LATIHAN IPERULANGAN DAN SELEKSI KONDISI1.1. PendahuluanBahasa Pascal adalah bahasa pem!"aman #$n"%a# #$n""$ &h$"h le'el lan"ua"e( )an" cu%up p!pule* %hususn)a d$ Ind!nes$a. Hal $n$ d$sebab%an bahasa Pascal leb$h mudah d$paham$ d$band$n" bahasa pem!"aman la$nn)a* sepe#$ bahasa +* bahasa assemble* dan la$n seba"a$n)a. Sela$n $#u* bahasa Pascal adalah bahasa pem!"aman )an" #es#u%#u dan leb$h mende%a#$ bahasa manus$a &bahasa In""$s( seh$n""a san"a# c!c!% d$#eap%an dalam dun$a pend$d$%an. Dalam la#$han $n$* d$"una%an c!mp$le ,eePascal &---..eepascal.!"( )an" bes$.a# !pen s!uce dan #esed$a d$ ban)a% !pea#$n" s)s#em &DOS* /$nd!-s* L$nu0* 1ac$n#!sh* ,eeBSD* dan la$n seba"a$n)a(.Sebelum mempela2a$ pem!"aman den"an bahasa Pascal* seba$%n)a men"e#$ #eleb$h dahulu #en#an" %!nsep dan #e%n$% pem!"aman. K!nsep pem!"aman adalah ben#u% dasa da$ sua#u p!"am )a$#u al"!$#ma p!"am. Al"!$#ma adalah uu#an p!ses )an" d$la%u%an !leh sebuah p!"am* umumn)a al"!$#ma $n$ beben#u% .l!-cha# &d$a"am al$(. Te%n$% pem!"aman adalah caa men"ubah sua#u al"!$#ma men2ad$ p!"am )an" sebenan)a den"an bahasa pem!"aman #e#en#u. K!nsep dan #e%n$% pem!"aman adalah dasa da$ pem!"aman %!mpu#e* den"an men"uasa$ %edua hal #esebu# ma%a mempela2a$ pem!"aman men2ad$ leb$h mudah.1.3. S#u%#u P!"amBahasa Pascal* secaa "a$s besa mempun)a$ s#u%#u seba"a$ be$%u# 41. 5udul p!"am*3. Bl!% p!"am )an" #ed$$ da$ 4a. Ba"$an de%laas$* mel$pu#$ 46 de%laas$ label*6 de%laas$ %!ns#an#a*6 de%laas$ #$pe*6 de%laas$ 'a$abel*6 de%laas$ p!sedu dan7a#au .un"s$.b. Ba"$an pen)a#aan* be$s$ pe$n#ah6pe$n#ah.Un#u% leb$h 2elas memaham$ s#u%#u p!"am Pascal* peha#$%an c!n#!h p!"ambe$%u# $n$ 4p!"am S#u%#u8Pascal9 : 2udul p!"am ;label : de%laas$ label ;ulan"9c!ns# : de%laas$ %!ns#an#a ;bahasa < =Pascal=9'es$ < 1.>9#)pe : de%laas$ #$pe ;#$pe%u < $n#e"e9'a : de%laas$ 'a$abel ;A 4 #$pe%u9p!cedue Tul$s9 : de%laas$ p!sedu ;be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 14 Peulan"an dan Sele%s$ K!nd$s$=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Hal!*sa)a sedan" bela2a bahasa =*bahasa*= 'es$ =*'es$(9end9be"$n : ba"$an pen)a#aan ;Tul$s9Readln9end.1.?. Peulan"anPeulan"an &$#eas$( adalah p!ses )an" beulan". I#eas$ selalu ada dalam bahasapem!"aman apapun* %aena d$s$n$lah le#a% %eleb$han %!mpu#e d$band$n" manus$a*)a$#u mampu mela%u%an hal )an" sama beulan" %al$ #anpa %esalahan a%$ba# b!sana#au lelah. Den"an peulan"an* p!"am men2ad$ leb$h pende% dan sedehana.Dalam Pascal d$%enal #$"a macam pe$n#ah &s#a#emen#( peulan"an* )a$#us#a#emen# .!@d!* epea#@un#$l dan -h$le@d!. Peulan"an .!@d! adalahpeulan"an den"an pen"h$#un" &c!un#e(* peulan"an epea#@un#$l adalahpeulan"an den"an s)aa# a%h$ sedan" peulan"an -h$le@d! adalah peulan"anden"an s)aa# a-al.Un#u% leb$h 2elas memaham$ p!ses peulan"an $n$* peha#$%an c!n#!h p!"amd$ ba-ah $n$ 4p!"am I#eas$19'aI* Da#a 4 $n#e"e9N$la$* Ra#a 4 eal95umlah 4 eal9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 14 Peulan"an dan Sele%s$ K!nd$s$=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln95umlah 4< A9/$#eln9/$#e&=1asu%%an 2umlah da#a 4 =(9Readln&Da#a(9/$#eln9.! I 4< 1 #! Da#a d!be"$n/$#e&=1asu%%an da#a %e6=*I*= 4 =(9Readln&N$la$(95umlah 4< 5umlah B N$la$9end9Ra#a 4< 5umlah7Da#a9/$#eln9/$#eln&=Ra#a6a#an)a < =*Ra#a4C4?(9Readln9end.Un#u% leb$h memaham$ apa )an" d$la%u%an !leh p!"am* 2alan%an p!"am den"an #!mb!l ,D dan ama#$ peubahan 'a$abeln)a &caa men"ama#$ peubahan 'a$abel dapa# d$#an)a%an pada as$s#en(. 5$%a #elah men"e#$* bua#lah p!"am )an" seupa den"an men""una%an s#a#emen# peulan"an )an" la$n.1.E. Sele%s$ K!nd$s$Sele%s$ %!nd$s$ adalah p!ses penen#uan lan"%ah be$%u#n)a bedasa%an p!ses )an" #e2ad$ sebelumn)a. Sele%s$ %!nd$s$ $n$ san"a# pen#$n" dalam pem!"aman sebab den"an adan)a sele%s$ %!nd$s$* p!"am dapa# menen#u%an p!ses apa )an" haus d$la%u%an selan2u#n)a bedasa%an %eadaan sebelumn)a. Seh$n""a nampa% se!lah!lah p!"am dapa# bep$%$ dan men"amb$l %epu#usan. D$s$n$lah le#a% %e%uan"an %!mpu#e )a$#u #$da% mampu bep$%$ send$$* semua hal )an" d$la%u%an adalah bedasa%an pe$n#ah.Dalam Pascal ada #$"a macam pe$n#ah sele%s$ %!nd$s$* )a$#u s#a#emen#$.@#hen* $.@#hen@else dan case@!.. Sele%s$ %!nd$s$ den"an $.@#hend$"una%an un#u% men"amb$l sa#u %epu#usan d$an#aa dua p$l$han sedan" sele%s$ %!nd$s$ den"an $.@#hen@else dan case@!. d$"una%an un#u% men"amb$l sa#u %epu#usan d$an#aa ban)a% p$l$han.Un#u% leb$h memaham$ #en#an" sele%s$ %!nd$s$* peha#$%an c!n#!h p!"am d$ba-ah $n$ 4p!"am I#eas$39'aN$la$ 4 s#$n"9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 14 Peulan"an dan Sele%s$ K!nd$s$=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9/$#e&=1asu%%an n$la$ ma#a %ul$ah DKP Anda &huu.( 4 =(9Readln&N$la$(9$. Len"#h&N$la$( F 3 #hen/$#eln&=N$la$ #$da% mun"%$n leb$h da$ dua %aa%#e G=(9elsebe"$n$. N$la$ < =A= #hen/$#eln&=Anda beba%a# men2ad$ p!"ame G=(else $. N$la$ < =BB= #hen/$#eln&=Anda b$sa men2ad$ p!"ame handal.=(else $. N$la$ < =B= #hen/$#eln&=Anda mampu men2ad$ p!"ame.=(else $. N$la$ < =+B= #hen/$#eln&=Anda cu%up mampu men2ad$ p!"ame.=(else $. N$la$ < =+= #hen/$#eln&=Anda %uan" #e#a$% pada pem!"aman.=(else $. N$la$ < =DB= #hen/$#eln&=Anda #$da% su%a pem!"aman* )a G=(else $. N$la$ < =D= #hen/$#eln&=Anda pas#$ benc$ l$ha# p!"am G=(else $. N$la$ < =E= #hen/$#eln&=Anda pas#$ n""a% n$a# %ul$ah G=(else/$#eln&=Anda salah memasu%%an n$la$ G=(9end9Readln9end.Seba"a$mana pada p!"am I#eas$1* 2alan%an p!"am den"an ,D. Kemud$an ubahba$s pe$n#ah sele%s$ %!nd$s$ $.@#hen@else se#elah $.@#hen@else )an" pe#amamen2ad$ case@!.* #en#un)a d$$%u#$ pula den"an bebeapa peubahan )an" la$n seh$n""a p!"am #e#ap dapa# d$2alan%an.1.H. La#$han1. Secaa umum dalam bahasa pem!"aman #edapa# #$"a macam 2en$s peulan"an. Sebu#%an dan 2elas%an mas$n"6mas$n" 2en$s #esebu# G 3. 5elas%an apa )an" d$ma%sud den"an pem!"aman #es#u%#u dan 2elas%an %eun#un"anmemp!"am den"an caa #es#u%#u G?. 5elas%an apa )an" d$ma%sud den"an s#a#emen# a#au pe$n#ah dalam Pascal dan apa pulabedan)a den"an ese'ed -!ds GE. Peha#$%an p!"am I#eas$3 )an" men""una%an pe$n#ah sele%s$ %!nd$s$ $.@#hen@else* band$n"%an den"an )an" men""una%an case@!. &)an" Andabua# saa# la#$han sebelumn)a(. Band$n"%an dan 2elas%an pebedaann)a GH. Peha#$%an s#u%#u p!"am Pascal G D$an#aa ba"$an6ba"$an s#u%#u #esebu#* mana%ah )an" haus ada I 5elas%an men"apa dem$%$an ILATIHAN IIPROSEDUR DAN ,UNGSI3.1. PendahuluanSebuah p!"am )an" ba$% adalah p!"am )an" memba"$ pemasalahan u#amamen2ad$ ba"$an6ba"$an %ec$l d$mana se#$ap ba"$an %ec$l d$#an"an$ !leh sebuahsubp!"am* caa $n$ d$sebu# den"an m!dula p!"amm$n" &pem!"aman#eba"$7#epecah(. +aa $n$ #emasu% pem!"aman #es#u%#u dan san"a# d$du%un"!leh bahasa Pascal. Un#u% $#u* Pascal #elah men)ed$a%an dua 2en$s subp!"am* )a$#up!cedue dan .unc#$!n &p!sedu dan .un"s$(.Den"an m!dula p!"amm$n"* p!"am leb$h mudah d$baca dan d$men"e#$.Sela$n $#u* pembenahan p!"am dan penelusuan 2alann)a p!"am &debu""$n"(men2ad$ leb$h mudah sebab dapa# lan"sun" d$%e#ahu$ subp!"am mana )an" be2alan#$da% sesua$ den"an )an" d$haap%an.3.3. P! s e d u P!sedu adalah subp!"am )an" mene$ma masu%an #e#ap$ #$da% mempun)a$%eluaan secaa lan"sun". +aa mende%laas$%an sebuah p!sedu adalah seba"a$be$%u# 4p!cedue A9 : nama p!sedu adalah A ;be"$n: s#a#emen# ;end9Pende%laas$an p!sedu d$ a#as adalah un#u% p!sedu )an" #$da% memelu%anpaame#e. Paame#e adalah da#a masu%an un#u% subp!"am )an" nan#$n)a a%and$p!ses leb$h lan2u# dalam subp!"am #esebu#. Dalam Pascal* d$%enal dua macampaame#e )a$#u 41. paame#e n$la$ &'alue paame#e(* dan3. paame#e e.eens$ &e.eence paame#e(.+aa mende%laas$%an paame#e #esebu# adalah seba"a$ be$%u# 4p!cedue B&J 4 $n#e"e9 'a K 4 $n#e"e(9be"$n: s#a#emen# ;end9Pada de%laas$ p!sedu d$ a#as* paame#e J adalah paame#e n$la$ sedan" paame#eK adalah paame#e e.eens$. 5ad$* pende%laas$an paame#e e.eens$ d$dahulu$ !lehese'ed -!d 'a. Paame#e e.eens$ $n$ nan#$n)a dapa# d$2ad$%an seba"a$ 'a$abel%eluaan da$ p!sedu.Un#u% leb$h memaham$ pen""unaan p!sedu dalam Pascal* peha#$%an c!n#!hp!"am d$ ba-ah $n$ 4p!"am P!sedu9uses +RT9'aB$l81* B$l83* Has$l 4 $n#e"e9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 3 4 P!sedu dan ,un"s$=(9/$#eln&=66666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue Baca8Da#a9be"$n/$#e&=1asu%%an b$lan"an pe#ama 4 =(9Readln&B$l81(9/$#e&=1asu%%an b$lan"an %edua 4 =(9Readln&B$l83(9/$#eln9end9p!cedue Kal$&A*B 4 $n#e"e(9'aI 4 $n#e"e9be"$nHas$l 4< A9.! I 4< 1 #! B d! Has$l 4< Has$l B A9end9p!cedue Kal$%an&A*B 4 $n#e"e9 'a + 4 $n#e"e(9'aI 4 $n#e"e9be"$n+ 4< A9.! I 4< 1 #! B d! + 4< + B A9end9be"$n+lSc9A-al9Baca8Da#a9Kal$&B$l81* B$l83(9/$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Has$l4H(9Kal$%an&B$l81* B$l83* Has$l(9/$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Has$l4H(9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Peha#$%an p!"am d$ a#as. Dua p!sedu #ea%h$ mem$l$%$ %em$$pan* bedan)a han)apada 2umlah paame#e dan 'a$abel has$l pe%al$ann)a. Un#u% leb$h 2elas* 2alan%an p!"am dan peha#$%an apa )an" d$la%u%an !leh dua p!sedu #esebu# ma%a a%an nampa% pebedaan %eduan)a.3.?. , u n " s $,un"s$ adalah subp!"am )an" mene$ma masu%an dan mempun)a$ %eluaan secaa lan"sun". +aa mende%laas$%an sebuah .un"s$ adalah seba"a$ be$%u# 4 .unc#$!n A 4 $n#e"e9 : nama .un"s$ adalah A den"an ;be"$n : #$pe da#a %eluaan adalah $n#e"e ;: s#a#emen# ;A 4< ?9 : n$la$ )an" d$%elua%an .un"s$ ;end9Seba"a$mana dalam p!sedu* .un"s$ 2u"a dapa# d$be$%an paame#e. +aamende%laas$%an .un"s$ den"an paame#e 2u"a #$da% 2auh bebeda den"anpende%laas$an paame#e pada p!sedu..unc#$!n B&J 4 $n#e"e( 4 $n#e"e9be"$n: s#a#emen# ;B 4< J L 39end9Pebedaan u#ama an#aa p!sedu dan .un"s$ adalah dalam men"has$l%an %eluaan./alaupun p!sedu b$sa men"has$l%an n$la$ %eluaan* #e#ap$ n$la$ #esebu# #$da% dapa#d$amb$l secaa lan"sun"* mela$n%an haus d$amb$l melalu$ paame#e e.eens$.Sedan"%an %eluaan da$ .un"s$ dapa# d$amb$l lan"sun" da$ .un"s$ #esebu#. Un#u%leb$h memaham$ pebedaan p!sedu dan .un"s$* peha#$%an c!n#!h be$%u# $n$ 4p!"am ,un"s$9uses +RT9'aB$l81* B$l83* Has$l 4 $n#e"e9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 3 4 P!sedu dan ,un"s$=(9/$#eln&=66666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue Baca8Da#a9be"$n/$#e&=1asu%%an b$lan"an pe#ama 4 =(9Readln&B$l81(9/$#e&=1asu%%an b$lan"an %edua 4 =(9Readln&B$l83(9/$#eln9end9.unc#$!n Kal$&A*B 4 $n#e"e( 4 $n#e"e9'aI*5 4 $n#e"e9be"$n5 4< A9.! I 4< 1 #! B d! 5 4< 5 B A9Kal$ 4< 59end9p!cedue Kal$%an&A*B 4 $n#e"e9 'a + 4 $n#e"e(9'aI 4 $n#e"e9be"$n+ 4< A9.! I 4< 1 #! B d! + 4< + B A9end9be"$n+lSc9A-al9Baca8Da#a9/$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Kal$&B$l81*B$l83(4H(9Kal$%an&B$l81* B$l83* Has$l(9/$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Has$l4H(9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Peha#$%an p!"am d$ a#as. P!sedu Kal$%an dan .u"s$ Kal$ mempun)a$ %eluaan )an" sama* #e#ap$ caa men"amb$l %eluaann)a bebeda. Peha#$%an dan 2elas%an apa )an" #e2ad$ 2$%a ba$s %eempa# dalam p!"am u#ama )an" semula pe$n#ah 4 /$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Kal$&B$l81*B$l83(4H(9d$ubah men2ad$ 4/$#eln&B$l814?*= 0 =*B$l834?*= < =*Kal$%an&B$l81*B$l83*Has$l(4H(93.E. Re%us$Dalam Pascal* ada sa#u %eleb$han dalam caa peman""$lan subp!"am. Pascal men"$2$n%an peman""$lan sua#u subp!"am da$ dalam subp!"am $#u send$$. T$da% semua bahasa pem!"aman men"$2$n%an caa peman""$lan subp!"am sepe#$ $#u %aena a%an ban)a% mema%an mem!$. Un#u% leb$h 2elasn)a peha#$%an p!#!n"an p!"am d$ ba-ah $n$ 4p!cedue M9be"$n: s#a#emen# ;M9end9Pada ba$s #ea%h$ p!sedu M d$ a#as* #edapa# peman""$lan %embal$ #ehadap p!sedu M* seh$n""a p!sedu d$ a#as #$da% a%an penah selesa$ d$2alan%an sebab be"$#u sampa$ pada ba$s #ea%h$ da$ p!sedu* p!"am a%an %embal$ la"$ %e a-al p!sedu. Kan" #e2ad$ adalah semacam peulan"an #anpa pe$n#ah peulan"an Pascal* dan peulan"an den"an caa $n$ d$sebu# den"an e%us$. Re%us$ bela%u #ehadap semua subp!"am dalam Pascal* )a$#u p!sedu dan .un"s$.Den"an adan)a e%us$ $n$* ban)a% al"!$#ma %!mpu#e men2ad$ leb$h mudah d$bua# p!"amn)a. Be$%u# $n$ adalah p!"am men"h$#un" su%u ban)a% Le"ende* salah sa#u c!n#!h peh$#un"an )an" dapa# d$selesa$%an den"an men""una%an e%us$ 4p!"am Re%us$9uses +RT9'a5um8Su%u* I 4 $n#e"e9B$l8J 4 eal9.unc#$!n Le"ende&J 4 eal9 N 4 $n#e"e( 4 eal9'aSu%u81* Su%u83 4 eal9be"$n$. N < A #henLe"ende 4< 1else $. N < 1 #henLe"ende 4< Jelsebe"$nSu%u81 4< &&3LN 6 1( L &J L Le"ende&J* N61((( 7 N9Su%u83 4< &&N61( L Le"ende&J* N63(( 7 N9Le"ende 4< Su%u81 B Su%u839end9end9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal 3 4 P!sedu dan ,un"s$=(9/$#eln&=66666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue Baca8Da#a9be"$n/$#eln&=1en"h$#un" Su%u Ban)a% Le"ende=(9/$#eln9/$#e&=Sampa$ su%u %e 4 =(9Readln&5um8Su%u(9/$#e&=1asu%%an n$la$ J 4 =(9Readln&B$l8J(9/$#eln9end9be"$n+lSc9A-al9Baca8Da#a9.! I 4< A #! 5um8Su%u d!be"$n/$#eln&=Su%u %e6=*I43*=* N$la$n)a < =*Le"ende&B$l8J* I(4N4?(9end9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Un#u% leb$h 2elas memaham$ p!"am* 2alan%an p!"am den"an ,D. Peha#$%an pulaapa )an" d$la%u%an !leh .un"s$ Le"ende. Ama#$ peubahan 'a$abel6'a$abel )an"#el$ba# dalam .un"s$.3.H. La#$han1. Apa "una paame#e dalam subp!"am I3. Kapan %$#a men""una%an .un"s$ dan %apan pula men""una%an p!seduI?. Sebu#%an dan 2elas%an %elemahan e%us$ GE. Bua#lah p!"am Re%us$ d$ a#as #anpa men""una%an e%us$ %emud$an band$n"%anan#aa )an" men""una%an e%us$ dan )an" #$da%. 5elas%an pebedaan danpesamaann)a GH. Bua#lah p!"am un#u% men"h$#un" pe%al$an dua b$lan"an %!mple%s G Guna%anp!sedu a#au .un"s$ GLATIHAN IIIARRAK DAN RE+ORD?.1. PendahuluanDalam bahasa Pascal* secaa "a$s besa d$%enal dua macam #$pe da#a )a$#u #$pe da#a sedehana &p$m$#$'e #)pe( dan #$pe da#a %!mple%s &c!mple0 #)pe(. +!n#!h #$pe da#a sedehana adalah #$pe nume$% &$n#e"e dan eal(* #$pe da#a %aa%#e* #$pe da#a b!!lean dan #$pe da#a enumeas$. +!n#!h #$pe da#a %!mple%s adalah s#$n"* aa) &la$%(* ec!d dan !b2ec#. T$pe da#a sedehana adalah #$pe da#a )an" han)a mampu men)$mpan sa#u n$la$ #$ap sa#u 'a$abeln)a. Sebal$%n)a #$pe da#a %!mple%s adalah #$pe da#a )an" mampu men)$mpan leb$h da$ sa#u n$la$ dalam #$ap sa#u 'a$abeln)a. Dalam la#$han $n$ han)aa%an d$bahas dua #$pe da#a %!mple%s )a$#u aa) dan ec!d.?.3. A a )Aa) adalah #$pe da#a %!mple%s )an" elemen6elemenn)a mempun)a$ #$pe da#a )an" sama. 5umlah elemen aa) bes$.a# #e#ap dan #$da% b$sa d$#ambah a#au d$%uan"$ se#elah pende%laas$ann)a. T$ap elemen mempun)a$ n!me $nde%s send$$ dan pen"a%sesan #ehadap elemen aa) d$la%u%an den"an menun2u%%an n!me $nde%s da$ elemen )an" a%an d$a%ses.+aa pende%laas$an sua#u 'a$abel be#$pe aa) adalah seba"a$ be$%u# 4'aA 4 aa)O1..1AP !. $n#e"e9Pada p!#!n"an p!"am d$ a#as* ma%sudn)a adalah seba"a$ be$%u# 4 'a$abel A beupa aa) da$ $n#e"e den"an 2umlah elemen seban)a% 1A* n!me $nde%s #e%ec$l adalah 1 dann!me $nde%s #ebesa adalah 1A. Un#u% men"a%ses elemen da$ 'a$abel A dapa# d$la%u%an den"an menun2u%%an n!me $nde%s elemen A sepe#$ $n$ 4AOn!me8$nde%sP c!n#!h 4 AO1P 4< 1A9Un#u% leb$h memaham$ pen""unaan aa) dalam p!"am* peha#$%an c!n#!hp!"am d$ ba-ah $n$ 4p!"am ,$b!nacc$9uses +RT9'aI 4 $n#e"e9Da#a 4 aa)O1..1AP !. $n#e"e9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=Pa%#$%um DKP III 4 Aa) dan Rec!d=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue ,$b!9be"$n.! I 4< 1 #! 1A d!be"$n$. I Q ? #henDa#aOIP 4< I 6 1elseDa#aOIP 4< Da#aOI61P B Da#aOI63P9end9/$#eln&=Dee# ,$b!nacc$ su%u %e61 h$n""a su%u %e61A 4=(9.! I 4< 1 #! 1A d! /$#e&Da#aOIP4?(9/$#eln9end9be"$n+lSc9A-al9,$b!9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Peha#$%an p!"am d$ a#as* #eu#ama caa men"a%ses 'a$abel aa) pada p!sedu,$b!. Un#u% leb$h memaham$ 2alann)a p!"am* 2alan%an p!"am den"an ,D dan peha#$%an peubahan elemen6elemen 'a$abel Da#a )an" beupa aa). 5$%a p!"am d$ a#as #elah d$men"e#$* bua#lah p!"am men"h$#un" dee# ,$b!nacc$ #e#ap$ #$da% men""una%an 'a$abel aa). Kemud$an band$n"%an dan peha#$%an pebedaan %edua p!"am #esebu#. Aa) )an" d$"una%an pada p!"am d$ a#as adalah aa) bed$mens$ #un""al a#au aa) bed$mens$ sa#u. Den"an dem$%$an* dapa# pula d$de%laas$%an 'a$abel aa) den"an d$mens$ leb$h da$ sa#u a#au aa) bed$mens$ ban)a%. Be$%u# adalah caa mende%laas$%an aa) bed$mens$ dua 4'aA 4 aa)O1..1A*1..1AP !. $n#e"e9An#aa d$mens$ sa#u den"an d$mens$ la$nn)a d$p$sah%an !leh #anda %!ma &*(* dem$%$an 2u"a un#u% mende%laas$%an aa) bed$mens$ leb$h da$ dua. +aa men"a%ses elemen aa) 2u"a #$da% 2auh bebeda den"an caa men"a%ses elemen aa) bed$mens$ sa#u* )a$#umen""una%an n!me $nde%sn)a. +!n#!hn)a seba"a$ be$%u# 4 AO3*?P 4< 1A9 a#$n)a elemen )an" #ele#a% pada n!me 3 d$mens$ pe#ama dan n!me ? d$mens$ %edua d$$s$ den"an n$la$ 1A. Aa) bed$mens$ dua $n$ ban)a% d$"una%an dalam peh$#un"an ma#$%* !leh sebab $#u aa) bed$mens$ dua d$sebu# 2u"a den"an aa) ma#$%. Peha#$%an c!n#!h p!"am be$%u# $n$ 4p!"am 5umlah81a#$%9uses +RT9c!ns#Ode < ?9#)pe1a#$% < aa)O1..!de*1..!deP !. $n#e"e9'a11* 13* H 4 ma#$%9I* 5 4 $n#e"e9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=La#$han Pascal ? 4 Aa) dan Rec!d=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue 5umlah1a#$%&'a 1a#1* 1a#3* 1a#Has$l 4 ma#$%(9be"$n.! I 4< 1 #! !de d!.! 5 4< 1 #! !de d!1a#Has$lOI*5P 4< 1a#1OI*5P B 1a#3OI*5P9end9p!cedue BacaDa#a&'a 1a# 4 ma#$%(9be"$n.! I 4< 1 #! !de d!.! 5 4< 1 #! !de d!be"$n/$#e&=N$la$O=*I*=*=*5*=P < =(9Readln&1a#OI*5P(9end9end9p!cedue Tul$s1a#$%&'a 1a# 4 ma#$%(9be"$n.! I 4< 1 #! !de d!be"$n.! 5 4< 1 #! !de d!be"$n/$#e&1a#OI*5P4H(9end9/$#eln9end9end9be"$n+lSc9A-al9/$#eln&=Is$ ma#$% pe#ama 4=(9BacaDa#a&11(9/$#eln9/$#eln&=Is$ ma#$% %edua 4=(9BacaDa#a&13(9/$#eln95umlah1a#$%&11* 13* H(9/$#eln&=Pen2umlahan ma#$% pe#ama dan %edua 4=(9Tul$s1a#$%&H(9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Peha#$%an p!"am d$ a#as. Teu#ama caa men"a%ses $s$ aa) dua d$mens$ secaabeuu#an sepe#$ pada #$"a p!sedu #ea%h$.?.?. R e c !dRec!d adalah #$pe da#a %!mple%s )an" elemen6elemenn)a b!leh mempun)a$ #$pe da#a )an" bebeda. Rec!d leb$h %!mple%s da$pada aa) %aena ec!d meupa%an %umpulanbebeapa 'a$abel den"an #$pe da#a )an" bebeda. Bebeda den"an aa) )an" #$ap elemenn)a d$#anda$ den"an n!me $nde%s ma%a ec!d d$#anda$ den"an nama 'a$abel an""!#an)a. +aa men"a%ses elemen da$ ec!d d$la%u%an den"an men)ebu#%an nama 'a$abel an""!#a se#elah men)ebu#%an nama ec!d )an" a%an d$a%ses. D$ an#aa nama ec!d dan nama 'a$abel an""!#a d$p$sah%an #anda #$#$% &.(. +aa pende%laas$an ec!d adalah seba"a$ be$%u# 4'aB 4 ec!dJ 4 $n#e"e9K 4 eal9end9Pada pende%laas$an d$ a#as* ma%sudn)a adalah seba"a$ be$%u# 4 'a$abel B beupaec!d den"an dua elemen )a$#u J be#$pe $n#e"e dan K be#$pe eal. Un#u%men"a%ses elemen da$ 'a$abel B sepe#$ be$%u# 4 B.nama8'a$abelc!n#!h 4 B.J 4< 1A9Un#u% leb$h memaham$ pen""unaan ec!d dalam p!"am* peha#$%an c!n#!hbe$%u# $n$ 4p!"am 5umlah8K!mple%s9uses +RT9T)peK!mple%s < ec!db$l8eal 4 $n#e"e9b$l8$ma2 4 $n#e"e9end9'aK1* K3* H 4 %!mple%s9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&= La#$han Pascal ? 4 Aa) dan Rec!d=(9/$#eln&=666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue 5umlahK!mple%s&'a K!mp1* K!mp3* K!mpHas$l 4 %!mple%s(9be"$nK!mpHas$l.b$l8eal 4< K!mp1.b$l8eal B K!mp3.b$l8eal9K!mpHas$l.b$l8$ma2 4< K!mp1.b$l8$ma2 B K!mp3.b$l8$ma29end9p!cedue BacaDa#a&'a K!mp 4 %!mple%s(9be"$n/$#e&=B$lan"an eal 4 =(9Readln&K!mp.b$l8eal(9/$#e&=B$lan"an $ma2$ne 4 =(9Readln&K!mp.b$l8$ma2(9end9p!cedue Tul$sK!mple%s&'a K!mp 4 %!mple%s(9be"$n/$#e&=&=*K!mp.b$l8eal4?*= B =*K!mp.b$l8$ma24?*=$(=(9end9be"$n+lSc9A-al9/$#eln&=Is$ b$lan"an %!mple%s pe#ama 4=(9BacaDa#a&K1(9/$#eln9/$#eln&=Is$ b$lan"an %!mple%s %edua 4=(9BacaDa#a&K3(9/$#eln95umlahK!mple%s&K1* K3* H(9/$#eln&=Pen2umlahan b$lan"an %!mple%s pe#ama dan %edua 4=(9Tul$sK!mple%s&K1(9/$#e&= B =(9Tul$sK!mple%s&K3(9/$#e&= < =(9Tul$sK!mple%s&H(9/$#eln9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.Peha#$%an p!"am d$ a#as. Un#u% leb$h 2elasn)a* 2alan%an p!"am den"an ,Dseh$n""a a%an #el$ha# uu#an 2alann)a p!"am. Peha#$%an pula ba"a$mana caamen"a%ses elemen ec!d sepe#$ pada p!sedu 5umlahK!mple%s.?.E. La#$han1. Bua#lah p!"am un#u% men"uu#%an se%umpulan da#a G3. Bua#lah p!"am men"h$#un" pe%al$an ma#$%s G?. Bua#lah p!"am men"h$#un" pe%al$an b$lan"an %!mple%s GE. 5elas%an "una ese'ed -!d -$#h dalam Pascal GH. 5elas%an pebedaan dan pesamaan an#aa aa) dan ec!d GLATIHAN IRG R A , I KE.1. PendahuluanLa)a %!mpu#e sela$n dapa# be!peas$ pada m!de #e%s* 2u"a dapa# be!peas$pada m!de "a.$%. Den"an adan)a %emampuan $n$* ban)a% hal )an" semula #$da%dapa# d$la%u%an pada m!de #e%s dapa# d$la%u%an pada m!de "a.$%* sepe#$ membua#a#au menamp$l%an "amba d$ la)a %!mpu#e. Sela$n $#u* m!de "a.$% dapa# d$"una%anun#u% mem'$sual$sas$%an "a.$% pesamaan ma#ema#$%a.Kaena m!de "a.$% bebeda den"an m!de #e%s* ma%a pem!"amann)a punbebeda pula. ,eePascal #elah men)ed$a%an p!sedu dan .un"s$ %husus un#u%pem!"aman pada m!de "a.$%. La#$han %eempa# $n$ a%an mempela2a$ pem!"amanm!de "a.$% den"an ,eePascal.E.3. 1en"a%#$.%an 1!de Ga.$%Un#u% men"a%#$.%an m!de "a.$%* d$"una%an p!sedu s#anda Pascal 4 In$#Gaph&'a GaphD$'e4 $n#e"e9 'a Gaph1!de4 $n#e"e9 D$'ePa#h4 s#$n"(9Pada p!sedu d$ a#as* d$pelu%an #$"a buah paame#e 41. GaphD$'e 4 de.$n$s$ #$n"%a# %edalaman -ana m!n$#!*3. Gaph1!de 4 de.$n$s$ es!lus$ m!n$#!*?. D$'ePa#h 4 l!%as$ .$le d$'e )an" d$"una%an* 2$%a men""una%an .$le %husus* b$asan)a#$da% pelu seh$n""a b$sa d$%!s!n"%an.E.?. P!sedu dan ,un"s$ Ga.$% S#anda PascalUn#u% penan"anan m!de "a.$%* ,eePascal #elah men)ed$a%an ban)a% p!sedu dan .un"s$ dalam sa#u un$# %husus un#u% pem!"aman "a.$%. Leb$h 2elasn)a* peha#$%an p!"am be$%u# 4p!"am Ga.$%19uses Gaph9'aGD$'e* G1!de 4 $n#e"e9+* I* J* K 4 $n#e"e9SJ* SK* S+ 4 s#$n"9be"$nGD$'e 4< dNb$#9 77 %edalaman -ana N b$# &3HC -ana(G1!de 4< mCEA0ENA9 77 es!lus$ m!n$#! CEA leba 0 ENA #$n""$In$#Gaph&GD$'e*G1!de*==(9Rand!m$Se9+ 4< Ge#1a0+!l!9J 4< Ge#1a0J9K 4< Ge#1a0K9S#&+B1*S+(9S#&JB1*SJ(9S#&KB1*SK(9.! I 4< 1 #! 1AA d!be"$nPu#P$0el&and!m&J(*and!m&K(*and!m&+((9Se#+!l!&and!m&+((9L$ne&and!m&J(*and!m&K(*and!m&J(*and!m&K((9+$cle&and!m&J(*and!m&K(*and!m&HA((9end9Ba&3*3*C?D*1A(9Se#+!l!&A(9Ou#Te0#JK&H*?*La#$han E 4 Ga.$%=(9Ou#Te0#JK&HAA*?*=Nama 4 666666666=(9Ba&3*ECN*C?D*EDD(9Se#+!l!&1(9Ou#Te0#JK&?NA*EC>*=1!de Ga.$% RGA=BSJB=0=BSKB= =BS+B= -ana=(9Se#+!l!&E(9Ou#Te0#JK&H*EC>*=Te%an En#e...=(9Se#+!l!&+(9Rec#an"le&A*A*J*K(9Readln9+l!seGaph9end.Peha#$%an 2alann)a p!"am den"an caa men2alan%ann)a peba$s &s#ep !'e(*"una%an #!mb!l ,N. Den"an caa $n$ dapa# d$l$ha# apa )an" d$la%u%an !leh #$ap ba$sp!"am d$ a#as.E.E. Apl$%as$ Ga.$%Se#elah men"e#ahu$ caa pem!"aman "a.$%* hal selan2u#n)a )an" pelud$pela2a$ adalah caa men"apl$%as$%ann)a un#u% men)elesa$%an sua#u pemasalahan.Pec!baan %al$ $n$ a%an membahas peman.aa#an m!de "a.$% un#u% menamp$l%anben#u% "a.$% sua#u pesamaan ma#ema#$%a. Peha#$%an p!"am be$%u# $n$ 4p!"am Ga.$%39uses Gaph9'aGD$'e* G1!de 4 $n#e"e9A* B* I 4 $n#e"e91+* 1J* 1K 4 $n#e"e9TJ* TK* 5J* 5K 4 $n#e"e9K* J1* J3* K 4 eal9SJ* SK* S+ 4 s#$n"9.unc#$!n ,&J 4 eal(4 eal9be"$n, 4< s$n&3LPILJ(7J9end9be"$nGD$'e 4< dNb$#9G1!de 4< mCEA0ENA9In$#Gaph&GD$'e* G1!de* =A4T=(91+ 4< Ge#1a0+!l!91J 4< Ge#1a0J91K 4< Ge#1a0K9S#&1+B1*S+(9S#&1JB1*SJ(9S#&1KB1*SK(9Ba&3*3*C?D*1A(9Se#+!l!&A(9Ou#Te0#JK&H*?*=La#$han E 4 Apl$%as$ Ga.$%=(9Ou#Te0#JK&HAA*?*=Nama 4 6666666666=(9Ba&3*ECN*C?D*EDD(9Se#+!l!&1(9Ou#Te0#JK&?DA*EC>*=1!de Ga.$% RGA =BSJB=0=BSKB= =BS+B= -ana=(9Se#+!l!&E(9Ou#Te0#JK&H*EC>*=Te%an En#e...=(9Se#+!l!&1+(9Rec#an"le&A*A*1J*1K(9Rec#an"le&3*13*C?D*ECC(9Se#R$e-P!#&?*1?*C?C*ECH*#ue(9TJ 4< ?3A9TK 4< ?EA95J 4< HA95K 4< HA9J1 4< 63H9J3 4< 3H9K 4< A.AA19Se#+!l!&>(9L$ne&TJ*A*TJ*1K(9L$ne&A*TK*1J*TK(9Se#L$neS#)le&1*A*1(9Se#+!l!&N(9.! I 4< 1 #! 3H d!be"$nA 4< TJ B IL5J9B 4< TJ 6 IL5J9L$ne&A*A*A*1K(9L$ne&B*A*B*1K(9A 4< TK 6 IL5K9B 4< TK B IL5K9L$ne&A*A*1J*A(9L$ne&A*B*1J*B(9end9epea#J1 4< J1 B K9K 4< ,&J1(9A 4< !und&J1 L 5J( B TJ9B 4< TK 6 !und&K L 5K(9Pu#P$0el&A*B*1E(9un#$l J1 F J39Readln9+l!seGaph9end.5alan%an p!"am d$ a#as den"an mene%an #!mb!l ,N. Un#u% leb$h 2elas memaham$p!"am la%u%an bebeapa hal be$%u# 4Ubah n$la$ 'a$abel TJ men2ad$ @..@..* %emud$an 2alan%an %embal$ p!"am d$a#as. Ubah la"$ 'a$abel TK men2ad$ @@....* %emud$an 2alan%an la"$ p!"amn)a.Ubah n$la$ 'a$abel 5J men2ad$ @@@.* %emud$an 2alan%an %embal$ p!"am d$a#as. Ubah la"$ 'a$abel 5K men2ad$ @@@.* %emud$an 2alan%an la"$ p!"amn)a.Ubah n$la$ 'a$abel J1 men2ad$ @@@* %emud$an 2alan%an %embal$ p!"am d$a#as. Ubah 'a$abel J3 men2ad$ @@@* %emud$an 2alan%an la"$ p!"amn)a.Ubah n$la$ 'a$abel K men2ad$ @@@.* %emud$an 2alan%an la"$ p!"am d$ a#as. Ubah la"$ 'a$abel K men2ad$ @@@.* %emud$an 2alan%an la"$ p!"amn)a.Den"an mela%u%an bebeapa hal d$ a#as* dapa# d$#a$% %es$mpulan men"ena$ man.aa#mas$n"6mas$n" 'a$abel )an" d$"una%an dalam p!"am.E.H. La#$han1. 5elas%an &be$%u# paame#en)a( da$ .un"s$ dan p!sedu "a.$% Pascal d$ ba-ah$n$4a. Ge#P$0elb. +leaDe'$cec. Ba?Dd. Se#L$neS#)lee. Se#Te0#S#)le3. Bua#lah .l!-cha# da$ p!"am Ga.$%3* %emud$an 2elas%anlah 2alan p!"amn)a G?. 5elas%an man.aa# pen""unaan .un"s$ !und dalam peulan"anepea#...un#$l pada p!"am Ga.$%3 GE. 5elas%an man.aa# da$ mas$n"6mas$n" 'a$abel )an" #elah Anda ama#$ pada saa#men2alan%an p!"am Ga.$%3 d$ a#as GH. Den"an men""una%an p!"am Ga.$%3* ubahlah pesamaan "a.$%n)a men2ad$ 4.&0( < e0p&0(. 5elas%an apa )an" #e2ad$ pada p!"am GLATIHAN RANALISA NU1ERIKH.1. PendahuluanSe#elah mempela2a$ pem!"aman men""una%an bahasa Pascal ma%a pada la#$han #ea%h$ $n$ a%an d$pela2a$ #en#an" apl$%as$ pem!"aman un#u% memecah%an pemasalahan den"an me#!de nume$%. 1e#!de nume$% adalah #e%n$% )an" d$"una%an un#u% mem.!mulas$%an masalah ma#ema#$s seh$n""a dapa# d$pecah%an den"an !peas$ peh$#un"an. 1e#!de nume$% ban)a% be"una dalam memecah%an masalahmasalah #e%n$% e%a)asa )an" #$da% mun"%$n d$pecah%an secaa anal$#$s.Dalam la#$han $n$ han)a d$bahas dua masalah dasa dalam me#!de nume$%* )a$#u penen#uan a%a6a%a pesamaan dan men)elesa$%an s$s#em pesamaan. Sela$n $#u* pembahasan a%an leb$h d$#e%an%an pada ma#e$ pem!"amann)a da$pada #e!$ nume$%n)a. Leb$h lan2u# #en#an" #e!$6#e!$ me#!de nume$% dapa# d$pela2a$ dalam ma#a pela2aan 1a#ema#$%a.H.3. 1enen#u%an A%a6A%a PesamaanSua#u pesamaan ma#ema#$%a dapa# d$#en#u%an a%a pesamaann)a den"an bebeapa me#!de. Secaa "a$s besa* ada dua me#!de )a$#u me#!de pen"uun" dan me#!de #ebu%a. Salah sa#u me#!de pen"uun" adalah me#!de "a.$%* me#!de $n$ sudah d$2elas%an pada la#$han %eempa# #en#an" apl$%as$ "a.$%. 1e#!de $n$ men"ama#$ secaa lan"sun" p!s$s$ a%a pada "a.$% pesamaann)a. Sela$n me#!de "a.$%* ada bebeapa macam la"$ me#!de pen"uun" sepe#$ me#!de $n%emen#al* me#!de ba"$ dua dan me#!de p!s$s$ palsu. Be$%u#$n$ adalah p!"am un#u% menen#u%an a%a6a%a pesamaan den"an me#!de $n%emen#al 4p!"am A%a8Pesamaan9uses +RT9'a1a0Gala#* A%aPes*Ba#asA#as* Ba#asBa-ah 4 eal91a0I#eas$ 4 $n#e"e9.unc#$!n ,&J 4 eal( 4 eal9be"$n, 4< JLJLJ 6 CLJ 6 D9end9p!cedue A-al9be"$n/$#eln&=La#$han H 4 Anal$sa Nume$%=(9/$#eln&=666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9/$#eln&=P!"am Un#u% 1en"h$#un" A%a Pesamaan=(9/$#eln9end9p!cedue BacaDa#a9be"$n/$#e&=1asu%%an "ala# ma%s$mum 4 =(9Readln&1a0Gala#(9/$#e&=1asu%%an ma%s$mum $#eas$ 4 =(9Readln&1a0I#eas$(9/$#e&=1asu%%an pe%$aan a-al 4 =(9Readln&Ba#asBa-ah(9/$#eln9end9p!cedue In%emen#al9'aI#eas$ 4 $n#e"e9Kena$%an*Gala#* U2$ 4 eal9be"$nI#eas$ 4< A9Kena$%an 4< 19/$#eln&= I#eas$ Ba#as Ba-ah A%a Pesamaan Gala#=(9/$#eln&=6666666666666666666666666666666666666666666666666=(9epea#I#eas$ 4< I#eas$ B 19Ba#asA#as 4< Ba#asBa-ah B Kena$%an9A%aPes 4< Ba#asA#as9U2$ 4< ,&Ba#asA#as( L ,&Ba#asBa-ah(9Gala# 4< abs&&A%aPes 6 Ba#asBa-ah(7A%aPes(9$. U2$ F A #hen Ba#asBa-ah 4< Ba#asA#aselse Kena$%an 4< Kena$%an739/$#eln&I#eas$4H* Ba#asBa-ah41D4H* A%aPes41H4H* Gala#41?4H(9un#$l &Kena$%an Q< 1a0Gala#( ! &I#eas$ F< 1a0I#eas$(9/$#eln&=6666666666666666666666666666666666666666666666666=(9/$#eln9end9p!cedue Tamp$lHas$l9be"$n/$#eln&=A%a pesamaan da$ .un"s$ adalah =*A%aPes4N4H(9end9be"$n+lSc9A-al9BacaDa#a9In%emen#al9Tamp$lHas$l9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.5alan%an p!"am d$ a#as den"an mene%an #!mb!l ,D* peha#$%an 2alann)a p!"am dan pela2a$ al"!$#man)a. 5$%a al"!$#ma p!"am #elah d$men"e#$* #emu%an %elemahan dan %eleb$hann)a dan peba$%$lah %elemahan #esebu#.H.?. 1en)elesa$%an S$s#em Pesamaan L$n$eDalam #e%n$%6#e%n$% e%a)asa se$n"%al$ d$2umpa$ sua#u pemasalahan )an" leb$h mudah men)elesa$%ann)a den"an men"ubah pemasalahan men2ad$ pesamaan ma#ema#$%a. Un#u% pesamaan #un""al dapa# d$selesa$%an den"an men""una%an me#!de penen#uan a%a pesamaan* sedan" un#u% pesamaan )an" leb$h da$ sa#u ma%a d$pelu%an me#!de la$n un#u% men)elesa$%ann)a. Ada bebeapa me#!de nume$% )an" se$n"%al$ d$"una%an un#u% men)elesa$%an sua#u s$s#em pesamaan* an#aa la$n den"an me#!de el$m$nas$ ma#$%* me#!de "a.$% dan me#!de el$m$nas$ Gauss )an" mempun)a$ bebeapa macam 2en$s. 1e#!de "a.$% #elah d$bahas pada la#$han sebelumn)a* #e#ap$ un#u% men)elesa$%an sua#u s$s#em pesamaan* semua "a.$% pesamaan haus d$#amp$l%an besamaan* %aenan)a c!n#!h p!"am dalam la#$han %eempa# haus d$peba$%$ a"a dapa# menamp$l%an bebeapa pesamaan se%al$"us. Be$%u# $n$ adalah c!n#!h p!"am men""una%an me#!de el$m$nas$ ma#$% 4P!"am El$m$nas$81a#$%9uses +RT9c!ns#5mlPes < ?9#)pe1a#$% < aa)O1..5mlPesB1* 1..5mlPesB1P !. eal9'aK!e.s 4 ma#$%9p!cedue Iden#$#as9be"$n/$#eln&=La#$han H 4 Anal$sa Nume$%=(9/$#eln&=666666666666666666666666666=(9/$#eln9/$#eln&=Nama 4 88888888888888888888=(9/$#eln&=NI1 4 8888888888=(9/$#eln9end9p!cedue 5udul9be"$n/$#eln&=P!"am Pen)elesa$an ? Pesamaan L$n$e=(9/$#eln9/$#eln&=Ben#u% pesamaan 4 a1 0 B b1 ) B c1 S < %1=(9/$#eln&= a3 0 B b3 ) B c3 S < %3=(9/$#eln&= a? 0 B b? ) B c? S < %?=(9/$#eln9end9p!cedue BacaDa#a9'aI* 5 4 $n#e"e9be"$n.! I 4< 1 #! 5mlPes d!be"$n.! 5 4< 1 #! 5mlPes B 1 d!be"$n$. 5 < 5mlPes B 1 #henbe"$n/$#e&=1asu%%an %!ns#an#a %=*I*= 4 =(9Readln&K!e.sOI*5P(9endelsebe"$n/$#e&=1asu%%an n$la$ =*ch&>CB5(*I*= 4 =(9Readln&K!e.sOI*5P(9end9end9/$#eln9end9end9.unc#$!n De#?0?&'a 1a# 4 ma#$%( 4 eal9'aDe#?* H 4 eal9I* 5* K* L 4 $n#e"e9De#3 4 aa)O1..EP !. eal9be"$nK 4< A9De#? 4< A9.! L 4< 1 #! E d! De#3OLP 4< A9.! I 4< 1 #! ? d!be"$n.! L 4< 3 #! ? d!be"$n.! 5 4< 1 #! ? d!be"$n$. I QF 5 #henbe"$nK 4< K B 19De#3OKP 4< 1a#OL*5P9end9end9end9H 4< 1a#O1*IP9$. I m!d 3 < A #hen H 4< 6H9De#? 4< De#? B &De#3O1PLDe#3OEP 6 De#3O3PLDe#3O?P( L H9.! L 4< 1 #! E d! De#3OLP 4< A9K 4< A9end9De#?0? 4< De#?9end9p!cedue El$m$nas$1a#$%9'a1a#El$m 4 ma#$%9I* 5 4 $n#e"e9A* B 4 eal9be"$n1a#El$m 4< K!e.s9.! 5 4< 1 #! 5mlPes d!be"$n.! I 4< 1 #! 5mlPes d!1a#El$mOI*5P 4< K!e.sOI*5mlPesB1P9A 4< De#?0?&1a#El$m(9B 4< De#?0?&K!e.s(9K!e.sO5mlPesB1*5P 4< A7B91a#El$m 4< K!e.s9end9end9p!cedue Tamp$l%anHas$l9'aI 4 $n#e"e9be"$n+lSc9Iden#$#as9/$#eln&=P!"am Pen)elesa$an ? Pesamaan L$n$e=(9/$#eln9/$#eln&=Ben#u% pesamaan 4 =(9.! I 4< 1 #! 5mlPes d!be"$n/$#e&K!e.sOI*1P4H43*=0 B =*K!e.sOI*3P4H43*=) B =(9/$#eln&K!e.sOI*?P4H43*=S < =*K!e.sOI*EP4H43(9end9/$#eln9/$#eln&=Pen)elesa$an pesamaan 4=(9.! I 4< 1 #! 5mlPes d!/$#eln&ch&11>BI(4H*= < =*K!e.sO5mlPesB1*IP4H43(9end9be"$n+lSc9Iden#$#as95udul9BacaDa#a9El$m$nas$1a#$%9Tamp$l%anHas$l9/$#eln9/$#e&=Te%an En#e...=(9Readln9end.5alan%an p!"am d$ a#as den"an #!mb!l ,D. Peha#$%an #eu#ama pada p!sedu El$m$nas$1a#$% sebab p!sedu $#ulah $n#$ da$ p!"am d$ a#as. ,un"s$ De#?0? )an" men"has$l%ann$la$ de#em$nan da$ ma#$% !de ?0? 2u"a san"a# pen#$n" un#u% d$men"e#$. D$haap%an se#elah memaham$ p!"am d$ a#as* b$sa leb$h mudah un#u% mempela2a$ al"!$#ma pen)elesa$an s$s#em pesamaan l$n$e la$nn)a* sepe#$ me#!de el$m$nas$ Gauss* el$m$nas$ Gauss65!dan dan la$n seba"a$n)a.H.E. La#$han1. Bua#lah p!"am un#u% men"h$#un" pe%al$an ma#$% beu%uan ? 0 ? G3. Bua#lah p!"am un#u% men"h$#un" "a)a m!men#um dua benda )an" sal$n"be#umbu%an G