekur t ruajn pozicionin e tyreprofesional. Megjithat, prshtypja e krijuar sht se zyrtart pranonin oseedhe ndihmonin n nxitjen e politikave propartiake. (Loughlin,1994). Pr ironi t fatit, paansin e zyrtarve e sfidoi pr her t par publikishtnj sekretar konservator i shtetit, Patrick Jenkin. N at koh heqja e kontesmetropolitane nuk po ecte dhe aq mir. Qeveria e kishte humbur luftnpublicitare. Zyrtart, veanrisht un u ngritm n mbrojtje t autoriteteve t

    dnuara. Megjithse qeveria kishte deklaruar se motivi i heqjes s kshillavekrahinore metropolitane nuk ishte politik, Sekretari i Shtetit tha se zyrtart qmbrojtn autoritetet ishin t motivuar politikisht.

    Rodny Brooke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    35/241

    17

    Shqetsimi i qeveris nxiti krijimin e Komitetit t Widdicombe pr administrimine biznesit t autoriteteve lokale. N konferencn e Partis Konservatore m 1984,n t ciln u shpall dhe krijimi i ktij komiteti, Zoti Jenkin tha:

    Ka nj kancer n disa nga kshillat lokal, i cili vepron m n thellsi sesashpenzimet t tepruara. N disa nga qytetet tona demokracia lokale nvetvete sht e krcnuar. Kontrollet dhe bilancet tradicional shprfillen.Kshillat bashkiak harxhojn m kot miliona pr fushata politike tfuqishme. Zyrtart zgjidhen sipas bindjeve t tyre politike. E drejta epakicave sht nprkmbur: dispozitat n fuqi manipulohen nga debatetmbytse.(The Guardian, 11 tetor 1984)

    N qeverin vendore t Britanis,vendimmarrja i prket bashkis n trsi.Zyrtart kan prgjegjsi prpara gjith kshillit, ndryshe nga npunsit civil.(ata nuk i shrbejn vetm partis n pushtet). Kta t fundit kan pr detyr tzbatojn instruksionet e kshillit pr sa koh q ato nuk jan t paligjshme.Nse kryejn veprime t paligjshme ata mund t akuzohen. Nse autoriteti nukarrin t marr vendime n prputhje me ligjin ather zyrtart e kan pr detyrt informojn kshillin pr kt. Megjithat, n qoft se kshilli ende frenohet tmarr vendim, ather zyrtart nuk mund ta shpikin at. Kshilltart e marrin

    vet prsipr prgjegjsin pr pasojat. Marrdhnia kushtetuese u krijua prpara kontrollit t fort politik tqeveris vendore. Ajo i nxiti zyrtart ti mbanin kshilltart n nj distanc tsigurt. N mnyr q t shmangnin takimet personale, sekretari i par i komunssime (1955-62) do t largohej nga bashkia nse shihte kryetarin e kshillit thynte. Ai nuk ishte ndryshe nga t tjert. Shum nga sekretart e komunsnuk do ta takonin liderin e nj partie politike n bashki nse lideri i partistjetr sdo t ishte prezent (n mnyr q t shmangej madje edhe mundsiae shfaqjes s favorizimit (Headrick,1962, fq 128).

    Gjat periudhs s rindrtimit s paslufts, bashkit shpesh shijuan njatmosfer rehatie. Qeverit konservatore qen po aq t etura sa dhe Laburisttt nxisnin kshillat e ndrtimit t banesave. Shpenzimet e qeveris vendore urritn nga viti n vit. Meqnse partit n prgjithsi kishin nj program tprbashkt, takimet private midis partis n pushtet dhe zyrtarve nuk ishin tqensishme. Sistemi i mparshm i qeveris lokale funksiononte mjaft mir.Profesionalizmi i zyrtarve ishte forca e vetme, m e madhe, e cila mundsoiautoritetet vendore t zbatojn me efektshmri t lart detyrat e rndsishme,q u ishin besuar (Grifith,1966,fq 534). As sistemi formal dhe as profesionalizmi i zyrtarve nuk ishin prova kundrtensioneve politike t 1970-s, sidomos, kur kto ishin shoqruar me njndryshim n natyrn e bashkiakve. Dominimi moral i kryepleqve u zhduk me

    Korrupsinine Qeverine Lokale

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    36/241

    18

    trheqjen e tyre n 1974. Shum politikan t tjer dhan dorheqje kur gjetnsi t paprshtatshme si politikn konfrontuese ashtu edhe stilin e fuqishm tpas-riorganizimit t ri t autoriteteve. N sken doln bashkiak m agresiv tpajisur me nj program t qart politik. Partit e shumics morn n zotrimgjithnj e m shum bashki. Ato t opozits rreshtn s ndari pushtetin dhefilluan ta shihnin rolin e tyre si kundrshtar t grupit t kontrollit, dukendjekur kshtu praktikn e Westminster-it. Megjithat ndryshe nga qeveria qendrore, institucionet e qeveris vendorejan kolegjiale dhe jokundrshtare. Rezultati ishte vendosja e zyrtarve npozicione t paqarta, ndrkoh q ata mbanin marrdhnie me partin n pushtetdhe njkohsisht kryenin detyrn e shrbimit ndaj bashkis si e tr. Grupet ekontrollit natyrisht uronin t zhvillonin nj dialog privat me zyrtart mbi zhvillimin

    dhe zbatimin e politiks. N mnyr q t zhvillonin kt dialog, grupetnjpartiake dhe komitetet u bashkuan. Gjat periudhs s komitetit t Widdicombe, kryezyrtart pranuan se dukepar realitetet e politikave moderne, prgjegjsia e tyre kryesore duhet t jetkarshi partis n pushtet (Laffin dhe Young, 1985). Madje edhe KomitetiKombtar Kshillues i Qeveris lokale t Partis Konservatore tha:

    Shum nga zyrtart q nuk jan as t zgjuar dhe as t dobt jan prpjekurt pengojn praktikat e reja t liderve t vendosur politik dhe kan

    krijuar tensione brenda autoriteteve t tyre, t cilat mund t ishin shmangur.Ata nuk kan mundur t njohin se krkesa pr t ushtruar pushtetin ngalidert e zgjedhur duhet t prshtatet n qoft se ekziston dhe se n atokushte praktikat dhe konventat e qeveris vendore duhet t prshtatenq t sigurojn se pushteti po ushtrohet me menuri dhe se menaxhimipolitik sht i efektshm (cituar nga Brooke,1986).

    Pr autoritetet e politizuara kjo nuk ishte ndonj gj e re. Herbert Morrisonkur ishte lider i Kshillit Bashkiak t Londrs (KBL), tha se zyrtart duhet tflasin rrall ose aspak n komitet, duke vendosur prgjegjsin, aty ku duhet n antart e zgjedhur. Por partit opozitare shpesh dshtuan t pranojnkonventat e reja, bile edhe kur kto t fundit ishin t kodifikuara. Debatetfilluan, mbi at se far kshille duhet ti japin zyrtart nj partie opozitare. Aduhet q ai t kufizohet n informacion faktik sipas krkess? A mundet qzyrtart t hartojn opsione pr opozitn? A duhet q zyrtart t informojnpartin n pushtet pr hapsirat me interes te opozita, t cilat ata i kanzbuluar s fundmi?

    Antart filluan t ndikojn me hartimin e raporteve dhe t kontrollojnprogramet e komiteteve duke fshehur probleme, t cilat pr ta ishin tpakndshme. Arktart filluan t prfshiheshin n llogari kreative: un duhett jem i prgatitur ti nnshtroj aftsit e mia t pastra financiare sipas nevojave

    Rodny Brooke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    37/241

    19

    t autoriteteve t veanta,- tha dikush. (Cituar n Laffin dhe Young, 1985).Sjellja t ciln profesor Loughlin e cilsoi mjaft shokuese n rastin eWestminster, ishte e veant n llojin e saj. Znj.Thatcher mirpriti npunsitcivil t stilit mund ta bj. Dhe nuk ishte aspak e uditshme q politikantlokal plqyen t njjtn gj. Takimet njpartiake inkurajuan antart tprshkruajn objektivat politike t cilat zyrtart duhet ti kthenin n programepraktike. Pr sa i prket protests pr vendosjen e kufirit maksimal t tatimevekomunale, Margaret Hodge, m von lidere e Islington tha se: Ju mund tuathoni zyrtarve, se cilt ishin pro nesh dhe cilt ishin kundra. N kshilln e saj dhn kshilltarve, nj firm e njohur e konsulentvet qeveris vendore tha: Asnj bashki nuk mund t jet e suksesshme nqoft se nuk ka zyrtar bashkpunues dhe mendjempreht q t zbatojn

    politikat n praktik dhe t zhvillojn politika, q shfrytzojn m s miriobjektivat e manifestuesitDrejtuesit e bashkive jan n krkim t nj stili tri devotshmrie tek npunsit e tyre t lart. Emrimet e zyrtarve mund tbhen sipas kritereve t lidhura me veprimtarit e njohura politike ose sipasvizioneve t kandidatve. (Young,1986,fq 127-8) Nuk mund t bheshin mftesa t hapura pr t emruar t njohurit. Cili ishte mimi i paanshmris szyrtarve? Postet kryesore, deri n at moment t prjetshme, u cunguan n rastetkur grupet e kontrollit i vlersuan si t paprshtatshm personat q kishin

    zn kto vende. Kontratat afatshkurtra u bn t zakonshme n mnyr q tgjendej nj rrug pr heqjen e kryezyrtarve t padshiruar. Nuk t udit faktise pranimi i krkesave t partis opozitare u b m i shpesht. Pavarsiaagresive e zyrtarve t vjetr t bashkis t prjetshm u kthye n njshtje t s shkuars. N prgjithsi, zyrtart e stilit t ri modern riinterpretuan detyrn e tyre sipr t siguruar se t gjith kshilltart i njihnin faktet prkatse (megjithsekjo mund t ishte e hapur pr interpretim). Por ata nuk shihnin asnj arsye tavinin n dijeni bashkin pr pikpamjet e tyre nse kto t fundit nuk ishinkrejtsisht profesionale. Pr m tepr, ata besonin se pavarsisht nga arsyetpolitike t antarve pr t marr vendime, zyrtart do t ishin t detyruar tiimplementonin ato, n qoft se do t kishte nj arsye t prshtatshme prqeverin vendore pr ta br kt. Si e bri t qart dhe rasti i Westminster-it, revizori i distriktit nuk e pranoi. Me avokatin e popullit, ai refuzoi t pranontese zyrtart kishin detyra t tjera, prvese t ngrinin zrin, pavarsisht sesa epapranueshme mund t ishte kshilla e tyre dhe pavarsisht nse do t vininn rrezik postin e tyre. Tendenca drejt nj marrdhnie thuajse t shrbimit

    civil, dukej prkohsisht e rrezikuar, derisa gjykata e lart t merrte vendimmbi rastin e Westminster-it. N nj grup t vogl autoritetesh rurale, marrdhnia midis zyrtarve dheantarve nuk ka ndryshuar shum erek shekullin e fundit. N vende t tjera

    Korrupsinine Qeverine Lokale

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    38/241

    20

    shumica e drejtorve ekzekutiv tani nuk e shohin detyrn e tyre kryesore sishrbim ndaj bashkis si nj e tr. (Norton,1991). Prkundrazi, ajo sht tnxis dhe t zbatoj politikat e partis n pushtet. Kjo do t shrbej edhe sikriter pr gjykimin e tyre. Ky perceptim i detyrimeve t zyrtarve ka ndryshuarshum n erek shekullin e fundit.

    Prfundime

    Si nnvizon dhe Guy Peters (n kapitullin 9), mnyra tradicionale pr ttrajtuar shtjet e reja etike sht prezantimi i rregullave t reja. Pasojat eproblemeve t njzet e pes viteve t fundit kan qen nj sr rregullashshtrnguese mbi qendrimin e qeveris vendore duke filluar me legjislacionin

    e duke vazhduar me raportet e Komitetit t Widdicombe n 1985 dhe 1986.Ato arritn kulmin me publikimin e projektligjit t qeveris mbi etikn nqeverin vendore. Pavarsisht se qeveria mohoi ekzistencn e ndonj problemimadhor, ligji propozon krijimin e Komitetit t Standarteve, i cili prfshin antartq nuk bjn pjes n bashki, pr seciln bashki; nj bord KombtarStandartesh; nj trup Zyrtarsh mbi Standartet Etike ;dhe Panele Gjykimi memandatin pr t hequr antar t padenj nga bashkit e tyre. Me tu zbatuar, ligji do t nxjerr sfida t reja etike sepse shkon drejtheqjes s komitetit nga i cili qeverisen autoritetet lokale. Autoritetet do tzgjedhin midis nj bashkiaku t zgjedhur n rrug t drejtprdrejt, nj kabineti- i cili mund t jet njpartiak ose nj menaxheri bashkiak me pushtetekzekutiv. Propozimet do t ndryshojn pjesmarrjen e detyrueshme t partivet vogla n vendimmarrjen formale. Ekzistojn mundsi m se t dukshme prkorrupsion. Qeveria propozon ti prballoj ato duke ngritur nj komisionhetimor t mandatuar t hetoj vendimet e ekzekutivit. Do t ket shtje treja t transparencs kur vendimet merren nga nj person apo prapa dyervet mbyllura. Kur pushteti i vishet formalisht nj ekzekutivi politik, cili sht

    detyrimi i zyrtarve kundrejt pjess tjetr t bashkis? Ciln an do t mbajnpr t ndihmuar Komitetin hetimor t prballet me vendimet e ekzekutivit? Siqartson edhe John Rohr (kapitulli i 13-t) nj kod i standarteve etike varetnga aparati administrativ mbi t cilin bazohet. Gjithashtu probleme t reja jan tensionet e shkaktuara nga nj ekonomimikse q ofron shrbime; kontraktime me t jashtm,manaxhim shitjesh,inisiativa t financs private, buxhete t decentralizuara, manaxhime lokal tshkollave, shoqri t prbashkta me sektorin privat dhe kompani tautoriteteve publike. Martin Painter (kapitulli i 11-t) demonstron kontraditat.

    Ato ngrejn shtje t etiks dhe t ndershmris madje prtej atyre tprcaktuara nga rregullat aktuale. Probleme t njjta ngrihen n ant e tjera tsektorit publik.

    Rodny Brooke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    39/241

    21

    Nj tipar i rndsishm i tems sht mnyra sesi rregullat e qeverisvendore ndryshojn nga ato t aspekteve t tjera t sektorit publik. Npunsitcivil, pr shembull, kan nj besnikri t papar ndaj ministrit t tyre; ata nukkan pse t mbajn prgjegjsi njkohsisht edhe ndaj parlamentit. Gjithashtuata nuk duken t penguar n zbatimin e vendimeve politike; duket se nuk kandonj krkes pr ta q t vn n diskutim motivet si nnkuptohet ngashtja Westminster, pr qeverisjen vendore. Sikurse tha dhe Z.Brian Cubbon,npunsit civil do t ndihmojn ministrat t mundsojn funksionimin esistemit n prputhje me qllimet e tyre politike.(Chapman,1993 fq 9). Mbi tgjitha npunsit civil jasht qeverisjes vendore nuk jan t krcnuar megjoba, ndshkim i hequr nga shrbimi civil m 1981. N qoft se ministratsynojn nj veprim ilegal, npunsit civil nuk duhet ta kundrshtojn

    shtjen n publik; nj shnim n dosje sht i mjaftueshm. Kur ti vij koha,ajo do t shqyrtohet nga Komiteti pr dhnie llogari publike. Parlamentart dhe kshilltart punojn nn kushte shum t ndryshmepr sa i prket pranimit t dhuratave. Pranimi i favoreve nga parlamentartsht i lejueshm, ndrsa pr bashkiakt nj veprim i till do t konsideroheji jashtligjshm. Mekanizmi i ndrlikuar i propozuar nga qeveria pr t vzhguarbashkiakt sht n kontrast t thell me kushtet e vet disiplinimit q gzojnparlamentart, pavarsisht se kjo mund t ndryshoj si rezultat i legjislacionits t drejtave t njeriut, sikurse parashikon Georgi Szablowski n kapitullin 4.

    E megjithat, komiteti Nolan po nxit disa konvergjenca rregullash prpjes t ndryshme t sektorit publik. Mekanizmi qeveritar n zyrn e kshillitt ministrave aktualisht po krkon organizata publike jasht ministrive q tprdorin nj kod sjelljeje t ngjashm me at t imponuar n qeverin vendore.Komiteti Nolan duke rekomanduar heqjen e gjobs propozoi zvendsimin esaj me akuzn e keqprdorimit t zyrs publike, q do t aplikohej n t gjithsektorin publik.(Nolan,1997). Qeveria e ka pranuar rekomandimin n parim, porka akoma pun pr t uar prpara planet e zbatimit t tij. Duke ndjekur konferencn e Etiks n shrbimet publike t 1990, RichardChapman, shkruan: Ajo far sht e pranueshme n nj vend apo n njkoh mund t ndryshoj nga ajo q sht e pranueshme n nj vend tjetr osen nj koh tjetr (Chapman,1993,fq 1).sht e qart se rregullat etike nsektorin publik jan ende n zhvillim. Pavarsisht nga amandamentetthelbsore t njzet e pes viteve t fundit, ato do t vazhdojn t ndryshojnme daljen e problemeve t reja.Njzet e pes vitet e ardhshme do t jen po aqt mbushura me ngjarje sa edhe vitet e shkuara.

    Korrupsinine Qeverine Lokale

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    40/241

    22

    Bibliografia:

    Barratt, John (1996), Report of a documentary review into the use by Westminster City Council of Hermes and Chantry Points, Elgin Estate, for housing purposes, London: Westminster City Council.Brooke, Rodney (1986), Management Aspects of Widdicombe,Local Government Studies, Vol.12 No.6, November/December 1986.Chapman, Richard A. (ed) (1993), Ethics in Public Service, Edinburgh: Edinburgh University Press.DETR (1998) Consultation Paper :Modernising local government: A new ethical framework, London: Department of the Environment, Transport and the Regions.

    Griffith, J.A.G (1996), Central Departments and Local Authorities, London,George Allen and Unwin.The Guardian(11 October 1984), quoted in Loughlin (1994)Headrick, T.E(1962), The Town Clerk in English Local Government, London: Allen and Unwin.Laffin, Martin and Young,Ken (1985),The changing Roles and Rensponsibilities of Local Authority Chief Officers,Public AdministrationVol.63,Spring 1985.Lloyd v McMahon(1987) ,2 WLR 821.

    Loughlin, Martin (1994),Abuse of Power in Local Government: The Auditors Action against Westminster City Councel,PublicLawSummer 1994.Magill, J.W(1994), Westminster City Council Audit of Accounts 1987/88 and Subsequent Years Designated Sales.Note of the Appointed Auditors

    Provisional Findings and Views, London:Touche Ross.Magill, J.W(1996), Westminster City Council Audit of Accounts 1987/88 to 1994/95.Designated Sales.Report of the Appointed Auditor under

    Section 15(3) of the Local Government Finance Act 1982, London: Deloitte & ToucheNolan, Lord (1997), Third Report of the Committee on Standards in Public , Alan (1991), The Role of the Chief Executive in British Local Government, Birmingham: InlogovRedcliffe-Maud, Lord (1974),Report of the Prime Ministers Committee on Local Government Rules of Conduct, Cmnd.5636, London: HMSORosenberg, Jonathan(1998),Against the Odds, London:WECH, 416 Harrow Road, London W9 2HX.Salmon, Lord (1976),Report of the Royal Commission on Standards in Public

    Life, Cmnd.6524, London: HMSO.Widdicombe, David(1985),Interim report of the Committee of Enquiry into the Conduct of Local Authority Business, London:Department of the Environment.

    Rodny Brooke

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    41/241

    23

    Widdicombe, David (1986),Report of the Committee of Enquiry into the Conduct of Local Authority Business, Cmnd.9797, London: HMSO.Young, Arthur(1986),The Arthur Young Councillors Handbook, London:Harrap

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    42/241

    24

    3 Parlamenti dhe Sjellja Etike

    Michael Hunt

    N esen e tij N ndjekje t idealit, Zoti Isaiah Berlin sugjeron se prpjekja

    pr t imponuar idealet n vetvete sht gabim. Idealet nuk mund timponohen por ato ekzistojn n nj ekuilibr jo t leht, i cili shtvazhdimisht i krcnuar dhe ka nevoj t vazhdueshme pr tu riparuar (Berlin,1998,fq 16). Etika n kufijt e reflektimit t standarteve morale me an t cilavenjerzit jan t lidhur me njri-tjetrin, sht gjithashtu n nj proes tvazhdueshm zhvillimi-nj zhvillim i cili ndryshon n prputhje me stimujt emjedisit t jashtm. Nj perceptim i till sht i vlefshm kur analizojm zhvillimin e etiks n

    Dhomn e Komunve. Proedurat aktuale q kan t bjn me sjelljen etikelindin nga kultura e parlamentit, i cili vazhdimisht ka kujtuar se nj przierje et drejtave tradicionale dhe privilegjeve duhet t prcaktoj mnyrn se simoderohet sjellja etike (madje edhe n rast se disa nga kto t drejta dheprivilegje jan br gjithnj e m tepr arkaike). Megjithat, nj numr ngjarjesht bra publike mjaft mir n 1990, tregojn se rregullat dhe praktikat eformuluara para shum kohsh, t cilat kan drejtuar sjelljen e parlamentarve,n veanti n lidhje me shtjet financiare, nuk jan m aq rigoroze apo t

    kuptueshme. Kshtu, s fundi parlamenti ka pranuar nevojn pr nj kodsjelljeje pr antart e vet t till q njeh se sjellja etike sht shum m teprsesa nj deklerat e thjesht e informacionit mbi interesat financiare. Rndsia e etiks pr parlamentin, me zor se mund t zmadhohet . Proesidemokratik ofron nj nga garancit m t rndsishme kundr korrupsionit -ata t cilt jan zgjedhur nga ai proes duhet t dalin mbi dyshimin personal.Korrupsioni ka t bj me ndershmrin financiare, por sht gjithashtu mshum se aq. Ai lidhet me standarte t prshtatshme t sjelljes, n lidhje memnyrn se si kryhen role t veanta. Ka nj sr shtjesh t cilat mund t

    klasifikohen nn etiketn shtje morale. Pr shembull, si prfaqsohenzgjedhsit e veant? far sanksione ndrmerren kundr nj parlamentari,nse ky i fundit nuk prfaqson ashtu si duhet interesat e tyre? far ndihmemund tu ofrohet individve kundrejt nj tendencioziteti t mundshm n

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    43/241

    25

    mnyrn se si prfaqsohen, i cili mund t lejoj q disa interesa t rndsishmet prfaqsohen m mir sesa ato q jan m pak t rndsishme? Siprfaqsohen interesat e zons elektoriale, kur nj parlamentar bhet ministrdhe nuk mundet t ndjek publikisht problemet ashtu sikurse mund t pritetnga nj deputet i thjesht? Prgjigjja se parlamentart japin llogari parazgjedhsve nprmjet sanksionit pesvjear t kutis s votimit nuk sht eknaqshme.Prve voness n koh, nj sanksion i till nuk ofron nj ndihmeskonstruktive pr nj zgjedhs t shqetsuar pr mnyrn sesi nj parlamentarprmbush detyrat pr t cilat ai ose ajo sht zgjedhur.Pr m tepr, pjesa me madhe e parlamentarve zgjidhen nn flamurin e nj partie dhe sht mjafte rrall q sjellja e nj individi t jet faktor domethns n perspektivnzgjedhore t saj/tij.Prjashtimet e pazakonta t John Browne i cili e humbi

    postin e tij pr arsye t publicitetit t keq si rezultat i fshehjes s interesave ttij t biznesit n Parlament dhe Neil Hamilton pas nj publiciteti t ngjashmpr prfshirjen e tij n shtjen Para pr pyetje, shrbejn pr t provuarkt rregull.S fundi, argumenti i Burkian se parlamentart jan prfaqsuesdhe jo delegat nnkupton se sjellja e nj parlamentari, n aspektin materialsht e pakritikueshme nga zgjedhs t veant. Sigurisht sht e rrezikshme t pranosh se parlamentart ndajn njperceptim t njjt lidhur me standartet etike t prshtatshme pr punn etyre. Roli i tyre nuk sht prkufizuar saktsisht dhe mbetet kryesisht nj

    shtje n vartsi t dshirave dhe preferencave individuale.Sigurisht shumindivid mendojn se natyra e asaj pune nuk duhet t prjashtoj mundsinq ajo t kombinohet me pun t tjera jasht parlamentit.Pr m tepr, ekzistojnndryshime strukturore t imponuara nga natyra antagoniste e t proeduaritn parlament, e cila ndikon n sjelljen etike t parlamentarve. Praktika normalebritanike e zgjedhjes s qeverive me shumic votash n parlament, do tthot se sjellja e qeveris nga pikpamja se si ajo trajton parlamentin dhekontrollon mbarvajtjen e punve t tij, duhet t ndikoj sjelljen e parlamentitdhe mnyrn sesi parlamentart prcaktojn rolet e tyre dhe etikn eprshtatshme q shoqron kto role. Pr antart e qeveris m shum dhepr deputett e thjesht m pak, parlamenti sht nj pjes e rndsishme eproesit q siguron zbatimin e politikave t tyre. Detyra e tyre sht t sigurojnq ky proes t prfundoj sa m leht t jet e mundur dhe q ata jan ngjendje ta bjn kt duke u siguruar se proedurat e parlamentit jan torientuara nga kjo objektiv. Sigurisht, objektiva t tilla nuk ndahen meparlamentar t tjer, detyra kryesore e t cilve sht t jen kritik tvazhdueshm t atyre q qeverisin.(Rule,1994,fq 647 ).

    Prve ndryshimeve strukturore midis parlamentarve, ka gjithashtu edhedryshime t qndrimeve. Maureen Mancuso (1993) ka provuar se edhe nshtjet e mirfillta etike t konfliktit t interesave ekziston nj ndryshim imadh pikpamjesh, se cila sjellje sht e pranueshme. Dallimi i katr tipeve t

    Parlamenti dhe Sjellja Etike

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    44/241

    26

    ndryshme t sjelljes pr kt shtje, duke filluar nga Puritant e deri tekSiprmarrsit (prfshir ktu edhe Punpandrequrit) t kujton sipamjaftueshmrin e rregullave n mesin e viteve 1980-t dhe interesat endryshme t personave t zgjedhur n parlament. Nj varietet i ngjashmpikpamjesh mund t prcaktohet duke shqyrtuar disa nga rastet e fundit, qkan trhequr vmendjen e komitetit t Zgjedhur mbi Standartet dhe Privilegjet. Larmia e objektivave e roleve dhe e perceptimeve n parlament do t thotse sht jashtzakonisht e vshtir t hartohen nj sr udhzuesish etik qprmbushin nevojat e parlamentarve ashtu dhe t publikut t gjer votues.Udhzues t prgjithshm n krkim t idealeve t shrbimit publik nuk janaspak ndihms, sepse ato injorojn pafundsin e llojeve t shrbimeve publiket imponuara nga struktura dhe nga role t ndryshme. Ajo ka sht edhe m e

    rrezikshme sht fakti se ato mund t krkojn t imponojn ideale t lidhura menj rol q sht provuar se i dominon t dyja si proedurat dhe strukturat.Shtat Parimet e Jets Publike t mbshtetura nga Komiteti Nolan,(Nolan,1994a,fq 14) mundet t konsiderohen t padobishme pr ato q merrenme shtjen e gjer t sjelljes etike t parlamentarve, pjesrisht sepse duketsikur parimet merren kryesisht me shtjet financiare dhe pjesrisht sepse disanga parimet duket sikur aplikohen m tepr pr antart e ekzekutivit sesa prkritikt e tyre (parlamentart). Kjo munges e prkatsis specifike rrit rrezikune nnvizuar n kapitullin e 8-t nga Lawrence Pratchett, i cili thekson se parimet

    mund t veprojn si zvendsues pr sjellje t vrteta etike. Ndrsa etikat e adaptuara nga parlamentar t veant jan t rndsishme,ekziston rreziku q trajtimi i etiks parlamentare duket sikur merret vetm meetikn individuale t antarve, duke injoruar kshtu shtjen m t gjer tetiks s Parlamentit n vetvete. T drejtat dhe privilegjet e Parlamentit (q dot thot e drejta pr tu marr si e gjykon t arsyeshme me shkelje t ligjit ngaantart e tij) reflektojn qart nj kod t veant(dhe kolektiv) t etiks.Megjithat kto t drejta dhe privilegje q kan origjinn nga mjedisekrejtsisht t ndryshme dhe t largta, shpesh nuk jan adaptuar me mjedisine ndryshuar t shekullit t 20-t. Ato injorojn, pr shembull, zgjerimin e tdrejts s vots n pjesn e fundit t shekullit t 19-t dhe fillimit t shekullitt 20-t dhe rritjen e partive masive. Ato gjithashtu injorojn mundsit m tgjera t arsimimit q jan m se t mundshme n ditt e sotme dhe zhvillimine komunikimit. Ato mund t injorojn edhe ndryshimin n antarsin eparlamentit duke prfshir futjen e vlerave t ndryshme t besimit dhe tprvojave t antarve pjesmarrs. E megjithat, kto t drejta dhe privilegjet ngulitura n brezat e parlamentarve nga nj proes qytetrimi mund t

    inkurajojn nj bindje se nse nj sjellje e caktuar nuk sht n dukje ofenduesepr kolegun, duhet t pranohet publikisht. Por si sht provuar mjaft qartn raportin e par t Komitetit Nolan nuk ka asnj arsye q t besosh se kjosht e drejt (Nolan, 1994b, fq 1). Dekada e shkuar ka dshmuar nj shqetsim

    Michael Hunt

  • 8/12/2019 Etika Ne Sherbimin Publik

    45/241

    27

    t vrtet publik prsa i prket sjelljes etike q parlamenti sanksionon mevullnet t plot. Shqetsime t tilla thelbsore nuk zgjidhen thjesht ngaparlamenti duke gjetur mnyra t reja pr t rregulluar veprimtarit e antarvet tij. sht pikrisht ky qendrimi kmbnguls i parlamentit i cili duhet tekzaminohet dhe t diskutohet, sigurisht nga nj audienc m e gjer sesavetm parlamentart.

    Rregulla q drejtojn administrimin etik

    Parlamenti ka dabatuar vazhdimisht se sht i aft t rregulloj vet shtjetq i prkasin, duke prdorur privilegjet dhe proedurat e komitetit q merret

    me do problem q ka t bj me sjelljen e antarve t tij. Megjithat derirelativisht von, rregullat q mbulojn sjelljen etike t parlamentarve (dukeprfshir ktu sjelljen q ka lidhje me konfliktet mes interesave financiar dhedetyrave t tyre si parlamentar) ishin t kufizuara dhe u mungente saktsia.Pavarsisht, se n fuqi ekzistonte nj rregull afatgjat t cilin parlamentartnuk mund ta votojn n nj debat q mund t ndikoj interesat e tyre financiar,udhzime pr informacionin q parlamentart duhet t japin rreth ktyreinteresave kur marrin pjes n debate, deri von kan qen shum t pakta.Nj rezolut e parlamentit n vitin 1965 ndalon dhnien e parave ose ndonj

    avantazhi tjetr nj parlamentari (komiteti zgjedhor pr Interesat e Antarevem 1970, dshmi nga zoti Barnett Cocks,fq 2). M von, n nj shtje qprfshinte vendimin e nj sindikate pr t ndaluar mbshtetjen e nj parlamentari,politikat e t cilit po bheshin gjithnj e m tepr t padobishme pr to, Parlam