1 - Kuliah Pengenalan Organ

155
1 Dr. Hasan Nyambe Dr. Hasan Nyambe Department of Anatomy Hasanuddin University MAKASSAR

Transcript of 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Page 1: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

1

Dr. Hasan Dr. Hasan NyambeNyambe

Department of Anatomy

Hasanuddin University

MAKASSAR

Page 2: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

BEBERAPA HAL :

• Terminologi

• Latin, Inggris

• Atlas Werner Spalteholz I – II

• Atlas Sobota I – II

• RUJUKAN : Gray – Grant

Page 3: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

TUJUAN INSTRUKSIONAL KHUSUS

Setelah mengikuti kuliah ini, mahasiswa akan dapat :

1. Menyebutkan bagian-bagian dari sistema Organ

2. Menyebutkan morfologi Sistem Organ3. Menyebutkan Lokalisasi Sistem Organ

Page 4: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SISTEM ALAT TUBUH

1. SISTEM MUSCULOSKELETAL2. SISTEM CARDIOVASCULAR3. SISTEM DIGESTIVUS4. SISTEM RESPIRATORIUS5. SISTEM UROPOETIK/GENITALIA6. SISTEM ENDOCRIN7. SISTEM SARAF8. PANCA INDERA

Page 5: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

5

I. Sistema Musculoskeletal (SISTEMA ALAT GERAK)

- Osteologi

- Myologi

- Artrologi

Page 6: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

6

OSTEOLOGI UMUM

Page 7: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

OSTEOLOGI UMUM

• Tulang adalah struktur hidup yg keras ,kaku & kuat

• Membentuk rangka tubuh → SKELETON• Macam-macam tulang menurut “BENTUK”:

Os longum ─ pd extremitas (mis:os femur)Os brevis ─ pd extremitas (mis:ossa carpalia)Os planum ─ pd neurocranium (mis:calvaria cranii)Os pneumaticum ─ pd viscerocranium (mis:maxilla)Os irregularis ─ pd truncus (mis:vertebra) Os sesamoidea ─ pd extremitas (mis: pd jari-jari)

Page 8: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 9: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ANATOMI SISTEMATIKA SISTEMA LOCOMOTORIA

• Kita uraikan masing-masing pada:

I. CAPUT

II. COLLUM

III.EXTREMITAS

IV.TRUNCUS

Page 10: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Pembagian dan jumlah tulang

o CRANIUM - Neurocranium = 8(CAPUT) - Viscerocranium = 14

- Ossicula Auditoria = 6

o COLLUM - Os Hyoid = 1

o TRUNCUS - Vertebra = 26- Sternum = 1- Costa = 24

o Extremitas Superior = 64o Extremitas Inferior = 62

TOTAL = 206

Page 11: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

I. CAPUT-TULANG

• Tulang yg membtk caput →CRANIUM• Terdiri dari:

Neurocranium : 1.os frontale (1) 2.os parietale (2) 3.os occipitale (1) 4.os ethmoidale (1) 5.os sphenoidale (1) 6.os temporale (2) Viscerocranium: 1. maxilla (2) 2. mandibula (1) 3. os nasale (2) 4. os lacrimale (2) 5. os zygomaticum (2)

6. choncha nasalis inferior (2) 7. os palatinum (2)

Page 12: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

II. COLLUM – TULANG

Pada Collum terdapat tulang :o Vertebrae Cervicales I – VIIo Os Hyoideum

Os Hyoideumo Hanya “1” → terletak pada bidang medianao Pangkal dari LARYNX

Vertebrae Cervicales → dibahas pada TRUNCUS

Page 13: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

III. EXT.SUP - TULANG• Tulang-tulang Ext.Sup, terbagi pada :

- CINGULUM EXTREMITAS SUPERIOR (CES, Gelang Bahu)- Clavicula- Scapula

- BRACHIUM (lengan atas) → os Humerus- ANTEBRACHIUM (lengan bawah) → os Radius os ulna- MANUS (tangan)

- OSSA CARPALIA (8) Proximalis Distalis os. Scaphoideum os. Trapezium os. Lunatum os. Trapezoideum os. Triquetrum os. Capitatum os Pisiforme os. Hamatum- OSSA METACARPALIA (5)- Os. PHALANGES (14) →prox, media, distal

Page 14: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

EXT.INF-TULANG

Tulang-tulang EXT.INF, terbagi pada :o CINGULUM EXTREMITAS INFERIOR (CEI, Gelang Panggul)

- OS COXAE (Os ilium, ischium, pubis)

o FEMUR (paha) → OS FEMURo GENU (lutut) → PATELLAo CRUS (tungkai) → OS TIBIA + OS FIBULAo PEDIS (kaki)

- OSSA CARPALIA (7)Os Calcaneus Os Cuneiforme IOs Tarsalia Os Cuneiforme IIOs Naviculare Os Cuneiforme IIIOs Cuboideum

- OSSA METACARPALIA (5)- OS PHALANGES (14) → Proximal, medial, distal

Page 15: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

IV. TRUNCUS-TULANG

Truncus (Badan) dibentuk oleh tulang-tulang → SKELETON AXIALE (tdk termasuk Cranium)

Tulang-tulang truncus adalah :1. COLUMNA VERTEBRALIS

2. STERNUM

3. COSTA

Page 16: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

TRUNCUS-TULANG

Sternum td MANUBRIUM STERNI, CORPUS STERNI dan PROCESSUS XIPHOIDEUS

COSTA, bentuk melengkung, terdiri :1. 7 COSTA VERA → 7 costa atas melekat pd sternum2. 3 COSTA SPURIA → 3 costa bawah melekat costa di

atasnya3. 2 COSTA FLUCTUANTES → tidak melekat pada

sternum dan costa di atasnya

Costa 1 -10 pada ujung sternalnya → terdpt CARTILAGO COSTAE

Bersama sternum + vertebrae Thoracales I – XII → btk SKELETON THORACIS (rangka CAVUM THORACIS) → shg terdpt APERTURA THORACHIS SUPERIOR + INFERIOR

Page 17: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

TRUNCUS-TULANG

COLUMNA VERTEBRALISo Terdiri dari :

• Susunan tulang Vertebra : Cervicalis (7), Thoracalis (12), Lumbalis (5), Sacralis (5), Coccygeus (4) = 33

• Discus Intervertebralis (mulai bwh V.C.II – bwh V.L.V) = 23

o 5 Vetebra Sacralis → bersatu (Synostosis) → Os Sacrumo 4 vertebra Coccygeus → bersatu ( Synostosis) → Os

Coccygiso Panjang Col. Vertebralis ± 75 cm (pria > wanita)o Komponen vertebra 75% + Discus intervertebralis 25%o Bukan garis lurus vertikal, membentuk :

- Konkaf ke dorsal → LORDOSIS CERVICALIS + LUMBALIS- Konkaf ke ventral → KYPHOSIS THORACALIS + SACRALIS(bila melengkung ke lateral → SCOLIOSIS)

Page 18: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

COLUMNA VERTEBRALIS

Terdiri dari :Cervicalis (7), Thoracalis (12), Lumbalis (5), Sacralis (5),Coccygeus (4) = 33

Discus Intervertebralis (mulai bwh V.C.II – bwh V.L.V) = 23

Page 19: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

MYOLOGI UMUM

Page 20: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Perlekatan otot

• Otot melekat bisa pada tulang, fascia,ligamentum, sesama otot ,subcutan

• Otot melekat dgn perantaraan TENDO atau APONEUROSIS

Page 21: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Origin vs. Insertion

• Origin– Less movable– Proximal

• Insertion– More movable– Distal

Page 22: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

TERMINOLOGI

ABDUKSI ADDUKSI

FLEXI EXTENSI

DEPRESI ELEVASI

PRONASI SUPINASI

Page 23: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

NOMENCLATURE

• Bentuk : m. deltoideus

• Lokalisasi : m. tibialis anterior

• Arah serabut : m. rectus abdominis

• Jumlah caput : m. biceps brachii

• fungsi : m. levator scapulae

Page 24: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 25: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ARTHROLOGI

Page 26: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ARTHROLOGI UMUM

Arthrologi → mempelajari tentang persendiaan

Articulatio (=joints) →hubungan antara 2 (=art.simplex) atau lebih tulang (=art.compositus)

Pembagian persendiaan: SYNARTHROSIS DIARTHROSIS

26Arthro/Sist.Musc.Skel/FKUH/JIL/Mar2006

Page 27: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 28: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

EXT.SUP - PERSENDIAN

• Terdapat Persendian1. ARTICULATIO STERNOCLAVICULARIS2. ARTICULATIO ACROMIOCLAVICULARIS3. ARTICULATIO HUMERI4. ARTICULATIO CUBITI5. ARTICULATIO RADIOULNARIS

(prox, intermedia, dist)

1. ARTICULATIO RADIOCARPEA2. ARTICULATIONES MANUS

- Art. Intercarpea- Art. Carpometacarpea- Art. Intermetacarpea- Art. Metacarpophalangea- Art (es) Interphalangea (prox, dist)

28

Page 29: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

EXT.INF-PERSENDIAN

Terdapat persendian :1. ARTICULATIO SACROILIACA2. SYMPHYSIS OSSEUM PUBIS3. ARTICULATIO COXAE4. ARTICULATIO GENU5. ARTICULATIO TIBIOFIBULARIS6. ARTICULATIO TALOCRURALIS7. ARTICULATIONES PEDIS

- Art. Intertarsea- Art. Tarsometatarsea- Art. Intermetatarsea- Art. Metatarsophalangea- Art(es) Interphalangea

29ext.inf/sist.musc.skel/fkuh/jil/maret2006

Page 30: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SISTEMA CIRCULASI

CORARTERI – VENA

II. SISTEMA CARDIOVASCULER

Page 31: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Cardiovascular System

• Arteries– Carry blood from the heart to

the body

• Veins– Return blood from the

capillary beds to the heart

• Capillaries– Simple endothelial tubes

connecting arterial and venous sides of the circulation

Page 32: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Circulations

• Systemic circulation (for body supply) (left ventricle → tissues → right atrium)

• Pulmonary circulation (for oxygenation)

(right ventricle → lungs → left atrium)

• Hepatic portal circulation (for nutrient processing)

(gut → liver)

• Coronary circulation (for cardiac muscle supply)

(systemic circulation → myocardium → systemic circulation)

Page 33: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

COR

33Prwt/sist.cv/JIL/Okt 2008

Page 34: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Heart

• Approximately the size of your fist

• Location– Superior surface of diaphragm– Left of the midline– Anterior to the vertebral column,

posterior to the sternum and costal cartilage

– Apex tipped toward the left, base superior

– In pericardium space

Page 35: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

BAGIAN-BAGIAN COR

• atrium dextra• atrium sinister• ventriculus dexter• ventriculus sinister

Page 36: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

COR

Auricula dextra

Atrium cordis dextra

Ventriculus dextra Ventriculus sinistra

Auricula sinistra

Apex cordis

Page 37: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

MORFOLOGI COR

• Basis cordis• Facies sternocostalis• Facies sinister • Facies diaphragmatica

Page 38: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

COR

Aortae

Vena cava superior

Vena cava inferior

Truncus pulmonalis

Apex cordis

Page 39: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Prwt/sist.cv/JIL/Okt 2008 39

Location in Thorax

Page 40: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Location in Thorax

Page 41: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Posisi :• Basis di cranial• Apex di caudal• 2/3 bagian di kiri linea mediana

Sumbu cordis :• Dari basis ke apex• Miring dari craniodorsal dexter ke

caudoventral sinister

Page 42: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

• Cor dewasa:– Ukuran : p = 12 cm, L = 8-9

cm, T = 6 cm– Berat : Pria: 280-340 gr ,

Wanita= 230-280 gr

• Dinding 3 lapis:– Epicardium (luar)– Myocardium (tengah)– Endocardium (dalam)

Page 43: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ATRIUM DEXTER

Bermuara :

- Vena cava superior- Vena cava inferior- Sinus coronaries

Page 44: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ATRIUM SINISTER

Bermuara vena pulmonalis

Page 45: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Sisa FORAMEN OVALE

(FOSSA OVALIS)

Antara Atrium Sinister & Dextra

Terdapat Septum Interatriorum

(=septum atriorum)

Page 46: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VENTRICULUS DEXTER

• Ostium atrioventriculare dexter dengan 3 katup (VALVULA TRICUSPIDALIS)

• Terdpt pangkal Arteri Pulmonalis

Page 47: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VENTRICULUS SINISTER

• membentuk apex cordis• dinding 3 x lebih tebal• Ostium Atrioventriculare

sinister 2 katup (VALVULA BICUSPIDALIS = VALVULA MITRALIS)

• Pangkal dari aorta

Page 48: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Aorta ascendens

Arcus aortaAorta descendens

Arteri Anonyma

a.Carotis communis sinistra

a.Subclavia sinistra

a.Coronaria dextraa.Coronaria sinistra

AORTA

Page 49: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

AORTA

• AORTA ASCENDENS: mempercabangkan a.coronaria sinistra dan a.coronaria dextra

• ARCUS AORTA1. A. anonyma (= truncus brachiocephalicus)

- a. carotis communis dextra- a. subclavia dextra

2. A. carotis communis sinistra3. A. subclavia sinistra

• AORTA DESCENDENS • (AORTA THORACALIS) Melanjutkan diri menjadi

AORTA ABDOMINALIS

Page 50: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

• A.CAROTIS COMMUNIS : - a.carotis interna

- a.carotis interna

• A.SUBCLAVIA – a.axillaris – a.brachialis – a.ulnaris – a.radialis (processus styloideus)

Page 51: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Aorta ascendens – arcus aortae – aorta descendens

(= aorta thoracalis ) – aorta abdominalis – arteria iliaca communis – a.iliaca interna-a.ilica externa – a.femoralis – a.poplitea – a.tibialis anterior – a.tibialis posterior – a.dorsalis pedis

Abdominal aorta

Common iliacExternal iliac

Femoral

Page 52: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

CIRCULASI CORONER

• vascularisasi myocardium

• a.coronaria dextra et sinistra

• v.cordis

• sinus coronarius

• atrium dextrum

v. cordis

Sinus coronarius

Page 53: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

CIRCULASI PULMONAL

• ventriculus dexter• Truncus pulmonalis -

arteria pulmonalis• Pulmo

Pergantian CO2 dengan O2 (darah – eritrosit)

• vena pulmonalis• atrium sinister

Page 54: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Prwt/sist.cv/JIL/Okt 2008 54

CIRCULASI SYSTEMIC

Page 55: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ALIRAN DARAH VENA :

• EXTREMITAS INFERIOR : vena saphena parva (v. poplitea – v.femoralis) v.saphena magna – v.femoralis – v.iliaca – vena cava inferior

• EXTREMITAS SUPERIOR : v.cephalica (v. axillaris) v. basilica (v. brachialis) v.ulnaris-v.radialis – v.brachialis – v.axillaris-v.subclavia

CAPUT dan COLLUM :• V.JUGULARIS EXTERNA• V.JUGULARIS INTERNA – V.SUBCLAVIA

– V.BRACHIOCEPHALICA - VENA CAVA SUPERIOR

• VENA CAVA SUPERIOR dan VENA CAVA INFERIOR bermuara kedalam ATRIUM DEXTRUM

Page 56: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SISTEM VENA (lanjutan)

oDarah Vena dari Kepala, Leher, Thorax, Extremitas Superior V. CAVA SUPERIOR Atrium Dexter.

oDarah Vena dari Abdomen, Pelvis, Extremitas Inferior V. CAVA INFERIOR Atrium Dexter.

Prwt/sist.cv/JIL/Okt 2008 56

Page 57: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

jugular vein

aorta

superiorvena cava

heart

liver

inferiorvena cava

intestine

carotid artery

pulmonary artery

lung capillaries

kidney

femoralveinfemoral

artery

Page 58: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 59: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

III. SYSTEMA RESPIRATORIUS

RESPIRASIOLFACTUSBUNYI (SUARA)

Page 60: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SYSTEMA RESPIRATORIUS

1.CAVITAS NASI

2.LARYNX

3.TRACHEA

4.BRONCHUS

5.PULMO

6.PLEURA

7.DIAPHRAGMA THORACIS

Page 61: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

1. CAVITAS NASI

RONGGA PIRAMIDMEMPUNYAI :

- DINDING LATERAL

- DINDING MEDIAL (= SEPTUM NASI) - LANTAI

NARES ANTERIOR = NOSTRILNARES POSTERIOR =

CHOANAE

Page 62: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

DINDING LATERAL :

• Concha nasalis superior• Concha nasalis media• Concha nasalis inferior

• Meatus nasi superior• Meatus nasi medius• Meatus nasi inferior

Page 63: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SINUS PARANASALIS

• Sinus frontalis• Sinus ethmoidalis

(=cellulae eithmoidalis)• Sinus sphenoidalis• Sinus maxillaris (= ANTRUM OF

HIGHMORE)

- Udara menjadi basah dan hangat- Os cranium menjadi lebih ringan- Resonansi udara

Fungsi:

Page 64: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

2. Larynx

• Cartilago

• Ligamentum / membran

• Otot

Page 65: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Larynx• Di ventral dari pharynx• Berhadapan dengan

Vert. Cervicalis 3-6

• Di caudal dari os hyoideum dan lingua

• Melanjutkan diri menjadi trachea

Page 66: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

CARTILAGO LARYNGIS

• Cartilago thyreoidea (1)• Cartilago cricoidea (1)• Cartilago arytaenoidea(2)• Cartilago epiglottica (1)• Cartilago corniculata (2)• Cartilago cuneiforme (2)

Page 67: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

3. TRACHEA• PIPA CARTILAGO :• Cincin, terbuka di dorsal• Cart.cricoidea (vert. cerv.

6 – vertebra thoracalis 5)• Panjang 11 cm, diameter

2-2,5 cm• Di dorsal terdapat

Oesophagus• Di ventral terdapat

Glandula Thyroidea• Cavitas thoracis

Page 68: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

4. BRONCHUS

• BRONCHUS PRIMER - BRONCHUS DEXTER,

pendek, lumen besar, vertikal

- BRONCHUS SINISTER, panjang, lumen kecil

• BRONCHIOLUS TERMINALIS

• ALVEOLUS

Page 69: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

5. PULMO

• PARENCHYM• TERDIRI DARI : - LOBUS DEXTER - LOBUS SINISTER• SEGMEN-SEGMEN• CONUS : Basis – Apex –

Facies – Margo - UDARA

Page 70: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

PLEURA

• PLEURA VISCERALIS• PLEURA PARIETALIS

• CAVUM PLEURA berisi cairan sereus

Page 71: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

DIAPHRAGMA THORACIS

• SEKAT, KUBAH• CAVITAS THORACIS – CAVUM

ABDOMINIS• JARINGAN IKAT + OTOT• MELEKAT :

Vert.thoracalis 12 – proc.xiphoideus – arcus costarum

Page 72: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

IV. SYSTEMA DIGESTIVUS

1.CAVITAS ORIS2.PHARYNX3.OESOPHAGUS4.GASTER (= VENTRICULUS

)5. INTESTINUM :• INTESTINUM TENUE• INTESTINUM CRASSUM6. HEPAR7. PANCREAS(8.LIEN )

Gambar 1

Page 73: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

1.CAVITAS ORIS

• Rongga• labium superius –

labium inferius• bucca• palatum durum –

palatum molle• dentis, lingua• diaphragma oris• rima oris• isthmus faucium

Page 74: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ISI CAVITAS ORIS

A.DENTES dan GINGIVA

• Incisivus (2) – caninus (1) – premolar (2) – molar (3)

• ada 2 jenis dentis yaitu - dentes decidua (20 buah)

- dentes permanentes (32 buah)

• fungsi : mastikasi, forensik, nilai estetika

buccae

Labium superior Dentis (incisivus)

Palatum durum

Palatum molle

lingua

Labium inferior

Tonsilla palatina

Gambar 2

Page 75: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

B. LINGUA• organ muscular • receptor gustatorius :

manis – pahit – asam – asin • Fungsi : gustatorius, mastikasi,

deglutitio, fonasipapilla

Gambar 3

Page 76: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

C. GLANDULA SALIVATORIUS :• GLD.SALIVATORIUS MINOR• GLD.SALIVATORUS MAJOR

Terdiri dari :

-gld.sublingualis

-gld.submandibularis

-gld parotis• Ductus excretorius – cavitas oris

Page 77: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

77

2. PHARYNX

TABUNG FIBRO-MUSCULARBASIS CRANII – VERTEBRA CERVICALIS 6

PANJANG 12,5 CMDIAMETER 5 CM , 2,5 CM

Page 78: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

1. NASOPHARYNX : - choanae – cavitas nasi - tuba eustacheus – cavum

tympani 2. OROPHARYNX isthmus faucium – cavitas oris

3. LARINGOPHARYNX adytus laryngeus - larynx

Pembagian pharynx :

1

2

3

Page 79: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

3. OESOPHAGUS• saluran muscular• pharynx – gaster• di bagi menjadi 3 bagian :

-pars cervicalis

-pars thoracalis

-pars abdominalis• diaphragma thoracis – hiatus

oesophageus

Page 80: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

CAVUM ABDOMINIS

• RONGGA • CAVUM ABDOMINOPELVICUM• DIAPHRAGMA THORACIS –

CAVITAS THORACIS• Viscera abdominis• DIBENTUK OLEH :

- skeleton : vertebra lumbalis 1-5 - Muskulus : m.rectus abdominis,

m.obliquus externus abdominis, m.obliquus internus abdominis, m.transversus abdominis

Page 81: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

LAPISAN DINDING ABDOMEN

• KULIT

• JARINGAN LEMAK

• FASCIA SUPERFICIALIS ABDOMINIS

• MUSCULUS VENTRO-LATERAL

• FASCIA TRANSVERSA ABDOMINIS

• JARINGAN LEMAK EXTRAPERITONEAL

• PERITONEUM

Page 82: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Anatomical Regions: Anatomical Regions:

Midclavicular line

Transpyloric plane

Transtubercular plane

Page 83: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Anatomical Regions: Anatomical Regions:

• ZONA COSTALIS : Regio HYPOCHONDRIUM DEXTER et SINISTER, EPIGASTRIUM

• ZONA UMBILICALIS : Regio LUMBALIS DEXT et SIN., UMBILICALIS

• ZONA HYPOGASTRICA : Regio INGUINALIS ( Iliaca) DEXT et SIN., SUPRAPUBIS (hypogastric)

Page 84: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

In the clinic: Abdomino-pelvic Regions

KANAN ATAS : HEPARKIRI ATAS : GASTER, LIENKANAN BAWAH : APPENDIX, OVARIUMKIRI BAWAH : COLON SIGMOIDEUM , OVARIUMSUPRA PUBIS : VESICA URINARIA, UTERUS

Page 85: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

4. GASTER = VENTRICULUS

• KANTONG MUCOSA DAN OTOT POLOS

• BENTUK HURUF “ J “• CURVATURA MAJOR• CURVATURA MINOR• FIKSASI : OMENTUM MAJUS

DAN OMENTUM MINUS

Morfologi :

Page 86: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

• Fundus – Dome– Under diaphragm

• Corpus– Large, midportion

• Pylorus– Distal portion– Pyloric sphincter

(corpus)

GASTER

Page 87: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

5. INTESTINUM

• INTESTINUM TENUE : - DUODENUM - JEJENUM dan ILEUM

• INTESTINUM CRASSUM : CAECUM - COLON

ASCENDENS – TRANSVERSUM – DESCENDENS – SIGMOIDEUM - RECTUM - ANUS

Page 88: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

DUODENUM

• HURUF “ C “• UKURAN 25 CM (12 JARI)• TERDIRI DARI : PARS

SUPERIOR – DESCENDENS – HORIZONTALIS – ASCENDENS

• DUCTUS CHOLEDOCHUS ( EMPEDU )

• DUCTUS PANCREATICUS ( ENZIM )

Page 89: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

JEJENUM - ILEUM

• PANJANG 6-7 METER

• MESENTERIUM

• RADIX MESENTERII

Page 90: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Intestinum crassum

• Caecum• Processus vermiformix

(Appendix)

• Colon– Ascendens– Transversum– Descendens– Sigmoideum

• Rectum• Anus

Gambar 7

Page 91: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

6. PANCREAS

• KELENJAR EXOCRINE – ENDOCRINE

• ENZIM – INSULIN• CAPUT – CORPUS – CAUDA

• DUCTUS PANCREATICUS WIRSUNGI + DUCTUS CHOLEDOCHUS BERMUARA KE DALAM DUODENUM

• DI BAGIAN KONKAF DUODENUM

• RETROPERITONEAL

Page 92: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

7. HEPAR

• Organ besar, coklat kemerah-merahan

• konsistensi padat• kuadran kanan atas• intraperitoneal• bentuk hemispherium• terdiri dari lobus dexter et

sinister• facies visceralis – porta

hepatis

Page 93: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

APPARATUS EXCRETORIUS HEPATIS

• VESICA FELLEA• DUCTUS CYSTICUS• DUCTUS HEPATICUS• DUCTUS CHOLEDOCHUS

Page 94: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

8. LIEN = SPLEEN

• ORGAN LYMPHATIC• LUNAK• VASCULAR – RESERVOIR DARAH• KUADRAN KIRI ATAS• INTRAPERIETONEAL

Page 95: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

V. SISTEMA URINARIUS

- SISTEMA EXCRETORIUSUURINE- PROSES FILTRASI DARAH

Page 96: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SISTEM URINARIUS, TERDIRI :

1. REN

2. URETER

3. VESICA URINARIA

4. URETHRA

Page 97: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

REN

o Organ produksi URINE

o Berbentuk kacang meraho Ukuran P x L x Tebal = ± 11 x 6 x 3 cmo Berat ± 125 – 170 gram

Facies anterior lebih KONVEKS

Page 98: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Struktur Dalam

o CORTEX RENALISo MEDULLA RENALIS

Pyramis Renalis Basis Pyramidis Papilla Renalis Medullary Rays

o CALYX MINORo CALYX MAJORo PELVIS RENALIS (= PYELUM RENALIS)

Page 99: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

URETER

o Lanjutan Pelvis Renalis pada Sinus Renalis

o Bermuara pada Vesica Urinaria

o Suatu saluran muscular yang sempit

o Panjang ± 25 – 30 cm.

o Terdiri : PARS ABDOMINALIS

PARS PELVINA

Page 100: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

PENYEMPITAN URETER

1. Peralihan Pelvis Renalis menjadi Ureter

2. Waktu menyilang A. Iliaca Communis

3. Waktu masuk ke Vesica Urinaria

Page 101: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VESICA URINARIA

o Suatu kantong muscular

o Terletak : - dorsal Symphysis Pubis

- dalam Cavum pelvis

o Sebagai Reservoir Urine

o Berbentuk PYRAMIDA SISI TIGA TERBALIK

o Dibungkus oleh FASCIA VESICALIS

Page 102: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

STRUKTUR LUAR, terdapat bagian :

o APEX VESICAE ( Sudut Anterior )

o CORPUS VESICAE

( antara Apex dengan Fundus )

o FUNDUS VESICAE

o COLLUM VESICAE ( Sudut Inferior )

Page 103: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

URETHRA

Suatu saluran fibromuscular

Tertutup bila kosong ( tidak dilewati urine )

dilalui Urine dari Vesica Urinaria

pada laki – laki dilalui juga SEMEN

Urethra pria berbeda dengan wanita

Page 104: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

URETHRA FEMININA

Lebih pendek ( ± 4 cm ) dari pria Terletak didalam ( menembus ) diaphragma

pelvis + diaphragma UG

Bermuara ORIFICIUM URETHRA EXTERNUM pada VESTIBULUM VAGINAE dianterior Superior Ostium Vaginae

Ujung Cranialnya pada collum Vesicae OSTIUM URETHRAE INTERNUM

Page 105: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Pars prostatica

Pars membranacea

Pars spongiosa

panjang ± 20 cm. Terdiri 3 bagian dari cranial ke caudal :

- PARS PROSTATICA (3 cm)- PARS MEMBRANACEA (2 cm)- PARS SPONGIOSA (15 cm)

URETHRA MASCULINA

Page 106: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

106

VI. SISTEM GENITALIA

Bagian AnatomiFakultas KedokteranUniversitas Hasanuddin

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

106

Page 107: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGAN GENITALIA MASCULINA

Terdiri dari :

A. OG. EXTERNA : 1. SCROTUM

2. PENIS

B. OG. INTERNA : 3. TESTIS

4. Saluran – Saluran Genitalia

- ductuli efferentes

- ductus epididymis

- ductus deferens

- ductus ejaculatorius

5. Kelenjar – Kelenjar Genitalia

- Glandula Prostata

- Glandula Bulbo urethralis

- Vesicula Seminalis

107

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

Page 108: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 109: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 110: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Pathway of Sperm• Seminiferous tubules

• Rete testis

• Epididymis

• Vas (ductus) deferens

• Ampulla of vas deferens

• Ejaculatory duct

• Prostatic urethra

• Membranous urethra

• Penile (spongy) urethra

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

110

Page 111: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

111

Page 112: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

112

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

ORGANA GENITALIA FEMININA

Page 113: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 114: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 115: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

115

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

115

Uterus

vagina

ovarium

Tuba uterina

Page 116: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

The Female External Genitalia

116

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

Page 117: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

The Uterine Tubes

117

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

Infundibulum melanjutkan diri mjd AMPULLA tubae uterina (tempat fertilisasi)Ampulla kemudian mengecil menjd ISTHMUS TUBAE UTERINA

Ujung proximalnya membtk PARS UTERINA TUBAE & bermuara kedlm cavitas uteri

Page 118: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGANA GENITALIA FEMININA

Terdiri dari :

A. OG. EXTERNA : 1. VULVA

B. OG. INTERNA : 2. VAGINA 3. UTERUS 4. TUBA FALLOPI 5. OVARIUM

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

Page 119: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VULVA

• Terdiri dari :1. MONS PUBIS2. LABIUM MAJUS3. LABIUM MINUS4. VESTIBULUM VAGINAE5. CLITORIS6. BULBUS VESTIBULI7. GLD. VESTIBULARIS MAJUS8. GLD. VESTIBULARIS MINUS

• Vulva terletak pada TRIGONUM UG ( Perineum Ginekologis)

• Letaknya miring, cranioventral caudodorsal

119

sist.genit/prwt/fkuh/JIL/Des 05

Page 120: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VII. Nervous System VII. Nervous System

Deptartment of AnatomyFaculty of Medicine Hasanuddin University

Deptartment of AnatomyFaculty of Medicine Hasanuddin University

Page 121: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

PEMBAGIAN

SUSUNAN SARAF PUSAT :• Encephalon• Medulla spinalis

SUSUNAN SARAF PERIFER :• N.cranialis ( I – XII pasang )• N.spinalis ( 31 pasang )• Sympathis - Parasympathis

Page 122: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 123: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ENCEPHALONENCEPHALON

Cerebrum (cerebral hemisphere)

diencephalon Cerebellum

Brainstem (=truncus cerebri = batang otak)

- diencephalon- pons- medulla oblongata

Cerebrum (cerebral hemisphere)

diencephalon Cerebellum

Brainstem (=truncus cerebri = batang otak)

- diencephalon- pons- medulla oblongata

Page 124: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

The

Divisions

Of

The

Nervous

System

Page 125: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 126: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

MENINX1. DURAMATER

2. ARACHNOIDMATER

3. PIAMATER

Page 127: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

cervical

thoracal

lumbalConus medullaris

Cauda equinaFilum terminale internum

Filum terminale externum

MEDULLA SPINALIS

Page 128: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

NERVUS SPINALIS

Dibentuk oleh :• radix anterior, berisikan

serabut motoris (efferent )• radix posterior, berisikan

serabut sensibel (afferent)

pada radix posterior terdapat ganglion spinale

Page 129: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

NERVUS SPINALIS• N.SPINALIS bercabang

mem- bentuk RAMUS VENTRALIS dan RAMUS DORSALIS

• RAMUS VENTRALIS mem- bentuk PLEXUS

• komponen dalam n.spinalis :

sensibel, motoris, otonom

Page 130: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 131: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

C1n.Spinalis C1

Plexus brachialis

n.Spinalis C8

n.SpinalisT1

Plexus lumbalis

Plexus sacralis

Page 132: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

132

BRAIN STEM :

MESENCEPHALON

PONS

MEDULLA OBLONGATA

Page 133: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

NN. CRANIALIS

• Twelve pairs:– 2 attach to forebrain

(Telencephalon & Diencephalon)

– 10 attach to brainstem

Page 134: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

NN. CRANIALIS1. N.Olfactorius (N.I)2. N.Opticus (N.II) 3. N.Oculomotorius (N.III) 4. N.Trochlearis (N.IV) 5. N. Trigeminus (N.V)6. N. Abducens7. N. Facialis8. N. Vestibulocochlearis9. N. Glossopharyngeus10. N. Vagus11. N. Accesorius12. N. Hypoglossus

Page 135: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

VIII. SISTEM INDERA(Special Senses)

1. ORGANA AUDITORIA (pendengaran)2. ORGANA VISUALE (penglihatan)3. ORGANA OLFACTORIA (penciuman)4. ORGANA GUSTATORIA (pengecapan)5. INTEGUMENTUM COMMUNE (kulit/perabaan)

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Bagian Anatomi, Fakultas Kedokteran, Universitas Hasanuddin

Page 136: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

SISTEM INDERA 1(1)

PEMAHAMAN

o Organ / struktur tubuh yang dapat menerima stimulus dari LUAR

o Dihantar ke SSP untuk disadari

o Berfungsi sebagai RECEPTOR (penerima) atau terdapat receptor tertentu padanya.

Pada prinsipnya sangat terkait dengan SISTEM SYARAF

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 137: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGANA AUDITORIA (Indera Pendengaran) Terdiri :

1. AURIS EXTERNA( = Telinga luar )

2. AURIS MEDIA ( = Telinga tengah )

3. AURIS INTERNA ( = Telinga dalam )

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 138: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

AURIS EXTERNA( Telinga Luar )

AURICULA ( = daun telinga )dibentuk oleh CARTILAGO

MEATUS ACUSTICUS EXTERNUS ( = liang telinga )o Suatu saluran ± 2 – 3 cmo Terdiri : - 1/3 luar, dibentuk Cartilago

- 2/3 dalam, dibentuk tulang ( pars petrosa os temporalis )

o BUKAN saluran lurus bentuk “S”o Dilapisi kulito Terdapat : - Rambut-rambut

- Glandula Ceruminosae CERUMEN

o Ujung dalam terdapat MEMBRANA TYMPANIsist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 139: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

Hearing & EquilibriumHearing & Equilibrium

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

2 other names??

Page 140: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

AURIS MEDIA( Telinga Tengah ) 3(6) Disebut juga CAVUM YMPANI Terletak di dalam pars petrosa os temporalis Dipisahkan dari MAE oleh Membrana Tympani Berhubungan dengan NASOPHARYNX TUBA

AUDITIVA EUSTACHIUS Terdapat tulang-tulang pendengaran dari

lateral medial :1. MALLEUS

2. INCUS

3. STAPES

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 141: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

AURIS INTERNA( Telinga Dalam ) 5(6) Terletak dalam pars petrosa os temporalis

dalam rongga LABYRINTHUS OSSEUM, terdiri :

o Canalis Semicirculariso Canalis Spiralis Cochleaeo Vestibulum

Berisi Organa :1. Vestibularis ( keseimbangan )2. Cochlearis ( pendengaran)

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 142: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGANA VISUALE( Indera Penglihatan ) 1(10) Terdiri :

1. BULBUS OCULI ( = bola mata )

2. Alat Accessoria Oculi ( alat tambahan mata )o PALPEBRAE ( kelopak mata )

o CONJUNCTIVA

o OTOT-OTOT MATA

o APPARATUS LACRIMALIS

Terletak dalam CAVUM ORBITA

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 143: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

BULBUS OCULI 2(10)

Bentuk agak bulat, diameter ± 2,5 cm

antero – posterior > panjang

Terdiri dari 3 lapisan, dari luar ke dalam :1. TUNICA FIBROSA ( = SCLERA )

2. TUNICA VASCULOSA ( = UVEA / chorioidea )

3. RETINA

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 144: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 145: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ALUR PENGLIHATAN 7(10)

1. Gambar / cahaya melalui Bulbus Oculi, sbb :

Cornea Camera Anterior Pupil Camera Posterior Lensa Corpus Vitreus Retina N. Opticus

2. Selanjutnya, di luar Bulbus Oculi, sbb :

N. Opticus Chiasma Opticum Tractus Opticus area Visualis pada Lobus

Occipitalis Cerebri gambar dilihat / disadari

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 146: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 147: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGANA OLFACTORIA( Indera Penciuman ) 1(1)

Dibentuk oleh ujung-ujung N. OLFACTORIUS sebagai Chemoreceptor.

Terletak pada Mucosa :1. Atap Cavum Nasi2. 1/3 atas Cavum Nasi

Anatomi Atap Cavum Nasi / 1/3 atas Cavum Nasi, dibahas pada penjelasan HIDUNG ( NASUS )

Alur penciuman :N. Olfactorius Bulbus Olfactorius Striae

Olfactorius bgn RHINENCEPHALON Cerebri

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 148: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 149: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

ORGANA GUSTATORIA( Indera Pengecapan ) 1(1)

Pengecapan dirasakan oleh TASTE BUDS yang terdapat pada PAPILLAE LINGUALIS (dibahas pada sistem Digestivus), sebagai chemoreceptor.

Ada 4 macam Papillae pada Corpus + Apex Linguae1. Papilla Circumvallatae2. Papilla Fungiformis3. Papilla Foliata4. Papilla Filiformis

Lokasi pengecapan :1. Rasa manis apex linguae ( ujung )2. Rasa pahit pangkal lidah3. Rasa asam sisi lidah4. Rasa asin sisi lidah

Rasa tersebut diantar N. FACIALIS

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 150: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

INTEGUMENTUM COMMUNE( Kulit / Indera Peraba ) 1(2) Kulit melapisi seluruh tubuh, kecuali bagian tubuh

yang terdapat lubang

Terdiri dari 3 lapisan1. Epidermis Lapisan epithel, terdapat melanosit

2. Dermis - Lapisan jaringan ikat

- Terdapat pembuluh darah dan limfe,

kelenjar, follikel rambut, ujung syaraf / Reseptor Raba + nyeri

3. Subcutis Lapisan lemak, terdapat juga pembuluh darah dan limfe, follikel rambut, kelenjar keringat,

ujung saraf / reseptor suhu+ tekanan

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 151: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

sist.nerv/Prwt/FKUH/JIL/Mei 2006

Page 152: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

152

IX. SISTEM ENDOKRIN

Bagian AnatomiFakultas KedokteranUniversitas Hasanuddin

152

Page 153: 1 - Kuliah Pengenalan Organ
Page 154: 1 - Kuliah Pengenalan Organ

KELENJAR ENDOKRIN

• Suatu kelenjar yg: menghasilkan hormon,tidak punya DUCTUS EXCRETORIUS dan excresi hormonnya ke cairan intersel (tdk lgsg ke pemb drh)

• Terdpt byk kel.endokrin,ttp sec makro berupa “satu” organ tersendiri yaitu:

1. GLD.HYPOFISE2. GLD.THYREOIDEA3. GLD.PARATHYREOIDEA4. GLD.SUPRARENALIS5. PANCREAS6. TESTIS/OVARIUM7. EPIPHYSE (Gld.Pinealis)

154

Page 155: 1 - Kuliah Pengenalan Organ