ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

download ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

of 19

Transcript of ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    1/19

    ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIFVULKANIGENIK (VMS) TIPE KUROKO DAERAH SANGKAROPI, SULAWESI SELATAN

    post dat! "#$J%&$'"

    P&*+t+a& +&+ -t%.%a& %&t%/ 0&1+d&t+2/as+ 3o&as+ a*t-as+ 4+d-ot-0a* da&

    st%d+ pa-a1&sa 0+&-a*+sas+ +.+4 pada &dapa& s%*2da 0as+5

    6%*/a&+1&+/ (VMS) t+p K%-o/o da-a4 Sa&1/a-op+7 Mtoda %ta0a 8a&1d+t-ap/a& ada*a4 p&1a0ata& *apa&1a& da& 9o&to sta&1a&

    (4a&dsp9+0&) s-ta a&a*+s+s pt-o1-a2 da& 0+&-a1-a2 t-4adap 9o&to t-p+*+47S9a-a 1o*o1+, at%a& T-s+- d+ da-a4 p&*+t+a& t-d+-+

    da-+ # (t%.%4) sat%a& *+tost-at+1-a2 8a+t% sat%a& at%a& 1-a&+to+d, p+-o/*ast+/das+t, t%5a a&ds+t+/, p+-o/*ast+/ -+o*+t+/, asa*t da& *a6a a&ds+t7

    M+&-a*+sas+ da& a*t-as+ 4+d-ot-0a* t-s+&1/ap d+ spa&.a&1 3o&a ssa- da&0&1+s+ %-at 00&t%/ sto9/:o-/, -99+a 2**+&1 da& 2ss%-

    2**+&17 E&dapa& +.+4 s%*2da 0as+5 0&8-%pa+ *&sa 8a&1 sa- d&1a& pa&.a&1s/+ta- " 0 da& *a- ' 0 pada at%a& p+-o/*ast+/ das+t

    da& t%5a a&ds+t+/7 Pada %0%0&8a t%%4 +.+4 0as+5 -:a-&a 4+ta0 d&1a&p&9a0p%-a& 0+&-a* +.+4 (po*+0ta*+/), ttap+ t-dapat p%*a

    0+&-a* +.+4 da*a0 &t%/ *ap+sa&7 M+&-a* +.+4 8a&1 %ta0a pada t%%4 +.+4ada*a4 p+-+t, /a*/op+-+t, s5a*-+t da& 1a*&a, s*a+& +t% t-dapat

    0+&-a* asso-+s 8a+t% /o6*+t, /a*/os+t, tt-a4d-+t, 40at+t, 0a1&t+t, 0a*a/+tda& a3%-+t7 Lap+sa& s5a*-+t s/+ta- "; 90 d&1a& a-a4

    p-*ap+sa& N "< 0&%&.%//a& st-%/t%- a&dd7 M+&-a* a-+t t-dapatpada *ap+sa& atas t%%4 +.+47 ?o&a %a4a& d+s/+ta- t%%4 +.+4

    -%pa s+*+s+2/as+, s-+s+t+sas+ da& a-1+*+/7 St%d+ pa-a1&sa -dasa-/a&/o0pos+s+ da& t/st%- 0+&-a* s%*2da, t-+d&t+2/as+ 5asa

    p0&t%/a& 0+&-a*+sas+ 4+po1&7 Fasa p-ta0a p0&t%/a& 0+&-a* p+-+t,p8--4ot+t, 0a1&t+t da& tt-a4d-+t 8a&1 -&t%/ +--1%*a- da&

    d+1a&t+/a& o*4 /a*/op+-+t7 Fasa /d%a, t-&t%/ 0+&-a* /a*/op+-+t 8a&10&11a&t+/a& p+-+t da& sa1+a& 0&1a&d%&1 /so*%s+ s5a*-+t da&

    1a*&a7 Fasa /t+1a, p0&t%/a& 0+&-a* /a*/op+-+t 8a&1 0&11a&t+/a& 0+&-a*s5a*-+t7 M+&-a*+sas+ 4+po1& t-s%t d++/%t+ o*4 p-oss

    p&1/a8aa& s%p-1& (s%p-1& &-+940&t) 8a&1 00&t%/ 0+&-a* /o6*+t,0a*a/+t da& a3%-+t, sda&1/a& 40at+t 0-%pa/a& 4as+*

    o/s+das+ t-4adap 0a1&t+t 8a&1 t-&t%/ s*%0&8a7

    Mineral Sulfda

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    2/19

    M+&-a* s%*2da -%pa +/ata& a&ta-a s%*5%- da& *o1a0 d+.%0pa+ t-sa- d+ a*a0da*a0 /ada- da& d+0&s+ /9+* sa0pa+ sa-7 @a/a& s%*2da da*a0 .%0*a4sa- dapat 0&.ad+ a4a& 1a*+a& /o&o0+s 8a&1 *a8a/ d+ta0a&17

    I7 abstrak

    M+&-a* s%*2da -%pa +/ata& a&ta-a s%*5%- da& *o1a0 d+.%0pa+ t-sa- d+ a*a0da*a0 /ada- da& d+0&s+ /9+* sa0pa+ sa-7 @a/a& s%*2da da*a0 .%0*a4sa- dapat 0&.ad+ a4a& 1a*+a& /o&o0+s 8a&1 *a8a/ d+ta0a&17

    D+sp-s+ *o1a0 -at -a9%& -a4a8a dapat t-.ad+ s9a-a a*a0+, -asa* da-+t%%4 +.+4 s%*2da 8a&1 t-s+&1/ap ata% -ada d/at p-0%/aa&7 U&s%- *o1a0da-+ +.+4 s%*2da t-a:a -sa0a a*+-a& a+- ta&a4 da a+- p-0%/aa& 0&8a-/ *+&1/%&1a& s/+ta-&8a 00&t%/ -o&a a:a* d&1a& sa-a& /a&d%&1a&*o1a0 8a&1 t+&11+7

    P-oss p&a0a&1a& d&1a& 00o&1/a- da& 00+&da4/a& a4a& 1a*+a&0&1a&d%&1 s%*2da 0&8a/a& t-%/a&8a s%*2da t-4adap %da-a as7Pada /o&d+s+ t-papa- pada %da-a as 0+&-a* s%*2da a/a& t-o/s+das+ da&t-*a-%t/a& 00&t%/ a+- asa0 ta0a&17 A+- asa0 ta0a&1 -pot&s+0*a-%t/a& *o1a0 8a&1 t-*:at+ s4+&11a 00&t%/ a*+-a& 0&1a&d%&1a4a& -a9%& -a4a8a 8a&1 a/a& 0&%-%&/a& /%a*+tas *+&1/%&1a&7

    P0&t%/a& a+- asa0 9&d-%&1 *+4 +&t&s+5 t-.ad+ pada da-a4p&a0a&1a&7 Ha* +&+ dapat d+91a4 d&1a& 0&14+&da-+ t-papa-&8a a4a&0&1a&d%&1 s%*2da pada %da-a as7 P&a&1a&a& a+- asa0 ta0a&1 dapatd+*a/%/a& d&1a& 0&t-a*+s+- 0&11%&a/a& a4a& p&t-a* ata% 0&1o*a4&8aa1a- 00&%4+ atas a/% 0%t%7

    II7 PENDAHULUAN0+&-a* s%*2da -%pa +/ata& %&s%- *-a&1 d&1a& *o1a0, d+ a*a0 dapat0&.ad+ s%0- da8a *o1a0, 8a&1 da*a0 .%0*a4 sa- dapat -pot&s+/o&o0+ %&t%/ d+%sa4a/a&7 S*a+& 0&8%s%& t%%4 +.+4 *o1a0, 0+&-a* s%*2dad+.%0pa+ sa1a+ a1+a& da-+ p&8%s%& &dapa& at%a-a7

    M+&-a* s%*2da dapat t-&t%/ sa1a+ 4as+* a/t+2tas 4+d-ot-0a* 0a%p%&sa1a+ 4as+* p-oss sd+0&tas+7 M+&-a* s%*2da s-+&1 d+.%0pa+ -%pa p+-+t,/a*/op+-+t, spa*-+t da& 1a*&a7

    Da-+ /a-a/t-+st+/&8a 0+&-a* s%*2da dapat d+0a&5aat/a& sa1a+ a4a& +&d%st-+0ta*%-1+ 0a%p%& /+0+a, &a0%& d+ a*a0 pot&s+a* .%1a sa1a+ p&14as+* a+-asa0 8a&1 dapat 0&%-%&/a& /%a*+tas *+&1/%&1a&7

    A+- asa0 dapat t-&t%/ s9a-a a*a0+, sa1a+ a/+at t-o/s+das+ da&t-*a-%t/a&&8a s%*2da / da*a0 s+st0 a*+-a& a+- p-0%/aa& da& a+- ta&a40&8a/a& t%-%&&8a pH a+-7 K1+ata& p&a0a&1a&, d&1a& 00o&1/a-&dapa& s%*2da, -pot&s+ 00p-sa- da& 00p-9pat p-ossp0&t%/a& a+- asa07

    P0&t%/a& a+- asa0 a/+at /1+ata& p&a0a&1a& ata% s-+&1 d+s%td&1a& a+- asa0 ta0a&1 p-*% d+91a47 A+- asa0 ta0a&1 8a&1 t+da/ dapatt-4+&da-/a& t-&t%/ d+ :+*a8a4 ta0a&1, 4a-%s d+&t-a*/a& a1a- t+da/

    -da0pa/ %-%/ t-4adap *+&1/%&1a& s/+ta-&8a7

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    3/19

    III. Pengertian mineral sulfda

    M+&-a* S%*2da0-%pa/a& 0+&-a* 4as+* p-s&8a:aa& *a&1s%&1 a&ta-a %&s%-t-t&t% d&1a& s%*5%- (*-a&1), sp-t+ s+, p-a/, t0a1a, t+0a*, s&1 da&0-/%-+7 B-apa da-+ 0+&-a* s%*2da +&+ t-dapat sa1a+ a4a& 8a&100p%&8a+ &+*a+ /o&o0+s, ata% +.+4, sp-t+ p+-+t (FS), 94a*9o9+t (@%'S),1a*&a (PS), da& sp4a*-+t (?&S)7

    K*as 0+&-a* s%*2da ata% d+/&a* .%1a d&1a& &a0a s%*5osa*t +&+ t-&t%/ da-+/o0+&as+ a&ta-a %&s%- t-t&t% d&1a& s%*5%- (*-a&1)7 Pada %0%0&8a%&s%- %ta0a&8a ada*a4 *o1a0 (0ta*)7

    P0&t%/a& 0+&-a* /*as +&+ pada %0%0&8a t-&t%/ d+s/+ta- :+*a8a41%&%&1 ap+ 8a&1 00+*+/+ /a&d%&1a& s%*5%- 8a&1 t+&11+7 P-oss 0+&-a*+sas+&8at-.ad+ pada t0pat$t0pat /*%a-&8a ata% s%0- s%*5%-7 U&s%- %ta0a 8a&1-9a0p%- d&1a& s%*5%- t-s%t -asa* da-+ 0a10a, /0%d+a& t-/o&ta0+&as+o*4 s%*5%- 8a&1 ada d+s/+ta-&8a7 P0&t%/a& 0+&-a*&8a +asa&8a t-.ad+d+a:a4 /o&d+s+ a+- t0pat t-&dap&8a %&s%- s%*5%-7 P-oss t-s%t +asa&8ad+/&a* sa1a+ a*t-as+ 0+&-a* d&1a& s+5at p0&t%/a& 8a&1 t-/a+t d&1a&4+d-ot-0a* (a+- pa&as)7

    M+&-a* /*as s%*2da +&+ .%1a t-0as%/ 0+&-a*$0+&-a* p0&t%/ +.+4 (o-s)7Da& o*4 /a-&a +t%, 0+&-a*$0+&-a* s%*2da 00+*+/+ &+*a+ /o&o0+s 8a&1 9%/%pt+&11+7 K4%s%s&8a /a-&a %&s%- %ta0a&8a %0%0&8a ada*a4 *o1a07 Pada +&d%st-+

    *o1a0, 0+&-a*$0+&-a* s%*2ds t-s%t a/a& d+p-oss %&t%/ 00+sa4/a& %&s%-*o1a0 da-+ s%*5%-&8a7

    B-apa p&9+-+ /*as 0+&-a* +&+ ada*a4 00+*+/+ /+*ap *o1a0 /a-&a %&s%-%ta0a&8a %0%0&8a *o1a0, -at .&+s 8a&1 t+&11+ da& 00+*+/+ t+&1/at ata%&+*a+ //-asa& 8a&1 -&da47 Ha* t-s%t -/a+ta& d&1a& %&s%-p0&t%/&8a 8a&1 -s+5at *o1a07

    B-apa 9o&to4 0+&-a* s%*2ds 8a&1 t-/&a* ada*a4 p8-+t (FS), @4a*9o9+t(@%'S), Ga*&a (PS), sp4a*-+t (?&S) da& p-o%st+t (A1AsS)7 Da& t-0as%/

    .%1a d+da*a0&8a s*&+ds, t**%-+ds, a-s&+ds, a&t+0o&+ds, +s0%t4+&+ds da&.%1a s%*5osa*t7

    IV. Analisis Geologi Mineral Sulfda Di Alam

    M+&-a* s%*2da dapat d+.%0pa+ pada t+1a .&+s %ta0a at%a&, 8a+t% pada at%a&/%, sd+0& 0a%p%& 0a*+4a&7 Na0%& /a&d%&1a& pot&s+a* +asa&8a t-dapatpada 9a/a& 8a&1 t-&t%/ da-+ 4as+* a/t+2tas 4+d-ot-0a*7 A/t+2tas4+d-ot-0a* 0&14as+*/a& at%a& t-a*t-as+ da& t-0+&-a*+sas+ 0&1a&d%&10+&-a* s%*2da da*a0 -apa .&+s d&1a& asos+as+ t-t&t%, t-1a&t%&1 padat+p 0+&-a*+sas+ da& a*t-as+&8a (Ta* ')7 Ka&d%&1a& 0+&-a* s%*2da padat%%4 &dapa& 4as+* a/t+2tas 4+d-ot-0a* dapat -apa p-s& sa.a ata%-%pa &dapa& s%*2da 0as+5, 8a+t% 4a0p+- s*%-%4&8a t-d+-+ da-+ 0+&-a*s%*2da7

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    4/19

    M+&-a* s%*2da pada &dapa& sd+0& t-&t%/ t-%ta0a pada *+&1/%&1a&p0&t%/a& at%a-a7 S%*2da 8a&1 t-&t%/ t+da/ 00p%&8a+ pot&s+/o&o0+, a/a& ttap+ pot&s+a* sa1a+ p0&t%/ a+- asa0 ta0a&17 Pada&dapa& at%a-a s*a+& s%*5%- 8a&1 -asa* da-+ 0+&-a* s%*2da, t-dapat .%1as%*5%- da-+ s%*5at da& s%*5%- o-1a&+/7

    Pada da-a4 t-dapat&8a 9a/a& +.+4 s%*2da da& at%a-a, t+da/ s*a*%pot&s+a* t-4adap p0&t%/a& a+- asa07 Ha* +&+ sa&1at t-1a&t%&1 pada/o&d+s+ 1o*o1+ da& t+p 0+&-a*+sas+&8a7 Ko&d+s+ 1o*o1+ da& t+p0+&-a*+sas+>a*t-as+ t-t&t% dapat s9a-a a*a0+ 0&t-a*/a& asa0 8a&1t-&t%/, 8a+t% apa+*a pada *+&1/%&1a& 1o*o1+&8a ata% a*t-as+ da&0+&-a*+sas+&8a 0&14as+*/a& 0+&-a*$0+&-a* p&t-a* (Ta* ")7

    M+&-a*+sas+ t+p skarnda& Carlint-&t%/ pada *+to*o1+ 0&1a&d%&1/a-o&at7 Ka&d%&1a& /a-o&at -pot&s+ 0&t-a*+s+- asa0 8a&1t-&t%/7 D0+/+a& .%1a pada -apa t+p 0+&-a*+sas+, 0s/+p%&/0a0p%a& 0&t-a*/a& da-+ 0as+&1$0as+&1 .&+s 0+&-a* t-s%t t+da/ sa0a7

    V. enis mineral sulfde

    C !ornite

    Bo-&+t (@%;FS

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    5/19

    C T-a&spa-a&s+! K-+sta* 8a&1 %-a07

    C S+st0 @-8sta* +so0t-+/, < > 0 a- ' > 0 d+atas '' d-a.at 9*s+%s ttap+ d+ a:a4 s%4% +&+ st-%/t%-&8a 0&.ad+/%-a&1 s+0t-+s 0%&1/+& tt-a1o&a*, a- < ' >07

    C @-8sta* K+asaa& 0*+p%t+ /%%s t-d+sto-s+ *a&1/a da& a4/a&*+4 .a-a&1dod9a4d-o&s da& o9ta4d-o&s7 K+asaa& 8a&1 pa*+&1 %0%0ada*a4 +.+$+.+a&sa- ata% d+sa-*%as/a&7

    C P0*a4a& sa&1at 0+s/+&, o/ta4d-a*7

    C F-a/t%- ada*a4 9o&94o+da*7

    C K/-asa& ada*a4

    C B-at J&+s ada*a4 s/+ta-

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    6/19

    M+&-a* P+-+t ata% d+s%t .%1a s+ s%*2d ( FS' ) 00p%&8a+ /-+sta* +so0t-+/8a&1 pada %0%0&8a t-*+4at ata% &a0pa/ da& &t%/&8a sp-t+ dad% ata%/%%s da& d+ s%t .%1a st-+atd ( 1a-+s s.a.a- pada p-0%/aa& /-+sta* ), *+4atpada 1a0a- d+sa0p+&17 M+&-a* p+-+t 00p%&8a+ //-asa& $7;, da&00p%&8a+ oot .&+s

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    7/19

    C Galena

    Ga*&a ada*a4 5o-0at 0+&-a* s%*2da 8a&1 a*a0+7 M+&-a* +&+ ada*a4 0+&-a* +.+4

    8a&1 pa*+&1 %ta0a7 M+&-a* Ga*&a +&+ 00p%&8a+ -%0%s a4a& /+0+a (PS)S%*2da, s8st0 /-+sta*&8a +so0t-+9 4o9ta4d-a*, 00p%&8a+ *a4a& 8a&1s0p%-&a, d&1a& //-as& ',; ',#; da& -at .&+s #,;, /+*ap *o1a0, d&1a&:a-&a a% a% t+0a47 M+&-a* Ga*&a +&+ t-dapat&8a da*a0 %-at %-at4+d-ot-0a* d&1a& spa*-+t, /a*/op+-+t, p+-+t, *a+& *a+& s%*2d, /%a-sa, /a*s+t,do*o0+t, a-+t da& %o-+t7

    P-sd+aa& 0+&-a* 1a*&a a&8a/ d+t0%/a& d+P-a&9+s, Ro0a&+a, A%st-+a,B*1+%0, Ita*8, Spa+&, S9ot*a&d, I&11-+s, A%st-a*+a,da& M+9o7 Ga*&a .%1a t-dapat d+ G%&%&1 H-0o& d+ da-a4 Is-a* s*a4%ta-a7 D+ da-a4 A0-+/a S-+/at 0+&-a* 1a*&a +&+ t-.ad+ pa*+&1 /4%s%s&8a d+

    da-a4 *0a4 M+ss+ss+pp+ 0+&-a* +&+ .%1a t-dapat d+ a1+a& t&11a-a M+sso%-+da& d+ da-a4 *+&1/%&1a& s-%pa d+ I**+&o+s, Io:a da& W+s9o&s+&7 Ga*&a .%1a

    http://en.wikipedia.org/wiki/Romaniahttp://en.wikipedia.org/wiki/Austriahttp://en.wikipedia.org/wiki/Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Italyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Australiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Mexicohttp://en.wikipedia.org/wiki/Austriahttp://en.wikipedia.org/wiki/Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Italyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Australiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Mexicohttp://en.wikipedia.org/wiki/Romania
  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    8/19

    ada*a4 s%at% 0+&-a* 8a&1 %ta0a ta0a&1 s&1 d+ da-a4 stat%s a-po&d Jop*+&d+ da-a4 M+sso%-+ a1+a& a-at da8a da& a-a 8a&1 d+t&1a4&8a Ka&sas da&O/*a4o0a7 Ga*&a .%1a s%at% 0+&-a* +.+4 p&t+&1 d+ da*a0 p-a/ 8a&1 d+ta0a&1 d+ da-a4 @o*o-ado, Ida4o, Uta4 da& Mo&ta&a7 T&ta&1 8a&1*a/a&1a&, @o%- dA*& da-a4 da-+ Ida4o %ta-a ada*a4 8a&1 pa*+&1

    t-/0%/a7 M+&-a* 1a*&a s/a*+ /a*+ d+ 1%&a/a& sa1a+ s0+/o&d%/to- (8a+t%/-+sta*&8a) d+ da*a0 psa:at -ad+o7 /-+sta* 1a*&a 0&.ad+ a1+a& da-+ s%at% t+t+/$d+oda /o&ta/ d+1%&a/a& %&t%/ 0&dt/s+ +s8a-at>s+&8a* -ad+o7

    IN#$%MASI

    C S+st0 @-+sta* ! Iso0t-+/ 7

    C Wa-&a ! a% a% t+0a*

    C Go-sa& ! aa a% t+0a*

    C B*a4a& da& p9a4a& ! ( " )

    C S0p%-&a7K/-asa& ! ',;

    C B-at .&+s ! #,;

    C G&s+s ! T-&t%/ da*a0 at%a& sd+0&, %-at$%-at 4+d-ot-0a* da& .%1ap10at+t7Da*a0 %-at$%-at4+d-ot-0a* -asos+as+ d&1a& 0+&-a*$0+&-a* p-a/,

    s5a*-+t, p+-+t,0a-/as+t, /4a*/op+-+t, s-%s+t,a&1*s+t, do*o0+t, /a*s+t, /%a-sa, a-+s,da& %o-+t7 Dapatp%*a d+t0%/a& da*a0 dpos+t 0ta0o-2s0/o&ta/7

    C Ma&5aat ! s%0- *o1a0 t+0a* ata% t+0a4 4+ta0 ( P )M+&-a* Ga*&a

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    9/19

    C &alko'irit

    Ka*/op+-+t ada*a4 s%at% 0+&-a* s+ s%*2d t0a1a 8a&1 0&1-+sta* s+st0-s%d%t 0pat7 Ka*/op+-+t 00p%&8a+ /o0pos+s+ /+0+a 8a+t%(@%FS')7 Ka*/op+-+t sp-t+ /%&+&1a& 8a&1 00p%&8a+ :a-&a /%&+&1 /0asa&,da& 00p%&8a+ s/a*a //-asa& ,;

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    10/19

    *-a&1, da& s.%0*a4 %&s%- A1, A%, Pt, Pd, P, V, @-, d+ da*a0, A* da& S 8a&1d+*apo-/a&7 K0%&1/+&a& a&8a/ da-+ %&s%-$%&s%- +&+ 4ad+- d+ da*a0 d&1a&s0p%-&a +&t-1-o:& 0+&-a* d+ da*a0 /-+sta* /a*/op+-+t, sa1a+ 9o&to4 *a0**a8a&1 0:a/+*+ a-s&op8-+t, 0o*+d&+t 8a&1 0:a/+*+ Mo, da& sa1a+&8a7

    C Wa-&a /%&+&1 &a/a*, ta-&+s4s *%s +--ds9&t, 4+.a%, /%&+&1 da& %&1%7

    C L%st- ada*a4 *o1a07

    C T-a&spa-a&s+! K-+sta* 8a&1 %-a07

    C S+st0 @-8sta* tt-a1o&a*, a- < '0

    C @-8sta* K+asaa& sa1+a& sa- ada*a4 8a&1 d+sp4&o+d 8a&1sp-t+ d%a:d1s -*a:a&a& da&0&8-%pa+ tt-a4d-o&7 K-+sta* so0t+&s /0a-7J%1a %0%0 sa-, da&/ada&1$/ada&1 ot-8o+da*7

    C P0*a4a& a1a/ 0+s/+& da*a0 sat% a-a47

    C F-a/t%- ada*a4 9o&94o+da* da& -ap%47

    C K/-asa& ada*a4 ,;$ 0 ' > 0

    C @-8sta* K+asaa& 0*+p%t+, &t%/ ta%*a- -+*a4 ata% p-+s0at+/7 E5/ /0a-a&0&14as+*/a& /-+sta* -&t%/ to0a/

    da& t:+&&+&1 d+%*a&1 0&14as+*/a& s+s+- a8a0+&+ 9*%st-7 J%1a sa-, ot-8o+da*,sta*a9t+t+9 da& &od%*a-7 Kada&1$/ada&1 sa1a+0+&-a* p&11a&t+ 5os+* da& ps%do0o-p4 p+-+t7

    C P0*a4a& 0+s/+& da*a0 d%a a-a47

    C F-a/t%- t+da/ 0-ata7

    C K/-asa& ada*a4 $,;

    C B-at J&+s ada*a4 s/+ta-

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    13/19

    )innabar, merkurisulfda*H1S), adala+bi,i+utamamerkuri7 **+4 *a&.%td+ a:a4)

    C KARAKTERISTIK FISIK!Wa-&a 0-a4 ada*a4 t-a&1 ata% /a8% 0a&+s 0-a4 0-a4 ata7

    C L%st- ada*a4 ada0a&t+& %&t%/ s%0ta**+9 da*a0 sps+0& 1*ap7

    C T-a&spa-a&s+ /-+sta* 8a&1 t0%s / t-a&spa-a&7C S+st0 @-8sta* ada*a4 t-+1o&a* '

    C @-8sta* K+asaa&! +&d+6+d%, t-&t%/ d&1a& a+/, /-+sta* sa- 8a&1*a&1/a, -0a4da& /o0p*/s /-+sta* 8a&1 *+4%0%0, 0%&1/+& 0as+5, ata% .a-%0 9ap+*a-87 K-+sta* 8a&1d+t0%/a& 9&d-%&1 &a0 s9a*a4d-o&s t-+1o&a* s+s+ 8a&1 ta0pa/&8at*a40&&ta&1 t+1a p+-a0+da s+s+7 Ha* +&+

    .%1a 00&t%/ -4o0o4d-o&s d+0od+2/as+,p-+s0a da& /-+sta* /0a- sp-t+8a&1 d+.*as/a& d+ atas7

    C P0*a4a& s0p%-&a da*a0 t+1a a-a4, 00&t%/ p-+s0a7

    C F-a/t%- t+da/ 0-ata / sp*+&t-87

    C K/-asa& ada*a4 ' $ ',;7

    C B-at J&+s ada*a4 s/+ta- ," (sa&1at -at %&t%/ 0+&-a* &o&$*o1a0)

    C St-a/ 0-a4

    C Asso9+atd M+&-a* ada*a4 -a*1a-, p+-+t, do*o0+t, /%a-sa, st+&+t da&0-/%-+7

    C La+& Ka-a/t-+st+/! s9t+* s+*14t*8 da& /-+sta* dapat *%-+/7

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    14/19

    C O99%-a&9s t-/&a*t-0as%/ A*0ad&, Spa&8o*, Id-+a, S-+a, H%&a& A0sa*, @+&ada& @a*+5o-&+a, O-1o&, Tas, da& A-/a&sas, A0-+/a S-+/at77

    C I&d+/ato- Lapa&1a& T-a+/ ada*a4 /-+sta* /+asaa&, /padata&, *a4a&dada,/*0%ta& da& :a-&a7

    C S'+alerite

    S5a*-+t (SFAL$-+t) ada*a4 s&1 s%*2da (?&S) da& +.+4 %ta0a da-+ s&17 (*+4*a&.%t d+ a:a4)

    C KARAKTERISTIK FISIK!

    Wa-&a +asa&8a 4+ta0 ttap+ +sa -:a-&a9o/*at, /%&+&1, /0-a4a&, 4+.a%, da& p%t+4 ata% /%-a&1 %0%0 -:a-&a7

    C L%st- ada*a4 ada0a&t+& ata% -s+& ata% s%0ta**+9 %&t%/ -sa4a.a da*a0 &t%/sa-7

    C T-a&spa-a&s+ /-+sta* 8a&1 t-a&spa-a& %&t%/ t0%s7

    C S+st0 @-8sta* +so0t-+/, a- < 0

    C @-8sta* K+asaa& dapat 0&.ad+ -%0+t d&1a& dod9a4d-o& *a4/t%pat,tt-a4d-o& da& /o0+&as+ da-+ :a.a4 /%+/

    da& 00+*+/+ t-+stt-a4d-o& 00-+/a&/-+sta* :a.a4 -apa &t%/ 8a&1s-+&1 t+da/ .*as7 U&t%/ 0&a0a4 *+4 a&8a/

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    15/19

    /+&1%&1a& d&1a& /-+sta* t+da/ .*as, /0a- ada*a4 %0%0 da& /ada&1$/ada&10*%as7 B&t%/ sa- 8a&1 %0%0 da&dapat 1-a&%*a-, -sa4a.a, ot-8o+da*,9o&9-t+o&a-8 da&-s-at7 A1-1at da-+ /-a/$/-a/ ot-8o+da* d&1a&*ap+sa&:%-t3+t da& 1a*&a d+s%t S94a*&*&d /ada&1$/ada&1 d+poto&1

    da& d+po*ssa1a+ at% 4+as7C P0*a4a& s0p%-&a da*a0 &a0 a-a4 00&t%/ dod9a4d-o&s7

    C F-a/t%- ada*a4 9o&94o+da*, tap+ .a-a&1 t-*+4at /a-&a *a4a& dada s-+&17

    C K/-asa& ada*a4 ,;$0

    C @-8sta* K+asaa&! t+p+s, /-+sta* 4/sa1o&a* p*at8 d+a/4+-+o*4 :a.a4 p+&a9o+da*, .%1a sa1a+ 0-%&9+&1 &a0$s+s+ p+-a0+da 8a&1

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    16/19

    dapat d+poto&1 o*4 p+&a9o+ds7 J%1asa-, p+p+4 da& +.+$+.+a& /9+*d+ ada& +.+4 s%*2da da& /*-&1 -/-+sta*+sas+7

    C P0*a4a& s0p%-&a da*a0 sat% a-a4, 00&t%/ *0a-a& t+p+s7

    C F-a/t%- ada*a4 /-+p+/7

    C K/-asa& ada*a4 ",; $ '7

    C B-at J&+s ada*a4

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    17/19

    @a/a& 0+&-a* s%*2da da*a0 d+0&s+> /ada- sa- sa&1at pot&s+a* %&t%/d+0a&5aat/a& a1+ %sa4a p-ta0a&1a&7 @a/a& /o&o0+s 8a&1 t-d+-+ da-++.+4 s%*2da dapat 00p%&8a+ sa-a& s9a-a *at-a* 0a%p%& 6-t+/a* -apap%*%4 0t- sa0pa+ d&1a& -at%sa& 0t-, .%0*a4 9ada&1a& +.+4 -apap%*%4 .%ta to& sa0pa+ d&1a& -+%a& .%ta to& (Ga0a- ")7 P0a&5aata&

    9a/a& 0+&-a* s%*2da d&1a& 0&1/st-a/ +.+4 0&.ad+ /o0po&& -&+*a+/o&o0+ 8a&1 dapat t-d+-+ da-+ *o1a0, a4a& /+0+a s-ta a4a& a/% %&t%/+&d%st-+ *a+&7 J&+s /o0od+tas 8a&1 d+4as+*/a& t-1a&t%&1 pada t+p 9a/a&&8a(Ta* ')7

    Tabel 1.

    Tipe cebakan mengandung mineral penetral air asam (dari beberapa sumber)

    PENETRAL

    ASAM

    TIPE ENDAPAN

    Ka-o&at

    @a@O da&

    M1@a(@O)

    S/a-& W, s/a-& S&, s/a-&@%, s/a-& P$?&, s/a-&F,carbonate-hosted

    Au,silica-carbonate Hg,polymetallic

    replacement

    Ma1&s+t

    M1@O

    U-at 4+d-ot-0a*,p10at+t

    Rodo/-os+t

    M&@O

    Ka-o&at+t, s/a-& ?&$P,polymetallicreplacement, M&p+t-0a*,replacementMn, polymetallic eins,

    olcanogenic Mn, M&p+t-0a*

    !itherite

    Ba@O

    P-*ap+sa& a-+t

    Ankerit

    @a5Q(@O)'

    Ka-o&at+t,polymetalliceins, A%$%-at /%a-sas%*2da -&da4

    "rucite

    M1(OH)'

    #erpentine-hosted

    asbestos

    Ma*a4+t

    @%'@O(O

    H)

    S/a-& @%

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    18/19

    G+s+t

    A*(OH)

    Lat-+t a%/s+t

    L+0o&+t

    FO(OH)

    U-at /%a-sa, *at-+t

    Ma&1a&+t

    M&O(OH)

    U-at 4+d-ot-0a* s%4%-&da4

    Tabel $.

    Tipe endapan dan komoditas yang dihasilkan

    TAMBANG TIPEENDAPAN

    KOMODITAS

    G-as-1,E-ts-1

    Po-2-+ @%$A%,S/a-&

    @%, A%, A1

    Bat%H+.a%

    Po-2-+ @%$A% @%, A%, A1

    Po&1/o-U-atp+t-0a*

    A%, A1

    Goso:o&1

    U-atp+t-0a* A%, A1

    Ms* @a-*+& A%, A1

    R+s/a Ep+t-0a* HS A%, A1

    Ko0od+tas 4as+* p&a0a&1a& da& p&1o*a4a& da-+ 9a/a& +.+4 s%*2da, s*a+&-%pa *o1a0, dapat d+4as+*/a& .%1a p-od%/ sa0p+&1a&&8a7 @a/a& +.+4s%*2da 0s/+p%& pot&s+a* 0&14as+*/a& a+- asa0, &a0%& d+ pa-+/ p&1o*a4a&,/o0po&& p0&t%/ a4a& -a9%& -a4a8a t-s%t dapat d+o*a4 0&.ad+

    /o0od+tas /o&o0+7 Pa-+/ p&1o*a4+.+4 @%$A% t+p po-2-+, s*a+& 0&14as+*/a&*o1a0 t0a1a, 0as da& p-a/, d+p-o*4 .%1a 4as+* sa0p+&1a& -%pa asa0s%*5at, s+ da& 1+ps%07 Sda&1/a& p&1o*a4a& 9a/a& t+p @a-*+& s*a+&0&14as+*/a& 0as da& p-a/, .%1a 0&14as+*/a& 0-/%-+7

    P&a0a&1a& 9a/a& s%*2da dapat d+*a/%/a& d&1a& s+st0 a:a4 p-0%/aa&0a%p%& ta0a&1 p-0%/aa&7 P&a0a&1a& t+da/ d&1a& 9a-a 0&11a*+ da&0&1o*a4 s*%-%4 &dapa& s%*2da 8a&1 ada, a/a& ttap+ 4a&8a 0&a0a&1+.+4 8a&1 00p%&8a+ /ada- /o&o0+s7 D0+/+a& .%1a t+da/ s0%a .&+s s%*2da8a&1 t-1a*+ s*%-%4&8a 00p%&8a+ &+*a+ /o&o0+7 B+.+4 s%*2da d&1a& /ada- d+a:a4 cut o% gradea/a& d+ta0p%&1 pada &aste dumpata% t-t+&11a* d+

    da*a0pit7

  • 7/25/2019 ALTERASI HIDROTERMAL DAN MINERALISASI BIJIH PADA ENDAPAN SULFIDA MASIF VULKANIGENIK.docx

    19/19

    B+.+4 s%*2da d+o*a4 %&t%/ 0&1a0+* /a&d%&1a& a4a& /o&o0+s, sda&1/a&a4a& t+da/ /o&o0+s s-ta /a&d%&1a& %&s%- 8a&1 *a+& a/a& t-a:a-sa0a tailing7 O*4 sa +t% tailing8a&1 0-%pa/a& s+sa 4as+* p&1o*a4a&/0%&1/+&a& sa- 0as+4 0&1a&d%&1 a4a& p0&t%/ asa07

    VII7 PE%MASALAHAN MINE%AL SUL#IDA

    P-0asa*a4a& 0+&-a* s%*2da t-.ad+ apa+*a t-papa- pada %da-a as a/a&t-o/s+das+, t-*a-%t/a& o*4 a+- p-0%/aa& ata% a+- ta&a4 00&t%/ a+- asa07A+- asa0 a/a& 0*a-%t/a& *o1a0 8a&1 t-*:at+ s4+&11a 0&14as+*/a& a4a&-a9%& -a4a8a 8a&1 -pot&s+ 0&90a-+ *+&1/%&1a&, t-%ta0a a+-p-0%/aa& da& a+- ta&a47

    A*+-a& a+- asa0 apa+*a 00as%/+ ada& a+- a/a& 0&8a/a& t%-%&&8a pH,

    s4+&11a 0&.ad+ *+&1/%&1a& 8a&1 t+da/ *a8a/ %&t%/ d+4%&+ o*4 +/a& da&s.&+s&8a7 Sda&1/a& apa+*a 0&1&a+ t%0%4a& a/a& 0&8a/a& 0at+ata% t%0%4 /-d+*7

    M+&-a* s%*2da p0&t%/ asa0 8a+t% a&ta-a *a+& p+-+t (FS'), 0a-/as+t (FS'),p+/o*+t (FS), /a*/os+t (@%S), /o6*+t (@%S), /a*/op+-+t (@%FS'), 0o*+d&+t (MoS),0%*&+t (N+S), 1a*&a (PS) da& s5a*-+t (?&S)7 Da-+ s0%a 0+&-a* t-s%t, p+-+t0-%pa/a& s%*2da pa*+&1 do0+&a& da*a0 p0&t%/a& asa07 P-ossp0&t%/a& asa0 dapat d+.*as/a& d&1a& p-sa0aa& /+0+a sa1a+ -+/%t !

    ") FS' #>'O' H'O F' 'SO'H'O) F H'O F(OH) H