proactiveducation.comproactiveducation.com/.../09/LKS-Bahasa-Jawa-Kelas-11.pdf3E8 tr I.GRUNAN I "...

60
Sesuai Standar lsi ..t ,. Terintegrasi Pendidikan Karakter dan Antikorupsi x: ,;"&1 ,&: /re ^ffi. Nama Kelas/ No.Absen: XI Sekolah 77, \ a._: t- -::::::::. ::_i :1,:,,.:.-*1 :,. i.::..i -i-j.. .. -il;-i::::i F:-. -.:-:. l:::t :'l?1,1::!3j '::"', -'.-

Transcript of proactiveducation.comproactiveducation.com/.../09/LKS-Bahasa-Jawa-Kelas-11.pdf3E8 tr I.GRUNAN I "...

  • SesuaiStandar lsi

    ..t ,.

    TerintegrasiPendidikan Karakter

    dan Antikorupsi

    x:

    ,;"&1,&:/re

    ^ffi.Nama

    Kelas/ No.Absen: XISekolah

    77,\

    :.a._: t- -::::::::. ::_i :1,:,,.:.-*1

    ::,. i.::..i -i-j.. .. -il;-i::::i

    F:-. -.:-:. l:::t :'l?1,1::!3j

    *'::"',

    -'.-

  • Pu-ji svukur iran"ri panjatkan ke hadirat Tuhan Yang

    \laha F:a Larcna atas rahnrat-Nya karni dapat mcnyuliur1

    t'.ku :ni -ebrrsrri hlhan ajar herriasarkan ktrrikuh.rnr vnng

    '-: r- -..

    -.r. .: r-:i:rka ikut mencerdaskan l(ehidupan banEtsa.- : .:r rti...,il l.uktr yang diharapkan dapat

    - ,:- '-': -rr'ik-.,rkan proses bela.iar*nengajarcli' .:r':r r, :.litiflsi" kami sajikan nraleri

    : :-- _:: :: : ,, :i,., :tltu k*lot:rpok. serta- , " :- . .. L:iiLlr kentarnpuan

    l

    :

    t

    I

    i

    I

    I

    t

    l

    I

    i

    I

    Rrda[,sl

  • 3E8 tr I.GRUNAN

    I " Ngrungokake Sesorah1Pidhato ...,,.,,

    Ajang Gladhen

    Gi.apan Ing Ngomah...

    3. Nyemak Wawancara

    Ajang Gladhen

    C. Maca Intensif Paragraf Deduktif lan

    Ajang Gladhen

    D. Nulis Aksara Legena

    Ajang Gladhen

    Dhasaring Bebudhen

    Pendadaran Padinan "......."t""...."....,......

    Lisan

    Praktik .. ........

    Pambecik

    Pengayaa n

    BAB 2 TRADISI

    A. Ngrungokake Geguritan

    Ajang Gladhen

    B. Maca Aksara Pasangan

    Ajang Gladhen

    C. f,laca Aksara Pasangan ...................

    Ajang Gladhen

    D. Nulis Wacan Narasi (Nyritakake).,,r.,..

    Dhasaring Bebudhen ................ ..:..;.i:..

    Katerangan Sawetarang.,. . . . ..;;i!;:,,,;;;:;

    Pendadaran Padinan ..^.......^,,.,...i....,,,..

    u5dtr

    , ,

    B. Unggah:Ungguh Basa l:

    Ajang Gladhen , ...................... ::

    Garapan ing Ngomah 3s

    C; Nembang Macapat.,,.,,,,,..;.............. ii-

    Garapan ing Ngonrah;;;r.s;.1,.,.i.. . l:

    D. Nulis Aksara Pasangan "Ka,: Ta, La,

    dha, Ba, Tharl . . ,. ,.,'..;',,......

    3.i

    Ajang Gladhen...",, .,:,.,:;:11..: . {:

    Dhasar,ing Bebudheh, :;;,::,;,,:;;;;;;,,..;;r...... +1

    Katerangan Sawetarang,y.,ii.,;ir,..,, ...... ii

    licrn Ji

    :x**; i, Lliiiilli'iilliiliiiliiiiliiiiiii',,, ;:BAB 4 LINGKUNGAII. ,...........,..,...r...,..i.......i..iiii...!:,,,,,,,,,,,... ' ,

    4

    5

    6

    6

    8

    B

    9

    9

    1J

    13

    l4

    l4

    l7

    1B

    18

    1B

    ,23,

    25

    ,,26_,

    27

    :27

    izq

    28

    '3,1,

    20

    21

    ,12

    ii32

    o )n,r.r:.o.ke

    sambutan,,.,i,.,..........,,.,

    AJang lJl a0nen ....... ;: l; riri.,iitri.: :r:: :.:,i,: : :..'t..,:,, , ,i]

    Garapan ing Ngomah,i,.,.i.1...,,.,.....,.....

    ,,,sf ,,waw€,nlembug:,,:ffibtag,aE:::Tattk!,?ma,l

    AjarU,,Gladhen .. ,, . ,, : .:, , .

    ;$.i;;; 1,$4:ntlii;!*$pa r,all,,PasangaB,ii)i$Is;iii:ltlaiiiiiii.li

    .

    i.iii ji.S,iBi,il:lrlca r .,,.Dai

    :, |Lr4i ;wil,i,u,;,ii1 1., i1;,;i.1 1."1

    Aiang Gtad|en,, ,., .., ,r,.,., ,,

    D KaWiuh Ul(*rr. ,---, , , ;................ AiarE GIdh.d:i,.:1i,i1,i,,,,.......... ;;.;....

    Dhasaring Bebudhen'..,.....,,......... j ;......

    ,;',,,,,,' .., ':,': ,.,,.,*uudii*iifrii.$ffiiiang..rlr.ti ltliii.i'.i.'.1'.t;i-

    r, i:,: :,, ,,. :,,,i:::: pendadaran,,Pad!.nE[...]:lf+r]lllii+liiii*iiirt'

    "- l'l Lisan,-,,,,,,,,,,,,,,^...^r*;*;*r;hl;;.i.i.ir.ir.i.;ll.

    i : ,praktik ....'....,:....,.. ,,;,;r*llfi1lliiit1l ,Pafn0eOK................;t;;;l;;;:.;+iirliriirci;ii:I:tr

    . .. : :r::l:::t::i:.t::.rtlriiti!!!!!!!::i.:l ll1I r::.i.:rii:::i:lilililli.li]!rr!i::,::::!:! :

    :::: ::: PengaYaan,,',',,1 'll:ii,,";, ;lxiltiitl:i,i.iii.ii'IAT{]IAHI iU tA}l G*llL. SEMES.IE H,G*S#L,*,.,

    48

    53

    54

    -55

    EE

    EE

    58

    €c

    59

    50

    srs 3

    34

    35

    36

    _ :-,r.. t t:/, /=.. ,^.,

  • ss

    sisrt,a metnlrerolehStandar Kompetensi:

    1. Mampumendengarkandanlisanmemaham wacana sastramauPun nonsastra dalamberbagai ragam bahasa Tarr a'

    2. Mampu mengun*kaPkanpikira n, Penda Pat, ga ga:aI"i3r'

    perasaan secara lisal ::'::.:maupun nonsastrd i":iarmenggunakan berhaqa. ::::mdan unggah-urgguh bai a- ia"^''a'

    3. Mampu memba-: J'i:memahami bacaan s:>iramauPUn nOnsa:i:-i it::::uiLatin nrauPun ':": jt:;::l

    berbagai \c'.e:.::'.::.,-' iar'teknik n-rembaca

    +. Mampu mtrr.':-:.:sjr:dlrpikiran, pendaPai. ieia>:- :inperasaan dalam berbag"- r=:'is

    karangan nonsastra rl'.: -:'i:'sastra menggunakan i'.:l::'::ragam bahasa Jart'a sesuai de:'.ia:'

    unggah-ungguh dan ne:''''lrs

    dengan hurufJawa.

    Kompetensi Dasar :'t.1 Mendengarkan sambutan a:au

    khotbah Yang disamPaikan se;ara

    langsung atau rekaman.

    1.2 Berdialog sesuai dengan tingka:

    kesantunan.

    1.3 Membaca Pemahaman Paragraiberdasarkan letak kalimat utama'

    1.4 Menulis wacana sederhana

    menggunakan huruf Jawa.

    didengarkan.

    ' Menyebutkan isi sambutan yang diciengar'n Menyampaikan secara lisan isi sambutan yang

    didengarkan.

    ' MenanggaPi secara lisan sambutan vangdidengarkan.

    ' Menyusun satnbutan dengan topik lain menggunakanragam bal-rasa krama.

    . Menentukan tema dialog.

    ' Menyusun PertanYaan dialog sesuai tlengan unggah-

    ungguh bahasa Jana.t Menyampaikan pertanvaan dengan piiiir'an kaia lar-rg

    sesuai dengan ulggah-ungguh bahasa 1an a

    ' Menja'w'ab Pertanyaan dengan pemilihan kata r-ang

    sesuai dengan unggah-ungguh bahasa Ja'r'va'

    ' lv{enyampaikan pertanyaan secara lisan sesuai dengan

    lafal, intonasi, dan irama yang tePat'

    o Menjawab pertanyaan secara lisan sesuai dengan lafa1'

    intonasi, dan irama Yang tePat'

    ' Mengidentifikasi letak kalimat utama dalam paragral

    ' Menyebutkan jenis paragraf berdasarkan letak kalimat

    utama.

    ' Menunjukkan letak kalimat utama dalam paragraf'

    ' Menunjukkan letak kaiirnat penjelas dalan-r paragraf

    ' Menemukan pokok isi Paragraf.' Menjawab Pertanyaan berkaitan dengan rsi paragraf

    ' Menulis dengan aksara legena secara benar'

    ' Menulis dengan angka Jawa secara benar'

    ' Menulis dengan aksara sandhangan secara benar'

    ' Menulis dengan aksara padangan secara benar-

    ' Menulis dengan aksara murda secara benar'

    ' Menulis aksara Jawa satu pada secara benar'

    Melalui pembelajaran materi ini,

    pengalaman belajar:

    ' Mengidentifikasi pokok-Pokok sambutan r-at'rq

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • Pidhato utawi wicantenan ing gangaiengipun tiyang kathah menika boten gampil; pramita kedahnggadhahi sangu saha remen glaohen utlwr latlhan. r

  • Tuladha Sambutan:

    Assalamu' alaikum W ar ah m atui I a t li ab ar akat u h

    Kula nuwun,

    Kanca-kanca nunggil pasinac: rc{a-! xula tresnani.

    Kanthi rahmating Gusti Ingrarg l,'la.a Agung ing wekdal punika kula lan kanca-karca pinanggih kanthiwilujeng

    boten wonten alangan satunggal 3--apa,

    Kanthibombonging manah r.c :': ,,,a',: punika kula pikantuk kalodhangan kangge.ga:Lz(en osiking manah kula

    wonten sangajenging para in,oxari sanr rawuh ing pepanggihan siyang punika.

    lng kalodhangan siyang punika x"la cadhe ngaturaken andharan sawetawis magerc{a' van unggah-ungguh

    basa Jawi.

    Kanca-kanca ingkang kula lres^a-

    Menawi dipunpenggalihiGn:'-::".a:osipununggah-ungguhingbasaJawi ing"a-9'=::l:i,':;rnopatrapsaha pocapan, nggadhah (c - i.: :=: - ga prayoga, watara saha reringa ingkang Kac '-: ,', : - .: - ^ 3 sipat nrihririh saha ngatos-atos, ingKa": - a.:-3roiJn dipunsarengi sikep nebihaken sikep adtgar; a: l--; a' ad guna.lngkangsakjatosipunme:,ar,::--z'e srsmenikawaunggadhahidayagunaingkar-lel;-:sa^t::(,argge

    nuntun manungsa netepi k:,r:. ::- :-- sakrng lairdumugi pejah kangge nggayuh keslare:z- ::-, 'a:a!vaningkangsakinggil-inggilipr,r /:'.2* '.^J'{amasarakatsahadhiripribadibotengadhah an0r .;-::= -. t12-irirkekisruhansahapadudonka::= -;.:-gmarakwonteningjamansamenika.AnangingkiiaT-z^).zz^Jr-.a

    masarakat saha dhiri pnbac s:;a: :aos andil kangge ndhidhik dhiri saha masarakat kanggs ;::.^: '1^:-ngleksanakaken tugas saha ie- :a-.a- ^ jiang selaras kaliyan tataranipun piyambak-piyambak kanti s.^.:s-- - : --

    Makaten andharan sapa kula 'l s ., a:! punika. Mugi-mugiwonten guna paedahipun dhumateng rr- akanca sadaya. Kathah atur sa-a : -:a*-tanduk ingkang kirang mranani manah para kanca sedaya.k" a

    pangapunten.

    Matur Nuwun

    W axal amu' alaikum W a nh r =:

    - z.

    Pratelan ing ngisor iki owahana dadi basa krama alus!

    1. Nalika isih cilik dheweke :e--r urip rekasa, nanging bareng saiki wis tuwa uripe kepenak,apa-apa sanrua kecuku Pa''

    2. $a kuwatir atimu manavia (c!!€ gelem sabar, tekan titiwancine kowe bakal nemoni urip singkepenak.

    3. Ayo kuwi wedange engga I crnbe pupung isih anget, mengko selak kebacut adhem. Karopanganane kuwi disamb 'i - a'rgan. kuwi mono gaweyan dhewe ora tuku.

    4. Nalika mlaku-mlaku Simbar xodanan, mula bubar adus terus turu wae, ora metu-metu sakakamar.

    5. Jaman saiki arang-arang i,,c.g Jawa bisa omong nganggo basa krama inggil, amarga duwepanganggep manawa basa

  • 9. Manawa isih enom mono tenagane isih rosa, nanging bareng wis rada tuwa sithik, kaya-kayawis ora duwe tenaga, mula sing baku tansah njaga kewarasane awak

    10. Bungah susah, sugih mlarat iku dadi sandhangane wong urip. nanging sing baku aja ngantipadha lali manembah marang GustiAllah sing nyipta jagad saine.

    Pratelan ikiowahana dadi basa krama alus!

    Wayang Kulit iku salah sawijining pagerarar' ,!-iy,Bn3 (a..g r' 32:€?(:e a(in l.lahabharata utawaRamayana sing wayange digalve saka Kuiit Jinrsng ,,uai,a.g r( {a-g :ar . j C senengi ing TanahJawa. Wayang iki digaw6 saka kulit kang ditatah lan dl6ntha Kaya c.-e marungsa. Umum6wayang kulit nglakonak6 lakon Wayang Purwa, nanging ana uga kang n;6.r33c Crita Menak lanBabad Tanah Jawa, crita agama (Kristen, Buddha), perjuwangan. lan mar€r..a .,,arna crita liyan6.

    \A/ayang kulit dilakokak6 ing layar putih kang sinebut kelir. D6ne wayang-wayang ku,r.,,r Citancepak6ing debog ana ing sisih tengen lan kiwan6 dhalang. Gamelan kang ana ing sisih mburi ngiringipagelaran iki. Pagelaran wayang wis diakoni d6ning UNESCO ing tanggal 7 November 2003. dadikarya kabudayan kang 6di p6ni ing babagan crita dong6ng lan warisan kang berharga banget(Masterpiece of Oral and lntangible Heritage of Humanity). Suwalike, UNESCO nyuwun supayalndonesia njaga (preserue) warisan kuw.

    B. Nyemak WawancaraWawancara yaiku golek katrangan saka wong kang diarani narasumberyaiku rirong nduweni kawruhkang mumpunitumrap bab kang dirembug.Bab-bab sing kudu digatekake sadurunge nindakake wawancara yaiku: .1. Nemtokake tujuan.2. Nemtokake narasumber sing mangerteni/mumpuni.3. Nyiapake materi (bahan) kanggo wawancara arupa dhaftar pitakonan sing ditujokake marang

    narasumber.

    4. Nemtokakepanggonanlanrnektukanthisemayananluwrhdhisikkarowongsingdiajakwawancara.5. Nindhakake wawancara kanthi nggunakake dhaftar pitakonan sing disiapake.6. Nyathet katrangan kang wigati/teliti saka narasumber.7. Nggunakake unggah-ungguh basa sing trep marang wong sing diajak wawancara.8. Nyusun asil kegiatan wawancara wujud palapuran,.laporan.

    Rungokna/semaken wawancara ing ngisor iki kang diparagakake dening kancamu!

    Edi : "Nuwun sewu Pak, asma panjenengan sinten ?"Pak Paijo : "Nama kula Pak Paijo, Nak."Edi : "lnggih Bapak, dipun tepangaken kula Asri saking Slr,lA Berserr badhe ngangsu kawruh saking

    panjenengan."

    Pak Paijo : "Ajeng ngangsu kawruh bab menapa ta nak, hla wong kula namung pemulung.''Edi : "Hla menika amargipakaryan panjenegan menika klebet pakaryan ingkang piniji, amargiboten sadhengah

    tiyang saged nglampahi."

    PakPaijo : 'lr4gih pancenmakaten Nak..."Edi . -Nuwun sewu Bapak nggadhahi pakaryan dados pemulung menika wiwit taun pinten...?"Pak Palo : 'Kula dadm pemulung menika wiwit taun 2000.,,Edi : "Menapa ingkang dados alasan panjenengan makarya dados pemulung pak...?"

    Bahasa Jawa SMNMNSMT

  • Ei

    E$

    E$

    il$*

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • E3

    Bfi

    H*

    Eg

    !I,Owahana dadi basa krama, ukara ing ngisor iki!

    1. Lagi sepisan iki aku ketemu karo kowe, sapa jenengmu pak?

    2. Saiki kowe sakulawarga mapan ana dhaerah ngendi lan klebu ing wewengkon ngendi?3. Kanggo nyukupi kabutuhan kulawarga, kowe saben dinane nyambut gawe minangka apa?4. Daksawang kulawargamu katon tansah rukun kowe duwe anak pira?5. Gaweyan apa wae iku becik sing baku asile halal lan ora gawe rugine wong liya.

    e. Maca lntensif Paragraf Deduktif lan lnduktifParagraf yaiku minangka rerangkening u

  • -Gathekna tuladha paragraf induktif ing ngisor iki!

    Tuladha 1

    Tetuton'barang kang diperlokake banget, manawa duwe turahan sangu dicelengi, saben-saben diparingi

    dhuwit mirunggin ora banjur dientekake kanggo jajan sing sejatine mung nguja hawa nebsu, sithik mbaka slthik

    clhuwit iku dicelengi. Manawa bisa nindakake kayamangkono iku ora ategescethil, utawa eman€man nanging

    sejatine nglelatih dhirisupaya bisa gemi nastiti ngati-ngati, wong kang gemi nastiti ngati-ati bakal ngundhuh

    woning tumlnOak yaiku kabutuhane kacukupan nanging isih duwe turahan kanggo nyukupi kabutuhan liyane

    sing kadadeyane ora kanyana-nyana,

    Tuladha 2

    @marangWongliya'Dalanikudududuwekepribadi,dalanikuduwekewongakeh,dadiyen nii-gunakat

  • b. Sangarepe wanda wekasan kang menga tanpa sandhangan swara lan ora kadunungansandhangan pengkal utawa panjingan (d )Tuladha:

    1 llgs" Putra

    2. 11*1*rrurftrLr\ Lodhaya

    3. ll*orrn\ Bawana

    Wanda wiwitan ing tembung comboran arane wong kang diwancahTuladha:

    1. llta, )ancffur> (Re) Sadipa

    2. llf r- )ry r-n rrs r A ) Swatama

    3. llt r I ,.q1gc'\ (Har) Jadrana

    d. Panambang : un, panambang : on, panambang: an.

    Tuladha:

    1 11**ftrn\ Tekaa

    2. 11*-1r*2ftrn\ Nganggoa

    3. l1B\*'*E* Nglebokna

    2. Aksara Legena Miring

    Unine aksara legena miring, manawa dumunung ing:

    a. Wanda sigegTuladha:

    1. 11*uil. Lan

    2 ll r-r r.rn +nJlr Pakan

    3. llrrsngr Jalma

    Bahasa Jawa SMNMNSMruMAK KelasXl

    EIE:i

    EI

    E3

    $l

    E}

  • b. Wanda menga sangarepe wanda wekasan kang sigeg

    Tuiadha:

    1 11""dryj]. Iabik

    2 lihu,y"Il.' Semaput

    3. l]fiorurt3lr Riwayat

    c. Wanda menga sangarepe wanda wekasan kang uga menga sarta kadunungan sandhanganswara, sandhangan pengkal!l ) utawa panjingan (o )Tuladha:

    d. Punvaning tembung kang ora diucapke mawa pepet

    Tuladha:

    e. Ater-ater (ar ) kang ora luluh karo purwane tembung kang ciate'-a:e:Tuladha:

    I lltn ry" Alu

    2 l| lr pr Kapwa

    ll*,*U,) Lagya.

    1 l1*rftsn\ Jawala

    2 |lanun +nx Dahana

    3. I err,r Gflil\ Caraka

    4I ll-rrurugx Raha,- ''

    2 [.r r-r{rs Rahrta6.

    3 [[rrurt

  • F3

    $i

    f. Ater-ater (arn) kang arimbag tanggapTuladha:

    I 1l*qru\ Kagawa

    2. ll*ftig.I|. Kag kut

    J. ll.,r

  • 11 Ga

    [[ *1n-r , g* a-r rr n Er 2r r-l !

    LLI']rlil Gn U]

    0-n rt-lt ftn 0n Gnn

    11 *, drn on rtrf :-l t] rJ rr t- tr Lt L-u qtgul n{rn rJUlz,'l ftjlll\\

    'rrdoa!Ga

    ll nn rLr a,rtm nmt +rn rt Ll ]-l Ll Ll L1 Ll rt< tLr ofln qin u ?n\lt -"""'-"") -" " -J ) trr

    11 * rn5ftqn o.r rri ;.r Ln nr

    I Lr Lr

    ryu- G, n-'/n*

    'n qnN

    ll n- * gnni ontt'r rl i Lr L1Lr2 kll:

    9T,*, ui 9 t1 ' ]\ L1Llr onn"alr oingur Rn\

    ll ns m 06 ur rurc.fi n-tr Lt 2r l-t r-rini qnn Gfl \u,'-')'- )GvaGn< 0n qrall-l (lftn €I 2n +-l Lll Ll Ll\ En 0fi cm\) r)rrG G a i a a

    [[ * - t].Jt ttut 2n n-tt r\ LT l-lJ ftfln rr;l tsln (J

    a.G run m (nll00 ()8 lrl Lll tt- 1 L] Ll (n \\, d-l ) -'[r]ron:$%nj r-r '

    /a.wdw

    oui ruorn oflo{ut\ c-t L-lt Ll }-l r .Ltl€4GntJn uft6 0x0l} G{lll\))) q_, d

    ukara ing ngisor iki salinen nganggo aksara Jawa!

    Santi mulya, santi mulya, luhur n ulyariing negara lndonesia pasthijaya, tarlen saking golonging

    sedya tama, manunggal mrih sanlosa cipta rasa budikarsa, gumelare memayu hayuning bangsa,

    Oaslti yuwana sirna papa sangsaya. sampurnaning bebrayan gung Pancasiiq, mangambar

    gandanya rum lndonesia langgeng merdika.

    Cinta Tanah Air

    Ngulir budi lan tumindak sing nuduhake setya, peduli, katresnane marang basa, lingkungan

    pisik, sosial. budaya, ekonomi lan politik bangsa

    Bahasa Jawa SMA/MNSMI

  • :!i:!

    t=:t!.:EE :t-:...,t:

    Koterqngqn

    A.

    1.

    ,:::: ,:,,, :,,:::Ditambakna mrana-mrene tiwas-tiwas ndedawa larane, nanging tamba sejatine, ora liya mung

    atine dhewe.

    Unggah-ungguh basa yaiku tataran tumrap panggunane basa adhedhasar lungguhing

    tatakrama. Tatakrama iku kaudi supaya ngedohake penyendhu'

    2.

    Wangsulana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi cara ngeping (X) ana ing aksara

    a, b, c, d utawa e, minangka wangsulan sing koanggep paling bener dhewe!

    Kridha ingkang ginelar punika saged lumamcah atut sa< ng par",rbryaniu panjenengan sadaya,

    awit saking punika boten katalumpen ....

    a. ngaturaken pambagyaharla wlujeng d ngaturaken pangalembanab. ngaturaken pambagyaharla yuwana e. ngaturaken agenging panilwunc. ngaturaken agenging pangaksama

    Mugi kula panjenengdn sadaya wonten ing kalodhangan punika tansah pinaringan ....

    a. rejeki ingkang kathahb. kanugrahan saking GustiAllah ingkang Maha Mirahc. keluarga ingkang sakinahd. arta ingkang kathahe. putra-putri ingkang utami

    Sumangga sami ngonjukaken puji syukurwonten ngarsanipun GustiAllah ingkang Maha Mirah,

    ingkang sampun paring rahmat, hidayah, barokah ingkang boten saged kula panjenengan etang,

    ing satemah kula panjenengan ing wanci enjing punika pinaringan kasarasah saha wekdal ngestreni

    tatacara HalalBi Halal punika. Pratelan iki minangka....

    a. salam pambukab. punrvakaning aturc. wosing aturPidhato utawiwcantenan ing sangajengipun tiyang kathah menika boten gampil, pramila kedah

    nggadhahi sangu ....

    a. arla ingkang kathahb. kawruh ingkang mumpunic. kanca ingkang pinter

    5. Kajabanduweni kawruh kang mumpuni supaya ngadeg ana ngarepe wong akeh kuwi kudu duwerasa....a. mindherb. gugupc. teteg

    6. Sesorah cara menika saderengipun sampun damel seratan pidhato lajeng dipun-apalakentembung-tembungipun ngantos ukaranipun persis kaliyan cathetan ....

    a. sesorah kanthi cara apalanb. sesorah kanthi cara maca teksc. sesorah kanthi cara damel cathtetan alitd. sesorah kanthi cara dadakane. sesorah kanthi cara naskah

    d. wasananing ature. salam panutup

    d. inuman ingkang segere. tetedhan ingkang miraos

    d. wedie. isin

    Bahasa Jawa SMNMNSMruMAK Kelas Xl

  • 7. Sesorah cara naskah utawi teks menika juru pamedhar sabda saestu mbekta naskah pidhatolajeng ....

    a. dipunapalaken kanthisaestub. dipunwaos menapa wontenipunc. dipunfotokopid. dipundamelbukue. dipurroage dhateng para tamu

    B. Sesorah kanthi cara dadakan saged kalampahan manawi ingkang nindakaken sesorahpunika ....

    a. piyantun ingkang n'ggandhahi drajatb. piyantun ingkang sampun sepuhc. piyantun ingkang kaanggep sepuhd. piyantun ingkang nggadhahi kawruh lan kasanggupane. piyantun ingkang boten gadhah pakewuh

    9. Basa sing kanggo sesorah iku kaajab basa sing bener. Basa sing bener yaiku ....a. basa kang dakik.dakikb. basa kang ngayawarac. basa xang ngandhar-andhard. basa kang akeh kawinee. basa sing jumbuh karo paugeraning paramasastra

    10. Paragraf deduktif nduweni teges sawjining paragraf sing ukara bakune mapan ana ing .. ..a. pungkasaning paragrafb. wusananing paragrafc. madyaning pa'agrafd. wasananing Paragrafe. wiwitaning paragraf

    11 . Paragraf induktif nduiveni t'bkan ca

  • 15 "Senthir Lenga patra" yen ditulis nganggo aksara Jawa yaiku ....

    , llftH{,fo0:rorpp . 11ftd,fooro:rnSr.

    ' [ilH/,ffi*ftrqp " llfuH'S*T*L,U1*. llft dn*orqg\

    u

    "Mangan Kacang Lanjaran" yen ditulis nganggo aksara Jawa yaiku ....

    , ll n,o:ron*,/rGnan\Lt r\6 0q

    ' ll *o:r6oJr-Ku d" g[1..

    o llarorq**rqlurgJf.

    . llr5onor-mn r{-g[l:17. Tembung ing ngisor iki kang mawa aksara nglegena munijejeg yaiku ....

    16.

    . ll * r{r*oJr-.ru*f" g[lr

    ,ll*n**

    '11*/*.ll**1.

    18. Tembung mawa aksara nglegena

  • "Ladheyan ngajak sempal" yen ditulis nganggo aksara Jawa yaiku ....

    ,[E*T*n-q*n*]crrryjl.

    'llg1*oruffiK*r}*rryll." l[ H1* nnn o{los n*ft cn^r ryp:o l| en rur1* qni o{}tm *}r, ry[l:" l1 q1* n- q* atnlcr on ryp:lsinen ceceg-ceceg saironing pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi tembung kangmathuk! 4Nglairake gagasan, panemu, utawa osiking ati sarana lisan ana sangarepe pawongan akeh awitpawongan iku ....

    Syarat nglairake isining ati iku kudu ditindakake ana ngarepe ....

    Basa kramane mulih yaiku ....

    Sasampunipun dhahar lan ngunjuk. mila lajeng kraos .. "

    Bacute unen-unen lambe seturnang ka.;

    Esuk dhele sore tempe teges€ ,/€n! crC^ig3:€

    1.

    2.

    3.

    4.

    5.

    6.

    7.

    8.

    c.

    1.

    2.

    3.

    4.

    5.

    I[ . * ETf* *t' u Kn *1g*m58ft 1*[ (qU rS g & 0] .,

    T0{r ^*2

    t0nn2 rn, un 0r}

    Ana unen-unen mangsa kacarg nringrgala ....

    Wong sing piniji nindakake sambutan awit drajad lan ....

    Wangsulana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi pratitislApa tegese sambutan?

    Nyapa aruh marang para tamu iku prayogane kanthi urutan kepiye?jlentrehna apa tegese paragraf dhedhuktif iku?

    "Kecemplung Jumbleng" salinen nganggo aksara Jawa!

    ll * g0g]l6..r,ufi *t* Ujp*ttffiT* 0.n\,r.,ra Jawa iki unine kepriye?

    Wangsulana pitak6n-pitakon ing ngisor iki kanthi benertan pener!Tutisan Jawa inig ngisor iki salinen nganggo aksara latin!

    tt fr TU, ft TU2t*rn^rn a r' fr p *tB, *lqfl 2 .tJh

    Bahasa J awa SMA/MNSMI

  • J.

    2 l1*nrJtr1*rdft /?l .*q1*o{norudon>It * qplqnlr r rh * -nll *ntft u rur mnfir1rr, * g*[*

    ffiGawea teks sambuta

    0rnug0:u\Tulisan latin ing ngisor iki salinen nganggo aksara Jawa,l4. "Patrape wong ngapurancang, pintere den alingi bodhcne di:okck ngayun '5. "wanti-wantiaja ngantikelimring kamurkan, pray,cQa -,geii rnarang kautaman,,

    n banjur tindakake seseorah ana ing ngarep kelas!

    wahgsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi bener lan pener!1. Kanggo njaga supaya para siswa ora kena pengaruh sing ora becik mula kawicaksanan apa

    sing paling becik ditetepake dening sekolah?2. Teknologi iku ciniptakake kanthiancas apa?'

    A Paragraf induKif iku duwe titikan kepiye?CltKeRtVe patrape wong sing nindakake sambutan iku?

    L3r, Kela bakti ngresiki tingkungan iku tanggungjawabe sapa?

    6. Kena apa yen ana bencana alam iku sing nandhang rekasa wong sing cilik?7. Tulisen nganggo aksara Jawa " Raden Gathutkaca satriya ing Pringgandani, ganivane pregiwati

    putrine Raoen Janaka"!

    ' ll ryr, ffi rtno$rT cs,qL1**2 cqcruun Tn*+ft *\(\ aa

    Onght qtqtrylla satinen nsansso aksara tatin!9. Rumangsa andarbeni. iku tegese piye?10. Melu angrungkebi iku tegese kepiye?

    5. "Petruk Kanthong Bolong, tau dadi ratu jenenge Wel Gedubeh" salinen nganggo aksara Jawa!

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • TRADISI

    Standar Kompetensi:

    1. Mampu membaca danmemahami bacaan sastramaupun nonsastra, berhurufLatin maupun Jawa denganberbagai keterampilan danteknik membaca.

    2. Marnpu mengungkapkanpikiran, pendapat, gagasan, dan

    perasaan secara lisan sastranaupun nonsastra dengannrrngiunakan berbagai ragam

    dan ulgqah-',u-r*guh bahasa Jalt a.

    3. ir4ampu mer,.gungkarkanpikiran, penriapat, {-iJa:l:. i j-.

    perasaan dalam berbagar re:.r.

    karangan nonsastra mauiui-

    sastra menggunakan berbagai

    ra gam bahasa Jawa sesuai dengan

    unggah-ungguh dan menulis

    dengan huruf Jawa

    Kompetensi Dasar :

    1.1 Mendengarkan geguritan yang

    disampaikan secara langsung

    atau berupa rekaman.

    1.2 Menyampaikan sambutan dalam

    bentuk pambagyaharja.

    1.3 Membaca pemahaman wacana

    berhuruf Jawa 1.5-20 kalimat.

    1.4 Menulis wacana sederhanadengan mempertimbangkanIetak kalimat utama

    ffiqEBffi lettsi&*rer x* ;&e r., ;,s.*i €

    Melalui pembelajaran materipengalaman belajar:

    memperoleh

    ' Menemukan tema geguritan r-ang ditiengaikan.' Menyebutkan kata-kata kias rlalam gegurit..in r ang

    didengarkan.

    ' Menemukan nilai-nilai yar-rg terkandung dalamgeguritan yang didengarkan.

    ' Men.yebutkan amanat yang terkandung dalamgeguritan yang didengarkarr.

    ' Menceritakan kembali secara lisan dengan rclgan.)krama makna geguritan yang clidengar.

    ' Menentukan pokok isi sambutan dalam bentukpamhagyaha rja.

    ' Menyusun kerangka sarnbutan dalam bentukpa mbagyaha rja.

    ' Mengembangkan kerangka sambuian yang berbentukpan-rbagyaharj a sesuai dengan un ggah-un ggu h bah asa

    ' 1.1=:-.' :::r:...rk.rn secara llsan sambutan berbentuk:-.-:::-i. -::,.::r-.:::-:.:-.:.tr.g.t::l.ti:,l,intol-rasidanit.-iDr.,,-rti,:r:.\, __--Iar.. ..\lengi.ieni:: iasrberhuruJ Jarr a.

    Mengidentifikasi huruJ- sandhanga:berhuruf Jan,a.

    ? Mengidentifikasi tanda bacaJawd.

    Menemukan pokok-pokok rsr ',.. ... --.: : i=:: -::;: Tan a..Menjawab pertanyaan berl : :::- -r::.:-..r . -. ::,:na.Menentukan tema para,;:,, .

    Menentukan letak kalima: ::arLa

    ditulis.

    Menulis paragraf jenis ;e;,-iktil.Menulis paragraf jenis iriultifMenulis par agr af jenis ieduktif-induktif .Menulis paragraf jen-s deskriptif-naratif.

    :r: a na

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • A. Ngrungokake GeguritanGeguritan yaiku wohing susastra kang awujud tulisan sing anggone maca kanthi cara lelewa manutsurasaning tembung kang rinakit.

    Tandha-tandhane geguritan yaiku:'1. Kapantha-pantha dadi bait utawa pada.2. Saben ukara ganti baris (larikan = gatra).3. Tetembungan lan ukarane ringkes, isine mentes lan ana bobote sastra.4. Ekspresi lan rasa pangrasane penulis bebas.5.' Tema utawa underane crita angel dipahami.6. Ana sing nganggo puruuakanthi (sajak) lan ana sinE ora nganggo.Carane ngripta (nganggit = ngarang)geguritan yaikl;

    1. Nemtokake tema utawa underane geguritan2. Kosentrasikang seriyus kanggo golek imajrnasi.3. Milih tembung kang mentes lan ana bobote sastra.4. Ngrakit ukara kang ringkes. dipantha-pantha dadi bart utawa pada.5. Saben ukara kanthilarikan (gatra).6. Yen perlu nganggo purwakanthi (sajak) ben enak diwaca lan gampang diapalke.7. Diwaca bola-bali kanggo ngukur mmk apa orane karo underane crita, lan aja nganti kaya gancaran

    kang dipantha-pantha dadi bait.

    B. Menehi irah-irahan utawa judhul.Carane ngapresiasi geguritan :

    1. Konsentrasi kang serius kanggo miwiti apresiasi.2. Diwaca bola-bali kanthi lagu (intonasi), lafal (ucapan) lan aksen (tekanan) kang bener.3. Ngerti karep lan imajinasine penulis, senajan mung kira-kira.Coba gathekna kancamu sing maca geguritan ing ngisor iki!

    Langit wetan sumamburat abang

    Trontong{rontong sang bagaskara ucul saka gendhongane jagad

    Embun esuk lir mutyara rinonce

    Angawe-awe manembrama tekane dina anyar

    Nalika sang surya mancatitataraning langit

    Kapyarsi dara muluk angaluk-aluk

    Celuk-celuk warga desa Punthuk

    Murih padha mlumpuk ing bambinging gumuk

    Selur andalidir lir sela blekithi

    Lumampah datan ana pedhote

    Pacul, arit, dhandhang, linggis

    Wus samekta ing asta

    Gya makarya saiyeg saekapraya

    Sengkut gumregut tumandang kardi

    Nambak-nambal setu banda kang ambrol

    Tangantangan prakosa kinanthen tekad waja

    Linambaran sesantiSepiing pamtih rame ing gawe.

    Holobis kuntul baris

    Pakaryan abot lan nglengkara

    Dadya nyata

    Setu banda wus kabanda pengkuh kukuh bakuh

    (Pak Jarno,)

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • tr

    titi

    EA

    EB

    $i

    &{

    E$

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • B" Maca Teks Sambutan Atur Pambagyaharja

    Wacanen pambagyaharja ing ngisor iki!

    As s a I am u ali kum w ara h m atul a h hiw ab ar akatu h.

    Nuwun

    Bapa Pangarsaning Pawiyatan Ingkang Kinurmatan

    Para Dwija ingkang winantu ing pakurmatan

    Para Kanca Siswa lngkang kula tresnani

    Langkung rumiyin sumangga kula panjenengan sadaya ngonjukakaken panuwun syukurwonten ngarsa Dalem

    Gusti lngkang Maha wikan. lnggih awit saking sih nugraha sarta berkahipun. kula lan panjenengan sadaya saged

    ninanggih ing papan punika kanthi bagya mulya, kalis saking sambekala

    Satajengipun, kula minangka sesulihipun panitya. ngaturaken slgeng rawr", h'Lgi-mugi rawuh panjenengan,

    saged adamel rengenging swasana pepanggihan ingi(ang srpglsi 16 ,r:': srvarc )irnika.Boten katalumpen, kula ngaturaken agunging 0anu'/r"' {eiJ' Basa ta-,gasar',,^g Pawiyatan ingkang sampunparing idi palilah murih pengetan ambai wa'= P;?-,'-:a^ rrses $,53r2.' . rirrgkangsamirawuh irg!.a-: -:--- :,:. z- - :2l.uai0ssampunkawuningan':-:'.::-:-: -::-.:sai ':unkepengkerwontenirgpapanpunikamadEPaguyuban

    r.esna Budaya D6ps ,r,r931^g ga'r rrrgatosrng perlu. panjenengan kasuwun rawuh ing pahargyan punika saperlu

    mengetidinten ingkang :nirunggan punika. Wondene ancas ingkang kinadhut, mugi+nugipahargyan punika saged

    dados pecuting lampah ing dinten-dinten samangke, ngadelaken tekad, majengaken paguyuban anggenipun

    keparerg ngri-un kabudaya Jawr

    lvlenggah wedharan sajangkepipun mungguhing pengetan ambalwarsa Paguyuban Tresna Budaya dalah parnenan,

    : zaar, tuwn dhebat mawi basa Jawi, badhe kababarmenika mangke,.

    Awit saking punika, kula nyuwun panjenenganipun Bapak Kepala Sekolah kersaa paring wedharan pengetan

    ambal warsa Paguyuban Tresna Budaya kalajengaken mbikak adicara pamemn, bazaar, dhebat mawi basa Jawi,

    safia nggelar budaya Jawi.

    Datan kesupen kula ngaturaken agenging panuwun ingkang tanpa pepindhan katurpara Dwija, para karyawan

    ingkanq kepareng paring eguh pratikel murih pralitising adicara. Atur panuwun dhumateng para kanca siswa ,

    ingkang sabiyantu ngantos adicara punika saged lumampah kanthi prayogi

    !ng wasana. sugen$ amriksani gelaring budaya salebeting pengetan ambalwarsa madegipun paguyuban Tresna

    Budaya ngantos paripurnaning adicara ing siyang punika.

    Makaten lan semanten ingkang saged kula aturaken wonten ngarsa panjenengan, ngrumaosi kathah kekinanganipun

    kanthi andhap asoring manah kula nyuwun agunging pangaksama.

    Nuwun. matur nuwun

    W a ss aa m u a I a i k u m w a ru h m atu I a h h iw ab arakatu h.

    Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitisl

    1. Punruakaning atur utawa pambukaning atur iku isine mratelakake bab apawae?2. Pratelan kang wigati sajroning pidhato sambutan kasebut isi bab apa?3. Kajaba mratelake wosing gati, surasaning atur iku uga mratelakake babagan apa?4. Ing panutuping atur iku ngaturake babagan apa?5. "Aku rumangsa seneng banget dene kowe kabeh wis padha teka ana sajroning patemon ing

    wayah awan iki, dikepanake anggone padha lungguh ngantisarampunge acara ing awan iki"Ukara ing dhuwur dadekna basa kramal

    Bahasa Jawa SMA/MNSMI

  • $$

    ${

    C. Maca Aksara Pasangan1. AksanaPasanganWutuhAksaraPasanganWutuhkanglGhrlislngSangisorcAksarakangDipasangi

    Tuladha:

    2.

    tnll aran-/**u. tn Mas Raharja

    UTJI llT-''\*8ry* Golek Yuyu

    qm ll*'8,5* Bapak Guru

    0:1 ll.1**qt*r,EIl. Ngetan ngulo.r

    JII l1*mrnftqnrnn-Uj[ Babat a as

    JI tt"rygon^raigll., Nyuwu'pa-:

    ^4 Ilr*on^*rrr[rr$r\ Manga- =::

    Gatekna ukara kang mawa pasangan wutuh lan tugelan ing ngisor iki- Rawat-rawat rinumpakayen rinasa sanyata gawe rege': -: sirasana

    11 aall rn a-l n.qn c.-lt ftqn Go GrJr 0{T100 na_l rn 0{-l rt l-r L=rl Ltl nr 10u. rn r) [ rn L

    G\ a-C)qn qnn0r0,40.n0fl\

    U

    - Yogyanira kang para prajurit lamun bisa samya ar- rcna kadya nguni caritane.}l

    no uur zqrn rlfl rn onn rLr u 0Jr06 r,i r.n l lr lt a.r €JrnftJlrr 0{r tfli ur,, I Lni \3) lt-J, d )ao*

    ull5GoRn rrftsnftrlon\

    ' - Yen ginagas gagas saya ngranuhi,lamun ginandrung gandrung saya kedlarung

    ll-1t ffi **ffi qnn nn-drrL1&l!,1d.

    Aksara Pasangan Tugelan Aksara Pasangan Tugelan kang Katulis lng Saburine Aksarakang DipasangiTuladha:

    nru G,r on qnfinn n{lqnn cflrrll*, 'fr'.t ."'',) t4 t4 *)*

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • - Maryam ngacungake tangane sadurunge aweh wangsulan pitakone gurune

    , g w *l ften\crtn r\BT)\**- Alun-alun iku lemah jembar kagungane ratu, alon-alon iku lakune rindhik.

    11 * ry*- ry** gE riR %/-*,r! xr .1 8., g.

    ft.,m

    T0ru2 o-nrir\ncur2 Gn^Jff g*n T.lt.i T Tl.

    - Pringas-pringis katon untune, prengat-prengr,t pc a'.2?e .'z (€:e-3{ lLsalvang

    fulur q:i,6 H *l* , *-) q .l t-, ' LJ Lr LT J L] L1 LT -r 2 Ltr 1slr \B\

    G0.1n2rnOflnft00-fl k-r rri lt crxt,- Sripat-sripit lambeyane kadya merak kasimpir, srupat-sruput ngombe wedang anget

    llgiuretgdq\en-\H*pl

    h, -q *s, -/try. -. 4 gnr1q, Tqfl \ulr m"oinfu n1jf- Udan riwis-riwis ora uwis-uwis, rintik-rintik banyune tiba ing godhong garing

    11 g* q ci q otul.lrz u gci an^lgci g ,,i H q H arg "U\on ftsfi

    om urrfi nn qr-Y-r 2 t-r a^rz qnn rff\tt- Wetenge krasa mules yen mambu ganda penguk, mripate sepet yen nyawang sawangan ala

    nGA\ G na GG[[, *\m gu 12*lffi € gqrn ry " 5ry]lg.nlw

    *o,ulw H

    a; a.rra-l rn 0flJ]l 0ftil\

    - Sikile krasa gatel-gatel anarga kena wisa ula sawa, gedhaggedheg amarga kupinge klebon

    banyu ,

    ll el oc,m u-r L, rr .rftr E,.r, t n-- ur/o- f,n nnci 0.n .rn rcu fin utttLnaUqnn:tIJl.l€Iqrnn0fln[fl.-..._)-,'\/..wG

    0rn c^tt\Tn\(J qnnrn €r qm 9. \* w1*, q "5*Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • Ngulat-nguletake geger amarga pegel, ngipat-ngipatke tangane amarga krasa gringgingen

    GG/ / GG t

    T* nug* n4 \*

    qirn qhri ft,m cri qrurii qin nft'l rl

    ,3.(.r Ir (.1 l-I l-ll Ll L-l-ll

    durufrruroetrm / -'s.0:r 0+ lcrln0sn0r0r[E*€rl qr:n[qfinU]q'Ir n mllr

    Dhemen adul-adul senenge metani alane liyan iku laku kang ora becik

    [htt Gnrr g*- gft'.]fuffi \* \, ftsm Brrn ftni\tl{r nnl uu'ronJfr org* or5*

    \0.rn2 '1n{flftrLn2 qnn\

    - Pinatut-patut dimen patut, pinulas-pulas dimen laras,

    ll d * rytenl g"p\Gl odr: g*j g* *J"" y\U H ,nHjl'

    Sri Gunung yen sinawang saka kadohan katon ayu, bareng dicedhaki katon ala

    }}.nry y \tr",tn rrrr irrn ul"nn c'rn cnn

    \m 2

    1

    Ltl H \

    t=n z tlt -11 ty'

    i1:1] !-r l-l-n Ltl -

    tJkara kang mawa aksara latin ing ngisorift.isa/inen nganggo aksara Jawa !

    1. Alas rusak amarga wtt-wttane padra c'.2=2-- : .z'1' -=-.:- :ening para pangrayah'

    2. PakYuwana kagungan yoga cacah sa..:a -::.= :-:la'r r'tonten ing Yogyakarta.

    3. Mas Gunawan gadhah pakaryan dadcs J-': ^':3. ,". ^:3' Shusun Gambirsawit.

    4. JakaTingkir numpak gethek ketemu balu -:e- - . :' .^ a ing kedhung srengenge'

    5. Mungulas-ulas,apus-apusulatekatonsed^'--a-l'iselatinemungkanggosamudanabae'

    D. Nulis Wacan Narasi (Nyritakake)

    Wacan naratif yaiku wacan kang mbudidaya nynia(ake kedadeyan kaya-kaya wong kang maca

    nyekseni dhewe utawa ngalami dhewe kadadeyan rnau. Utawa wacan kang nyritakake kanthi cetha

    rerangkening tumindak ing sajroning kadadeyan

  • wacan narasi ana warna loro, yaiku narasi eksposisi lan narasi sugestif.1. NarasiEkspositoris

    Narasi ekspositoris yaiku wacana kang mung menehi katrangan lugu/apa anane.Tuladha:

    Jam enem Darmi mangkat enyang pasar arep kulakan. Tekane ngisor wit trembesi dicegat Darmolan dijaluk dhompete. Darmi mbengok, Darmo bingung terus njupuk watu dithuthukit

  • Nguningani risakipun wadyabala, Sang Prabu Kenya Dyah Ayu Kencanawungu sakalangkung sungkawa ing

    galih. Sang Pnabu Kenya lajeng manjing ing salebeting sanggar pamLrJan. nuwun nugrahaning Gusti lngkang

    MahaAsih, pinaringana garana kangge mbengkas reretuning nEan. pambaielanipun Sang Prabu Menakjingga.

    PanyuwunipunSangPrabukatampi.SangDyahAyutampiwangsiting;a,',aia 'nuhungingkangsagedgetttasi

    damelnyirep reretuning negari lare saking redim nama pun Damanvuia' G,:a-gita. Sang Prabu Kenya Ayu

    Kencanawungu paring dhawuh dhateng Sang Rekyana Patih. kiner ..-:,ac larea ingkang kacetha ingsalebetingwangsit. PangandikanipunSang Prabu Putrimenawingantos 3o:e'3^a'r!!ih, SangApatili b*tiire

    pinraingan pidanaageng. Mirengdhawuh pangandikanipun Sang Prab, Ke^.a -:"ahipun Sang Rei;1,'aria

    Patih babar pisan boten ngedhap. Awit, dhapur kaleresan, ing wekdal p--'

  • A, Wangsulana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi cara ngeping (X) ana ing aksaraa, b, c, d utawa e, minangkawangsulan sing koanggep pating benerdhewe! -

    Ngaturaken pambagyaharja rahayu sinartan panuwun ingkang tanpa upami katur dhumatengpanjenengan sadaya ingkang sampun nyisihaken lr,ekdan saha nglonggaraken penggalih kanggemerlokaken rawuh ing pepanggihan siyang punika ...a. paring pisungsungb. paring pambiyantuc. paring panyengkuyungd. rawuh ing pepanggihan wanci siyarg i:-,r=e. paring eguh pertikel

    Menggah wosing gati ing sryang p.nika. para siswa makarya sesarengan kaliyan OSIS SMABudi Utama ngawontenakel oengean dinten Kartini. RA Kartini miyos r,tonten ing kitha ....a. Blorab. Rembangc. Kudusd. Jeparae, PatPangelan dinten Kartiniwigatos sanget tumrap kula panjenengan sadaya. R.A. Kartini pindhanipunsekar ingkang tansah mbabar angambar ganda arum ing bangsa lndonesia. Sekar ning ukara ikuba- ngokone....a. xembangc minyakwangic pandhanc konyohe tembangGeguritan.iku karangan kang qwujud tulisan sing anggone maca kanthi cara ....a. ngadegb. lungguhc. lelewad. mlaku-mlakue. nglaras

    Geguritan gagrag.lawas iku kawengku dening guru gatra,yaiku ....a. cacahing wandab. cacahing tembungc. cacahing pedhotand. cacahing larikane. cacahing aksara aPunruakanthi kang ana sajroning geguritan iku nengenake ....a. runtuting tembungb. runtuting ukarac. runtuting sastrad. runtuting basae. runtuting swara

    1.

    2.

    5.

    6.

    Bahasa Jawa SMNMNSMruMAK Ketas Xt

  • $$

    7. Wong sing lagi maca geguritan iku diarani ....a. pangguritb. panggaritc. pangripta

    B. Geguritan saka tembung "Gurit" sing tegese ....a. kudangb. kidungc. kudhungGeguritan iku guru gatrane saora-orane ana ....a. 2gatrab. 3 gatrac. 4 gatraGeguritan iku diarani nduweni titikan tembunge mentes, iku nduweni teges ....a. maknane cethab. maknane cethekc. maknanejerod. maknane semue. maknane samar

    ll, d osn 06, qT* on-R nn/,,sn afi unlornl ffirur a-r

    " ll dun€/\( )a

    d. pangurite. panganggit

    d. kadhunge. kedhung

    d. 5 gatra-'',..e. 6gatra -,

    10.

    11.

    o IlofiLfidgfl..

    " lloriful*r*lomnl*.. ll*igorlLr,*

    " lld un o{i orn rrur\

    12 Try*"* q-tgrnr1*on^inR-orn/osfi o,iar.,rndc1GG

    0ftn 0i ]rt(Ul ]n\q _rGt

    0ftn tn mri nsnx\,

    G/- o G/0anLfl mT05ut! Lsu mTl\q m,)

    G,/o'rurH *q}0$ru\

    ,ll*Kfift

    'll*Krifi" ll*Kfifr,ll*Gfift

    " ll*odft.G(\

    0Qn(tJlu0:T0nqa TN

    Bahasa Jawa SMA/MNSMI

  • 14.

    13. ' "Gedhang Kluthuk mathuke yen dirujak" yen ditulis nganggo aksara Jawa dadine ....

    , ll fr &n"oft ryg.E g1qtu1* Vt*q3[lr

    ' 1l fr * qry.Eg-t**t* ry)*ry[l:: llfr*qg*ury\q1*g)*gft, llft*qg*ug1q1*g)*s[lr.'.

    l},ffi *"ffi rygorgg1ql-- ry)* q$l..Wacan kang mbudldiya nyritaka[-e Xdcaceyin kaya-kiya wong kang maca nyekseni dheweutawa ngalami dher,ve kadadeyan m aL:a. wacar"ra dhiskripsib. wacana argumentasic. wacana persuasid. wacana narasie. wacana deouxiifJaka Kendhil ala '.:paire. Cendhek, ireng. tangane kwaga, wetenge bekel, gegere wungsu, lanora dulve guiu. l"iuia drjenengake Jaka Kendhil jalaran ....a. ruiina gawe kendhilb. tukang gawe kendhilc. rupane memper kendhild. kulina nyunggi kendhile. gaweyane dodol kendhilSenajan ala tanpa rupa, nanging ing bab jejodhoan Jaka Kendhil dhuwurgegayuhane. JakaKendhil kepengin kapundhut mantu ,...a. dening saudagarb. deningtarrcngsugihc. dening petanid. dening bupatie. dening ratu"Empu Gandring'kasektene ngedap-edapi" yen ditulis nganggo aksara Jawa dadine ....

    " lloftniourhcn4,qrnftri-srn' a

    ) -.-7 . -.-.0.I r*\q10:r(frt0iJil(n0iJt\

    " ll oh ri arh *)* qo{nft nqol*"1 anuix. ll oh d ou^mrJi *r gft q tr$ *EJl.

    15.

    lo.

    . ll uh"i ouh *J* onfu r,i-nrr rJ) KnE tr31[l:" ll fr "i o"rh*jn ry"-onn ft*'n1n*Tgru1**tr1

    'a

    OJJN ru}L'IJI\

    Bahasa Jawa SMA/MNSMruMAK Ketas Xl

    1,.

  • t a c"gryuhane Jaka Kendhil iku mokal kelakone, bab iku jumbuh karo paribasan ' "a. ieLot nguntailintang d. kodhok ngemuli lengeb. pager mangan tanduran e' manuk dara mangan paric. cebol nggaYuh lintang

    19. Sajroning crita Damarwulan sepisan ngenger ana ngarsane ' ' "a. Patih-Sengkuni d' Patih Gajah Madab. Patih Logender e' Patih Jatha Surac. Patih Udawa

    20. Nalika ngenger Damarurulan didherekake abdi kinasih kang aran '.. 'a. Sabda Pandhita Ratub. Sabda Ratu Linuwihc. Sabda Palon NaYa Genggong

    e. Angkat Buta Ongkot Buta

    B. lsinen ceceg-ceceg saironing pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi tembung kang

    mathuk!

    1. Geguritan iku anggone ra'- kanthitembung pambuka ""2. Geguritan saka tembung 'Gi-'i- sing tegese " '3. Cacahing wanda saben ar'raninE geguritan diarani " '4. Ana sing diarani Qe!ur:21 '< - '5. Pengetan sawjining 5ec€ta' {J 'J'nr-ah ar3r3ni

    6. Sawijining turnindar st:': !€+ir 3'3-il^13 : -g-3-aa{.e\.e

  • 4.

    5.

    "Wajibe murid iku ora mung angudi ngelimu sarta ngluru undhaking kawruh" Salinen nganggoaksara Jawa!

    Coba jlentrehake apa tegese wacana narasi ekspositoris iku?

    Gawea teks sambutan ulang taun sekolahanmu banjur tindakake sesorah ana ngarep kelas!

    Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi bener lan pener!

    1. Geguritan mujudak6 karya kang sipat6 pribadi Apa sacace?2. Basa sing digunakake sajroning geguritan iku caS€ sing endah. tegese kepiye?3. Pratelan kang nelakake dheweke minanc

  • Standar Kompetensi:

    1. Mampumendengarkan dan lisalmemaham wacana sastramaupun nonsastra dalamberbagai ragam bahasa Tau-a.

    2. ${ampu mengungkapkanpikiran, pendapat, gagasan, dan

    perasaan secara lisan sastramaupun nonsastra denganmenggunakan berbagai ragam

    dan unggah-r:ngguh baha sa jau'a.

    3. N1ampu membaca danmemahami bacaan sastramaupun nonsastra, berhuruf

    Latin maupun Jawa denganberbagai keterampilan danteknik membaca.

    4. Mampu mengungkapkanpikiran, pendapat, gagasan, dan

    perasaan dalam berbagai jenis

    karangan nonsastra maupun

    sastra menggunakan berbagai

    ragam bahasaJawa sesuai dengan

    unggah-ungguh dan menulis

    dengan huruf Jawa

    Kompetensi Dasar :

    l.lMendengarkan wawancaraberupa rekaman atau langsung.

    1.2 Berdialog sesuai dengan tingkat

    kesantunan

    1.3 Nembang macapat

    1.4 Menulis wacana sederhanamenggunakan huruf ]awa

    & B {e: i* i. i i* : E- -e riiETe s,

    Melalui pembelajara:.pengalaman belaja::

    ' Menemukan ha--f.:.wawancara.

    t Menyebutkar. .-::: ::': , ::: :=:.::;-: di dalamkegiatan \\-a','.':: ::::

    ' Mengidentiiil.:=. :..'::i :,, ::-:::t Menemukar. ::r ',.':-. ,:-=:.t Menyampaik-. .=:.:: r:-r-,-: l=t i:- :.E:.i:'J.:-.akan

    bahasa ragar. ..:.,:., - r. -r:- -:- -, :... ::.:::a \ .rngdidengarka:-.

    ::--::a:- -a- :-S\\'a mempefOleh

    . :: t -- ':-:. : :erhatikan dalam

    a

    a

    a

    a

    't

    l

    ' Menangga:r ---:--j,-:: :: .ragam kran'.: -:, :, :::jr:

    ' Menenfu\-- rr-r-,-.- .t Menvusur. -rr r .- - - -' I :

    ungguh b:--:.".' ':. ,

    ' Menyampal\- :=:-i: , ,-- :=:.aan piiihan kata yang

    _ sesuai deng":. -::.::.:--::-:=-1 'rahasa

    Jart a.. Menjan'ab :e.':-.'::: '-.i:n pemilihan kata yang

    sesuai dens :r i:- : i: j- -'_--. :- illh bahasa Jawa.t Menyampa-{:: :E:-i:.-. :::, -cara lisan sesuai dengan

    lafal, intonas: ':: :-i:": -.-ang tepat.' Menja'n-ab;E-:--- i i=. -.a:a lisan sesuai dengan lafal,

    intonasi, ia:: :::,: -, irg tepat.' Mengider.-:-.-.s- -=rs tembang Macapat.' Mengider.ir--.ii:-- *ru lagu suatu tembang Macapatt Mengide:.:::--

  • A. Nindakake WawancaraWawancara karo sawamaning lingkungan masarakat iku kagolong salah sawijining kegiyatan kang

    ketindakake saben dina. Wawancara iku mbutuhake ketrampilan kang mumpuni serta kudu ngerti

    unggah-ungguh basa kang bener. Wawancasra karo sadhengah wong kanthi migunakake ukaran

    pa[Jn tan ullra penlaluk king bener manut unggah-ungguh basa kang bener. Jenis-jenis vuawancara

    yaiku:

    Xantni cara direncana kanthiWawancara terstruktur yaiku wawancara sing dileksanakake

    adhedhasar marang daftar pitakon sing wis disiapake sadurunge.

    2. Wawacara Ora TerstrukturWawancara ora terstuktur yaiku wawancara sing ora adhedhasar marang dhaftar pitakonan.

    3. Wawancara TerPimPinWawancara pribadi yait

  • Tindhakna wawancara ing ngisor iki bareng karo kancamu!

    Nasibe Seni Tradhisional Kang Mrihatinake

    Sugeng siang, Bu? Kula Gisellya wakil sarirg

  • J.

    A+.

    Umume wayang kulit nglakonak6lakon wayang punrya, nanging ana uga kang nganggo CritaMenak lan Babad ranah Jawa, crita agama (Kristen, Buddha), perjuwangan, lan manekawarna crita liyan6.

    Wayang kulit dilakokak6 ing layar putih kang sinebut kelir. D6n6 wayang-wayang kuwiditancepak6 ing debog ana ing sisih tengen lan kiwan6 dhalang.

    Gamelan kang ana ing sisih mburi ngiringi pagelaran iki. Pagelaran wayang wis diakonideningUNESCO ing tanggal 7 November 2003, dadi karya kabudayan kang edi peni ing babagancrita dong6ng lan warisan kang berharga banget.

    Pratelan ing ngisor iki owahana dadi basa krama alus!Wayang kulit umume digawe saka bahan

  • 3. Basa Krama LuguWujude: tembunge madya (ater-ater lan panambange krama)

    Panganggone:

    1. Kanggo marang kanca sing ws kulina. pacna dra.late 1an ngajeni.2. Garwane priyayi marang sing kakung.3. Priyayi marang sedulure tuwa kang luwih cen:"e/, lraiade.Tuladha:: Sampeyan niku manawi kesah dhateng kantor napa ta

  • Ftl.t,*i;ang MacapatT*:i,'etig yaixu reriptan utawa dhapukaning baba mawa paugeran tartamtu (gumathok) sing pamacanei,1, ;.j1 li,1-lh .lfi!agokake nsanggo kagunan swara.ir:rr;;6;13;1tpiin tamb*ng Macapat ana telu, yaiku:i Gr.-:ru gatra y*ikr"r gunqgunge lar"ik ing saben pada tembang.l ,.lurr"r lnrilangai"lyaiku gungL,inge wanda saben lai'ik/gatra tembang.3 *i"rru lagr"r yaikr: iibanirrg swara vokal ing pungkasaning gatra tembang.Gungcunce tenrbang lv4acapat ana11. yaiku:1 ll,4askr-rnrarnb;lngz. lvrilril:1. Sinr-rm

    4. i(rnanthi5. Asmaradenal*;. tlarnbuh

    ierxtra:.rg Fucung,:::]i;c{,ll;g {ar:a kaiane tini..rirs f .:c: -.: - -'.=-:a- :','z-=a: (enE nge'ir,gke marang pepati. Pucungl*,"{l'rak iri*r* teir:i::;r1o ,.,,;--- . ' . =:'= =-*::- j -:' (anEgo mbungkus layon. pucung dienggoi*iTlhang kani; i:is* rii-r.- - - -^ = - ='.- ) - =' -';se j,en urip ing ndonya ana pungkasane.1-\n":nging Fur:urq \.jc? ' : - ,'.= ",.'.2, ,e. .Dt,:lng lku jenenge wiji woh-wohan. Wanda cung vgana!'ai gawe i,jl-;ir r:=' - ' . - I - l: -:?.4 :'atz\g perkara kang lucu kaya dene isih jaman dikuncung.i'r*-il,:r:g il:t :t"' I : ; -: :=-:;-g-lembang kang uga lucu, kayata parikan utawa bedhekan.Ir, r1;1;i1.. ;'. ' :' . : . ?,. -' -;e'/ii oanjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durunge dikubur.i "li:,'' -.'

    = = - - - 'l 'i, {ai:bu oerangane tembang Macapat amarga kawengku dening paugeran:

    i-i " )a::.-? : - . ,..,;2.,g6n lan guru !agu.l:r'e :.ii ',;r'iianlan ian gr'lru laqUnetembang PuCung

    Guru Gatra j euru Wllangan: Cacahing wanda

    _'"rL2- - *-Lql(3-ryqe--:2ii13 ---- i !-gatq, _'1 2 lvanda

    . aiaks ter':l:anq FL.rcung s*kepenake lan kurang greget, lumrahe kanggo nelakake geguyonan- prtut.rr

    '- ':srritefto irmi,.ang Puculig: pacung, kaluwak, wanda cung: ngacung, mancung.

    .,.,{na *,ilaniihi tetnbang Pangkur: Saka tembung Pucung utawa pocong werdine manungsa ikuini) qjinlr.:r 'i,.ira iafiEgenq. rnanawa wus titiwancine bakal marang mula bukane, yaiku Gusti

    lrna 114[s 4gi.ri:11, naiike manungsa mati iku dipocong.

    Tembang Pucung Gliyung

    Laras Pelog Pathet 6

    2

    la-

    f,

    ges"

    3

    tya

    5

    kas

    6 _s3wan kas

    32n)ran' to'

    1

    sa

    6

    kes-

    A)

    dya, pa-

    7. Dhandna:lr;3B. Durn:aI Qe'ir.,'.a i'- -^-- -J ,

    =,4- -,, = : ---'- :

    5

    la-

    i3)kon- ne kan-

    i,ku,

    zrn, t

    5

    E

    6

    e

    5

    bu-

    3la-

    1

    iY-

    Z'

    Se-

    6

    ra.

    5

    ka.

    2

    ni

    5

    e

    inge'

    67dur- ang. $fl

    $r

    Guru Lagu: Tibaning swana

    B a h a s a i a v., 2 \ t\.ii A,t i",4 A/.5 !.4 K/ Ll A K Ke t a s X I

    Suku lu

    Nqleqena / aWulu / i

    atra 4 Noleoena i a

  • Tembang Pucung

    Laras Slendro Pathet mayura

    6 G s 3, i i i 2 6 6 s 31l- mu i- ku, ka' la' kon' ne kan' thi la' ku

    i)632L,Le- kas- e la' wan kas

    L 2 2 2, 3 1 2 6 tTe- ges- e kas nYan' to' sa lti ,.

    6 1 2 3, 2 2 L 6 1 L L-22Se- tya bu' dya, pa' nge' kes' e dur- ang' ka' ra'

    Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis !

    1. Gawea basa gancarane saia' sawijining tembang Pucung: Ngelmu iku kalakone kanthi laku

    ... kasebut!

    2. Apa piwulang kang ana sjrcnrng tembang Pucung iki ..." Angkara gung neng angga agunggumunggung, gegolongar: ra Tnloka lekere kongsi, yen den umbar ambabar dadi rubeda

    3. Kepiye watak lan sasmitane tembang Pucung?

    4. Terangake guru wilangane:3r'lbang Pucung!

    5. Terangake guru lagune ieT-:e-g Pucung!

    D. Nulis Aksara Pasangan "Ka, Ta, La, dha, Ban Tha"

    1. Aksara Pasangan wujud aksara tugelan kang katulis ing sangisore aksara kang dipasangi, ora

    kagandheng, yaiku:'Ka Ta. La- : . ., ..Tuladha:

    Grl ll*-iHg* Jarik Kawung

    0+ llcsryerEl. Wis tamat

    rrr\ llor*Hutuil: Lamat-lamat

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • F$

    F1

    e!

    $lEI${

    ${

    Pasangan "Ka,Ta, La" ketemu sandhangan sukuTuladha:

    2.

    IrL l$l ll*hqUr,Btl.. DamelKupat

    l5l L5t1 ll,-,/H)* Areo tu r.r

    Kl rlrl ltuhqg*II

    Aksara Pasanoan trroelan kano katulis ino ser:'asangan tugelan kang katulis ing sai-;,s:-. .- z=z'z.a- j r :asangi, bisa kagandheng

    (; ttfrnc1p3.i.rlll . Gendheng Srrap

    (n 11 ',.J *tIl. Tambal ban

    ; ll nr5ryfl. Kanthil

    bisa ora, kayata: "Dha, Ba, Tha"Tuladha:

    Pasangan "Dha, Tha" oleh sandhangan "Suku" wujude malih, kaya, mangkene:Tuladha.

    C, G) llT,qng[l: Gumandhul

    a G) ll*mryll.)-Canthuk

    Gatekna panulise aksara sing mawa pasangan "Ka, ta, La, Dha, Ba, tha" ing ngisor iki!

    11 *1,

    ft\0:n2 H"crn, W *fi , q, q g gy ofi u,u a4"frBryfl.

    II * * u 0n fi an ^r nml4gu 0B an n11B/,sn * gfi 0r d 0n u )\(la

    11 * *1*:.*1q'*1i' .u\rr o:r g*

    \ftn 2otwl

    % ng'i *1

    *g*2*,1*rEr*t*)*

    ll **[q,BTd g*g.rlftAn2 qm u* *1n z d nnn-d Trh'*n1*uqt *EJI'Gqm

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • 1l *

    ry ts ng"an rn\ar a nnfuu,ur on ffinn trs *

    H T, qr, \a:r a rc6 ruurr

    ll * U1 *r{30.r 06 cn rLnT crn"fr q fi og un u afr1ry, *B y qJl.G\€fl

    (n "r"5\Gno{noftrr\

    'n G (\ c:.[tOrn

    En 0{T

    (\ J -(\ / (\ti g qfl "U on og &, Y-1"r, ofl *)d'fr oru EJl.

    'tt GG a a a

    [[ 0{n

    T{,, *

    u] 0n* * o ot0E osn 0n -} 0{}, u} 0cu Ofn 0{J q * *}

    \*ni-m*.*&Qq*trG o /' a o a

    [[ *n*

    E* ry* Tn* Er]in "-,1*, rirlsn 0{n uracn nn2rm

    ll' q.u q*21a b* gryJFt*T- ? i* )'*1*' *' )5ryJ1'

    Ukara ing ngisor iki salinen nganggo aksara Jawa!

    1 Kapuk kapas iku minangka bahan baku panggawar'Ie Karn lan keperiuan liyane.2 Penyakit kulit iku werna-werna dumadi awit kuman kang sunebar ing sadhengah papan.3 Mangan tahu lan tempe goreng iku enake yen dicep!usi ic:nsox :awit sing pedhes banget.4 Pitik tulak pitik tukung, sapa sing selak mesthi bakal kedikurig kapitunan wekasane.5 Dherek langkung iku tembung minangka tandha atur pd

  • EA

    $t

    A.

    1.

    Ksterongon Sowetorqli:3i'-a-.L':::

    l==--I ,l*:'ru-Yf

    Para leluhur linangkung v,vus paring piwulang: lng ngasa asung tuladha, lirg madya mangun

    . karsa, Tut wuri handayani. Ki Hajar Dewantara.

    Wangffi*ana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi cara ngeping (X) ana ing aksaraa, b, c, d utawa e, minangka wangsulan sing koanggep pating benerdhewe!Ukara kang nuduhake prateiar {ai j -le-.ll: 3asa ngoko alus yaiku ....a. Budi budhal sekolah n.ir:a{ se!,e:';:.i:e'b. Eyang buditindak caa:e--; S=-a-a"g ^:- s€purc. Eyang budi tinoa< '::er.vi^ j -a

  • 13.

    14.

    Wong sing disuwuni ngerti ana sajroning nidakake lvawancara iku iumrah diarani ....

    a. narapatib. naraprajac. narasomad. narasumbere. narotamaPitakon sing apik sanjroning lvawancara yaiku pitakon sing ....

    a. ora bisa dijawa6 dening vVong sing ditakonib. angel dimangerteni dening urong singditakonic. kanggo njajal kabisane lvong sing ditakonid. bisa dijawab dening wong s no ditakonie. ora ana sambungrapete

  • 1s ll ggyG*B*-u'ft,nnt*Etairzlamry[l.llrg" ,ll**)*

    to.

    ' 11**UJl. " lluhri.

    : ll*)9"It * ry(*..T*1 onft Q *n *.H T1*,ll**gturngnfi\

    '}tr*r"UE"Tl\

    " 11*uarn,r\, li*Err.nU!"U*. l1*TBT-ouUUo:U\"lvlanuk prenjak lunjak-lunjak" yen ditulis nganggo aksara Jawa dadine ....

    , ll, To* o6 orur * nnxqlqq]ryJ|.

    ' ll.T*&qqulqqlryJl.' I[*5*y*Bq"Uqq;ryJ1.

    ' ll*5*J"Uq*Uq"UryJl.." Il,T\Hyuqqr-qu*Jl.Kang dudu minangka sasmitane tembang Pucung yaiku ....a. wurib. kaluwakc. kuncungd ma':cunge. ngs.ung

    Guru wilangan lan guru lagune tembang pucung ing gatra kang kaping 4 , yaiku ....a. 12 wanda tiba swara Wulu/ib. 12 i,vanda tiba swara Suku/uc 12wandatiba swara Taling/ed 12wanda tiba swara Taling tarung/oe l2wandatibaswara nglegena/a

    'i7

    18

    19

    Ba h a sa J awa S MA/MNS M I

  • 20. "Mangan jangan jlegor pancen seger banget" yen ditulis nganggo aksara Jdwa dadine .

    , ll **B\*r\,*/ft' fr/-"E n1l.o ll aror q1*Qfo -t-,iP #orB n1h

    " ll * * q].:r En..tE) "r{ r*

    ryq*},ft/orE g[l:, I r*B\*rlnr r.o1ofl nn]fiYo*hqF

    " I anar "U; "UfE-f rl r.*1g *]#"-E .,3[:

    !1

    y, afi 1o.m

    z rr,rfi *}ry-t*r.* {X,

    *t*

    ll 1n*r, Ht* .51xr'1gnffi g,Ei #fr 1*r ^*

    1.

    2.

    3.

    4.

    5.

    6.

    7.

    8.

    9.

    lsinen ceceg-ceceg *jroning pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi tembung kangmathuk!

    Wong golek katrango- sa.':. ng wawancara yaiku ....

    Pitakonan sajroning \rla\a':a.a iku lumrahe kudu bisa ....

    Nalika nindakake t.;ar.,z-:.:'a sajroning ngucapaketembung aja ngantininggalake....

    Priyantun sing drs-',,'-- (a:eiangan sajroning wawancara iku diarani ....

    Basa kang 3ens. ( - 3:-e:.asar paugeraning ....

    Basa sing diengg: e'z ^=:apan tartamtu iku diaranibasa....Akehing lankan *.'r- -:-::'nbang Macapat iku diarani ....Tibaning swara sac€^:-^3

  • 1 r,r/A qm u - "U g%",fr ,1,,i -1Tn r)d ond gr)

    a;f OfiOfUf nfUf ()GnJl0llOn[N rulisan aksara Jawa iki. kepriye unine!A cJl"Buta-buta galah, solahe mung lunjak-lunjak,nyandhak campur nuli tanjak'salinen nganggo aksara

    Jaura!

    Gawea teks wawancara banjur tindakake sesorah ana :ng :3arep keiasl

    Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi bener lan pener!

    1. "Pak, aku njaluk ngert a:a s.::a3e i,,ong enom iku kudu ngajeni marang para pinisepuh?"

    Pitakon iki yen dida:=

  • rI,'r

    s-I ilr,t I aa&::,. i:i i;,ii!;iir:iiiiirit;Etliin

    dwblta{6ta

    Standar Kompetensi:

    1. \lampu mendengar-

  • Ngrungokake SambutanRungakna teks sambutan ing ngisor iki kang diwacakake dening kancamu!

    "Lingkungan ijo royo-royo'

    Assatamu' al aikum W arohm atutt ahi Wab arokatuh.'

    Katur Pangarsaning pawiyatan ingkang winantu ing pakurmatan,

    Para Dwija ingkang tansah kinormatan,

    Sarta para kanca ingkang kula tresnani.

    Langkung rumiyin sumangga panjenengan sedaya lan kula sami ngatunaken syukur konjuk Gusti ingkang Maha

    kuwaos ingkang sampun paring rahmat lan hidayahipun dhumateng panjenengan sedaya lan kula, satemah saged

    kempalwonten papan punika kanthi tentrem, bagas, waras, kebak ing kabagyan salebeting adicara pahargyan

    lingkungan hidup.

    Para ingkang sami rawuh ingkang tansah kinurmatan,

    panjenengan sadaya lan kula sami mangertos bilih lingkungan sakiwa tengen kula panjenengan sadaya ing titi

    wanci punika perlu kawigatosan ingkang saesiu. kamangka pemerintah lumantar programipun ing sedya badhe

    mujudaken lingkungan ingkang "ljo Royo+cyo- kanllri nata lirgkungan sakiwa tengen papan panggenan punika

    wonten papan kangge nanem tetuwuhan Uparnlnipun kemawon lapangan, papan parkir, pensi, lan lingkungan

    wonten ubenge inggih katon errdah nnnari diprn prwi. amargi panataning wewangunan, suket lan wit-witanipun

    rapilan asri.

    Para rawuh ingkang kula honnafi,

    Adhedasarsaking bab punika, mangga panjenergan sedaya saln kula sami anjagilan ngrimat lingkungan sakiwa

    tengen munh saged tetep lestari lan endah manawi dipunpirsani. Wondene anggenipun njagi karesikanipun

    lingkungan ingkang wonten ing sakiwa tengening panjenengan sedaya lan kula inggih langkung sae menawi

    dipunwiwiti njaga karesikan ing lingkungan pribadi pryambak'pyambak.

    Cekap semanten atur kula, ngrumaosi kathah kekirargan lan kabpatan anggen kula matur, kanthi prasaja kula

    nyuwun pangaksami

    Nuwun.,.

    W a ss al a m u' al aiku m W arohm atull ah i W ab ard

  • B. Wawanrembug Babagan TatakramaRungokna/semaken wawanrembug ing ngisor ikikang diperagakake dening koncomu!

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyarig Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dlcc

    HermanL.;

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Ajining Dhiriana Kedaling Lathi

    : "Rakya slamet wae ta Her ieKamu ?": "lnggih pangestunipun Eva4

  • Eyang Dipo : "Manawa ora ngati-ati anEgone padha ngucap, kurang bejane pangucape iku bakal gawe tatu

    atine wong liya, ati sing wis tatu iku ora brsa drtambani, bakal kelingan salawase nganti digavua

    mati?"

    ?[,IT

    It

    il

    it

    iiriti

    l,

    Hermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    Eyang Dipo

    l-lermanu

    Eyang Dipo

    Hermanu

    i vdilg lJrpo

    iJermanu

    "Walah ngantos dumugi pe;ah taksih kemutan."

    "Bene; pangucap iku bisa dirr";ngu, pangucap kang kurang becik bakaltandhes ana sajroning ati,

    ana unen-unen lilaiginai,va mati tatunrng ati iku?"

    "Dados manawi makaten wicanten kedah drpun arah-aran ,rggrh Eyang."

    "Pancen kaya mangkono, malah ana sing ngarani wicara

  • 2. Aksara Pasangan "Ca, Da, Ja, Ma"Aksara pasangan "Ca, Da, Ja, Ma" iku duwe dhapur dhewe panulise kagandheng utawa ora karoaksara kang dipasangi.

    Tuladha:

    ch, ll,w4* lvtas Catur

    6 llarS,gon*Saben dina

    Gt llfu*qrs-rrr!1, Pekathik Jaran

    o ll.,-qr* Pait maduKawigatosan kanggc ca-- ja. -Ca lan Ja" manawa dadi pasangane sigeg "Na" panulise kayamangkene:

    Manawa sgeg Na ' ,r-- r'rg

    =smburg karo pasangan "Ca utawa Ja" mula sigeg "Na' ouah dadi "Nya"

    Manawa sigeg -"3- :---^-.9 ora satembung karo pasangan "ca utawa Ja" mula sigeg "Na"tetep wae ora 3r,a-Gatekna panulix aksn sing mawa pasangan Wa, Na, Nya, Ca, Da, Ja, lan Ma ilng ngisor iki

    |t p T o{rufi ,hJ rfi our a^fi nsn a n ofi :

    \cir' 2 tu10.n, *U d nr10o nr10m 0{J rsn

    0{mJn g\* 2 rn 0.,n Gn 0il qa0r[**

    tt oh *, g BT1*, . *"*),nJ,Li g *n'oGG o

    fft n0T)2 0{n 0rn Hr 0.r * **t5o[n-*[g* ?ryn- **tq"

    11.1r-H* *#)ggy.i afi qtrur0{n ftrur\ur 2nnfi u,,u**}"-

    (r (\/o*\*)&r o:n * 1

    * r\q\0r'or[(Jl\

    It *lytU *.tf-- u/ "^*T)\r rafi ou^.n o,GnA/*t* grun fti 0{n *1* Rn Go ^ffana HI *1**

    llryryry,-ga*1r8(\ea

    {flmnz ul 9* * 1, *

    9H * *2 *^rnlccn\

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • ll a a a a G a a -aG[[

    06 cn ril 0r'i En oJr m Un g, * g *t0u{3ry yg.I g ur 0{n-2rl dnaG

    o{n -4or H g}i o{n $A4trru rrrr\

    ll, T.B* €Uq€UE*:ur 0n ttlr"ffid u21, *ETcq1 mB m ffinrtu tsn lrittx ooJn Gn oJn mrn"ftJn o:uur\

    6tG

    ll *1"-, *,orur z nr1 or 1, *

    \ on4 *l *, ngllglnn

    T ogB *B1 -, ry,[l

    ffi **1q\r*l**1,.'8-l* oTIfu TT*T, **l%fu gl.

    11, * UTTq +5;n*1n zlam fr cu-0.?afi q-n\, *lTU* *\G

    cLrrr Gn o*n Gn * EI.

    [ *X-n*(m2 o:nAq-n *8* d ft *B* gjl, or1* 210n2

    an o.r\S2 ori"orur n gqh n 'r^i & or 0m\

    ll ruq arur^.,r*:Tn Go *'n* ou"nnn o*'rr 1b. 6 - --5

    u cn ^ig tsn r-rr oiu an rurr *B H \Z \H qgg *l*, n1o z nr1orx

    "ll o,G a e

    l[ rLrn Grn q oil z cn 0o 0m un * 1*, ng * H %1, ffi %] t* *t-*tr\

    G-1,T**\n-21r-r0{T r}*

    ll ddftSnmm-ff aG nqnnrn*flnr*n.r--- G d)t't or1 t) :|H*99\*t)anm[*H\rnzo6ttloooo

    v aJO{TtoJt 0QJt000Jt \

    L$.

    d w a a.SS/* u!*t8- (Jt onl Go oftn onn () () 12o6 \

    ll * S *- yil * j gq",,h ri: nS,ft *1* -..r1r, 0{r'0rn

    Bahasa Jawa SMNMNSMruMAK Kelas Xt

  • $i

    *i

    Ukara Jawa ing ngisor iki salinen nganggo aksara Jawa!

    1. Watuk-watuk padupe golek kawigatene wong kang ana sakiwa tengene.

    2. Yen wis niyat mula kudu ditindake kanthi samesthine a.ia mung sakarepe dhewe.

    3. Unen-unen nyaron bumbung iku tegese anggone ngenteni nganti cengklungen.

    4. Lamun cumanthaka aniru putangga iku ora prayoga, becik kumawula marang paraAjarapadenemarang para dwija.

    5. Omongan dakik-dakik iku ora ana gunane, luwih becik omongan sing samesthine bae

    6. DamarWulan dadi pekathik jaran ana kepatihan ketemuAnjasmara bisa merjaya Minak Jtngga

    7. Omongan molah-malih isuk dhele sore tempe tegese omongane ora bisa diugemi utawadigondheli.

    B. Wis punjul sundukkane teEese ora bisa nutupi maneh kaluputane, titi wanci kawiyak tumindat

  • c. Ukara pitakon:Tuladha: Kowe dhek wingijare lunga menyang Sala, oleh-olehe apa ?

    d. Ukara pamtrli:Tuladha: Ati-ati anggono nEsarnr r-tjiat. lt'ti;ga"til.lEr iiiir-:s xa:ihr f iji :rrr5J apiH I

    e. Ukara prajanji:Tuladha:Aku kok eloni, nanging

    f. Ukara pangajak:mengko kowe aia rewei hio ya !

    Tuladha: Ayo ditandatigi barei tg-ba rei tg i..li ece- : ng ga 13 ar 3 ir i'r gr-lg. Ukara panyegah:

    Tuladha: Ngrokok iku bisa ngganggu kese'ala' - - a =.. :.:- 1 ^ )"-t Jl

    h. Ukara panjaiuk:Tuladha: Wis sawetara ailgguriK. c,. a' .' . - z'- -

    3. Ukara Mawa Basa Ngoko lati Basa Krartiaa. Tuladha ukara basa ngoxr- i-=-

    - Mbahkakungrtgrur'lgohe^= :.,='=,,a-.- i'.' ri- Pakdhelunganet ,gTa;,o. a =---':e^5s- Aku lagi mangar S3;i l- =- -

    Simbah lag;t'n-b. Tuladha ukara sasa ^ll.: a.-s

    - Mbah kak"-;:* :-e^3e:z(en siyaran wayang kulit.- Pakdhe : -:a. - = ,,; Talrangrnangu numpak bis.-, ^^^- tya-; aj :-3na'sega goreng- S n ta- ,agr 5359

    c TJra:t'a ukara basa krama lugu.- lr,lcah kakung mirengaken siyaran wayang kulit.- Pakdhe kesah dhateng Tawangmangu nitih bis.- Yanti saweg nedha sekul goreng.- Simbah saweg tilem.

    d. Tuladha ukara basa krarna alus:- Mbah kakung midhangetaken siyaran ringgii wacucal.- Pakdhe tindak dhateng Tawangmangu nitth hris.- lbusawegdhaharsekulgoreng.- Simbah saweg s6re.

    Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis !

    1. Apa bedane ukara sampurna lan ukara ora sampurna iku?

    2. Wenehana tuladha ukara kang ora sampurna!

    3. Gawea ukara kanthi pola jejer + wasesa!

    4. Gawea ukara kanthi poialeler + wasesa + lesan!5. Gawea ukara kanthi pola jejer + wasesa + iesan + katrangan!

    6. Gawea ukara kanthi pola katrangan + lejer + wasesa + lesan!

    7. Gawea ukara kanthi pola katrangspl+ jejer + wasesa + lesan + katrangan!

    B. Apa bedane ukara tanduk larr ukar'a tariggap?

    9. Gawe ukara tanduk lan ukara tanggap!

    10. Gawea ukara pakon lan ukara pitakonl

    Bahasa Jawa SMNMNSMI(MAK Kelas Xl

  • Peduli Sosial

    Sikep lan tumindak sing seneng aweh pambiyantu marang sapa wae sing mbutrlhake.

    Tanggung jawab

    Sikep lan tumindak kanggo nuduhake kabeh kuwajiban, sing kudu ditindakake, becik kanggopribadine dhewe, masarakat, lingkungan (alam, sosial lan budaya) negara lan GustiAllah

    Kang Maha Kuwasa.

    l==l=-

    Ksterqngqn Sqw_etoro,, EC ,,

    ffi

    Nyumbang l'uulude chur'*i. nangirlg iarnan biyen diarani njagong. Bedane yaiku manawa

    njagon,g rku gauane sadunene ora kudu dhuwit.

    Wangsulana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi cara ngeping (X) ana ing aksaraa, b, c, d utawa e, minangkawangsulan sing koanggep paling benerdhewe!

    Ajining dhiri dumunung ana kedaling lathi. Lire kudi mersudi ing ....a. tandang tandukb. tingkah lakuc. muna-muntd. tindak tanduke. patrap

    Wong kang wicara iku kaudi bisa gawe seneng atine wong-wong kang nedheng padha ....a. ngrungokakeb. ngrasanic. ngandhakaked. ngulatakee. nggatekakePeranganing ukara kang diaianijejer iku kalungguhane minangka ....a. bakuning ukarab. geganeping ukarac. pepak-pekakd. patut-patute. ora kudu ana"Budirnan maca tulisan Jawa kanthi lancar" ukara kasebut wasesane tembung ....a. budimanb. macac. tulisan Jawad. kanthie lar'r-:Gr

    A.

  • $I

    ffi

    5. Ukara iku werna-werna jinise, ukara ing ngisorikikang awujud ukara pakon yaiku ....a. Suwarta mau esuk ngisi jambangan. d. Sesuk yen lunga neng kutha tukokna jenang.b. lv{au esuk kowe adus apa ora? e. Ko'tve saiki umur pira?c. Aku sesuk arep dolan neng omahmu.

    6. "Wotak-watuk mung kepengin pethuk." Yen ditulis Jawa yaiku ....

    , 1,T"Ugfr\*danlgqJl.

    ' !l 1'' * *BT-uS.t'

    : t g*n'" ll r go{u r.lr g* ffi T. d onir} gqjlt, I[ g*-%g-q fr T.

    d on] gqjl.

    " ll, g-%g-q fr tu d *1'r gUIl.

    7. "Kacang lanjarane ledh-ni e:'u^ j - Ys: criu s ja,''a yaiku ..

    a ll*o.rruq1rQg" ,ft,'g\

    b orna,KLq G -(\,ql.Hg*g*

    " Iarna;rnru*irft qng\o flocnal"trur"Uqg5gx

    " llornaffnn,rUQgfig"

    8 [gtsnsfi"q-nqq1*Ejl.Manawa ditulis nganggo aksara latin yaiku ....a. wis keri ing kjaman d. wus keri mring jamanb. wus keri ing jaman e. wus ketinggalan jamanc. wis keri saka jaman

    I "Mangan nyamuk-nyamuk ana dhingklik" yen ditulis nganggo aksara Jawa dadine ....

    , ll r*H cx,** ax*1* * qdryJlto ll ermggr*Jn Go 0$"oS q[:

    " ll**Hg-8j*-*oiqg[:o, ll un "u5*Equx*Jn

    G0 c5"oq ryfl:. l[ run go*o* g*-* ofiq gfir

    Bahasa Jawa SMNMNSMruMAK KelasXl

  • 10 tlryyS*{*rnr$*tE\ menawa dituris ratin uninea. luput lamun cinaturb. luput cinatur kalakuwanec. luput kang cinatur lakuned. luprfi kalawan ctnatur lakunee. luputginatur klakuane

    11. Bapak ngasta oleh-oleh jambu Dersana saka Bandhungan. Sing dadi wasesa ukara kasebutyaiku . '..a. Bapak d. saka Bandhunganb. ngasta e. oleh-olehc. jambu Dersana

    12. Perangane sandhangan sing dienggo kanggo lemekan dlamakan diarani ....a. cenela d. wangkinganb. sinjang e. udhengc. sabuk

    13. Wangkingan iku ana sing cakrik ladarang lan gayaman. Wangkingan iku basa krama, yen basangokotegese....a. jarik d. slindurb. iket e. kerisc. setagen

    14. Klambine kecanthol carang dhedhel nggon lengene. Sing dadijejere ukara kasebut ....a. klambine d. dhedhelb. kecanthol e. nggon lengenec. carang

    15. Ukara kang dumadi saka jeier lan wasesa ....a. manuk Kacer menclok neng Pagerb. mangangedhang kePokc. Budiman lagingantukd. dhekwingisoree. abang ijo kuning

    16. Budi pakerti sing prayoga diwuludake yaiku ....a. kulina urip njaluk menang dheweb. kulina njaluk diladenic. kulina rumangsa bener dhewed. kulina rumangsa sugih dhewee. kulina rumangsa kudu tumindak kang becik

    17 . Budi pakerti kang kepengin digayuh yaiku budi pakerti ....a. ingkang luhurb. ingkang asorc. ingkang lumrahd. ingkang tan patute. ingkang tan prayogi

    18. Budi pakerti ingkang luhurmenika manawimakarya kedal'rkalampahaken....a. kanthisembranab. kanthingarurc. kanthi temen lan saed. kanthigrus-grusue. kanthi sasekecanipun

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • Wong sing ora nduweni budi pakerti ing sabarang karya bakal ....

    20.

    c. nyengsemke atiBudi pakerti kang utami iku minangka adeg-adeg ....

    a. tansah nyulayanib. mbalenjdnijani

    a. santosaning dhirib. santosaning bumic. santosaning sesaji

    d. ngluru bathie. nglelara ati

    d. santosaning lathie. santosaning jati

    B.

    1.

    2.

    3.

    4.

    5.

    6.

    7.

    8.

    9.

    10"

    c.

    1.

    2.

    3.

    6

    lsinen ceceg-ceceg sajroning pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi ternbung kang

    mathuk!

    Budi pakerti kang'kaudi yaiku budi pakerti Kano

    Ajining dhiri dumunung ana kedalinE .

    Esuk dhele sore tempe. iku pasemcne wong kang omongane ....

    Lambe setumang kan samerang pasmon wong sing angel ....

    Ajining sarira dumunung ana Ing panganggoning ..'.

    Alrning awak awt saxa,ejeging ....

    Sing dadibakuning ukara iku diarani ....

    Apa sing ditindakake dening jejer sajroning ukara iku diarani ....

    Iqfqo',mr*rrBo,,mo$ /

    rlofl1* 2rn([[0m

    I of%r T* *rftft osnJn 0o 0rn-0m 0r Gn trnfr orur n;n (?)t .J*

    EJI

    Wangsulana pitakon-pitakon ana ing ngisor iki kanthi pratitis!

    Salah satunggaling sesorah budi pekerti ingkang luhur menika patrapipun kados pundi?

    Apa sing diarani ukara sampurna iku?

    Terangake ngenanijejer, lan kepiye carane nggolekijejer iku?

    llnffi*q,*[rrr89%qjl. Yen dituris ratin keprive unine?"Krupuke yen6ipangan kriyuk-kn-yuk" TuIisen nganggo aksara Jawa!

    Tutisan Jawa ing ngisor iki salinen nganggo aksaran latin!

    1 ll q*JryJlq*Jq'94fi 'ft 1'rn'""tY\*'*)*2 tt gd-t040xqry*Jq*JqrJ*4fitft 1'rnz

    un0{l(f,u|0{I Tt\q qg)

    Bahasa Jawa SMNMNSMI

  • 3 ttqrutq*T0{rr^*0:rnc1*r'r'^4ft1*, uf&u5}r'J-tS*q-to$lJn on o{Tr ofiil.,,

    $ Gcu ..tl

    4 l[ cfi orr"orn rr:Lcrn o5u iq cnnT Tt11, T*, Zt ".'T

    m U d ) n,

    (n (# o'i **[qtgR .* 0{n\

    l)-., - -L:a,,.-r -.,.1c -:ra.: Z'Z -