Daftar Pustaka - Sebelas Maret University100 Daftar Pustaka Ariyani, Dwi. 2010. “Pelanggaran...
Transcript of Daftar Pustaka - Sebelas Maret University100 Daftar Pustaka Ariyani, Dwi. 2010. “Pelanggaran...
100
Daftar Pustaka
Ariyani, Dwi. 2010. “Pelanggaran Prinsip Kesantunan dan Implikatur dalam
Acara Opera Van Java(OVJ) di Trans 7 (Suatu Kajian Pragmatik)”.
(Skripsi).Surakarta : Fakultas Sastra dan Seni Rupa UNS.
Asim, Gunarwan. 2005. Beberapa Prinsip Dalam Komunikasi Verbal: Tinjauan
Sosiolinguistik dan Pragmatik. Yogyakarta: Sanata Dharma University
Press.
Cruse, D. Alan. Meaning in Language: an Introduction to Semantics and
Pragmatics. New York: Oford University Press.
Herawati.2007. Wacana Humor dalam Bahasa Jawa. Yogykarta: GAMA
MEDIA.
http://www.kompasiana.com/efendirust/nilai-edukasi-dalam-tayangan-komedi-
situasi_552c10c46ea8345b408b456f (diakses pada tanggal 28 Maret 2016
pukul 14.15 WIB)
Leech, Geoffrey. 1993 (terjemahan M. D.D. Oka). Prinsip-Prinsip Pragmatik.
Jakarta: UI Press.
Mukti Sari, Karika. 2014. “Tindak Tutur Direktif dalam Kolom Gayeng Kiyi pada
Rubrik Jagad Jawa Surat Kabar Solopos". (Skripsi).Surakarta : Fakultas
Sastra dan Seni Rupa Universitas Sebelas Maret.
Pranowo. 2009. Berbahasa Secara Santun. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Rahardi, Kunjana. 2005. Kesantunan Imperatif Bahasa Indonesia. Jakarta:
Penerbit Erlangga.
Rustono. 1999. Pokok-Pokok Pragmatik. Semarang: IKIP Semarang Press.
Subroto, D. Edi. 2007. Pengantar Metode Penelitian Linguistik Struktural.
Surakarta: Surakarta LPP UNS dan UNS Press.
Sudaryanto. 1993. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa : Pengantar
Penelitian Wahana kebudayaan Secara Linguistis. Yogyakarta : Duta
Wacana University Press.
Sulistyo, Edy Tri. 2013. Pragmatik : Suatu Kajian Awal. Surakarta : UNS Press.
Tim Penyusun Penulisan Skripsi/Tugas Akhir. 2013. Pedoman Penulisan
Skripsi/Tugas Akhir.Surakarta : Fakultas Sastra dan Seni Rupa Universitas
Sebelas Maret.
Tim Redaksi KBBI. 2008. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Edisi Keempat.
Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama.
101
Tri Mastoyo, Jati Kesuma. 2007. Pengantar (Metode) Penelitian Bahasa.
Yogyakarta: Carasvatibooks.
Yule, George. 2006 (terjemahan Indah Fajar Wahyuni dan Rombe Mustajab).
Pragmatik. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
102
Tuturan dalam Acara Pangkur Jenggleng Padhepokan Ayom-ayem yang
Melanggar Prinsip Kesantunan Leech
1. Dalijo : Dhik, ibu-ibuke wa jan cuantik-cuantik, nan jelita. Bapak-
bapake guantheng-guantheng. Wah… brengose…
„Dik, ibu-ibunya memang semua cantik, juga jelita. Bapak-
bapaknya semuanya ganteng. Wah… kumisnya…‟
Suwiyah : Mung loro, sing kene mas?
Hanya dua, yang sini mas?‟
Dalijo : Wee… iki, maco man!
„Wah… ini, maco man!‟
Suwiyah : Sing kono mas, sing kono mas?” (seraya menunjuk tukang
kendang)
„Yang sana mas, yang sana mas?‟ (seraya menunjuk tukang
kendang)
Dalijo : Macan man
‘Harimau man!’
(01/TK/PJ/01/02/16)
2. Dalijo : Nek sing jaka karo prawan ki wis biyasa, sing ora biyasa
tur sitimewa…
„Jika yang perjaka dengan perawan itu sudah biasa, yang
tidak biasa juga sitimewa….
Suwiyah : Istimewa.
„Istimewa.‟
Dalijo : O, wis ganti ta?
‘O, sudah ganti ya?
Suwiyah : Ora. Ya mung kuwi!
„Tidak. Ya hanya itu!
(02/TK/PJ/01/02/16)
3. Pak Mur : Ooo…sing bayarane kanca-kanca ra mbok keki kae ta?
Iya ta?
„Ooo… yang upahnya teman-teman tidak kamu berikan itu
ya? Iya kan?!‟
Dalijo : Kula caoske, nak let telug sasi.
‘Saya berikan, setelah selang tiga bulan.’
(03/TK/PJ/01/02/16)
4. Dani : Jane aku ning kene ki ya sok sujana.
„Sebenarnya saya di sini ya terkadang curiga.‟
Setyorini : Sujana piye ta Mas?
„Curiga bagaimana ya Mas?‟
103
Dani : Angger rene kok ana lek Dalijo, iki tak kira arep ngesir
kowe! „Setiap ke sini kok ada Paklik Dalijo, ini saya kira akan
menaksir kamu!‟
(04/TK/PJ/01/02/16)
5. Dani : Jane aku ning kene ki ya sok sujana.
„Sebenarnya saya di sini ya ter kadang curiga.‟
Setyorini : Sujana piye ta mas?
„Curiga bagaimana ya Mas?‟
Dani : Angger rene kok ana Lik Dalijo, iki tak kira arep ngesir
kowe!
„Jika di sini kok ada Paklik Dalijo,ini saya rasa akan
menaksir kamu!
Setyorini : Ya ora ta mas. Wong ning kene ki ana loro, aku karo
bulik Suwiyah.
„Ya tidaklah Mas. Kan di sini ya ada dua, saya dengan
Bibi Suwiyah.‟
(05/TK/PJ/01/02/16)
6. Setyarini : Ah masak ta mas? (seraya malu-malu) lha seumpana aku
Dadi ambulan Mas?
„Ah yang benar Mas?(seraya malu-malu)n lha jika saya jadi
ambulan Mas?
Penonton : Mayite!
‘Mayatnya!’
Dani : Masak,aku kon dadi mayite ta pakdhe iki.
„Yang benar, saya disuruh jadi mayatnya Pakdhe ini.‟
(06/TK/PJ/01/02/16)
7. Dani : Ooo, ngono. Lha sing nyepuhi karawitan sapa?
„Ooo, seperti itu. Lha yang mengetuai di karawitan siapa?
Setyarini : Pakdhe Murjana Mas.
„Pakdhe Murjana Mas.‟
Dani : Pakdhe Murjana nyepuhi karawitan saiki? Pakdhe
Murjana sepuh kae isa nyepuhi karawitan?!
„Pakdhe Murjana mengetuai karawitan sekarang? Pakdhe
Murjana tua itu bisa mengetuai karawitan?’
(07/TK/PJ/01/02/16)
8. Ciuk : Nggih pun Pak Mur, kula tenggane riyin kalih kula sambi
mbukak-mbukak buku niki.
„Iya sudah Pak Mur, saya akan menunggu dulu sambil
membuka-buka buku ini.‟
Pak Mur : Nggih. Anggere mboten mbukak sing liyane mawon.
104
„Iya. Kalau tidak membuka yang lainnya saja.‟
(08/TK/PJ/01/02/16)
9. Dalijo : Nyuwun sewu, sawetawis mboten sowan wonten
ngarsanipun mbakyu Giyuk. Sawetawis kula tasih
ngraosaken manten anyar.
„Permisi, beberapa waktu tidak dating mengunjungi Mbak
Giyuk. Beberapa waktu ini say amsih menikmati sebagai
pengantin baru.‟
Ciuk : Duh, seneng ya?
„Duh, senang ya?‟
Dalijo : Lumayan!
‘Lumayan!’ Ciuk : Lo kok gur lumayan?
„Loh kok hanya lumayan?‟
(09/TK/PJ/01/02/16)
10. Ciuk : Lo kok gur lumayan?
„Loh kok hanya lumayan?‟
Dalijo : Ooo, ora ngetok-ngetokne, ya yen nogno kuwi dibatin
wae. Yen aku iki isih top ngno dibatin wae.
„Ooo, tidak memperlihatkan, ya jika yang seperti itu
dirasakan dalam hati saja. Jika saya ini masih top begitu
dirasakan dalam hati saja.‟
(10TK/PJ/01/02/16)
11. Ciuk : Nggih Mas. Wis matur Pak Murjana ajeng nderek latihan.
Pak Mur, saiki ben Pak Mur sing nata.
‘Iya Mas. Sudah sekarang bilang padaPak Murjana akan
ikut latihan. Pak Mur, sekarang supaya Pak Mur yang
menata.‟
Dalijo : Mengko aku sing ngendhang, beres!
„Nanti saya yang mengendang, beres!‟
(11/TK/PJ/01/02/16)
12. Pak Mur : Nggih, mangke Mas Dalijo kalih Mbak Suwiyah mbeksa.
Giyuk, mangke para pamiyarsa sampun kangen
suwantenipun nyinden, anak wedok Sulis ngendang.
„Ya, nanti Mas Dalijo bersama Mbak Suwiyah menari.
Giyuk, nanti para prmirsa sudah rindu dengan suaramu
menyinden, anak perempuan Sulis mengendang.‟
Ciuk : Ooo, ngono. Njenengan?
„Ooo, begitu. Anda?‟
Pak Mur : Loh, lha aku sing mbayari. Tenguk-tenguk!
105
‘Loh, kan aku yang membayari. Duduk santai!‟
(12/TK/PJ/01/02/16)
13. Pak Mur : Aku tak ngamping-ampingi anak wedok, lagi pisanan iki.
„Saya yang akan mendampingi anak perempuan, baru
pertama ini.‟
Dalijo : Njenengan jogged le sae lo Pak Mur!
„Anda menari yang bagus loh Pak Mur!‟
Pak Mur : Ora-ora!
„Tidak-tidak!‟
(13/TK/PJ/01/02/16)
14. Dani : Aku saiki duwe grup karawitan anyar. Kowe melu aku!
„Saya sekararang mempunyai grup karawitan baru. Kamu
ikut saya!‟
Sulistyarini : Jane aku tak ya ngrampungme gladhenku sik ta Mas.
„Sebaiknya aku kan ya menyelesaikan latihanky dulu ya
Mas.‟
Dani : Iki tuwek-tuwek! Ayo melu aku sing enom-enom!
„Ini tua-tua! Ayo ikut saya yang muda-muda!‟
(14/TK/PJ/01/02/16)
15. Dani : Aku saiki duwe grup karawitan anyar. Kowe melu aku!
„Saya sekararang mempunyai grup karawitan baru. Kamu
ikut saya!‟
Sulistyarini : Jane aku tak ya ngrampungme gladhenku sik ta Mas.
„Sebaiknya aku kan ya menyelesaikan latihanky dulu ya
Mas.‟
Dani : Iki tuwek-tuwek! Ayo melu aku sing enom-enom!
„Ini tua-tua! Ayo ikut saya yang muda-muda!‟
(15/TK/PJ/01/02/16)
16. Dalijo : Sampeyan iki ra ngerti ana manten anyar lagi joged kok
ditengah-tengahi!
„Anda ini tidak tahu ada pengantin baru sedang menari kok
ditengahi!‟
Dani : Iki aku marani pacarku.
„Ini saya menjemput pacarku.‟
Dalijo : Pacarmu? Ra urusan!
„Pacarmu? Tidak peduli!‟
(16/TK/PJ/01/02/16)
106
17. Dani : Kula mriki mboten ajeng nandhing-nandhingne lo
Pakdhe.
„Saya di sini tidak untuk membanding-bandingkan loh
Pakdhe.‟
Suwiyah : Wong kok ra duwe TK!
„Orang kok tidak mempunyai tata karma!‟
Dani : Kula niku, karep kula niku ben amor karo grup karawitan
sing enom-enom niku lo Pakdhe.
„Saya itu, keinginan saya itu suapaya bersama dengan grup
karawitan yang muda-muda itu loh Pakdhe.‟
(17/TK/PJ/01/02/16)
18. Ciuk : Saiki ngene Dani, kowe cah enom ra duwe tata karma.
Rini ra entuk kokpek bojo!
„Sekarang begini Dani, kamu anak muda tidak punya sopan
santun. Rini tidak boleh kamu jadikan istri.‟
Dani : Haduh. Lha terus piye?
„Aduh. Lalu bagaimana?‟
(18/TK/PJ/01/02/16)
19. Setyorini : Mas Dani, sampeyan kudu jaluk ngapura karo ibu karo
pakdhe, ben aku oleh kokpek bojo.
„Mas Dani, anda harus minta maaf kepada Pakdhe Dalijo,
supaya saya boleh kamu jadikan istri.‟
Dalijo : Hayo, gek ndang jaluk ngapura, ndhodhok! Kwe yen
jaluk ngapura budhe Giyuk, njaluke ngapura ning aku
wae!
„Ayo, cepatlah minta maaf, jiongkok! Kamu jika meminta
maaf kepada Budhe Giyuk, minta maafnya kepada saya
saja!‟
Dani : Loh ko isa?
„Loh kok bisa?‟
(19/TK/PJ/01/02/16)
20. Dani : Loh kok isa?
„Loh kok bisa?‟
Dalijo : Ya isa, lha aku iki pakdhemu.
„Ya bisa, lha saya ini pakdhe kamu.‟
Dani : Halah, setengah tuwek ngono we lho.
„Halah, setengah tua begitu juga.’
(20/TK/PJ/01/02/16)
21. Dalijo : Menawi ngagem baju batik menika, saestunipun
piyayinipun
107
mesti luhur. Conthone kaya Dalijo. We lha, pripun sing
jenenge Dalijo niku sakniki nggih, wonten padhepokan
Ayom-Ayem menika sampun sinengaken ngaluhur.
Sinengaken ngaluhur kuwi dadi priyagung sing kepenak
jabatane, kok dadi raja, raja pati. Kula menika termasuk
cantrik senior, senior! Dadi ora sembarana karo Dalijo
wi! ‘Apabila memakai baju batik itu, sebenarnya orangnya pasti
luhur. Contohnya seperti Dalijo. Wah lha, bagaimana
yang namanya Dalijo itu sekarang ya, di padepokan itu
sudah sinengaken ngaluhur. Sinengaken ngaluhur itu
menjadi orang besar yang sudah enak jabatannya, kok
menjadi raja, raja mati. Saya itu termasuk cantrik senior,
senior! Jadi tidak sembrana dengan Dalijo itu!‟
(21/Dn/PJ/08/02/16)
22. Pengawal : Pak Dalijo!
‘Pak Dalijo!’
Dalijo : Eh,mriki-mriki. Bareng ana jago kate kok jenengan
metu.
„Eh, kesini-kesini. Setelah ada ayam jago Kate keluar kok
anda keluar.‟
Pengawal :Lha niki jago sing metu yoan kok!
„Lha ini ayam jago yang juga kok yang keluar.‟
(22/Dn/PJ/08 /02/16)
23. Dalijo : Jago kate ki sing gawene ngece ning jane ora due
kekuwatan apa-apa. „Ayam jago Kate ini yang pekerjaannya menghina tetapi
sebenarnya tidak mempunyai kekuatan apapun‟
Pengawal : Lha timbange jago sing jenggere wilah pie? Mending
sing kate ta Bu? Dicucuk jenggere wis kalah.
„Lha daripada ayam jago yang jenggernya terbelah? Lebih
baik yang Kate kan Bu? Dicucuk jenggere sudah kalah.‟
(23/Dn/PJ/08/02/16)
24. Dalijo : Ana maneh sing luwih kalahan.
„Ada lagi yang lebih kalah‟
Pengawal : Apa?
„Apa?‟
Dalijo : Jengger gerdu, dadi luwih gedhe.
„Jengger gerdu, jadi lebih besar.‟
Pengawal : Wonten bu, jago jengger gerdu? Wiwit jaman Londho
nganti saiki ki, ra ana!
108
„Ada bu, ayam jago jengger gerdu? Dari zaman Belanda
sampai sekarang itu, tidak ada!‟
(24/Dn/PJ/08/02/16)
25. Dalijo : Ning pitik jago ki pinter loh.
„Tetapi ayam jago itu pintar loh.‟
Pengawal : Lha dos pundi?
„Lha bagaimana?‟
Dalijo : Lha yen mangan esuk jaluk lawuh, ‘tuku krupuk’.
„Lha kalau sarapan minta lauk, „tuku krupuk‟.
Pengawal : Niku jago nggih? Model pundi niku?
„Itu ayam jago ya? Macam mana itu?‟
Dalijo : Model Minimartana!
„Macam Minimartana!‟
(25/Dn/PJ/08/02/16)
26. Pengawal : Sing baku, mangke yen panjenengan rawuh ning
padhepokan Ayom-ayem niki, apa-apa kudu disiyapke?
„Yang penting, nanti jika anda dating di padepokan Ayom-
ayem ini, segalanya harus disiapkan?‟
Dalijo : Kudu disiyapke! Dadi kagiyatan padhepokan iki ora
vakim.
„Harus disiapkan! Jadi kegiatan padepokan ini tidak vakim.’
Pengawal : Vakim apa vacum?
„Vakim apa vacum?’
Dalijo : Kuwi biasa, yen Dalijo sebagai pemimpin ki yen padha
karo liyane ki ya ra apik.
„Itu biasa, jika Dalijo sebagai pemimpin itu jika sama
dengan yang lainnya itu tidak bagus.‟
(26/Dn/PJ/08/02/16)
27. Pengawal : Pemimpin niku yen ngendika apa-apa kudu bener nggih
Bu?
‘Pemimpin itu jika berbicara apapun harus benar ya
Bu?’ Dalijo : Lha vakim, vakim miskin.
„Lha vakim, vakim miskin.‟
Pengawal :Piye?
„Bagaimana?‟
Dalijo : Fakir miskin.
„Fakir miskin.‟
(27/Dn/PJ/08/02/16)
109
28. Dalijo : Sing baku kuwi. Arepa isa nembang isa nyanyi yen ora
ayu...
„Yang penting itu. Walaupun bisa menyanyi tetapi jika
tidak cantik…‟
Pengawal : Ning nggih ampun ngoten niku! Sing kula siyapke
mangke, muga-muga njenegan sarujuk. Jenengan kan boss,
bossne kula, nggih ta? Ninga ngebosi napa mboten niki?
„Tetapi ya jangan seperti itu! Yang saya siapkan nanti,
mudah-mudahan anda setuju. Anda kan bos, bosnya saya,
iya kan? Tetapi membayari apa tidak ini?‟
(28/Dn/PJ/08/02/16)
29. Dalijo : Wah, seneng aku yen ngene ki.
„Wah senang saya jika seperti ini.‟
Pengawal : Sarujuk? Sakniki kula aturi mriki nggih, Mbak Ika
nggih?!
„Setuju? Sekarang saya persilahkan ke sini ya, Mbak Ika
ya?‟
Ika : Putri Solo loh Mas iki.
‘Putri Solo loh Mas ini.’
(29/Dn/PJ/08/02/16)
30. Pengawal : Niku wau Mbak Ika, sae ta?
„Itu tadi Mbak Ika, bagus kan?‟
Dalijo : Pokoke yen bocahe ra konslet ngono wi apik.
„Yang penting jika anaknya tidak konslet begitu ya bagus.‟
Pengawal : Lha ning mangsa rendheng ki sok konslet.
„Lha tetapi jika musim penghujan itu kadang konslet.‟
(30/Dn/PJ/08/02/16)
31. Pengawal : Sing nomer loro,ki Mbak Rini. Rada alus ki. Mbak Rini,
mriki Mbak Rini! Ampun nguciwani lo, kaya wingi kae sing
ngajari aku kae lo. „Yang nomor dua, ini Mbak Rini. Agak halus ini. Mbak
Rini, kje sini Mbak Rini! Jangan mengecewakan loh,
seperti kemarin yang mengajari saya itu loh.‟
Rini : Pripun Mas?
„Bagaimana Mas?
Dalijo : Bagus!
„Bagus!‟
(31/Dn/PJ/08/02/16)
32. Pengawal : Sing nomer loro,ki Mbak Rini. Rada alus ki. Mbak Rini,
mriki Mbak Rini! Ampun nguciwani lo, kaya wingi kae
sing ngajari aku kae lo.
110
„Yang nomor dua, ini Mbak Rini. Agak halus ini. Mbak
Rini, kje sini Mbak Rini! Jangan mengecewakan loh,
seperti kemarin yang mengajari saya itu loh.‟
Rini : Pripun Mas?
„Bagaimana Mas?
Dalijo : Bagus!
„Bagus!‟
(32/Dn/PJ/08/02/16)
33. Dalijo : Suwarane ya edhum eyup.
„Suaranya ya sejuk menyejukkan.‟
Pengawal : Suwara kok edhum eyup niku leres mboten niku?
„Suara kok sejuk menyejukkan itu benar tidak itu.‟
Dalijo : Merdu. Merdu!
„Merdu-merdu!‟
(33/Dn/PJ/08/02/16)
34. Didi : Gelunganku endi?
„Sanggul saya dimana?‟
Dalijo : Sik tak golekne. (sambil menarik tangan Didi menuju ke
belakang)
„Sebentar saya carikan. (sambil menarik tangan Didi
menuju ke belakang)
Pengawal : Mumpung Mas Dalijo mlebet, sakniki pimpinane kula!
„Sementara Mas Dalijo masuk, sekarang pemimpinnya
saya!‟
(34/Dn/PJ/08/02/16)
35. Pengawal : Sakniki ngeten Mas Dalijo, gandheng Mbak Eka empun,
Mbak Rini ya uwis, Mas Didi ya uwis. Ya wis apik kabeh,
njenegan ya kudu mbeksa ta ya! „Sekarang begini Mas Dalijo, berhubung mbak Eka sudah,
Mbak Rini juga sudah, Mas Didi juga sudah. Ya semua
sudah bagus, kamu ya harus menari kan ya!‟
Dalijo : Aku? Aku ki pimpinan lo! Ra perlu kudune!
„Saya? Akuini pimpinan loh! Seharusnya tidak perlu!‟
(35/Dn/PJ/08/02/16)
36. Pengawal : Sakniki ngeten Mas Dalijo, gandheng Mbak Eka empun,
Mbak Rini ya uwis, Mas Didi ya uwis. Ya wis apik kabeh,
njenegang ya kudu mbeksa ta ya!
111
„Sekarang begini Mas Dalijo, karena mbak Eka sudah,
Mbak Rini ya sudah, Mas Didi ya sudah. Ya sudah bagus
semuanya, ya seharusnya menari iya kan?‟
Dalijo : Aku? Aku ki pimpinan lo, ra perlu kudune!
„Aku? Aku itu pemimpin loh, tidak perlu seharusnya!‟
(36/Dn/PJ/08/02/16)
37. Dalijo : Oh ngono. Kudu mbeksa iki?
„Oh begitu. Harus menari ini?‟
Pengawal : Oh iya!
„Oh iya!‟
Dalijo : Ya, saiki ngene, sampeyan dadi
Rahwana aku Prabu Rama Wijaya!
‘Ya, sekarang begini, anda menjadi Rahwana saya
Prabu Rama Wijaya!’
(37/Dn/PJ/08/02/16)
38. Dalijo : Ya saiki ngene, sampeyan dadi Rahwana aku Prabu Rama
Wijaya.
„ya sekarang begini, anda menjadi Rahwana aku prabu
Rama Wijaya.‟
Pengawal : Weh, iki pimpinan jaluk menange dhewe, milih sing
bagus. Ya wis rapapa aku dadi Rahwana.
„Wah, ini pemimpin minta menangnya sendiri, memilih
yang ganteng. Ya sudah tidak apa-apa saya menjadi
Rahwana.‟
(38/Dn/PJ/08/02/16)
39. Dalijo : Eh! Kerisku aja mbok engkuk-engkuk!
„Eh! Keris saya jangan kamu bengkok-bengkokkan!‟
Pengawal : Kasunyatan, pasukane Pak Dalijo niku gampang peyok,
nggih ta?
„Kenyataannya, pasukannya Pak Dalijo itu mudah
bengkok, iya kan?‟
(39/Dn/PJ/08/02/16)
40. Didi : Ki jenenge sapa ki? (sambil menunjuk keris pak Dalijo)
„Ini namanya siapa ini? (sambil menunjuk keris pak Dalijo)
Rini : Kok sapa ta Mas? Keris kok jenenge sapa.
„Kok siapa Mas? Keris kok namanya siapa.‟
(40/Dn/PJ/08/02/16)
112
41. Didi : Ki jenenge sapa ki? (sambil menunjuk keris pak Dalijo)
„Ini namanya siapa ini? (sambil menunjuk keris pak Dalijo)
Rini : Kok sapa ta Mas? Keris kok jenenge sapa.
„Kok siapa Mas? Keris kok namanya siapa.‟
Pengawal : Ki jenenge mleyok.
„Ini namanya mleyok.‟
(41/Dn/PJ/08/02/16)
42. Didi : Kweki yen ana amplop kok mesthi dhisiki ta ya. Mbok
kosek! (sambil menyerobot amplop yang berisi uang dari
pak Hanafi)
„Kamu jika ada amplop kok pasti mendahului ya.
Sebentarlah! (sambil menyerobot amplop yang berisi uang
dari pak Hanafi)
Dalijo : Sodari Didi, orang yang mengambil bukan haknya itu,
kuwi ki ngerti-ngerti wetenge mules loh.
„Saudari Didi, orang yang mengambil bukan haknya
itu, mendadak perutnya murus loh.‟
Didi : Ora, ora Mas! (sambil menyerahkan amplop berisi uang
dari pak Hanafi)
„Tidak-tidak Mas!‟ (sambil menyerahkan amplop berisi
uang dari pak Hanafi)
(42/Dn/PJ/08/02/16)
43. Pak Hanafi : Lho ngeten, niki wau kan latihan, terus niki duwite nggih
latihan riyin.
„Loh, begini, ini kan latihan, selanjutnya ini uangnya juga
latihan dulu.‟
Pengawal : Ooo, ngoten, ya bener kuwi. Mulakna yen didadekne
pimpinan kuwi aja gedhe sirahe! (sambil menatap Pak
Dalijo)
„Ooo, seperti itu, ya benar itu. Makanya kalau dijadikan
pemimpin itu jangan sombong!’
(43/Dn/PJ/08/02/16)
44. Rini : Nggih empun. Niki amplope dirembug mangke mawon,
sakniki angsal welingan, pak Dalijo sing diaturi
njenggleng.
„Ya sudah. Ini amplopnya dibahas nanti saja, sekarang
dapat pesan, Pak Dalijo dipersilahkan nembang.‟
Dalijo : Loh biasane sing jenggleng ki piyayi sepuh.
„Loh biasanya yang nembang itu beliau yang sudah tua.‟
Rini : Sampeyan ki nak ya, tuwek ta!
113
„Anda itu kan ya, tua kan!’
(44/Dn/PJ/08/02/16)
45. Tere : Mamah kwi joged ya isih luwes.
„Mama itu menari juga masih luwes.‟
Ibu : Mbok aja mamah ta!
„Jangan mama lah!‟
Tere :Kan saiki, cah enom saiki mamah ngono lho mah!
„Sekarang, anak muda sekarang mama begitu loh ma!‟
(45/TU/PJ/15/02/16)
46. Tere : Ibu gek-gek mbiyen muride bapak?
„Ibu jangan-jangan dulu murid bapak?‟
Ibu : Sing kandha sapa?
„Yang bilang siapa?‟
Tere : Aku mung mengira-ira.
„Saya hanya mengira-ira.‟
Ibu : Sing kandha sapa? Lha ya iya. Bapakmu kuwi lak gawene
nglatih joged, ibu iki jarene bapakmu loh ya, diantara
bocah-bocah penari kuwi, apik dhewe ki ibukmu! Mulane
njur aku diajari dhewe.
„Yang bilang siapa? Memang iya. Bapak kamu kan
biasanya melatih menari, ibu ini katanya bapakmu loh ini,
diantara anak-anak penari itu, yang paling bagus itu
ibumu! Maka dari itu lalu saya diajar sendirian.‟
(46/TU/PJ/15/02/16)
47. Tere : Bapak rawuh Bu!
„Bapak dating Bu!‟
Ibu : Iya, mangga Kangmas!
„Iya, silahkan Kangmas!‟
Bapak : Ya, rasah kangmas-kangmas! Ngrasani bojomu wis
rampung?
„Ya, tidak perlu kangmas-kangmas! Membicarakan
suamimu sudah selesai?‟
(47/TU/PJ/15/02/16)
48. Ibu : Iya, mangga Kangmas!
„Iya, silahkan Kangmas!‟
Bapak : Ya, rasah kangmas-kangmas! Ngrasani bojomu wis
rampung?
„Ya, tidak perlu kangmas-kangmas! Membicarakan
suamimu sudah selesai?‟
Ibu : Pripun ta Mas?
114
„Bagaimana Mas?‟
(48/TU/PJ/15/02/16)
49. Bapak : Kowe isa crita karo anakmu,Tere. Mbiyen
jaman nom-nomanku ngglibeng kowe?
„Kamu bisa bercerita kepada anakmu, Tere. Dahulu zaman
remajaku memperebutkan kamu?‟
Ibu : Lha nggih mboten? Nyatane ya nggih ta?
„Lha benar tidak? Kenyataannya iya bukan?‟
Bapak : Lho, ora perkara ngglibeng. Mbiyen nalika takajari joged,
kowe ethok-ethok sampure keri, ya ta? Mangka mbiyen ki
sing bagus dhewe aku, ra enek liyane. Tenan kuwi! „Loh, bukan masalah memperebutkan. Dahulu ketika saya
ajar menari, kamu berpura-pura bahwa sampurmu
tertinggal, ya bukan? Padahal dahulu yang paling
tampan saya, tidak ada yang lain. Benar itu!‟
(49/TU/PJ/15/02/16)
50. Bapak : Lha edan pa, yen aku getun duwe bojo kaya ngene?
„Lha gila apa, jika aku kecewa mempunyai istri seperti ini?‟
Tere : Lha niki wau padha udur. Kedadeyan pun dados kula
sing ayune kaya ngene. Nak da getun kula tak bali mawon
napa pripun?
„Lha barusan kalian berdebat. Kejadian sudah menjadi saya
yang cantik seperti ini. Jika kalian kecewa biar saya
kembali bagaimana?‟
Ibu : Ora. Kok getun piye loh, nek getun ya rabakal metu kowe.
„Tidak. Kok kecewa bagaimana, jika kecewa ya tidak akan
keluar kamu.‟
(50/TU/PJ/15/02/16)
51. Ibu : Lha ning gawa apa? Ra duwe apa-apa ki.
„Tetapi membawa apa? Tidak mempunyai apapun ini.‟
Bapak :Ora sah nggawa apa-apa.
‘Tidah perlu membawa apapun’
Tere :Sing penting nganggo klambi, rapapa Bu.
„Yang penting mengunakan baju, tidak apa-apa Bu.‟
Bapak :Ora sah gawa apa-apa, engko yen kana ana apa-apa wae
digawa.
Tidak perlu membawa apapun, nanti kalau ada apapun
dibawa.‟
(51/TU/PJ/15/02/16)
52. Ibu : Lha ning gawa apa? Ra duwe apa-apa ki.
„Lha tetapi membawa apa? Tidak mempunyai apapun ini.‟
Bapak : Ora sah nggawa apa-apa.
115
„Tidah perlu membawa apapun‟
Tere :Sing penting nganggo klambi, rapapa Buk.
„Yang penting mengunakan baju, tidak apa-apa Bu.‟
Bapak : Ora sah gawa apa-apa, nko yen kana ana apa apa wae
digawa.
‘Tidak perlu membawa apapun, nanti kalau ada
apapun dibawa.’
(52/TU/PJ/15/02/16)
53. Bapak : Ora sah nggawa apa-apa.
„Tidak perlu membawa apapun.‟
Tere : Sing penting nganggo klambi, rapapa buk.
„Yang penting menggunakan pakaian, tidak apa-apa bu.‟
Bapak : Ora sah gawa apa-apa, nko yen kana ana apa-apa wae
digawa.
„Tidak perlu membawa apapun, nanti kalau ada apapun saja
dibawa.‟
Tere : Wegah! Bapak kuwi nak malah ngisin-isini.
„Tidak! Bapak itu justru memalukan.‟
(53/TU/PJ/15/02/16)
54. Resy : Tumpenge awake dhewe mau wis dadi rung ya?
„Tumpeng kita tadi sudah jadi apa belum ya?‟
Ario : Uwis.
„Sudah.‟
Resy : Urunan mau lo.
‘Patungan tadi loh.’
Ario : Aja muni urunan ta! Aku ki isin.
„Jangan berkata patungan begitu! Saya ini malu.‟
(54/TU/PJ/15/02/16)
55. Resy : Lha trus kepiye? Sithike ding ngono loh.
„Lantas bagaimana? Sama sedikitnya begitu loh.‟
Ario : Ya rapapa.
„Ya tidak apa-apa.‟
Resy : Ya, aku nko tombok mangatus. Nek kwe
ora tombok rapapa?
„Ya, saya nanti menambahkan lima ratus.
Jika kamu tidak menambahkan tidak apa-apa.‟
Ario : Ora! Mbakyune lho iki.
‘Tidak! Kakaknya ini’
(55/TU/PJ/15/02/16)
116
56. Resy : Umurku ki, yen pancen kwe mirsani pira?
„Jika memang kamu melihat, berapausiaku ini?‟
Penonton : Sewelas.
„Sebelas‟
Ario : Mosok sewelas Bu!
„Yang benar sebelas Bu?‟
Resy : Ora sah serik ngono lo.
„Tidak perlu iri begitu loh‟
(56/TU/PJ/15/02/16)
57. Ario : Ya serik, wong kaya ngene kok sewelas taun. Panjenengan
pripun ta?
„Ya jangan iri, seperti ini kok sebelas tahun. Anda
bagaimana sih?‟
Resy : Aku jik kaya cibi-cibi!
„Saya masih seperti cibi-cibi.‟
(57/TU/PJ/15/02/16)
58. Ario : Eh, aja seneng sik. Wong ibu ki ngendika tambahe
sewelas. Lha nek aku ki, kula pinten Bu?
„Eh, jangan senang dulu. Ibu itu berkata tambahannya
sebelas. Lha kalau saya, berapa Bu?‟
Penonton : Patang puluh.
„Empat puluh.‟
Ario : Ha?! Patang puluh taun. Bu, mbok jenengan ampun
ngoten, halah wong karo kancane dhewe, mbok dikorting
sithik ngono lo.
„Ha?! Empat puluh tahun. Bu, anda jangan begitu, dengan
temannya sendiri, dikurangi sedikit begitu loh.‟
(58/TU/PJ/15/02/16)
59. Penonton : Patang puluh.
„Empat puluh.‟
Ario : Ha?! Patang puluh taun. Bu, mbok jenengan ampun
ngoten, halah wong karo kancane dhewe, mbok dikorting
sithik ngono lo.
„Ha?! Empat puluh tahun. Bu, anda jangan begitu,
dengan temannya sendiri, dikurangi sedikit begitu loh.‟
(59/TU/PJ/15/02/16)
60. Resy : Nek niki limalas, aku tak wolulas taun. Niku asli bu,
mboten kurang. Ya jik kenceng lo jane mbkayu ki.
117
„Kalau ini lima belas, aku yang delapan belas tahun.itu asli,
tidakk kurang. Ya masih kencang loh sebenarnya kakak
ini.‟
Ario : Ya genah, awakku langsing ngono, sing gedhe gur
bokongku thok.
„Ya jelas, tubuhku begitu langsing, yang besar hanya
pantatku.‟
(60/TU/PJ/15/02/16)
61. Resy : Nek niki limalas, aku tak wolulas taun. Niku asli bu,
mboten kurang. Ya jik kenceng lo jane mbkayu ki.
„Kalau ini lima belas, aku yang delapan belas tahun.itu asli,
tidakk kurang. Ya masih kencang loh sebenarnya kakak
ini.‟
Ario : Ya genah, awakku langsing ngono, sing gedhe gur
bokongku thok. „Ya jelas, tubuhku begitu langsing, yang besar hanya
pantatku.‟
(61/TU/PJ/15/02/16)
62. Ario : Kowe ping pindho lali terus lo ya!
‘Kamu du kali selalu lupa loh!’ Resy : Tamune awake dhewe teka!
„Tamu kita dating!‟
Ario & Resy : Mangga-mangga!
„Silahkan-silahkan!‟
(62/TU/PJ/15/02/16)
63. Resy : Tamune awake dhewe teka.
„Tamu kita datang.‟
Ario & Resy : Mangga-mangga!
„Silahkan-silahkan‟
Ibu : Wis, wis. Dha nglumpuk gek ayo
diobong!
‘Sudah, sudah. Setelah berkumpul marilah kita
bakar!’
Tere : Eh, kaya apa wae.
„Eh, seperti apa saja.‟
(63/TU/PJ/15/02/16)
64. Ario : Iki piye? Awakmu ki gedhe! Karo mbakyune wae seksi
mbakyune loh!
118
„Ini bagaimana? Tubuhmu itu besar! Dengan kakaknya
saja seksi kakaknya loh.‟
Resy : Aku rana mbok jak rana, ndang aku nyedak kowe mbok
singkirne.
„Saya ke sana kamu ajak ke sana, begitu saya mendekat
kamu singkirkan.‟
(64/TU/PJ/15/02/16)
65. Ario : Iki piye? Awakmu ki gedhe! Karo mbakyune wae seksi
mbakyune loh!
„Ini bagaimana? Tubuhmu itu besar! Dengan kakaknya
saja seksi kakaknya loh.’
Resy : Aku rana mbok jak rana, ndang aku nyedak kowe mbok
singkirne.
„Saya ke sana kamu ajak ke sana, begitu saya mendekat
kamu singkirkan.‟
(64/TU/PJ/15/02/16)
66. Bapak : Jane sing tuwa sing endi, sing enom ki soing endi?
„Sebnarnya yang tua itu yang mana, yang muda yang
mana?‟
Re sy : Kula sing enom! (sambil mengangkat tangannya)
„Saya yang muda!‟
Ario : Ora dhuwur-dhuwur, mambu! Niki ketoke kula sing
enom ta nggih?
„Jangan tinggi-tinggi, bau! Ini sepertinya saya yang muda
iya kan?‟
(66/TU/PJ/15/02/16)
67. Ibu : Lha umure ki pira ta? Kok udur-uduran?
„Lha usianya itu berapa? Kok berdebat?‟
Resy : Kula wolulas.
„Saya delapan belas.‟
Ario : Kula malah pitulas, ngendikane ibune wau malah limalas.
„Saya malah tujuh belah, perkataan ibu tadi lima belas.‟
Tere : Mbak Ari, limalas ning kurangane rongpuluh!
„Mbak Ari, lima belas tetapi kurangannya dua puluh!‟
(67/TU/PJ/15/02/16)
68. Bapak : Lha ngeneki lho, wohing kerukunan. Sing ulang taun si
Ari karo Resy nganti disengkuyung karo kanca-kanca akeh.
Sing rawuh ya akeh. Ya, raketan piye, matur nuwun pa
piye ngono, kok mung meneng wae! „Lha begini loh, hasil dari kerukunan. Yang berulang tahun
si Ari dan Resy sampai didukung oleh teman-teman.Ya
119
sekedar, terima kasih atau bagaimana begitu, kok
hanya diam saja!‟
Ario : Kowe po aku?
„Kamu atau saya?‟
(68/TU/PJ/15/02/16)
69. Bapak : Lha ngeneki lho, wohing kerukunan. Sing ulang taun si
Ari karo Resy nganti disengkuyungkaro kanca-kanca akeh.
Sing rawuh ya akeh. Ya, raketan piye, matur nuwun pa piye
ngono, kok mung meneng wae!
„Lha seperti ini, hasil dari kerukunan. Yang berulang tahun
si Ari dan Resy sampai didukung teman-temannya. Yang
dating banyak. Ya, walau bagaimanapun, berterima kasih
apa bagaimana begitu, kok hanya diam saja!‟
Ario : Kowe po aku? (sambil menarik baju Resy)
„Kamu apa aku?‟ (sambil menarik baju Resy)
Bapak : Ora sah iren! Pingsut-pingsut!
„Tidak perlu beradu! Pingsut-pingsut!‟
(69/TU/PJ/15/02/16)
70. Ario : Ya wis, aku wae. Mengko ndak salah meneh naskahmu.
„Ya sudah., aku saja. Nanti malah salah lagi naskahmu.‟
Resy : Ngaliha! (sambil menyenggol bahu Ario)
„Menyingkirlah!‟ (sambil menyenggol bahu Ario)
(70/TU/PJ/15/02/16)
71. Resy : Wis, suwarane rasah dimanis-maniske!
‘Sudah, suaranya tidak perlu dibuat manis!’
Ario : Mbok ya meneng sik ta ya!
„Bisa diam dulu tidak ya!
Ibu : Wis ta, mbok wis ben ajar omong.
„Sudahl ya, biarkan belajar berbicara.‟
(71/TU/PJ/15/02/16)
72. Resy : Wis, suwarane rasah dimanis-maniske!
„Sudah, suaranya tidak perlu dibuat manis!‟
Ario : Mbok ya meneng sik ta ya!
‘Bisa diam dulu tidak ya!’
Ibu : Wis ta, mbok wis ben ajar omong.
„Sudah ya, biarlah belajar berbicara.‟
(72/TU/PJ/15/02/16)
120
73. Ibu : Wis ta, mbok wis ben ajar omong.
„Sudah ya, biarkan belajar berbicar.‟
Ario : Rasah dimanis-manisne wis manis kok.
„Tidak perlu dibuat manis sudah manis kok.’
(73/TU/PJ/15/02/16)
74. Ibu : Wong ulang taun kokmleruk wae!
„Berulang tahun kok cemberut saja!‟
Ario : Lha kat mau ya arep matur ya ora sido wae.
„Lha sejak tadi ya akan berbicara tidak poernah jadi.‟
(74/TU/PJ/15/02/16)
75. Ario : Wong jenenge ulang taun kok es teh, ya tumpeng ta ya.
„Yang namanya ulang tahun kok es teh, ya tumpeng kan
ya.‟
Tere : Bu, bu tak kandani. Ulang taun wong loro kok tumpenge
cilik banget ya. „Bu, bu saya beri tahu. Yang berulang tahun berdua kok
tumpengnya sangat kecil ya.‟
(75/TU/PJ/15/02/16)
76. Tere : Bu, bu tak kandani. Ulang taun wong loro kok tumpenge
cilik banget ya.
„Bu, bu saya beri tahu. Ulang tahun berdua tumpengnya
kecil sekali ya‟
Bapak : Iki dudu tumpeng!
„Ini bukan tumpeng!‟
Ibu : Lha napa pak?
„Lha apa pak?‟
Bapak : Sompil!
„Remis!‟
(76/TU/PJ/15/02/16)
77. Ibu : Eh, lha kok sampeyan sing ngiris tumpenge ki piye?
„Eh, lha kok anda yang memotong tumpeng itu
bagaimana?‟
Tere : Sing ngiris bapak, mangke sing maem kula.
„Yang memotong bapak, nanti yang memakan saya.‟
(77/TU/PJ/15/02/16)
78. Ibu : Eh, lha kok sampeyan sing ngiris tumpenge ki piye?
„Eh, lha kok anda yang memotong tumpeng itu
bagaimana?‟
121
Tere : Sing ngiris bapak, mangke sing maem kula.
„Yang memotong bapak, nanti yang memakan saya.‟
Bapak : Kok kowe dhakah ta Nduk!
„Kok kamu rakus ya Nak!‟
(78/TU/PJ/15/02/16)
79. Ibu : Wis, iki. (sambil menyerahkan potongan tumpeng kepada
Resy dan Ario)
„Sudah, ini.‟ (sambil menyerahkan potongan tumpeng
kepada
Resy dan Ario)
Bapak : Wis, rasah nganggo lawuh wae ben seret!
„Sudah, tidak perlu memakai lauk pauk saja biarkan
tersendat.‟
Ario :Nganggo tempene niku lo Bu!
„Memakai tempenya itu loh Bu!‟
(79/TU/PJ/15/02/16)
80. Ibu : Wis, iki. (sambil menyerahkan potongan tumpeng kepada
Resy dan Ario)
„Sudah, ini.‟ (sambil menyerahkan potongan tumpeng
kepada
Resy dan Ario)
Bapak : Wis, rasah nganggo lawuh wae ben seret!
„Sudah, tidak perlu memakai lauk pauk saja biarkan
tersendat.‟
Ario :Nganggo tempene niku lo Bu!
„Memakai tempenya itu loh Bu!‟
Bapak : Tumpeng kaya sompil lawuhe ya mung sakiprit!
„Tumpengnya seperti remis lauk pauknya ya hanya
sedikit!‟
(80/TU/PJ/15/02/16)
81. Sarjiwa : Yen mbiyen, critane Gathutkaca. Aku Gathutkaca kowe
kudu kalah!
„Jika dahulu, ceritanya Gatutkaca. Saya menjadi Gatutkaca
kamu kalah!‟
Widodo : Lha yen aku sing gathutkaca, mesthi ya kalah.
„Lha jika saya menjadi Gatutkaca, pasti juga kalah.‟
Sarjiwa : Iya! Kowe pokoke tetep kalah! Yen Sugriwa Subali, aku
Subali, kwe tetep kalah!
„Iya! Yang penting kamu tetap kalah! Jika Subali, saya
menjadi Subali, kamu tetap kalah!‟
(81/TU/PJ/15/02/16)
122
82. Widodo : Wong kok ra gelem kalah.
„Orang kok tidak mau mengalah.‟
Sarjiwa : Saben dina ki aku kondhange menangan kok!
„Setiap hari ini saya terkenal menang kok1‟
(82/TU/PJ/15/02/16)
83. Widodo : Yen wawaran ngene ki jelas, kowe sing menang. Ning yen
nganggo gaman, mesthi aku sing menang.
„Jika dengan seperti ini jelas, kamu yang menang. Tetapi
jika menggunakan alat, pasti aku yang menang.‟
Sarjiwa : Aku nganggo clurit no.
„Saya menggunakan cluritlah.‟
Widodo : Nganggo clurit yen ra isa nggunakake ya padha wae.
„Menggunakan clurit jika tida bisa menggunakan ya sama
saja.‟
(83/TU/PJ/15/02/16)
84. Sarjiwa : Jan-jane ning kene ki sih akeh, ning kadhaluwarsa.
„Sebenarnya di sini masih banyak, tetapi kadaluarsa.‟
Widodo : Padune ra wani kuwi! Jirih kuwi!
„Paling juga tidak berani itu! Takut itu!‟
(84/TU/PJ/15/02/16)
85. Widodo : Padune ra wani kuwi! Jirih kuwi!
„Paling juga tidak berani itu! Takut itu!
Sarjiwa : Ora ngono! Bedane aku ki wong kendel, yen pancen
sampeyan kuwi luwih kendel, ning bab gonta-ganti bojo.
„Tidak begitu! Bedanya saya ini orang yang berani, jika
memang anda itu lebih berani, tetapi dalam hal berganti
istri.‟
(85/TU/PJ/15/02/16)
86. Sarjiwa : Ora ngono! Bedane aku ki wong kendel, yen pancen
sampeyan kuwi luwih kendel, ning bab gonta-ganti bojo.
„Tidak begitu! Bedanya saya ini orang yang berani, jika
memang anda itu lebih berani, tetapi dalam hal berganti
istri.‟
Widodo : Ampun percaya Bu, wong lagi ping telu.
„Jangan percaya Bu, baru tiga kali kok.
(86/TU/PJ/15/02/16)
123
87. Sarjiwa : Ora ngono! Bedane aku ki wong kendel! Ya pancen
sampeyan kuwi luwih kendel, ning bab gonta-ganti bojo.
‘Bukan begitu! Bedanaya saya ini orang yang pemberani!
Ya memang kamu itu lebih pemberani, tetapi dalam hal
berganti istri.’ Widodo : Ampun percaya Bu, wong lagi ping telu.
„Jangan percaya Bu, baru tiga kali.‟
(87/PA/PJ/22/02/16)
88. Widodo : Ampun percaya Bu, wong lagi ping telu.
„Jangan percaya Bu, baru tiga kali kok.‟
Sarjiwa : Woo, kendel kok kendel gonta-ganti bojo! Sing keri
luthu.
„Huu, berani kok berani berganti istri! Yang terakhir
kumal.‟
(88/PA/PJ/22/02/16)
89. Sarjiwa : Woo, kendel kok kendel gonta-ganti bojo! Sing keri
luthu.
„Huu, berani kok berani berganti istri! Yang terakhir
kumal.’
Widodo :Tak urus, sapa sing ra wedi yen duwe bojo galake kaya
ngana?
„Saya urus, siapa yang tidak takut mempunyai istri seperti
itu?‟
(89/PA/PJ/22/02/16)
90. Sarjiwa : Aku ki jan-jane mithing jik isa, ning e nko wani ora, okeh
sing ora wanine. Ya ngono kuwi wong tuwa sing tanggung
jawab ki.
„Saya ini sebenarnya menjepitnya masih bisa, tetapi nanti
berani tidak, banyak tidak beraninya. Ya beginilah orang
tua yang tanggung jawab itu.‟
Widodo : Tanggung jawab kepiye?
„Tanggung jawab bagaimana?'
Sarjiwa : Aku jik nyekolahne anak loh, bab kekendelan tetep luwih
kendel aku. Coba wani ta, aku mbiyen yen ndhelik ning
kuburan.
„Saya masih menyekolahkan anak loh, dalam hal
keberanian lebih berani saya. Coba berani kan, saya
dahulu sembunyi di kuburan.‟
(90/PA/PJ/22/02/16)
124
91. Widodo : Ning tak akoni kang, kowe sing sugih kendel, turu ning
kuburan dhewe wani.
„Tetapi saya akui, kamu yang kaya akan keberanian, tidur
di pemakamam sendirian berani.‟
Sarjiwa : Mulakno. Sak kendel-kendele wong, sekti mandhraguna,
ning kampung aku ki didadekne keamanan loh.
„Maka dari itu. Seperti apapun orang yang berani,
saktimandraguna, di kampung sayalah yang dijadikan
keamanan‟
Widodo : Keamanan?
„Keamanan?‟
Sarjiwa : Iya, bareng aku didadekne keamanan, kampungku dadi
aman.
‘Ya, semenjak aku dijadikan keamanan, kampung saya
menjadi aman.’
(91/PA/PJ/22/02/16)
92. Sarjiwa : Layo, butuh rongpuluh ning jarik sing apik-apik.
„Lha iya, membutuhkan jarit dua puluh tetapi yang bagus-
bagus.‟
Widodo : Nek kene ki ra dodolan jarik sing apik ki isin!
„Jika di sini tidak berjualan jarit yang bagus itu malu!‟
(92/PA/PJ/22/02/16)
93. Widodo : Ki jarikke, rongpuluh.
„Ini jaritnya, dua puluh.‟
Sarjiwa : Ya, rongpuluh. Sik tak pilihane. Wah apik-apik, cocok ki.
„Ya, dua puluh. Sebentar saya pilihkan. Wah bagus-bagus,
cocok ini.
Widodo : Lha nggone sapa sik!
„Lha kepunyaan siapa dulu!‟
(93/PA/PJ/22/02/16)
94. Widodo :Sijine karo tengah yuta.
„Per satuynya satu setengah juta.‟
Sarjiwa : Wah kecil! Karo tengah yuta ki nak sejuta setengah ta?
„Wah kecil! Satu setengah juta itu satu juta setengah kan?‟
(94/PA/PJ/22/02/16)
95. Sarjiwa : Wah kecil! Karo tengah yuta ki nak sejuta setengah ta?
„Wah kecil! Satu setengah juta itu satu juta setengah kan?‟
Widodo : Nek sekodine rongpuluh, sijine karo tengah yuta, kwe
bayar patang puluh yuta.
125
„Jika sekodi dua puluh, per satunya satu setengah juata,
kamu membayar empat puluh juta.‟
(95/PA/PJ/22/02/16)
96. Pak Mur : Ya yen arep nembang polatane ditata dhisik! Tegese
polatane sing sumringah ben enko tembange penak
dirungokne.
‘Jika akan bernyanyi raut wajahnya ditata dahulu!
Artinya rautnya yang gembira suapaya nanti nyanyiannya
enak didengarkan.‟
Rini : Niki wis tak sumeh-sumehke, ning yen kahanan kaya
ngene terus piye sing arep sumeh.
„Ini sudah tak buat tersenyum, tetapi keadaan seperti ini
bagaimana yang akan tersenyum.‟
(96/PA/PJ/22/02/16)
97. Rini : Lha nggih. Sampeyan niku kula ken tunggu omah.
„Lha iya. Anda itu saya suruh menunggu di rumah.‟
Widodo :Omah kok ditunggu.
„Omah kok ditunggu.‟
Rini : Iki dilebokne mrika! (sambil memberikan tasnya kepada
suami (Widodo) untuk diletakkan di dalam rumah)
‘Ini dimasukkan ke sana!’
(97/PA/PJ/22/02/16)
98. Rini : Iki dilebokne mrika! (sambil memberikan tasnya kepada
suami (Widodo) untuk diletakkan di dalam rumah)
„Ini dimasukkan ke sana!‟ (sambil memberikan tasnya
kepada suami (Widodo) untuk diletakkan di dalam rumah)
Widodo : Kumat!
„Kambuh!‟
Rini : Pripun?
„Bagaimana?‟
(98/PA/PJ/22/02/16)
99. Widodo : Kumat!
„Kambuh!‟
Rini : Pripun?
‟Bagaimana?‟
Widodo : Ora-ora. Ki mau krungu kumat apa ki mau ngono.
„Tidak-tidak. Ini tadi mendengar kambuh apa begitu tadi.‟
Rini : Iki mang singgahne! (sambil menyerahkan barang
dagangan untuk disimpan didalam almari)
126
„Ini kamu simpan!‟ (sambil menyerahkan barang
dagangan untuk disimpan didalam almari)
(99/PA/PJ/22/02/16)
100. Widodo : Sijine karo tengah yuta. Sakodi isine rong puluh, dipingke
dadi telung puluh yuta.
„Per satunya satu setengah juta. Satu kodi isinya dua puluh,
dikalikan jadi tiga puluh juta.‟
Rini : Ngiih. Lha pundi dhuwite niku?
„Ya. Lha dimana uangnya itu?‟
Widodo : Dhuwite, sik sik.
„Uangnya, sebentar.‟
Rini : Mbok umpetne ta mesthi?!
„Kamu sembunyikan ya pasti?!‟
(100/PA/PJ/22/02/16)
101. Rini : Iki jarikke dhewe, lha nek ngene ki jenenge kapusan.
„Ini jarit kita sendiri, Lha kalau begini namanya tertipu.‟
Widodo : Kok kapusan piye? Iki manjeri.
„Kok tertipuy bagaimna? Ini member jaminan.‟
Rini : Wah nek ngono kuwi jenenge wong lanang pekok!
„Wah jika seperti itu namanya pria bodoh!‟
(101/PA/PJ/22/02/16)
102. Widodo : Mau pas ngelem kaya ngono, saiki mekok-mekokne.
„Tadi sewaktu memuji seperti itu, sekarang membodoh-
bodohkan.‟
Rini : Lha piye ta sampeyan iki. Dhuwit ki akeh lho, ana regane.
Kwi jenenge ra isa mikir!
„Lha bagaiamana anda itu. Uangnya itu banyak loh, ada
harganya itu. Itu namanya tidak bisa berpikir!‟
Widodo : Wis aku ki percaya karo kanca.
„Sudah aku itu percaya dengan teman.‟
(102/PA/PJ/22/02/16)
103. Rini : Ya yen ngene ki kojur aku. Mati-mati.
„Ya, jika seperti itu celaka aku. Mati-mati‟
Widodo : Ya aja. Yen kwe mati aku terus piye?
„Ya jangan. Jika kamu meninggal aku bagaimana?‟
Rini : Karepmu! Wis ayo lapor polisi!
„Terserah! Sudah ayo lapor polisi!‟
(103/PA/PJ/22/02/16)
127
104. Widodo : Yen kwe lapor polisi, aku diancam genti.
„Jika kamu lapor polisi, saya gentian yang diancam‟
Rini : Sing diancam nak sampeyan, dudu aku!
‘Yang diancam kan kamu, bukan saya!’
Widodo : Nek aku cilaka kwe seneng ya?
„Jika saya celaka kamu seneng ya?‟
(104/PA/PJ/22/02/16)
105. Rini : Ayo pak lapor!
„Ayo pak lapor!
Widodo : Lapor nangendi?
„Lapor dimana?
Rini : Wah jan, bola-bali yen pekok!
„Wah memang, dasarnya memang bodoh!‟
(105/PA/PJ/15/02/16)
106. Widodo : Karo polisi ki aku wedi.
„Dengan polisi itu saya takut.‟
Rini : Mengko raine ditutupi! Ayo lapor!
„Nanti mukanya ditutupi! Ayo melapor!‟
Widodo : Ya, ayo.
„Ya, ayo.‟
(106/PA/PJ/22/02/16)
107. Widodo : Karo polisi ki aku wedi.
„Dengan polisi itu saya takut.‟
Rini : Mengko raine ditutupi! Ayo lapor!
„Nanti mukanya ditutupi! Ayo melapor!‟
Widodo : Ya, ayo.
„Ya, ayo.
Rini : Mati aku. Duwe bojo kok ra dong. Telung puluh yuta ra
ana apa-apane.
„Mati aku. Mempunyai suami tidak paham. Tiga puluh
juta tidak ada apa-apanya.‟
(107/PA/PJ/22/02/16)
108. Ki Dewaza : Sing sopan yen jaluk pangapura kuwi ya laku dhodhok.
„Yang sopan jika meminta maaf itu ya dengan berjalan
jongkok.‟
Resy : Sakniki kula ken mlaku ndhodhok?
„Sekarang saya disuruh berjalan jongkok?‟
128
Ki Dewaza : Ya yen jaluk ngapura ya kudu mlaku dhodhok.
„Ya jika meminta maaf ya harus berjalan jongkok.‟
(108/PA/PJ/22/02/16)
109. Sarjiwa : Niki nggih siswa?
„Ini siswa juga?‟
Ki Dewaza : Nggih klebet niki.
„Ya termasuk ini.‟
Resy : Kula anyaran.
„Saya baru.‟
Sarjiwa : Ketoke ra munggah-munggah ngono.
„Sepertinya tidak begitu mudah naik tingkat.‟
(109/PA/PJ/22/02/16)
110. Ki Dewaza : Ooo, nggih regi niku mboten sah kuwatir, mesthi
ditumbas. Pun, jenengan pendhet.
„Ooo, ya harga itu tidak perlu khawatir, pasti dibeli. Sudah,
anda ambilkan.
Sarjiwa : Nggih. Kula centhelke pager mrika.
„Ya. Saya kaitkan di pagar sana.‟
Ki Dewaza : Jarik kok dicenchelke pager.’
„Jarit kok dikaitkan dip agar.‟
Sarjiwa : Nggih kula centhelke pager, mengke yen jenengan
kepencut nyolong siji nak rugi kula.
„Ya saya kaitkan dip agar, nanti jika anda tertarik
mencuri satu kan sya rugi.‟
(110/PA/PJ/22/02/16)
111. Sarjiwa : Niki jarike limalas, mengke dituku kabeh wong asing
telung puluh yuta. Niki.
„Ini jaritnya lima belas nanti dibeli semuanya oleh orang
asing tiga puluh juta. Ini.‟
Ki Dewaza : Nggih. Kok kula mboten percaya ki mboten, itungen sik
(menyuruh Resy untuk menghitung jumlah jarit dari pak
Sarjiwa), mbok menawa wis diseler sik. Genep apa ora ki.
„Ya. Kok saya tidak percaya itu tidak, hitungannya dulu
(menyuruh Resy untuk menghitung jumlah jarit dari pak
Sarjiwa), siapa tahu tadi sudah diambil dulu. Lengkap
apa tidak ini.‟
(111/PA/PJ/22/02/16)
129
112. Sarjiwa : Mosok kula ngapusi. Kula ki wong jujur kok. Mosok karo
Ki Dewaza ngapusi, ora wani.
„Masa saya berbohong. Saya itu orang jujur kok. Masa
dengan Ki Dewaza berbohong, tidak berani.‟
Resy : Kula tak nyeluk rencang asing riyin nggih.
„Saya memanggil teman asing dulu ya.‟
(112/PA/PJ/22/02/16)
113. Ki Dewaza : Lha niki pun dugi tiyang asinge.
„Lha ini orang asingnya sudah datang.‟
Sarjiwa : Nek niku mboten asing, ninga asin. (seraya melihat pak
Widodo dan istrinya (Rini) yang baru saja datang)
„Kalau itu bukan orang asing, tetapi asin.‟ (seraya
melihat pak Widodo dan istrinya (Rini) yang baru saja
datang)
(113/PA/PJ/22/02/16)
114. Ki Dewaza : Ya wis tak balekne.
„Ya sudah saya kembvalikan.‟
Rini : Kajenge nika sing mbalekne!
„Biarkan itu yang mengembalikan!‟
Ki Dewaza : Sing luput Pak Sarjiwa, sing mbalekne ya Pak Sarjiwa.
„Yang keliru Pak Sarjiwa, yang mengembalikan ya Pak
Sarjiwa.‟
Sarjiwa : Ya, ampun. Ning nggawa polisi ora?
„Ya, ampun. Tetapi membawa polisi apa tidak?‟
Rini : Ora.
„Tidak.‟
(114/PA/PJ/22/02/16)
115. Sarjiwa : Ya, ampun. Ning nggawa polisi ora?
„Ya, ampun. Tetapi membawa polisi apa tidak?‟
Rini : Ora.
„Tidak.‟
Ki Dewaza : Lha nek ora ndang dibalekne tak laporne polisi!
„Lha jika tidak segera dikembalikan saya laporkan
polisi!‟
(115/PA/PJ/22/02/16)
116. Endah : Ibu-ibu kalih bapak-bapak pirsa mboten, sasuwene enem
sasi niki kula wonten luwar negri. Pirsa mboten kula
wonten mrika ngayahi menapa?
„Ibu-ibu dan bapak-bapak tahu tidak, selama enam bulan ini
saya ada di luar negri. Tahu tidak saya di sana mengerjakan
apa?‟
Pak Mur : Ngamen. Lha kowe ki ning luwar negri ngapa?
130
„Mengamen. Lha kamu di luar negri ngapain?‟
Endah : Nggih mulang, nyinden barang.
„Ya mengajar, menyinden juga.‟
(116/Mc/PJ/29/02/16)
117. Endah : Nggih mulang, nyinden barang.
„Ya mengajar, menyinden juga.‟
Pak Mur : Ooo, takira derep.
„Ooo, saya kira …
Endah : Haduh.
„Aduh.‟
(117/Mc/PJ/29/02/16)
118. Endah : Loh, kosek ta Pak. Jenengan niku mbok aja terus nyele-
nyela. Saya itu kan ingin memberikan informasi berbagi
cerita.
„Loh, sebentar ya Pak. Anda itu janganlah menyela. Saya
itu kan ingin memberikan informasi berbagi cerita.‟
Pak Mur : Aku ki ora arep nyela-nyela, ya gur arep ngisruh.
„Aku ini tidak akan menyela, ya hanya akan
mengganggu.‟
(118/Mc/PJ/29/02/16)
119. Pak Mur : Aku ki ora arep nyela-nyela, ya gur arep ngisruh.
„Aku ini tidak akan menyela, ya hanya akan mengganggu.‟
Endah : Nggih ngoten niku. Asline Pak Mur niku mbiyen jatuh
cinta kalih kula, ning kula mboten gelem. Kaceka pira-
pira kula pilih Mas Inung.
„Ya begitulah. Sebenarnya Pak Mur itu dahulu jatuh
cinta dengan saya, tetapi saya tidak mau. Selisih
berapapun saya memilih Mas Inung.‟
(119/Mc/PJ/29/02/16)
120. Angger : Aja ning kono, njur kangelan lehku mbedakne ndi sing
kendhang ndi sing kowe nko malahan. Sik ta,kok tak delok
saka kadohan susah kimikir apa?
„Jangan di situ, saya nanti malah kesulitan yang
membedakan yang mana yang kendang yang mana
kamu.‟
Endah : Haduh Mas Angger. (seraya menangis) Aku mikirke
bangsane awake dhewe, wis lali karo budayane awake
dhewe Mas Angger.
131
„Aduh mas Angger. (seraya menangis) Saya memikirkan
bangsa kita, sudah lupa dengan budayanya sendiri Mas
Angger.‟
(120/Mc/PJ/29/02/16)
121. Angger : Ya yen bakale kowe nggawa mulih dhuwit sepuluh yuta,
ya saiki menehi rong yuta ya rapapa ta?
„Ya jika memang kamu akan membawa pulang uang
sepuluh juta, ya sekrang member dua juta tidak apa-apa.‟
Endah : Halah. Padhakne wong tipis! Nyoh, bar gajiyan iki mau
dijolne dollar. Nyoh iki.
„Halah. Seperti porang tipis saja! Ini, saya tadi baru
menerima gaji ditukarkan dollar. Ini .‟
(121/Mc/PJ/29/02/16)
122. Budi : Ket mbiyen ki aku ngesir suwarane Dhik Fahmi.
„Sejak dahulu itu saya menyukai suaranya Dhik Fahmi.‟
Fahmi : Suwarane? Napa suwarane thok?
„Suaranya? Apa suaranya saja?‟
Budi : Ya yen wani ya ngesir sakabehe!
„Jika berani ya menyukai semuanya!‟
(122/Mc/PJ/29/02/16)
123. Fahmi : Janjine jenengan minggu pungkur kae lho. Jare ora bakal
lali.
„Janji anda minggu yang lalu itu loh. Katanya tidak akan
lupa.‟
Angger : Owalah kae ta. Kelingan, utangku sakjuta kae ta?
„Oalah itu ya. Ingat, hutangku satu juta itu kan?‟
Fahmi : Nah, nggih niku loh.
„Nah, ya itu loh.‟
Angger : Halah kecil! Sakjuta ki apa, bar lomba ki tak bayar
lunas. Sakjuta ki mung slilit. Tenan kuwi.
„Halah kecil! Satu juta itu apa, setelah lomba ini saya
bayar lunas. Satu juta itu hanya kecil. Benar itu.‟
(123/Mc/PJ/29/02/16)
124. Fahmi : Kok ketoke bungah banget ta Mas?
„Kok kelihatannya bahagia sekali ya Mas?
Budi : Ya, wong jenenge wong PD wi ngono kuwi. Tur kuwi ya
over PD.
„Ya, namanya orang PD itu ya seperti itu. Tetapi itu
terlalu PD.‟
132
Angger : Ki nko, rasuwe ketoke yen dina iki peserta liya ki ra teka,
sing durung ya mung aku karo dheknen.
„Ini nanti, tidak lama kelihantannya jika hari ini peserta
lainnya tidak datang, yang belum hanya aku dan dia.‟
(124/Mc/PJ/29/02/16)
125. Ki Sunardi : Kowe ra percaya karo aku ta?
„Kamu tidak percaya dengan saya ya?‟
Budi : Nggih percaya.
„ya percaya.‟
Ki Sunardi : Aku ki juri apa-apa isa.
„Saya itu juri apapun bisa.’
(125/Mc/PJ/29/02/16)
126. Ki Sunardi : Ayo saiki Mas Budi, mangga!
„Ayo sekarang Mas Budi, silahkan!‟
Budi : Nggih Ki. Aku mlaku ndhodhok ya isa.
„Ya Ki. Saya berjalan jongkok juga bisa.‟
Endah : Jan, kaya menthok.
„Memang, seperti angsa.‟
(126/Mc/PJ/29/02/16)
127. Endah : Halah, okeh kowe sing keplok, Mas Angger. Halah, dha
rasah tepuk tangan! Biasa, biasa.
„Halah, lebih banyak untukmu yang tepuk tangan, Mas
Angger. Halah kalian jangan bertepuk tangan! Biasa-
biasa.‟
Budi : Apik ta?
„Bagus kan?‟
(127/Mc/PJ/29/02/16)
128. Ki Sunardi : Saiki tak bareske wae, urut juwara siji, loro, telu tekan
harapan siji. Nomer siji, atiku lho iki sing mbiji, Budi.
„Sekaranng saya jelaskan saja, runtut juara satu, dua, tiga
sampai dengan harapan satu. Nomor satu, hati saya loh ini
yang menilai, Budi.
Endah : Kosek-kosek. Iki mesthi kleru. Pun mboten isa!
„Sebentar-sebentar. Ini pasti keliru. Sudah tidak bisa!‟
Ki Sunardi : Keputusan juri tidak bisa diganggu gugat. Juwara satu
Budi, juwara dua Fahmi.
„Keputusan juri tidak bisa diganggu gugat. Juara satu Budi,
juara dua Fahmi.
(128/Mc/PJ/29/02/16)
133
129. Ki Sunardi : Keputusan juri tidak bisa diganggu gugat. Juwara satu
Budi, juwara dua Fahmi.
„Keputusan juri tidak bisa diganggu gugat. Juara satu Budi,
juara dua Fahmi.‟
Angger : Wah, iki pengingkaran iki. Doyan nangkane, ra doyan
pulute!
„Wah, ini pengingkaran ini. Mau nangkanya, tidak mau
getahnya.‟
(129/Mc/PJ/29/02/16)
130. Ki Sunardi : Juwara telu, Endah Laras
„Juara tiga, Endah Laras.‟.
Endah : Aku? Aku guru sindhen luwar negri kok gur juwara telu
piye iki!
„Aku? Aku guru sinden luar negri kok hanya juara tiga
bagaimana ini?‟
(130/Mc/PJ/29/02/16)