Bantlı konveyör T2

8/13/2019 Bantl konveyr T2

1/88

T.C.

YILDIZ TEKNK NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS

SABT BANTLI KONVEYRLER VE BUNLARDAKGERG TERTBATLARININ NCELENMES

BERK GENCAY GENAKIR

YKSEK LSANS TEZMAKNAMHENDSL ANABLM DALI

KONSTRKSYON PROGRAMI

DANIMANPROF. MUSTAFA ALIVER

STANBUL, 2013


2/88

T.C.

YILDIZ TEKNK NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS


Berk Gencay GENAKIR tarafndan hazrlanan tez almas ________ tarihindeaadaki jri tarafndan Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits MakinaMhendislii Anabilim Dalnda YKSEK LSANS TEZolarak kabul edilmitir.

Tez Danman

Prof. Mustafa ALIVER

Yldz Teknik niversitesi

Jri yeleri

_____________________

_____________________

_____________________

_____________________

_____________________

_____________________


3/88

NSZ

Bu almada Transport Teknii konusundaki engin bilgi ve tecrbelerini esirgemediive benimle paylat iin almama katks olan Prof. Mustafa ALIVER hocama

teekkrlerimi bir bor bilirim.

Ayrca lisans ve yksek lisansa ait Transport Teknii ders notlarndan faydalandm vebilgilerine dantm; Yard.Do.Dr. Ahmet SAIRLI ve Yard.Do.Dr.MuharremBOOLU hocalarma da teekkrlerimi sunarm.

Teknik ve grsel bilgi ve imkanlarn benimle paylaan KGM Ar Makine San. ve Tic.A.. yetkilisi Mak. Muh. Hayrullah E.KIRKANa sonsuz teekkrlerimi sunarm.

Ocak, 2013

Berk Gencay GENAKIR


4/88

iv

NDEKLER

Sayfa

SMGE LSTES................................................................................................................... vi

KISALTMA LSTES .............................................................................................................vii

EKL LSTES .................................................................................................................... viii

ZELGE LSTES .................................................................................................................ix

ZET ..................................................................................................................................xi

ABSTRACT ......................................................................................................................... xii

BLM 1

GR .................................................................................................................................. 1

1.1 Literatr zeti ............................................................................................. 11.2 Tezin Amac ................................................................................................. 11.3 Hipotez ........................................................................................................ 1

BLM 2

KONVEYRLER .................................................................................................................. 2

2.1 Rulolu Konveyrler...................................................................................... 32.2 Zincirli Konveyrler..................................................................................... 52.3 Bantl Konveyrler...................................................................................... 8

2.3.1 letici Bantlar...................................................................................... 112.3.1.1 Bant Kaplamalar.......................................................................... 14

2.3.2 Makaralar........................................................................................... 19

2.3.2.1 Darbe Makaralar......................................................................... 222.3.3 Tambur Tertibat................................................................................ 23

2.3.3.1 Tahrik Tamburu ............................................................................ 23

2.3.3.2 Tambur ap................................................................................. 252.3.4 Gergi Tertibat.................................................................................... 28


5/88

v

BLM 3

BANTLI KONVEYRLERN HESABI................................................................................... 29

3.1 Bant Genilii............................................................................................ 293.1.1 Hz-Kapasite likileri.......................................................................... 32

3.2 Tambur evre Kuvveti ve Tahrik Gcnn Tayini..................................... 333.3 GMTayini ................................................................................................... 37

3.4 Bant Tipinin Tayini .................................................................................... 41

3.5 Sarlma As ve Kayma.............................................................................. 423.6 Bant Tahrik Durumu ve Gergi Kuvvetleri Hesab...................................... 46

3.6.1 Eimsiz alma Durumu................................................................... 463.6.1.1 Eimsiz Batan Tahrik Yntemi.................................................... 463.6.1.2 Eimsiz Kuyruktan Tahrik Yntemi............................................... 473.6.1.3 Her ki Yerden Tahrik Yntemi..................................................... 47

3.6.2 Eimli alma Durumu...................................................................... 483.6.2.1 Yukarya Doru Tahrik Yntemleri............................................... 493.6.2.2 Aa Doru Tahrik Durumunda................................................... 50

3.7 Gergi Tertibatlar ....................................................................................... 533.7.1 Gergi Yolu .......................................................................................... 54

3.7.2 Vidal veya zel Gergi Tertibatlar..................................................... 553.7.3 Arlkl Gergi Tertibatlar................................................................... 58

3.7.3.1 Bandn Alt Koluna Arlkla Gerdirme.......................................... 583.7.3.2 Tambura Arlk Asarak Gerdirme................................................ 61

3.7.4 Elektrikli, Hidrolik veya Pnmatik Gergi Tertibatlar......................... 653.8 Gergi Tertibat Uygulamalar..................................................................... 67

3.9 rnek Problemler...................................................................................... 71

BLM 4

SONU VE NERLER...................................................................................................... 74

KAYNAKLAR ..................................................................................................................... 75

ZGEM ....................................................................................................................... 76


6/88

vi

SMGE LSTES

A Tama kesit alanB Bant eni

C DirenkatsaysD Tambur ap

Bandn st ksmnda oluan kuvvet

Bandn alt ksmnda oluan kuvvet

Gergi arlk kuvvetiletilen malnarl

Birim bant arlBant ve rulo toplam arlst ksm tayc makara arl

Alt ksm tayc makara arlH Toplam iletme yksekliiK Egimli isletmelerde, iletme kapasitesi iin dzeltme faktrk Emniyet katsays

Gerek bant zorlamas

Bandn bir katna ait yrtlma mukavemetiL letme uzunluuN Motor gcP Tambur evre kuvvetiT Bant ekme kuvveti

Sarlma taraf kuvveti, en byk bant ekme kuvveti

Boalmataraf kuvveti

Kuyruk tamburu bant ekme kuvveti

Kuyruk tamburu bant ekme kuvvetiV letim hzQ letim debisiZ Dokuma katlarnn says Mal younluu


7/88

vii

KISALTMA LSTES

DIN German Industry Standard

Kgf Kilogramforce


8/88

viii

EKL LSTES

Sayfa

ekil 2. 1 Rulolu konveyr............................................................................................. 4ekil 2. 2 Rulolu konveyr zincir tertibat...................................................................... 4

ekil 2. 3 Zincirli konveyr ............................................................................................. 5ekil 2. 4 Zincirli konveyr uygulamas.......................................................................... 6ekil 2. 5 Rulolu ve bantl konveyrn birlikte uygulamas........................................... 7ekil 2. 6 Bir bantl konveyrn temel elemanlar........................................................ 8ekil 2. 7 Bir bant tesisinin ematik grnts............................................................. 9ekil 2. 8 letici bantlarn yaps................................................................................... 12ekil 2. 9 Konveyr bantlarnn bant mukavemetleri.................................................. 18ekil 2. 10 Makara gruplar ............................................................................................ 19ekil 2. 11 Makaralarn tamburdan itibaren dzeni...................................................... 20ekil 2. 12 Makara montaj resmi ................................................................................... 21

ekil 2. 13 Lastik kapl darbe makaralar....................................................................... 22ekil 2. 14 Dn makaras ............................................................................................ 23ekil 2. 15 Bantl konveyr ve elemanlar..................................................................... 23ekil 2. 16 Tahrik tamburunda meydana gelen gerilim ve kuvvetler ............................ 25ekil 3. 1 Bant tama kesiti ......................................................................................... 30ekil 3. 2 Gergin ve gevek koldaki kuvvetler.............................................................. 33ekil 3. 3 Bant ekme kuvvetlerinin dalm............................................................... 36ekil 3. 4 Tambur zerinde bandn sarlma asnn lm....................................... 43ekil 3. 5 Sarlma as hesap rnekleri....................................................................... 44ekil 3. 6 Tamburun sarlma noktalarndaki gerilme dalm..................................... 45

ekil 3. 7 Eimsiz tahrik yntemleri............................................................................ 47ekil 3. 8 Yukarya doru tahrik yntemleri................................................................ 49ekil 3. 9 Yukar doru tahrik yntemi........................................................................ 50ekil 3. 10 Aaya doru tahrik yntemleri.................................................................. 51ekil 3.11 Aaya Tahrik Yntemi ............................................................................... 52ekil 3. 12 Ortadan arlkl aaya tahrikli bant sistemi.............................................. 53ekil 3. 13 Vidal gergi mekanizma modeli.................................................................... 55ekil 3. 14 Vidal gergi tertibat katalogrnei............................................................. 57ekil 3. 15 Arlkla gergi tertibat mekanizma modelleri............................................. 58ekil 3. 16 Bandn alt koluna arlk sarktlarak yaplan gergi yntemi........................ 59

ekil 3. 17 Bandn alt kolundan yaplan arlkla gergide oluan kuvvetler.................. 60


9/88

ix

ekil 3. 18 Arlk sarktlarak yaplan gergi katalog rnei........................................... 60ekil 3. 19 Tambura arlk asarak yaplan gergi yntemi............................................. 61ekil 3. 20 Tambura arlk asarak yaplan gergide oluan kuvvetler............................ 61ekil 3. 21 Uzun bir maden iletmesi konveyr.......................................................... 63ekil 3. 22 Yukarya ekilen bantta tahrikten sonra yaplan gerdirme rnei.............. 63

ekil 3. 23 Aaya ekilen bantta tahrikten nce yaplan gerdirme rnei................. 64ekil 3. 24 Arlk sepeti kullanlarak yaplan arlkl gergi tertibat............................. 64ekil 3. 25 Arlkl gergi kullanlrken dikkat edilmesi gereken silgi tertibat............... 64ekil 3. 26 Silgi tertibatnn tambur zerinde uygulamas............................................. 65ekil 3. 27 Elektrik, hidrolik veya pnmatik gergi tertibat mekanizma modelleri....... 65ekil 3. 28 Hidrolik gergi tertibat.................................................................................. 66ekil 3. 29 Hidrolik gergi tertibat kat modeli............................................................... 66ekil 3. 30 Teleskobik, bantl konveyr......................................................................... 67ekil 3. 31 Vidal gergi tertibat, gergi tamburu ve tambur muhafazas....................... 67ekil 3. 32 Vidal gergi tamburunun tek tarafnda bulunan sfr hz alteri................. 67

ekil 3. 33 Bandn alt koluna arlk sarktmada kullanlan sepet konstrksiyonu....... 68ekil 3. 34 Vidal gergi tertibat mekanizmal modeli.................................................... 69ekil 3. 35 Mekanizmann band gerdii pozisyon........................................................ 69ekil 3. 36 Mekanizmann band sald pozisyon......................................................... 69ekil3. 37 Bant gergi kontrol sistemi ............................................................................ 70ekil 3. 38 Gergi kontrolr rulosu zerindeki kuvvet dalm.................................... 70ekil 3. 39 Gergi kontrolrnn tambur ivmelenmesi anndaki ktlar...................... 71


10/88

x

ZELGE LSTES

Sayfa

izelge 2. 1 Sevk edilen malzemeler iin maksimum eim deerleri......................... 11izelge 2. 2 Pamuk dokuma bantlar iin nerilen tabaka saylar.............................. 14izelge 2. 3 Alt ve st kaplama kalnlklar ile uygulama rnekleri............................. 16

izelge 2. 4 letici bantlarnda kullanlan kauuk malzemelerin zellikleri................ 16izelge 2. 5 eitli karkas malzemelerinin zellikleri................................................. 17izelge 2. 6 Rulolar aras mesafeler............................................................................ 22izelge 2. 7 Tambur apnn hesaplanmas iin c sabitleri......................................... 26izelge 2. 8 En kk tambur apnn hesab iin diyagram....................................... 27izelge 2. 9 elik halat dolgulu bantlar iin en kk tambur ap............................ 28izelge 3. 1 Bant genilii ve tekneleme asna bal tama kesit alan................. 30izelge 3. 2 Tama kesit alan k dzeltme katsays................................................... 31izelge 3. 3 Minumum bant genilikleri..................................................................... 31izelge 3. 4 nerilen bant hzlar................................................................................ 33

izelge 3. 5 letim uzunluuna bal yan diren katsays C nin bulunmas................ 35izelge 3. 6 iin belirlenmi deerler..................................................................... 37izelge 3. 7 Dokuma bantlar birim arlklar............................................................. 38izelge 3. 8 elik telli bantlar birim arlklar............................................................ 39izelge 3. 9 Rulo istasyonu basna, dnen tayc rulolarn arl............................... 40izelge 3. 10 Rulo takm arlklar............................................................................... 41izelge 3. 11 Tambur zerindeki nemin srtnme katsaysna etkisi.......................... 43izelge 3. 12 Lastik iletme band ile tahrik tamburu arasndaki srtnme katsaylar. 54izelge 3. 13 Gergi yolu ile aks mesafesi arasndaki iliki............................................. 55


11/88

xi

ZET


Berk Gencay GENAKIR

Makina Mhendislii Anabilim Dal

Yksek Lisans Tezi

Tez Danman: Prof. Mustafa ALIVER

Bugn endstride iletme ekonomisine en fazla etki eden faktrlerden biri malzemeiletimidir. Bantl konveyrler, srekli malzeme iletiminde birok uygulama alanlariinde en elverili sistemi olutururlar. Eriilebilen yksek tama kapasitesi, uzunmesafelere yk tama yetenei, transport yolunun kavisli olabilmesi, basit tasarm,hafif yap, gvenilir iletme gibi zellikler bantl konveyrleri en ok kullanlan transportmakinesi durumuna getirmitir.

Endstrinin, bantl konveyrlere bu denli ihtiyac varken ve bu kadar ok uygulamaalan buluyorken, sistem tasarmnda enerji verimliliinin rol byktr. Bu almadabantl konveyr tasarm ve zelliklede enerji verimliliini etkileyen gergi tertibatlarna

yer verilmitir. Hangi durumunda hangi gergi ynteminin uygun olabileceibelirtilmitir. Ayrca gergi kontrolnn nasl yapldna deinilmitir.

Anahtar Kelimeler:Bantl konveyr, gergi tertibatlar, bant gergisi

YILDIZ TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS


12/88

xii

ABSTRACT

BELT CONVEYORS AND THER BELT TENSON UNTS RESEARCH

Berk Gencay GENAKIR

Department of Mechanical Engineering

MSc. Thesis

Advisor: Prof. Mustafa ALIVER

In view of today, the one of the things to fact of companys finance is convey. Mostefficient way to convey is the belt conveyors in the constant conveying systems. The

features which are accessibleof high conveying capacity, capability of conveying long

distances, ability of arched conveying ways, simple designs, light constructions, safety

applications etc. are made belt conveyor which is used in most popular type of

transport machines.

The role of energy efficiency is huge when the industry needs such a belt conveyors

and those have a big application field. In this study, it is aimed at designing belt

conveyors and especially belt tension systems which are one of the factors of energy

efficiency. Which method can be used in which condition is insisted on. How the

conveyor belt tensions can be under control is insisted as well.

Keywords:Belt conveyors, tension methods, belt tension

YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES


13/88

1

BLM 1

GR

1.1 Literatr zeti

Bantl konveyrlerin bantlar ve standartlar, tahrik mekanizmalar, tamburlar ve

rulolar, mal ykleme tertibatlar, hesaplama yntemleri, hz ve alma standartlar

hakkndaalmalar yaplm ve olduka fazladr. Fakat gergi tertibatlarnn eitleri ve

bunlarn hesap yntemlerine dair almalar yok denecek kadar az ve ierii zayf, n

planda tutulmam almalardr.

1.2 Tezin Amac

Ben bu almamda bantl konveyrleri ve bantl konveyrlerde gergi tertibatlarn

inceledim; kullanlan gncel yntemleri ve yntemlerin seim parametrelerini ve hesap

ekillerini yazmay amaladm. almamda literatr almalarndan ve sanayiden de

aratrmalarm, gncel uygulamalar ekledim.

1.3 Bulgular

Literatr, sanayideki aratrmam ve kendi almalarm sonucu elde ettiim verilerin

sentezine bir de bantlarn gergi kontrol zerine bir alma ekleyerek, gncel sanayi

uygulamalarnn daha uzun mrl ve uygulamann iletmesini daha salkl klacak bir

alma ortaya koymu bulunmaktaym.letmelerde pek kullanlmayan konveyr bant

gergi kontrol nitelerinin de gerekliliini alma sonucunda grmekteyiz.


14/88

2

BLM 2

KONVEYRLER

Tama, kelime anlam itibariyle; bir ykn iki nokta arasnda en ksa yoldan, en gvenli

ekildeve minimum enerji sarfiyat yaplarak transfer edilmesi ilemidir.

Tama sistemi; imalat endstrisi ve hizmet sektrlerinde kullanlan; hareket (yksek

verim, dk maliyet), zaman (ihtiya duyulan zamanda orada olma), miktar (doru

adet, arlk, hacim sayda temin edilme), yer (ihtiya duyulan yerde olma) ve kullanm

alan (depolama yeri) faktrfonksiyonlarn ieren, ykn; tanmasn(ykleme, sevk,

lokasyon ii-d tama, boaltma), paketlenmesini (torba, kutu, kasa, vb.,

ambalajlama) ve depolanmasn (proses ii, ksmlar ii-aras, lokasyon ii-d

faaliyetleri) salayan; metot, hizmet ve ilem bileenlerininbir kombinasyonudur. Bu

tanm gerei olarak, endstriyel tama sistemi; imalat ve hizmet endstrilerinde

faaliyet gsterentm sektr firmalarnn kullanmna ynelik olarak gelitirilenve tm

tama ekipmanlarn, vastalarn ve bunlarn sahip olduu tm fonksiyonlar

bnyesinde barndran faaliyetler btn olarak tanmlanabilir.

Endstriyel tama sisteminde temel tasarm kavramlar; ykn cinsi (para-birim yk:

say ile tanmlanabilen, yl-dkme yk: taneli yapda), tama sekli (yatay, dikey,

eimli, rotasyon el, vb.), arlk, tama mesafesi, istasyon says, tahrik sistemi tr,

almatoleranslar ve retim/montajkolaylfaktrleridir.

Tama sistemlerini ve onu oluturanekipmanlar standart ve basit bir snflandrmaya

tabi tutabilmek imkansz derecesinde zordur. rnek vermek gerekirse, iki nokta

arasnda bardak tama ilemi ile otomobil tekerlei tasma ilemi arasnda fonksiyon

benzerlii dnda az sayda benzerlik bulunur. Bu sebeple, tama sistem bileenleriiin, ekipman zellikleri dikkate alnmak suretiyle ancak genel snflandrmalar


15/88

3

yapabilmek mmkndr. Bunlar; yaplarna gre, kullanm alanlarna gre, tanacak

malzeme zelliklerine gre veya alma ilkelerine gre snflandrmalardr. alma

ilkeleri dikkate alnarak yaplan bir snflandrmada tasma ekipmanlarn iki ana grupta

incelememek mmkndr;

1. Srekli tayclar (konveyrler), tasma ilemi tamamlandktan sonra almaya

devam eden,

2. Kesikli tayclar (kaldrma makineleri), tasma ilemitamamlandktan sonra duran,

sonraki isleme kadar almayan.

Konveyrler; proses ii malzemeyi sabit bir hat zerindeki iki nokta arasnda

yl/gruplar halinde veya tek/ift ynl olarak ve srekli tayabilensabit veya portatifaralardr. Konveyrler, farkl zellik ve fonksiyondaki fabrikasyon ilemlerini bir ak

semas zerinde birletirebilen, sistemin daha etkin ve verimli almasn salayan

balayc ve btnletirici ekipmanlardr. nsan vcudundaki kan damarlar gibi tm

isletmeyi saran ve ihtiya duyulan malzemeyi; zamannda, gerekli olan yere ulatran

ekipmanlardr.

2.1 Rulolu Konveyrler

Rulolu konveyrler; tahrik aktarma sisteminin zelliine baklmakszn, ykn rulolar

zerinde tanabildii konveyrlerdir. alma ilkelerine gre; g alan ve avare

rulolu olmak zere iki grupta incelenirler. Konveyr rulolar birbirlerine zincir ya da

kaygibi aktarma elemanlaryardmyla srekli olarak baldurumdadr. Tahrik grubu

tarafndan retilen g tm rulolarn ayn anda dnmesini salayarak, rulo-yk

arasnda oluansrtnme kuvveti yardmyla ykn transferedilmesini mmkn hale

getirir.


16/88

4

ekil 2.1Rulolu konveyr

Avare rulolu konveyrlerde kuvvet dorudanyke uygulanr. Rulolar arasnda bal bir

hareket sz konusudeildir. Yke uygulanan bir ilk kuvvet sayesinde (statik srtnme >

dinamik srtnme) rulolar dner. Bylece, oluan srtnme kuvvetinin ykte ve

rulolarda oluturaca andrma etkisi minimize edilmi olur. %1-1,5 eimli olarak

kurulan avare konveyrlerde hareketin sreklilii bu a sayesinde ve ykn arl

tarafndan oluturulankuvvet tarafndan salanr.

ekil 2.2Rulolu konveyr zincir tertibat

Rulolu konveyrlerde karlalantemel dezavantajlar unlardr;

Rulo eksen kaklklar: Rulo dililerinin zincirler yardmyla birbirine balandkonveyrlerde, eer rulo dili eksenleri arasnda kaklklar varsa, bu durumda

zincirlerin kopmasna kadar gidebilen ciddi tasarm ve imalat problemlerinden

bahsetmek mmkn olur. Bu nedenle rulo dililerinin ayn eksende olmasna

dikkat edilmelidir.


17/88

5

Rulo yzeyi zellikleri: Ykn transferler srasnda rulo kaplamalarna zarar vermesidurumu dikkate alnmaldr. Bu gibi durumlarda yksek dayanml kauuk rulo

kaplamalarkullanlabilir.

Diliyzeyi zellikleri:

zellikle dili imalatlar olduka nemlidir. Dorumalzemeseimi,doruyzey ilemlerive gerektiimiktarda sertlik deerikonusunda hassas

olunmaldr.

2.2 Zincirli Konveyrler

Zincirli konveyrlerde hareket, bir motor tarafndan tahrik edilen sonsuz bir zincirle

salanr. Dorudan tahrik nedeniyle srtnme kayplar azdr. Zincirli konveyrlerde

kullanlan zincir, yk, zerinde tasma zelliine sahiptir. Zincirli konveyrler;

akmlasyon zincirli konveyrler ve standart zincirli konveyrler olmak zere iki

ksmda incelenebilir.

ekil 2.3 Zincirli konveyr

Akmlasyon zincirli konveyrler, zincirin srekli tahriki halinde bile ykn konveyr

zerinde istenilen noktada durdurulabilmesine olanak tanr. Bu konveyrlerin en byk

avantaj hassaskonumlama gerektirmeyen uygulamalarda buffer alanlar oluturmaya

imkan salamasdr. Bu zellii sayesinde zellikle otomatik imalat yaplan retim

hatlarnda malzemenin bekletildii sre boyunca baz ilemlere tabi tutulabilmeleri

mmkn hale gelir. rnein, bir kaynak hattnda, kaynakistasyonlar arasnda transfer

edilen birden fazla sayda parann akmlasyon zincirli konveyrler zerinde


18/88

6

bufferlanarak soutulmasve sonrasnda takip eden kaynak ilemininyaplmas zaman

ve alan kayplarna neden olmadan salanabilir.

ekil 2.4 Zincirli konveyr uygulamas

Dier bir avantaj, seri retim yaplan montaj hatlarnda, eer hat boyunca farkl

blgelerde farkl saylarda rn younlamalar grlyorsa, bu durumda hattn baz

noktalarn stok alanlar olarak kullanmak zere akmlasyon zincirli konveyrlerle

desteklemek mmkndr.

Akmlasyon zincirli konveyrlerin dezavantajl yanlar ise; zel zincir gereksinimi,

zincirler iin yatakl ase imalat gereksinimi ve ekstra stoper ihtiyalar nedeniyle

ortaya kan ksmen yksekimalat ve tasarm maliyetlerdir.

Standart zincirli konveyrler, alma prensibi olarak dur-kalk alan sistemler iin

daha uygundur. Yk ile zincir arasnda oluansrtnme kuvveti transfer ilemindedaha

etkindir. Bu nedenle konveyrn almassrasnda ykn durdurulmas dnlmez.

Zincirli konveyrlerde karlalantemel dezavantajlar unlardr;

Konveyr Boyutlar: Konveyrler ksa llerde dizayn edilmelidir. Bylece, imalatyada montaj srasnda konveyrler boyunca oluabilecek tasarm d lsel

deiimlerin, dili eksensel kaklklar yada dnklklerinin tespiti ve zm daha

kolay olacaktr.


19/88

7

Uygun Gergi Tertibat:Zincirlerin srekli olarak gergin vaziyette tutulabilmeleri iinve her sonsuz zincir iin bir tane olmak zere zincir gergi gruplar kullanlr. Bu

gruplar, manuel yada yayl olabilecei gibi gazl pistonlar kullanlarakta

oluturulabilir. rnein, standart bir gazl gergi kullanm iin, kullanlacak pistonunstroku gergi ayarnn slot boyu kadar olmaldr. Bylece zincir, slot basndan

sonuna kadar belirli bir gergi kuvvetine maruz braklabilir. Strok sonuna

ulaldndazincirden bakla kartlmas suretiyle gergi ayartekrar yaplr.

Zincir Kalitesi: Akmlasyonlu zincirler, zel retim zincirlerdir. retimlerisrasnda, kullanlan bakla, pim gibi zincir paralarnn kalitesi byk nem tar.

Zincir retiminde dk kalite rn kullanmnn ciddi kullanm sakncalar

douracaunutulmamaldr.

Motor Mili ve DiliKalitesi: Kullanlacak olan tahrik mili ve dililerinmalzemelerininyeterli kalitede olmas ve uygun yzey islemelerinin (taslama, sertletirme,

kaplama) yaplmolmaszorunludur.

Rulolu ve zincirli konveyrlerin birlikte kullanm, zellikle 90 dereceli dnlerde, iki

konumlu bir liftle birlikte alarak, parann konveyr st konum pozisyonu

deitirilmeden sadece gidi istikametinin deitirilmesini mmkn klar. Bylece,

dner tabla ve konveyr ile zm daha zor ve pahal olan baz problemlere daha

basit ve ucuz zmler oluturulabilir.

ekil 2.5 Rulolu ve bantl konveyrn birlikte uygulamas

Yukardaki resimde, rulolu konveyr ykn x-eksenindeki ilerlemesini, zincirli konveyr

y eksenindeki ilerlemesini, zincirli konveyrn altnda bulunan lift ise iki konumlu


20/88

8

olmak zere z eksenindeki hareketi temsil eder. Zincirli konveyr alt konumda iken,

yk, bakabir konveyrtarafndan transfer edilerek zincirli konveyrn zerinde durur.

Zincirli konveyr, yukar doru lift tarafndan kaldrlarak yk zerine almas

(srtlamas) salanr. Zincirli konveyr alarakyk yekseninde rulolu konveyr zerinetransfer edilir. Transfer sonunda lift aaya inerek balangkonumuna ularve yk

rulolu konveyr tarafndan alnarak x ekseni boyunca tanr.

2.3 Bantl KonveyrlerBugn endstride iletme ekonomisine en fazla etki eden faktrlerden biri malzeme

iletimidir. Bantl konveyrle, srekli malzeme iletiminde birokuygulama alanlar iinde

en elverili sistemi olutururlar. Eriilebilen yksek tama kapasitesi, uzun mesafelere

yk tama yetenei, transport yolunun kavisli olabilmesi, basit tasarm, hafif yap,

gvenilir iletme gibi zellikler bantl konveyrleri en ok kullanlan transport makinas

durumuna getirmitir. Tanan malzemeler kuru veya slak, plverize hububatta olduu

gibi tane veya kmrde olduu gibi para halinde olabilir.

ekil 2.6 Bir bantl konveyrn temel elemanlar

Bantl konveyrler esas itibariyle iki kasnak arasnda gerilmi ve rulolarla mesnetlenmi

usuz bir banttan ibarettir. Normal olarak bandn st yz malzemenin naklinde

kullanlmakla beraber dn kolundan istifade edilen konveyrler de vardr.

Malzemenin yklemesi ve boaltlmas konveyr boyunca herhangi bir noktada

yaplabilir. Daha nce belirtildii gibi mesafeler uzun ve kapasite byk olursa bantlkonveyr uygun malzemenin naklinde en ekonomik zm salar.


21/88

9

Byk kapasitede yma malzemenin srekli olarak uzun mesafelere yatay veya az

meyille iletimi sz konusu olduu zaman, genellikle bantl konveyrler en uygun zm

olmaktadr. Bu tip konveyrlerle kuru veya slak her trl malzeme

tayabilmektedirler. Bantl konveyrler gnmzde zellikle maden cevherleri, kmr,kum ve tahl gibi yma malzemelerin iletiminde baarl bir uygulama alan bulmutur.

letilecek malzeme bir veya birka tambur tarafndan hareket ettirilen bant tarafndan

tanr.[1]

ekil 2.7 Bir bant tesisinin ematik grnts

Eimli olarak malzeme naklinde malzemeye bal olarak kullanlabilecek eimortalamas 20yi gememelidir. almascaklolarak, bantl konveyrler 100-125 C

scakla, zel sentetik bantl olanlar 150 C scakla, ve soukortamlarda ise -20 C

scaklakadar kullanlabilmektedir. Asgari 3 - 5 metrelik seyyar konveyrlerden birka

yz metrelik sabit tesis konveyrlerine kadar muhtelif boylarda konveyrler

yaplmaktadr. Ayrca konveyrleri seri olarak altrmak suretiyle malzemenin iletim

mesafesini birka kilometreye karmak mmkndr.[3]

Bantl konveyrn malzeme naklindeki salad avantajlar u rnekle aklayabiliriz:

M.. 2800 yllarnda ina edilen Gize Piramidinin inaatnda yaklak olarak 100.000 ii

30 yl almtr. Bu piramidin hacmi kadar toprak (2.600.000 m3) bugn 3 m

geniliinde bir bantl konveyrle 130 saatte (20.000 t/h) tanabilirdi. Bantl

konveyrlerin balca kullanm alanlar:[2]

Maden ocaklar Cevher hazrlama tesisleri Dkmhanelerde kum hazrlama tesisleri


22/88

10

Termik santraller Liman ykleme ve boaltma tesisleri Byk inaat antiyeleri Hafriyat ve beton hazrlama tesislerinde Kimya, kat, imento ve eker sanayinde Tahl silolarndaMaden kuyularnda ham maddenin ve cevherin istihsalinde iletme ekonomisinin en

nemli faktr malzeme naklidir. Bu halde gerekli olan malzeme nakli maden

kuyusundan tasfiye edilinceye kadar, arada krma, tme, eleme, ykama,

konsantrasyon ilemleri ve artklarnda nakli ilave edilmek zere bir seri ilemden

ibarettir. Bundan sonra elde edilen malzemenin depolanmas ve demiryolu veya

gemiye yklenmesi sz konusudur. Maden islerinde kmr, demir filizi ve dier ham

maddelerin naklinde yksek kaliteli bantlar daha ok tercih edilmektedir.

Modern enerji santrallerinde malzeme depolama ve nakil problemi nemle gz nne

alnan noktalardan biridir. Bugn yerlerinin kullanll yeterince olmayan kk

santraller dnda, btn enerji santrallarnda bantl konveyrler kullanlmaktadr.

Gerekten bantl konveyrler kmrn vagon veya gemilerden bankerlere naklinde

kullanlabilecek tek metot olarak kullanlmaktadr.

Limanlarda maden cevheri, kmr, tahl vb. gibi malzemenin ykleme ve

boaltlmasnda malzeme naklinin byk tonajlarda ve en ksa zamanda yaplmas

istenir. Bu sebepten liman iletmelerinde sabit ve hareketli bantl konveyrler

kullanlmaktadr. rnein Haydarpaa Limann silosunda her birinin genilii (B) 800

mm , uzunluu (L) 215 m ve kapasitesi (Q) 200 t/h olan iki bantl rhtm konveyr

sayesinde gemiye nakil kapasitesi 400 t/h ' tir. [3]

Bant gzergahnn eimi; tanan malzeme ile bant kay arasndaki srtnme

katsaysna, malzemenin srarj (ylma) asna bal olan bir maksimum deere kadar

artrlabilir. Malzemenin bant zerinde gvenli bir ekilde tanabilmesi iin bant

gzergahnn alabilecei bu maksimum eim, bant kay ile malzeme arasndaki

srtnme katsaysna denk gelen adan 7-10 daha az olmaldr. Bant gzergahnn

alabilecei maksimum eim deerleri aadaki tabloda ayrca verilmitir. [4]


23/88

11

izelge 2.1 Sevk edilen malzemeler iin maksimum eim deerleri

Linyit briket.. 12 Kuru kum... 18ri taneli cevher 18 Nemli kum 27

Kk taneli cevher 25 Antrasit.. 17imento. 20 Tvnan ta kmr. 18Tahl 18 Ta kmrtozu.. 22Toz kire 23 Elenmemi krma ta.. 18Elenmi kok 17 Kuru toprak. 20Elenmemi kok.. 18 Nemli toprak 25

Bir bantl konveyrn ana elamanlar genel olarak unlardr;

a) Malzemeyi nakleden bant

b) Tayc ve dn makaralar

c) Ba, kuyruk, gergi ve saptrma tamburlar

d) Tahrik dzeni

e) Gergi dzeni

f) asi

g) Ykleme dzeni

h) Boaltma dzeni

i) Bant temizleme dzeni

j) Dier tehizat

2.3.1 leticiBantlar

leticilerde bant, malzemenin nakledilmesi ek olarak hareket iin gerekli olan ekme

kuvvetine, malzemenin mekanik ve korozif andrma tesirine, rutubete ve scakla

dayankl olmaldr. ekil 2.8de iletici bandnn yaps grlmektedir.


24/88

12

ekil 2.8 letici bantlarn yaps

Bant ayrca malzemenin ykleme blgesinde darbe tesirine, rulolara ve kasnaklara

sarlmasndan tr eilmeye ve santrifj kuvvete de maruzdur. Bir iletici bandnn

aadaki zelliklere sahip olmas gerekir:[5]

Az nem ekme zellii

Yksek dayanm Dk zgl arlk Az uzama Tamburlara sarlma ve oluklamadan dolay oluan etkilere dayanm Erilik deiimlerinin neden olduu alternatif gerilmelere dayanm Malzemenin andrc etkilerine dayankllk ve uzun mr Kimyasal etkilere kar diren.Konveyrlerde kullanlan bantlar, iyaplarna gre iki gruba ayrlr. Bunlar; dokuma

bantlar ve elik telli bantlardr. TS547, Konveyr Kaylar Standard kullanlan

malzemelerle ilgili zellikleri verir.

Bant yapmnda yaygn olarak kullanlan dokuma malzemeleri aada verilmitir.

Doal pamuk: Uzun zamandr bant imalinde kullanlmaktadr. Islandndadayanmnn artmas, yksek nem ekmesi, ancak dk boyutsal stabilizesi ve

kften etkilenmesi zellikleri arasndadr.

Cam yn: Yksekscaklkta kullanlabilmesi iyi bir zellik olmasna ramen, dkuzamas bant imalinde snrl kullanmna neden olmutur.

Naylon-Polyamid: Yksek dayanm, yksek uzama, anma, yorulma ve darbeyedayanm zelliklerine sahiptir. Arlnn % 10 kadar nemi absorbe edebilir. Buna

karn dk boyutsal stabilite ve kfe kar yksek dayanm sergiler. Gnmzdebant retiminde % 20 orannda kullanlmaktadr.


25/88

13

Polyester: Yksek dayanm, anmaya ve yorulmaya dayanm sergiler. Oldukadk nem ekme ancak yksek boyutsal stabilizesi vardr. Kften etkilenmez.

1960lardan itibaren bant dokumas olarak tercih edilir. Bugn polyester % 75

orannda bant imalinde kullanlr.

elik: Yksek dayanm ve dk uzamann istendii yerlerde kullanlr. ok azoranda kullanlmaktadr. malat glkleri nedeniyle birok uygulamada da elik

kortlu karkas yap tercih edilmektedir.

Kevlar Aramid: elikten iki kat dayankl ve elik ile polyester aras uzamakarakteristii sergiler. elikten daha hafiftir ve paslanmaz. [2]

Tabaka saysn belirleyen etkenlerden ilki; bant kayna uygulanan gerilme

kuvvetleridir. Bu kuvvetlerin belli bir emniyet katsays ile tanmas gerekir. Bu

konudaki geni aklama ileride verilecektir. Tabaka says zerinde etkili olan dier bir

zellik ise banda verilen teknelemenin rulolar arasnda da korunmasdr. Tabaka

saysn belirleyen nc ve en nemli etken ise bandn tambura sarlma kabiliyetidir.

Bant tambur zerinde dnerken, dokuma tabakalarndan dta olanlar ekme gerilme

kuvveti, ite olanlar ise basn gerilme kuvveti etkisi altnda kalrlar. Bu kuvvetlerden

bir ksmn, tabakalar birbirine tutturan lastik malzeme zerine alr ve onlar rahatlatr.

Gerilme kuvvetlerinin ar derecede bymesini engellemek iin bandn tabaka

saysna da bir snr koymak gerekir. Bu nedenle pamuk dokuma bantlarda tabaka says

en fazla 13 olmaktadr. Bandn tayaca kuvvetler daha fazla tabakay gerekli klyor

ise, bu defa dokuma malzemesinin kalitesini artrmak rnein, yapay elyaf veya elik tel

kullanmak gerekir. Bylece bandn tabaka says ve kalnl da azaltlm olur.

izelge 2.2 Pamuk dokuma bantlar iin nerilen tabaka saylar[4]

Bant

genilii

(mm)

300 400 500 650 800 1000 1200 1400 1600

Tabaka

says

3-4 3-5 3-6 3-7 4-8 5-10 6-12 7-12 8-12


26/88

14

Dokuma bantlar iinde en ok tercih edileni yapay elyafl bantlardr. Yapay elyaf

(naylon) pamua gre hem daha ok yk tar, hem de rutubete, anma ve rmelere

kar daha dayankldr. Bu olumlu yanlarna kar yapay elyaflar hem yangna kar

dayankszdr, hem de bukle yaparlar. Bu dezavantajlarn gidermek iin naylon iplerpamuk dokuma ile kaplanm ve daha kullanl "Pamuk+Naylon" veya "Pamuk+Rayon"

dokumalar elde edilmitir. Yapay elyafn bukle yapma zellii nedeniyle bu tr

bantlarda tabaka says yedi ile snrlanmtr.

Pratik uygulamada pamuk veya yapay elyaftan dokuma bantlarn yannda elik zl

bantlara da rastlanmaktadr. Bu tr bantlarn karkas; ya birka milimetre apndaki

elik tellerden rlerek yaplr veya dorudan elik halatlarn yan yana dizilmesi ile

oluur. elik telin lastie iyi yapmasn salamak iin teller bakr veya pirinle kaplanr.

Bu bantlarla ok uzun mesafeleri veya ykseklikleri bir tek bant tayc ile amak

mmkn olmutur.

2.3.1.1 Bant Kaplamalar

letici bandn ve karkas yapsn korumak ve bandn servis mrn uzatmak iin

kullanlr. Kaplamalar, plastomer (tabii veya suni kauuk), plastomer (rn PVC) ve dier

malzemeden olabilir. Makara tarafndakive tayc taraftaki kaplama kalnlklar iletilen

malzemeye ve malzemenin besleme, boaltma, temizleme tarzlarna baldr. Bant

kaplamalarnn kullanlma nedenleri,

Srtnmeyi arttrmak. Eimli iletimlerde almay salamak Temizlenebilirlii arttrmak. Grsel gzellii arttrmak. Kesilme direncini arttrmak. Darbe dayanm salamak.Bir iletici band aadaki gibi ksa sembollerle ifade edilebilmektedir.

EP-160-1200-5-4/2-A1-D

Burada,

E: zg cinsi (Polyester)


27/88

15

P: Atk cinsi (Polyamid) 160: Minimum boyuna bez dayanm (daN/cm) 1200: Bant eni (mm) 5: Bez kat says 4: st kaplama kalnl (mm) 2: Alt kaplama kalnl (mm) A1: Kaplama kauuu snf,

A1: Yksek anma dayanm

A2: Orta anma dayanm

F: Aleve dayankllk

T1: 200C scakla dayankllk (Bant yzey scakl)

T2: 120C scakla dayankllk

O: Yalara dayankllk

D: Bant tipiD: Sonlu

N: Sonsuz

P: Profilli


28/88

16

izelge 2.3 Alt ve st kaplama kalnlklar ile uygulama rnekleri

Tablodan da izlenebilecei gibi kaplama kalnlklar tanacak malzemenin para

byklne, andrclna ve spesifik arlna bal olarak deimektedir.

Kauuk tabakada kullanlmakta olan malzemeler; iletici bantlarnda yaygn olarak

kullanlan kauuklar izelge2.4de verilmektedir.

izelge 2.4letici bantlarnda kullanlan kauuk malzemelerin zellikleri


29/88

17

izelge 2.5 eitli karkas malzemelerinin zellikleri

zellikle yer alt madenciliinde, ok tehlikeli sonular douran bant yangnlarndan

korunmak amacyla bantlarn bir ksm 1950 ylndan beri yangna kar dayankl olarak

retilmektedir. Yangna kar dayankl bant yanmayan bant deildir. Bu bantlar, kan

bir yangn bytmeden, konulan standartlara gre, 15 saniyeden ksa bir sre iinde

snmesine neden olan bantlardr. Kaplama maddelerinden olan tabii kauuun iine

Neopren; Bunann iine Chlorparaffin katlmas bantlar yangna kar dayankl klar.

Bir dier kaplama maddesi olan PVC (Polyvinylchlorid) ise tek bana yangna dayankl

bir maddedir. PVC kaplama, en az dier iki kaplama kadar anmalara da dayankl olup,

zellikle keten dokuma karkasla ok iyi kaynap, bir btn oluturur. PVC bantlar gn

getike daha yaygn kullanm alan bulmaktadr.


30/88

18

ekil 2.9Konveyr bantlarnn bant mukavemetleri[5]

Bandn Yanlara Kamas Problemi Bantl ileticilerin bant ekseninin iletici ekseni

zerinde kalmasn salamak arttr. Bandn yana kamas malzemenin dklmesine ve

bandn hasar grmesine neden olacaktr. Dz makaralarda bandn merkezlenmesi

kolaydr; fakat l tayc makaral ileticilerde ise hareketli bir bant yksee

trmanmak isteyeceinden bandn yksek olan yan makaralara kama ihtimali

yksektir. Aadaki noktalar bandn yana kama ihtimalini arttrrlar;

Eim as artmas Makaralar arasndaki mesafenin fazla olmas Makaralarn kaymal yatakl olmas Bandn rijit olmas nedeniyle orta makaraya oturmamas

Bandn tam ortadan yklenmemesi Bant hznn yksek olmas Bandn makaraya iyi oturmamas Makara ve tamburlarn skmas ve zor dnmesi Ek yerinin dzgn yaplmam olmas Makara ve tamburlarn iletici eksenine tam dik olarak yerletirilmemi olmas Bant asisinin istikametinin ve tesviyesinin tam olmamas Akta alan ileticilerde rzgar etkisi


31/88

19

Bandn yanlara kamasn nlemek iin alnacak konstrktif nlemler unlardr;

Yan makaralarn bandn hareket ynnde 1,5ile 3arasnda eimli yerletirilmesi, Ba ve kuyruk tamburlar bombeli yaplmas, Ba ve kuyruk tamburlar zerine yivler almas.2.3.2. Makaralar

Tayc makara (rulo) grubu en basit halde genilii banttan daha byk olan silindirik

bir rulodan ibarettir. Bu tip dz tayc makara gruplar daha ok para malzemenin

naklinde veya besleyici bantlarda kullanlr. Bantl ileticilerde makaralarn iki nemli

grevleri vardr:

Malzemeyi tayan banda veya dn ksmnda da bo banda destek olmak Gerektii zaman banda oluk ekli vermek

ekil 2.10 Makara gruplar

Dier bir uygulama ise al bir ekilde dzenlenmi ikili, l, drtl ve beli olarak

tertiplenen makara gruplardr (ekil 2.10b). Bu ekilde ileticinin tama kapasitesi

arttrlmaktadr. Gnmzde yaygn olarak yatay bir rulo ve her iki yanda da yatayla a

yapan birer rulo ieren l tayc makara gruplar kullanlmaktadr. Yan makaralarnn

eiminin artmas ile kapasite de artmaktadr (ekil 2.10c). Geni bantlarda, banda daha

iyi form verebilmek amacyla beli rulo gruplar kullanlmaktadr. Beli rulo gruplar

pahal olmalarnn yan sra konstrksiyon ve yalama bakmndan da glklerdoururlar.


32/88

20

Bu yzden gnmzde en geni bantlarda bile standart l makara grubu

kullanlmaktadr. l bir hizada bulunan makara gruplarnda, bandn skmasn

nlemek iin makaralarn st kenarlar arasndaki aralk 10 mmden byk olmamaldr.

Makaralar genelde elik konstrksiyon bir asi zerine mesnetlenir. Makaralar tayanbu asi bant asisine civatalarla balanr. Makaralarn bant hareketine dik ynde

ayarlanabilmesi iin makara asisi zerindeki delikler oval yaplrlar. Makara asisinin

tasarm makaralarn kolayca sklp taklmasna imkan verecek ekilde olmaldr. Ar

malzemelerin tanaca geni bantlarda makara asisinin yeteri kadar rijit olmasna

dikkat etmelidir.

ekil 2.11 Makaralarn tamburdan itibaren dzeni

Makaralar genel olarak sabit bir mil zerinde iki noktada yataklanm, serbest dnen

bir borudan ibarettir. Bandn genilii (B), makara boyundan (L) toplam 50-100 mm

daha ksa olmaldr(ekil 2.12). Makara konstrksiyonunda dikkat edilmesi gereken

noktalar unlardr:

Yalamann iyi olmas, Rulmanlara toz ve zararl maddelerin girmemesi iin iyi bir szdrmazlk, Yataklarn ar yklenmemesi iin makaralar hafif ve dengeli olmaldr, Seri imalatta ucuzluk salayacak bir konstrksiyon.


33/88

21

ekil 2.12 Makara montaj resmi

Rulolar aras mesafe genellikle; tayc rulolarda 1,2-1,5 metre, dn rulolarnda 0,9-

1,8 metredir. Bu mesafenin belirlenmesinde birok faktrn birlikte deerlendirmesi

gerekir. Sabit gerilme kuvveti altnda yaplan deneyler; rulolar aras mesafe ve buna

bal olarak rulolar arasndaki bant sehimi arttka, banttaki i srtnme kuvvetlerinin

arttn gstermitir. Banttaki i srtnme kuvvetleri rulo ap artnca azalmaktadr. Bu

bilgiler; rulolarn apnn byk, rulolar aras mesafenin ise kk tutulmas gereini

ortaya koymaktadr. Dier tarafta rulolar aras mesafenin azaltlmas ayn mesafede

daha fazla rulo kullanmak anlamna gelir ki, bu durumda da rulo yataklarndaki

srtnmeler artm olacaktr. Banda etki eden gerilme kuvvetinin de rulolar aras

mesafe zerinde olumlu bir etkisi mevcuttur. Gerilme kuvvetinin yksek olduu

yerlerde rulolar aras mesafeyi artrmak, kk olduu yerlerde ise azalmak gerekir.

Tm bu dnceleri birlikte deerlendirmek ancak yeryzndeki byk bant

tayclarnda yararl olmaktadr. Yer altnda alan kk bant tayclar iin bu

ayrntlara girmenin gerei yoktur.

Yer altnda alan kk bant tayclar iin tayc rulolar aras mesafenin aadaki

tabloda belirtilen deerlerde olmas tavsiye edilmektedir.


34/88

22

izelge 2.6 Rulolar aras mesafeler

Ykleme istasyonlarnda bant zerine den malzemenin oluturaca hasarlardan

korunmak iin bu blgede tayc rulolar aras mesafe yukardaki tabloda verilen

deerlerin yars kadar alnr. Dn rulolar aras mesafe ise tayc rulolar aras

mesafenin yaklak iki katdr.

2.3.2.1 Darbe Makaralar

ri paralarn banda ykledii yerde, bandn hasar grmemesi iin lastik kapl darbe

makaralar kullanlmaldr. Lastik kaplama, darbe etkilerinin daha kolay absorbe

edilmesi iin girintili kntl imal edilir.

ekil 2.13 Lastik kapl darbe makaralar

Dn makaralar tek paral yapda olup, tayc makaralara gre daha az yk

tadklar iin daha byk aralklarla yerletirilebilirler.


35/88

23

ekil 2.14 Dn makaras

2.3.3. Tambur Tertibat

Konveyr bant sistemi, iki tambur arasnda bulunan sonsuz (usuz) banttan oluur.

Tanacak yk bir taraftan yklenir dier yerden boaltlr. ekilde grlen bantl

konveyr elemanlar: Tahrik tamburu (tahrik nitesine bal), dn tamburu (germe

dzenine bal), st ve alt makara, klavuz rulo, gergi sistemi, motor ve elik

konstrksiyondan oluur. Hareketin salanmas iin bant sistemine bir n gerilme

kuvvetinin uygulanmas arttr.

ekil 2.15 Bantl konveyr ve elemanlar

2.3.3.1 Tahrik Tamburu

Bant tahrik yntemleri, konstrksiyonave tanacak malzemenin zelliine bal olarak;

batan tahrik, kuyruktan tahrik veya ift tahrik olarak batan ve kuyruktan olabilir. ok

tamburlu sistemlerde dk bant gerilmeleri meydana gelir ancak ilave motor ve dili

sistemlerinden kaynaklanan ilave masraf yaratr. Banl konveyr konstrksiyonunda

bant hareket hz ve tahrik gc bulunmasna etkiyen tasarm parametreleri olarak,


36/88

24

tama malzemenin zellikleri ve younluu ile konveyr kapasitesi; bant zellikleri,

tama uzunluu ve eimi bilinmesi gereken teknik deerlerdir.

Tahrik tamburu tarafndan kauuk banda iletilen evre kuvveti, bandn her iki ucundaki

kuvvetlerin farkdr.

Band tahrik etmek iin gerekli gc aadaki bileenlere ayrabiliriz.

Sistemi bota altrmak iin gerekli olan g Malzemeyi yatay nakletmek iin gerekli g Malzemeyi dey olarak nakletmek iin gerekli gSistem bota alrken sadece srtnme kayplar karlanr. Bu halde rulolardaki ve

tamburlardaki srtnme kayplarn tespit edebilmesi iin gerekir. Ancak ok sayda

rulonun ayn srtnme karakteristiklerini vermesi g olduu gibi mekanik montaj ve

imalat hatalar, hesap sonularna bir hayli tesir edebilir. Hatta zamanla alma

esnasnda rulo yataklarnn yal olup olmamas ve kasnt yapmas bile srtnme

kayplarn deitirebilir. Dier taraftan kaybn nemli bir ksmn tekil etmekle beraber

hesaplanmayan u tesirler de vardr:

Bandn rulo sralar arasnda tekil ettii erinin bant hareketi dolaysyla sreklideimesinden meydana gelen kayp. Bu kayp, bant hz rijitliine, rulolar

arasndaki mesafeye ve rulo sralar arasndaki bandn maruz kald ekme

kuvvetine baldr.

Bandn formlu kesitindeki malzemenin rulolar zerinden geerken eklinindeimesinden meydana gelen kayp.

Bu kayp da banttaki ekme kuvvetine, rulo eksen alarna ve rulo sralar arasndaki

mesafeye baldr. u halde toplam srtnme kaybn bulmak iin btn hareketli

paralarn srtnme kayplarn toplamak ve yukardaki tesirleri gz nne almak

lazmdr. Bu ise imkansz gibidir. Pratik olarak srtnme kaybn hesaplayabilmek iin

gerek nakledilen malzemenin gerekse konveyrn hareketli paralarnn toplam arl

sisteme ait ortalama bir srtnme katsays ile arplr. Tecrbeler ortalama alan

birok konveyr tesisat iin ortalama srtnme katsays 0.03 deerine esas

alnabileceini gstermitir.


37/88

25

Yatay pozisyonda alan bir konveyrde bant boyunca etkiyen kuvvetler ekil 2.16da

grlmektedir. Burada, ve kuvvetlerini salamak iin banda bir n gerilmeverilmesi gereklidir. Bu n gerilme, tahrik tamburunda gerekli olan minimum

kuvvetini temin edecek kadar olmaldr. ekil 2.16datahrik tamburu zerinde oluanbant kuvvet dalm gsterilmitir. Hareket ynne gre kuvvetler azalmaktadr.

ekil 2.16 Tahrik tamburunda meydana gelen gerilim(a) ve kuvvetler(b)

2.3.3.2 Tambur ap

Tambur ap aadaki etkiler vastasyla tayin edilir:

Msaade edilebilir bant uzamas, ekme kuvvetlerinden azami istifade, letme dorultusunda bandn eilme rijitlii, Bant ile tambur arasndaki kuvvet nakil kabiliyeti.Eski DIN22101 de tambur ap, bant ile tambur arasndaki tahrik kabiliyetine gre

hesaplanr:

Verilmi olan deerler max. nakil kabiliyeti iin (0,35 kgf/cm2 ye kadar) byk

tesislerde (~1 kgf/cm2 ye kadar) kullanlabilir. Bu nedenle tambur ap, bandn bant

konstrksiyonu ve zorlanmasna gre dzenlenmelidir. D dokuma katlarndaki uzama

%2 yi amamal, hatta %1 in altnda bulunmas daha iyi olmaktadr. Bitmi hazr

bantlarda kopma uzamas %15 civarnda bulunmas gerektiinden, dokuma katlarnn

srekli mukavemeti nispeten yksek deerde olmaktadr.


38/88

26

ISOda ve yeni DIN22101 de kopma uzamasnn alt snr en az %10 olarak tespit

edilmitir, zel halleder daha da kk olabilir.

Tambur aplariin norm say serisi R10dur:

100, 125, 160, 200, 250, 315, 400, 500, 630, 800, 1000, 1250, 1600, 2000 mm

En kk tambur ap iin hesap forml olarakda;

D=(100.dk)/c (2.1)

Geerli olup, D (mm) cinsinden hesaplanan en kk tambur ap, c ise msaade

edilebilir eilme uzamasnn konstant deerini ve dk (mm) dokuma tabakasnn

kalnln (kaplamasz) gstermektedir. C sabiti aadaki tablodan alnabilir; bunlar

ekme elemanlarnn malzemesine, msaade edilebilir ekme kuvvetinden

faydalanlmaya ve hesaplanan tamburun cinsine bal olmaktadr.[1]

izelge 2.7 Tambur apnn hesaplanmas iin c sabitleri[1]

Saptrma ve sardrma tamburlar iin c sabitleri, kuyruk tamburlar iin verilenlere gre

daha byk olup, ayn zamanda,

%100 de sarm as 30 , %30da sarm as >30 dan 90 ye kadar olmaktadr.


39/88


40/88

28

edilmelidir. Ayrca ykselen yzey basnc ile, bant ile tambur arasndaki srtnme

katsays daha kk olabilir.

izelge 2.9 elik halat dolgulu bantlar iin en kk tambur ap

Bant genilii 1000 mm ye kadar olan konveyrlerde, tambur genilii bant

geniliinden 50 mm fazla; bant genilii 1000 mm den fazla ise tambur genilii bant

geniliinden 75 ila 100 mm den fazla alnr.

2.3.4 Gergi Tertibat

Gergi dzeni, bant kollarndaki gerekli ekme kuvvetini temin eder. Gergi kuvvetinin az

olmas bakmndan gergi dzenini banttaki ekme kuvvetinin en az olduu yere

yerletirmek tercih edilmelidir. ounlukla gergi dzeni konstrksiyonun elverili

olduu yere konmaktadr.

Bandn ekme kuvvetini ve dolaysyla tambur bant kaymasn kontrol eden

faktrlerden biri bandn gerdirilmesidir. Bant yksz halde ve hareketsiz iken bandn

her yerinde eit iddette olan gerilme kuvveti gerdirme mekanizmalar tarafndanoluturulur. Tambur hareketini banda iletebilmek iin, hesaplamalarda da akladmz

gibi, banda bylesi minimum bir gerilmenin verilmi olmas lazmdr. stelik bu

gerdirmeyi; bir yanda bandn uzun mrl olmasn salarken, te yanda bantla tambur

arasnda kaymaya neden olmadan yapmak gerekir. Bant tayclar gerdirmek amacyla

kullanlan yntemler ise kategoridedir.


41/88

29

BLM 3

BANTLI KONVEYRLERN HESABI

Bir bantl konveyrde kay ana boyutlar ve gerekli motor gcn belirlemek iin

kullanlan ilk veriler:

letilecek ykn karakteristikleri Hesaplanm ortamla ve maksimum kapasite Konveyrn geometrisi ve ana boyutlar letme koullar (kuru veya slak ortam, ak veya kapal blge ve besleme ve

boaltma yntemleri)

3.1. Bant Geniliiletme bandnn genilii, ilk olarak iletilen maln cinsine zellikle tane byklne

gre seilmelidir. Prensip olarak dkme mallar iin dz bant kullanlmaz. Bunlar, eer

mal iletme yolu zerinde syrlyorsa veya aks mesafesi ok ksa ise, gz nnde

tutulmaldr. Eik rulolu bantlar dz bantlara nazaran daha byk bir doldurma kesitine

sahiptirler. Genelde 30 den 45 ye kadar olan eik rulo alar kullanlmaktadr. Eik

rulo kullanlmas bant ve konstrksiyonun daha kk ve daha ucuz olmasna yardmc

olur. Bunun yannda iletim srasnda maln aaya dmesi seklindeki kayplarnda

nne geilebilir.[3]

Dkme ykler tandnda, bant geniliini konveyrn kapasitesi ve nakledilen

malzemenin boyutu belirler. Para mal tanmas durumunda ise bu genilii paralarn

says ve dtan da lleri belirler.


42/88

30

Tama kesit alann belirleyen byklkler; bandn genilii B, malzemenin srarj

(ylma) as ve rulolarca salanan tekneleme as 'dr. Tama kesit alann

aadaki ekle bal olarak yle hesaplayabiliriz:

ekil 3.1 Bant tama kesiti

gen yksekliine h1, yamuk yksekliine h2 denecek olursa;

A = gen alan + Yamuk alan

(3.2)

(3.3)

Bu ifadede iin 15 alnabilir.

Alman DIN normlar tama kesit alannn alabilecei deerleri bant geniliine bal

olarak tablo halinde vermitir. DIN 22101 'e ait deerler aadaki tabloda belirtildii

gibidir.

izelge 3.1 Bant genilii ve tekneleme asna bal tama kesit alan


43/88

31

Tabloda verilen bu deerler yatay bantlar iin geerlidir. Bant eimli ise bu deerleri

aadaki tabloda verilen katsaylarla dzeltmek gerekir.

izelge 3.2 Tama kesit alan k dzeltme katsays

Yeralt iletmelerinde verilen bu teorik tama kesit alanlarnn ancak % 70-80 'i

kullanlabilmektedir. Yeryzndeki bakml iletmelerde teorik alann % 100 den

yararlanlabilir.

Bant geniliini belirleyen sadece tama kapasitesi deildir. Tanan malzemenin tane

boyu veya kenar uzunluu da bant geniliini belirleyen byklklerdir. Tama

kapasitesine bal olarak seilen bant geniliinin, tane boyuna gre belirlenecek bant

geniliinden eit veya byk olmas gerekir.

Tane boyu veya kenar uzunluuna bal olarak seilmesi gereken minimum bant

geniliini aada verilen iki yaklamla belirlemek mmkndr.

a tanan malzemenin tane boyu [ mm ] olmak zere;- Boyutlandrlm malzemede

B > 3,3 a + 200 [ mm ]

- Boyutlandrlmam malzemede

B > 2a + 200 [ mm ]

DIN 22101 'da boyutlandrlm malzemeler iin minimum bant genilii aadakitablo ile belirtilmitir.

izelge 3.3 Minimum bant genilikleri

a, parann boyutu olmak zere en byk para boyutu, en kkparann boyutu olarak alndnda oran 2,5dan bykse malzemeboyutlandrlmam malzeme olarak adlandrlr. Eer bu oran 2,5dan kkse

malzeme boyutlandrlmtr denir.


44/88

32

Para mallar tamak zere tasarlanm bir bantta, bant genilii iletilecek ykn dtan

da llerine ve bant zerindeki konumuna baldr. Mallar bandn iki kenarndan 50-

100 mm ieride olacak biimde yklenmelidir.

3.1.1 Hz-Kapasite likileri

Srekli tama yapan bant taycnn hz ve kapasitesi arasndaki ilikiyi aadaki

bant ile tanmlamak mmkndr.

(3.4)

A Tama Kesit Alan []

V Hz [ ] Younluk [] Tama kapasitesi [ ]

Hzn daha byk bir deeri, daha kk bir enine kesit ortaya koymaktadr. Bunun

anlam, yalnz daha dar ve daha ucuz bir konstrksiyon deil, bilakis evre kuvveti P ve

max. bant ekme kuvveti in azalmas ve bylece tesis masraflarnn dmesinisalamasdr.

Ayrca byk hzlarda bant ve tayc asilerin titreimleri byk nem arz etmektedir.

Bundan baka, deimeyen iletme kapasitelerinde, evre kuvveti P, daha kk

yklenmelerle azalmaz, bilakis daha byk hzlarla, yenilmesi gereken yan ve esas

direnler hz ile arttndan dolay, tekrar ykselir. [1]

DIN22101 standardndaki, standart hzlar u ekildedir: 0.42, 0.52, 0.66, 0.84, 1.05,

1.31, 1.68, 2.09, 2.62, 3.35, 4.19, 5.20, 6.60, 8.40 m/s dir. Standarda gre un gibi toz

veya plverize malzemelerin iletim hz 1.31 m/s ve alt nerilirken, uzun mesafelerde

2.62-6.60 m/s ve frlatc bantlarda da 8.40 m/s ve zeri hzlar nerilmektedir. [10]

Maden iletmelerinde bant hzlarnn alabilecei maksimum deerler bant tesisinin ne

kadar bakml ve dzenli olmas ile yakndan ilgilidir. alma artlarnn en zor olduu,

dolaysyla en bakmsz olan pano yollarnda bant hz 1.5 m/s 'yi gememelidir. Ana yol

gibi nispeten bakml bantlarda hz 3 m/s 'ye deerine kadar artrlabilir. Ak ve uzun

iletmelerde ise hz 4-8.40 m/s deerlerini alabilir.


45/88

33

Bakml bantlar iin tavsiye edilen ortalama hzlar aadaki tabloda verilmitir.

izelge 3.4 nerilen bant hzlar

3.2 Tambur evre Kuvveti ve Tahrik Gcnn Tayini

Birim ykler tanan bantlarda hz; birim arlk, ykleme ve boaltma yntemi ve

istenen iletim kapasitesi belirler.

ekil 3.2. Gergin ve gevek koldaki kuvvetler

Kuvvetlerin denge artndan, tahrik tamburu tarafndan kauuk banda iletilen evre

kuvveti P, sarlma ve boalma tarafndaki kuvvetlerin farkna eittir. Ayrca P evre

kuvvetinin tamburdan bant zerine srtnme ile naklinde Eytelwein art

salanmaldr.[7] letim deeri; e logaritma taban, bant srtnme katsays , sarm

as olmak zere,

(3.5)


46/88

34

Tamburda oluan moment,

(3.6)

ve dier taraftan evresel kuvvet olarak yazldnda, (3.7)

ve kasnan gc net ekme kuvvetiP[daN] ve bant hz v [m/s] olmak zere,

[BG]

[] (3.8)

olacaktr.

Gergin ve gevek kollardaki ekme kuvvetlerinden ayr olarak banda gelen tesirler

santrifjkuvvetten ve gene bandn kasnaa sarlmasndan yana eilme momentinden

ibarettir. Bantl konveyrlerde v hz dk olduundan santrifj kuvvetler ihmal

edilebilecek mertebelerdedir.[3]

Ayrca hareket halinde, tahrik tamburu evresinde, btn hareket direnlerinin

toplam:

(3.9)

evre hznn tayinine ait forml tesisin %70 ila %100 nispetinde geerlidir. Kuvvetin

tayininde iletim yn nemli rol oynamaktadr. Yukar ynl iletim durumunda

formldeki iaretpozitif, aaynl iletimde ise negatif olmaktadr.

Formlde bulunan parametreler srasyla;

P: Hareket halinde, tahrik tamburu evresinde, btnhareket direnlerinin toplam(N)

C: Yan direnleri kapsayan katsay

: Esas direnleri kapsayan srtnme katsays

L: iletme uzunluu(m)

Gm: st ve ait kuaktaki bandn iletme uzunluuna ait tayc makaralarn dnen

ksmlarnn arlndan oluan kuvvet(N/m)

QV: Hacimsel iletme kapasitesi(m3/h)


47/88

35

: Yn younluu(t/m3)

V: iletim hz(m/s)

H:Toplam iletme ykseklii(m)

P kuvveti formlnde bulunan C yan diren katsays ekil 3.5 den iletim uzunluuna

bal olarak elde edilen eriden okunabilmektedir.

izelge 3.5 letim uzunluuna bal yan diren katsays C nin bulunmas

Pratikte erileri iletmenin alma artlarna gre 0,012 ile 0,027 arasndadeimektedir. Aadabu parametre ile ilgili ampirik deerlerverilmitir.

=0,016-0,018: sabit, iyi dzenlenmi, tasma makaralar kolay harekete geirilenve mallar kk i srtnme direnlerine tesisler iin;

=0,020: Normal artlarda


48/88

36

=0,023-0,027: Kt dzenlenmi tesisler iin, toza kars zellikle salmastrayaplm tasma makaralar ile , yapkanve scak mallarn iletilmesinde ve ara sra

kuvvetli ar ykleme durumunda . [1]

Sekil 3.3 Bant ekme kuvvetlerinin dalm

ekil 3.3de tahrik tamburu zerinde oluan bant kuvvet dalm gsterilmitir. Hareket

ynne gre kuvvetler azalmaktadr. Burada en byk bant ekme kuvvetiolmaktadr. Birka dnmden sonra aadaki denklemler elde edilmektedir.

(3.10)

(3.11)

Veya,

(3.12)

(3.13)

yazlr. Burada deeri artka bant ekme kuvvetlerinin artt gzlenmektedir. Aynzamanda bu deer izelge 3.6 dan eitli sarm alar ve srtnme katsaylar iin

belirlenebilir.

ve

bant hesab iin temel parametrelerdir. Boalma tarafndaki en


49/88

37

kk n gergi kuvveti verildiinde, ekme elemanlarnn lleri ve bandn yaps tayin

edilebilir. [3]

izelge 3.6 iin belirlenmideerler

Eimli olarak malzeme iletiminde kullanlan konveyrlerde bant arlnn bant

dorultusundaki bileeninden dolay da bir germe kuvveti vardr. Tahrik kasnann

stte olmas halinde bant arlndan dolay gergin ve gevek kolda kuvvetler birbiri ile

ayndr ve bu germe kuvvetlerinin g iletimine etkisi yoktur. Ancak bandn mukavemet

hesabnda ve germe kuvvetinin tayininde, arlktan dolay meydana gelen germe

kuvveti dikkate alnmaldr.

3.3 GM(st ve alt kuakta,bandn ve taycmakaralarn dnen ksmlarnn

arlndanoluan kuvvet) Tayini

st ve alt bant kolunda; bant ve rulo arl u ekilde hesaplanr:

(3.14)

st ve alt kuaktaki bandn iletme uzunluuna ait tayc makaralarn dnen

ksmlarnn arlndan oluan kuvvet nin tayini iin metre uzunlua ait bantarl belirlenmelidir. Dnen tayc rulolarn arlklar ve katalogverilerinden tespit edilir. Daha nceden dokuma katlarnn says ve cinsi, ayrca tayc


50/88

38

ve hareketli taraftaki rt says, btn bu hesaplamalarn sonucunda izelge 3.7 den

tayin edilebilir. [3]

Bandn bir metre uzunluundaki bir parasnn arln bilmek iin bandn seilmi

olmas gerekir. Band seebilmek iin ise banda etkiyen kuvvetlerin, dolaysyla bandn

arlk kuvvetinin de bilinmesi gerekmektedir. Bu problemde bir dng mevcuttur.

Problemin zm ancak deneme-yanlma ile mmkndr. lk nce bandn birim

arlnn makul snrlar iinde kabul edilmesi gerekir. Bant birim arlnn kabul

eitli yntemlerle yaplabilir.

Bant birim arlnn kabulnde bavurulacak dier bir yntem ise bant reten

firmalarn kardklar kataloglardan yararlanmaktr. Aada iki katalog rnek olarak

verilmitir. [4]

izelge 3.7 Dokuma bantlar birim arlklar [ kgf/m ][4]


51/88

39

izelge 3.8 elik telli bantlar birim arlklar[4]

Bir dieryntem ise, bant birim arl bulmaya dayaldr ve zellikle pamuk dokuma

bantlar iin gzlemlere dayanlarak elde edilmi olan aadaki ampirik formln

kullanlmasdr.[4]

) (3.15)

Bu bantda:

= Bant birim arl [ kgf/m ]

B = Bandn Genilii [ m ]

= st kaplama kalnl [ mm ]

= Alt kaplama kalnl [ mm ]

z = Bandn tabaka says

ve iletme uzunluunun 1 metresine ait tasma makara istasyonunun dnenparalarnn arlklar olup izelge 3.9 dan tasma makara mesafesine blnmesiyle

bulunurlar. Bant birim arlnn belirlenmesindeki zorluklar rulo birim arlnn

belirlenmesinde de mevcuttur. Aada verilen katalog rulo arlklarnn

kestirilmesinde yardmc olacaktr.


52/88

40

izelge 3.9 Rulo istasyonu basna, dnen tayc rulolarn arl (Kgf)[3]


53/88

41

izelge 3.10 Rulo takm arlklar[4]

Daha nce verilen bilgilere dayanarak rulo ap belirlendikten sonra bant geniliini de

kullanlarak rulo alklar tablodan okunur. Bulunan bu deerler bir rulo takmnn

arldr. Bir metreye den rulo arln bulmak iin tablo deerlerini rulolar aras

mesafeye blmek gerekir. Ayn tablo rulo ap seimi iinde kullanlabilir. Bant

geniliine bal olarak rulo aplar incelendiinde ayn bant genilii iin birden fazla

rulonun verilmi olduu grlr. Bu durumda hafif iler iin hafif ruloyu; ar iler iin

ar ruloyu semek gerekir. [4]

Ayn bant hznda daha kk boyuttaki tama makaralar, daha byk devir saylar ile

daha byk hareket direnleri meydana getirdiinden, tama markalarnn seiminde

bu unsurlar gz nnde bulundurulmaldr. [3]

3.4 Bant Tipinin Tayini

Konveyrlerde bant tipi malzeme ve alma artlarna; tabaka says ise maksimum

germe kuvvetine gre hesaplanr. Tabaka saysnn imkan nispetinde az olmas bandn

tayc rulolar zerinde kolay form almasn salar. Bu bakmdan yksek kaliteli bant

malzemesine ihtiya vardr. deerinin hesaplanmas durumunda bant geniliibasna gerek bant zorlanmas hesaplanabilir.


54/88

42

(3.16)

Dinamik zorlanmalardan, bandn eilmesi, katlarn dzgn olmayan yklenmesi,

balant yerlerindeki mukavemet kayb, tamiri mmkn olmayan bant yaralanmalar ,

eskime dolaysyla mukavemet kayb gibi ek yklemeler , emniyetsizlik faktr , bandn

yrtlma mukavemetine kadar yklenmesini engellemek amacyla bir emniyet

katsaysn gerektirmektedir.

DIN22101 e gre emniyet katsaylar, 3-5 katl bantlar iin S=10, 6-9 katl bantlar iin

S=12, 10-14 katl bantlar iin S=13 civarnda alnabilmektedir.

Bant zorlamas ile emniyet katsays arasndaki ilikiaadakiformlde belirtilmitir.

(3.17)

Z =

(3.18)

Burada z pamuk dokuma katlarnn says, (kN/cm)bandn bir katna ait yrtlmamukavemeti ise, gerek bant zorlamas nin S kat oldugu grlmektedir. [3]

3.5 Sarlma As ve Kayma

Motor tarafndan tahrik edilen tamburun hareketi banda, bant ve tambur arasndaki

srtnme ile iletilir. Hem nakliyatn aksamadan yrtlmesi; hem de alma gvenlii

asndan bantla tambur arasnda kayma olmamasna dikkat edilmelidir. Kayma olmas

halinde srtnme nedeniyle ortaya kan s bant yangnlarna sebep olur. Aslnda

yeralt madenciliinde kullanlacak bantlarn yangna dayankl olmas gerekir. Bu tr

bantlarn yanmayacan dnmek hataldr. Yangna dayankl bantlar da yanarlar

ama yangn ok yava iletirler.

Bantla tambur arasndaki kaymay kontrol eden mekanizma bant gerdirme

sistemleridir. Ancak gerdirme konusunda da ar gitmemek gerekir. Bant, bant

taycnn en pahal elemanlarnda biridir. Ar gerdirme ise bandn mrn ksaltr ve

dolaysyla iletme masraflarnn artmasna neden olur. Doru bir gerdirme yapabilmek

iin gerdirme konusunu yakndan inceleyeceiz.


55/88

43

ekil 3.4 Tambur zerinde bandn sarlma asnn lm

Bir tamburun zerine sarlan bandn kaymadan hareket edebilmesi iin banda etkiyen

kuvvetler arasnda Eytelwein yasas ilikisinin olmas gerekir:

(3.19)

Hareketi salayan ekme kuvvetini artrabilmek iin bantla tambur arasndaki

srtnmeyi, sarlma asn veya gerdirme kuvvetini dolaysyla 'yi artrmak gerekir.

Tamburla bant arasndaki srtnmeyi artrabilmek iin tamburun st srtnmesi

yksek malzeme ile kaplanr. eitli malzeme ile kaplanan tamburlara ait srtnme

katsaylar aada verilmitir.

izelge 3.11 Tambur zerindeki nemin srtnme katsaysna etkisi[4]

Tablodan da izlenecei gibi nem srtnme katsaysn byk oranlarda azaltmaktadr.


56/88

44

ekil 3.5Sarlma as hesap rnekleri

Bant nakliyatnda sarlma asn artrmann zel bir nemi vardr. Tek tamburlu

sistemde sarlma as 180-250 arasnda deiir. Bu deerlerin yetersiz kalmas

halinde ift tamburlu sisteme geilir ve bylece sarlma as ekilde grld gibi

430 'ye kadar artrlabilir.

Tambur ile bant arasnda kayma olmamas halinde, her trl alma durumu iin ( T0)

daima eitliini yazmak mmkndr. Bunu salamak iin, yani 0 olmas gerekir. Dier yanda asnn alabilecei en byk deer bandn

tambura sarld a ile snrldr. Bu durumda sarlma asn iki farkl ekilde

tanmlamamz gerekir. Bandn tambura sarld blgesi gren merkez aya geometrik

sarlma as g, bantla tambur arasnda srtnmenin gerekletii blgeyi gren

merkez aya ise fiili sarlma as f diyeceiz. f as eitliini

salayan ve deeri 0 f g deien bir adr. Bu durumda konu ile ilgili temel

bantlar aadaki gibi yazmak mmkndr.

(3.20)

(3.21)

(3.22)

(3.23)


57/88

45

ekil 3.6Tamburun sarlma noktalarndaki gerilme dalm

Fiili sarlma, as tamburun banttaki gerilme kuvvetlerinin minimum olduu

noktasndan balayarak bymeye balar. Byk bantlarda tambur ile bant arasndakisrtnme blgesini (fiili sarlma asnn tanmlad blge) gzle de grmek

mmkndr. Bu blgede banda etkiyen gerilme kuvvetleri en byk deerinden en

kk deerine der ( ). Elastik bir cisim uygulanan kuvvetle orantl olarakuzadndan banttaki gerilmeler derken bantta bir bzlme balar. Bzlmenin yn

gerilmenin kk olduu ksmdan byk olduu ksma dorudur. Bu bzlme olayn

kayma ile kartrmamak gerekir.

(3.24)

Yukardaki oran, yani geometrik sarlma asnda elde edilebilecek maksimum ekme

kuvveti ile fiili sarlma as ile elde edilen ekme kuvveti arasndaki oran, bandn

kaymaya kar emniyet katsaysn verir. Bu katsay "1" ise bant kayma snrnda

alyor demektir. En ufak ar yklenme karsnda bant kaymaya balayacaktr.

Makul seviyelerdeki ar yklenme durumunda bandn hemen kaymasn nlemek iin

bu katsaynn birden byk olmas gerekir.

ift tahrik sistemininseilmesi durumunda, belirlenmesi gereken dier bir konu da her

tahrik tamburunun uygulayaca ekme kuvveti ve dolaysyla ana ve yardmc motor

glerinin ne olaca konusudur.[4]


58/88

46

3.6 Bant Tahrik Durumu ve Gergi Kuvvetleri Hesab

Yukar doru iletimde, iletilen maln ve bant arlnn hareket ynnde dik bileeni

srtnmeyi artrmaktadr. Bir konveyr aa doru eimli bir pozisyonda alyorsa,

yklerin bant dorultusundaki bileenleri de faydal etkide bulunur ve bant kollarndaki

germe kuvvetlerinin daha az olmasn salar. Bu nedenlerle, uygun konstrksiyonlar

yapld takdirde, bant kollarndaki germe kuvvetleri byk deerler almamaktadr.

Bandn st ksmnda oluan kuvvet FO, diren katsays C, makara yatak srtnme

katsays , bant boyu L, bant arl GG [kg/m], iletilen maln arl GB [kg/m], st

ksm tayc makara arl GRO[kg/m] olmak zere;

(3.25)Bandn alt ksmnda oluan kuvvet FU, alt ksm tayc makara arl GRU[kg/m] ile;

(3.26)st ve alt ksmda oluan kuvvetlerin toplam bant zerindeki evre kuvvetine eittir.

Bant tahrik hesaplarnda eimsiz ve eimli tasarma gre, batan kuyruktan ve her iki

yerden tahrik ayr ayr ele alnm ve bant germe kuvvetleri her biri iin hesaplanmtr.

P = (3.27)

[ ] (3.28)

3.6.1 Eimsiz alma Durumu

Bandn dz sathta alt yatay pozisyonunu koruduu konstrksiyondur. ekilde

eimsiz durumda 3 deiik tahrik yntemi gsterilmitir. ekil 3.7 eimsiz batan tahrik,

ekilde eimsiz kuyruktan tahrik ve her iki utan tahrik yntemleri gsterilmitir. Her

bir ekil zerinde tahrik tamburunun konumuna uygun olarak tambur dn ynleri ile

oluan bant gergi kuvvetleri iaretlenmitir.

3.6.1.1Eimsiz Batan Tahrik Yntemiekilde grlen eimsiz batan tahrik ynteminde, aadaki eitliinde bulunan evre

kuvveti ve srtnme katsays ile bant sarm as yardmyla kuvveti,

(3.29)

olarak bulunur. Dier bant gergi kuvvetleri ise eitliklerinden,


59/88

47

(3.30)

yazldnda, ve kuvvetleri ise srasyla;

(3.31)

(3.32)

ekil 3.7 Eimsiz tahrik yntemleri

3.6.1.2 Eimsiz Kuyruktan Tahrik Yntemi

ekil 3.7de grlen eimsiz kuyruktan tahrik ynteminde, batan tahrik ynteminde

kullanlan (3.29),(3.31) ve (3.32) eitlikleri srasyla , ve ile bant gergi kuvvetlerive yukardaki eitlikleryardmyla gergi kuvveti,

(3.33)

olarak elde edilir.

3.6.1.3 Her ki Yerden Tahrik Yntemi

ekil 3.7cde grlen eimsiz her iki ynden tahrik ynteminde, batan ve kuyruktan

yaratlan tahrik iin evre kuvvetleri ayr ayr hesaplanr. Bunun iin ilk olarak PBevre

kuvveti, PB1ve PB2bileenlerinin hesaplanmasyla elde edilir.

(3.34)

(3.35)

(3.36)


60/88

48

Dier tamburda oluan PA evre kuvveti ise, PA =P-PB olarak elde edilir. Bant gergi

kuvvetlerinin yerinin sras ve yerinin tespit edilmesi iin bir karlatrma ilemi yaplr

ve bunun iin (3.26) ve (3.36) eitliklerinden faydalanlr.

(3.37)

Eitsizlik gerekletii durumda, bant gergi kuvveti eitlii kullanlarak,

(3.38)

olarak elde edilir. Dier bant gergi kuvvetleri ise (3.36) ve (3.38)eitliklerinden,

(3.39)

ile bant gergi kuvvetleri;

(3.40)

(3.41)

olur. Eitsizlik gereklemedii durumda ise, bant gergi kuvveti, evre kuvveti

kullanlarak,

(3.42)

olarak elde edilir. Dier bant gergi kuvvetleri ise, evre kuvveti ve bant gergikuvvetinden elde edilir.

(3.43)

(3.44)

(3.45)

3.6.2 Eimli alma DurumuKonveyr bandnn yatayla a yaparak malzemeleri yukarya veya aaya doru

tad konstrksiyondur. Eimli alma durumunda tamburlar arasnda dey

mesafe, ekil 3.8degsterilen eim as ve bant boyuna gre H=L.sin ile elde edilir.Bu durumda eim asn etkisiyle (3.25) ile (3.26) eitlikleri srasyla,


61/88

49

(3.46)

+ (3.47)

3.6.2.1 Yukarya Doru Tahrik Yntemleriekilde yukarya eimli durumda 3 deiik tahrik yntemi gsterilmitir. ekil 3.8ada

yukarya eimli batan tahrik, ekil 3.8bde yukarya eimli kuyruktan tahrik ve ekil

3.8cde yukarya doru her iki utan tahrik yntemleri gsterilmitir. Her bir ekil

zerinde tahrik tamburunun konumuna uygun olarak tambur dn ynleri ile oluan

bant gergi kuvvetleri iaretlenmitir.

ekil 3.8 Yukarya doru tahrik yntemleri

(3.48)

Yukarya batan tahrik durumunda, bant gergi kuvvetleri ve (3.29) ifadesiylehesaplanr.(3.30) dan ve gergi kuvveti ise;

(3.49)

Yukarya kuyruktan tahrik durumunda, bant gergi kuvveti (3.28)den ve ,

gergi kuvveti ise (3.30)dan, (3.50)

bant gergi kuvveti ise (3.30) eitliinden elde edilir.

Yukarya her iki yerden tahrik durumunda, batan ve kuyruktan yaratlan tahrikte evre

kuvvetleri ayr ayr hesaplanr.

(3.51)


62/88

50

Eitsizlik gerekletii durumda, ve bant gergi kuvvetleri srasyla (3.38) ve (3.39)eitlikleriyle elde edilir. Dier bant gergi kuvvetleri ise,

(3.52)

(3.53)

Eitsizliin gereklemedii durumda ise, bant gergi kuvveti (3.29)den ve ile elde edilir ve dier bant gergi kuvvetleri ise,

(3.54)

(3.55)

ekil 3.9 Yukar doru tahrik yntemi

ekil 3.9 dakigibi gergi, tambura arlk balanarak yaplrsa ekildekigergi arl;

olur.

3.6.2.2Aa Doru Tahrik Durumunda

ekil 3.10da aa doru eimli durumda 3 deiik tahrik yntemi gsterilmitir. ekil

3.10ada aaya eimli batan tahrik, ekil 3.10bde aaya eimli kuyruktan tahrik ve

ekil 3.10cde aaya doru her iki utan tahrik yntemleri gsterilmitir.


63/88

51

ekil 3.10 Aaya doru tahrik yntemleri

(3.27) eitlii, tamburlar arasndaki dey mesafe ile yukarya tahrik yntemi iin elde

edilir.

(3.56)

Aaya batan tahrik durumunda, bant gergi kuvvetlerinden bant gergi kuvveti(3.29) eitliinden ve ile elde edilir ve gergi kuvveti ise,

(3.57)

fadelerinden ve bant gergi kuvveti ise (3.31) ve (3.32) eitliklerinden elde edilir.

Aaya kuyruktan tahrik durumunda, bant gergi kuvvetlerinden bant gergi kuvveti(3.29) eitliinden ve ile elde edilir ve gergi kuvveti ise,

(3.58)

fadelerinden ve bant gergi kuvveti ise (3.31) ve (3.32) eitliklerinden elde edilir.

Aaya her iki yerden tahrik durumunda, ekil 3.10cde grlen bant gergi

kuvvetlerinin bulunmas iin, batan ve kuyruktan yaratlan tahrikte evre kuvvetleri

ayr ayr hesaplanr.

Bant gergi kuvvetlerinin yerinin bulunmas iin her iki utaki evre kuvvetleri

karlatrlr ve uygun ekilde kuvvetler yerletirilir.

(3.59)

Eitsizlik gerekletii durumda, ve bant gergi kuvvetleri srasyla (11.38) ve(11.39) eitlikleriyle elde edilir. gergi kuvveti, (3.53) eitlii ile ve dier bant gergikuvvetleri ise,


64/88

52

(3.60)

olarak elde edilir. Eitsizliin gereklemedii durumda ise, deilse; bant gergikuvveti (11.29) eitliinden ve ile elde edilir ve dier bant gergi kuvvetleri ise,

(3.61)

(3.62)

ekil 3.11 Aaya Tahrik Yntemi

ekil 3.11 deki gibi gergi, tambura arlk balanarak yaplrsa ekildekigergi arl

olur.


65/88

53

ekil 3.12 Ortadan arlkl aaya tahrikli bant sistemi

Srtnmeli tahrikte iletilebilecek gc arttrmak iin farkl ekil 3.12 deki gibi

dzenekler oluturulabilir.

3.7 Gergi Tertibatlar

Gergi dzeni bant kollarndaki gerekli ekme kuvvetini temin eder. Gergi kuvvetinin az

olmas bakmndan gergi dzenini banttaki ekme kuvvetinin en az olduu yere

yerletirmek tercih edilmelidir. ounlukla gergi dzeni konstrksiyonun elverili

olduu yere konmaktadr. Aadaki denklem gz nne alnrsa;

(3.63)

yazlabilir. Burada, band hareket ettiren etken kuvvettir. Bu kuvvetin doabilmesi

iin, bandn gevek kolunda gibi bir ekme veya germe kuvvetinin mevcut olmasgereklidir. te bu kuvvetini oluturmak iin kullanlan dzene germe veya gergidzeni denir. kuvvetinin en kk olduu yer genellikle tahrik tamburunun gerisidir.Ksaca, tambur zerinden ekme kuvvetini nakledebilmek iin boalma taraf kuvveti en

az kadar olmaldr ve bu art tm haller iin geerlidir. Gergi dzeni kullanlmasnndrt nedeni vardr:

(Yukarda anlatld gibi) Bandn tahrik tamburuna kayma yapmamas iin gereklikuvvetini temin etmek.


66/88

54

Bilhassa ykleme blgesinde bant oluklamasnn bozulmamas ve bandnmakaralar arasnda gerekenden fazla sarkmamas iin olan asgari bant kuvvetini

temin etmek.

Bantta hasl olan uzama ve ksalmalar karlamak. Bant ekleri iin bir miktar bant stoku elde etmek. Aksi halde ek yerinin tamiri

esnasnda ift ek yapmak zorunluluu ortaya kar.

izelge 3.10a gre srtnme katsaysnn seimi en uygunsuz iletme artlarna

gre(rnein, bant ile tambur arasndaki rutubet, kuvvetli yalayc malzemeler)

yaplmaldr. zellikle byk bir boalma kuvveti , bir bantl konveyrn ilkhareketinde ivme direnlerini yenmek iin gerekli olmaktadr. Bu esnada P evre

kuvveti atalet halindeki deerin 1,5-2,5 katna eriebilir.

izelge 3.12 Lastik iletme band ile tahrik tamburu arasndaki srtnme katsaylar

letme artlar

Parlak elik tambur

dz oksitsiz

Lastik sarlm

oluklu

Poliretan

laveli oluklu

Seramik

ilaveli oluklu

Kuru iletme 0,35-0,4 0,4-0,45 0,35-0,4 0,4-0,45

Temiz slak iletme 0,1 0,35 0,35 0,35-0,4

Kille kirlenmi slak

iletme

0,25-0,3 0,2 0,35

Dier yandan bantsna gre, nin byltlmesi max. bant ekmekuvvetini arttrdndan ve bylelikle daha kuvvetli ve daha pahal bir bant gerekli

olduundan, gereinden daha byk olmamaldr.

En dk n gergi kuvveti tahrik tamburunda ve dn tamburunda: bu esnada alt kuaktaki hareket direnci olup, ykselenkonveyrlerde HGB karlmal, alalan konveyrlerde toplanmaldr.

3.7.1 Gergi Yolu

Banttaki kuvvetler elastik ekme eleman ile nakledilebildiinden, n gergi kuvvetinin

tesiri altnda uzaman konumuna gre uzayacaktr. Bu uzama geri istasyonunun


67/88

55

dzenlenmesinde gergi yolu olarak gz nne alnmaldr. Gergi yolu izelge 3.13e

gre aks mesafesinin % sine gre tespit edilebilir.

izelge 3.13de verilen deerler nominal ykn %10 olan yklemeleri iin geerlidir.

letme bantlar yksek emniyet katsaylar ile hesaplandndan o halde bunlar max.

deerlerdir.

izelge 3.13 Gergi yolu ile aks mesafesi arasndaki iliki[1]

ekme eleman Gergi yolu; Aks mesafesinin % si

Pamuk bez(B)

Sentetik yn(Z)

Suni ipek(R) ,suni ipek /polyamid(RP)

Polyester(E) ,polyester /polyamid(EP)

elik halat(st)

1,5-2,0

1,5-2,0

1,0-2,0

0,5-1,0

0,1-0,2

Gergi tertibatlar, band gergin tutarak gcn optimal dzeyde iletimini mmkn

klarlar. Ancak gereinden byk kuvvetler uygulanrsa ilave direnler olumaktadr.

Bantl ileticilerde kullanlmakta olan gergi tertibatlar ve tercih durumlar aadaki

gibidir.

3.7.2 Vidal veya zel Gergi Tertibatlar

Vidal veya zel ekme elemanlar yardm ile, elle ayarlanabilen, rijit gergi tertibatlar;

kk kapasiteli ve ksa mesafeli iletimlerde tercih edilmektedir.

ekil 3.13 Vidal gergi mekanizma modeli

Basit konstrksiyonnedeni ile, bu tip rijit gergi istasyonlar ekseriya kuyruk tamburuna

yerletirilirler. Bant lzumsuz derecede n gergiye de zorlanmamaldr.[3] Bu

yntemde tamburlardan biri vida, vin, kriko gibi aralarla ekilerek bant gerdirilir.


68/88

56

Teoride boyu 100 metreyi gemeyen fakat pratikte 40-45 metreye kadar bant

tayclar bu yntemle gerdirilir. Yeralt madenciliinde ska kullanlr.[4]

Elastik bir malzeme olan bant, ona etkiyen kuvvetle orantl olarak uzar. Birinci ve ikinci

gerdirme yntemlerinde, gerdirme kuvveti veya bant alrken ortaya kan ekme

kuvveti etkileri altnda meydana gelen uzamalar asl arln aa kmesi sonucu

bantta bollamaya neden olmaz ve bandn gerginlii daima sabit kalr. Bu yntemde

ise, vidann uygulad gerdirme kuvveti sonucu meydana gelen bant uzamas vida

admlarndaki dorusal telemeye eittir. Gerdirilen bant almaya baladnda,

ortaya kan ekme kuvveti bandn bir miktar daha uzamasna neden olur. Bu ikincil

uzamay alacak baka bir mekanizma olmad iin bant gever yani gerilme kuvveti

azalr. Banttaki geveme, baka bir ifade ile gerilme kuvvetindeki dme Fmax ile

allrken en byk deerine ular ki bu dnem, tambur srtnmesine en fazla ihtiya

duyulan bir dnemdir. Bu olumsuzluk gerdirme sisteminin doasnda mevcuttur ve

giderilmesi mmkn deildir. Yaplacak olan band, ikinci ynteme gre gerekli olan

gerdirme kuvvetinden daha byk bir kuvvetle germektir. Bu da bandn daha fazla

ypranaca anlamna gelir.

Gerdirme iini tecrbeli kiiler yapmaldr. Bilmeyerek band ar gerdirmektenkorumak iin germe mekanizmasna bir dinamometre konularak u yntemin

uygulanmas tavsiye edilmektedir. Gerdirilmi bant normal yk altnda alrken nce

vida gevetilmeli ve kaymann balad anda vida zerinde minimum gerdirme snr

iaretlenip, manometreden minimum gerdirme kuvveti okunmaldr. Bu kuvvet

kaymaya kar emniyet katsays ile arplmal ve bulunan gerdirme kuvveti

manometreden okunana kadar bant tekrar gerdirilmelidir. Bu yeni durumda vidann

konumu st gerdirme snr olarak iaretlenmelidir. Daha sonraki alma koullarnda

bu iki snr arasnda gerdirme yaplrsa bant mrnn en fazla olaca beklenebilir.


69/88

57

ekil 3.14 Vidal gergi tertibat katalog rnei[8]

Eer vida ile yaplan gerdirme bir dinamometre yardm ile takip ediliyorsa bandn uzun

mrl olmas iin, gerdirme kuvvetinin T ve Tmax ile hesaplanan FGR' ler arasnda

kalmasna zellikle dikkat etmek gerekir.

zellikle maden gibi iletmelerde, iletme koullar mmkn olduunca vidal gergiyi

uygun klmaktadr. Fakat 40 metre ve zeri konveyr uygulamalarnda arlk

sarktlarak gergi tertibat dzenlenmektedir. Arlkl gergi tertibat, bandn alt koluna

yaplmaktan ziyade iletme artlarndan tr tambura bir klavuz hat vastasyla kule

tipi konstrksiyon dzenlenmektedir.[9]

Ayrca zellikle gece ve gndz arasnda ok scaklk fark olan gn na akortamlarda kullanlma durumu olan konveyr uygulamalarnda iletme artlarndan


70/88

58

konveyr iletim boyu ksa (max. 20 metre gibi) olmas halinde bile vidal gergi

uygulanamama seenei sz konusu olabilmektedir. Bu gibi durumlarda yayl gergi

veya membran yayl gergi tertibatlar uygulanabilmektedir. Bylece elle mdahaleye

gerek olmadan sistem gerekli gerginlii kendi salam olmaktadr.[9]

3.7.3 Arlkl Gergi Tertibatlar

Gergi arabalar veya gergi kzaklar yardm ile kendi kendine hareket ederek gerekli

gergiyi yaratan sistemler; arlkl gergi tertibatlar; yksek kapasitelerdeki ileticilerde

tercih edilmektedir. Arla balanan palanga sistemleri ile byk gergi mesafelerinde

sorunsuzca kullanlabilmektedirler.

ekil 3.15 Arlkla gergi tertibat mekanizma modelleri

Uzama deiiklikleri altnda alan bir sistemde emniyetli bir kuvvet naklini garanti

edebilen en basit sistem ise kendi kendine ayarlanan ve zel tahrik olmakszn, sabit bir

n gergi ortaya koyan, arlk yklenmesidir. En uygun hal, st kuakta ilk harekette

ortaya kan ilave uzama, gecikmeksizin karlanabildiinden dolay, gergi tertibat

tahrik tamburu arkasna yerletirilir. Bu tertibat ile daima yeterli bir boalma kuvveti

garanti edilir.

3.7.3.1 Bandn Alt Koluna Arlkla GerdirmeBant alt koluna arlk, bant boyunca yerel adan msait olan her noktada aslabilir. En

uygun olan tahrik tamburunun hemen kna arlk asmaktr. Bant alt koluna arlk

asldnda banttaki n gerilme kuvveti daima sabit kalr. Dier yntemlerle

karlatrldnda, ayn ekme kuvveti iin, banttaki n gerilme kuvveti bu yntemde


71/88

59

en kk deere sahiptir. Dolaysyla bu yntemle gerdirilen bantlar daha uzun mrl

olurlar. Ancak bant alt koluna arlk asacak bir hacmi yeralt madenciliinde bulmak

her zaman mmkn olmadndan bu yntem yeralt ocaklarnda pek tercih edilmez.

Tahrik tamburunun hemen knda alt kola arlk aslrsa,

(3.64)

(3.65)

ekil 3.16 Bandn alt koluna arlk sarktlarak yaplan gergi yntemi

Yukardaki aklamalardan sonra bant alt koluna arlk aslarak gerdirilen bir bant tesisi

ile ilgili problemlerde kullanabileceimiz bantlar u ekilde gsterebiliriz;

Bantlı konveyör T2

Documents

Transcript of Bantlı konveyör T2