DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS...

5
xii DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI DI PERGURUAN TINGGI (STUDI KASUS : SISWA MAN 2 BANDAR LAMPUNG)............................................................................................................. i LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................... iii HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS ................................................... iv ABSTRAK ............................................................................................................. vi ABSTRACT .......................................................................................................... vii MOTO .................................................................................................................. viii PERSEMBAHAN .................................................................................................. ix KATA PENGANTAR ............................................................................................ x DAFTAR ISI ......................................................................................................... xii DAFTAR GAMBAR ............................................................................................ xv DAFTAR TABEL ................................................................................................ xvi DAFTAR SIMBOL............................................................................................. xvii BAB I ...................................................................................................................... 1 PENDAHULUAN .................................................................................................. 1 1.1 Latar Belakang .............................................................................................. 1 1.2 Rumusan Masalah ......................................................................................... 4 1.3 Batasan Masalah ............................................................................................ 4 1.4 Tujuan Penelitian .......................................................................................... 4 1.5 Manfaat Penelitian ......................................................................................... 5 1.6 Metodelogi Penelitian.................................................................................... 5 1.7 Sistematika Penulisan .................................................................................... 5 BAB II ..................................................................................................................... 7 STUDI LITERATUR .............................................................................................. 7 2.1 Pemilihan Jurusan........................................................................................ 10 2.1.1 Minat ........................................................................................................ 10 2.1.2 Bakat ......................................................................................................... 11 2.1.3 Kepribadian .............................................................................................. 12 2.2 Logika Fuzzy ............................................................................................... 13 2.2.1 Himpunan Fuzzy ....................................................................................... 15 2.2.2 Variabel Linguistik (Fuzzy Input) ............................................................ 17

Transcript of DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS...

Page 1: DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI

xii

DAFTAR ISI

Halaman

ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI,

TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI DI

PERGURUAN TINGGI (STUDI KASUS : SISWA MAN 2 BANDAR

LAMPUNG) ............................................................................................................. i

LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................... iii

HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS ................................................... iv

ABSTRAK ............................................................................................................. vi

ABSTRACT .......................................................................................................... vii

MOTO .................................................................................................................. viii

PERSEMBAHAN .................................................................................................. ix

KATA PENGANTAR ............................................................................................ x

DAFTAR ISI ......................................................................................................... xii

DAFTAR GAMBAR ............................................................................................ xv

DAFTAR TABEL ................................................................................................ xvi

DAFTAR SIMBOL ............................................................................................. xvii

BAB I ...................................................................................................................... 1

PENDAHULUAN .................................................................................................. 1

1.1 Latar Belakang .............................................................................................. 1

1.2 Rumusan Masalah ......................................................................................... 4

1.3 Batasan Masalah ............................................................................................ 4

1.4 Tujuan Penelitian .......................................................................................... 4

1.5 Manfaat Penelitian ......................................................................................... 5

1.6 Metodelogi Penelitian .................................................................................... 5

1.7 Sistematika Penulisan .................................................................................... 5

BAB II ..................................................................................................................... 7

STUDI LITERATUR .............................................................................................. 7

2.1 Pemilihan Jurusan ........................................................................................ 10

2.1.1 Minat ........................................................................................................ 10

2.1.2 Bakat ......................................................................................................... 11

2.1.3 Kepribadian .............................................................................................. 12

2.2 Logika Fuzzy ............................................................................................... 13

2.2.1 Himpunan Fuzzy ....................................................................................... 15

2.2.2 Variabel Linguistik (Fuzzy Input) ............................................................ 17

Page 2: DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI

xiii

2.2.3 Fungsi Keanggotaan ................................................................................. 17

2.2.4 Operator dan Fungsi Himpunan Fuzzy .................................................... 20

2.2.5 Fungsi Implikasi ....................................................................................... 21

2.2.6 Fuzzyfikasi ............................................................................................... 22

2.2.7 Inference System ...................................................................................... 23

2.2.8 Metode Tsukamoto ................................................................................... 23

2.2.9 Metode Mamdani ..................................................................................... 24

2.2.10 Metode Sugeno ....................................................................................... 25

2.3 Tes Minat Bakat dan Kepribadian ............................................................... 25

2.4 Nilai Ketepatan ....................................................................................... 27

BAB III ................................................................................................................. 28

METODE PENELITIAN ...................................................................................... 28

3.1 Analisis Persoalan ....................................................................................... 28

3.2 Arsitektur Umum ......................................................................................... 28

3.2.1 Observasi dan Wawancara ....................................................................... 29

3.2.2 Pembuatan Angket ................................................................................... 32

3.2.3 Pengumpulan Data ................................................................................... 34

3.2.4 Preprocessing Data ................................................................................... 37

3.2.5 Implementasi Metode ............................................................................... 38

3.2.6 Fuzzy Rule Based ............................................................................... 41

3.2.7 Evaluasi Metode ....................................................................................... 46

3.3 Kebutuhan Sistem ........................................................................................ 46

3.3.1 Kebutuhan Perangkat Keras ..................................................................... 46

3.3.2 Kebutuhan Perangkat Lunak .................................................................... 46

BAB IV ................................................................................................................. 47

IMPLEMENTASI DAN PENGUJIAN ................................................................ 47

4.1 Implementasi Data ....................................................................................... 47

4.1.1 Preprocessing ............................................................................................ 47

4.1.2 Fuzzyfikasi ............................................................................................... 50

4.1.3 Inferensi Metode Tsukamoto .................................................................... 56

4.1.4 Inferensi Metode Mamdani ...................................................................... 59

4.1.5 Inferensi Metode Sugeno Orde-0 ............................................................. 62

4.2 Implementasi Kode Program ....................................................................... 64

4.2.1 Proses Preprocessing ............................................................................... 66

4.2.2 Proses Fuzzyfikasi .................................................................................... 67

4.2.4 Implementasi Aturan ................................................................................ 69

Page 3: DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI

xiv

4.2.3 Proses Inferensi ........................................................................................ 70

4.2.4 Evaluasi Sistem ........................................................................................ 74

4.3 Evaluasi Metode .......................................................................................... 78

BAB V ................................................................................................................... 82

KESIMPULAN DAN SARAN ............................................................................. 82

5.1 Kesimpulan .................................................................................................. 82

5.2 Saran ............................................................................................................ 82

DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................... 84

LAMPIRAN A ...................................................................................................... 87

LAMPIRAN B ...................................................................................................... 88

LAMPIRAN C ...................................................................................................... 95

LAMPIRAN D ...................................................................................................... 97

LAMPIRAN E ...................................................................................................... 98

Page 4: DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI

xv

DAFTAR GAMBAR

Gambar Halaman

Gambar 2.1 Diagram Blok Pengendalian Logika Fuzzy [5] ..................................14 Gambar 2.2 Ilustrasi Crisp Set dan Fuzzy Set [5] ..................................................15 Gambar 2.3 Fungsi Bahu Kanan[5] .......................................................................18

Gambar 2.4 Fungsi Bahu Kiri[5] ...........................................................................19 Gambar 2.5 Grafik Keanggotaan Kurva segitiga [5] .............................................19 Gambar 2.6 Kurva Trapesium[5] ...........................................................................20 Gambar 2.7. Fungsi Keanggotaan Suhu [12] ........................................................22

Gambar 3.1. Arsitektur Umum Penelitian .............................................................29 Gambar 3.2 Minat Siswa Terhadap Program Studi Pilihan ...................................36 Gambar 3.3. Preprocessing Data ...........................................................................37 Gambar 3.4 Implementasi fuzzy logic ....................................................................38

Gambar 3.5 Alur Fuzzyfikasi .................................................................................39 Gambar 3.6 Proses Inferensi ..................................................................................40 Gambar 4.1 Grafik Fungsi Keanggotaan Minat Bakat ..........................................51 Gambar 4.2 Grafik Keanggotaan Area Kepribadian ..............................................52

Gambar 4.3 Grafik Keanggotaan Output ( Grup / Jurusan ) ..................................53 Gambar 4.4 Komposisi Aturan Grup .....................................................................61

Gambar 4.5 Diagram Alir Keseluruhan Program ..................................................65 Gambar 4.6 Proses Import Dataset ........................................................................66 Gambar 4.7 Proses Preprocessing dataset .............................................................67

Gambar 4.8 Keluaran Proses Preprocessing..........................................................67

Gambar 4.9 Kode Program Fuzzyfikasi .................................................................68 Gambar 4.10 Keluaran proses fuzzyfikasi ..............................................................69 Gambar 4.11 Implementasi Aturan Fuzzy .............................................................70

Gambar 4.12 Kode Inferensi Metode Tsukamoto ..................................................71 Gambar 4.13 Keluaran proses inferensi Tsukamoto Responden ke 0 ...................72

Gambar 4.14 Keluaran DeFuzzyfikasi Tsukamoto ................................................73 Gambar 4.15 Proses sorting nilai MAX ..................................................................74

Gambar 4.16 Import Minat Sesungguhnya ............................................................75 Gambar 4.17 Import Matrix Error .........................................................................75 Gambar 4.18 Nilai Matriks Error ..........................................................................76 Gambar 4.19 Proses Pengambilan Error ................................................................77 Gambar 4.20 Kode Program MAPE ......................................................................77

Gambar 4.21 Keluaran rata-rata MAPE .................................................................78

Page 5: DAFTAR ISIrepo.itera.ac.id/assets/file_upload/SB2102050008/...DAFTAR ISI Halaman ANALISIS PERBANDINGAN LOGIKA FUZZY METODE MAMDANI, TSUKAMOTO, DAN SUGENO DALAM PEMILIHAN PROGRAM STUDI

xvi

DAFTAR TABEL

Tabel Halaman

Tabel 2.1 Rangkuman Penelitian Terdahulu ............................................................8

Tabel 2.2 Label Jurusan dan Pelajaran terkait .......................................................10 Tabel 3.1 Deskripsi dataset observasi jurusan .......................................................30 Tabel 3.2 Responden Observasi Jurusan ................................................................30 Tabel 3.3 Komponen Bakat dalam Pemilihan Jurusan ..........................................31 Tabel 3.4 Deskripsi Dataset Objek Uji ..................................................................34

Tabel 3.5 Minat Siswa ...........................................................................................35 Tabel 3.6 Aturan Fuzzy Metode Tsukamoto ..........................................................41

Tabel 3.7 Aturan Fuzzy Metode Mamdani dan Sugeno .........................................43

Tabel 3.8 Fuzzy Error Matriks ..............................................................................44 Tabel 3.9 Spesifikasi Perangkat Keras ...................................................................46 Tabel 3.10 Spesifikasi Perangkat Lunak ................................................................46 Tabel 4.1 Data hasil tes minat bakat ......................................................................47

Tabel 4.2 Hasil Preprocessing dataset ...................................................................49 Tabel 4.3 Nilai Preprocessing Responden .............................................................53

Tabel 4.4 Derajat Keanggotaan Minat Bakat .........................................................55 Tabel 4.5 Derajat keanggotaan kepribadian ...........................................................56

Tabel 4.6 Hasil Inferensi Minat Bakat Metode Tsukamoto ...................................58 Tabel 4.7 Hasil Inferensi Metode Mamdani ..........................................................60 Tabel 4.8 Hasil inferensi metode Sugeno-0 ...........................................................63

Tabel 4.9 Hasil Akhir Metode Tsukamoto.............................................................79 Tabel 4.10 Error Teknik Sipil Metode Tsukamoto ................................................79

Tabel 4.11 Tabel MAPE Perbandingan Metode ....................................................80